1

Republika e Kosovs Republika Kosovo - Republic of Kosovo

Kuvendi - Skuptina - Assembly _______________________________________________________________________ Ligji Nr. 04/L-191

PR BLEGTORIN Kuvendi i Republiks s Kosovs; N mbshtetje t nenit 65 (1) t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, Miraton,

LIGJ PR PR BLEGTORIN

KREU I DISPOZITAT E PRGJITHSHME

Neni 1 Qellimi

1. Qllimi i ktij ligji sht mbrojtja, prmirsimi dhe ruajtja e cilsive t burimeve gjenetike t kafshve me synim t nxitjes s fermerve pr shtimin e prodhimeve blegtorale, prmirsimin e cilsis s prodhimeve blegtorale dhe ruajtjen e ndryshueshmris gjenetike t kafshve. 2. Me kte ligj prcaktohen kushtet dhe praktikat blegtorale, pr nj mbarshtim t mir t kafshve n ferm, metodat dhe teknologjit e mbarshtimit t kafshve, kushtet pr hartimin dhe miratimin e programeve racore, ndryshimet dhe ruajtja e cilsive t kafshve, ruajtja e ndryshueshmris gjenetike dhe racat autoktone, shrbimet shkencore dhe profesionale n blegtori, banka gjenetike pr kafsht, ndrmarrjet e mbarshtuesve t kafshve, tregu dhe tregtimi i materialeve racore, inspektimi dhe fondet e nevojshme pr kt qllim.

2

Neni 2 Fusha e veprimit

1. Ky ligj zbatohet me qllim t prcaktimit t bazs ligjore pr mbarshtimin e gjedheve, derrave, dhenve, dhive, njthundrakve, lepujve dhe shpezve - n vijim si kafsh t ferms, i cili do t siguroj:

1.1. mbarshtimin, prmirsimin e prodhimtaris s kafshve, tregtimit t kafshve t racave t pastrta dhe materialin gjenetik; 1.2. ruajtjen e biodiversitetit t kafshve t fermave dhe bankave t gjeneve t kafshve t fermave; 1.3. marrdhniet ndrmjet prodhuesve t bagtive dhe industris s prpunimit t prodhimeve blegtorale n baz t klasifikimit t standardizuar dhe sistemeve t kategorizimit pr mimin e prodhimeve blegtorale.

2. Objektivat sipas ktij ligji n veanti jan:

2.1. prmirsimi dhe ruajtja e karakteristikave t bagtive duke marr parasysh vitalitetin e tyre; 2.2. ruajtjen e biodiversitetit gjenetik dhe racave autoktone; 2.3. prodhim i mjaftueshm dhe cilsor i prodhimeve blegetorale; 2.4. praktikat e ekonomis s qndrueshme blegtorale; 2.5. sigurimi i biodiversitetit n ekonomin blegtorale; 2.6. parandalimin e bashkgjaksis n mbarshtim t kafshve; 2.7. implementimin e standardeve mjedisore dhe hapsirs n ekonomin blegtorale; 2.8. realizimin e t drejtave dhe prgjegjsive t mbarshtuesve dhe ndrmarrjet blegtorale; 2.9. implementimin e hulumtimit n blegetori; 2.10. prdorimin e rezultateve t puns profesionale, hulumtuese dhe shrbimeve kshillimore n blegtori. 2.11. aplikimin e sistemeve t informacionit n fushn e blegtoris; 2.12. rregullimin e tregtis me material racore dhe prodhime blegtorale. 2.13. ngritjen e prfitimit dhe konkurencs.

3

Neni 3 Prkufizimet

1. Shprehjet e prdorura n kt ligj kan kt kuptim:

1.1. Raca autoktone - racat e kafshve t ferms, me origjin n territorin e Republiks s Kosovs; 1.2. Bioteknologjit shtazore - t gjitha metodat bioteknologjike dhe/ose procedurat e lejuara n mbarshtimin e kafshve t ferms; 1.3. Provat biologjike - provat, q prcaktojn frekuencn e gjeneve specifike, n prputhje me rregulloret dhe programet racore; 1.4. Biodiversiteti n kafsht e ferms - llojllojshmria n t gjitha format e saj, i prbr nga diversiteti gjenetik i specieve, q u prket kafshve t ferms; 1.5. Kafsht e ferms - kafsht, q rriten nn mbrojtjen dhe kujdesin e njeriut, pr tu prdorur prej tij; 1.6. Standardet etologjike - krkesat minimale, q lejojn sjelljen karakteristike t specieve dhe mirqenien e kafshve t ferms; 1.7. Prmirsimi gjenetik - ndryshimi i nj popullate, si rezultat i prmirsimit t tipareve t trashgueshme t kafshve t ferms; 1.8. Vlera gjenetike e nj kafshe - vlera e shprehur e gjenotipit t vet kafshs;

1.9. Rezerv gjenetike - numri minimal i kafshve t t dyja gjinive, doza e sperms, vezt dhe embrionet, q mbahen n ruajtje pr qllime t programit racor, pr t siguruar ndryshueshmrin e vazhdueshme gjenetike pr do rac t veant dhe riprodhimin e kafshve t ferms n rrethana t veanta; 1.10. Variabiliteti gjenetik ndryshueshmria e trsis s gjeneve; 1.11. Bank gjenetike - mjedisi ku ruhet dhe mbahet nn kontroll materiali racor pr t ruajtur biodiversitetin e kafshve t ferms; 1.12. Testi gjenetik - prcaktimi i pranis s nj gjeni t caktuar te kafsha; 1.13. Njsia blegtorale - njsia e prshkruar e krahasimit ndrmjet specieve dhe kategorive t kafshve t fermave; 1.14. Heterozis - shtim i pjelloris, rritjes, vitalitetit dhe cilsive t tjera t pasardhsve nga prindr gjenetikisht t ndryshm; 1.15. Regjistri i ferms - nj dokument i prcaktuar, q prmban informacionin pr kafsht e ferms blegtorale;

4

1.16. Fermer - personi fizik ose juridik, q ka n pronsi dhe/ose kujdeset pr kafsht e ferms; 1.17. Kryqzimi i kafshve t ferms - iftzimi i kafshve gjenetikisht t ndryshme; 1.18. Sperm e przier - sperma e bashkuar e dy ose m shum riprodhuesve meshkuj t t njjtit lloj; 1.19. Qendr e prodhimit t sperms - njsia e miratuar pr prodhimin e sperms, e cila mban dhe/ose shfrytzon riprodhues pr vjeljen, prpunimin, ruajtjen dhe shprndarjen e sperms; 1.20. Bashkgjaksia - sht iftzimi i kafshve t nj gjaku, q kan nj paraardhs t prbashkt, t njohur; 1.21. Riprodhues - kafsh i vlersuar, i seleksionuar dhe i provuar, q plotson t gjitha kushtet e nj programi racor t miratuar; 1.22. Vler racore - pjesa e vlers gjenetike t kafshs, e cila u kalon pasardhsve; 1.23. Material racor - nj kafsh race, sperma, qelizat ve, embrionet dhe vezt e shpendve pr elje; 1.24. Prov krahasuese - procedura e zgjedhur pr matjen dhe krahasimin e tipareve ndrmjet racave, linjave ose kryqzimeve brenda t njjtit lloj t kafshve t ferms, si dhe ushqimeve ose shtojcave ushqimore dhe pajisjeve; 1.25. Tregtim shitja ose do transferim i pronsis mbi kafshn, materialeve racore, produkteve t tyre dhe lndve t para te nj person i tret; 1.26. Popullacioni - grup kafshsh t ferms, q jan prfshir n t njjtin program racor; 1.27. Mbarshtimi - mbajtja dhe kujdesi pr kafsht e ferms; 1.28. Mbarshtues - personi fizik ose juridik, i cili merret me mbarshtimin e kafshve t ferms dhe, zakonisht, sht pronari i tyre; 1.29. Programi racor - metodat dhe masat e mbarshtimit t llojeve apo racave specifike t kafshve; 1.30. Libri Amz - baza e t dhnave, informacioni elektronik ose dokumente t shkruara, q prmbajn t dhnat ose listn e kafshve t racs, t cilat prmbushin krkesat e prcaktuara n programin racor dhe q jan seleksionuar si riprodhues; 1.31. Programi i seleksionimit - metoda e testimit, seleksionimit dhe plani i prdorimit t kafshve t vlersuara, t seleksionuara dhe t njohura me qllim t arritjes s objektivave t programit racor;

5

1.32. Prova n kafsht e ferms - praktika e matjes s tipareve dalluese t kafshve t ferms; 1.33. Stacion prove - njsia e miratuar, ku kryhen prova krahasuese t tipareve dalluese t kafshve t ferms pr przgjedhjen e riprodhuesve; 1.34. Import - do hyrje e materialit racor n pikat e kalimit kufitar doganor t Republiks s Kosovs, me prjashtim t hyrjeve pr shkak t tranzitit dhe importeve t prkohshme pr konkurse dhe panaire; 1.35. Standardet zoohigjienike - kushtet minimale zoohigjienike pr mbajtjen e kafshve t ferms; 1.36. Prodhimet me origjin shtazore -qumshti, mishi, vezt, leshi dhe prodhime t tjera me origjin nga kafsht e ferms; 1.37. Rac - nnspecie e kafshve t ferms, fenotipike ose gjeografike, e karakterizuar nga nj frekuenc gjenetike, e cila i dallon kto kafsh nga kafsht e tjera t t njjtit lloj; 1.38. Linj - grupi i kafshve t ferms, t cilat kan nj tipar ose disa tipare t prbashkta, q i dallon ato nga kafsht e tjera t s njjts rac; 1.39. Ferm blegtorale me sistem t mbarshtimit konvencional - ferma blegtorale, q lejon zbatimin e sistemeve t prshtatshme t mbarshtimit, kujdesit, ushqimit dhe stimuluesve t prodhimit; 1.40. Ferm blegtorale me sistem t mbarshtimit organik t kafshve t ferms - ferma blegtorale, e cila praktikon mbarshtimin e kafshve, sipas metodave dhe procedurave natyrore t prcaktuara n Ligjin pr Bujqsi organike nr.04/L-085; 1.41. Qendrat per ruajtjen e sperms - ndrmarrje t aprovuara t vendosura n Republiken e Kosovs dhe/apo n nj vend t tret, ku sperma ruhet pr perdorim n mbarsim artificial; 1.42. Regjistri i kafsheve hibride Libri amz pr riprodhuesit e derrave hibrid. 1.43. Blegtoria veprimtari e prodhimtaris bujqsore e cila bazohet n mbarshtimin e kafshve shtpiake pr shfrytzim ekonomik, prodhimin e ushqimit dhe nnprodukteve duke marr parasysh vetit biologjike t kafshve dhe krkesat etologjike t tyre. 1.44. Jashtqitjet e kafshve - bajga dhe urin t cilat prdoren si pleh apo pleh i lngshm dhe amorf. 1.45. Riprodhimi i kafshve - proces biologjik i shumimit seksual gjat t cilit individut e gjinive t ndryshme t llojit t njejt krijojn pasardhs me veori t kombinuara gjenetike t prindrve t tyre. 1.46. Ministria Ministria e bujqsis, pylltaris dhe zhvillimit rural.

