1

T.C.YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

YATIRIM GETİRİSİ

RETURN ON INVESTMENT - ROI

06062050, Cengiz ÇİLOĞULLARI

Keywords:Yatırım, ROI, Kar, Kar Marjı, Aktif Devir Hızı(İş Hacmi), DuPont Metodu

SİSTEM ANALİZİ 2008-2009 ÖDEV DEĞERLENDİRME FORMU

Kriterler Değeri Alınan Not

Şekil ve Düzen 10   Kaynaklar Listesi 5   Yerli Makale 5   Yabancı Makale 5   Yerli Kitap 5   Yabancı Kitap 5   İnternet 5   Kaynaklara Atıf 5   CD 5   İçerik-Anlatım 40   Sonuç 10  TOPLAM 100  

Teslim Tarihi:30.12.2009

YATIRIM GETİRİSİ

Cengiz ÇİLOĞULLARI

1. Giriş

Yatırım Getirisi (ROI)’nin ne olduğunu anlamak için, öncelikle yatırımın kelime anlamından bahsetmek faydalı olacaktır.

Yatırım: Bir birikimi, belli bir süre boyunca, enflasyon oranı, vade uzunluğu ve gelecekteki nakit akışlarının belirsizliği faktörlerini bertaraf edebilecek bir gelir sağlayabilmek için bugünden ayırmaktır. Bugünkü tüketiminizin ertelenmesini, mevcut gelirinizin şirketinizin gelecekteki ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için büyümek üzere sermaye veya para piyasası araçlarına yönlendirilmesini içerir. (http://www.mertada.com/yatirim/387-yatirim-nedir.html)

Yatırımın ne olduğunu anladıktan sonra, üzerinde yoğunlaşacağımız konu olan yatırım getirisinin öncelikle tanımını ortaya koymak, konunun devamı için oldukça faydalı olacaktır.

1.1 Yatırım Getirisi (ROI)

(GEORGE T. FRIEDLOB (1996), Understanding Return on İnvestment, 1. Baskı, Wiley)

Return on Investment (ROI) yaptığınız yatırımın size geri dönüşünü gösteren bir veridir. Temelde ROI bir yatırımın size ne kadar getiri sağladığını yani verimliliğini ve bu yatırımın sürdürülmesi gerekip gerekmediğini gösterir.

ROI = (Yatırımdan Gelen Kazanç – Yatırım Masrafı) / Yatırım Masrafı

ROI, Conversion Rate yani Dönüşüm Oranı ile birlikte en önemli verilerden biridir. Şüphesiz, ROI oranı %100′ün üstündeyse parasal kar/getiri sağlanmaktadır.

Örneğin: %150 olan bir ROI oranı, yatırdığınız her 100 milyonun size 150 milyon olarak geri döndüğünü gösterir. Bu oran %150 yerine %75 olursa, bu durumda yatırdığınız 100 milyon için 75 milyon getiri sağladığınız ve %25 oranında zarara uğradığınız anlamına gelecektir.

1.2. Yatırım Getirisinin Önemi (GEORGE T. FRIEDLOB (1996), Understanding Return on İnvestment, 1. Baskı, Wiley)

Sermaye sahipleri ve kredi veren bankaların şirketlere yatırım yapmasının ve borç vermesinin başlıca sebebi var olan zenginliklerini daha da arttırmaktır. Bu yüzden, bu kişi ve kurumlar, yatırım yapılacak şirketi seçerken, öncelikle mevcut işletmenin karlılığı hakkında detaylı bir araştırma yaparlar. Bu doğrultuda, şirketin kaynaklarını kar getirir bir biçimde kullanıp kullanmadıklarını incelerler ve eğer bu inceleme sonucu görüşleri olumlu olursa bu işletmeye yapacakları yatırımda öncelik tanırlar. Dolayısı ile şirket yöneticileri, kendi zimmetlerine

2

bırakılan parayı en iyi şekilde yönetebileceklerini göstermeli ve karlılığı kredi veren bankaların ve sermaye sahiplerinin talebi doğrultusunda geliştirebilmelidir.

Ayrıca, karlılık hedefleri üst düzey yönetimden başlayarak departman yöneticilerine geçer ve devamında tüm işletme içerisine yayılır. Sonuç olarak da, firma içerisindeki tüm çalışanlar, sürekli büyüyen ve firma içerisinde varlığını koruyabilmenin başlıca koşulu haline gelen bir karlılık hedefine odaklanırlar. Bu yüzden de, yatırım getirisi oranının mümkün mertebede yüksek tutulması, firmanın karlılık hedefine tüm işletme olarak ulaşmasını kolaylaştıracaktır.

Şimdi de, SERMAYE GETİRİSİN ÖNEMİNİ bir örnek üzerinde daha açıkça anlayalım:

Karlılık nasıl ölçülebilir ve bu konudaki standartlar neye göre belirlernir?

