Review Article การยึดติดในฟันตกกระweb1.dent.cmu.ac.th/cmdj/fulltext/fulltext_2558_35_2_354.pdfบทความปร ท ศน Review Article

บทความปรทศนReview Article

การยดตดในฟนตกกระAdhesive Strategies of Bonding to Fluorosed Teeth

ฟารดา เพยงสข1, สาวตร วะสนนท21โรงพยาบาลนครพงค จงหวดเชยงใหม

2ภาควชาทนตกรรมบรณะและปรทนตวทยา คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมFarida Piangsuk1, Savitri Vaseenon2

1Nakornping Hospital, Chiang Mai2Department of Restorative Dentistry and Periodontology, Faculty of Dentistry, Chiang Mai University

ชม. ทนตสาร 2557; 35(2) : 13-23CM Dent J 2014; 35(2) : 13-23

บทคดยอ ในปจจบนปรมาณผปวยโรคฟนตกกระ (dental flu-orosis) มแนวโนมเพมมากขน โรคฟนตกกระนมสาเหตมา

จากการทผปวยไดรบปรมาณฟลออไรดมากกวาปกตในชวง

พฒนาฟน (tooth development) ท�าใหเกดความผดปกต

ในการสะสมแรธาตในตวฟน และแสดงลกษณะทางคลนก

คอมแถบหรอจดสขาว สเหลองเขม หรอสน�าตาลเขม อาจ

พบภาวะการมชนเคลอบฟนบกพรองในบางต�าแหนงรวม

ดวย โดยขนอยกบความรนแรงของโรค ภาวะนสงผลกระ

ทบโดยตรงตอความสวยงามของผปวย ซงเปนอาการส�าคญ

ทน�าใหผปวยมาพบทนตแพทย ทางเลอกหนงในการแกไข

ปญหาเกยวกบความสวยงามนคอการบรณะฟนดวยวสด

เรซนคอมโพสต เพอปกปดลกษณะทไมพงประสงคของฟน

ตกกระ อยางไรกตาม เนองจากฟนตกกระมลกษณะทาง

โครงสรางและการสะสมแรธาตในตวฟนทแตกตางไปจาก

ฟนปกต ท�าใหประสทธภาพในการยดตดของฟนชนดนกบ

วสดเรซนคอมโพสตดอยกวาเมอเทยบกบฟนธรรมชาตท

ไมมพยาธสภาพใดๆ ดงนนจงไดมความพยายามปรบปรง

Abstract Dental fluorosis is one of the most common

tooth pathologies affecting esthetic appearance

in northern Thai population. Certain populations,

especially those who live nearby highly fluoridated

natural water resources, usually develop dental

fluorosis by drinking such water. Furthermore,

dental fluorosis can also cause by improper usage

of high fluoride concentration materials for dental

prevention. Patients who are suffering from dental

fluorosis usually present to dental practice with

esthetic concerns. To improve their esthetic appear-

ance, direct resin bonding is one of the most com-

mon treatment options. Since fluorosed teeth some-

how affect their ability to bond to resin composite

with the use of adhesive systems, it is important

to understand the nature of fluorosed enamel and

dentin and their mechanism of adhesion. This

Corresponding Author:

สาวตร วะสนนทอาจารย ภาควชาทนตกรรมบรณะและปรทนตวทยาคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม 50200

Savitri VaseenonLecturer, Department of Restorative Dentistry andPeriodontology, Faculty of Dentistry, Chaing Mai University,Chiang Mai 50200, Thailand.E-mail: [email protected]

ชม. ทนตสาร ปท 35 ฉบบท 2 ก.ค.-ธ.ค. 2557 CM Dent J Vol. 35 No. 2 July-December 201414

การยดตดระหวางฟนตกกระและวสดเรซนคอมโพสต

ให ใกลเคยงกบการยดตดในฟนธรรมชาตมากทสด การ

ทบทวนวรรณกรรมนมวตถประสงคเพอน�าเสนอวธการยด

ตดระหวางวสดบรณะเรซนคอมโพสต และฟนตกกระทงใน

ระดบชนเคลอบฟนและชนเนอฟน เพอเปนแนวทางส�าหรบ

ทนตแพทยในการยดตดกบฟนตกกระในทางคลนกไดอยาง

เหมาะสม

ค�ำส�ำคญ: ฟนตกกระ การยดตด

review literature presents proper adhesive strate-

gies in bonding to fluorosed enamel and dentin for

a better clinical outcome.

Keywords: Dental fluorosis, bonding

บทน�า ในเขตพนทภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย ยก

ตวอยางเชน จงหวดเชยงใหม มสายแรฟลออไรดพาดผาน

มาตามแนวใตผวดน ท�าใหเกดการปนเปอนของสารฟลออไรด

ในแหลงน�าในเขตนทงแหลงน�าใตดนและน�าผวดน ประชาชน

สวนใหญทบรโภคแหลงน�าตามธรรมชาตเหลาน จงไดรบ

ผลกระทบจากปรมาณฟลออไรดในแหลงน�าในระดบทสงกวา

มาตรฐานจนถงขนกอใหเกดอนตรายได ความผดปกตซง

พบไดบอยในทางการแพทยจากการไดรบปรมาณฟลออไรด

สงกวามาตรฐานคอ ความผดปกตของฟนทเรยกวา โรคฟน

ตกกระ(1)

โรคฟนตกกระคอความผดปกตทเกดขนในชนเคลอบฟน

โดยเกดจากการไดรบฟลออไรดปรมาณมากเกนไปในชวง

การพฒนาฟน มผลใหเคลอบฟนมองคประกอบของแรธาตท

เปลยนไป และมลกษณะพนผวทเปนรพรนมากขน ความผด

ปกตนสงผลกระทบโดยตรงตอประสทธภาพการใชงานของฟน

และปญหาดานความสวยงาม ซงแนวทางการรกษากมหลาย

วธแตกตางกนไปตงแต การฟอกสฟน การท�าไมโครอเบรชน

การบรณะดวยเรซนคอมโพสต การท�าวเนยร ไปจนถงการท�า

ครอบฟน(2,3) การเลอกแนวทางการรกษาทเหมาะสมนน ขน

อยกบระดบความรนแรงของโรค ในกรณทความผดปกตของ

โรคฟนตกกระอยในระดบทไมสามารถแกไขดวยการฟอกส

ฟน และการท�าไมโครอเบรชน การพจารณาแกไขโดยใชสง

บรณะเชน เรซนคอมโพสต วเนยร หรอครอบฟน เปนแนวทาง

ล�าดบตอไปทควรพจารณา อยางไรกตาม การแกไขดวยสง

บรณะเหลานมกประสบปญหาในเรองการยดตดระหวางตว

ฟนและสงบรณะ เนองจากโครงสรางของฟนตกกระมลกษณะ

ทเปลยนแปลงไป จงตองมการจดการอยางเหมาะสมเพอให

เกดการยดตดทมประสทธภาพและใหผลส�าเรจทางคลนกท

ดขน บทความนจะกลาวถงดชนวดความรนแรงและลกษณะ

ทางจลวทยาของฟนตกกระโดยยอ รวมไปถงการศกษาเกยว

กบวธการยดตดทางคลนกระหวางวสดบรณะเรซนคอมโพสต

และโครงสรางฟนตกกระทงในชนของเคลอบฟนและเนอฟน

โดยการใชสารยดตดชนดเรซน

ดชนวดความรนแรงของฟนตกกระ ดชนทใชวดความรนแรงของฟนตกกระมหลายระบบ

ระบบทเปนทนยมแพรหลายไดแก ดชนของดน (Dean’s Index)(4) (ตารางท 1) และดชนทเอฟไอ ของ Thylstrup

