Revizija informacionog sistema obrazovanja Crne Gore

CRNA GORA DRŽAVNA REVIZORSKA INSTITUCIJA

DRI broj: 03-035/21-90/31 Podgorica, 28. jun 2021. godine

REVIZIJA INFORMACIONOG SISTEMA OBRAZOVANJA CRNE GORE

OBLAST IT UPRAVLJANJE

KONAČNI IZVJEŠTAJ

Podgorica, jun 2021. godine

Revizija informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, oblast IT upravljanje

Strana 2 od 28

SADRŽAJ

I Opšti dio ............................................................................................................................. 3

1. Pravni osnov za vršenje revizije ......................................................................................... 3

2. Vrsta, predmet i cilj revizije ............................................................................................... 3

3. Subjekat revizije ................................................................................................................. 4

3.1. Djelatnost subjekta revizije .......................................................................................... 4

3.2. Unutrašnja organizacija subjekta revizije .................................................................... 5

3.3. Organizacija odjeljenja za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i

digitalizaciju ................................................................................................................ 6 3.4. Sistematizacija radnih mjesta i stanje IT ljudskih resursa ........................................... 7

4. Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore - MEIS ......................................................... 8

II Utvrđeno činjenično stanje ............................................................................................... 17

5.1. Strategija MEIS-a ...................................................................................................... 17

5.2. Odluke o investiranju u IT ......................................................................................... 18

5.3. Upravljanje promjenama ........................................................................................... 20

5.4. Skladištenje podataka i kontinuitet poslovanja .......................................................... 21

5.5. Kadrovska struktura ................................................................................................... 23

III Zaključak……………………………………………………………………………… 25


Strana 3 od 28

I OPŠTI DIO 1. PRAVNI OSNOV ZA VRŠENJE REVIZIJE

Pravni osnov za vršenje revizije Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, oblast IT upravljanje, sadržan je u:

Ustavu Crne Gore, član 144 („Sl. list CG“ br. 01/07 i 38/13); Zakonu o Državnoj revizorskoj instituciji, član 4 („Sl. list RCG“ br. 28/04, 27/06,

78/06 i „Sl. list CG“ br. 17/07, 73/10, 40/11, 31/14 i 70/17); Godišnjem planu revizije Državne revizorske institucije za 2021. godinu (i. br. 06-

035/20-292 od 17.12.2020. godine); Odluci o vršenju revizije Kolegijuma DRI u sastavu: dr Branislav Radulović

(rukovodilac Kolegijuma) i dr Milan Dabović (član Kolegijuma) broj: 03-035/21-90/2 od 26. januara 2021. godine.

Revizija je izvršena u skladu sa:

Poslovnikom Državne revizorske institucije („Sl. list CG“ br. 3/15); Uputstvom o metodologiji vršenja finansijske revizije i revizije pravilnosti („Sl. list

CG“, br. 07/15); Međunarodnim standardima za vrhovne revizorske institucije (ISSAI-nivo III)1; INTOSAI priručnikom za sprovođenje revizije informacionih sistema za vrhovne

revizorske institucije2. 2. VRSTA, PREDMET I CILJ REVIZIJE

Državna revizorska institucija (u daljem tekstu: DRI) je izvršila reviziju jednog dijela Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, oblast IT upravljanje. Vrsta revizije je revizija informacionog sistema (IT revizija) po INTOSAI priručniku za vršenje revizije informacionih sistema za vrhovne revizorske institucije. Predmet revizije je IT upravljanje Informacionim sistemom obrazovanja Crne Gore (u daljem tekstu: MEIS3) u kojem su analizirane podoblasti: Strategija MEIS-a, Odluke o investiranju u IT, Upravljanje promjenama, Skladištenje podataka i kontinuitet poslovanja, Kadrovska struktura. Cilj revizije je bio da se ispita da li je uspostavljena IT strategija koja se koristi za efektivno4 ispunjenje IT ciljeva. U svrhu ostvarivanja postavljenog cilja revizije bilo je potrebno dati odgovor na glavno revizorsko pitanje: Da li je upravljanje Informacionim sistemom obrazovanja Crne Gore podržano odgovarajućom strategijom?

1 ISSAI 5300 Smjernice za IT reviziju. 2 Priručnik je usvojen na XXI INCOSAI kongresu održanom oktobra 2013. godine u Pekingu. 3 MEIS - Montenegrin Education Information System. 4 Efektivnost - princip efektivnosti podrazumijeva postizanje unaprijed utvrđenih ciljeva i postizanje očekivanih rezultata.


Strana 4 od 28

Da bi dobili odgovor na glavno revizorsko pitanje u postupku revizije je odgovoreno na sledeća revizorska potpitanja:

IT strategija 1. Da li je uspostavljena IT strategija koja je usklađena sa poslovnim ciljevima? 2. Da li je prepoznata važnost strateškog planiranja MEIS-a?

Odluke o investiranju u IT 3. Da li je obezbijeđeno stabilno finansiranje za razvoj i održavanje MEIS-a? 4. Na koji način se realizuju potrebe za investiranjem u MEIS?

Upravljanje promjenama 5. Kako subjekat revizije upravlja promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja? 6. Da li je uspostavljen proces za upravljanje hitnim promjenama? 7. Da li je definisana procedura za kreiranje novog modula?

Skladištenje podataka i kontinuitet poslovanja 8. Da li je definisana procedura skladištenja podataka? 9. Da li subjekat revizije vrši skladištenje i čuvanje podataka u skladu sa Uredbom o

mjerama informacione bezbjednosti? 10. Da li subjekat revizije vrši testiranje kopije podataka u skladu sa Uredbom o mjerama

informacione bezbjednosti? 11. Da li subjekat revizije ima plan za nastavak radnih procesa u slučaju prirodne katastrofe,

ljudske greške ili prekida u radu MEIS-a?

Kadrovska struktura 12. Da li je IT odjeljenje po svojoj organizacionoj strukturi uspostavljeno tako da ispunjava

poslovne ciljeve subjekta revizije? 13. Da li je u IT odjeljenju zaposlen dovoljan broj stručnog IT kadra? 14. Na koji način je obezbijeđen kontinuitet obavljanja poslova školskog ICT koordinatora

u slučaju zamjene zaposlenih? 3. SUBJEKAT REVIZIJE 3.1. DJELATNOST SUBJEKTA REVIZIJE Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta5 (u daljem tekstu: Ministarstvo) vrši poslove uprave koji se, između ostalog, odnose na: kreiranje, uspostavljanje i razvoj obrazovno-vaspitnog sistema; uslove za osnivanje, rad i licenciranje ustanova u oblasti obrazovanja; organizaciju rada obrazovno-vaspitnih ustanova; normative i standarde za finansiranje ustanova obrazovanja i vaspitanja; dopunsku nastavu djeci crnogorskih državljana koji se nalaze na privremenom radu u inostranstvu; mobilnost studenata i akademskog osoblja i međunarodnu saradnju u oblasti obrazovanja; priznavanje inostranih obrazovnih isprava o završenom osnovnom, srednjem i visokom obrazovanju; donošenje, odnosno odobravanje obrazovnih programa za predškolsko vaspitanje i obrazovanje, osnovno obrazovanje i vaspitanje, srednje opšte obrazovanje, stručno obrazovanje, vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim obrazovnim potrebama i obrazovanje odraslih; upisnu politiku na javnim 5 Uredba o organizaciji i načinu rada državne uprave ("Službeni list Crne Gore", br. 118/20 od 07.12.2020, 121/20 od 10.12.2020, 001/21 od 04.01.2021, 002/21 od 05.01.2021, 029/21 od 17.03.2021, 034/21 od 02.04.2021, 041/21 od 20.04.2021).


