2

Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin

9-cu sinifləri üçün “İngilis dili” dərsliyi

Müəlliflər: Zeydulla Ağayev

Arifə Rəsulova

Laləzar Muradlı

Bakı: Aspoliqraf, 2009.

Dərsliklə bağlı TQDK-ya daxil olan və açıq müzakirələrdə

bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər əsasında hazırlanmış

YEKUN RƏY

3

Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır:

1. Məzmun baxımından;

2. Dizayn və bədii tərtibat baxımından.

1. Məzmun baxımından

Dərslik 4 bölmə, 112 səhifədən ibarət olmaqla, hazırda respublikanın

ümumtəhsil məktəblərində qüvvədə olan tədris proqramına uyğun tərtib olunmuşdur.

Dərsliyin sonunda Vocabulary, Programme verilmişdir. 1-ci bölmə 6, 2-ci bölmə 4,

3-cü bölmə 5, 4-cü bölmə isə 3 dərsdən ibarətdir. Hər bölmənin sonunda

Consolidation başlığı ilə tapşırıqlar verilmişdir.

Dərslik tədris proqramında nəzərdə tutulmuş mövzuları əhatə etmişdir. Dərslik

boyu müasir tədris metodlarından olan Pre-reading, Pair Work, Group Work kimi

tapşırıqlardan istifadə olunsa da, “think and discuss”, “think and compare” kimi

analitik tapşırıqlara gələcək nəşrlərdə daha çox yer ayrılması tövsiyə olunur.

Sadədən-mürəkkəbə doğru ardıcıllıq və varislik prinsipi gözlənilməmişdir. Şagirdin

dərslikdən sərbəst istifadə imkanı nisbətən məhduddur.

Təqdim olunan mətnlərin əksəriyyəti mövzu etibarilə şagirdlərə tanış olsa da, bir

sıra hallarda onlar yeni məzmunla zənginləşdirilməyə cəhd edilmişdir. Lakin buna

heç də bütün hallarda nail olunmamışdır. Bölmələr üzrə mətnlərin strukturu məntiqi

və xronoloji cəhətdən qarışıq, sistemsiz və nizamsızdır. Fəsillərdəki mövzular orada

qaldırılan problemin həllinə yönəldilmiş situasiyanı təsvir etmir. Tədris vahidləri,

dərslərin adı və mövzusu arasında uyğunsuzluq müşahidə olunur. Bir sıra hallarda

mətnlərdə yeni informasiya təklif olunsa da, həmin informasiya heç də şagird üçün

həmişə faydalı deyildir. Bəzən lazımi bilik əvəzinə, şagird üçün yorucu, vacib

olmayan material təqdim olunmuşdur. Məsələn, səhifə 37-də “England as seen by

Americans”, səhifə 58-də “The story of Hare and Mosquito” mətnləri daha aşağı

siniflərdə təqdim oluna bilərdi. Bəzi mətnlərin isə asanlaşdırılması və sadə dildə izah

edilməsinə ehtiyac vardır. Məsələn, səhifə 11-də mətndə işlənmiş “Apart from

English dictionaries of the familiar kind, there are also dictionaries of many

other kinds, which give useful and interesting information about other aspects of

the English language” cümləsi çox çətin struktura malikdir, 9-cu sinif şagirdinin yaş

səviyyəsinə uyğun deyil. Dərslikdə təqdim olunan bütün mətnlər maraqlı, şagirdlərin

yaş xüsusiyyətlərinə uyğun, düşündürücü olmalıdır. Təqdim olunan material bəzi

4

hallarda fənlərarası inteqrasiya üçün müəyyən yol açsa da, fəndaxili inteqrasiya üçün

yararlı deyil.

Dərslikdə oxu və dil üzrə materialların seçilməsi, paylanması və təqdimatında da

müəyyən disproporsiya müşayiət olunur.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, qrammatik qaydalar yeri gəldikcə verilmiş və

nümunələrlə müşayiət olunmuşdur. Lakin qrammatik materiala aid cümlələrin

tərcümələri də verilsə və qrammatik material həmin dərsə dair verilən mətndə də öz

əksini tapsa, daha yaxşı olar. Qrammatik qaydaların mətnlərlə əlaqəsi yoxdur.