และ Fejerskov (Thylstrup and Fejerskov Index: TFI(5) (ตารางท 2) โดยดชนทเอฟไอเปนทนยมใชในงานวจยตางๆ

มากกวาดชนของดน เนองจากระบบดชนทเอฟไอจะมเกณฑ

การแบงระดบความรนแรงของโรคฟนตกกระทละเอยดกวา

ดชนของดน(6) ส�าหรบการทบทวนวรรณกรรมนจะอางองถง

ดชนทเอฟไอ เปนหลก และเพอความเขาใจทตรงกน ทางคณะ

ผเขยนจะแบงระดบฟนตกกระตามดชน TFI ออกเปน 3 กลม

ใหญคอ(5)

1. คา TFI = 1 - 3 จดอยในกลมฟนตกกระระดบความ

รนแรงเลกนอย (mild fluorosis) 2. คา TFI = 4 - 5 จดอยในกลมฟนตกกระระดบความ

รนแรงปานกลาง (moderate fluorosis) 3. คา TFI = 6 - 9 จดอยในกลมฟนตกกระระดบความ

รนแรงมาก (severe fluorosis)


ตารางท 1 ตารางแสดงดชนของดน (ดดแปลงมาจาก: Dean et al, 1942(4))

Table 1 Dean’sIndex(modifiedfromDeanetal,1942(4))เกณฑกำรใหคะแนนส�ำหรบดชนของดน

ระดบความรนแรง ลกษณะทางคลนก

Normal ลกษณะเคลอบฟน โปรงแสง ผวฟนเรยบมน มสขาวครม

Questionable พบมการเปลยนแปลงความโปรงแสงในเคลอบฟนเลกนอย มจดสขาวเลกๆ

Very mild พบจดสขาวเลกๆ กระจายอยทวฟน แตไมเกนรอยละ 25 ของผวฟนทงหมด หรออาจพบเสนสขาว

ขนาด 1-2 มลลเมตร ทปลายยอดฟนของฟนกรามนอย หรอ ฟนกรามใหญ

Mild พบลกษณะฟนสขาวขนในเคลอบฟน กระจายทวไปแตไมเกนรอยละ 50 ของผวฟนทงหมด

Moderate พบความผดปกตของผวฟนทงหมด มการสกของผวฟน พบการตดสน�าตาลบนผวฟน

Severe พบความผดปกตทวทงผวฟน ผวฟนมลกษณะขรขระชดเจน มการตดสน�าตาลเปนบรเวณกวาง

ตารางท 2 ตารางแสดงดชนทเอฟไอของ Thylstrup และ Fejerskov (ดดแปลงมาจาก: Thylstrup and Fejerskov, 1978(5))

Table 2 Thylstrup-Fejerskov’sIndex(modifiedfromThylstrupandFejerskov,1978(5))เกณฑกำรใหคะแนนส�ำหรบดชนทเอฟไอของ Thylstrup และ Fejerskov

ระดบความรนแรง ลกษณะทางคลนก

0 เคลอบฟนมลกษณะปกต

1 พบเสนสขาวเลกๆ บางบรเวณของเพอรไคมาตา

2 ผวเคลอบฟนดานเรยบ: พบเสนสขาวชดเจนตามแนวของเพอรไคมาตา อาจมบางแถบเชอมกน

ผวเคลอบฟนดานบดเคยว: พบจดสขาวทบ เสนผานศนยกลางนอยกวา 2 มลลเมตร มยอดปมฟน

สขาวขน

3 ผวเคลอบฟนดานเรยบ: พบรอยขนทบแสงกระจายอยทวผวฟน

ผวเคลอบฟนดานบดเคยว: มสขาวขนอยางชดเจน

4 ผวเคลอบฟนดานเรยบ: พบสขาวขนบรเวณทงหมดของเคลอบฟน อาจพบรอยสกบรเวณผวฟนเลกนอย

ผวเคลอบฟนดานบดเคยว: พบสขาวขนบรเวณทงหมดของเคลอบฟน ฟนมรอยสกถงแมวาจะขนใน

ชองปากไดไมนาน

5 พบผวฟนเปนหลมรอง เสนผานศนยกลางนอยกวา 2 มลลเมตร

6 ผวเคลอบฟนดานเรยบ: มการเชอมกนของหลมและรองฟนเปนแถบ ความกวางนอยกวา 2 มลลเมตร

ในแนวดง

ผวเคลอบฟนดานบดเคยว: มเคลอบฟนสกและหลดรอน เสนผานศนยกลางนอยกวา 3 มลลเมตร

7 ผวเคลอบฟนดานเรยบ: มการหลดรอนของเคลอบฟนมาก แตไมเกนรอยละ 50

ผวเคลอบฟนดานบดเคยว: รปรางของฟนมความผดปกตเนองจากมการสกของฟน

8 พบการหลดรอนของเคลอบฟนมากกวาครงหนงของเคลอบฟนทงหมด

9 เคลอบฟนหลดรอนไปทงหมด เหลอเฉพาะบรเวณขอบของคอฟน


หากในการศกษาใดๆ ทจะกลาวถงตอไป ใหนยามระดบ

ความรนแรงของฟนตกกระทแตกตางออกไป ทางคณะผเขยน

จะอธบายเพมเตมในเนอหาสวนนนๆ

ลกษณะทางจลชววทยาของโรคฟนตกกระ ฟนตกกระในสวนของชนเคลอบฟนมลกษณะทาง

จลชววทยาคอ เคลอบฟนชนนอกสดจะมการสะสมแรธาตตางๆ

เพมมากขน (hypermineralization) และมความตานทานตอ

การละลายตวในกรดไดด สวนผวใตชนเคลอบฟน (subsur-face enamel) จะมลกษณะเปนรพรน ตามแนวเสนสไตร-

เอ ออฟ เรทเซยส (Striae of Retzious) รพรนเหลานบงบอกถง

ปรมาณการสะสมแรธาตทลดลง (hypomineralization) โดย

ลกษณะความผดปกตเหลานจะแปรผนตามปรมาณฟลออ-

ไรดทไดรบ(4) สวนลกษณะของแทงเคลอบฟน (enamel rod) นนมการเรยงตวเหมอนเคลอบฟนปกต แตชองวางระหวาง

