ÖĞRETMEN

KİTABI

Vergi Bilinci

Çocuklarda Vergi Bilinci

Geliştirme Eğitimi

5-8. SINIF

ÖĞRETMEN KİTABI 5-8. SINIF

2015 © YD Yazılım Eğitim Danışmanlık ve Bilgi Sistemleri Tic. Ltd. Şti.

HAZIRLAYANLAR

Prof. Dr. Selahiddin ÖĞÜLMÜŞ

Yrd. Doç. Dr. Cem BABADOĞAN

Yrd. Doç. Dr. Ömer KUTLU

İlhan KARAYILAN

Kadriye ŞENVER

İSTİKLAL MARŞI

Kahraman Ordumuza

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!

Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet, bu celal?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal...

Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım,

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım.

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım,

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,

“Medeniyet” dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın,

Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.

Doğacaktır sana vadettiği günler Hakk’ın,

Kim bilir, belki yarın belki yarından da yakın.

Bastığın yerleri “toprak” diyerek geçme, tanı,

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı,

Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Şüheda fışkıracak, toprağı sıksan şüheda.

Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlahî, şudur ancak emeli:

Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli.

Bu ezanlar, ki şehadetleri dinin temeli,

Ebedî, yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecdile bin secde eder, varsa taşım,

Her cerihamdan, İlahî, boşanıp kanlı yaşım,

Fışkırır ruhumücerret gibi yerden naaşım,

O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.

Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal.

Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet;

Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.

Mehmet Akif Ersoy

ATATÜRK'ÜN GENÇLİĞE HİTABESİ

Ey Türk Gençliği!

Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli

hazinendir. İstikbalde dahi, seni, bu hazineden mahrum etmek isteyecek dahilî ve har-

icî, bedhahların olacaktır. Bir gün, İstiklâl ve Cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine

düşersen, vazifeye atılmak için içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini

düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir.

İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir

galibiyetin mümessili olabilirler.

Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zaptedilmiş, bütün tersanelerine girilmiş,

bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu

şerâitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip

olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sa-

hipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler; millet, fakr ü

zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte; bu ahval ve şerâit içinde dahi, vazifen Türk İstiklâl ve

Cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda

mevcuttur.

Mustafa Kemal ATATÜRK

20 Ekim 1927

Mustafa Kemal Atatürk

İçindekiler

GİRİŞ .......................................................................................................................... 1

VERGİNİN VE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN KISA TARİHÇESİ ........................ 3

ÖĞRETMEN KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR ....................................................... 5

AMAÇLAR ................................................................................................................ 8

ÖĞRETİM MATERYALLERİ ....................................................................................... 9

ORGANİZASYON ŞEMASI ..................................................................................... 14

SUNUM İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR ........................................................................ 15

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .............................................................................. 23

I

GİRİŞ

“VERGİ, KALKINMAYA YELKEN AÇAN TÜRKİYE’NİN RÜZGÂRIDIR.”

Kişilerin gereksinim duydukları ve tek başlarına üretemedikleri bazı mallar ve

hizmetler vardır. Toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olan bu mal ve

hizmetler genellikle devlet tarafından üretilir.

Ülkeyi korumak, kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak, toplumda adaleti sağlamak, baraj, liman, köprü yapmak, toplumun ortak ihtiyaçlarından bazılarıdır. Devlet, toplumun bu türden ortak ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çalışır. Toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılamak için devletin yerine getirmesi gereken hizmetlere (Örneğin sağlık, eğitim, güvenlik, adalet vb.) kamu hizmeti adı verilir.1

Günümüz toplumlarında devletin sunması gereken kamu hizmetlerinin türü ve

sayısı gittikçe çoğalmaktadır. Buna bağlı olarak kamu giderleri de artmaktadır.

Kamu giderlerini karşılayacak parasal kaynaklar ise sınırlıdır.

Vergi, devletin kişilerden ve kurumlardan kamu hizmetlerinin finansmanını

karşılamak üzere yasal olarak aldığı paralardır. Vergileme, yalnızca devlete ait bir

yetkidir. Devlet, egemenlik gücüne dayanarak kişilerden ve kurumlardan vergi

almaktadır. Anayasa’mızın 73. Maddesine göre herkes, kamu giderlerini karşıla-

mak üzere malî gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür.

Vergi ödemek bir vatandaşlık görevidir. Vatandaşların bu görevlerini yerine

getirmeleri için vergi ödemenin ne anlama geldiğini sorgulamaları gerekir. Vergi,

devlet tarafından vatandaşlardan zorla alınan para olarak algılanmamalı, kişi ve

toplum olarak yararlandığımız sağlık, eğitim, güvenlik, adalet, ulaşım gibi kamu hiz-

metlerinin bedeli olarak değerlendirilmelidir.

Vergiyi, yararlandığımız kamu hizmetlerinin bedeli olarak yorumlamak,

verginin mantığını kavrayabilmek ve vergiyi doğru algılamak bakımından önem-

lidir. Çünkü vergi ödemenin uzun vadede toplumun yararına olduğu ve daha son-

ra hizmet olarak topluma yansıyacağı bilinci, verginin doğru algılanmasını

sağlayacaktır.

1Orhaner, E. (2006). Maliye Ders Kitabı. Tutibay Yayınları, İstanbul.

1

Devletin güçlenmesi ile toplumda oluşacak vergi bilinci arasında doğru orantılı

bir ilişki vardır. Toplumda vergi bilinci ne kadar arttırılırsa, devletin gücü ve devletin

sağlayacağı olanaklar da (daha iyi eğitim, daha iyi sağlık hizmeti gibi) o oranda art-

tırılmış olacaktır. Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün de dediği gibi:

“Devletin her kurumu ancak güçlü bir maliye ile yaşar.”