Qrammatik qaydalar mətnlərdə işlədilməli və şagirdlərin praktik vərdişlərində əks

olunmalıdır. Qayda və tapşırıqlar qrammatikanın öyrədilməsində çox ənənəvidir.

Yəni qrammatik qayda nümunə və situasiya daxilində öyrədilməlidir. Bununla

yanaşı, dərsliyin sonunda qrammatik materialın digər dərsliklərdə olduğu kimi sxem,

diaqram və cədvəllərin köməyi ilə təqdim olunması şagirdlər üçün daha yaxşı olardı.

Dərslikdə qrammatik materialın çox olmasına baxmayaraq, praktik tapşırıqlar,

açıq və yarımaçıq tipli tapşırıqlar azdır. Tapşırıqların mövzularla əlaqəsi çox zəifdir

və yaradıcı, tənqidi təfəkkürün inkişaf etdirilməsinə yönəlməmişdir. Fonetik

tapşırıqlar, şagirdin özünü qiymətləndirmək üçün material isə ümumiyyətlə

verilməmişdir. Hər bölmədən sonra verilən Consolidation hissəsinə Azərbaycan

dilindən ingilis dilinə tərcümə bacarığını formalaşdırmaq üçün tapşırıqların salınması

məqsədəuyğun olardı.

Mətnlər öyrənildikdə yeni sözlərdən ibarət lüğət verilir ki, bu da dilin

öyrənilməsi baxımından çox vacibdir. Lakin bəzi hallarda mətnlərdə istifadə olunmuş

naməlum sözlərin izahına nə mətnaltı, nə də dərsliyin sonundakı lüğətdə rast gəlmək

olur. Lüğətdə sözlər (digər dərsliklərdə olduğu kimi) ifadə, sinonim və antonimlərlə

təqdim olunmur. Yeni söz və terminlərin izahı isə bəzi hallarda başqa bir lüğətə

ehtiyac doğurur. Burada işlək olmayan söz və ifadələrdən çox istifadə olunmuşdur.

Xüsusi isimlərin və çətin sözlərin tələffüz forması verilməmişdir.

Yuxarıda göstərilənlərlə yanaşı, ev oxusuna daha çox üstünlük verilməli, eləcə

də, dialoqların sayı artırılmalıdır.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, dərslikdə xeyli sayda səhvlərə də rast gəlinir.

Bunlar aşağıdakılardır:

Səhifə 3-də (Syllabus) Unit 2-də “Composite sentences” olmalıdır.

Səhifə 6-da “The Changing English Language” mətni verilmişdir. Mətn

əsasən ingilis dilindəki alınma sözlərin mənşəyindən bəhs edir. Mövzu tədqiqat

5

xarakterli bir mövzudur, yəni 9-cu sinif şagirdlərinə alınma sözlərin mənşəyini

öyrənməkdən daha çox, onların gündəlik həyatımızda necə işlənməsi önəmlidir.

İngilis dilinin lüğətinə daxil olan və gündəlik həyatda işlənən bir neçə sözün

verilməsi, şagirdlərin onların hansı dillərdən götürüldüyünü bilməsi ilə kifayətlənmək

olardı. Orta məktəbdə alınma sözlərin tarixinin öyrənilməsi dilin öyrənilməsində o

qədər də əhəmiyyət kəsb etmir. Yəni şagird üçün işlətdiyi sözün hansı mənşəli

olduğundan çox onu necə işlətməsi vacibdir. Özü də bunu möhkəmləndirmək üçün nə

bir tapşırıq, nə də ki test tapşırığı verilmişdir.