Strana 5 od 28

ustanovama visokog obrazovanja; obrazovanje komisije za praćenje maturskog, odnosno stručnog ispita; izbor direktora u javnim ustanovama predškolskog, osnovnog i srednjeg obrazovanja; imenovanje članova školskih i upravnih odbora u javnim ustanovama obrazovanja i vaspitanja; donošenje normativa o profilu i obrazovanju nastavnika, stručnih saradnika i saradnika u nastavi u osnovnoj i srednjoj školi; utvrđivanje liste nastavnika koji nemaju normu časova za školsku godinu; raspored nastavnika koji nemaju normu časova za školsku godinu; donošenje programa privatno-javnog partnerstva za oblast obrazovanja; opremu, smještaj i ishranu učenika i studenata; normative troškova rada obrazovno-vaspitnih ustanova; davanje saglasnosti na visinu participacije za pokriće troškova obrazovanja u javnim ustanovama; utvrđivanje visine naknade za vanredne učenike; normative vannastavnog osoblja u obrazovno-vaspitnim ustanovama; davanje saglasnosti na opšta akta javnih ustanova iz oblasti obrazovanja; pripremu predloga propisa iz oblasti prosvjete; izdavanje udžbenika i udžbeničke literature; nadzor nad zakonitošću rada ustanova u oblasti obrazovanja; ostvarivanje prosvjetno-kulturne djelatnosti pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica koji žive u Crnoj Gori; razvoj i implementaciju Nacionalnog okvira kvalifikacija i usklađenost sa Evropskim kvalifikacionim okvirom; planiranje i programiranje, ostvarivanje i usklađivanje međunarodne prosvjetne saradnje Crne Gore sa drugim državama, regionalnim zajednicama i međunarodnim organizacijama; edukaciju i stručno usavršavanje stranaca u Crnoj Gori i crnogorskih državljana u inostranstvu, posebno mladih i talentovanih učenika i studenata; prikupljanje, obradu i distribuciju predloga i odgovarajućih podataka, informacija i programa u oblastima međunarodne prosvjetne saradnje; dodjeljivanje nagrade "Oktoih", nagrada učenicima i nastavnicima iz fonda za kvalitet i talente; upravni nadzor u oblastima za koje je ministarstvo osnovano; kao i druge poslove koji su mu određeni u nadležnost. 3.2. UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA SUBJEKTA REVIZIJE Organizacione jedinice Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta su6:

I. Direktorat za predškolsko vastpitanje, osnovnu školu i inkluzivno obrazovanje I.I Direkcija za predškolsko vaspitanje I.II Direkcija za osnovnu školu I.III Direkcija za inkluzivno obrazovanje II. Direktorat za opšte srednje obrazovanje, stručno obrazovanje i cjeloživotno

obrazovanje II.I Direkcija za opšte srednje i stručno obrazovanje II.II Direkcija za cjeloživotno obrazovanje III. Direktorat za vaspitanje i obrazovanje pripadnika manjinskih naroda i nacionalnih

zajednica IV. Direktorat za tercijalno obrazovanje IV.I Direkcija za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta obrazovanja IV.II Direkcija za tercijalno obrazovanje i ENIC/NARIC centar IV.III Direkcija za učenički i studentski standard V. Odjeljenje za Nacionalni okvir kvalifikacija VI. Direktorat za nacionalne i EU naučne programe VI.I Direkcija za nacionalne programe VI.II Direkcija za EU programe za nauku i istraživanje

6 Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, član 3 (broj: 023-747/2019-1 od 01.04.2021. godine).


Strana 6 od 28

VII. Direktorat za evropske integracije, programiranje i implentaciju EU fondova i međunarodnu saradnju

VII.I Direkcija za evropske integracije VII.II Direkcija za planiranje i implementaciju EU fondova VII.III Direkcija za međunarodnu saradnju VIII. Direktorat za podsticanje i razvoj kulturno-umjetničkog stvaralaštva VIII.I Direkcija za razvoj djelatnosti u oblasti kulturno-umjetničkog stvaralaštva VIII.II Direkcija za statusna pitanja umjetnika i stručnjaka i državne nagrade IX. Direktorat za kulturnu baštinu i razvoj u oblasti kulturne baštine IX.I Direkcija za razvoj djelatnosti u oblasti kulturne baštine IX.II Direkcija za drugostepeni postupak X. Direktorat za kapitalne investicije u kulturi i kreativne industrije X.I Direkcija za projekte od kapitalnog značaja za kulturu X.II Direkcija za promociju i razvoj kreativnih industrija XI. Kancelarija za UNESKO XII. Direktorat za unutrašnju reviziju i nadzor rada organa državne uprave XIII. Direktorat za investicije, javne nabavke, finansije i računovodstvo i nadzor

investicija i javnih nabavki u organima državne uprave XIII.I Direkcija za investicije i nadzor u organima državne uprave XIII.II Direkcija za javne nabavke i nadzor u organima državne uprave XIII.III Direkcija za finasije i računovodstvo i nadzor organa državne uprave XIII.IV Direkcija za finanansije i računovodstvo sa mjestom rada na Cetinju XIV. Direktorat za normativno-pravne poslove, kadrovske i opšte poslove,

drugostepeni postupak i nadzor organa državne uprave prosvjete, nauke, kulture i sporta

XIV.I Direkcija za strategije, normativno-pravne poslove i harmonizaciju propisa za prosvjetu, nauku, kulturu i sport

XIV.II Direkcija za kadrovske i opšte poslove i nadzor u oblasti zasnivanja radnog odnosa u organima državne uprave

XIV.III Direkcija za nadzor organa državne uprave u oblasti prosvjete, kulture, nauke i sporta

XIV.IV Direkcija za drugostepeni postupak u oblasti sporta XIV.V Direkcija za kadrovske i opšte poslove mjesto rada na Cetinju XV. Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i

digitalizaciju XVI. Odjeljenje za saradnju sa civilnim sektorom i slobodan pristup infromacijama XVII. Kabinet ministra/ke.

3.3. ORGANIZACIJA ODJELJENJA ZA INFORMACIONO-KOMUNIKACIONE TEHNOLOGIJE, STATISTIKU I DIGITALIZACIJU Odgovorno lice je Marina Matijević, načelnik Odjeljenja za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju. U Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju vrše se poslovi7: planiranja, organizovanja i razvoja informacione infrastrukture; organizovanja i sprovođenja kompjuterizacije vaspitno-obrazovnih ustanova, kao i informatički poslovi

7 Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva prosvjete, član 4 (broj: 023-747/2019-1 od 01.04.2021. godine).