Bazı kişiler toplumun gelecekteki kazançlarını düşünmeden, vergiyi kendilerinden

zorla alınan bir para veya ceza olarak algılamaktadırlar. Oysa bireyler toplumda da-

ha rahat ve güvenli yaşayabilmek için vergi ödemenin uzun vadede sağlayacağı

yararları düşünmelidirler.

Vergi ile ilgili algılar, izlenimler, duygular, düşünceler, davranışlar, beklentiler ve

tutumlar çok küçük yaşlardan itibaren oluşmaya başlar. Bu konuda çocukların yakın

çevresindeki kiŞilerin söz ve davranıŞları çok önemlidir. Bunun yanı sıra, özellikle ilkokul

çağındaki öğrencilerin vergi konusunda okulda edindikleri yaşantılar ayrı bir öneme

sahiptir.

Küçük yaşta vergi konusunda okulda edinilen bilgiler, vergi ödemeye yönelik tu-

tum ve davranışların temel belirleyicilerinden biridir. Bu nedenle küçük yaşlardan

başlayarak çocuklara vergi vermenin önemi kavratılmalı, verginin doğru anlaşılması

sağlanmalıdır.

Okul çağındaki çocukların vergiyi nasıl algıladıklarının incelendiği bir araştırma-da, vergiyi devlete verilen, karşılıksız olan ve zorunlu olarak ödenen para olarak al-gıladıkları bulunmuştur.2 Aynı araştırmada öğrencilerin verginin anlamını tam olarak bilmedikleri, vergiler ile kamu hizmetleri arasında ilişki kuramadıkları gözlenmiştir. Bu nedenle, vergi konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesi için, ilkokuldan başlayarak toplumdaki tüm bireylerin vergi konusunda bilgilendirilmeleri yerinde olacaktır.

Yukarıdaki gerekçelerle, çocuklarda vergi bilinci geliştirmeyi amaçlayan bir

eğitim modeli çalışmasının uygulamaya geçirilmesi hedeflenmiştir. Vergi bilinci

geliştirme eğitiminin temel amacı; ortaokulda öğrenim gören çocukların vergi ile ilgili

olumlu tutum

2Sağbaş, İ. ve Başoğlu, A. (2005). İlköğretim Çağındaki Öğrencilerin Vergileri Algılaması: Afyon-

karahisar İli

2

VERGİNİN VE GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI’NIN KISA TARİHÇESİ

Bu eğitimin hedef kitlesi, ortaokulda öğrenim gören 12-15 yaşlarındaki öğrencil-

erdir. Bu eğitim kapsamında, öğretmenlerin ve öğrencilerin kullanımlarına sunulmak

üzere 5.-8. sınıf öğrencilerine yönelik öğretim materyali geliştirilmiştir.

Tarihin her döneminde devletler kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için

(güvenlik, sağlık, eğitim, ulaşım, vb.) vatandaşlarının maddi katkılarına gereksinim duy-

muşlar bunu da vergilerle sağlamışlardır. Bu uygulama günümüzde de artarak devam

etmektedir.

Aşıkpaşazade Tarihi'ne göre Osman Gazi; "Her kim pazarda satış yapıp para ka-

zanırsa bunun iki akçasını versin." fermanı ile Osmanlı topraklarında ilk vergi uygula-

masını başlatmıştır. Osmanlı Devletinde vergiler “Şeri vergiler” (dinin emrettiği vergiler)

ve “Örfi vergiler” (Padişahın iradesiyle konulan vergiler) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Os-

manlı döneminde vergi ile ilgili uygulamalar adil bir şekilde yürütülmüş, zenginden fa-

kire kadar herkes belirlenen ölçüde vergisini ödemekle yükümlü tutulmuştur.

Osmanlılarda ilk malî teşkilat I. Murat (1359-1389) zamanında kurulmuştur. Fatih Sul-

tan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman zamanında imparatorluğun hem gelirlerindeki

hem giderlerindeki önemli artış nedeniyle malî teşkilat yapısı geliştirilmiştir. 1838 yılına ka-

dar Osmanlılarda tam anlamıyla bir Maliye Bakanlığı yoktu. Bu tarihe kadar, malî işlerle

uğraşan teşkilatın başında "birinci sınıf muhasip" veya "defterdar" olarak adlandırılan bir

memur bulunmaktaydı.

1838 yılında yayınlanan bir "Hatt-ı Hümayun"la devlet teşkilatı içinde resmen bir

Maliye Nezareti (Maliye Bakanlığı) kurulmuştur. Bu nezaretin yapısı her biri bir "Reis"in

başkanlığındaki "Daire"lerden oluşmuştur. 1881 yılında Maliye Nezareti "Heyet-i

Merkeziye" ve "Heyet-i Mülhaka" olarak iki ayrı kuruluş hâline getirilmiştir. Bu da Gelir

İdaresi

23 Nisan 1920'de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edilen ilk kanun bir

vergi kanunu olmuştur. 1923 yılında Maliye Bakanlığı kurulmuştur. 10 Ağustos 1942 tarih

ve 4286 sayılı Kanun'la Vasıtasız Vergiler Umum Müdürlüğü ile Vasıtalı Vergiler Umum

Müdürlüğü kurulmuştur. 29 Mayıs 1946 tarih ve 4910 sayılı Kanun ile Vasıtasız Vergiler

Umum Müdürlüğü ve Vasıtalı Vergiler Umum Müdürlüğü kaldırılmış ve yerine “Gelirler

Genel Müdürlüğü” adı kullanılmıştır.