6

KREU II

RRITJA E KAFSHVE T FERMAVE

Neni 4 Udhzimet dhe implementimi i rritjes

1. Rritja e kafshve do t praktikohet me pik vshtrimin q t arrihet qllimi dhe objektivat e ekonomis blegtorale sipas nenit 2, t ktij ligji, duke ruajtur pjellorin e toks bujqsore dhe natyrn, dhe duke siguruar prmirsime t vazhdueshme n cilsin e jets njerzore. 2. Mbajtsit dhe rritsit e kafshve do t praktikojn rritje t kafshve sipas rregulloreve. 3. Sa her q interesi publik krkon q nj ndrmarrje bujqsore t zhvendoset nga nj lokacion n nj lokacion t ri, autoriteti propozues do t siguroj mjete pr nj mas t till.

Neni 5 Planifikimi i hapsirs pr mbarshtim

1. Planifikimi i hapsirs duhet t siguroj mundsi pr mbarshtimin e kafshve, n prputhje me qllimin e mbajtjes s tyre. 2. Kushtet dhe procedurat pr planifikimin e hapsirs pr qllime t mbarshtimit t kafshve do t rregullohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 6

Mbarshtimi n zonat e mbrojtura

1. Sa her q nj zon me tok bujqsore e destinuar pr ekonomi blegtorale mbrohet nga nj rregullore e posame, do t merret opinioni i Ministrit para mbrojtjes s cekur. 2. Sa her q nj rregullore q e mbron nj zon t caktuar ndrhyn me fushveprimin apo me kushtet e rritjes, rritsit t kafshve i takon nj kompensim sipas rregulloreve q e administrojn ruajtjen e natyrs, prmes t cilit humbja apo zvoglimi i fitimeve nga patundshmria gjithashtu do t prfshij humbjen apo zvoglimin e fitimeve nga rritja.

Neni 7 Metodat e mbarshtimit t kafshve

1. Sipas metodave t mbarshtimit t kafshve, fermat blegtorale klasifikohen n:

1.1. ferma blegtorale me sistem t mbarshtimit konvencional; 1.2. ferma blegtorale me sistem t mbarshtimit organik.

2. N baz t metods s mbarshtimit, fermat blegtorale prfshihen n regjistrin e prodhuesve dhe t prpunuesve t prodhimeve blegtorale me emrtimet:

7

2.1. ferma blegtorale t bujqsis konvencionale; 2.2. ferma blegtorale t bujqsis organike;

3. Regjistri i fermave blegtorale t bujqsis organike mbahet nga ndrmarrjet e prcaktuara me Ligjin nr.04/L-085 pr Bujqsi Organike Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs nr.28/ 16 tetor 2012. 4. Kriteret e klasifikimit dhe t regjistrimit t fermave blegtorale, sipas metods s mbarshtimit konvencional, prcaktohen me akt nnligjor nga Ministri.

Neni 8 Njsia blegtorale

1. Pr qllime statistikore, subvencionet shtetrore, kalkulimin e krkesave ushqimore dhe densitetin pr hektar, prdoret njsia blegtorale, 2. Vlera e nj njsie blegtorale dhe koeficienti pr llogaritjen e njsis blegtorale t nj specijeje t vetme apo t kategorive t kafshve t fermave do t prcaktohet me akt nnligjor nga Ministri.

KREU III

INFRASTRUKTURA DHE PAJISJET BUJQSORE

Neni 9 Infrastruktura bujqsore

Rritja e kafshve krkon infrastruktur t prshtatshme bujqsore si rrethoja, qasje n tokn bujqsore, objekte dhe infrastruktur blegtorale si jan: shtigjet dhe rrugt, ndrtesa t ferms npr fusha, n kullota malore dhe ngjashm. Sipas ktij ligji dhe rregulloreve tjera, nj mbarshtues i kafshve mund t ndrtoj dhe t prdor infrastruktur t nevojshme bujqsore.

Neni 10 Madhesia e fermave

1. Sipas madhsis, fermat ndahen n:

1.1. ferma t vogla blegtorale, q mbarshtojn m pak se pes (5) njsi blegtorale n baza ditore; 1.2. ferma t mesme blegtorale, q mbarshtojn nga gjasht (6) deri n njzet (20) njsi blegtorale n baza ditore; 1.3. ferma t mdha blegtorale, q mbarshtojn mbi njzet (20) njsi blegtorale t kafshve t ferms n baza ditore.

8

Neni 11 Pajisjet pr mbareshtimin e kafsheve

1. Pr sigurimin e nj mbarshtimi t mir t kafshve dhe t cilsis s prodhimeve blegtorale prdoren pajisje t prshtatshme, sipas standardeve zoohigjienike dhe etologjike pr strehimin, ushqimin, rezervn ujore, pastrimin dhe kujdesin, pajisje pr rregullimin e kushteve mjedisore, lirin e lvizjes, pirjen e ujit, dhnien e ushqimeve dhe transportin e jashtqitjeve t kafshve. 2. Pajisjet e mbarshtimit t kafshve jan:

2.1. vendqndrime t prshtatshme, bokse, pajisje pr lidhjen e kafshve, kafaze, dysheme stallash, pajisje pr pirjen e ujit; 2.2. pajisjet e prshtatshme pr ndriimin, ventilimin dhe pajisje pr mjelje.

3. Krkesat e hollsishme teknike pr pajisjet pr mbarshtimin e kafshve dhe pr kontrollin e tyre prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 12 Jashtqitjet e kafshve dhe plehrimi

1. Jashtqitjet e kafshve prfshijn bajg dhe urin t cilat prdoren si pleh apo pleh i lngshm dhe amorf. 2. Jashtqitjet e kafshve dhe komposti do t prdoren pr plehrimin e toks bujqsore sipas rregulloreve n nj mnyr q siguron furnizim me lnd ushqyese pr bim si dhe mbrojtje t pjelloris s toks. N nj rast t till, jashtqitjet e kafshve dhe komposti nuk do t konsiderohen mbeturina. 3. Jashtqitjet e kafshve q nuk prdoren pr plehrim sipas paragrafit 2. t ktij neni, do t trajtohen sipas rregulloreve pr menaxhimin e mbeturinave.

Neni 13 Objektet pr jashtqitje t kafshve

1. Jashtqitjet e kafshve do t menaxhohen n at mnyr q nuk rrezikohet shndeti njerzor dhe shtazor, mjedisi, cilsia e ushqimit dhe e prodhimeve. 2. Vend grumbullimet pr jashtqitjet e kafshve, kompostet e ngurta e t lngshme organike, pellgjet e urins, depozitat e sedimenteve dhe pajisjet pr prpunimin dhe trajtimin e jashtqitjeve t kafshve duhet t plotsojn krkesat e prshkruara teknike dhe teknologjike. 3. Kushtet m t detajuara teknike dhe teknologjike pr objekte dhe pajisje sipas paragrafit 2. t ktij neni, si dhe menaxhimi i jashtqitjeve t kafshve sipas ktij neni do t prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

9

KREU IV

AUTORITETET DHE NDRMARRJET KOMPETENTE PR EKONOMI BLEGTORALE

Neni 14 Autoriteti kompetent

1.Autoriteti kompetent pr ekonomin blegtorale do t jet Ministria. 2. Ministria do t ushtroj detyra administrative dhe t tjera sipas ktij ligji si vijon:

2.1. do t zhvilloj procedura pr aprovimin e ndrmarrjeve pr ekonomi blegtorale sipas ktij ligji; 2.2. do t ushtroj mbikqyrje profesionale; 2.3. do t vendos kushte pr aprovimin e ndrmarrjeve pr ekonomi blegtorale sipas ktij ligji; 2.4. do ti publikoj ndrmarrjet e aprovuara pr ekonomi blegtorale sipas ktij ligji; 2.5. do t vendos mbi ankesat kundr vendimeve nga njsit administrative; 2.6. do t siguroj lidhje dhe qasje n bazn e t dhnave sipas ktij ligji dhe sipas rregulloreve t aplikueshme; 2.7. do t mirmbaj bazn e t dhnave sipas ktij ligji; 2.8. do t ushtroj detyra n fushn e shrbimit kshillues bujqsor; 2.9. do t ushtroj detyra tjera n vijim dhe t nxjerr akte nnligjore pr implementimin e ktij ligji.

3. Nse, pr shkak t gjendjes s jashtzakonshme apo gjendjes s lufts, ose pr shkak t fatkeqsive natyrore apo t tjera, ruajtja e materialit racor q sht i nevojshm pr t siguruar krkesat minimale pr riprodhim t kafshve t fermave t rrezikuara, apo nse rrezikohet n nj mas t madhe biodiversiteti i kafshve t fermave n Republikn e Kosovs, Ministria mund tju caktoj detyra t veanta profesionale ndrmarrjeve mbarshtuese dhe mbarshtuesve.