Strana 7 od 28

planiranja, organizovanja i sprovođenja kompjuterizacije Ministarstva; praćenja i izvještavanja o realizaciji MEIS projekta na centralnom i lokalnom nivou; administracije centralne baze podataka i aplikacije; administracije sistema za učenje na daljinu; analiziranja i praćenja tehnološkog razvoja u zemlji i svijetu i planiranje i usklađivanja tehnoloških razvojno-istraživačkih projekata i programa; sprovođenja statističke obrade podataka i analiza; planiranja, organizovanja i sprovođenja razvoja ICT infrastrukture u vaspitno-obrazovnim ustanovama; planiranja i propisivanja kriterijuma za razvoj i održavanje korisničkih aplikacija i baza podataka i njihovo dokumentovanje; pružanja podrške u obavljanju elektronskog poslovanja Ministarstva; planiranja, organizacije i realizacije informisanja i komunikacije sa korisnicima u Ministarstvu, sa ustanovama i pojedincima iz oblasti obrazovanja; razvoja i održavanja internet i javnih informacionih servisa; utvrđivanja kriterijuma za nabavku, raspoređivanje i korišćenje informatičke opreme i licenciranog softvera; učešća u planiranju sredstava u budžetu za sprovođenje određenih akcija; vođenja evidencije raspodjele i korišćenja računarske opreme, licenciranog softvera, potrošnog informatičkog materijala i rezervnih djelova; administriranja korisnika Ministarstva; održavanja sigurnosnih podataka; sistemskog održavanja informatičkih servisa i organizovanja i administriranja helpdesk službe za zaposlene u Ministarstvu; stručnog i informatičkog planiranja i utvrđivanja kriterijuma za razvoj i održavanje centralne baze i drugih baza podataka i dokumentovanje postojećih baza i aplikacija; planiranja razvoja i održavanja internih i drugih oblika komuniciranja i informisanja i javnih informatičkih servisa; vođenja adekvatne evidencije; obezbjeđivanja podataka za potrebe pripreme prijedloga mjera za unaprjeđenje segmenata sistema obrazovanja u Crnoj Gori. Odjeljenje obavlja i druge poslove iz svog djelokruga. 3.4. SISTEMATIZACIJA RADNIH MJESTA I STANJE IT LJUDSKIH RESURSA Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta predviđeno je 199 radnih mjesta (izvršilaca).

U Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju predviđeno je devet radnih mjesta i sva su popunjena, od kojih je jedan zaposleni na određeno vrijeme.

Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju

Naziv radnog mjesta Predviđen broj radnih mjesta

Popunjeno radno mjesto

Zaposlen na neodređeno

radno vrijeme

Zaposleni je IT struke

Načelnik/ca 1 1 1 1 Samostalni/a savjetnik/ca I analitičar baze podataka 1 1 1 1 Samostalni/a savjetnik/ca I administrator baze podataka 1 1 1 1 Samostalni/a savjetnik/ca I administrator sistema za učenje na daljinu i didaktičkog softvera

1 1 1 1

Samostalni/a savjetnik/ca I za statistiku i digitalizaciju 2 2 2 1 Samostalni/a savjetnik/ca I za analizu i evaluaciju 1 1 1 1 Samostalni/a savjetnik/ca I za statistiku 1 1 0 0 Samostalni/a savjetnik/ca III sistem administrator 1 1 1 0

UKUPNO 9 9 8 6

Tabela 1: Radna mjesta u Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju


Strana 8 od 28

4. INFORMACIONI SISTEM OBRAZOVANJA CRNE GORE - MEIS Projekat Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore (Montenegrin Education Information System - MEIS), koji podrazumijeva opremanje svih objekata obrazovno-vaspitnih ustanova računarskom opremom, računarskom mrežom i internetom, kao i uspostavljanje Data centra Informacionog sistema obrazovanja u okviru Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, te resurse za što bolji rad obrazovno-vaspitnih ustanova (adrese elektronske pošte, web portale, alate za online kolaboraciju itd), sa ciljem uspostavljanja jedinstvene baze podataka za sve obrazovno-vaspitne ustanove, usvojen je 13. februara 2004. godine, na sjednici Savjeta za ICT. Informacioni sistem je realizovan etapno, prije razvoja samog softverskog rješenja započela se nabavka odgovarajućeg broja servera na kojima je planirano da se radi razvoj i produkcija Informacionog sistema obrazovanja, kao i niza drugih aplikacija koje su podrška raznim segmentima obrazovnog sistema. Ipak, prije nego što je otpočeto sa implementacijom softvera, s obzirom na nove tehnologije koje se koriste za postizanje veće efikasnosti hardverskih resursa, 2010. godine je izvršena nabavka nove hardverske infrastrukture, koja je i danas u upotrebi. Glavni dio projekta usmjeren na dizajniranje i razvoj Informacionog sistema obrazovanja, trajao je od 2004. do 2010. godine, kada je krenula implementacija u prvih 12 srednjih škola kao pilot projekat. Tokom 2011. godine sistem je implementiran u svim srednjim školama, a 2012. godine je uveden u osnovnim školama. Svake godine se u Informacioni sistem uključio po jedan nivo obrazovanja, tako da je u predškolskim ustanovama implementiran 2013. godine, u muzičkim školama 2014. godine, u resursnim centrima 2015. godine. Modul za evidenciju podataka organizatora obrazovanja odraslih je razvijen i implementiran 2018. godine. Informacioni sistem obrazovanja sadrži centralizovanu bazu podataka za sve obrazovno-vaspitne ustanove (MEIS baza podataka) i web aplikaciju putem koje se prikupljaju podaci u jedinstvenu bazu (MEIS aplikacija). Veličina i kompleksnost Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore se vidi kroz broj ustanova koje su povezane na MEIS radi unosa i korišćenja podataka. Tu spadaju:

• 21 državna predškolska ustanova (dvije u okviru obrazovnih centara, jedna u sklopu osnovne škole) • 29 privatnih predškolskih ustanova (od kojih su četiri internacionalne) • 162 državne osnovne škole (dvije u okviru obrazovnih centara) • pet privatnih internacionalnih osnovnih škola • 50 državnih, jedna državno-privatna i tri privatne srednje škole (dvije državne u okviru obrazovnih centara, dvije privatne su internacionalne) • 13 državnih i jedna državno-privatna muzička škola (četiri državne i jedna državno- privatna su ujedno i srednje škole) • dva državna obrazovna centra • tri državna resursna centra • 113 organizatora obrazovanja odraslih.

Prethodno upućuje na veliki broj korisnika koji unose podatke u sistem (oko 10.000), bez obzira na to što je veliki broj procesa u oblasti obrazovanja automatizovan.


Strana 9 od 28

U sistemu se vode podaci za oko 130.000 djece godišnje, za oko 14.000 zaposlenih u obrazovno-vaspitnim ustanovama, kao i za preko 1.000 objekata u kojima su smještene obrazovno-vaspitne ustanove. U javnim ustanovama osnovnim školama je 154 ICT koordinatora (160 osnovnih škola, izdvojena su dva obrazovna centra koji uključuju tri nivoa obrazovanja). U javnim ustanovama srednjim školama je 47 ICT koordinatora (48 srednjih škola, izdvojena su dva obrazovna centra koja uključuju tri nivoa obrazovanja). U javnim predškolskim ustanovama je četiri ICT koordinatora (18 ustanova, ne računajući obrazovne centre i osnovnu školu "Bajo Jojić" iz Andrijevice koja u sebi sadrži i predškolsko obrazovanje). Ta četiri koordinatora pokrivaju četiri najveće ustanove. U oba obrazovna centra su ICT koordinatori, kao i dva od tri resursna centra. Informacioni sistem obrazovanja je nadograđen i omogućava i servis elektronskog upisa u predškolske ustanove, osnovne i srednje škole, preko portala upisi.edu.me. Tako je u 2020. godini podnijeto:

6.670 elektronskih zahtjeva za upis u predškolsko (djeca koja se prvi put upisuju), 6.629 elektronskih zahtjeva za upis u prvi razred osnovne škole i 5.967 elektronskih zahtjeva za upis u prvi razred srednje škole.

MEIS omogućava štampu izvještaja i svjedočanstava iz sistema, a kroz njega se sprovodi i licenciranje nastavnika koje vrše Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje. Osim toga, informacioni sistem obrazovanja Crne Gore vrši automatizovanu razmjenu podataka sa drugim institucijama i njihovim sistemima:

Preko Jedinstvenog informacionog sistema za elektronsku razmjenu podataka8 (GSB – Government Service Bus), MEIS razmjenjuje podatke sa Ministarstvom unutrašnjih poslova i Ministarstvom finansija i socijalnog staranja.