16 Mayıs 2005 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5345 sayılı

Kanun ile Gelirler Genel Müdürlüğü kaldırılarak, Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi

3

5345 sayılı Kanunun 1. maddesinde bu kanunun amacı;

Gelir politikasını adalet ve tarafsızlık içinde uygulamak,

Vergi ve diğer gelirleri en az maliyetle toplamak; mükelleflerin vergiye gönüllü uyu-

munu sağlamak,

Mükellef haklarını gözeterek yüksek kalitede hizmet sunmak suretiyle

yükümlülüklerini kolayca yerine getirmeleri için gerekli tedbirleri almak,

Saydamlık, hesap verebilirlik, katılımcılık, verimlilik, etkililik ve mükellef odaklılık

temel ilkelerine göre görev yapmak üzere Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi

Başkanlığının kurulmasına, teşkilat, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin esasları

düzenlemektir.

4

ÖĞRETMEN KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

EĞİTİM MODELİ TASARIMI

Öğrencilerde vergi bilincini ve farkındalığını arttırmak amacıyla bir eğitim modeli

tasarlanmıştır. Bu eğitim modelinde kullanılacak eğitim materyalinin tasarımı ve

Yaşamın farklı dönemlerinde bireyin çevre ile etkileşimde bulunabilmesi için gere-

ken en temel unsur, farkındalığının olmasıdır. Herhangi bir konuda bireyin ya da toplu-

mun farkındalık düzeyini yükseltmek, bir anlamda bireyin veya toplumun bilgi, beceri

ve tutumlarına şekil vermek demektir. Farkındalık düzeyini artırmada amaç bilg-

ilendirme aracılığıyla toplumun tutumlarını, davranışlarını ve inançlarını tanımlanmış

amaçlara ulaşma yönünde olumlu bir biçimde etkilemektir. Burada tanımlanmış

amaçlar, halk sağlığını korumak, okuryazarlığı artırmak ya da bu çalışmada olduğu gibi

vergi bilincini geliştirmek olabilir.

Belli bir konuda farkındalık artırmaya yönelik bir eğitim modelinde uyaranlar birey-

lerde düşünme sürecini harekete geçirecek şekilde sunulmalıdır. Bu nedenle bu mod-

elde benimsenen yaklaşım, öğrencilere vergi ile ilgili doğrudan bilgi sunmak yerine,

neden vergi verilmesi gerektiği, toplanan vergilerin nasıl harcandığı ve harcamaların

nasıl denetlendiği üzerinde düşünmelerini sağlamak ve böylece vergi bilincinin art-

masına yardımcı olmaktır.

Bu eğitim ve bilinçlendirme modelinin hedef kitlesi ilkokul ve ortaokul öğrencil-

eridir. İlkokul öğrencilerine yönelik yürütülen eğitim modelinde; öykü tabanlı öğrenme

yaklaşımını içeren çizgi anlatımından yararlanılmıştır. Öykü tabanlı öğrenme yak-

laşımına dayanılarak hazırlanan öykülerde öğrencilere bir problem durumu verilmekte-

dir. Öğrencilerden bu durumun içindeki problemin ne olduğunu saptamaları, daha

sonra öğrencilerden bu problemin çözülmüş halini zihinlerinde tasarlamaları isten-

mektedir. Bu çözüm için gereken bilgi ve donanıma sahip olup olmadıklarını sorgula-

maları, çözümü gerçekleştirebilecekleri konusunda kendilerine güvenmeleri, eylemde

bulunmaları ve sonunda da kendilerini pekiştirmeleri için öğrencilere rehberlik

edilmektedir.

Ortaokul öğrencilerine yönelik bu eğitim modelinde ise probleme ve senaryoya

dayalı öğrenme yaklaşımlarından yararlanılmıştır. İlkokullarda uygulanan yaklaşımda ma-

sal destekli tek bir öykü örgüsü temel alınmışken ortaokul öğrencilerine yönelik tasarlan-

an eğitim modelinde olaylardan çeşitli kesitlere yer verilmiştir.

5

SOSYAL DEĞİŞİME AÇILAN YEDİ KAPI

Probleme dayalı öğrenme yaklaşımında öğrenciler gerçek yaşam problemleri ile

karşılaşırlar ve bu problemlere çözüm bulmak amacıyla işbirliği içinde çalışırlar.

Probleme dayalı öğrenme yaklaşımı, bireylerin öğrenme sürecine etkin olarak katılma-

larına ve çalışmalarını kendilerinin yönlendirmelerine olanak sağlaması nedeniyle

öğrencilerde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin oluşmasına yol açmaktadır.

Senaryoya dayalı öğrenme yaklaşımı ise, öğrencilere kazandırılacak bilgi ve

becerilerin bir olaylar dizisi içinde örtülü olarak sunulmasını içerir. Gerçek dünyanın

sınıfa taşındığı bu yaklaşımda, öğrencilere bir problem üzerinde düşünme, bilgilerini

gerçeğe benzer durumlarda kullanma, bilgi eksikliklerini fark etme ve bunu gidermek

için araştırma yapma fırsatı verilir. Bu yaklaşımda öğrencilere doğrusal olmayan etkin-

likler sunulur. Karşılaştığı durumlar sonunda öğrenci bitiş noktasına vardığında önbilgileri

ışığında etkinlikten edindiği bilgileri kendisi yapılandırmış olur. Yaklaşımın temel noktasını

gerçek yaşama dayalı etkinlikler oluşturmaktadır. Bu etkinlikler, kültür içinde doğal

olarak yer alan uygulamalardır ve yeri geldiğinde öğrencinin kendini bir uzman, bir

yönetici ya da bir öğretmen gibi görmesi beklenir.

Yukarıda açıklanan öğrenme süreci çeşitli aşamalar içermektedir. Bu süreçte öğrencilere rehberlik edebilmek için "kapı aralayıcı yedi soru" belirlenmiştir. Bu soruların her biri aslında sürecin belli bir aşamasına karşılık gelmektedir. Farkındalık artırma ve sosyal değişim için kullanılan bu yaklaşıma “Yedi Kapı” adı verilmektedir.3

Öğrenciler Öğretmen

3Sayers, R. (2006). Principles of awareness-raising: Information literacy, a case study. Bangkok: UNESCO Bang-

kok.