แทงเคลอบฟนกวางมากขน ซงในฟนตกกระทระดบรนแรง

ชนของการสรางแรธาตทไมสมบรณและรพรนกจะมปรมาณ

และความลกมากยงขน(7-9)

ในสวนของชนเนอฟนทเปนโรคฟนตกกระ การศกษา

ทางจลชววทยานนมปรมาณไมมากนกและมความเหนทไม

สอดคลองกน โดยภาพรวมแบงการศกษาถงลกษณะทาง

จลชววทยาของชนเนอฟนทมภาวะฟนตกกระไดเปน 2 แนวคด

โดยการศกษาของ Ferjerskov และคณะในป ค.ศ. 1994(9)

พบวาลกษณะของเนอฟนทมภาวะฟนตกกระจะมการสราง

เนอฟนชนดอนเตอรโกลบลาร (interglobular dentin) มากขน และมการสะสมแรธาตทนอยลง ทงนอาจเปนเพราะ

ฟลออไรดทไดรบในปรมาณทมากเกนไปจะเขาไปขดขวางการ

สรางผลกแคลเซยมฟอสเฟต และกระตนการเปลยนแปลง

ใหสรางเปนผลกอะพาไทดอยางรวดเรว(8) ในขณะท San-chezและคณะในป ค.ศ. 2011(10) พบวาเนอฟนทเปนโรคฟน

ตกกระระดบรนแรงจะพบการสะสมของแรธาตมากขน โดยพบ

ระดบแคลเซยมและฟอสเฟตทสงกวาฟนปกต เปนผลใหความ

แขงผวของเนอฟนสงขนและมโครงสรางทคลายคลงกบเนอ

ฟนกระดาง (sclerotic dentin) แตไมพบลกษณะการสะสม

แรธาตทอดปดทอเนอฟน (dentinal tubule) อยางชดเจน

นอกจากนยงพบวาทอเนอฟนมลกษณะแคบลงและมรปราง

ทผดปกต และยงพบการเพมขนของเนอฟนชนดอนเตอร-

โกลบลารดวยเชนกน

การยดตดระหวางวสดบรณะเรซนคอมโพสตและฟนตกกระ 1. กำรยดตดกบเคลอบฟนในฟนตกกระ

การยดตดระหวางเคลอบฟนตกกระกบวสดบรณะเรซน

คอมโพสตนนเกยวของกบหลายปจจย(11) ในการทบทวน

วรรณกรรมนจะกลาวถงการศกษาทเกยวของกบการยดตด

ของฟนตกกระในประเดนของ การกรอผวเคลอบฟนตกกระ

กอนท�าการบรณะ ระยะเวลาการใชกรดฟอสฟอรกปรบสภาพ

ผวเคลอบฟนตกกระ และระบบสารยดตดทใชยดวสดเรซน

คอมโพสตกบเคลอบฟนตกกระ ตามล�าดบ

1.1 การกรอผวเคลอบฟนตกกระกอนท�าการบรณะ

ในป ค.ศ. 2007 Ermis และคณะ(12) ไดท�าศกษาเปรยบ

เทยบคาความแขงแรงของการยดตดแบบดงระดบจลภาค

(microtensile bond strength) ระหวางฟนปกต (TFI = 0) และฟนตกกระ (TFI = 5) ทมการกรอผวเคลอบฟนลก

0.3 มลลเมตร กบกลมฟนตกกระทไมมการกรอผวเคลอบ

ฟนใดๆ โดยใชสารยดตด 2 ระบบคอ เซลฟเอทช (self-etch) และ โททอลเอทช (total-etch) จากผลการทดลอง

พบวาเคลอบฟนปกต และเคลอบฟนตกกระทมการกรอผว

เคลอบฟนออก 0.3 มลลเมตร จะมคาการยดตดแบบดง

ระดบจลภาคสงกวาในกลมเคลอบฟนตกกระทไมมการก

รอผวออกอยางมนยส�าคญทางสถตเมอใชสารยดตดทง 2

ระบบ และเมอเปรยบเทยบคาความแขงแรงของการยดตด

แบบดงระดบจลภาคระหวางเคลอบฟนตกกระทมการกรอผว

เคลอบฟนออก 0.3 มลลเมตร กบเคลอบฟนปกต พบวาม

คาไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต ทงนอาจเนองมา

จากการกรอผวเคลอบฟนตกกระออก ท�าใหผวเคลอบฟนท

ผดปกตถกก�าจดออกไป คาแรงยดตดทวดไดจงไมแตกตาง

จากฟนปกต นอกจากนเมอท�าการวเคราะหชนดของความ

ลมเหลว (failure analysis) จากการทดสอบความแขงแรง

ของการยดตดแบบดงระดบจลภาค โดยใชกลองจลทรรศน

อเลกตรอนแบบสองกราด (scanning electron micro-scope) พบวาชนทดลองกลมเคลอบฟนตกกระ มความ

ลมเหลวแบบแตกหกในชนเคลอบฟน (cohesive failure) มากกวากลมเคลอบฟนปกต เนองจากเคลอบฟนตกกระม