Vrši se razmjena podataka sa Ispitnim centrom Crne Gore u cilju realizacije prijave učenika za polaganje mature i stručnog ispita.

Uprava za statistiku (Monstat) iz Informacionog sistema obrazovanja preuzima sve podatke koji su potrebni za statistiku iz oblasti obrazovanja (osim podataka o finansijama i visokom obrazovanju).

Korisnik podataka je takođe Institut za javno zdravlje, posebno u dijelu praćenja Covid-19 situacije u obrazovnim ustanovama.

8 Koji je u nadležnosti Ministarstva javne uprave, informacionog društva i medija.


Strana 10 od 28

Slika 1: Naslovna strana Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore - MEIS

MEIS aplikacija se nalazi na internet adresi meisportal.edu.me. Putem MEIS aplikacije se vodi mnoštvo podataka, za učenike i za zaposlene u obrazovno-vaspitnim ustanovama, tako da se učenici prate tokom cijelog obrazovanja, sve do studija. Svaki zaposleni u školi obučava se za korišćenje MEIS aplikacije, u zavisnosti od uloge koju ima u obrazovnom sistemu. Moduli MEIS aplikacije su razvijani u dužem vremenskom periodu i rađeni su različitim programskim jezicima i alatima, tako da je trenutna verzija MEIS-a skup međusobno heterogenih aplikacija. Moduli aplikacije su: Škola, Dnevnik, Ocjene, Ustanove, Praktična nastava, Zaposleni, PP služba, Izvještaji, Eksterna testiranja, Vanredni učenici, Obrazovanje odraslih, Administracija IS, Licence, Šifarnik, Ustanove ICT, Oprema, Biblioteka, Biblioteka učenika, Upis učenika. Modul Škola namjenjen je zaposlenima u upravi škole i nudi im mogućnost da u njemu kreiraju odjeljenja (kako u matičnoj školi, tako i u područnim jedinicama), definišu nastavni jezik, smjenu, razred, obrazovni program (ukoliko je srednja škola u pitanju). Nakon odabira razreda, prilikom kreiranja odjeljenja, i odabira obrazovnog programa (ukoliko je srednja škola), prikažu im se obavezni predmeti za koje definišu nastavnike. U ovom modulu aplikacije formiraju se grupe za izbornu nastavu i dodjeljuju nastavnike izbornim predmetima. Modul Dnevnik namjenjen je odjeljenjskim starješinama i zaposlenima u upravi škole. Putem ovog dijela MEIS-a korisniku je omogućeno da evidentira podatke vezane za školsku periodiku koji se uobičajeno čuvaju u školskom dnevniku. U pitanju su podaci o ocjenama, izostancima, roditeljskim sastancima itd. Putem ovog modula realizuje se prijavljivanje učenika za eksterna testiranja. Unose se podaci o predmetima za koje se učenici testiraju. Za svakog učenika definiše se grupa predmeta koji polaže. Ove podatke putem web servisa preuzima Ispitni centar.


Strana 11 od 28

Modul Ocjene namijenjen je nastavnicima i služi za evidentiranje ocjena. Nastavnik može ocijeniti sve učenike istovremeno, ili unijeti ocjene za pojedinačnog učenika. Unešena ocjena može se izmijeniti ili obrisati i tom slučaju unosi se razlog izmjene. Pored navedenog, korisnik može generisati izvještaj sa ocjenama za odabrani tip ocjene. Putem modula Ustanova moguće je evidentiranje podataka vezanih za podatke o ustanovama. Korisnik može evidentirati osnovne podatke o ustanovi kao što su PIB, adresa itd. Pored toga, podržana je evidencija podataka o smjenama, ključnim aktima itd. Modul Zaposleni namijenjen je kadrovskoj evidenciji zaposlenih u školi. Ovaj modul omogućava unos i izmjenu podataka o radnoj službi, kao što su radno mjesto, tip ugovora itd. Pored toga, evidentiraju se detalji o zaposlenima (stručno zvanje i slično) kao i štampanje potvrde o zaposlenju. Korisnici modula PP služba su psiholozi i pedagozi u školama. Oni mogu evidentirati podatke o savjetodovnom radu uključujući i preduzete mjere. Kroz ovaj modul mogu se definisati osjetljivi podaci, kao što su podaci o nasilju. Modulu PP služba mogu pristupiti samo zaposleni koji imaju odgovarajuću privilegiju i nalaze se na radnom mjestu pedagoga ili psihologa. Modul Izvještaji generiše širok spektar izvještaja, kako za korisnike u školama, tako i na nivou cjelokupnog sistema. Svi izvještaji su parametrizovani, tj. mogu se izvršavati u kontekstu odabranog smjera, razreda, područne ustanove i sl. Modul Licence namijenjen je evidenciji licenci koje izdaju nadležni organi Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje. Svaka licenca sadrži podatke o stručnom zvanju, organu koji je izdao licencu itd. Zaposleni u obrazovno-vaspitnim ustanovama mogu pristupiti i drugim resursima pomoću ostalih ikonica koje se nalaze na naslovnoj strani MEIS-a, a to su:

Školska statistika (skolskastatistika.edu.me) Školska mreža (skolskamreza.edu.me) Školski portal (skolskiportal.edu.me) i Elektronska pošta e-mail (https://login.microsoftonline.com).

Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta je uz podršku Unicef-a u Crnoj Gori, kreiralo portal "Školska statistika" na kome se mogu pronaći statistički podaci iz oblasti obrazovanja. Na naslovnoj strani predstavljeni su statistički podaci po nivoima obrazovanja, koji se odnose na broj obrazovno-vaspitnih ustanova (javnih i privatnih), brojno stanje učenika, po polu, razredima, smjerovima, na nivou Crne Gore, opštine, regije. Ovi statistički podaci su grafički prikazani. Kao poseban dio postoji i pregled informacija vezan za Covid-19. Tu se nalaze podaci koji se odnose na djecu i zaposlene u svim predškolskim ustanovama, osnovnim i srednjim školama u Crnoj Gori, privatnim i državnim. Pregled je nedjeljni, a na ovom portalu mogu se pratiti sve nedjelje u školskoj 2020/21. godini.


Strana 12 od 28

Procenti u graficima predstavljaju procenat djece/nastavnika određene kategorije (svi, novooboljeli, oboljeli, u samoizolaciji) u nekoj zoni/opštini u odnosu na ukupan broj djece/nastavnika iste kategorije u svim zonama ili svim opštinama.

Slika 2: Početna stranica portala sa školskom statistikom

U 2020. godini portal Školska statistika je imo 5.236 korisnika. Na web stranici skolskamreza.edu.me koji predstavlja javni dio podataka, mogu se dobiti osnovne informacije o obrazovno-vaspitnim ustanovama u Crnoj Gori, po svim nivoima obrazovanja i po opštinama. Za svaku ustanovu mogu se dobiti informacije o tačnom nazivu ustanove, područnim ustanovama matične ustanove, fizička adresa, broj telefona i faksa, mail adresa, lokacija gdje se ustanova nalazi itd. Na mapi Crne Gore koristi se google maps, i označeni su svi objekti koji pripadaju obrazovno-vaspitnim ustanovama, bilo da su to aktivni objekti u kojima se izvodi nastava ili neaktivni u kojima se nastava više ne izvode (GPS koordinate su takođe uzete iz MEIS-a).