6

Sosyal değişim sağlayabilmek için kullanılan yedi kapı şöyledir:

Bilme (1. Kapı): Bir problem olduğunu bilme

İsteme (2. Kapı): Farklı bir gelecek hayal etme

Beceriler (3. Kapı): Hayal edilen geleceğe ulaşmak için ne yapılacağını bilme

İyimserlik (4. Kapı): Başarıya inanma ve güvenme

Donanım (5. Kapı): Alt yapı için kaynak ve destek

Uyarılma (6. Kapı): Eylemi başlatan zorlayıcı bir uyaran

Pekiştirme (7. Kapı): Orijinal mesajı veya mesajları pekiştiren düzenli iletişimler

Bilme: Değişimin ilk adımı. İnsanlar bir problemin olduğunu bilmelidir.

İstek: Kendini farklı bir gelecekte hayal etme. Değişim hayal gücünü gerektirir. İnsan-

ların kendileri için istendik ve farklı bir kültürü hayallerinde canlandırabilmeleri gerekir.

Beceriler: Ne yapacağını bilme. İnsanlar amaçlarına ulaşabilmek için yapılacaklar ya

da yapılması gerekenler hakkında plan yapabilmelidir. Bu yapılacaklar için gerekli alt

yapıya sahip olduklarının farkında olmalıdırlar.

İyimserlik: Kendine güven. İnsanlar başarıya ulaşabileceklerine inanmalıdırlar.

Donanım: Dışarıdan yardım alma. İnsanlar yapacakları işlerin alt yapısı için kaynak ve

donanıma ihtiyaç duyarlar. Bu kaynak ve donanımı nasıl sağlayacakları hakkında

bilgi edinmelidirler.

Uyarıcı: Eylemi başlatan zorlayıcı bir uyaran. Zaman zaman insanların kontrolleri dışın-

da gerçekleşen olaylar ve durumlar farkındalığı artırmak ve eyleme geçmek ya da

eylemi devam ettirmek için bir uyaran olabilir.

Pekiştirme: Mesajları pekiştiren düzenli iletişimler. Etkili bir sosyal değişimde pekiştireçlerin

kullanılması olumlu dönütlerin kullanılması farkındalığın artırılması için etkili olacaktır.

7

Vergi bilinci: Çocuklarda Vergi Bilinci Geliştirme Çalışması’nı tamamlayan çocukların;

Paranın sınırlı bir kaynak olduğu,

Devletin topluma kamu hizmeti sağladığını ve bu hizmetlerin bir bedeli olduğu,

Vergiyi, yararlandığımız kamu hizmetlerinin bedeli olduğu,

Vergi ödemenin bir vatandaşlık görevi olduğu ve her bireyin dolaylı veya doğru-

dan vergi ödediği,

Vergi ödemenin zaman içinde hem bireylerin hem de toplumun refah düzeyini

yükselttiği,

Ülkemizde vergi toplama ve denetleme sistemi olduğu,

Ekonominin kayıt altına alınması ile vergi bilinci arasında ilişki

bulunduğu

konularında bilgi sahibi olmaları beklenmektedir.

8

AMAÇLAR

ÖĞRETİM MATERYALLERİ

Video Player açıldığında ilk video otomatik olarak başlayacaktır.

Başlat butonu istenilen videoyu oynatır.

Oynayan videoyu durdurur.

9

1/8

Bir sonraki videoya geçer.

Bir önceki videoya döner.

Player'ı genişletip, tam ekran boyutlarına getirir.

Tam ekran yapılan player'ı kendi boyutlarına küçültür.

Ses düzeyi ayarlanır. Bu buton tıklanıldığında açılan;

kaydırma çubuğu yardımıyla ses istenilen

düzeye getirilebilir.

10

İçerik Listesi butonu tıklandığında;

Açılan içerik listesi ile videolarla ilgili açıklamaları görüntüleyebilir, istediğiniz videoyu

seçerek, o videoyu izleyebilirsiniz.

İçerik listesi açıldığında sağ üst köşede çıkan kapat butonu ile içerik listesinin

görünürlüğünü kapatabilirsiniz.

Süre çubuğu ile, videoda izlediğiniz süreyi, videonun tamamının süresini, kaçıncı vid-

eoda olduğunuzu görebilirsiniz. Kaydırma çubuğunu tutup sürükleyerek istediğiniz

yerden izlemeye devam edebilirsiniz.

11

Değerli Öğretmenim,

Öğrencilerin vergi bilincini artırmak amacıyla görsel içeriklerle zenginleştirilmiş bir sunu

hazırlandı. Konulara uygun olarak tasarlanan görsel içeriklerde animasyonlar, resimler

ve afişler yer almaktadır. Hazırlanan animasyonların komik ve abartılı anlatımları ile

öğrencilerinizin dikkatini çekeceğini ve onların bu görselleri keyifle izleyeceğini

düşünüyoruz.

Sunuda kız ve erkek öğrenci olarak tasarlanmış iki karakter, içerik ile ilgili öğrenci

düzeylerine uygun anlatımlarda bulunacaklar. Anlatımlara zaman zaman konu ile

ilgili belirlenmiş farklı karakterler de katkı yapacaklar. Anlatımların akışı sırasında za-

man zaman duraklamalar olacak. Bu duraklamalarda kız ve erkek öğrenci karakter-

leri izledikleri bölüm ile ilgili sorular soracaklar. Bu sorular aracılığı ile öğrencilerinizin

verilen durumlar üzerinde düşünmelerini sağlayabilecek, böylece öğrencilerinizin

vergi konusunda farkındalıklarını artırmalarına yardımcı olabileceksiniz.