Səhifə 7-də Passive Voice-a dair məlumatda bütün zaman formaları təqdim

olunmamışdır (proqramda nəzərdə tutulmasına baxmayaraq). Modal fellərin,

sözönülü tamamlığın məchul növdə işlədilməsi haqqında da heç bir məlumat və

nümunə verilməmişdir. Verilən tapşırıqlar isə mövzunun mənimsənilməsi üçün

yetərli deyil. Qrammatik qaydanın və ondan sonra verilmiş tapşırığın mətnlə heç bir

əlaqəsi yoxdur. Mətndə də məchul növdə işlənmiş cümlələrin verilməsi yaxşı olardı.

Səhifə 8-də 3-cü tapşırıqda yaxşı olardı ki, zamanlar verilməsin və şagirdlər

özləri cümlənin zamanını, məlum və məchul növdə işlədilməsini müəyyən etsinlər.

Səhifə 9-da “Favourite Books” başlığı altında verilmiş tapşırıqlar tədqiqat

xarakterli, yəni sinifdaxili fəaliyyətdə tətbiq olunmayan mövzulardır. Yəni bu

mövzular hər hansı bir tədqiqatçının və alimin axtarışlarını əks etdirir. Tapşırıqların

şərti də həddən artıq yüklü və ağırdır. Kitabların müxtəlif növləri: xəritə, atlas,

ensiklopediya, lüğət, kulinariya, yol qaydaları, tibbi məlumat kitabları və s.

göstərilmişdir. Bu növ kitabların adlarını sadalamaqdansa, onlar haqqında müxtəlif

fikir və cümlələrdən ibarət məntiqi tapşırıqlar verilə bilərdi ki, şagirdlər bu fikirlərin

hansı kitab növünə aid olduğunu özləri seçsinlər.

Questions for discussion-da verilmiş 1-ci sualda “homes” əvəzinə, “houses,

libraries, book-cases” olması, daha aydın olardı.

Səhifə 9-10-da verilmiş 6-cı tapşırıqda Böyük Britaniyada və Azərbaycanda

qadın və kişilərin hansı kitabları aldıqları haqqında məlumat verilmişdir. Bu fikir

tamamilə yanlışdır. Müasir dövrdə kitabların oxunması ilə gender məsələsi arasında

heç bir əlaqə yoxdur, yəni hər iki cinsdən olan şəxslər bu kitabları oxuyurlar. Yaxşı

olardı ki, burada da kitabların növlərinə aid müxtəlif situasiyaları əks etdirən şəkillər

verilsin və şagird onunla bağlı problemin hansı kitabın köməkliyi ilə həll etməyin

mümkünlüyünü özü müəyyən etsin.

6

Səhifə 11-də “Dictionaries and how to use them” başlığı altında verilmiş mətn

məzmun baxımından maraqlı və reallıqla bağlı deyil. Cümlələrin strukturu və yazılışı

orta məktəb şagirdi üçün çox ağırdır. Mətnin sonuncu abzasında işlənmiş “apart

from” ifadəsinin izahı lüğətdə verilməmişdir.

Səhifə 12-də lüğətlərin işlənməsi haqqında verilən mətn 9-cu sinif şagirdinin yaş

xüsusiyyətlərinə uyğun deyildir. Yəni lüğətdən düzgün istifadə praktik bir işdir, bunu

müəllim dərs prosesində əyani şəkildə də öyrədə bilər. Dərslikdə belə mətnlərin tam

izahı ilə verilməsi şagirdin təfəkkürünün inkişafına təsir etmir. Bu üsul yalnız lüğət

yazanlar üçün bir istiqamətdir.

Səhifə 13-də verilmiş tapşırıqlar da şərtin tələbinə görə şagird üçün çox ağırdır

və demək olar ki, bunu 9-cu sinif şagirdi yerinə yetirə bilməz.

Səhifə 14-də -able şəkilçisinin izahındakı nümunələr (skateboardable,

affordable) çox az işlənən sözlərdir. Yaxşı olardı ki, qaydanın izahında işlək

sözlərdən istifadə edilsin. 6-cı tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün nümunə verilməsi

daha məqsədəuyğun olardı.