Slika 3: Prikaz svih školskih objekata na mapi Crne Gore

Svaki tip ustanove ili područne ustanove nosi različitu grafičku oznaku pa se samim tim lako primjećuje da li je neki dio grada ili države više pokriven matičnim ili područnim ustanovama. Takođe, na ovoj web stranici postavljena je mogućnost da se mogu ukucati nazivi dvije škole, a da se na sajtu prikaže koliko su te dvije škole udaljene jedna od druge u kilometrima, zatim


Strana 13 od 28

procjenjeno vrijeme potrebno za dolazak od jedne škole do druge, kao i detaljniji opis puta. Ovaj projekat su osmislili zaposleni u Ministarstvu.

Slika 4: Primjer prikaza putanje i udaljenosti dvije obrazovno-vaspitne ustanove

Portal skolskamreza.edu.me, pored dijela podataka koji su javno dostupni, ima i privatni dio podataka, kojem mogu pristupiti samo obrazovne ustanove sa svojim nalozima i u tom dijelu mogu vidjeti samo podatke koji se odnose na njihovu ustanovu. U toku 2020. godine mreža obrazovno-vaspitnih ustanova je imala 4.526 korisnika. Na Školskom portalu (portal za nastavnike - skolskiportal.edu.me) nalazi se veliki broj uputstava za nastavnike, uputstava za ICT koordinatore, uputstava za korišćenje MEIS aplikacije, uputstava za instalaciju besplatnih alata i dr. Ovdje se nalazi i raspored nastave za projekat „Uči doma“.

Slika 5: Početna stranica školskog portala - portala za nastavnike

Još neki od portala (sajtova) koji su sastavni dio Informacionog sistema obrazovanja su:

dnevnik.edu.me i podaci.edu.me.


Strana 14 od 28

Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta uz podršku Crnogorskog Telekoma kreiralo je novi portal Dnevnik (dnevnik.edu.me) koji roditeljima omogućava da prate ocjene, izostanke i vladanje svog djeteta. Portal, takođe, omogućava komunikaciju roditelja sa odjeljenskim starješinom i nudi informacije o zakazanim roditeljskim sastancima, kao i druga obavještenja.

Slika 6: Stranica za logovanje na portal za roditelje

Portal nudi pregled svih ocjena po nastavnim predmetima (usmeni odgovori, pismeni i kontrolni zadaci, konačna ocjena itd.) uz podatke o tome kada je ocjena evidentirana u Informacionom sistemu obrazovanja. Za svaki nastavni predmet postoji i hronološki pregled ocjena, kao i prosječna ocjena. Za prijavljivanje na portal roditelji od odjeljenskog starješine dobijaju korisničko ime i lozinku čije unošenje im obezbjeđuje pristup informacijama o djetetu, koje su evidentirane u Informacionom sistemu obrazovanja. Prilikom pristupa portalu roditelju su dostupne samo informacije koje se odnose na njegovo dijete.

Slika 7: Prikaz ocjena učenika na portalu za roditelje

Putem portala roditelj se može informisati o vladanju, izostancima i ocjenama sa eksternog testiranja. Dio portala pod nazivom Saradnja sa roditeljima namijenjen je za informisanje o terminima roditeljskih sastanaka, planiranim izletima, ekskurzijama i sličnim opštim


Strana 15 od 28

obavještenjima. Dio portala Kontakt planiran je za komunikaciju roditelja i odjeljenskog starješine tako da roditelj odjeljenskom starješini može postaviti pitanje na koji će odgovor dobiti putem elektronske pošte. Portalu Dnevnik osim web aplikacije, moguće je pristupiti i preko mobilnih aplikacija za Android i iOS. U 2020. godini na oba ova načina portalu je pristupilo 68.859 korisnika.

Slika 8: Prikaz ocjena učenika na mobilnoj aplikaciji za roditelje

Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta, Zavod za školstvo, Centar za stručno obrazovanje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva koriste interni portal za razmjenu podataka koji se nalazi na web adresi podaci.edu.me. Na ovom portalu nalazi se veliki broj izvještaja po školskim godinama kada su u pitanju podaci o učenicima, zaposlenima i nastavnim predmetima. Pored toga, tu su podaci i o ustanovama, fotografije školskih objekata i slično.


Strana 16 od 28

Slika 9: Početna stranica portala za razmjenu podataka za ustanove koje se bave obrazovanjem


Strana 17 od 28

II UTVRĐENO ČINJENIČNO STANJE Prilikom vršenja revizije Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore korištena je: dokumentacija dobijena od Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, odgovori na pitanja u pisanom obliku i informacije prikupljene putem intervjua sa načelnikom Odjeljenja za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju, informacije objavljene na portalu Vlade Crne Gore (gov.me), informacije objavljene na sajtu Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta (mps.gov.me), informacije objavljene na portalu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore - MEIS (meisportal.edu.me), informacije objavljene na Portalu javnih nabavki (portal.ujn.gov.me), kao i podaci dobijeni na bazi ličnog uvida u Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore. Državna revizorska institucija je na osnovu izvršene revizije Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, u kojem je analizirana oblast IT upravljanje, utvrdila sledeće stanje u ovoj oblasti: 5.1. STRATEGIJA MEIS-a

U skladu sa glavnim revizorskim pitanjem i prvim revizorskim potpitanjem u postupku revizije utvrđeno je da za Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore ne postoji posebno urađena i usvojena strategija. Međutim, e-obrazovanje je prepoznato kroz poglavlje u Strategiji razvoja informacionog društva Crne Gore do 2020. godine, dok je Strategijom sajber bezbjednosti Crne Gore 2018-2021 i akcionim planovima za njeno sprovođenje Ministarstvo prepoznato u ciljevima koji se odnose na:

jačanje sajber bezbjednosnih kapaciteta sa ciljem da se obezbijedi siguran sajber prostor međuinstitucionalnu saradnju sa ciljem definisanja jasnih procedura komuniciranja u

kriznim situacijama zaštitu podataka i informatičke infrastrukture edukaciju u oblasti sajber bezbjednosti saradnju javnog i privatnog sektora i saradnju na međunarodnom i regionalnom nivou.

Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore je u skladu sa Strategijom sajber bezbjednosti 2018-2021, nadograđen modulom za evidenciju rada pedagoško-psiholoških službi u cilju evidencije sajber nasilja kod djece školskog uzrasta i implementiran je u svim osnovnim i srednjim školama.

U skladu sa drugim revizorskim potpitanjem utvrđeno je da je Programom rada Vlade za 2021. godinu, predviđena izrada Strategije za digitalizaciju obrazovnog sistema 2021-2027, koja će definisati strateške ciljeve za dalju digitalizaciju svih procesa u obrazovnom sistemu, ključne aktivnosti i indikatore uspjeha, način praćenja sprovođenja strateškog dokumenta, način izvještavanja i evaluacije i druga pitanja od značaja za realizaciju strateških ciljeva, s fokusom na dalje unapređenje cjelokupnog sistema. Strategijom će biti razrađeni detalji MEIS-a, platforme za učenje, digitalne vještine, kompetencije, elektronske usluge, digitalni sadržaji, digitalizacija, kompetencije i slično. Osim Strategije za digitalizaciju obrazovnog sistema 2021-2027, u planu je izrada Strategije za digitalnu transformaciju 2022-2026, za čiju izradu je zaduženo Ministarstvo javne uprave, digitalnog društva i medija, a kojom će biti prepoznata digitalna prosvjeta.


Strana 18 od 28

Realizacija je planirana za IV kvartal 2021 godine, a u drugom kvartalu formiranje radnih grupa, na način da u obje radne grupe budu isti članovi iz ministarstava, da bi se izbjeglo preklapanje djelova strategija.