Bir yöneticinin yıl sonu karının 500 TL olduğunu rapor etmesi yeterli midir?

Kar: İşletmede yapılan harcamaların, çalışanlara ödenen maaşların, faiz ödemelerinin ve satılan malzemelerin tutarının, satıştan elde edilen gelir, yatırımlar ve diğer kaynakların toplam değerinden çıkarılmasıyla elde edilir.

VARSAYIMSAL ŞİRKET GELİR TABLOSUYILLIK SATIŞLAR 20.000 TLYILLIK HARCAMALAR 19.500 TLYILLIK KAR 500 TL

Yukarıdaki tablo işletme yöneticisinin bu yıl için iyi bir performans sergilediğini mi gösterir?

Büyük bir olasılıkla HAYIR.

3

20.000 TL lik bir satış kazancının karşılığında yönetici ve şirkette hisse sahibi olanlar daha yüksek bir kar kazancı bekleyeceklerdir. 500 TL, 20.000 TL’nin yalnızca %2.5’idir. Biz bu kararı burada verebiliyoruz çünkü, birileri şirketin karlılık yeteneğini veya bir şirketin yöneticilerinin çabalarını takdir edip firmaya destek verecekse, o firmada elde ettiğiniz kar ile yaptığınız iş hacmi birbirine bağlı ve birbiriyle orantılı olmalı.

Şöyle ki, yılsonu gelir tablomuzun aşağıdaki rakamlara sahip olduğunu varsayalım.

VARSAYIMSAL ŞİRKET GELİR TABLOSUYILLIK SATIŞLAR 3.125 TLYILLIK GİDERLER 2.265 TLYILLIK KAR 500 TL

Burada, satışlar ile kar arasındaki bağı daha güçlü bir şekilde görebiliyoruz. 500 TL’lik kar, satışlardan elde edilen 3.125 TL’nin %16’sı. Halen, doğru bir sonuca varmak için, kesin kar değerleri ve kar ile satışlar arasındaki bağdan daha fazlasını bilmeye ihtiyacımız olduğunu görüyoruz.

Şimdi, yukarıdaki tablodaki satışları yapmak için işletme yönetiminin fabrikaya, makine ve teçhizata, depo alanına toplamda 25.000 TL yatırım yaptığını yeni bir bilgi olarak öğrenmiş olalım.

Bu yeni bilgi sizin firma yönetimi performansı hakkındaki görüşlerinizi değiştirir değil mi?

Dolayısıyla hesap şöyle olmalı: ROI = Kar / Yatırım Maliyeti

ROI = 500 TL / 25.000 TL

ROI= %2

25.000 TL’lik bir yatırımdan %2’lik bir geri dönüş (ROI) kabul edilemez! İşletme sahibi bu kadar büyük bir parayı bu kadar küçük bir kazanç için riske etmez. Parasını hazine bonosuna yatırabilir, banka hesabında tutarak daha yüksek faiz geliri elde edebilir. Böylece hem geliri daha yüksek olur, hem de riski çok da azalmış olur. Bir şirket sahibine veya yandaşlarına, hazine bonolarından ve banka faizlerinin verdiğinden daha yüksek bir sermaye geri dönüşü sağlamalıdır. Sermaye sahipleri ancak bu şartla paralarını üretimde kullanma riskine gireceklerdir.

Şimdi de 500 TL’yi, 25.000TL yerine yalnızca 2.000 TL yatırım ile kazandığımızı farz edelim.

ROI= 500 TL / 2.000 TL

ROI= %25

ROI şimdi %25’e çıktı, bu, bu işletmeye yatırım yapmanın getirisinin hazine bonoları, banka faizleri vs. daha az riskli yatırımlardan daha fazla para kazandırdığı anlamına geliyor. Bu oran kesinlikle sermaye sahipleri ve işletmenizde hisse sahibi olacaklar için kesinlikle %2’den çok daha iyi bir rakam.

4

Kar ile karı doğuran yatırım arasındaki ilişkinin ölçülmesi (ROI), şirket performansını ölçmede en çok kullanılan yöntemlerden birisidir. Yatırım ve doğurduğu sonuçların nicel olarak ölçümü (ROI), bir şirketin yönetimini basit bir araç yardımı ile test etmemizi sağlar. Matematiksel olarak ROI’yi belirtmeniz sonucunda, yönetim, sezgilerini ve tahminlerini değiştirebilir, yapmayı düşündüğü yatırıma alternatif olarak stoklarını arttırmak, varsa mevcut borçları kapatmak gibi aktiviteleri değerlendirmeye alabilir.