Neni 15

Ndrmarrjet blegtorale

1. Ndrmarrjet blegtorale sipas ktij ligji do t jen si n vijim:

1.1. ndrmarrjet e mbarshtuesve;

10

1.2. ndrmarrjet e specializuara. 2. Ndrmarrjet blegtorale mund tu bashkohen shoqatave dhe formave tjera t organizimit sipas legjislacionit n fuqi.

Neni 16 Publikimi i ndrmarrjeve blegtorale n Faqen Zyrtare

1. Ministria do t publikoj nj list t ndrmarrjeve blegtorale n faqen zyrtare t Ministris njher n vit, duke cekur emrin dhe selin, numrin dhe datn e vendimit, fushn dhe territorin e veprimtaris, si dhe periudhn e vlefshmris s aprovimit . 2. Ministria do t publikoj heqjen e aprovimit t ndrmarrjeve blegtorale n faqen zyrtare t Ministris.

Neni 17 Ndrmarrjet mbarshtuese

Ndrmarrjet mbarshtuese jan ndrmarrje q i plotsojn kushtet e prshkruara sipas ktij ligji dhe implementojn programet e mbarshtimit.

Neni 18

Aprovimi i ndrmarrjeve mbareshtuese

1. Ministri me vendim aprovon ndrmarrjet mbareshtuese n baz t aplikacionit t tyre, me kusht q ndrmarrjet ti plotson kushtet e prcaktuara. 2. Para se t merret vendimi mbi nj aplikacion pr aprovim, Kshilli blegtoral do t ofroj nj vlersim profesional pr programin e mbareshtimit. 3. Kushtet q prcaktohen n paragrafin 1. t ktij neni pr llojet e caktuara t kafshve t fermave do t vendosen nga Ministria.

Neni 19 Aplikacioni pr aprovimin e ndrmarrjeve mbareshtuese

1. Aplikacioni pr aprovimin e ndrmarrjeve mbareshtuese sipas nenit 17 t ketij ligji duhet t prmbaj:

1.1. emrin, selin dhe statusin e ndrmarrjes mbarshtuese; 1.2. fushn dhe territorin e veprimit; 1.3. emrin dhe adresn personale t prfaqsuesit ligjor t ndrmarrjeve mbarshtuese; 1.4. emrin dhe adresn personale t personit prgjegjs pr punn profesionale n implementimin e programit mbareshtues;

11

1.5. objektivn e mbarshtimit; 1.6. programin e mbarshtimit; 1.7. t dhna mbi emrat dhe adresat e mbarshtuesve t cilt jan antar t ndrmarrjes s mbarshtimit apo t cilt bashkpunojn me t njjtn, si dhe t dhna mbi numrin e kafshve t fermave t prfshira n programin e mbarshtimit.

Neni 20 Refuzimi i aplikacionit

1. Ministri refuzon nj aplikacion pr miratim t nj ndrmarrje mbarshtuese nse ajo nuk i plotson kushtet e prshkruara. 2. Ministri mund t refuzoj nj aplikacion pr miratim t nj ndrmarrje mbarshtuese nse ndrmarrja, prmes programit t saj t mbarshtimit, nuk siguron ruajtjen e nj race specifike apo nse veprimtaria e nj ndrmarrje t aprovuar pengon implementimin e programit t mbarshtimit t nj ndrmarrje q tashm sht aprovuar pr nj rac specifike.

Neni 21 Ndrprerja e lejes s miratuar

1. Leja do t ndrpritet n baz t nj vendimi t lshuar nga Ministri nse:

1.1. ndrmarrja nuk i plotson kushtet e prshkruara; 1.2. nuk arrin t siguroj implementimin e programit t certifikuar t mbarshtimit; 1.3. nse afati kohor pr t cilin sht lshuar vendimi prfundon dhe pas t cilit nuk sht lshuar vendim i ri.

2. Para lshimit t vendimit n baz t nn-paragrafit 1.1. dhe 1.2. t paragrafit 1. t ktij neni, Ministria do ti prcaktoj ndrmarrjes s miratuar t mbarshtimit nj afat t prshtatshm kohor pr eliminimin e mangsive ose parregullsive t paraqitura. Nse ndrmarrja e mbarshtuesve nuk arrin ti evitoj mangsit dhe parregullsit e paraqitura brenda nj afati t caktuar kohor, Ministria do t lshoj nj vendim mbi ndrprerjen e lejes.

Neni 22 Parimi i mosdiskriminimit

1. Nj ndrmarrje e miratuar e mbarshtuesve do t prcjell parimin e mosdiskriminimit duke:

1.1. futur seciln kafsh t fermave t pranueshme n regjistr n librin amze me krkes t nj antari t ndrmarrjes mbarshtuese, ose mbajts i kafshve ;

12

1.2. duke i lejuar do mbarshtuesi, i cili mbarshton kafsh t fermave n fushveprimin dhe territorin e ndrmarrjes s mbarshtuesve dhe i cili sht i gatshm t bashkpunoj n implementimin e programit t mbarshtimit sipas rregullave t veprimit t ndrmarrjes s mbarshtuesve, q t bhet antar i s cils ndrmarrje dhe t bashkpunoj me t njjtn n implementimin e programit t mbarshtimit.

Neni 23 Ndrmarrjet e specializuara

1. Ndrmarrjet e specializuara prfaqsohen nga persona fizik apo juridik t cilt i plotsojn kushtet e prshkruara me kt ligj sa i prket objekteve, t cilat do t prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria. 2. Ndrmarrjet t cilat mund t aprovohen sipas procedurs s prshkruar do t jen:

2.1. qendra t mbarsimit; 2.2. stacionet e testimit; 2.3. ndrmarrja pr grumbullimin, ruajtjen dhe transplantimin e embrionve;

3. Kushtet m t detajuara pr aprovimin e ndrmarrjeve do t vendosen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 24 Ndrprerja e aprovimit

1. Aprovimi do t ndrpritet n baz t nj vendimi t lshuar nga Ministri nse:

1.1. ndrmarrja e specializuar nuk i plotson kushtet e prshkruara; 1.2. pr shkak t mangsive dhe parregullsive t shfaqura n pun, ndrmarrja e specializuar nuk arrin t siguroj implementimin e aktiviteteve pr t cilat sht njohur; 1.3. afati kohor pr t cilin sht nxjerr vendimi pr aprovim prfundon dhe pas t cilit nuk sht lshuar aprovimi i ri.

2. Para lshimit t vendimit sipas paragrafit 1. t ktij neni, Ministria do ti jap ndrmarrjes s specializuar nj afat t prshtatshm kohor pr eliminimin e mangsive ose parregullsive t shfaqura. Nse ndrmarrja e specializuar nuk arrin ti eliminoj mangsit dhe parregullsit e shfaqura brenda nj afati t caktuar kohor, Ministri do t lshoj nj vendim mbi ndrprerjen e aprovimit.

13

Neni 25 Qendra e mbarsimit

1. Qendra e mbarsimit sht ndrmarrje e cila i plotson kushtet e prshkruara n vijim:

1.1. ka objekte t duhura, staf dhe pajisje n dispozicion;

1.2. mban numr t nevojshm t meshkujve pr mbledhjen dhe tregtin e sperms pr t knaqur nj apo disa programe t certifikuara t rritjes;

1.3. ka hyr n regjistrin e qendrave t mbarsimit sipas rregulloreve q e administrojn praktikat e veterinaris.

2. Sipas programit pr prmirsim racor, qendra e mbarsimit do t implementoj masa mbarshtuese, sidomos ato n lidhje me:

2.1. skemat e mbarshtimit; 2.2. programin e mbarsimit ; 2.3. testimi i fertilitetit t krerve meshkuj; 2.4. parandalimin e bashkgjaksis; 2.5. biodiversiteti n blegtori; 2.6. prdorimin e heterosisit; 2.7. ndryshueshmri gjenetike.

3. Qendra e mbarsimit do t mirmbaj dokumentacionin e prshkruar n lidhje me krert meshkuj, grumbullimin e sperms, si dhe regjistrat n lidhje me tregtin e sperms nga prodhimi i vet si dhe nga qendrat tjera t mbarsjes dhe do ti raportoj Ministris n baza vjetore.

4. Personat fizik dhe juridik t cilt prdorin sperm nga nj qendr e mbarsimit do ti komunikojn asaj qendre t dhnat e prshkruara n lidhje me prdorimin e sperms ndaras nga do mbarsim individual. 5. N baz t t dhnave t fituara sipas paragrafit 4., t ktij neni, nj qendr e mbarsimit do t monitoroj dhe analizoj punn dhe efikasitetin e individve q e implementojn mbarsimin. Efikasiteti i puns, do t vendoset n baz t rezultateve t arritura nga nj individ i cili implementon mbarsimin duke e krahasuar me rezultatet mesatare t arritura n mbarsim nga racat individuale t kafshve t fermave n Republikn e Kosovs. Me rezultatet e vendosura do t njoftohet Ministria.

14

Neni 26 Procedurat e aprovimit pr qendra t mbarsimit

1. Para se ta filloj veprimtarin, qendra e mbarsjes do t plotsoj kushtet sipas paragrafit 1 t nenit 27 t ketij ligji, t prcaktuar nga Ministria me vendim n baz t nj aplikacioni t duhur. Vendimi mbi aprovim do t specifikoj fushn e veprimtaris, ndrsa vendimi mbi nj qendr t njohur t mbarsjes gjithashtu do t specifikoj territorin e veprimtaris. Vendimi do t lshohet pr periudhn prej pes (5) vitesh.

2. Kushtet m t detajuara sa i prket meshkujve riprodhues, objekteve, stafit, dhe pajisjeve, n lidhje me prmbajtjen dhe mirmbajtjen e regjistrit do t prcaktohen me akt nnligjor t nxjerr nga Ministria.