Səhifə 15-də “The Knowledge Challenge” mətnində çoxlu sayda xüsusi adlar

işlənmişdir (Samuel Johnson, Lichfield Grammar School, Pembroke College və

s.). Bu isimlərin tələffüz forması da verilsə idi, daha yaxşı olardı. Eyni zamanda,

mətndə çoxlu sayda tarixi rəqəmlər işlənmişdir. Həmin mətnin axırdan əvvəlki

cümləsində “began A Dictionary” deyil, “began compiling A Dictionary” olmalı idi.

9-cu tapşırığın şərti çox uzundur. Şərtdə verilmiş 2-ci cümlə (Make a note against

each one of where you would seek information about it) qısaca olaraq, “Match the

two sides” kimi verilə bilərdi.

Səhifə 16-da “A.S. Hornby” mətnində fənnin adı kiçik hərflə verilmişdir.

“English literature” olmalıdır. Mətnin 2-ci sətrində isə “the English language”

olmalıdır. 4-cü sətirdə “later” sözündən sonra vergül qoyulmamalıdır.

Səhifə 17-də 10-cu tapşırığın 1-ci və 2-ci cümlələrində “literature” sözündən

əvvəl “the” artikli olmalıdır. 6-cı cümlədə “began compiling A Dictionary” olmalıdır.

Həmin səhifədə “319 Golden Pages” mətnində “Kashgharli” adında ikinci “h”

hərfinə ehtiyac yoxdur.

Səhifə 18-də 11-ci tapşırıqda “contents page and index” sözləri arasında

fərqlərin izahı tələb olunur. Lakin həmin sözlərin mənası səhifə 22-də verilir.

Səhifə 19-da “You, the reader” başlığı o qədər də anlaşıqlı deyildir. Mövzu

oxu bacarıqlarının formalaşmasına aiddir. Mövzuya dair yaradıcı tapşırıqlar

7

verilməmişdir. 1-2-ci tapşırıqlar yalnız oxu qaydaları və kitab növləri haqqındadır. 3-

cü tapşırıq ümumi suallardan ibarətdir, yəni suallar “bəli” və ya “xeyr”lə

cavablandırılacaq.

Səhifə 20-də Substantivized Adjectives haqqında qrammatik material çox

dolaşıqdır. 6-cı tapşırıqda verilən şərt çox uzundur. 7-ci tapşırığın 3-cü bəndində “it”

əvəzinə, “him” əvəzliyi olsa idi, daha düzgün olardı.

Səhifə 21-də qrammatik qaydanın izahında “...either a language or a people”

olmalıdır.

Səhifə 22-də “In the Book” başlığı altında kitabların tərtibatı və daxili strukturu

haqqında sxem verilmişdir. Yəni kitabın mündəricatı, indeksi və əlifba sırası ilə

yazılışı uşaqları kitab oxumağa həvəsləndirmir, əksinə həvəsi azaldır. Bu məlumat

şagirdlərə yox, nəşrlə məşğul olanlara izah edilməlidir. 11-ci tapşırığın şərti “Match

these extracts from the books with above given A, B, C” kimi verilsə idi, düzgün

olardı.

Səhifə 23-də 13-cü tapşırıqda verilmiş sitatların mövzu ilə birbaşa əlaqəsi

yoxdur. Sitatların yadda qalması üçün isə yaradıcı tapşırıqlar verilməli idi. 4-cü

sitatda “gave” əvəzinə, “give” olmalıdır.

Səhifə 24-də mətndə “Why do you do that?” sualı davamedici zamanda

verilməli idi. Çünki hərəkət baş verərkən sual və onun cavabı da davamedici zamanda

verilir. Kursivlə verilmiş 2-ci abzasda “it means someone got into trouble” deyil,

“it means someone gets into trouble” olmalıdır. Çünki cümlənin ardı da indiki

zamandadır. Orada işlənmiş “a pig in a poke, a wet blanket, It’s raining cats and

dogs” idiomlarının izahı verilsə idi, daha yaxşı olardı. Vocabulary hissəsində

“violence” sözünün izahında verilmiş “Scenes of violence are in the films for

children must be prohibited” cümləsində “are” artıqdır.