Sermaye sahipleri her zaman daha az getirisi olan fakat sermayeyi yüksek ölçüde güvende tutan, devlet hisse senetleri ve tahvillere yönelebilirler. Dolayısıyla potansiyel yatırımcılar için daha riskli yatırımlar, daha yüksek bir geri dönüş oranlarına sahip olmak zorundadır. ROI’de bu yüzden, kar ile karı elde etmek için gözden çıkarılacak olan yatırım arasındaki ilişkiyi inceler.

1.3. Yatırım Getirisinin Sermaye Sahipleri ve Yatırımcılar Tarafından Kullanımı (GEORGE T. FRIEDLOB (1996), Understanding Return on İnvestment, 1. Baskı, Wiley)

Kar, yalnızca bir şirketin etkin bir şekilde yönetilmesi ile elde edilebilir. İşletme gelişiyor, sermayesine sermaye katabiliyor ve tedarikçilerine hizmetlerinin karşılığını verebiliyor ise ancak o zaman o işletme yönetiminin yönetme becerisi kendini ispatlamıştır denebilir. ROI, yönetimi takdir edecek veya yetersiz bulacak bu kararı vermede kullanılan başlıca araçtır.

ROI yatırımcılar ve sermaye sahipleri tarafından, bir işletmenin sermayeyi geri çevirmedeki yeteneğinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bu sayede bir şirketin ROI’si ile diğerlerininkileri karşılaştırırlar ve ona göre yatırım yaparlar. Ya da mevcut işletmelerinin durumunu bu sayede sektördeki diğer firmalarla kıyaslama fırsatını elde ederler.

Birçok üst düzey yönetici ROI’yi kullanışlı bulur çünkü işletmenin birçok bölümündeki yöneticilerin performanslarındaki değişimlere cevap verebilen genel bir ölçü birimidir.

Şöyle bir örneği ele alalım, 2 farklı şirketin yöneticisi de 10.000TL’lik kar elde ediyor ve bunu 100.000TL’lik bir yatırım ile yapıyorlar. İkisinin de ROI’si %10 olur.

ROI= Kar / Yatırım Maliyeti = 10.000TL / 100.000 TL = %10 (İki firma içinde aynı)

Bu iki firma aynı yatırım getirisine sahip ancak, işletme politikaları aynı değil. İki firma yöneticisi de, farklı firmaları uygulayarak, aynı yatırım getirisine ulaştı. Peki nasıl?

İki firmanın da mücevher satıcısı olduğunu düşünelim, 1. Şirket sektöre yeni giren bir firma olduğundan, kendisini tanıtmak için mücevherlerinin satış fiyatını diğer firmaya göre daha düşük tutuyor, böylece daha çok müşteri çekmeyi başarıyor. Böylece, firmanın satışları 500.000TL’yi buluyor. Ve kar marjı;

Kar Marjı= Kar / Satış Geliri = 10.000TL / 500.000 = %2 oluyor.

Buna karşın, 1. Şirketin aktif devir hızı;

Aktif Devir Hızı= Satış Geliri / Yatırım Maliyeti = 5 kez oluyor. Bu demek oluyor ki, 1 yıllık süre içerisinde yatırım kendisini 5 kez geri ödüyor.

5

Şimdi konumuza gelelim. ROI işletmelerin ürettiği ürünlerin aktif devir hızı ve kar marjlarının birlikte değerlendirilmesi ile ortaya çıkmıştır.

Aktif devir hızı; bir işletmenin ne kadar etkin bir şekilde çalıştığını gösterir.

Kar marjı; ise, yapılan çalışmanın ne kadar karlı bir çalışma olduğunu gösterir.

ROI= Aktif Devir Hızı x Kar Marjı

Yani, 1 numaralı şirket sürekli satış yaptığından, kar marjı diğer şirkete göre daha düşüktür.

ROI= Satış Geliri x Kar dir. Yatırım Maliyeti Satış Geliri

ROI= 500.000TL x 10.000TL = 0,10 olur. 100.000TL 500.000TL

Yani, 1 numaralı şirket sürekli satış yaptığından, kar marjı diğer şirkete göre daha düşüktür.

2 numaralı şirket ise 1.si gibi yönetilmemektedir.

Yani, 1 numaralı şirket sürekli satış yaptığından, kar marjı diğer şirkete göre daha düşüktür. Onlar daha az sıklıkta ürün satmakta ancak, çok daha pahalı, nadir bulunan mücevherlerin satışını yüksek karlarla yapmaktadırlar. Yani satış gelirleri yalnızca 125.000TL fakat kar marjları %8dir. Aynı hesaplar bu işletme için de yapılırsa,

Kar Marjı == Kar / Satış Geliri = 10.000TL / 125.000TL = %8

Aktif Devir Hızı= Satış Geliri / Yatırım = 125.000TL / 100.000TL = %1,25

ROI= Satış Geliri x Kar Yatırım Maliyeti Satış Geliri

ROI= 125.000TL x 10.000TL = 0,10 olur. 100.000TL 125.000TL

Bu örnekten sonuçla, yatırım getirisini arttırmayı düşünen yöneticiler, ROI’nin karlılık ve işletmenin birim zamanda sattığı ürün sayısının birlikte değerlendirilmesinden oraya çıktığını fark etmelidirler.