Eğitim modelimizin temel amacı, öğrencilerinizin vergi hakkında bilgi edinmelerine,

vergi ödemenin bir sorumluluk olduğu algısı oluşturmalarına, ödenen vergilerin toplu-

mun ihtiyaçlarını sağlama ve refah düzeyi yüksek bir yaşam oluşturmadaki önemini

fark etmelerine yardımcı olmaktır. Bu amaçla, sosyal değişim için yedi kapı olarak

adlandırılan bir eğitim modelinden yararlanıldı. Modelin içerdiği yedi kapıyı kısaca

Birinci kapı, bilme kapısı. Bu kapı ile öğrencilerinizin problemi algılamalarına yardımcı

olacaksınız.

İkinci kapı, istek kapısı. Bu kapı ile öğrencilerinize kendileri için farklı bir gelecek hayal

etme fırsatı vereceksiniz.

Üçüncü kapı, beceri kapısı. Öğrencilerinize hayal ettikleri geleceğe ulaşabilmeleri

için neler yapabilecekleri hakkında düşünme fırsatı sağlayacaksınız.

Dördüncü kapı, inanma ya da diğer tanımlamayla güven kapısı. Bu kapı aracılığı ile

öğrencilerinize hayal ettikleri geleceğe ulaşabilmeleri için hem kendi yapacakları,

hem de başkalarınca yapılacak işlere inanmalarını, güven duymalarını sağlaya-

bileceksiniz.

Beşinci kapı, değişim için gerekli donanım kapısı ya da dışarıdan yardım alma kapısı.

Öğrencilerinize gerçekleşebileceğine inandıkları işler için yardıma ihtiyaç

12

duyabileceklerini, bunun için de desteğin önemli olduğunu bu kapı aracılığı ile fark

ettirebileceksiniz.

Altıncı kapı, uyarıcı kapısı. Bu kapı ile öğrencilerinize yaşanılan olaylar ve durumların

zaman zaman uyarıcı olabileceğini, bununla birlikte eyleme geçmenin ya da eyle-

min sürekliliğini sağlamanın önemli olduğunu vurgulama imkânı bulacaksınız.

Yedinci kapı, pekiştirme kapısı. Etkili bir sosyal değişimde olumlu pekiştireçlerin

kullanılması farkındalığın arttırılmasını sağlayacaktır. Bu kapı ile öğrencilerinize olumlu

pekiştireçleri kullanma fırsatı bulabileceksiniz.

Çizgi anlatımı öğrencilerinize izletirken soru-cevap çalışmasının ardından yol gösterici

bazı bilgi ve açıklamalara yer verildi. Bu bilgiler ve açıklamalar organizasyon

şemasına

Sunum ile ilgili açıklamalar başlığı altında yer alan bu bölümde ilgili kapıya ait içeriğin

özeti, sorulacak sorular, hatırlatmalar, bilgi notları ve kendinizce notlar alabileceğiniz

bölüm yer almaktadır. Buradaki bilgilerden yararlanarak içerikle ilgili hatırlatmalarda

bulunabilir, açıklamalar yapabilirsiniz. Gerek öğrencilerin sorulara verdikleri cevaplar,

gerekse yapılan bilgilendirme ve açıklamalarla öğrencilerinizde vergi farkındalığı

sağlayabilirsiniz.

13

ORGANİZASYON ŞEMASI

GÖRSEL

ANLATIMLAR Bu bölümde ilgili kapıya ait sahnelerden karelere

yer verildi.

İlgili kapının içeriği özetlenerek anlatıldı .

İçerik sonunda bir soru soruldu. Bu soruyu

öğrencilerinize sorabilir, gerekirse açıklamalar

yapabilirsiniz.

Bilgi notu bölümünde sizlere o kapı ile ilgili bazı

bilgiler verilerek özellikle vurgulanması gerekenler

hakkında hatırlamalar yapıldı.

Notlarım bölümüne, çalışma öncesi öğrencil-

erinize yapacağınız kimi açıklamalar ya da

hatırlatmalar ile ilgili notlar alabilir, çalışma sırasın-

da bu notlardan yararlanabilirsiniz.

ÖZET:

SORU:

BİLGİ NOTU:

NOTLARIM:

14

ÇOCUKLARDA VERGİ BİLİNCİ GELİŞTİRME EĞİTİMİ

GİRİŞ

Değerli Öğretmenim;

Sunu dosyasını izletmeden önce öğrencilerinize “vergi bilinci” adlı şarkıyı

dinletin.

Şarkının sözlerine dikkatlerini çekerek şarkıda hangi kavramların geçtiğini

söylemelerini isteyin.

Kendilerine bir sunu izleteceğinizi söyleyin.

Bu sunu ile birlikte hem para, ekonomik faaliyetler ve vergi konularında

bilgileneceklerini hem de vergi konusunda farkındalıklarının artacağını

açıklayın.

Bilgi Notu:

Notlarım: ...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

15

SUNUM İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

1/8

KAPI 1

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

İlk çağlardan itibaren insanlar ekonomik faaliyetleri sırasında çeşitli değişim

araçları kullanmışlardır. Tarihi bilgilere göre para, Lidyalılar tarafından icat

edilmiştir ve geçmişten günümüze kadar değişim aracı olarak kullanılmak-

tadır.

Özet:

Soru:

GÜNÜMÜZDE, DEĞİŞİM ARACI OLARAK PARA KULLANMADAN YAŞAM

SÜRMEK MÜMKÜN MÜDÜR?