Neni 27 Qendra e testimit

1. Qendra e testimit do t ushtroj regjistrim t performancs s kafshve t ferms pr nevojat e programeve t rritjes dhe pr teste t tjera sipas ktij ligji. Detyrat e qendrs s testimit do t ushtrohen nga personi fizik dhe juridik i cili i plotson kushtet e prshkruara sa i prket objekteve, pajisjeve dhe stafit. Plotsimi i kushteve do t prcaktohet nga Ministria prmes vendimit mbi aprovimin e qendrs s testimit. Vendimi lshohet pr periudhn prej pes (5) vitesh. 2. Procedurat dhe metodat e testimit t specieve individuale t kafshve t fermave si dhe testet krahasuese do t kryhen sipas programeve t rritjes n nj mnyr specifike dhe do t sigurojn krahasueshmri ndrkombtare. 3. Procesimi i t dhnave t nxjerra nga masat dhe testimet, llogaritjet dhe publikimi i rezultateve do t kryhen nga qendra e aprovuar i testimit apo ndrmarrje tjetr e ekonomis blegtorale sipas programit t rritjes. 4. Ministria vendos kushtet pr njohjen e qendrave t testimit si dhe pr procedurat dhe metodat e testimit.

KREU V BAZA E TE DHENAVE N BLEGTORI

Neni 28 Bazat e t dhnave blegtorale

1. Ministria, mbarshtuesit e kafshve dhe ndrmarrjet blegtorale sipas ktij ligji do t mirmbajn regjistra dhe bazn e t dhnave, q do t lidhen me sistemin informatik si dhe me sistemet ndrkombtare informatike n fushn e blegtoris. 2. Ministria do t siguroj lidhjen dhe qasjen n baza tjera t t dhnave n bujqsi n lidhje me bazat e t dhnave n blegtori.

15

3. Mirmbajta e bazs s t dhnave n blegtori financohet nga buxheti i Ministris. 4. Metoda e grumbullimit t t dhnave, prdorimi i t dhnave dhe kushtet tjera t operimit me sistemet informatike, si dhe prmbajtja dhe rregullat m t detajuara pr mirmbajtjen e regjistrave, shnimeve, dhe bazave tjera t t dhnave do t vendosen nga Ministria.

Neni 29

Libri amz

1. Ndrmarrja e aprovuar e mbarshtuesve do t mirmbaj librin amz pr do lloj dhe rac e cila do t regjistroj do kafsh racore q i plotson kushtet e prshkruara. 2. Sipas pedigres dhe karakteristikave t kafshve t ferms, libri amz ndahet n seksionin kryesor dhe at plotsues. 3. Kushtet m t detajuara pr regjistrimin e kafshve t ferms n librin amz, forma dhe prmbajtja e librit amz do t rregullohet me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 30 Regjistri i kafshve hibride riprodhuese

1. Ndrmarrja e aprovuar e mbarshtuesve do t mirmbaj nj regjistr pr hibridet e derrave, n t cilin regjistrohen kafsht riprodhuese q i plotsojn kushtet e prshkruara. 2. Kushtet m t detajuara pr regjistrim t kafshve t fermave n regjister, forma dhe prmbajtja e regjistrit do t rregullohen me akt nnligjor nga Ministria.

KREU VI STANDARDET E CILSIS N PRODHIMIN BLEGTORAL

Neni 31 Standardet e cilsis

1. Metodat e mbarshtimit t kafshve, programet e mbarshtimit dhe objektivat, transporti, therrja e kafshve t fermave si dhe prpunimi i produkteve shtazore me destinacion pr konsumin njerzor do t mundsoj cilsi m t mir t mundshme dhe prodhim t sigurt ekologjik t prodhimeve shtazore. Veorit e kafshve t ferms pr prodhim t sigurt dhe cilsor do t caktohen nga testet krahasuese.

2. Ministria vendos rregulla n lidhje me standardet e cilsis sa i prket klasifikimit dhe kategorizimit t prodhimeve t kafshve t shitura apo t trajtuara n mnyra tjera tek industria e prpunimit dhe n mnyr specifike pr:

2.1. klasifikimin e qumshtit, procedurn pr mostra, frekuencn dhe llojin e analizs, metodat e analizs dhe prcaktimin apo akreditimin e laboratorit pr analizimin e qumshtit;

16

2.2. klasifikimin e kafshve pr qllime t therrjes ose t therrura, si dhe procedurn pr klasifikimin dhe licencimin e personave pr ta kryer klasifikimin; 2.3. klasifikimin e vezve, procedurn pr klasifikim si dhe etiketimin e vezve; 2.4. klasifikimi i leshit, procedurn pr klasifikim dhe licencim t personave pr ta kryer klasifikimin; 2.5. obligimin e industris prpunuese t prodhimeve blegtorale q t informoi prodhuesit blegtoral dhe Ministrin n lidhje me mimet e produkteve n baz t standardeve t cilsis.

Neni 32 Palet me interes

1. Palet me interes t prfshir n prcaktimin dhe implementimin e standardeve t cilsis, klasifikimin dhe kategorizimin e prodhimeve t bagtive jan Ministria, Institucionet shkencore, inspektorati prgjegjs, laboratort e akredituar, ndrrmarjet t cilat merren me perpunimin e prodhimeve si dhe personat e kualifikuar pr ta kryer klasifikimin dhe kategorizimin. 2. Certifikimi i personave q kryejn aktivitete t cekura n paragrafin 1. t ketij neni, bhet nga Ministria me propozim t komisionit t themeluar pr vlersimin e aftsive t aplikantve. 3. Kriteret dhe procedurat e certifikimit t personave sipas paragrafit 2. t ktij neni prcaktohet me akt nnligjor nga Ministria.

KREU VII PROGRAMET RACORE, MODIFIKIMI DHE RUAJTJA E VEORIVE T

KAFSHVE T FERMS

Neni 33 Programet racore

1. Programet racore duhet t implementohen nga ndrmarrjet blegtorale sipas ktij ligji. do lloj i kafshve t ferms apo do rac mund t jet shtje e njrit apo disa programeve racore. 2. Programi racor mund t aprovohet nse i plotson kushtet e mposhtme:

2.1. t jet i prshtatshm pr promovimet blegtorale n pajtim me dispozitat e ktij ligji dhe n baz t implementimit t tij, t arrihen synimet e programit racor dhe t garantohet kontrolli i performancs se veorive tjera t kafshve; 2.2. t ket numr t mjaftueshm t krerve pr zbatimin e programit;

17

2.3. t garantohet implementimi i prshtatshm, profesional, teknik dhe organizativ i programit; 2.4. t ket staf t duhur t kualifikuar dhe teknik; 2.5. t prshkruhen metodat e zgjedhura pr kontrollimin e origjins s kafshve riprodhuese; 2.6. kafsht riprodhuese, t prfshira n program, t identifikohen n mnyr q t sigurojn identitetin e tyre; 2.7. t prcillet me tr dokumentacionin e prshkruar pr mbarshtim;

2.8. t sigurohet ruajtja e ndryshueshmris gjenetike dhe biodiversitetit n blegtori; 2.9. t sigurohet implementimi i masave pr parandalimin e ndrzimit t paplanifikuar; 2.10. t sigurohen rezervat gjenetike; 2.11. t sigurohet nj sistem i brendshm kontrolli mbi aktivitetet kye n implementimin e programit seleksionues dhe racor.

3. Aplikacioni pr aprovimin e programit pr prmisrim racor duhet t dorzohet n Ministri s bashku me aplikacionin pr aprovimin e ndrmarrjes mbarshtuese, t prcaktuar n nenit 19 t ktij ligji. 4. N baz t vendimit q prcaktohet n nenin 18 t ktij ligji mbi aprovimin e ndrmarrjes mbarshtuese, ministri duhet t aprovoj programin mbarshtues pr nj periudh pes (5) vjeare. 5. Programi i aprovuar i mbareshtimit duhet t prfundoj para mbarimit t afatit t prcaktuar prej pes (5) viteve n baz t vendimit t lshuar nga Ministria n rast se:

5.1. vrtetohen shkelje apo munges n implementimin e programit pr prmirsim racor; 5.2. n rast se ndrmarrjes mbarshtuese i mbaron afati i aprovimit.

Neni 34 Programi i seleksionimit

1. Programi i seleksionimit duhet t prcaktoj metodn e testimit, vlersimit dhe seleksionimit t kafshve, si dhe metodat e mbareshtimit t kafshve me nj plan pr arritjen e synimeve t programit seleksionues. Programi i seleksionimit duhet t jet nj element i detyrueshm i programit t mbarshtimit. 2. Metodat pr vlersimin e vlerave riprodhuese dhe vlersimi i kafshve riprodhuese duhet t jet element i detyrueshm i programit t seleksionimit.

18

3. Pas certifikimit t programit seleksionues, Ministria vendos mbi modifikimet apo prdorimin e metodave t reja pr vlersimin e vlerave riprodhuese dhe vlersimin e kafshve riprodhuese, sipas propozimit t Kshillit blegtoral.

Neni 35 Mbikqyrja profesionale pr implementimin e programit te aprovuar per

mbareshtimit Mbikqyrja profesionale pr implementimin e programit t aprovuar pr mbarshtim mbikqyret nga Ministria. Gjat mbikqyrjes profesionale, Ministria mund t krkoj nga ndrmarrjet e miratuara t mbarshtuesve fardo sqarimi dhe t dhna t nevojshme pr prmbushjen e detyrave t saj dhe gzon t drejtn pr t inspektuar dokumentacionin dhe mjetet t ndrmarrjeve t msiprme, duke iu referuar programit t mbareshtimit dhe mirmbajtjes s librit amz apo regjistrimit t kafshve hibride.

Neni 36 Dokumentet zooteknike

1. Dokumentet zooteknike duhet t paraqesin dokumentet e prshkruara mbi materialet riprodhuese, t lshuara nga nj ndrmarrje blegtorale prej fushs dhe lmis s saj t veprimit sipas programit t aprovuar racor. 2. Prmbajtja, forma dhe kushtet e lshimit t dokumenteve zooteknike duhet t prcaktohet me akt nnligjor t nxjerr nga Ministria.