Örneğin; 1. şirketin yatırımı kendisini yılda 5 kez yerine 5.5 kez amorti etseydi, kar marjında %0,5lik bir indirime gidip %2 yerine %1,5lik bir kar marjı ile ürünlerini satsaydı, yatırım getirisini arttırabilir miydi?

5,5 x %0,015 = 0,0825

Hayır. İşe yaramadı. Önceden %10 olan yatırım getirisinin, %8,25e düşmesi iyileştirme değildir. Ayrıca, aynı formül ile işletme yöneticisi, 5.5 aktif devir hızı ile, %1,1’lik bir sermaye getirisi sağlamak istiyorsa, kar marjının kaç olması gerektiğini hesaplayabilir.

6

Hedef Sermaye Getirisi= Aktif Devir Hızı x Kar Marjı

%1,1 = 5.5 x ? ? = 0.11 / 5.5 = %2 gibi.

2.DuPont Metodu(DAVID BEGG (1994), Economics, 4. Baskı, McGraw)

Finanslar kontrolün DuPont metodu, yatarım getirisi (ROI) dayanan ve onun için hizmet eden bir sistemdir. Bu sistemin başlangıç noktası, yatırım getirisinde kullanılan iş hacmi ve kar marjı gibi bileşenleri analiz etmektir. Bu bileşenlerin hepsi sırayla alt bileşenlerine, o alt bileşenler de kendi bileşenlerine ayrılacak şekilde, tüm mevcut veriler ileriye doğru çözümlenir.

Örneğin; Satış fiyatı ile maliyet fiyatı arasındaki tutar (kar marjı), satışlar ve net kar gibi iki bileşenden etkilenir. Satışlarınız ise, satış fiyatınız ve sattığınız ürün miktarı bileşenlerinden oluşur. Aynı şekilde, kar ise, işletme içerisindeki toplam harcamanın, toplam gelirden çıkarılması ile elde edilir. Gördüğünüz gibi işletme içerisindeki yatırım getirisini etkileyen bir çok bileşenin de, kendi içerisinde bir veya birden çok bileşeni olabiliyor. İşte DuPont metodu, bu bileşenleri ortaya koyarak, yatırım sermayesini arttırmak için işletme içerisinde ne gibi faaliyetler yapabileceğimizi anlamamızı sağlar.

Aşağıdaki şekil yatırım getirisini analiz etmek veya planlamak için uygulanan DuPont sistemi içerisindeki en bilindik çizelge tablosudur.

7

Yukarıdaki ve buna benzer çizelgeler, bizlere işletme yöneticisinin direk olarak firma yatırım getirisi üzerinde etkili olan birçok faaliyeti hakkında bilgi verebilir.

Örneğin böyle bir çizelge yardımıyla biz şunu anlayabiliriz;

Bir işletmedeki nakit para yanlış yönetiliyor ise, elindeki mevcut kullanılabilir bakiyesi, ihtiyaç duymadığı halde artacaktır. Dolayısı ile işletme sermayesi ve yatırım tutarları da aynı oranda yüksek olur. Yüksek yatırım ve sermaye rakamlarının direkt bir sonucu olarak da, iş hacmi ve sermaye devir hızı düşer, dolayısı ile yatırım getiriniz azalır.

Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi, yatırım getirisinin kar marjı ve iş hacmi hesaplarının ayrıntılı bir şekilde ortaya konması, işletme faaliyetlerinin belirli bir kar tutarını elde etmek amacıyla planlanmasında birçok yarar sağlar. Bileşenler de aynı şekilde yatırım getirisinin geliştirilmesinde yüksek öneme sahiptir.

Sonuç olarak, işletme yöneticileri finansal yönetimin DuPont sisteminde kullanılan yukarıdaki çizelgeyi dikkatle incelediklerinde, yatırım getirisini yükseltmek için yapılabilecek bir çok faaliyetin varlığını fark edecek, ya da sektördeki yerini sağlamlaştırmak adına yatırım getirisini düşürmeyecek şekilde vazgeçebileceği değerlerinin farkına varabilecektir.

3. İşletmelerde Yatırım Getirisi Hesabının Uygulanması(MUSTAFA ÖZATEŞLER (2004), Ekonomi Bilimi II, Makro Ekonomi, İzmir.)

Yatırım Getirisi Hesabı iki şekilde kullanılabilir, bunlardan birincisi son kullanıcılar için selfservis, ikincisi ise yardım masası ya da çağrı merkezi bünyesinde dahili bilgi paylaşımı içindir.

8

Bu iki durum için yatırım geri dönüşlerinin hesaplanması oldukça farklıdır, dolayısıyla aşağıda farklı başlıklar altında açıklanmıştır.