Bu bölümde öğrencilerinize sununun birinci bölümünü izletin. Görsel unsurlardan yararlanarak insanların

ilk çağlardan itibaren yaşamlarını devam ettirebilmek için ekonomik faaliyet içinde bulunduğunu, bu

faaliyetler sırasında deniz kabuğundan kıymetli metallere kadar çeşitli malları değişim aracı olarak

kullandıklarını vurgulayın.

Lidyalılar tarafından icat edilmesiyle birlikte paranın hızlı bir değişim gösterdiğini, içerikteki örneklerden

de yararlanarak açıklayın.

Tarihin her döneminde ve her uygarlıkta paranın alışverişlerde önemli bir değişim aracı olmasının yanı

sıra sınırlı bir kaynak olduğunu vurgulayın. Bu nedenle paranın önemli tasarruf aracı olduğu, gelirin

kullanılamayan kısmının tasarruf olarak değerlendirilmesi gerektiği bilgisini verin.

Vergi bilinci’in sorduğu “GÜNÜMÜZDE, DEĞİŞİM ARACI OLARAK PARA KULLANMADAN YAŞAM SÜRMEK

MÜMKÜN MÜDÜR?” sorusunu yineleyerek öğrencilerin cevaplandırmalarını isteyin.

Önemli Not: Bu soru ile öğrencilerin para kullanmadan yaşam sürmenin zorluğunu fark ettirmiş ve ilk kapı

olan “Bilme-bir problemin olduğunu bilme” kapısını aralamış olacaksınız.

16

1/8 1/8 1/8

KAPI 2

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

Tarih boyunca insanlar yaşamlarını devam ettirebilmek için başta beslenme, barınma olmak

üzere birçok temel ve ortak ihtiyaçlarını karşılama gereği duymuşlardır. Sağlık, eğitim, adalet,

savunma ve yol, su, elektrik gibi alt yapı ortak ihtiyaçların karşılanması için kamusal hiz-

metlerden yararlanmışlardır. Geçmişten günümüze devletler bu kamusal hizmetleri bir sistem

içinde sunmuşlardır.

Özet:

Soru:

Öğrencilerinize sununun ikinci bölümünü izletin. Avcılık ve toplayıcılıkla yaşamını sağlayan ve mağaralar-

da yaşayan ilk insanların zamanla yerleşik yaşama geçtiklerini, tekerleğin ve yazının icat edilmesiyle

birlikte uygarlığın ilerlemeye başladığını söyleyin. Yerleşik yaşamla birlikte insanların sağlık, eğitim, ada-

let, savunma ve alt yapı hizmetlerine ihtiyaç duyduklarını belirtin. Geleceğin yerleşim alanları ile ilgili

bilim adamlarının projelerinden bahsederek Vergi bilinci’in sorduğu “GELECEKTE SAĞLIK, EĞİTİM,

GÜVENLİK VE YERLEŞİM YERİ OLANAKLARI AÇISINDAN NASIL BİR YAŞAM OLMASINI İSTERSİNİZ?” sorusunu

yineleyin. Verdikleri cevaplarla öğrencilerin gelecekteki yaşamları ile ilgili hayal kurmalarını ve isteklerini

ifade etmelerini sağlayın.

Önemli Not: Bu soruyla ikinci kapı olan “İstek-kendini farklı bir gelecekte hayal etme ” kapısını ara-

layacaksınız.

17

GELECEKTE SAĞLIK, EĞİTİM, GÜVENLİK VE YERLEŞİM YERİ OLANAKLARI

AÇISINDAN NASIL BİR YAŞAM OLMASINI İSTERSİNİZ?

2/8 2/8 2/8

KAPI 3

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

Toplu yaşam beraberinde ortak ihtiyaçları doğurmuştur. Ortak ihtiyaçların kişilerin tek başına çabaları ile

karşılanması mümkün değildir. Bu nedenle bireyler ortak ihtiyaçlarını karşılayabilmek için devletin

sağladığı kamusal hizmetlerden yararlanmaktadırlar. Tarih boyunca devletler kamusal hizmetleri suna-

bilmek için halkın katkısına ihtiyaç duymuştur. Günümüzde vergi olarak adlandırdığımız bu katkı, kamu

hizmetlerinin sağlanmasında önemli bir yere sahiptir.

Özet:

Soru:

BİR TOPLUMDA, İNSANLARIN VERGİLERİNİ DÜZENLİ ÖDEMEMESİ GÜNLÜK

YAŞAMI NASIL ETKİLER?

Öğrencilerinize üçüncü bölümü izletin. Kişilerin gereksinim duydukları ve tek başlarına üretemedikleri bazı

mallar ve hizmetlerin devlet tarafından sağlandığını belirtin.

Devletin; ülkeyi korumak, kişilerin can ve mal güvenliğini korumak, toplumda adaleti sağlamak, baraj, li-

man, köprü yapmak gibi toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılamak için verdiği hizmete kamu hizmeti adı ver-

ildiğini açıklayın.

Günümüzde devletlerin sunduğu hizmetlerin çeşitlendiği, bu nedenle kamu giderlerinin de arttığını söy-

leyin. Devlet tarafından sunulan kamu hizmetlerinin bir bedeli olduğunu ve bunları karşılayacak paranın

sınırlı olduğunu vurgulayın.

“DEVLETİN SUNDUĞU KAMU HİZMETLERİNİN BEDELİ HANGİ PARAYLA KARŞILANMAKTADIR?” sorusunu

yöneltin.

Kamu giderlerini karşılayacak en önemli parasal kaynakların ödenen vergiler olduğunu vurgulayın. Sunu-

da da bahsedilen tarihsel örneklerden de yararlanarak verginin tarih boyunca tüm toplumlar için önemli

parasal kaynak olduğunu, geçmişte ve günümüzde vergi toplama sisteminin bulunduğunu belirtin.