ความแขงแรงนอยกวาเคลอบฟนปกต เพราะมรพรนในผว

เคลอบฟน จากผลการทดลองของ Ermis และคณะสรป


ไดวา การเตรยมผวเคลอบฟนตกกระระดบความรนแรงปาน

กลางเพอยดตดกบเรซนคอมโพสต ควรกรอผวเคลอบฟน

ออกเลกนอย จะท�าใหไดคาการยดตดทดขน ผลการศกษา

นเปนไปในทางเดยวกนกบการศกษาของ Duan และคณะ

ในป ค.ศ. 2006(13) ซงไดท�าการศกษาเกยวกบอตราความ

ลมเหลวของการยดตด (bond failure rate) ของแบรก-

เกต (bracket) ในฟนตกกระระดบปานกลางและรนแรงตาม

ดชนของดน โดยเปรยบเทยบระหวางกลมฟนตกกระทเตรยม

ผวฟนโดยการขดดวยผงหนภเขาไฟ (pumice) ผสมน�า กบ

กลมทท�าการกรอผวเคลอบฟนออก 0.1-0.2 มลลเมตร และ

0.2-0.3 มลลเมตร ตามล�าดบ แลวน�าไปยดกบแบรกเกตดวย

วสดเรซนคอมโพสตโดยใชสารยดตดระบบเซลฟเอทช จาก

ผลการทดลองพบวาอตราความลมเหลวของการยดตดเรยง

ล�าดบจากมากไปนอยคอ กลมทเตรยมผวฟนโดยการขดดวย

ผงหนภเขาไฟ (รอยละ 74) กลมทท�าการกรอผวเคลอบฟน

ออก 0.1-0.2 มลลเมตร (รอยละ 25.9) และกลมทท�าการ

กรอผวเคลอบฟนออก 0.2-0.3 มลลเมตร (รอยละ 1.7) ตาม

ล�าดบ สาเหตทอตราความลมเหลวของการยดตดในกลมทม

การกรอผวเคลอบฟนตกกระออกมคาต�ากวากลมทเตรยมผว

ฟนดวยการขดดวยผงหนภเขาไฟอยางมนยส�าคญ เปนเพราะ

การกรอผวเคลอบฟนออกกอนการยดตดนนเปนการก�าจด

สวนเคลอบฟนตกกระทไมแขงแรงออก ท�าใหเคลอบฟนมคา

ความแขงผวทมากขน สงผลใหเรซนทแทรกซมในเคลอบฟน

(resin tag) มความแขงแรงทนทานมากขน ท�าใหการยดตด

มประสทธภาพมากขนดวย ซงเปนไปในทางเดยวกนกบการ

ศกษาของ ในป ค.ศ. 1986(14) ทพบวาการกรอผวเคลอบฟน

ออกกอนท�าการยดตดจะท�าใหไดคาการยดตดทดขน

จากการศกษาทกลาวมาขางตนสรปไดวา การกรอผว

เคลอบฟนตกกระออกประมาณ 0.2-0.3 มลลเมตร กอนการ

บรณะดวยวสดเรซนคอมโพสต สามารถปรบปรงประสทธภาพ

การยดตดใหดขนได

1.2 ระยะเวลาการใชกรดปรบสภาพผวเคลอบฟนตกกระ

Ateyah และ Akpaka ในป ค.ศ. 2000(15) ไดท�าการ

ศกษาเปรยบเทยบคาความแขงแรงของการยดตดแบบเฉอน

(shear bond strength) ในฟน 3 กลมคอ ฟนปกต ฟน

ตกกระระดบเลกนอย (TFI = 1-3) และกลมฟนตกกระ

ระดบปานกลางถงรนแรง (TFI = 4-6) ทผานการกรอผว

เคลอบฟนออก 0.5 มลลเมตร แลวปรบสภาพผวเคลอบฟน

ดวยกรดฟอสฟอรกในระยะเวลาทตางกนคอ 60 และ 120

วนาท จากผลการทดลองพบวาทงในฟนปกตและฟนตกกระ

ทปรบสภาพผวเคลอบฟนดวยกรดฟอสฟอรก 120 วนาท จะ

ใหคาความแขงแรงของการยดตดแบบเฉอนสงกวาอยางม

นยส�าคญทางสถตเมอเทยบกบการปรบสภาพผวดวยกรดท

เวลา 60 วนาท ผลจากการศกษานเปนไปในทางเดยวกนกบ

การศกษาของ Opinya และ Pameijer ในป ค.ศ. 1986(14)

ทพบวาฟนตกกระในระดบปานกลางถงรนแรงตามดชน

ของดน เมอใชกรดกดผวฟนเปนเวลานาน 120-180 วนาท

จะไดรปแบบของเคลอบฟนหลงถกกรดกดเหมอนในฟนปกต

Opinya และ Pameijer จงใหขอสรปวา หากมการปรบสภาพ

ผวเคลอบฟนตกกระดวยกรดฟอสฟอรกจนไดรปแบบของ

เคลอบฟนทเหมาะสมแลว คาการยดตดทไดจะใกลเคยงกบ

ในฟนปกต โดยทลกษณะความผดปกตของฟนตกกระนนๆ

จะไมสงผลกระทบตอคาการยดตดแตอยางใด

นอกจากนยงมการศกษาของ Al-Sugair และคณะใน

ป ค.ศ. 1999(16) ทสนบสนนผลการศกษาทกลาวมาขางตน

โดย Al-Sugair และคณะพบวาการปรบสภาพผวเคลอบฟน

ตกกระระดบความรนแรงเลกนอย (TFI = 1-3) ดวยกรด

ฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ 37 รปแบบการถกกรดกด

(etching pattern) นนจะมความลกใกลเคยงกบเคลอบฟน

ปกต นอกจากนยงพบวา ความขรขระของเคลอบฟนตกกระ

ระดบความรนแรงเลกนอยภายหลงการปรบสภาพผวดวย

กรด จะแปรผนตามระยะเวลาทกรดสมผสผวเคลอบฟน ซง

สอดคลองกบการศกษาของ Ng’ang’a และคณะในป ค.ศ.