Her iki senaryo içinde gereken ilk harcamalar,- yazılım lisans maliyetleri,- danışmanlık maliyetleri (nadiren 10 - 20 günden fazla, çoğunlukla daha az),- donanım maliyetleri (danışman mevcut bir sunucu üzerinde de çalıştırılabilir),- bilişim çözümünün bakım maliyeti (dahili bilişim departmanı danışmanın yönetimini, basit ve masraflarını az bulacaktır) ve- bilgi tabanını geliştirme (birkaç haftadan, birkaç aya kadar değişebilir) maliyetlerini içermektedir.

İkinci senedeki masraflar, çoğunluğu yatırım masrafı olan ilk sene maliyetine göre çok büyük ölçüde az olacaktır.

3.1.1 Son Kullanıcı Selfservisi Senaryosu

Buradaki amaç; müşterilerden gelen mümkün olduğu kadar çok çağrıyı otomatikleştirmektir. Bu sayede yardım masası temsilcilerinin veya müşteri hizmetleri temsilcilerinin karşılayacağı çağrı hacmi azalacaktır.

Danışman’a aktarılan her çağrı, anında maliyetlerde azalma sağlamaktadır. Bunu hesaplamak oldukça kolaydır. İşte bir örnek;

Her ay 50.000 çağrı sayısı karşılayan ve her çağrı için ortalama 6,- YTL (altıyenitürklirası) maliyet masrafı yapan bir yardım masası; Danışmanı kullanmaya başladıktan 6 ay sonra, çağrı hacmindeki %10 azalma ile 6 aydan sonraki her ay için, firma/kurum maliyetlerinden aylık olarak 30.000,- YTL (otuzbinyenitürklirası) tasarruf edecektir.

6 ay gibi çok kısa bir sürede, maliyetlerde yüksek rakamlarda tasarruf ve müşteri memnuniyetinde yüksek derecede artış!

9

İlk sene için, toplam tasarruf tutarı 180.000,- YTL (yüzseksenbinyenitürklirası) olacaktır. Danışman’ı kullanan telekom firmaları, mobil operatörler ve internet servis sağlayıcıları için aylık çağrı hacmindeki %10 azalma olağandır.

Düşük çağrı hacimleri ve daha düşük azalma oranları için kullandığın kadar öde (pay-per-use) fiyatlandırma modeli seçildiğinde, Danışman yine hızlı bir yatırım geri dönüşü sağlamaktadır.

3.1.2 Dahili Bilgi Paylaşım Senaryosu

Buradaki amaç; yardım masası temsilcileri / müşteri hizmetleri temsilcileri arasında dahili olarak bilgi paylaşımını sağlamaktır. Bu sayede yardım masası ve çağrı merkezi bünyesindeki deneyimli temsilciler, deneyimlerini, bilgilerini sistem sayesinde paylaşıp, yayarak, deneyimsiz temsilcilerin müşteri problemlerini daha verimli, sürekli ve kesin bir biçimde çözmesine imkan sağlayacaktır.

Firma / kurum için bu senaryodaki en kayda değer kazanım tipik olarak temsilcilerin verimliliklerinin artışıyla ortaya çıkmaktadır. Verimi artan temsilci çağrı süresinin azalmasını, dolayısıyla da karşılayabileceği çağrı sayısının artışını sağlayacaktır.

Firma müşterinin sistemde kalma eşik değerini zorlamak istemeden, problemlere hızlı ancak karlı bir şekilde cevap vermesini sağlayacaktır. Artan müşteri memnuniyeti ve müşterinin firmaya sadık kalmasını sağlayacaktır.

Genelde problemler ilk çağrıda çözüleceği için müşteri geri dönüşleri azalacaktır. Yeni temsilciler için çok daha az eğitim gerekeceği için eğitim masrafları azalacaktır. Yüksek kalitede servise alan müşterinin firmaya / kuruma olan sadaketi artacaktır. Tüm bunlar da diğer kazanımlar olarak gösterilebilir ancak tüm kazanımlar burada yazılanlarla sınırlı değildir.

Olurluk incelemesi geliştirmek için bir çok gelişmiş metot mevcuttur. Genellikle en gözle görülür tasarruf, azalan çağrı cevaplama süreleri ile gelmektedir. Bu azalma çoğunlukla %5 ila %10 arasında, deneyimsiz temsilcilerin yüzdesine ve iyileştirme potansiyeline bağımlı olarak değişmektedir.