Neni 37 Kafsht riprodhuese

1. Vetm kafsht e ferms t cilat jan t afta pr riprodhim t cilat i prmbushin kushtet e prshkruara dhe kushtet nga programet e aprovuara racore, t cilat jan t destinuara pr riprodhim, duhet t definohen si kafsh riprodhuese. 2. Kafsht riprodhuese duhet t identifikohen n mnyr t veant, ato duhet t ken nj paraardhs t njohur t prfshir n librin amz dhe dokumentacioni i prshkruar i mbareshtimit duhet t mbahet n t njjtin libr amze. Ato duhet ti plotsojn kushtet e seleksionimit pr qllime t mbareshtimit n fazat e ndara t seleksionimit sipas programeve racore. 3. Kushtet pr pranimin e kafshve pr qllimet seleksionuese prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

19

Neni 38 Gjenealogjia e kafshve riprodhuese

1. Gjenealogjia e kafshve riprodhuese ose e materialit tjetr riprodhues duhet t ket prejardhje t njohur. Gjenealogjia mund t jet e plot ose e pjesshme. Kafsha vlersohet se ka gjenealogji t plot nse i njihen dy ose m shum gjenerata t paraardhsve, t prshkruara n programin racor. 2. Kafsha vlersohet se ka gjenealogji t pjesshme nse paraardhsit e saj nuk njihen plotsisht. N nj rast t till, n programin racor prcaktohet pjesa minimale e njohur e prejardhjes. 3. Dispozitat nga paragraft 1. dhe 2. t ktij neni nuk duhet t aplikohen pr lepujt dhe shpendt. 4. Krkesat e hollsishme pr prejardhjen e plot ose t pjesshme, si dhe metodat e mnyrat e kontrollit prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 39

Klasifikimi i kafsheve riprodhuese 1. Pr prfshirjen e kafshve n librin amzor, pr krahasimin e materialeve racore n treg dhe zbatimin e programeve racore, si dhe pr qllime t tjera mbarshtimi, do riprodhues vlersohet dhe klasifikohet me klasn prkatse t cilsis. 2. Procedurat dhe metodat e klasifikimit n klasat e cilsis prcaktohen nga programi racor.

Neni 40 Njohja e racave dhe linjave t reja t kafshve te ferms

1. Pr ti zhvilluar racat dhe linja e reja t kafshve t ferms n territorin e Republiks s Kosovs, duhet miratimi nga ana e Ministris me propozim t Kshillit blegtoral dhe ndrmarrjes s mbarshtuesve. 2. Kushtet pr njohjen e racave dhe linjave t reja t kafshve t ferms rregullohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 41 Kontrollimi krahasues i origjins s racave dhe linjave t reja si dhe kafshve racore

t importuara Kur n programet racore t aprovuara prfshihen raca, linja t reja dhe kafsh riprodhuese t importuara, ato duhet ti nnshtrohen kontrolleve krahasuese t tipareve t veanta, n prputhje me programin racor.

20

Neni 42

Riprodhuesit meshkuj 1. Qendrat e mbarsimit mund ti prdorin vetm krert meshkuj t seleksionuar, prdorimi i t cilave sht i lejuar n baz t dokumenteve t lshuara zooteknike. 2. Dispozita q prcaktohen n paragrafin 1. t ketij neni duhet t zbatohen gjithashtu nga ana e mbarshtuesve, t prfshir n riprodhimin e kafshve. 3. Prdorimi i krereve meshkuj pr riprodhim sht i definuar n programin e aprovuar t mbarshtimit. 4. Programi i aprovuar i mbarshtimit duhet t siguroj, n baza vjetore, numr t mjaftueshm t meshkujve riprodhues ose numr t mjaftueshm t dozave t sperms pr prdorim.

Neni 43 Sperma e kafshve

1. Sperma e kafshve mund t tregtohet dhe prdoret vetm nse plotsohen kushtet si n vijim:

1.1. t jet grumbulluar n nj qendr pr mbarsim artificial dhe e ruajtur n qendra pr mbaresim artificial apo n qendrat pr ruajtje dhe tregtim. 1.2. t jet e vjelur nga meshkujt e seleksionuar; 1.3. t jet identifikuar n nj mnyr t posame dhe t jet prfshir dhe shoqruar me dokumentacion mbarshtrues; 1.4. ti prmbush kushtet e prshkruara t cilsis dhe siguris shndetsore; 1.5.tregtimi i sperms kryhet nga qendrat e licencuara pr mbarsim artificial dhe qendrat pr ruajtje dhe tregetim t spermes;

2. Pr llojet e veanta t kafshve t ferms,prdorimi i sperms s przier duhet t lejohet. Llojet e tilla t kafshve t ferms dhe mnyra e prdorimit t sperms s przier prcaktohet me akt nnligjor nga Ministria. 3. Dispozitat q prcaktohen n paragrafin 1. dhe 2., t ktij neni nuk duhet t zbatohen tek lepujt dhe shpendt. 4. Kushtet e detajuara sipas paragrafit 1. t ktij neni prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

21

Neni 44 Qelizat vez dhe embrionet

1. Qelizat vez dhe embrionet mund t prdoren vetm nse:

1.1. jan grumbulluar dhe ruajtur n nj mnyr t veant nga ana e ndrmarrjes s licencuar pr grumbullim, ruajtje dhe transplantim t embrioneve; 1.2. rrjedhin nga kafsht riprodhuese q i prmbushin kushtet pr grumbullimin e qelizave vez dhe embrioneve n pajtim me programin racor;

1.3. jan t identifikuara n mnyr t rregullt, transplantohen n kafshn pranuese e cila duhet t jet e identifikuar sipas rregullave q shoqrohen nga dokumentacioni i prshkruar i programit racor; 1.4. i plotsojn krkesat e cilsis dhe siguris shndetsore;

2. Kushtet e detajuara q prcaktohen n paragrafit 1. t ktij neni do t prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 45 Testet biologjike dhe gjentike

1. Testet biologjike dhe gjenike duhet t zbatohen pr prgatitjen e informacionit pr ti prkrahur vendimet e seleksionimit, ruajtjen e racave vendore, si edhe programet pr ruajtjen e biodiversitetit t kafshve t ferms. Testet gjenetike duhet t kryhen nprmjet studimit t parimeve t praktiks s mir laboratorike n laborator t akredituar pr t kryer aktivitete t tilla. 2. Testet biologjike dhe gjenetike duhet t sigurojn krahasueshmri nderkombtare t metodave dhe rezultateve t marra.

KREU VIII TRANSFERIMI I ARRITJEVE SELEKSIONUESE TEK POPULACIONET

Neni 46 Prhapja e prmirsimit gjenetik

1. Ministria, Kshilli blegtoral dhe ndrmarrjet e licencuara t mbarshtuesve, mbi nj baz t rregullt, duhet t monitorojn prhapjen e prmirsimit gjenetik tek popullacionet. 2. Prhapja e prmirsimit gjenetik duhet t promovohet me an t bashkfinancimit t rritjes s riprodhuesve meshkuj t cilsis s lart, nprmjet programeve pr shtimin gjenetik t popullacioneve, si dhe financimit dhe bashkfinancimit t punve q e prkrahin ruajtjen dhe shtimin e cilsis gjenetike t kafshve t ferms n Republikn e Kosovs.

22

Neni 47

Vlersimi i vlers gjenetike 1. Vlersimi i vlerave gjenetike t kafshve t ferms duhet t bhet sipas programit racor, i cili po ashtu duhet t specifikoj metodat dhe procedurat pr caktimin e vlers riprodhuese. 2. Metodat pr caktimin e vlerave gjenetike duhet t jen t pranuara shkencrisht dhe n prputhje me metodat e vendosura zooteknike. Parashikimi i vlers gjenetike bhet pr nj nivel t caktuar t klass s kafshve, t prfshira n nj program racor. 3. Matjet dhe procedurat pr caktimin e vlerave gjenetike duhet t jen t krahasueshme me procedurat dhe metodat, t formuluara nga ndrmarrjet kompetente ndrkombtare. 4. Metodat dhe procedurat pr matjen dhe caktimin e vlers gjenetike prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 48 Vlersimi dhe selektimi i kafshve t racs

1. Prdorimi i kafshve t racs pr riprodhim duhet t lejohet ashtu q kafsht e tilla kan qen t vlersuara dhe t selektuara m par si kafsh t racs. 2. Kriteret pr selektimin, vlersimin dhe njohjen e kafshve t racs rregullohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 49 Testet e veorive prodhuese dhe vlersimi i vlers gjenetike

1. Testet e veorive prodhuese dhe caktimi i vlers gjenetike t kafshve t racs duhet t kryhen nga stacionet testuese nn drejtimin e institucioneve t specializuara. 2. Testet e veorive prodhuese dhe vlersimi i vlers gjenetike, t kryera n shtetet e tjera, pr raca te caktuara, duhet t miratohen n Republikn e Kosovs, nse rezultatet e testeve t tilla dhe vlersimet kan arritur s paku shkalln e njjt t saktsis dhe jan reciprokisht t krahasueshme.

Neni 50 Riprodhimi i kafshve t ferms

1. Riprodhimi i kafshve t ferms kryhet prmes mbarsimit artificial dhe natyral. 2. Personi q kryen mbaresimin artificial ose drejton mbarsim natyral t kafshve t ferms mban shnimet dhe dokumentacionin e prshkruar, n prputhje me programin racor dhe ktij ligji. 3. Kriteret pr kryerje t riprodhimit t kafshve t races duhet t prcaktohen me akt nnligjor nga Ministria.