Səhifə 25-də kursivlə verilmiş 2-ci cümlədə “the” artikli artıqdır. Çünki burada

söhbət ingilis dilindən gedir. Həmin səhifədə verilmiş idiomların yadda qalması üçün

tapşırığın verilməsi məqsədəuyğundur.

Səhifə 26-da 4-cü tapşırığı yerinə yetirmək üçün nümunə verilsə idi, yaxşı

olardı.

Səhifə 27-də “Varieties of English” mətninin məzmunu ilə başlığı uyğun

gəlmir. Bu mövzu ingilis dilində danışıq və yazının vacibliyindən, fərqindən və

işlənməsindən bəhs edir. İngilis dilində həm yazılı, həm də şifahi nitqi inkişaf

etdirmək üçün dörd məzmun xətti əsasdır. Dinləyib-anlama, danışma, oxu və yazı

8

bacarıqlarının birgə tətbiqi xarici dilin mənimsənilməsində daha önəmlidir. Mətndə

isə danışıq və yazı bacarıqları haqqında danışılır. Vocabulary hissəsində “wreck”

sözünün izahında artikl buraxılmışdır (“a vechile”, “a building” olmalıdır).

Səhifə 28-də verilmiş qrammatik material (Even if) mətndə heç bir cümlədə

istifadə olunmamışdır. Həmin qrammatik materialın mətndə də istifadə olunması

məqsədəuyğundur.

Səhifə 29-da 1-ci mətnin adında (The importance and significance of names)

sinonim sözlər işlədilmişdir. Mətnin 1-ci cümləsi “Names play a big role in our lives”

kimi olmalıdır. Həmin mətndə 2-ci abzasın son cümləsi “...if you try to find it out”

kimi olmalı idi. “Azerbaijani names” mətninin 2-ci abzasında “...some names were

dealt with the history of Islam...” cüməsində “were” artıqdır.

Səhifə 30-da dialoqda mənasız bir söhbət gedir. Bu söhbətdə “Albert” adını

bəyənməyən qadın digər bir adı təqdim edir. Adların pis və yaxud yaxşı

səslənməsinin şagirdi nə haqqında düşünməyə vadar edəcəyi məlum deyil.

Dialoqdakı xüsusi isimlərin (Warefiled, Rupert, Crispian Dominic Buggins və s.)

tələffüz forması verilsə idi, yaxşı olardı.

Səhifə 31-də Britaniya adlarının mənaları verilmişdir. Bu adların əzbər

öyrənilməsi tamamilə lüzumsuzdur. Sağda verilmiş çərçivədə “In Scotland these

names...” deyil, “In Scotland the names...” olmalı idi.

Səhifə 32-də 6-cı tapşırığın şərtində “...try prove their origin” deyil, “try to

prove their origin” olmalıdır.

Səhifə 33-də verilmiş Consolidation-da 1-ci tapşırığın ilk cümləsində “Chine”

deyil, “China” olmalıdır. 2-ci tapşırığın 6-cı cümləsinin məchulda verilməsi düzgün

deyil. 8-ci cümlədə nöqtələrin yerinə “compliation” sözü yazılmalıdır, tapşırığın

şərtində isə “compile” feli verilmişdir. 3-cü tapşırığın f bəndində fel “could be

written” kimi işlənməlidir, lakin modal fellərin məchulda işlənməsi barədə

qrammatik qayda verilməmişdir.