10

100 temsilciye sahip bir yardım masası veya çağrı merkezi için tamamıyla yüklü herbir temsilcinin aylık maaliyeti 4.000,- YTL (dörtbinyenitürklirası) olursa, bu tahmini olarak aylık 20.000,- YTL (yirmibinyenitürklirası) ile 40.000,- YTL (kırkbinyenitürklirası) karşılık gelecektir. Elbette, çağrı süresinin tamamıyla azalması, zamanla ve kademeli şekilde olacaktır. Danışman’ın tam potansiyeli, yatırım yapıldıktan ancak 6 ile 9 ay, yatırım geri dönüşü 6 ile 12 ay içerisinde gerçekleşir.

3. 2 Kullanıcı Deneyimi İçin Uygulanan Yatırım Getirisinin Yararları

(NEVZAT GÜRAN (1999), Makro Ekonomik Analiz, İkinci Baskı, İzmir.)

Yatırımın karşılığını almak kavramı (ROI) bir firmanın anaparasını, kar etmek amacıyla ne kadar etkili bir şekilde kullandığını ölçmektedir. Yani firma yatırımının karşılığını ne kadar fazla alıyorsa (ROI ne kadar yüksekse) firma için o kadar iyidir. Şimdi kullanıcı deneyimi kazanmak amacıyla yatırım yapmanın ne kadar karşılık bulduğunu irdeleyelim. Kullanıcı hakkında tecrübe kazanmak amacıyla yatırım yapmanın şirkete getirilerini 3 başlık altında inceleyebiliriz.

3.2.1 Artan üretkenlik

Bu başlıklar kulağa pazarlamacılık zırvası gibi gelse de, bugün Microsoft, Apple, Google, BMW ve Amazon gibi dev şirketler kullanıcı deneyimi için yatırım yapıyor. Bu şirketlerin yatırım yapmalarını da göz önünde bulundurunca, kullanıcı deneyimi için yatırım yapmanın birçok sebebine erişebiliyoruz.

İlk olarak şunu söyleyebiliriz ki, kalkıp da kullanıcıların niyetlerini daha hızlı ve iyi bir biçimde gerçekleştirmelerini sağlayacak bir ara yüz tasarlarsanız, iş gücü üretkenliği açısından büyük bir hamle yapmış sayılırsınız. Bunun yanı sıra, iyi tasarlanmış ve geliştirilmiş bir ara yüz demek, daha az kullanıcı hatası ve daha çok kullanıcı memnuniyeti demek olduğu için bu noktada da üretkenlik açısından kazanırsınız.

Tasarladığınız ara yüz ve sahip olduğunuz kullanıcı deneyimi sizi anlaşılması, öğrenilmesi, sonuç olarak da alışması kolay bir ara yüze götüreceği için, kullanıcı profiliniz siteyi benimseyecek, kolay öğrenecek ve ara yüze kolay alışacaktır. Büyük bir kullanıcı deneyimi kazanıldığında kullanıcılar hizmetten istifade ederken daha fazla tatmin duyacaktır. Kesin bir rahatlıkla söyleyebileceğimiz bir şey varsa o da, mutlu kullanıcıların motive olmuş ve daha üretken çalışanlara eşit olduğudur.

3.2.2 Azalan giderler

Şuan içinde bulunduğumuz ekonomik kriz göz önünde bulundurulduğunda, kullanıcı deneyimi için yapılan yatırımların en önemli getirisi azalan giderler olacaktır. Kullanıcı deneyimi için yapılan doğru bir yatırımla eğitim, gelişim ve büyüme giderleri büyük ölçüde azaltılabilmektedir. Daha iyi belgeleme, öğrenmesi kullanımı daha kolay ara yüzler tasarlamak, direk olarak daha az eğitim yatırımı yapmamız anlamına gelmektedir. Kullanıcılar da bunun sonucunda ara yüzü daha rahat kullanabileceklerinden, daha az destek çağrısı (müşteri hizmetleri araması) alır, diğer işler için daha fazla zaman ayırabilirsiniz. Kullanıcı deneyimini geliştirmek açısından daha iyi ve etkili yöntemler araştırılmaktadır. Ancak şuan ki durumuyla bile, ürün planlamasının ilk aşamalarından başlayarak ürün gelişim süreci boyunca

11

kullanıcı deneyimi için yapılan yatırımlar, daha sonra tasarım değişikliğinde harcanacak zaman ve parayı önemli ölçüde azaltmaktadır.

3.2.3 Artan satışlar

Bu başlık altında incelenebilecek en önemli nokta: Şirketlerin pazara ayak uydurmaları ve pazarda rekabet edebilme yeteneği kazanmalarının gerekliliğidir. Yazar bunu şu örnekle açıklıyor: Müşterilerinden biri hizmetlerini satın alma sebebi olarak ürünlerini ve şirketlerini değiştirerek farklılaşmak istemelerini göstermiş, bu değişimi istemelerine sebep olarak ise bünyesinde çok rekabet barındıran uluslar arası bir pazarda olduklarını göstermiştir. Bu müşteri, kullanıcı deneyimi kazanmak için yatırım yapmayı, pazara ayak uydurmak için bir yol olarak benimsemiştir.