23

Neni 51 Bashkgjaksia e kafshve

1. Programi racor siguron riprodhimin nprmjet pranimit t koeficientit t lejueshm t afrsis s gjakut, pr t parandaluar efektet negative t bashkgjaksis n vitalitet, rritje, aftsi pr t mbijetuar, pjellori dhe tipare t tjera t kafshve t ferms n gjeneratat pasardhse. 2. Afrsia e gjakut lejohet pr qllime shkencore. N kt rast institucioni krkimor-shkencor aplikon n ministri pr marrjen e lejes, duke prshkruar me hollsi krkimin shkencor dhe qllimet e tij. 3. N raste t rrezikimit pr zhdukje t racave t veanta, bashkgjaksia e kafshve rregullohet me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 52 Riprodhimi i kafshve t ferms n nj pron bujqsore

Sipas ketij ligji, fermerit i lejohet riprodhimi i kafsheve t prfshira n regjistrin e fermes s tij.

Neni 53 Aktivitetet e mbarsimit artificial

1. Aktiviteti i mbarsimit artificial sipas ktij neni duhet kryhet nga nj person fizik apo juridik i cili i plotson kto kushte:

1.1. ka hapsire t duhur, staf dhe pajisje t disponueshme; 1.2. siguron mbarsje jo m pak se treqind e gjashtdhjet (360) dit n vit; 1.3. ka t nenshkruar nj kontrat afatgjat me nj apo disa qendra t njohura t mbarsjes dhe qendrave pr ruajtje dhe tregtim t spermes.

2. Gjat veprimit t mbarsimit, mbarsuesi duhet t:

2.1. prdor spermn e cila i plotson t gjitha kushtet q prcaktohen me nenin 43 t ktij ligji dhe t implementoj trsisht dispozitat e kontrats afatgjat me qendrn e njohur t mbarsjes pr nj fush specifike t veprimit; 2.2. implementoj programin e mbarsimit sipas seleksionimit dhe programit racor; 2.3..kompletoj, mbaj dhe t jap t gjith dokumentacionin e prcaktuar t mbarshtimit; 2.4. arrij rezultatet e prcaktuar minimale t mbarsimit; 2.5. komunikoj dhe ti prdor t dhnat q mbahen n bazat e t dhnave t prcaktuara;

24

2.6. implementoj mbarsimin me tarifn e mimit t prcaktuar, sipas nenit 64 t ktij ligji; 2.7. implementoj dispozitat e vendimit dhe marrveshjen mbi implementimin e mbarsimit.

3.Kriteret pr implementimin e mbarsimit percktohen me akt nnligjor nga Ministria.

Neni 54

Zbatimi i mbarsimit 1. Personat fizik t cilt merren me implementimin e mbarsimit duhet t jen t kualifikuar profesionalisht dhe duhet ti plotsojn kushtet e prcaktuara. Ata do t prfshihen n listn e mbarsuesve. 2. Personat fizik q i referohen paragrafit 1. t ketij neni mund t jen veteriner sipas ligjit t veterins, personat t punsuar ose ata q punojn me mbareshtuesin, apo personat q implementojn detyra dhe veprime n fushn e riprodhimit t kafshve t ferms apo detyra dhe veprime t tjera n fushn e mbarshtimit t kafshve, si dhe personat q prcaktohen n nenin 50 t ktij ligji. 3. Mbarsuesit perve veterinerve pajisen me certifikat t aftsis profesionale pr mbarsim, e cila lshohet nga nj institucion i specializuar, i miratuar nga ministri. 4. Lista e personave fizik q e implementojn mbarsimin duhet t hartohet e t ruhet nga Ministria. Mbarsuesit nuk mund t autorizojn persona t tjer pr kryerjen e mbarsimit. 5. Personat fizik sipas paragrafit 2. t ktij neni duhet t sigurojn nj kualifikim profesional pr implementimin e mbarsimit sipas ktij ligji, n form t organizuar t trajnimit. Programi dhe ofruesi i trajnimit duhet t certifikohet nga ana e Ministris. 6. Prmbajtja e programit pr trajnime q prcaktohet n paragrafin 5. t ktij neni dhe mnyra e ruajtjes s lists qe prcaktohet n paragrafin 1. t ktij neni, prcaktohet me akt nnligjor te nxjerr nga Ministria.

Neni 55 Prjashtimet

Dispozitat e neneve 53 dhe 54 t ktij ligji nuk duhet t aplikohen tek shpendt dhe lepujt si dhe llojet e tjera t kafshve t ferms, t prcaktuara n paragrafin 1., t neni 2. t ktij ligji.

25

KREU IX RUAJTJA E NDRYSHUESHMRIS GJENETIKE DHE REZERVAT

GJENETIKE T KAFSHVE T FERMS

Neni 56 Ruajta e ndryshueshmris gjenetike

1. Republika e Kosovs mban dhe siguron rezerva gjenetike pr speciet e veanta, racat dhe linjat e kafshve t ferms, n nj numr minimal kafshsh, t dozave t sperms, vezve dhe embrioneve. 2. Pr qllime t ruajtjes s racave dhe/ose t linjave dhe pr t siguruar prodhim t mjaftueshm nga kafsht, programi racor siguron ndryshueshmrin gjenetike t kafshve t ferms. 3. Burimet financiare pr ruajtjen dhe mbajtjen e rezervave gjenetike sigurohen nga Buxheti i Republiks s Kosovs. 4. Mnyrat dhe procedurat e ruajtjes dhe t mbajtjes s rezervave gjenetike prcaktohen me akte nnligjore t nxjerrura nga Ministria.

Neni 57 Biodiversiteti n mbareshtimin e kafshve t ferms

1. Biodiversiteti n mbarshtimin e kafshve t ferms duhet t prfaqsohet nga t gjitha racat dhe linjat e kafshve t ferms n Republikn e Kosovs. 2. Ruajtja e Biodiversitetit n mbarshtimin e kafshve t ferms do t implementohet brenda rezervs s gjeneve n blegtori sipas nj programi t miratuar nga ministri pr nj periudh prej shtat (7) vitesh. 3. Programi i prmendur n paragrafin 2. t ktij neni, do t prcaktoj gjithashtu burimet financiare t parashikuara pr zbatimin e ruajtjes s biodiversitet n blegtori si: fondet pr realizimin e puns profesionale, pagesat direkte dhe ndihma t tjera pr mbarshtuesit dhe mbajtsit e kafshve, si dhe pr personat fizik dhe juridik t prfshir n ruajtjen e rezervave gjenetike n blegtori. 4. Ministria do t autorizoj nj ndrmarrje n baz t konkursit publik t publikuar n Faqen zyrtare t Ministris q t prgatis dhe t zbatoj programin nga paragrafi 3. i ktij neni. 5. Kushtet e hollsishme pr zgjedhjen dhe prmbajtjen si dhe detyrat profesionale t programit nga paragrafi 2., i ktij neni do t prcaktohen me akt nnligjor t nxjerr nga Ministria.

26

Neni 58 Racat autoktone

1. Racat autoktone do t jen nn mbrojtjen e veant t shtetit. 2. Racat autoktone nga llojet e kafshve t ferms do t jen si vijon:

2.1. gjedht; busha - ilire, Sharrit dhe e Dukagjinit; 2.2. dhent; bardhoka, balusha, delja e Kosovs dhe delja e Sharrit. 2.3. buallica autoktone.

3. Prve racave autoktone t prmendura n paragrafin 2. t ktij neni, racat e kafshve t ferms, do t konsiderohet t jen autoktone t miratuar nga Ministria me vendim t nxjerr n baz t krkess nga nj ndrmarrje e miratuar. Krkesa duhet t shoqrohet nga nj elaborat teknik, i prgatitur me kosto t aplikuesit nga rezerva e gjeneve n blegtori. Kshilli Blegtoral do t jap opinionin e tij mbi aplikimin. 4. Racat autoktone regjistrohen n listn e racave autoktone, t mbajtura nga Ministria. Republika e Kosovs do t mbroj emrin dhe racn autoktone n nivel ndrkombtar, n prputhje me marrveshjet dhe traktatet e ratifikuara ndrkombtare. 5. Kushtet m t hollsishme pr rritjen dhe tregtimin e kafshve autoktone, veorit dhe mnyrn e mbajtjes s lists s racave autoktone do t prcaktohet me akt nnligjor t nxjerr nga Ministria.

KREU X PUNA PROFESIONALE DHE SHRBIMET PUBLIKE N BLEGTORI

Neni 59 Puna profesionale n blegtori

1. N fushn e puns profesionale n blegtori do t kryhen detyrat e mposhtme:

1.1. riprodhimi; 1.2. seleksionimi; 1.3. vlersimi i vlers gjenetike; 1.4. prcaktimi i tipareve t performancs; 1.5. Gjenealogjia; 1.6. mirmbajtja e librave amz;

27

1.7. detyrat krkimore dhe zhvillimore n fushn e zbatimit t programeve racore; 1.8. prhapja e prmirsimit gjenetik.

Neni 60 Shrbimet publike

1. Detyrat nga neni 57 dhe 59, t ktij ligji duhet t kryhen si nj shrbim publik n blegtori. 2. Shrbimi publik sipas ktij ligji mund t kryhet nga persona fizik ose juridik, t s drejts publike apo private dhe ndrmarrjeve n blegtori, sipas ktij ligji. 3. Ministria autorizon nj ndrmarrje n baz t konkursit publik pr zbatimin e detyrave profesionale sipas ktij ligji.

Neni 61 Njoftimi i mbarshtuesve

Implementuesi i shrbimit publik, sipas ktij ligji do t njoftoj mbareshtuesit pr rezultatet e testeve t kryera per kafsht e mbarshtruara brenda afatit kohor, qllimin dhe mnyrn si sht parapar me programin e prmirsimit racor.

Neni 62

Fondet pr funksionimin e nj shrbimi publik 1. Shrbimi publik n blegtori do t financohet nga:

1.1. Buxheti i Republiks s Kosovs; 1.2. pagesa e pjesshme apo e plot e shpenzimeve t shrbimit t kryer; 1.3. burime t tjera.

2. Republika e Kosovs do t financoj ose t bashk-financoj shrbime individuale brenda fushs s shrbimeve publike sipas ktij ligji.