Önemli Not: Öğrencilerin bu soruya verdikleri cevaplarla üçüncü kapı olan “Beceriler- ne yapacağını

bilme” kapısını aralayacak, amaca ulaşmak için plan yapmanın ve bu planı gerçekleştirmek için gerekli

istek ve alt yapıya sahip olmanın önemini fark ettirmiş olacaksınız.

18

3/8 3/8 3/8

KAPI 4

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

Devletin sahip olduğu parasal kaynakların bir bölümü toplanan vergilerden oluşmak-

tadır. Vergi ödemek bir vatandaşlık görevidir ve tüm vatandaşlar gelirleri ölçüsünde

vergi ödemekle yükümlüdürler. Kişiler doğrudan olduğu gibi dolaylı olarak da vergi

ödemektedirler.

Özet:

Soru:

KAMU HİZMETLERİNDE SÜREKLİLİK VERGİLERLE NASIL SAĞLANIR?

Öğrencilerinize dördüncü bölümü izletin. Soruya geçmeden önce bu kapıda izledikleri vergi memurunun an-

lattıklarından hatırlatmalar yaparak devlete vergi ödeyenlerin veya ödemesi gerekenlerin “mükellef” olarak

tanımlandığını söyleyin. Kamu giderlerini karşılamak için tüm vatandaşların yükümlüğünün bulunduğunu, vergi

ödemenin bir vatandaşlık görevi olduğunu vurgulayın. Verginin kanunlar çerçevesinde toplandığını söyleyin.

Toplanan vergilerin doğrudan vergi ve dolaylı vergi olarak iki başlıkta yer aldığını açıklayın. Kişilerin bir yıl içinde

elde ettikleri gelirin vergilendirilmesinin gelir vergisi, şirketlerin ise yine bir yıl içinde elde ettikleri gelirlerinin ver-

gilendirilmesinin kurumlar vergisi olarak adlandırıldığını açıklayın. Gerek gelir vergisinin gerekse kurumlar vergisinin

"doğrudan vergi" olarak tanımlandığını açıklayın.

Kişilerden ya da kurumlardan doğrudan vergi alındığı gibi mal ve hizmet satın alınırken de vergi ödendiğini ve

buna da "dolaylı vergi" denildiğini yineleyin. Vatandaş olarak herkesin, alışveriş sonrasında fiş veya fatura alarak

vergi ödenmesine katkı sağladığını vurgulayın. Fiş veya fatura almanın önemine dikkat çekin.

“KAMU HİZMETLERİNDE SÜREKLİLİK VERGİLERLE NASIL SAĞLANIR?” sorusunu yöneltin.

Mükelleflerin vergiyi zamanında ödemeleri durumunda, kamu hizmetlerinin vatandaşlara zamanında sunu-

lacağını açıklayın.

Önemli Not: Öğrencilerin soruya verdikleri cevaplar ve yaptığınız açıklamalar doğrultusunda, öğrenciler başarıya

ulaşabilecekleri fikrine ve güven duygusuna sahip olabilirler. Bu çalışmayla dördüncü kapı olan "Güven" kapısını

aralamış olacaksınız.

19

4/8 4/8 4/8

KAPI 5

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

Vergilerin zamanında ve yasalarca belirlenen miktarda ödenmesi gerekir. Kişiler ve

kurumlar gelirleri ölçüsünde vergi öderler. Devlet kanunlar çerçevesinde vergi toplar

ve denetler. Böylece ekonomik faaliyetler ve bireylerin gelirleri kayıt altına alınmış olur.

Özet:

Soru:

KAYIT ALTINA ALINAN EKONOMİ, DEVLETİN HARCAMALARINI YA DA YATIRIMLARINI

NASIL ETKİLER?

Beşinci bölümde öğrencilerinize afişleri inceletin. Afişlerde isimlerin neden yer aldığını sorgulatın. Her-

kesin geliri ölçüsünde vergi vermesi için ekonomik faaliyetlerin kayıt altına alınması gerektiğini

vurgulayın. Böylece devletin de toplanan vergilerle yatırım yapabilecek kaynakları elde edeceğini

belirtin.

Vergi bilinci’nin sorduğu “KAYIT ALTINA ALINAN EKONOMİ, DEVLETİN HARCAMALARINI YA DA

YATIRIMLARINI NASIL ETKİLER ?” sorusunu yineleyin.

Verginin ekonomik amacının, kamu hizmetlerini gerçekleştirmek için gelir elde etmek olduğunu belirtin.

Devletin eğitim, adalet, sağlık, güvenlik, savunma ve sosyal yardım gibi hizmetler sunabilmesi için kayıt

altına alınmış ekonomi ile olanaklı olduğunu açıklayın.

Önemli Not: Öğrencilerin bu sahnede sorulara verdikleri cevaplarla beşinci kapı olan “Donanım-

dışarıdan yardım alma” kapısını aralayacak, yapılacak işler için kaynak ve donanıma ihtiyaç duy-

duklarını, bu kaynak ve donanım ancak sürekli olarak sağlanırsa hedefe ulaşmanın olanaklı olacağını

fark ettirmiş olacaksınız.

20

5/8 5/8 5/8

KAPI 6

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

Vergi kanunlarına aykırı davranışlar “vergi suçu” olarak kabul edilmiştir. Gelirini doğru

bildirmemek, vergisini zamanında ve belirlenen miktarda ödememek vergi suçudur.

Özet:

Soru:

VERGİ ÖDEMEMENİN KAMU HİZMETLERİNİ AKSATACAĞINI BİLİYOR MUSUN?