4.1 Türkiye’de Sektörlere Göre Yatırımın Geri Dönüşü (Capital, Ekim 2009)

Şirket sahipleri her yeni girilen işin bir an önce kâr getirmesini ister. Hisse sahipleri için ise yeni yatırım yapılırken kaynakların optimumda kullanılması önemlidir. Bu sayede ellerinde bulunan hisselerin değerini koruması, hatta değer kazanması mümkün hale gelir. Yöneticiler de bu dengeyi kurmak ve şirketi ileri götürmek için çalışmalar yürütür. Amaçları, yeni yatırım yaparken aynı zamanda hisse ve şirket sahiplerinin kâra yönelik beklentilerini yerine getirmektir. Bunu başarmak için ise yatırımın geri dönüş süresini iyi analiz etmeleri gerekir.

Aslında yatırımın kara geçme süresi, sektörel ve makro etkenlere göre değişkenlik içerir. Hatta bir şirketin kendi iş süreci içinde yarattığı farklılık bile kâra geçme süresini etkileyebiliyor. Yine de artık yeni bir ürün ya da projenin ne zaman kâra geçmesi gerektiği tahmin edilebiliyor. Şirketler de yatırım kararlarını alırken bu süreleri göz önünde bulunduruyor. Kâra geçme süresini direkt etkileyen yatırım maliyeti ve kalemlerini de eskisine göre daha fazla analiz ediyorlar.

4.1 Televizyon Üretimi:

Televizyon kategorisinde yeni teknolojiyle donatılmış bir ürünü piyasaya sunmak için ortalama 1 milyon dolarlık yatırım maliyetine katlanmak gerekiyor. Maliyet miktarı teknolojinin uygulandığı televizyon modellerinin sayısının artması durumunda değişebiliyor. Projeden projeye farklılık göstermekle birlikte, piyasaya sürülen yeni televizyon modelinin 1,5-2 yıl içinde yatırım tutarını finanse etmesi bekleniyor. Şirketin yatırımda başarılı olması için ise 2’nci yılın sonunda yeni modelin kara geçmesi gerekiyor.

Profilo Telra Elektronik Grup Başkan Yardımcısı Göksen Körezlioğlu’na göre, yeni bir televizyon modeli yaratmanın en önemli maliyet kalemini, “tasarım bedeli” oluşturuyor. 

Yeni bir TV modeli yatırımında ikinci aşamada ise kalıp maliyetleri ön plana çıkıyor. Körezlioğlu, “Bunun ardından artık şirketler üretim hazırlık faaliyetleri içine girerler” diyor.

Üretim hazırlık faaliyetleri içinde en önemli maliyet kalemlerini üretim öncesi yapılacak testler ve pilot üretimde kullanılacak işçilik maliyetleri oluşturuyor. Bunun dışında uluslararası kuruluşlardan alınması gereken  belgeler de yatırım maliyetini artırıyor.

12

Yeni bir televizyon modelinin pazara sunulmadan önce farklı pazarlama aktiviteleriyle tanıtılması gerekiyor. Körezlioğlu, yapılan tanıtım ve reklam çalışmalarının da yatırım maliyetini artırdığını belirtiyor.

4.2 Otomobil Üretimi:

Otomotiv sektöründe global rekabet ortamının sertleşmesi yatırımların geri kazanım süresini olumsuz etkiliyor. Pazar içinde yatırımların kâra geçiş süresi üretim adetleriyle belirleniyor. Burada maliyet ise adet ve pazar oranıyla doğru orantılı seyrediyor.

Yeni model bir otomobili piyasaya sürerken, 1-1,5 milyar dolarlık bir yatırım maliyetine katlanmak gerekiyor. Bu meblağlar komple yeni model yatırımı için gerekli olan bedeli gösteriyor.

Otomotiv sektöründe pazara sunulan modellerin kâra geçme süresini teknolojinin ulaştığı nokta ve hammadde maliyetlerinin değişimi etkiliyor. Bunun yanında rakip modellerin pazar içindeki konumu da süreyi etkileyen değişkenler arasında yer alıyor.

Üretim tesislerinin ölçeği de yeni model yatırımlarının maliyetini belirleyen önemli unsurlardan biri. Yeni bir otomobil modeli için kapasite artırımı gerekiyorsa yatırım maliyetleri yükseliyor. Karaarslan, yeni bir otomobil modelinin bölgesel üretimi için gereken yatırım maliyetinin boyutuyla ilgili şu açıklamayı yapıyor:

“Diyelim ki Honda Türkiye 5 yıl içinde toplam 50 bin adetlik yeni bir model üretimi planlıyor. Bu durumda 20 milyon dolarlık yeni model yatırımı yapması yeterli olacaktır. Elbette bu modelin daha önce Japonya’da geliştirilmiş bir modelin yeni versiyonu olduğunu da düşünmek gerekiyor. Bu durumda da yeni model geliştirme yatırımı bu tutarın dışında kalıyor” diyor.