Iako strategija MEIS-a ne postoji, Ministarstvo ima Funkcionalnu analizu

Informacionog sistema obrazovanja9 iz marta 2020. godine, koja je nastala u saradnji sa Kancelarijom Unicef-a i Undp-a sa ciljem pružanja podrške Ministarstvu u sagledavanju potreba za unapređenjem Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. Ova analiza podrazumjeva i sagledavanje trenutnog stanja i funkcionalnosti Informacionog sistema obrazovanja, količine podataka koja se prikuplja, način prikupljanja i ažuriranja podataka, razmjenu podataka sa drugim resorima, ali podrazumjeva i predloge za unapređenje kako bi se korisnost sistema podigla na još veći nivo. Ona daje pregled trenutnog stanja, značaj uspostavljanja i stabilnog funkcionisanja sistema, kao i smjernice za unapređenje i bolju iskorišćenost. Predlozi za unapređenje se odnose kako na hardver i softver, tako i na ljudske resurse. Ovaj dokument predstavlja dobru osnovu za planiranje daljeg razvoja MEIS-a i izradu strategije. Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore je prepoznat kao sistem koji treba dalje da se razvija i primjenjuje, pa je projektom odnosno ovim dokumentom pružena podrška unapređenju i kvalitetu rada Ministarstva, što ujedno doprinosi unapređenju i kvalitetu rada i ostalih ustanova koje se oslanjaju na rad ovog Ministarstva, a to su: Zavod za školstvo, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Ispitni centar, Centar za stručno obrazovanje i sve obrazovno-vaspitne ustanove. Nalaz 1: Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta nema usvojenu strategiju za Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore. Rizik 1: Bez usvojene IT strategije MEIS-a postoji rizik da se Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore ne unapređuje, što može dovesti do njegovog zastarijevanja i nefunkcionalnosti. Preporuka 1: Subjekt revizije treba da blagovremeno pripremi i Vladi dostavi predlog Strategije za digitalizaciju obrazovnog sistema 2021-2027, koja u sebi sadrži strategiju MEIS-a, kako bi ista bila usvojena u IV kvartalu 2021. godine, u skladu sa Programom rada Vlade. 5.2. ODLUKE O INVESTIRANJU U IT

U postupku revizije je utvrđeno da je Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, između ostalog, zaduženo za planiranje, organizovanje i sprovođenja razvoja ICT infrastrukture u vaspitno-obrazovnim ustanovama; organizovanja i sprovođenja kompjuterizacije vaspitno-obrazovnih ustanova; kao i praćenje i izvještavanje o realizaciji MEIS projekta na centralnom i lokalnom nivou; te administracije centralne baze podataka i aplikacije. Stoga se u predlozima budžeta10 koje ovo Odjeljenje upućuje ministru, nalazila stavka „Opremanje obrazovnih ustanova računarskom opremom”, procijenjene vrijednosti 900 hiljada 9 Funkcionalna analiza Informacionog sistema obrazovanja br. 11101-011/20-1673/1 od 13.03.2020. godine. 10 Prijedlog budžeta za ICT za 2016. godinu, broj: 401-1/2015-1 od 08.07.2015. godine, Prijedlog budžeta za ICT za 2017. godinu, broj: 023-1027/2016 od 22.07.2016. godine, Prijedlog budžeta za ICT za 2018. godinu, broj: 023-1054/2017-1 od 04.08.2017. godine i Prijedlog budžeta za ICT za 2019. godinu.


Strana 19 od 28

eura. Iz Ministarstva navode da ovaj iznos predstavlja desetinu idealnih potreba, a njim bi bila finansirana zamjena samo najnužnije računarske opreme. U skladu sa trećim revizorskim potpitanjem utvrđeno je da nekoliko godina budžet za ovu namjenu nije odobravan, pa s obzirom da je finansiranje računarske opreme za cijeli obrazovni sistem značajna investicija, odlučeno je da se opremanje računarskom opremom realizuje kroz projekat „Program unapređenja crnogorskog obrazovanja”, koji se sprovodi u saradnji sa Evropskom investicionom bankom (EIB). Ovaj kreditni aranžman u visini od 18 miliona eura je namijenjen za finansiranje prioritetnih projekata u oblasti obrazovanja u petogodišnjem periodu čija je ukupna procijenjena vrijednost oko 40 miliona eura. U okviru projekta je planirano 11 projekata izgradnje, rekonstrukcije i opremanja škola, kao i nabavka računarske opreme za sve škole u Crnoj Gori, nabavka namještaja za sve škole u Crnoj Gori i dr. Realizacija projekta je planirana za period 2019 - 2023. godine. Realizacijom projekta predviđeno je obnavljanje kompletne opreme u server sali Ministarstva (data centar) i uspostavljanje rezervne lokacije (Disaster Recovery sajt11). Cilj ove investicije, između ostalog, je stvaranje infrastrukture i opremanje škola za pilot projekat digitalni udžbenici za sve prve razrede osnovnih škola. U tu svrhu je pripremljen dokument Predmjer i predračun prioritetne računarske opreme za opremanje škola u Crnoj Gori12 koji na osnovu podataka o broju škola i učionica u njima, broju učenika i postojećem stanju računarske, mrežne i internet infrastrukture, i predikcija potreba, sadrži predlog specifikacije i količine opreme. Osim toga dio ovog dokumenta se odnosi na preporuke za specifikaciju servera i sistema za skladištenje podataka (storage) za server salu i rezervnu lokaciju, sa preporukama za moguće unapređenje.

Takođe, u svrhu digitalizacije obrazovnog procesa, sve učionice u osnovnim školama u Crnoj Gori biće pokrivene wifi signalom13 kroz postupak javne nabavke14 koji je u završnoj fazi.

Izbijanje pandemije Covid-19, zatvaranje obrazovno-vaspitnih ustanova i organizovanje sistema učenja na daljinu, uslovilo je potrebu za besprekornim funkcionisanjem Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, pa je sprovedena hitna nabavka za usluge nadogradnje, prilagođavanja i održavanja MEIS informacionog sistema15. Ova nabavka će biti vršena i ubuduće, s tim što za 2021. godinu, zbog privremenog finansiranja još uvijek nije sprovedena.

U skladu sa četvrtim revizorskim potpitanjem utvrđeno je da se investiranje u IT vrši i kroz saradnju sa Kancelarijom Unicef-a. Realizovani su sledeći programi:

1. Program “Prevencija ranog napuštanja škole i unapređenje korišćenja podataka iz MEIS baze”, iz jula 2017. godine, čije komponente su:

11 Disaster Recovery sajt - Rezervna lokacija koja preuzima funkcionisanje sistema bez gubitka podataka. 12 Predmjer i predračun prioritetne računarske opreme za opremanje škola u Crnoj Gori po ugovoru br. 03/1-444 od 29.04.2020. godine. 13 Bežična lokalna računarska mreža. 14 Tenderska dokumentacija broj: 11306-011/20-2085-6 od 13.05.2020. godine. 15 Ugovor br: 11101-011/20-1838/1 od 07.04.2020. godine.


Strana 20 od 28

a) Prevencija ranog napuštanja osnovne i srednje škole, kroz rano prepoznavanje djece u riziku od napuštanja, i b) Unapređivanja interakcije između MEIS-a i škola kroz kreiranje „Lične karte

škole“ (School Profile Card-a).

2. Program „Rana identifikacija djece u riziku i unapređenje korišćenja podataka iz MEIS baze“, iz maja 2019. godine, čije komponente su:

a) Unaprijeđeni mehanizmi na nivou MEIS-a za prevenciju ranog napuštanja škole i „Lične karte škole“

b) Unapređenje kapaciteta profesionalaca u školama za korištenje MEIS podataka za prevenciju ranog napuštanja škole i „Lične karte škole“

c) Promocija važnosti upotrebe podataka iz MEIS baze za ranu identifikaciju djece u riziku.