Səhifə 36-da Pre-reading-də sonuncu sualda “came” əvəzinə, “come”

olmalıdır. “The British and the Americans as seen by others” başlığı ilə verilən

mətndə Amerika ingilislərin gözü ilə verilmişdir. Bob ilə Şeylanın söhbətində

Nyu-Yorkda insanların kobud, bir-birini küçəni keçərkən itələmələri haqqında

danışılır. Bu fikir isə tamamilə səhvdir. Mətnin məzmununda fikir anlaşılmazlığı

vardır. Britaniyalıların bir şeyi düşünüb, başqa cür danışmaları təqdim olunub. Digər

ölkələrin milli dəyərlərinə toxunmaq etik cəhətdən düzgün sayıla bilməz. Eləcə də,

9

“England as seen by Americans” mətnində ingilislərə Amerikada hörmət olunduğu,

amerikanlara isə əksinə, İngiltərədə az hörmət olunduğu göstərilir. Amerikanların

ictimai davranışı yaxşı təbliğ olunmayıb.

Səhifə 38-də 3-cü tapşırığın 7-ci cümləsinə “...in the street” əlavə olunmalıdır.

Səhifə 40-48-də bir dərs ərzində 6 qrammatik material verilmişdir. Qrammatik

materialın sayını azaltmaq məqsədəuyğundur.

Səhifə 40-da tapşırıq 1-də verilən şərt çox genişdir. Dərs başlayan kimi

şagirdlərə ingilislərin yeməyi haqqında geniş məlumat verilməli idi. Dərsin əvvəlində

bu barədə heç bir məlumat olmadan şagird bu cür sualları cavablandırmaqda çətinlik

çəkəcək.

Səhifə 44-də Adverbial Clause of Time haqqında qrammatik material qarışıq

şəkildə verilmişdir. Qrammatik qaydanın izahında 1-ci cümlədə xəbər “shows”

olmalıdır.

Səhifə 47-də “Azerbaijan Food” mətni əvvəlki mətnlə (“Food in America”)

əlaqəli şəkildə verilsə, daha məhsuldar olardı. Həmin mətndə 1-ci sütunun sonuncu

abzasında “made rice” deyil, “made of rice” olmalıdır. 2-ci sütunun axırında

“...when guests come...”-dan sonra vergül qoyulmalıdır. Növbəti sətirdə

“accompanied” sözünün yazılışı səhv verilmişdir. Yenə orada “various of jams”

deyil, “various kinds of jams” olmalıdır.

Səhifə 48-də 12-ci tapşırığın şərti “Write questions to given answers and ask

your partner to answer them” kimi olsa idi, daha düzgün olardı. “Too, also, either”

haqqında qrammatik məlumat tam ətraflı deyildir. Qrammatik qaydada “too=very”

verilməsi düzgün deyil.

Səhifə 51-də 3-cü tapşırığın 2-ci cümləsində “...go to the restaurant” əvəzinə,

“...going to the restaurant” olmalıdır. “Pubs in Britain” mətni şagirdlərin yaş

xüsusiyyətlərinə o qədər də uyğun deyil.

Səhifə 52-də 4-cü tapşırığın 7-ci cümləsində “but”-dan sonra “you” əvəzliyi

işlənməli idi.

Səhifə 54-də Did you know...? başlığı ilə verilmiş mətnin sonuncu cümləsində

“which are rich in vitamin C” deyil, “which is rich in vitamin C” olmalıdır.

Səhifə 56-da Describing Symptoms hissəsində “Here are some other common

descriptions of things that are wrong” cümləsi ilə yanaşı, düzgün forma da

verilməlidir.

10

Səhifə 57-də 4-cü tapşırığın 4-cü cümləsində “arrive” felindən sonra məsdər

məqsəd zərfi kimi işlənə bilmədiyi üçün onun əvəzinə, “come” felinin verilməsi

məqsədəuyğun olardı.

Səhifə 59-da mətndən sonra verilmiş 3-cü sual keçmiş zamanda olmalıdır.

Səhifə 60-da 1-ci tapşırıqda 9-cu cümləni (Although it is still against the law

to serve alcohol to anyone under 18, pubs are now trying to encourage families)

başqası ilə əvəz etmək məqsədəuyğundur. 3-cü tapşırıqda “too, also, either, too

many, too much” sözlərinin düzgün yerinə qoyulması tələbi qoyulmuşdur. Səhifə

48-də bu barədə qrammatik material olsa da, yalnız nümunə cümlələr verilmiş, heç

bir izahat verilməmişdir. Burada keçilmiş qrammatik materialın möhkəmləndirilməsi

üçün heç bir tapşırıq verilməmişdir.