Honda Türkiye Genel Müdür Yardımcısı Ümit Karaarslan, bölgesel yeni araç üretimi için 100 bin adet/yılın ekonomik ölçek olarak kabul edilebileceğini söylüyor. Bu durumda da yatırımın 4-6 yıl arasında kâra geçebileceğini belirtiyor.

4.3 Beyaz Eşya Üretimi:

Beyaz eşya sektöründe yeni bir ürünün yatırım maliyeti, ürünün mevcut platformun bir modeli olup olmamasına göre değişiyor. Arçelik Üretim ve Teknoloji Grup Direktörü Turgut Soysal, bu durumda yeni bir beyaz eşyayı piyasaya çıkarmak için, 250 bin-25 milyon Euro arasında değişen miktarlarda yatırım yapmak gerektiğini söylüyor. Arçelik bünyesinde yeni projelerin ürün fizibilite hesapları ile değerlendirildiğini belirtiyor.

Genellikle beyaz eşya projelerinde geri dönüş süresinin 1-3 yıl arasında değişiyor. Turgut Soysal, ürünün kârlılığını etkileyen değişkenleri “fiyat dengesi”,“satış adetleri” , “pazar hacmi” ve “pazardaki rekabet” olarak sıralıyor.

4.4 Bankacılık Sektörü – Kredi Kartları:

Günümüzde rekabetin en yoğun olduğu alanların başında bankacılık ve kredi kartları geliyor. Kredi kartı pazarında rekabet edebilmek için en az 1 milyon adetlik aktif karta sahip olmak gerekiyor. Aksi takdirde, operasyonel maliyetlere katlanmak ve yeni markanın tanıtılması için

13

gerekli olan marka yatırımını karşılamak zorlaşıyor. Bu durum yatırımın geri dönüş süresini de uzatıyor. Bu nedenle son yıllarda bu alanda yeni yatırımlara gitmek isteyen oyuncular, mevcut yapılardan faydalanarak pazar içinde yer alma yolunu seçebiliyor.

DenizBank sektörde yeni bir kart programına yatırım yapmaktansa, marka bilinirliği yüksek ve üye işyeri ağı geniş olan Bonus Card ile işbirliği yaparak bu yolu izlemiş bir örnek.

Sektörde yeni bir kredi kartının piyasaya çıktıktan sonra bugünkü koşullarda kendisini 12 ayda finanse etmesi bekleniyor. Garanti Bankası yetkilileri, 1 milyon karta ulaşmak isteyen, kart yapısı güçlü bir bankanın yeni bir kartı piyasaya çıkardığında 20 milyon dolarlık bir yatırım yapması gerektiğini belirtiyor.

SONUÇ

Sonuç olarak, yatırım getirisinin doğru bir şekilde hesaplanması mevcut bir firmada çalışan işletmelerin gereksiz yere yaptığı işlemleri fark etmesine, kar kazandırmayan elemanların elimine edilmesine olanak verir.

Sermaye sahipleri ve hisse senedi alacak olanlara ise, elindeki para miktarına birim zamanda en çok kazancı hangi sektördeki hangi firmanın kazandıracağını, doğru bir sermaye getirisi hesabı ile belirleyebilmekte ve yatırımlarını doğru yönde değerlendirebilmektedirler.

Kısaca, eğer paramızı doğru şekilde değerlendirmek istiyorsak, sahibi olduğumuz işletmedeki yöneticinin verimliliğini değerlendirmek istiyorsak ya da yönetici konumunda çalıştığımız bir işletmenin karını arttıran, etkilemeyen ve daha çok kar etmesini önleyen işlemleri belirlemek istiyorsak, yatırım getirisi bizim için kullanılacak en etkili yöntemlerden biridir.

KAYNAKLAR

GEORGE T. FRIEDLOB (1996), Understanding Return on İnvestment, 1. Baskı, Wiley

DAVID BEGG (1994), Economics, 4. Baskı, McGraw

MUSTAFA ÖZATEŞLER (2004), Ekonomi Bilimi II, Makro Ekonomi, İzmir.

NEVZAT GÜRAN (1999), Makro Ekonomik Analiz, İkinci Baskı, İzmir.

ŞEYMA ÖNCEL BAYIKSEL(Ekim 2009), Capital Aylık İş ve Ekonmi Dergisi.

http://www.mertada.com/yatirim/387-yatirim-nedir.html

http://bgumus.etu.edu.tr/Dersler/MuhEkon/2008Guz/slides/ikt321_10_.ppt

http://www.savassakar.com/index.php/proje-degerlendirme-ve-proje-yoneticisi/

http://www.tdwaterhouse.co.uk/learn/choosing/roi.cfm

14

15