Neni 63 Bashk-financimi i aktiviteteve t ndrmarrjeve n blegtori

1. Ndrmarrjet n blegtori, sipas ktij ligji, mund t financohen nga burimet financiare plotsuese t fituara n baz t rregullave, marrveshjeve apo kontratave:

1.1. burimet financiare pr kualifikimin dhe funksionimin e ndrmarrjeve n blegtori dhe pr zbatimin e detyrave sipas ktij ligji, do t mblidhen n shumn e dakorduar nga ndrmarrjeve n blegtori nga persona fizik ose juridik t angazhuar

28

n rritjen dhe tregtimin e kafshve t ferms dhe materialit riprodhues, ose n prodhimin apo prpunimin e prodhimeve blegtorale; 1.2. t ardhurat q rrjedhin nga kryerja e aktiviteteve t rritjes s kafshve brenda fushs s zbatimit t programeve t mbarshtimit; 1.3. t ardhurat q rrjedhin nga kryerja e mbarsimit; 1.4. tarifat e antarsimit; 1.5. mimet n ekspozitat e kafshve t racs; 1.6. granti pr qllim t caktuar; 1.7. burime t tjera.

2. Fondet e prmendura n paragrafin 1. t ktij neni, do t menaxhohen nga ndrmarrjet n blegtori.

Neni 64 Kostot dhe pagesat pr shrbimet

1. Prdoruesit e shrbimeve publike sipas ktij ligji, do t paguajn mimin e shrbimit t pjesshm ose n trsi, megjithat, n raste t jashtzakonshme, shrbimet e tilla gjithashtu mund t ofrohen falas pr prdoruesit. 2. Ministria cakton mimet e shrbimeve sipas paragrafit 1. t ktij neni, q prcakton pjesmarrjen q duhet t paguhet nga ana e prdoruesit.

Neni 65 Kshilli i blegtoris

1. Kshilli i blegtoris do t jet nj organ kshillimor pr Ministrin n fushn e blegtoris. 2. Kshilli i blegtoris ofron opinione t ekspertve mbi vendimet me rndsi t madhe n fushn e ekonomis blegtorale, n veanti n:

2.1. aplikimet pr certifikim t programeve t rritjes; 2.2. raportet vjetore pr punn e zbatuesve t programit t rritjes; 2.3. ndryshimet n ose futjen e metodave t reja pr vlersimin e vlers s rritjes dhe vlersimin e kafshve t rritjes; 2.4. rregulloret e rndsishme n fushn e blegtoris dhe praktiks veterinare; 2.5. propozimet pr programet afatgjata t zhvillimit n fushn e blegtoris dhe praktiks veterinare;

29

2.6. propozimet pr masat e rndsishme t politikave bujqsore t cilat e rregullojn fushn e blegtoris; 2.7. propozimet pr miratimin e racave autoktone; 2.8. elementet pr formimin e mimeve t shrbimeve n blegtori; 2.9. vendime t tjera t rndsishme n fushn e blegtoris.

Neni 66 Prbrja e Kshillit t blegtoris

1. Kshilli i blegtoris do t prbhet nga:

1.1. Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural, prfaqsohet me dy (2) antar; 1.2. Fakulteti i Bujqesise dhe Veterinaris i Universitetit t Prishtins Hasan Prishtina prfaqsohet me dy (2) antar ; 1.3. Agjencioni i Ushqimit dhe Veterinarise, prfaqesohet me nj (1) antar; 1.4. Qendra gjenetike Genkos, prfaqsohet me nj (1) anetar; 1.5. Shoqatat e mbarshtuesve, prfaqesohen me nga nj (1) antar pr secilin lloj t kafshve blegtorale.

2. Procedurat e themelimit dhe mandati i antarve t kshillit blegtoral prcaktohet me akt nnligjor nga Ministria.

KREU XI PUNA KRKIMORE N FUSHN E BLEGTORIS

Neni 67 Puna krkimore

1. Puna krkimore n blegtori, n veanti n fushat e blegtoris, q plotson t gjeturat n fushn e trashgimis, seleksionimit, riprodhimit, rritjes dhe zhvillimit t kafshve t ferms, inxhinieringun gjenetik, efikasitetit ekonomik n blegtori, ruajtjes dhe prmirsimit t tipareve t kafshve, transferimit t prmirsimeve t seleksionimit n rritjen e kafshve t ferms, ruajtjes s ndryshueshmris gjenetike t kafshve t ferms, t ushqyerit, bazs ushqimore dhe foragjere t kafshve t ferms, objektet e mbareshtimit dhe pajisjet, zoohigjiens dhe etologjis s kafshve t ferms, mbrojtjes s kafshve t ferms, trajtimit t kafshve te ferms, ekologjis n rritjen e kafshve te ferms, teknologjis dhe cilsis s produkteve me origjin shtazore, t teknologjis s informacionit n blegtori, dhe bioteknologjis s kafshve do t organizohet n kuadr t institucioneve krkimore n Republikn e Kosovs. 2. Hulumtimi mund t kryhet nga hulumtuesit t cilt kualifikohen pr kt sipas rregulloreve q rregullojn aktivitetet krkimore.

30

3. Transferimi i rezultateve t krkimit n praktik do t kryhet nga shrbimi kshillimor bujqsor prve studiuesve t prcaktuar n paragrafin 2. t ktij neni.

KREU XII TREGTIMI I MATERIALEVE RIPRODHUSE

Neni 68 Tregtimi i materialeve riprodhuese

1. Kafsht e fermave q tregtohen si kafsh t racs apo t cilat jan treguar n opinion si kafsh racore si n ekspozita, panaire, vlersime, ankande, konkurse, dhe t ngjashme, ose n ndonj mnyr tjetr, duhet t identifikohen n mnyr t prcaktuar dhe t shoqruar nga dokumenti i prshkruar zooteknik. 2. Materiali tjeter riprodhuese - sperma, qelizat veze dhe embrionet, duhet t identifikohet n mnyr t prcaktuar dhe t shoqrohet me dokumentin e prshkruar zooteknik. 3. Nprmjet kontrollit t Inspektoratit Zooteknik, Republika e Kosovs siguron plotsimin e kushteve pr tregtimin e materialeve racore. Kontrolli zooteknik ushtrohet n prputhje me marrveshjet dhe konventat ndrkombtare, n t cilat Republika e Kosovs sht pal.

Neni 69 Tregtimi i sperms

1. Tregtimi i sperms tek mbarsuesit bhet nga qendrat e mbarsimit artificial dhe qendrat e ruajtjes dhe tregtimit t sperms. 2. Tregtimi i sperms sipas paragrafit 1. t ktij neni duhet t rregullohen me kontrat.

Neni 70 Grumbullimi dhe transplantimi i embrioneve

1. Grumbullimi dhe transplantimi i embrioneve mund t kryhet nga nj ndrmarrje pr grumbullimin, prgatitjen, ruajtjen, transplantimin dhe tregtimin e embrioneve, nse ka hyr n regjistrin e ndrmarrje pr transplantimin embrional sipas ligjit q rregullon veterinarin dhe nse plotson kushtet e prshkruara n lidhje me objektet, dhomat, pajisjet dhe personelin. 2. Kushtet m t detajuara t prmendura n paragrafin 1., t ktij neni dhe procedurat e aplikimit prcaktohen nga Ministria.

31

Neni 71 Importet dhe eksportet

1. Republika e Kosovs nuk mund t ndaloj, kufizoj ose parandaloj importin apo eksportin e materialit riprodhues pr arsye zooteknike nse t gjitha kushtet e prcaktuara jan plotsuar. 2. Pr importim, kafsht riprodhuese duhet ti plotsojn kushtet e mposhtme:

2.1. t jen t prfshira n librin amz ose regjistrin e kafshve hibride t racs, t mbajtura nga nj ndrmarrje e mbarshtuesve e miratuar nga vendi eksportues; 2.2. t jen t identifikuara; 2.3. t shoqrohen me dokumentet zooteknike; 2.4. para se t importohen, importuesi duhet t marr pr do kafsh t racs nj deklarat me shkrim nga ndrmarrje e miratuar e mbarshtuesve, q pas importit, kafsht e racs do t regjistrohen n librin amz ose regjistr.

3. Sperma e importuar duhet ti plotsoj kushtet e mposhtme:

3.1. t vij nga meshkujt riprodhues t regjistruar n libr amz ose regjistr t kafshve hibride t mbarshtuar nga nj ndrmarrje e mbarshtuesve, shoqat apo kompani e miratuar nga vendi eksportues; 3.2. t vij nga meshkuj riprodhues t cilt i jan nnshtruar testit t performancs dhe vlersimit t vlers gjenetike; 3.3. t shoqrohet me dokumentacionin e prcaktuar zooteknik; 3.4. t merret n nj qendr te aprovuar mbarsimi nga autoritetet kompetente t shtetit n t cilin ndodhet qendra e mbarsimit; 3.5. sperma duhet t identifikohet n mnyr t prshkruar.

4. Pavarsisht nga dispozitat e paragrafit 3. t ktij neni, sperma q nuk i sht nnshtruar ende testimit dhe vlersimit t vlers gjenetike, mund t importohet n raste t veanta n pajtim me programin e certifikuar racor dhe n sasi t kufizuara t cilat jan t destinuara vetm pr testim. 5. Vezt dhe embrionet e importuara duhet ti plotsojn kushtet e mposhtme:

5.1. ato duhet t vijn nga nj kafsh e racs q sht rexhistruar n libr amz ose regjistr t kafshve hibride t racs, t mbajtura nga nj ndrmarrje e mbarshtuesve, e miratuar nga vendi eksportues; 5.2. ato duhet t shoqrohet me dokumentacionin e prcaktuar zooteknik; 5.3. ato duhet t identifikohen n mnyr t prcaktuar;

32

5.4. ato duhet t jan grumbulluara nga nj institucion i cili ka leje pr grumbullimin dhe tregtimin e embrioneve, t lshuar nga nj autoritet kompetent i vendit eksportues.