1992(17) ทพบวาคาความแขงแรงของการยดตดแบบดงของ

ฟนปกตและฟนตกกระทความรนแรงระดบ TFI = 3 ทผาน

การใชกรดฟอสฟอรกปรบสภาพผวฟน พบวาไมมความแตก

ตางกนอยางมนยส�าคญ ทงนเปนเพราะความเขมขนของระดบ

ฟลออไรดในเคลอบฟนปกต ไมมความแตกตางจากฟนตกกระ

ระดบความรนแรงเลกนอย (TFI = 1-3)(18-19) ในขณะทฟน

ตกกระทระดบปานกลางถงรนแรง (TFI = 4-6) ความขรขระ

ของเคลอบฟนภายหลงการปรบสภาพผวดวยกรด แปรผนตรง

กบระยะเวลาทใชเชนเดยวกบฟนตกกระระดบความรนแรง

เลกนอย แตทระยะเวลาปรบสภาพผวดวยกรดเทากน ความ

ขรขระของเคลอบฟนตกกระทระดบความรนแรงปานกลาง จะ

ขรขระนอยกวาฟนตกกระทระดบความรนแรงเลกนอย เพราะ

สวนของผวเคลอบฟนตกกระทมระดบความรนแรงมากกวาจะ


มการสะสมแรธาตมากกวา โดยมระดบความเขมขนของฟล

ออไรดทสงกวาฟนตกกระทระดบความรนแรงนอยกวา ท�าให

สามารถตานทานตอการละลายตวในกรดไดดกวา การปรบ

สภาพผวฟนจงท�าไดยากกวา(20-21) และตองเพมเวลาในการ

ปรบสภาพผวฟนโดยใชกรดทระยะเวลานานขนกวาในฟนปกต

ดวยเหตน Al-Sugair และคณะ(16) จงแนะน�าวาการเลอกใช

ระยะเวลาปรบสภาพผวเคลอบฟนดวยกรดฟอสฟอรก เพอให

ไดความขรขระและรปแบบของเคลอบฟนทเหมาะสมขนอย

กบระดบความรนแรงของโรคฟนตกกระตามดชน TFI โดยท

ระดบ TFI = 1-3 ใชเวลา 15 วนาทเหมอนเคลอบฟนปกต ท

ระดบ TFI = 4-5 ควรใชเวลาเปน 2 เทาของเคลอบฟนปกต

คอ 30 วนาท และทระดบTFI = 6-9 มวธการปรบสภาพผว

ฟนทแนะน�าทงหมด 2 วธคอ การกรอผวเคลอบฟนตกกระออก

กอน แลวท�าการปรบสภาพผวเคลอบฟนดวยกรดฟอสฟอรก

โดยใชเวลาเทากบทใช ในเคลอบฟนปกตคอ 15 วนาท หรอ

การปรบสภาพผวเคลอบฟนตกกระดวยกรดฟอสฟอรกเปน

ระยะเวลา 90 วนาทขนไปโดยไมตองท�าการกรอผวเคลอบฟน

ตกกระออก เมอท�าการปรบสภาพผวเคลอบฟนใหไดรปแบบ

ทเหมาะสมแลวกจะไดการยดตดกบวสดบรณะทดตามมาดวย

1.3 ระบบสารยดตดทใชยดวสดเรซนคอมโพสตกบ

เคลอบฟนตกกระ

Ertugrul และคณะในป ค.ศ. 2009(11) ไดท�าการทดลอง

เปรยบเทยบคาความแขงแรงของการยดตดแบบเฉอนของ

เคลอบฟนปกตกบเคลอบฟนตกกระระดบความรนแรงปาน

กลางถงรนแรง (TFI = 4-6) โดยใชสารยดตด 3 ระบบ

คอ โททอลเอทช เซลฟเอทช และออลอนวน (all-in-one) จากผลการทดลองพบวาคาความแขงแรงของการยดตดแบบ

เฉอนของเคลอบฟนปกตและเคลอบฟนตกกระทใชสารยดตด

ระบบโททอลเอทชมคาสงทสด รองลงมาคอระบบเซลฟเอทช

และระบบออลอนวนตามล�าดบ และเมอเปรยบเทยบระหวาง

เคลอบฟนปกตและเคลอบฟนตกกระ พบวาเคลอบฟนปกต

มคาความแขงแรงของการยดตดแบบเฉอนสงกวาเคลอบฟน

ตกกระอยางมนยส�าคญทางสถต ทงนเพราะผวเคลอบฟน

ชนนอกสดของฟนตกกระมฟลออไรดอยมากท�าใหมความ

ตานทานตอการละลายตวในกรดสงกวาเคลอบฟนปกต สงผล

ใหสารยดตดแทรกซมลงไปไดนอยกวาและมคาการยดตดทต�า

กวา

แมวาการศกษาของ Ertugrul และคณะ จะพบวาการ

ยดตดกบเคลอบฟนตกกระดวยสารยดตดระบบเซลฟ-

เอทช ใหคาแรงยดตดทต�ากวาระบบโททอลเอทช แตกมผ

พยายามท�าการศกษาเพอปรบปรงประสทธภาพการยดตด

ในระบบเซลฟเอทชเชนกน โดย Shida และคณะในป ค.ศ.

2009(22) ไดเสนอวา การใชระบบเซลฟเอทชเปนสารยดตด

กบเคลอบฟนตกกระระดบความรนแรงเลกนอย หากมการ

กรอผวเคลอบฟนออกกอนการยดตด หรอใชกรดฟอสฟอรก

ปรบสภาพผวเคลอบฟนกอน จะท�าใหคาความแขงแรงของ

การยดตดแบบเฉอนระดบจลภาคสงขน เพราะฉะนน การยด

ตดกบเคลอบฟนตกกระโดยใชสารยดตดระบบเซลฟเอทช

ควรกรอผวเคลอบฟนตกกระออกกอน หรอใชกรดฟอส-

ฟอรกปรบสภาพผวเคลอบฟนกอนทกครง เพอประสทธภาพ

การยดตดทดขน ซงเปนไปในทางเดยวกนกบการศกษาของ

Jayasooriya และคณะในป ค.ศ. 2002(23) ทพบวาการใชกรด

ฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ 37 ปรบสภาพผวเคลอบฟน

ตกกระกอนการใชสารยดตดระบบเซลฟเอทช จะใหคาการยด

ตดทดกวาอยางมนยส�าคญทางสถตเมอเทยบกบกลมทใชสาร

ยดตดระบบเซลฟเอทชเพยงอยางเดยว ทงน Dinesh และ

คณะ(24) อธบายวาการใชกรดฟอสฟอรกปรบสภาพผว

เคลอบฟนตกกระกอนใชสารยดตดระบบเซลฟเอทช จะ

ท�าใหเกดรปแบบของผวเคลอบฟนหลงถกกรดกดทดกวา

เพราะฉะนนการใชสารยดตดระบบเซลฟเอทชกบเคลอบฟน

ตกกระควรมการปรบสภาพผวดวยกรดฟอสฟอรกกอนเสมอ

เพอใหไดการยดตดทมประสทธภาพสงสด อยางไรกตาม

Dinesh และคณะ(24) ไมแนะน�าให ใชกรดฟอสฟอรกปรบ

สภาพเคลอบฟนกรณฟนตกกระชนดรนแรงกอนการใชสาร

ยดตดระบบเซลฟเอทช เนองจากการใชกรดฟอสฟอรกปรบ

สภาพผวกอนการใชเซลฟเอทชไพรเมอรนน อาจจะท�าใหสวน

เคลอบฟนทมความแขงแรงนอยกวาปกตอยแลว มความแขง

แรงลดลงไปอกจากการกดของกรดทมากเกนไปเพราะฉะนน

ผปวยทเปนโรคฟนตกกระระดบรนแรงควรมการเกบรกษา

เคลอบฟนและเนอฟนไวใหไดมากทสด และหลกเลยงการใช

กรดฟอสฟอรกปรบสภาพผวเคลอบฟนทไมแขงแรง

การยดตดเคลอบฟนตกกระดวยสารยดตดระบบออลอน

วนนนไมเปนทนยมใช เนองจากใหประสทธภาพการยดตดท

ไมด(11) และแมจะมการศกษาของ Ratnaweera และคณะ(25)

ทศกษาถงชนดของกลมฟงกชนนลโมโนเมอรในสารยดตด

ระบบออลอนวนทแตกตางกน คอกลมโฟรเมตา (4-META)


และกลมเอมดพ (MDP) กพบวาคาการยดตดทไดไมแตกตาง

กนแตอยางใด

จากการศกษาทกลาวมาขางตนสรปไดวา ระบบสารยด

ตดทใหประสทธภาพการยดตดกบเคลอบฟนตกกระทดทสด

คอระบบโททอลเอทช รองลงมาคอระบบเซลฟเอทช สวน

ระบบออลอนวนไมแนะน�าให ใชเนองจากใหคาการยดตดท

ไมด ทงน หากเลอกใชระบบเซลฟเอทชเปนสารยดตด ควร

มการกรอผวเคลอบฟนตกกระออกกอน หรอมการปรบสภาพ

ผวดวยกรดฟอสฟอรกกอนการใชสารยดตดระบบเซลฟเอทช

เพอประสทธภาพการยดตดทดขน อยางไรกตาม การใชกรด

ฟอสฟอรกปรบสภาพผวเคลอบฟนตกกระระดบรนแรงกอน

การใชสารยดตดระบบเซลฟเอทชอาจเกดผลกระทบตอความ

แขงแรงของเคลอบฟนตกกระได

2. กำรยดตดกบเนอฟนในฟนตกกระ

2.1 การใชกรดปรบสภาพเนอฟนตกกระ

จากการศกษาของ Alonso และคณะในป ค.ศ. 2011(26)