Vergi bilinci’nin sorduğu “VERGİ ÖDEMEMENİN KAMU HİZMETLERİNİ AKSATACAĞINI

BİLİYOR MUSUN?" sorusu ile verginin zamanında ödenmemesi halinde kamu hiz-

metlerinde oluşabilecek aksaklıklar ve doğuracağı sonuçlar hakkında yorum yap-

malarını sağlayın. Mükelleflerin vergiyi zamanında ödememeleri durumunda,

kamu hizmetlerinin vatandaşa zamanında sunulamadığını açıklayın. Bunun da

günlük yaşamda sıkıntılar doğuracağını belirtin. Yaşanabilecek sıkıntılara günlük

yaşamlarından örnek vermelerini isteyebilirsiniz.

Önemli Not: Bu soru ve çalışmayla birlikte altıncı kapı olan “Uyarıcı” kapısını aralamış

olacaksınız. Öğrencilerinize zaman zaman insanların kontrolleri dışında gerçekleşen

olaylar ve durumların olabileceği, eyleme geçmek ya da eylemi devam ettirmek için

bir uyaranın araç olarak kullanılabileceğini fark ettirebilirsiniz.

21

6/8 6/8 6/8

KAPI 7

Bilgi Notu:

Notlarım:

...........................................................................................................................

Mükellefler vergi ödemekle yükümlüdürler. Bununla birlikte vergilerini zamanında

eksiksiz ödeyenlerin takdir edilmesi bireylerin vergi ile ilgili algılarını güçlendirecektir.

Özet:

Soru:

GELİRİ ÖLÇÜSÜNDE VERGİ ÖDEYEN HERKESİN TAKDİR VE TEŞEKKÜRÜ HAK

ETTİĞİNİ BİLİYOR MUSUN?

Öğrencilerinize yedinci bölümü izletin. Bu bölümde yer alan gazete bilgilerinin konusu ve

içeriğine dikkat çekin. “GELİRİ ÖLÇÜSÜNDE VERGİ ÖDEYEN HERKESİN TAKDİR VE TEŞEKKÜRÜ

HAK ETTİĞİNİ BİLİYOR MUSUN?” sorusunu sorun. Devletin her yıl vergi rekortmenlerini be-

lirlediğini ve bunu basın aracılığıyla halka duyurduğunu gazete örneklerinden de

yararlanarak açıklayın.

Vergisini ödemeyenlerin de basın aracılığıyla duyurulduğunu belirtin. Her iki durum

karşılaştırıldığında hangi duyguların yaşanabileceğini fark ettirin.

Önemli Not: Bu çalışma ile eğitim modelinin son kapısı olan “Pekiştirme” kapısını açmış

olacaksınız. Etkili bir sosyal değişimde pekiştireçlerin kullanılması olumlu dönütlerin kullanılması

farkındalığın artırılması için etkili olacaktır.

Çalışmanın sonunda “vergi bilinci” şarkısını öğrencilere dinleterek çalışmayı keyifli bir şekilde

tamamlamalarını sağlayın.

22

7/8 7/8 7/8

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Hazırlanan programın değerlendirilmesi, “Ölçme ve Değerlendirme” başlığı altında

oluşturulan sorular ile gerçekleştirilecektir. Soruların hazırlanmasında öğrencilerin

eğitimde elde ettikleri bilgileri yeni durumlarda kullanmalarını gerektiren örnek olay-

lar esas alınmıştır.

1) Eski çağlarda insanlar önceleri değişim aracı olarak malları kullanıyorlardı. Daha

sonra para kullanmaya başladılar.

Bu durumun nedeni nedir?

2) İnsanlar alınıp satılan malların özelliklerine göre, her bir mal için tek bir değişim

değeri belirlediler.

Alışverişte tek bir değişim değeri belirlenmesinin nedeni nedir?

3) Alışverişte, metal parayla birlikte kâğıt para kullanılmasının nedeni nedir?

23

4) Geçmişten günümüze kentlerin değişimi dikkate alındığında, geleceğin kentleri

nasıl olacaktır?

Bugünün kentlerinde sağlık, eğitim, güvenlik, yerleşim yeri olanakları vb. açısından

olmayan ancak gelecekteki kentlerde olabileceğini düşündüğünüz bir özellik

yazınız/söyleyiniz. Düşüncenizi gerekçelendiriniz.

5) Bir toplumda, kamu hizmetlerinin gerçekleştirilmesi için vatandaşların vergi vermesi

neden önemlidir?

Bu duruma bir örnek vererek açıklayınız.

6) Bir toplumda, her birey doğrudan vergi öder ya da dolaylı olarak vergi öden-

mesine katkıda bulunurlar.

Doğrudan ve dolaylı yoldan ödenen vergilere bir örnek veriniz.

24

7) Cem arkadaşı Ömer’e, "Bir toplumda düzenli ödenen vergilerin uzun vadede o

toplumun yararına olacaktır." diyor. Ömer ise "Nasıl olsun ki?" diye soruyor.

Ömer’in sorusuna, Cem’in görüşünü destekleyen açıklayıcı ve bilgilendirici bir yanıt

yazınız.

8) Sezgin öğretmen derste öğrencilerine, “Çocuklar, devletin toplum için yaptığı hiz-

metlerden hepimiz yararlanıyoruz. Yollar, hastaneler, okullar, aydınlatma gibi hiz-

metler bizim için. O zaman bu ülkenin bir vatandaşı olarak hepimiz sorumluluk

almalıyız.” demektedir. “Peki, çocuklar bunu nasıl yapmamız gerekir?” diye de

sormaktadır.

Öğretmenin bu sorusuna açıklayıcı ve bilgilendirici bir yanıt yazınız.

9)Vergisini düzenli olarak ödeyen işletmeleri ve kişileri değerli bulduğunuzu ve

beğendiğinizi anlatan bir paragraflık yazı yazmanız istenmektedir.

Yazınızı bu işletmelere ya da kişilere seslenecek biçimde yaşamdan örnekler

vererek ve gerekçelendirerek yazınız.

25