3. Program „Primjena alata za online kolaboraciju i učenje (Office365) i unapređenje Informacionog sistema obrazovanja (MEIS) – elektronske usluge“, iz aprila 2020. godine, čije komponente su:

a) Primjena alata za online kolaboraciju i učenje (Office 365) u obrazovno-

vaspitnim ustanovama b) Unapređenje Informacionog sistema obrazovanja (MEIS) – elektronske usluge. 4. Nastavak izgradnje kapaciteta škola za primjenu alata za online kolaboraciju i učenje

(Office365) i unapređenje Informacionog sistema obrazovanja (MEIS) za kvalitetan odgovor na krizne situacije, iz septembra 2020. godine, čije komponente su:

a) Primjena alata za online kolaboraciju i učenje (Office 365) u obrazovno- vaspitnim ustanovama

b) Unapređenje Informacionog sistema obrazovanja (MEIS) c) Analiza i smjernice za digitalizaciju obrazovnog sistema.

S obzirom da iz budžeta nije obezbijeđeno stabilno investiranje u IT, u postupku revizije je utvrđeno da će se nabavka opreme za Informacioni sistem obrazovanja, kao i računarske opreme za obrazovno-vaspitne ustanove, realizovati kroz kredit sa Evropskom investicionom bankom, čija realizacija je u toku. 5.3. UPRAVLJANJE PROMJENAMA U postupku revizije je utvrđeno da, u skladu sa petim i sedmim revizorskim potpitanjem, Ministarstvo nema pisana pravila i procedure za vršenje izmjena u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kao ni za kreiranje novih modula Informacionog sistema obrazovanja, već da postupa po trenutnim zahtjevima trećih strana i u skladu sa obezbijeđenim donacijama. Tako je krajem 2019. godine, na inicijativu NVO „Učionica u pokretu“ nastala aplikacija za roditelje (e-dnevnik). Ova aplikacija roditeljima omogućava praćenje ocjena, izostanaka i vladanja djece, kao i sve ključne novine sa nivoa sistema, pa pored toga što predstavlja jedan vid elektronske usluge za roditelje, aplikacija služi i za podizanje kvaliteta rezultata rada obrazovnog sistema, i na razne načine utiče na smanjenje društvenih problema. Namijenjena je roditeljima djece u osnovnim i srednjim školama, u svim opštinama i regijama Crne Gore, a


Strana 21 od 28

roditelju su dostupne samo informacije koje se odnose na njegovo dijete. Značajna prednost je što je aplikacija dostupna i za mobline telefone. Aplikacija za roditelje se oslanja na Informacioni sistem obrazovanja, finansijsku podršku projektu je pružio Crnogorski Telekom, a Ministarstvo je obezbijedilo serversku infrastrukturu. Tokom pandemije Covid-19 ova aplikacija je korištena kao glavni način informisanja roditelja o postignućima djece, dobijanjem informacija od odjeljenskog starješine, kao i od Ministarstva. Nalaz 2: Ministarstvo nema pisana pravila i procedure za upravljanje promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore. Rizik 2: Nepostojanje pravila i procedura za upravljanje promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, predstavlja rizik za obezbjeđivanje kvaliteta i kontinuiteta rada Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. Preporuka 2: Subjekt revizije treba da preduzme aktivnosti za izradu pravila i procedura za upravljanje promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kojima će precizno biti definisani način i forma podnošenja zahtjeva za promjenu, analiza zahtjeva, postupak finansiranja i dokumentovanje. U skladu sa šestim revizorskim potpitanjem, revizorskim postupkom je utvrđeno da Ministarstvo nema pisana pravila i procedure za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja. Nalaz 3: Ministarstvo nema pisana pravila i procedure za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kojima treba da bude definisan način odobravanja hitnih promjena. Rizik 3: Nepostojanje pravila i procedura za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, može dovesti do uvođenja promjena koje su nekompatibilne sa postojećim sistemom, što dalje može urušiti njegovo funkcionisanje. Preporuka 3: Subjekt revizije treba da preduzme aktivnosti za izradu pravila i procedura za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kako usled hitne izmjene ne bi došlo do većeg problema od onog koji se želi otkloniti. 5.4. SKLADIŠTENJE PODATAKA I KONTINUITET POSLOVANJA Skladištenje i čuvanje podataka vrši se manuelnim pokretanjem aplikacije na sistemu za skladištenje podataka (backup storage). Ministarstvo ne vrši odlaganje ovako uskladištenih podataka, već se oni čuvaju samo na mjestu na kojem nastanu. U skladu sa osmim i devetim revizorskim potpitanjem, u postupku revizije je utvrđeno da Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta nema pisanu proceduru za skladištenje i čuvanje podataka iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. Ministarstvo ne vrši skladištenje podataka na prenosive informatičke medije najmanje jednom dnevno, sedmično, mjesečno i godišnje, kao ni čuvanje i odlaganje uskladištenih podataka u skladu sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti (članovi 18 i 19).


Strana 22 od 28

Nalaz 4: Podaci iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore se ne skladište na prenosive informatičke medije, za potrebe obnove baze podataka, a u skladu sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti (član 18). Ministarstvo takođe ne vrši čuvanje i odlaganje uskladištenih podataka u skladu sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti (član 19). Rizik 4: Nevršenje skladištenja, čuvanja i odlaganja podataka iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore može dovesti do gubitka podataka koji se u njemu nalaze. Preporuka 4: Subjekt revizije treba da, za potrebe obnove baze podataka, izradi proceduru za skladištenje podataka iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, koja je usklađena sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti, članovi 18 i 19, i da po njoj postupa.

U postupku revizije je utvrđeno da Ministarstvo ne pravi sigurnosnu kopiju baze podataka. Međutim, nije postojala situacija u kojoj bi bilo potrebno izvršiti povraćaj podataka. Testiranje povraćaja dijela podataka je jednokratno izvršeno na testnom okruženju, i bilo je uspješno. Osim toga, jedna izmještena kopija podataka se čuva u kompaniji sa kojom je sklopljen ugovor o održavanju Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore (od 2020. godine), koji u slučaju potrebe može poslužiti za obnavljanje baze podataka iz Informacionog sistema obrazovanja. Ipak, u skladu sa desetim revizorskim potpitanjem utvrđeno je da Ministarstvo ne vrši šestomjesečnu provjeru upotrebljivosti kopije podataka koji se čuvaju na prethodno opisan način, što je propisano Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti, član 20. Nalaz 5: Ministarstvo ne vrši šestomjesečnu provjeru upotrebljivosti sigurnosne kopije podataka, što nije u skladu sa članom 20 Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti. Rizik 5: Nevršenje provjere upotrebljivosti sigurnosne kopije podataka može imati za posledicu nemogućnost obnavljanja rada i gubitak podataka iz Informacionog sistema obrazovanja. Preporuka 5: Subjekt revizije treba da najmanje svakih šest mjeseci vrši provjeru upotrebljivosti sigurnosne kopije podataka, uz provjeru postupka povraćaja baza podataka uskladištenih na informatičkom mediju, tako da vraćeni podaci nakon izvršene provjere budu cjeloviti, povjerljivi i dostupni za upotrebu, u skladu sa članom 20 Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti.