ไดท�าการศกษาเกยวกบระยะเวลาการปรบสภาพเนอฟน

ตกกระทเหมาะสมทระดบความรนแรงตางๆ คอระดบเลกนอย

(TFI = 1-3) ปานกลาง (TFI = 4-5) และรนแรง (TFI = 6-9) ดวยกรดฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ 37 เปรยบเทยบ

กบเนอฟนปกต โดยประเมนจากพนผวโครงสรางระดบนาโน

(nanostructure) ความหยาบ (roughness) ของพนผว และ

ขนาดเสนผานศนยกลางของทอเนอฟนโดยใชกลองจลทรรศน

แบบแรงอะตอม (atomic force microscopy) ผลการศกษา

พบวาระยะเวลาทเหมาะสมทสดทควรใชในการปรบสภาพเนอ

ฟนปกตและเนอฟนตกกระระดบเลกนอยดวยกรดฟอสฟอรก

คอ 15 วนาท โดยลกษณะของเนอฟนตกกระทผานการปรบ

สภาพผวดวยกรดแลวมลกษณะคลายกบกลมเนอฟนปกต

แตหากใชเวลามากเกนไป เชน 60 วนาท เนอฟนจะเกดความ

ขรขระมากเกนไป สงผลใหสารยดตดแทรกซมเขาไปไดไมลก

พอและเกดการยดตดทไมด ส�าหรบเนอฟนตกกระระดบปาน

กลาง เวลาการปรบสภาพผวดวยกรดทเหมาะสมคอ 30 วนาท

ลกษณะของเนอฟนทไดมความเหมาะสม คอมการก�าจด

เสมยรแลร (smear layer) ออกไดหมด และทอเนอฟน

ตกกระมขนาดใกลเคยงกบทอเนอฟนปกตทใชเวลาการปรบ

สภาพเนอฟนดวยกรดนาน 15 วนาท สวนในเนอฟนตกกระ

ระดบรนแรง เวลาการปรบสภาพผวดวยกรดทเหมาะสมคอ 60

วนาท โดยทเวลาดงกลาวจะมการก�าจดสเมยรแลรทสมบรณ

เนองจากทฟนตกกระระดบรนแรงมลกษณะการสะสมแรธาต

ทมากกวาปกต ดงนนจงตองใชเวลาในการใชกรดปรบสภาพ

ผวนานขนดวย

กลาวโดยสรป ระยะเวลาทใช ในการปรบสภาพเนอฟน

ตกกระดวยกรดฟอสฟอรกนน ในเนอฟนตกกระระดบเลกนอย

ใหใชเวลา 15 วนาทเทากบเนอฟนปกต แตในเนอฟนตกกระ

ระดบปานกลางและรนแรง ควรใชเวลามากกวาในเนอฟนปกต

เพอใหไดรปแบบเนอฟนทเหมาะสมเหมอนกบเนอฟนปกต

โดยในเนอฟนตกกระระดบปานกลางควรใชกรดปรบสภาพผว

นาน 30 วนาท สวนในเนอฟนตกกระระดบรนแรงควรใชกรด

ปรบสภาพผวนาน 45-60 วนาท อยางไรกตามควรมการศกษา

ตอไปในเรองของประสทธภาพการยดตดในเนอฟนตกกระท

ผานการปรบสภาพดวยกรดฟอสฟอรกในระยะเวลาทแตกตาง

กนตอไป เพอดวาลกษณะของเนอฟนตกกระทไดซงมพนผว

โครงสรางระดบนาโน ความหยาบของพนผว และขนาดเสน

ผานศนยกลางของทอเนอฟนทเหมาะสมนน มความสมพนธ

กบคาความแขงแรงของการยดตดหรอไมอยางไร

2.2 ระบบสารยดตดทใช

จากรายงานการศกษาของ Waidyasekera และคณะ (27)

ซงไดท�าการทดสอบประสทธภาพในการยดตดแบบเฉอนระดบ

จลภาคระหวางเนอฟนปกตและเนอฟนทเปนโรคฟนตกกระ

ระดบเลกนอย (TFI = 1-3) และระดบปานกลางถงรนแรง

(TFI = 4-6) กบสารยดตดในระบบโททอลเอทช ระบบเซลฟ-

เอทช 2 ขนตอน (2-step self-etch) และ ระบบออลอนวน

พบวาระบบทใหคาการยดตดสงสดคอ ระบบเซลฟเอทช 2 ขน

ตอน เนองจากระบบนมสวนประกอบของฟงกชนนลโมโน-

เมอร (functional monomer) ซงยดตดกบแคลเซยมใน

เนอฟนไดดดวยพนธะเคม ท�าใหเกดประสทธภาพในการยด

ตดทด สวนระบบโททอลเอทชนนถงแมจะมความหนาของชน

ไฮบรด (hybrid layer) ทมากกวา แตกไมสงผลใหคณภาพการ

ยดตดดกวาแตอยางใด เนองจากประสทธภาพของการยดตด

นนขนอยกบคณภาพของชนไฮบรด(28) นอกจากนการใชระบบ

โททอลเอทชกบเนอฟนตกกระ ยงประสบปญหาในเรองของ

เนอฟนชนดอนเตอรโกลบลารซงเปนเนอฟนชนดทมการ

สะสมแรธาตนอยกวาปกตแตมสดสวนมากกวาปกตในเนอ

ฟนตกกระเมอเทยบกบเนอฟนปกต ท�าให ในขนตอนการใช

กรดฟอสฟอรกปรบสภาพเนอฟน กรดเกดการซมผานลก

เกนไปในเนอฟนตกกระ เปนผลใหเรซนไมสามารถแทรกซม


ลงไปไดถงระดบทเกดการดงแรธาตออกโดยกรด ท�าใหไดชน

ไฮบรดทไมมคณภาพ สงผลใหคาการยดตดไมด อยางไร

กตาม หากกรดซมผานชนเนอฟนไปไดนอยเกนไปกจะไดชน

ไฮบรดทคณภาพไมดดวยเชนกน นอกจากน Waidyase-kera(27) และคณะ ยงพบวาคาความแขงแรงของการยดตด

แบบเฉอนระดบจลภาคจะแปรผกผนกบระดบความรนแรงของ

โรคฟนตกกระทเพมมากขน เนองจากการมบรเวณทมแรธาต

สะสมนอย มเนอฟนชนดอนเตอรโกลบลารมากกวาปกต และ

มการกระจายตวของแรธาตในเนอฟนทผดปกต(7) รวมถงการ

พบปรมาณแคลเซยมทลดลง สงผลใหประสทธภาพการยดตด

ของฟนตกกระลดลง

อยางไรกตาม แมการศกษาของ Waidyasekera(27)