Səhifə 61-88-də verilmiş 3-cü bölmədə bəzi mövzular Headway Intermediate-

dən köçürülmüşdür.

Səhifə 63-də verilmiş “Medical Science” mətninin 3-cü sətrində “benefited

by” deyil, “benefited from” olmalıdır.

Səhifə 64-də Vocabulary-də “abuse” sözünün transkripsiyası səhv verilmişdir.

Grammar Focus-da verilmiş 3-cü cümlədə “but” bağlayıcısından sonrakı hissə

artıqdır.

Səhifə 65-də 6-cı tapşırığın şərti “Write 5 facts you used to do in the past but...”

şəklində olsa idi, daha dəqiq olardı.

Səhifə 68-də “Why do they drive on the left in Britain and on the right in

other countries?” sualının cavabında 7-ci sətirdə “match” əvəzinə, “march”

olmalıdır. Vocabulary hissəsində “impose” sözünün izahında, mötərizədə verilmiş

“one is” “one’s” şəklində olmalıdır.

Səhifə 74-də 2-ci tapşırığın şərti aydın deyil.

Səhifə 79-da “ditch” sözünün izahında “between fields” olmalıdır. 3-cü

tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün nümunə verilməsi məsləhətdir.

Səhifə 80-də qrammatik qaydanın izahında 1-ci cümlədə “different members

of a sentence” əvəzinə, “homogenious members of a sentence” olmalıdır. Nümunə

kimi verilmiş 1-ci cümlədə “talanted” deyil, “talented” olmalıdır. 6-cı tapşırığın şərti

çox genişdir. Tapşırığın yerinə yetirilməsinə dair nümunənin verilməsi yaxşı olardı.

Səhifə 81-də 7-ci tapşırıqda verilmiş 7-ci idiomun izahında “this” əvəzinə,

“his” əvəzliyi işlənməli idi. Bu idiomlara aid yaradıcı tapşırığın verilməsi

məsləhətdir.

11

Səhifə 84-də mətndən sonra verilmiş 1-ci cümlədə xəbər “was survived”

əvəzinə, “has survived” kimi olmalıdır.

Səhifə 86-da qrammatik qaydada “a number of, the number of” ifadələrinin

Azərbaycan dilinə nə cür tərcümə olunmasının verilməsi məqsədəuyğundur.

Qaydanın altında verilmiş tapşırığın 2-ci cümləsində “the number of applicants”

əvəzinə, “a number of applicants” olmalı idi.

Səhifə 87-də 8-ci tapşırığın 4-cü cümləsi şərtə uyğun gəlmədiyi üçün

çıxarılması məsləhətdir. Şərtdə budaq cümlənin növünün təyin edilməsi tələb olunsa

da, 4-cü cümlədə budaq cümlə yoxdur.

Səhifə 88-də 3-cü tapşırığın 2-ci cümləsində “once a year” olmalıdır. 4-cü

tapşırığın 5-ci cümləsində “...he is tired a lot” əvəzinə, “...he is very tired” olsa,

yaxşı olar. 7-ci cümlədə “on its place” əvəzinə, “in its place” olmalıdır.

Səhifə 89–104-də “Discoveries and Inventions” başlığı altında verilən bütün

mətn və tapşırıqlar şagird maraqlarından uzaqdır. Bir çox mövzular kimi bu mövzular

da tədqiqat xarakterlidir. Müsəlman alimlərin ixtiraları, çap işinin tarixi, kalliqrafiya,

İslam mədəniyyəti və s. haqqında material şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinə o qədər də

uyğun material deyil. Bu mövzuların əvvəlki mövzularla məntiqi ardıcıllığı yoxdur.

Səhifə 92-də 4-cü “Can you name of ancient and modern mathematicians of

Azerbaijan?” sual cümləsində 1-ci “of” sözönüsü artıqdır.