6. Pr eksportin e materialit riprodhues ai duhet t shoqrohet me dokumentet e prcaktuara zooteknike, t lshuara nga ndrmarrjet e mbarshtruese sipas ktij ligji. Dokumentacioni i till duhet t dshmoj qart se materiali racor plotson kushtet e prcaktuara zooteknike. 7. Kushtet m t hollsishme pr importin dhe eksportin e materialit raco do t prcaktohen nga Ministria. 8. Ministri prcakton kushtet zooteknike shtes n lidhje me tiparet e prodhimit, vlerat racore apo tiparet ekonomike pr importin e materialit riprodhues.

KREU XIII KONTROLLI DHE INSPEKTIMI

Neni 72 Inspektori

1. Mbikqyrja e zbatimit t dispozitave t ktij ligji dhe t rregulloreve t nxjerra n baz t tij do t kryhet nga inspektort e blegtoris dhe peshkataris, prve dispozitave q kan t bjn me cilsin e prodhimeve blegtorale, zbatimi i t cilave do t mbikqyret nga inspektort e veterinaris dhe siguris s ushqimit. 2. Puna, kompetencat, detyrimet dhe prgjegjsit e inspektoratit sipas paragrafit 1. t ktij neni jan t rregulluara me Ligjin pr Inspekcionin Bujqsor nr.03/L-029.

Neni 73 Autorizimet e inspektorit

1. Prve kompetencave n pajtim me rregullat e prgjithshme pr inspektimin, nj inspektor i blegtoris dhe peshkataris gjithashtu ka mandatin dhe kompetenca:

1.1. ti kontrolloj kafsht e fermave, ndrmarrjet, objektet dhe pajisjet pr qllime t mbarshtimit, kontrollin e udhheqjes dhe mirmbajtjes se dokumentacionit nga personat fizik dhe juridik pr prkujdesjen ndaj kafshve. 1.2. t mbikqyr zbatimin e testimit t kafshve t ferms; 1.3. t mbikqyr mirmbajtjen e regjistrave, t dhnat dhe bazat e t dhnave t tjera; 1.4. t vendos nse zbatuesit e programeve t aprovuara racore i plotsojn kushtet e prcaktuara, kryejn detyrat dhe aktivitetet n pajtim me programet e aprovuara t mbarshtimit;

33

1.5. t kontrolloj dokumentacionin e prcaktuar t mbarshtimit; 1.6. t vendos nse jan plotsuar kushtet pr tregtimin, grumbullimin dhe prdorimin e sperms, vezve dhe embrioneve; 1.7. t mbikqyr zbatimin e procedurs s vlersimit dhe seleksionimin e kafshve riprodhuese; 1.8. t mbikqyr zbatimin e riprodhimit t kafshve t ferms dhe plotsimin e kushteve pr personat q e zbatojn mbarsimin;

1.9. t mbikqyr zbatimin e programit t aprovuar racor n pjesn q i referohet qendrave t mbarsimit.

2. Gjat inspektimit, inspektori i veterinaris dhe siguris s ushqimit prve masave t prcaktuara nga rregulloret e tjera, po ashtu mund t urdhroj eliminimin e mangsive dhe parregullsive n prdorimin e etiketimit.

Neni 74 Masat e vendosura nga inspektori

1. Prve masave t prcaktuara n rregulloret e prgjithshme pr inspektimet, inspektori i blegtorise dhe peshkataris gjat inspektimit mund t:

1.1. urdhroj q t rregullohet mbarshtimi me kushtet e prcaktuara; 1.2. urdhroj eliminimin e mangsive dhe parregullsive n zbatimin e programeve t aprovuara racore; 1.3. propozoj masat Ministrit n lidhje me programet e aprovuara racore; 1.4. urdhroj eliminimin e mangsive dhe parregullsive n udhheqjen e regjistrave, t dhnat dhe bazn e t dhnave; 1.5. ndaloj mbledhjen, tregtimin, dhe prdorimin e sperms, vezve dhe embrioneve, q nuk i plotsojn kushtet e prcaktuara; 1.6. urdhroj eliminimin e mangsive dhe parregullsive n testimin e kafshve t ferms; 1.7. urdhroj eliminimin e mangsive dhe parregullsive n ushtrimin e veprimtaris s mbarsimit; 1.8. t marr masa pr t eliminuar praktikat diskriminuese t nj ndrmarrje t miratuar t mbarshtuesve; 1.9. urdhroj eliminimin e mangsive dhe parregullsive n zbatimin e detyrave dhe aktiviteteve t tjera sipas ktij ligji.

34

2. Prve kompetencave n pajtim me rregulloret e tjera, inspektori i veterinaris dhe siguris s ushqimit ushtron kompetencat pr t mbikqyr etiketimin e prodhimeve shtazore n lidhje me metodn e mbarshtimit.

KREU XIV

DISPOZITAT NDSHKUESE

Neni 75 Kundervajtjet

1. Me gjobe prej pesqind (500) deri n njmij (1.000) Euro dnohet pr kundrvajtje personi juridik nse prdor etiketa dhe emrtime pr produkte blegtorale, n kundrshtim me nenin 7 t ktij ligji. 2. Me gjob prej dyqind (200) deri n pesqind (500) Euro dnohet pr kundrvajtje personi prgjigjes i personit juridik i cili vepron n kundrshtim me nenin 7 t ktij ligji. 3. Me gjob prej njmij (1.000) deri n dymij (2.000) Euro dnohet pr kundrvajtje personi prgjegjs i personit juridik nse:

3.1. dshtojn pr t marr matjet e performancs s kafshve t ferms n qendrat e miratuara testuese n pajtim me nenin 27 t ktij ligji; 3.2. dshtimi pr mirmbajtjen e regjistrave t ferms, regjistrat, shnimet si dhe bazat e t dhnave t tjera sipas nenin 28 te ktij ligji; 3.3. dshtimi pr t ruajtur librat amz ose mirmbajtjen e t njjts n pajtim me nenin 29 t ktij ligji; 3.4. dshtimi pr t ruajtur regjistrat e hibrideve ose mirmbajtjen e t njjtit n pajtim me nenin 30 t ktij ligji; 3.5 dshtimi pr t mbajtur dokumentet e prshkruara zooteknike ose t lshimit t t njjtave, n kundrshtim me nenin 36 t ktij ligji; 3.6. n rast t prcaktimit si kafsh riprodhuese, ndonj kafsh q nuk prmbush kushtet e prshkruara vepron n kundrshtim me nenin 37 t ktij ligji; 3.7. prdorimi i meshkujve n kundrshtim me nenin 42, t ktij ligji; 3.8. tregtimi ose prdorimi i sperms n kundrshtim me nenin 43 t ktij ligji; 3.9. prdorimi i vezve dhe embrioneve n kundrshtim me nenin 44 t ktij ligji; 3.10. vepron me kundrshtim me paragrafin 2 t nenit 50 t ketij ligji;

35

3.11. zbatimi i riprodhimit t kafshve t ferms n kundrshtim me nenin 52 t ktij ligji; 3.12. kryerja e aktivitetit t mbarsimit n kundrshtim me nenin 53 t ktij ligji; 3.13. vepron n kundrshtim me paragraft 3. dhe 4. t nenit 25, t ktij ligji; 3.14. vepron n kundrshtim me nenin 69 t ktij ligji; 3.15. dshtimi pr t siguruar parimet e jo-diskriminimit sipas nenit 22 t ktij ligji; 3.16. tregtimi me material riprodhues n kundrshtim me nenin 68 t ktij ligji; 3.17. importit dhe eksporti i materialit riprodhues n kundrshtim me nenin 71 t ktij ligji.

4. Dnohet me gjob pr kundravajtje personi fizik prej njqind (100 ) deri n njmij (1.000 ) Euro, nese:

4.1. vepron ne kundrshtim me nenin 53 t ktij ligji; 4.2. vepron n kundrshtim me paragrafin 4 t nenit 25 t ktij ligji; 4.3. vepron n kundrshtim me nn-paragraft 3.2., 3.5., 3.11., dhe 3.12, t paragrafit 3, t ktij neni; 4.4 vepron me kundrshtim me nn-paragrafin 1.1. t paragrafit 1. t nenit 76, t ktij ligji.

Neni 76 Gjobat pr shkelje n lidhje me kontrollin inspektues

1. Me gjob prej treqind (300) deri n (500) Euro dnohet personi prgjegjs i personit juridik nse:

1.1. nuk i siguron qasje t lir dhe pengon n zbatimin e detyrs zyrtare inspektorit t blegtoris dhe peshkataris; 1.2. dshtimit pr t vepruar n pajtim me ndonj vendim t zbatueshm me t cilin inspektori ka urdhruar zbatimin e masave t prcaktuara me kt ligj.

2. Me gjob prej njqind (100 ) deri n treqind (300) Euro dnohet personi prgjegjs i subjektit juridik.

36

KREU XV DISPOZITAT KALIMTARE DHE PRFUNDIMTARE

Neni 77 Qendra mbarsimit

Qendra e mbarsimit artificial prckaton veprimet e tyre me dispozitat e ktij ligji dhe rregulloret e nxjerra jo m von se dy (2) vite nga hyrja n fuqi e ktij ligji.

Neni 78

Dispozitat prfundimtare T gjitha mjetet e grumbulluara nga zbatimi i ktij ligji derdhen n Buxhetin e Kosovs.

Neni 79

Aktet nnligjore pr zbatimin e ketij ligji nxirren brenda afatit kohor prej dymbdhjet (12) muajsh, nga dita e hyrjes n fuqi t ktij ligji.

Neni 80 Shfuqizimi

Me hyrjen ne fuqi t ketij ligji, shfuqizohet Ligji Nr.2004/33 pr Blegtorin e Kosovs (Gazeta Zyrtare e Republiks s Kosovs Nr.18/01.11.2007) dhe t gjitha dispozitat dhe aktet tjera normative t cilat jan n kundershtim me kt ligj.

Neni 81 Hyrja n fuqi

Ky ligji hyn n fuqi pesmbdhjet (15) dit pas publikimit n Gazetn zyrtare t Republiks s Kosovs.

Ligji Nr. 04/L-191 6 qershor 2013 Kryetari i Kuvendit t Republiks s Kosovs, ________________________ Jakup KRASNIQI