และคณะ จะพบวาคาความแขงแรงของการยดตดแบบเฉอน

ระดบจลภาคจะลดลงเมอระดบความรนแรงของโรคฟนตกกระ

เพมมากขน การศกษาของ Ermis และ Gokay(29) กลบ

พบวาระดบความรนแรงของโรคฟนตกกระทตางกน (TFI = 0, 3, 4, 5) ไมมผลกระทบตอการยดตดของเนอฟนกบวสด

บรณะเรซนคอมโพสตโดยใชระบบการยดตดแบบเซลฟเอทช

2 ขนตอน แตอยางใด ทงนเพราะกลไกของสารยดตดแบบ

เซลฟเอทชไมไดเกยวของกบปรมาณแคลเซยมในเนอฟน เปน

ผลใหคาการยดตดทไดไมแตกตางกน

อยางไรกตาม การพจารณาเลอกใชระบบการยดตดใน

เนอฟนตกกระยงไมสามารถหาขอสรปทแนชดไดเนองจาก

การศกษาทมอยมปรมาณไมมากนก และยงมประเดนทขด

แยงกน จงควรมการศกษาในประเดนนเพมเตมเพอน�าไปส

ขอสรปเกยวกบการเลอกใชระบบการยดตดในเนอฟนตกกระ

ทถกตองเหมาะสมตอไป

วธการอนๆ ทชวยเพมประสทธภาพในการยดตดของฟนตกกระ ไมโครเอทช (micro-etch)(30)

เปนวธการทชวยเพมประสทธภาพในการยดตดโดย

การท�าไมโครอเบรชน (microabrasion) ดวยผงอะลมนา

ออกไซดขนาด 40 ไมครอน ในขนตอนนจะตองมการใสแผน

ยางกนน�าลายรวมกบการใชเครองดดน�าลายแรงดดสง (high power suction) รวมดวยทกครง แลวตามดวยการใชกรด

ฟอสฟอรกเขมขนรอยละ 37 นาน 20 วนาท จากนนท�าการยด

ตดตามขนตอนปกต การท�าไมโครเอทชนท�าใหไดพนผวขรขระ

มากขน สงผลใหฟนมพนผวในการยดตดมากขนและเกดการ

ยดตดทดขน แตวธการนมขอควรระวงคอการฟงกระจายของ

ผงอะลมนาออกไซด ซงอาจท�าใหเกดอนตรายตอผปวยในบาง

รายทมอาการแพได(31,32)

สรปขอพจารณาทางคลนกเมอตองท�าการบรณะฟนตกกระดวยวสดเรซนคอมโพสต กำรยดตดกบเคลอบฟนตกกระ

• ควรกรอผวเคลอบฟนออกประมาณ 0.2-0.3

มลลเมตร กอนท�าการยดตดดวยสารยดตด เพอก�าจดชน

เคลอบฟนทผดปกตออกและสงเสรมใหประสทธภาพการยด

ตดดขน

• เวลาในการใชกรดฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ

37 ปรบสภาพผว ควรใชตามระดบความรนแรงของโรคฟน

ตกกระ โดยกอนใชตองพจารณาแยกระดบความรนแรงตาม

ระบบทเอฟไอกอน แลวจงเลอกใชเวลาทเหมาะสมกลาวคอ

• เคลอบฟนตกกระระดบเลกนอย (TFI = 1-3) ใช

เวลา 15 วนาทเหมอนเคลอบฟนปกต

• เคลอบฟนตกกระระดบปานกลาง (TFI = 4-5) ควร

ใชเวลาเปน 2 เทาของเคลอบฟนปกต คอ 30 วนาท

• เคลอบฟนตกกระระดบรนแรง (TFI = 6-9) มวธ

การปรบสภาพผวเคลอบฟนทแนะน�าทงหมด 2 วธคอ กรอผว

เคลอบฟนตกกระออกกอนประมาณ 0.2-0.3 มลลเมตร แลว

ท�าการปรบสภาพผวดวยกรดโดยใชเวลาเทากบเวลาทใช ใน

เคลอบฟนปกต หรอปรบสภาพผวเคลอบฟนตกกระดวยกรด

โดยใชระยะเวลา 90 วนาทขนไป

• การเลอกระบบสารยดตด ควรเลอกสารยดตดระบบ

โททอลเอทช จะใหคาการยดตดทดทสดเชนเดยวกบในฟน

ปกต

การยดตดกบเนอฟนตกกระ จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาการศกษาทตพมพ

เกยวกบเรองการยดตดในเนอฟนตกกระมปรมาณไมมาก

นก และการศกษาตางๆ กมขอขดแยงกนเอง ท�าใหฐาน

ทางวทยาศาสตรทมอยเกยวกบการเลอกระบบสารยดตดท

เหมาะสมกบเนอฟนทเปนโรคฟนตกกระนนยงไมมน�าหนก

พอ แตเมอสรปจากการศกษาทมอยพบวา เวลาในการใช

กรดฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ 37 ปรบสภาพผวควรใช


ตามระดบความรนแรงของโรคเชนเดยวกบเคลอบฟนตกกระ

โดยพจารณาดงนคอ

• เนอฟนตกกระระดบเลกนอย (TFI = 1-3) ใชเวลา

15 วนาทเหมอนเนอฟนปกต

• เนอฟนตกกระระดบปานกลาง (TFI = 4-5) ควรใช

เวลาเปน 2 เทาของเนอฟนปกต คอ 30 วนาท

• เนอฟนตกกระระดบรนแรง (TFI = 6-9) ใชเวลา

45-60 วนาท

ระบบการยดตดทเหมาะสมควรเลอกใชระบบเซลฟเอทช

2 ขนตอนซงจะใหคาการยดตดทดตามผลการศกษา(27) หาก

ในกรณทตองท�าการยดตดทงในสวนเคลอบฟนและเนอฟน

ตกกระ ควรเลอกระบบโททอลเอทช เพราะจะใหการยดตด

ทดกวาในสวนเคลอบฟน เวลาทเหมาะสมส�าหรบการใชกรด

ฟอสฟอรกปรบสภาพผวทงในสวนของเคลอบฟนและเนอฟน

ตกกระ พจารณาตามระดบความรนแรงของโรคฟนตกกระดงน

คอ

• ฟนตกกระระดบเลกนอย (TFI = 1-3) ใชเวลา 15

วนาททงในเคลอบฟนและเนอฟน

• ฟนตกกระระดบปานกลาง (TFI = 4-5) ควรใชเวลา

เปน 2 เทาของฟนปกต คอ 30 วนาททงในเคลอบฟนและเนอ

ฟน

• ฟนตกกระระดบรนแรง (TFI = 6-9) ควรใชเวลา

45-60 วนาทในเนอฟน สวนเคลอบฟนนนใหใชเวลา 90 วนาท

ขนไป

เอกสารอางอง1. McGrady MG, Ellwood RP, Srisilapanan P, Kor-

wanich N, Worthington HV, Pretty IA. Dental fluorosis in populations from Chiang Mai, Thai-land with different fluoride exposures - paper 1: assessing fluorosis risk, predictors of fluorosis and the potential role of food preparation. BMC Oral Health 2012; 12: 16.