Səhifə 93-də 6-cı tapşırığın 1-ci cümləsinə “was” əlavə olunmalıdır.

Səhifə 94-də 7-ci tapşırığın 5-ci cümləsində “latter” deyil, “letter” olmalıdır.

6-cı cümlədə “this country” deyil, “his country” olmalıdır.

Səhifə 95-də “Printing by hand” mətninin 3-cü abzasının sonunda “leafs”

deyil, “leaves” olmalıdır.

Səhifə 97-də “Islamic art” mətnindən sonra verilmiş suallar daha zəngin və

mətnlə əlaqəli olsa idi, məqsədəuyğun olardı.

Səhifə 98-də qrammatik qaydada “so+adjective/ adverb/ adverb phrase+

so...that+clause” strukturu 2 dəfə təkrarlanıb. 3-cü struktur “such+(a/an)+(adj.)+

noun+that+clause” kimi olsa, daha dəqiq olar.

Səhifə 104-də “Şərt budaq cümləsi” ilə bağlı materialın dərsliyin sonunda

verilməsi metodik cəhətdən düzgün deyil, bir az əvvələ salınması daha yaxşı olardı.

Səhifə 106-da “brides” sözü lüğətdə təkdə verilməli idi. “Collapse” sözü 2

dəfə verilmişdir, “blood” sözünün tərcüməsində isə “qan” sözündən sonra vergül

qoyulmamalıdır.

12

Səhifə 107-də “extend” felinin rus dilinə tərcüməsi “расширяться” kimi də

verilsə idi, daha düzgün olardı. “Framework” isminin rus dilinə tərcüməsi “рама”

deyil, “рамка” olmalıdır.

Səhifə 108-də “lighthouses” sözü təkdə verilməlidir.

Səhifə 109-da “quiz” sözünün Azərbaycan və rus dillərinə tərcüməsi üst-üstə

düşmür.

2. Dizayn və bədii tərtibat baxımından

Dərsliyin dizaynı ümumilikdə qənaətbəxşdir və 9-cu sinif şagirdlərinin qavrama

səviyyəsindədir, materialların təqdimatında kifayət qədər illüstrasiyalardan istifadə

olunmuşdur. Lakin dərsliyin ölçüsü bir qədər böyükdür.

Səhifə 16-17-də “319 Golden pages” mətnində “Divani-lüğət-it-türk”, “Sihah

ül-əcəm”, “Lüğəti-rusi və türki” və “Rusi-türki və türki-rusi” adlarının mətnin

şriftinə uyğun verilməsi yaxşı olardı.

Nəticə

1. Dərslikdə tədris proqramındakı mövzular əsasən əhatə olunub.

2. Dərslikdə şagirdlərin yaş xüsusiyyətləri əsasən nəzərə alınıb.

3. Dərslikdəki material şagirdlərin müvafiq fənn üzrə bilik və bacarıqlarının

əsasən formalaşdırılmasına imkan verib.

4. Dərsliyin forzas səhifəsində Dövlət Himni “Azərbaycan Respublikasının

Dövlət Himni haqqında” 1992-ci il 27 may tarixli Qanununun tələblərinə uyğun çap

olunmayıb. Himnin adı (“Azərbaycan marşı”) ixtisar olunub. Həmçinin forzas

səhifəsində Dövlət Gerbinin rəngli təsviri “Dövlət Gerbi haqqında Əsasnamə”nin

təsdiq edilməsi barəsində Azərbaycan Respublikasının 1993-cü il 23 fevral tarixli

Qanununun tələblərinə uyğun çap olunmayıb. Bundan əlavə, dərslikdə Azərbaycan

Respublikasının dövlət rəmzlərinin təsvirlərinin Azərbaycan Respublikasının dövlət

rəmzləri haqqında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 23-cü maddəsində

verilən ardıcıllıqla (Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı, Azərbaycan

Respublikasının Dövlət gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni) çap

olunması daha məqsədəuyğun olardı.