2. Akpaka ES. Occurrence and management of dental fluorosis. Int Dent J 2001; 51: 325-333.

3. Alvarez JA, Rezende KM, Marocho SM, Alves F, Celiberti P, Ciamponi AL. Dental fluorosis: exposure, prevention and management. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2009; 4(2): 103-107.

4. Dean HT, Arnold FA, Elvove E. Domestic water and dental caries. Additional studies of the rela-tion of fluoride domestic waters to dental caries experience in 4,425 white children aged 12-14 years in 13 cities in four states. Public Health Rep 1942; 57: 1155-1179.

5. Thylstrup A, Fejerskov O. Clinical appearance of dental fluorosis in permanent teeth in relation to histologic changes. Commun Dent Oral Epi-demiol 1978; 6(6): 315-328.

6. Clarkson J. Review of terminology, classifica-tions, and indices of developmental defects of enamel. Adv Dent Res 1989; 3(2): 104-109.

7. Thylstrup A, Fejerskov O. Clinical and structural features and possible pathogenic mechanisms of dental fluorosis. Scand J Dent Res 1977; 85: 510-534.

8. Denbersten PK, Thariani H. Biological mecha-nisms of fluorosis and level and timing of system-ic exposure to fluoride with respect to fluorosis. J Dent Res 1992; 71(5): 1238-1243.

9. Fejerskov o, Larsen MJ, Richards A, Baelum V. Dental tissue effects of fluoride. Adv Dent Res 1994; 8(1): 15-31.

10. Rojas-Sánchez F, Alaminos M, Campos A, Rivera H, Sánchez-Quevedo MC. Dentin in severe fluo-rosis: a quantitative histochemical study. J Dent Res 2007; 86(9): 857-861.

11. Ertugrul F, Turkun M, Turkun LS, Toman M, Cal E. Bond strength of different dentin bonding systems to fluorotic enamel. J Adhes Dent 2009; 11: 299-303.


12. Ermis RB, Munck JD, Cardoso MV, Coutinho E, Landuyt K, Poitevin A, Lambrechts P, Meerbeek BV. Bonding to ground versus unground enamel in fluorosed teeth. Dent Mater 2007; 23: 1250-1255.

13. Duan Y, Chen X, Wu J. Clinical comparison of bond failures using different enamel preparations of severely fluorotic teeth. J Clin Orthod 2006; 40(3): 152-154.

14. Opinya GN, Pameijer CH. Tensile bond strength of fluorosed Kenya teeth using the acid etch technique. Int Dent J 1986; 36(4): 225-229.

15. Ateya N, Akpaka E. Factor effecting shear bond strength of composite resin to fluorosed human enamel. Oper Dent 2000; 25(3): 216-222.

16. Al-sugair M, Akpata E. Effect of fluorosis on etching of human enamel. J oral Rehabil 1999; 26: 521-528.

17. Ng’ang’a PM, Ogaard B, Cruz R, Chindia ML, Aasrum E. Tensile strength of orthodontic brack-ets bonded directly to fluorotic and non fluorotic teeth: An in vitro comparasive study. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1992; 102(3): 244-250.

18. Ricards A, Fejerskov O, Baelum A. Enamel fluoride in relation to severity of human dental fluorosis. Adv Dent Res 1989; 3: 147-153.

19. Takeuchi K, Natagaki H, Tohoyama Y, Kimata N, Ito F, Robinson C, Weatherell JA, Stosser L, Kunzel W. Fluoride concentration and distribu-tion in premolars of children form low and opti-mal fluoride areas. Caries Res 1996; 30(1): 76-82.

20. Christensen GJ. Clinical factors affecting adhe-sion. Oper Dent 1992; Supplement 5: 24-31.

21. Miyazaki M, Tsubota K, Takamizawa T, Kuro-kawa H, Rikuta A, Ando S. Factors affecting the in vitro performance of dentin-bonding systems. Jpn Dent Sci Rev 2012; 48: 53-60.

22. Shida K, Kitasako Y, Burrow M, Tagami J. Micro-shear bond strengths and etching efficacy of a two-step self-etching adhesive system to fluorosed and non-fluorosed enamel. Eur J Oral Sci 2009; 117: 182-186.

23. Jayasureeya P, Wettasinghe K, Ogata M, Nikaido T, Tagami J. Micro-tensile bond strength of a self-etching primer bonding system to fluorosed enamel. Int Chin J Dent 2002; 2: 107-115.

24. Weerasinghe D, Nikaido T, Wettasinghe K, Aba-yakoon J, Tagami J. Micro-shear bond strength and morphological analysis of a self-etching primer adhesive system to fluorosed enamel. J Dent 2005; 33(5): 419-426.

25. Ratnaweera PM, Nikaido T, Weerasinghe D, Wettasinghe K, Miura H, Tagami J. Micro-shear Bond Strength of Two All-in-one Adhesive Sys-tems to Unground Fluorosed Enamel. Dent Mater 2007; 26: 355-360.

26. Alonso VZ, Aguilera FR, Martin PN, Gabriel A, Castanon MA, Anusavice KJ, Rodriguez JP. Nanostructure evaluation of healthy and fluorotic dentin by atomic force microscopy before and after phosphoric acid etching. Dent Mater 2011; 30(4): 546-553.

27. Waidyasekera PGK, Nikaido T, Weerasinghe D, Tagami J. Bonding of acid-etch and self-etch adhesives to human fluorosed dentine. J Dent 2007; 35: 915-922.

28. Hashimoto M, Ohno H, Endo K, Kaga K, Sano H, Oguchi H. The effect of hybrid layer thickness on bond strength: demineralized dentin zone of the hybrid layer. Dent Mater 2000; 16(6): 406-411.

29. Ermis RB, Gokay N. Effect of fluorosis on den-tine shear bond strength of a self-etching bonding system. J Oral Rehabil 2003; 30: 1090-1094.


30. Robert MA. Bonding Fluorosed teeth: New materials for old problems. J Clin Orthod 1995; 29(7): 424-427.

31. Noble J, Karaikos NE, Wiltshire WA. What addi-tional precautions should I take when bonding to severely fluorotic teeth? J Can Dent Assoc 2008; 74(10): 891-892.

32. Wiltshire WA, Noble J. Clinical and laboratory perspective of improved orthodontic bonding to normal, hypoplastic and fluorosed enamel. Semin Orthod 2010; 16: 55-65.

Documents

Review Article การยึดติดในฟันตกกระweb1.dent.cmu.ac.th/cmdj/fulltext/fulltext_2558_35_2_354.pdfบทความปร ท ศน Review Article