U skladu sa jedanaestim revizorskim potpitanjem, u postupku revizije je utvrđeno da Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta za Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore nije izradilo plan za oporavak od katastrofe, kao ni plan neprekidnog poslovanja. Nalaz 6: Ministarstvo nije izradilo plan za oporavak od katastrofe, pa iako se rezervne kopije podataka čuvaju, postoji mogućnost prekida u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, u dužem vremenskom periodu. Rizik 6: Postoji rizik od potencijalnog negativnog uticaja u slučaju prirodnih katastrofa i sl. koji mogu dovesti do većeg prekida u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. Preporuka 6: Subjekt revizije treba da preduzme aktivnosti za izradu plana za oporavak od katastrofe.


Strana 23 od 28

Nalaz 7: Ministarstvo nije izradilo plan neprekidnog poslovanja, u skladu sa članom 34 Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti, koji treba između ostalog da obuhvati uspostavljanje rezervne lokacije za Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore. Rizik 7: Zbog nepostojanja plana neprekidnog poslovanja i neuspostavljanja rezervne lokacije, postoji rizik od većih prekida u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. Preporuka 7: Subjekt revizije treba da izradi plan neprekidnog poslovanja i da uspostavi rezervnu lokaciju kako bi bio obezbijeđen kontinuitet u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. 5.5. KADROVSKA STRUKTURA U postupku revizije je utvrđeno da zaposlenih u Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju ima devet. Naime, u toku trajanja revizije je došlo do izmjene Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta kojom su proširene nadležnosti Odjeljenja. Nekadašnje Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije Ministarstva prosvjete16, koje je imalo sistematizovanih pet radnih mjesta, koja su sva bila za IT struku, povećano na ukupno devet radnih mjesta i to tako što su Odjeljenju pridruženi zaposleni iz drugih ministarstava koji su udruženi u Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju17. Za svih devet radnih mjesta je ostao isti opis poslova i u novom Pravilniku, tako da je broj službenika koji su IT struke, uvećan za jedan i sada ih je šest, dok ostali novozaposleni po obrazovanju nisu IT struke. U skladu sa trinaestim revizorskim potpitanjem, u postupku revizije je utvrđeno da je u Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju od ukupno devet zaposlenih, njih šest je IT struke. Informacioni sistem obrazovanja je kompleksan sistem18, koji koristi: 50 predškolskih ustanova, 167 državnih osnovnih škola, 54 srednje škole, 14 muzičkih škola, dva državna obrazovna centra, tri državna resursna centra i 113 organizatora obrazovanja odraslih. Informacioni sistem ima oko 10.000 korisnika, od kojih je oko 200 ICT koordinatora i u njemu se vode podaci za oko 130.000 djece godišnje i za oko 14.000 zaposlenih u obrazovno-vaspitnim ustanovama. Podoblast kadrovska struktura je razmatrana i u dokumentu Funkcionalna analiza informacionog sistema obrazovanja Crne Gore koji analizirajući trenutno stanje19 navodi da je Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva prosvjete iz 2015. godine u Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije bilo osam radnih mjesta, što znači da je i pet godina ranije potreba za brojem radnih mjesta bila veća. Dalje se navodi da imajući u vidu činjenicu da se iz godine u godinu obim posla u domenu informacionih tehnologija povećava i da svi procesi prije ili kasnije moraju da se digitalizuju, kao i da je sistem obrazovanja jedan od većih i kompleksnijih resora, smanjenje broja zaposlenih u Odjeljenju predstavlja jedan od većih problema koji mora biti prioritetan za rješavanje. Analizirajući

16 Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva prosvjete, broj: 023-747/2019-1 od 25.04.2019. godine. 17 Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta broj 101-011/21-1673 od 01.04.2021. godine. 18 Detaljnije i poglavlju 4. Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore – MEIS, na str.8 ovog Izvještaja. 19 Dokument je iz marta 2020. godine.


Strana 24 od 28

trenutnu veličinu Informacionog sistema obrazovanja, trenutnu količinu podataka koja se prikuplja, povećavanje broja zahtjeva za podacima, potrebnim analizama, potrebnom kontinuiranom sprovođenju kontrole unosa i tačnosti podataka, dovodi do zaključka, kako se navodi u dokumentu, a prije udruživanja ministarstava, da je za te vrste poslova potrebno najmanje 11 IT stručnjaka. U skladu sa dvanaestim revizorskim potpitanjem, u postupku revizije je utvrđeno da je u Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju po svojoj organizacionoj strukturi uspostavljeno tako da ispunjava poslovne ciljeve Ministarstva, i da mu ovakav način organizacije pruža veću stabilnost u funkcionisanju, nego da je organizovano kao direktorat. Osim toga, za funkcionisanje Informacionog sistema crnogorskog obrazovanja od velikog značaja su i ICT koordinatori u školama, koji su u svojoj ustanovi zaduženi za funkcionisanje MEIS-a, pa osim administrativnih obaveza u smislu otvaranja korisničkih naloga i adresa elektronske pošte za zaposlene, staraju se i za funkcionisanje računarske mreže i opreme. Zaposleni u Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju su u stalnoj komunikaciji sa školskim ICT koordinatorima kroz alat za online kolaboraciju i učenje. U skladu sa četrnaestim revizorskim potpitanjem, u postupku revizije je utvrđeno su pripremljena različita uputstva za poslove koje obavlja ICT koordinator, koja su dostupna kroz sistem. U pripremi je izrada video tutorijala, a sve u svrhu efikasnog obavljanja ovih poslova, jer često mijenjanje ICT koordinatora stvara problem u funkcionisanju Informacionog sistema obrazovanja. Nalaz 8: Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju ima sistematizovanih devet radnih mjesta, što je nedovoljno za sistem sa oko 200 školskih ICT koordinatora i oko 10.000 korisnika. Rizik 8: Nedovoljan broj zaposlenih koji su IT struke, može dovesti do toga da Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju nije u stanju da ispuni sve zadatke i obaveze koje se odnose na funkcionisanje Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore. Preporuka 8: Subjekt revizije treba da intenzivira aktivnosti na jačanju kadrovskog kapaciteta i potencijala zaposlenih IT struke u Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju.


Strana 25 od 28

III ZAKLJUČAK

Na bazi sprovedene revizije i utvrđenog činjeničnog stanja, u skladu sa članom 12 Zakona o Državnoj revizorskoj instituciji i članom 45 Poslovnika Državne revizorske institucije, nadležni Kolegijum DRI u sastavu: dr Branislav Radulović (Rukovodilac Kolegijuma) i dr Milan Dabović (član Kolegijuma), na sjednici Kolegijuma DRI održanoj 28. juna 2021. godine, usvojio je:

KONAČNI IZVJEŠTAJ

O REVIZIJI INFORMACIONOG SISTEMA OBRAZOVANJA CRNE GORE OBLAST IT UPRAVLJANJE

Odgovornost subjekata revizije Subjekti revizije su odgovorni za dostavljenu dokumentaciju i date činjenice kroz odgovore i intervjue u vezi sa predmetom i ciljem revizije. Odgovornost revizora Odgovornost Državne revizorske institucije je da, na osnovu izvršene revizije, dâ zaključak o postupanjima subjekta revizije za oblast IT upravljanje Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore i izradi preporuke u cilju njegovog unapređenja.

ZAKLJUČAK Polazeći od značaja Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore (MEIS20), koji je kompleksan sistem koji koristi: 50 predškolskih ustanova, 167 državnih osnovnih škola, 54 srednje škole, 14 muzičkih škola, dva državna obrazovna centra, tri državna resursna centra i 113 organizatora obrazovanja odraslih; koji ima oko 10.000 korisnika i oko 200 ICT koordinatora; i u kojem se vode podaci za oko 130.000 djece godišnje i za oko 14.000 zaposlenih u obrazovno-vaspitnim ustanovama, DRI je sprovela IT reviziju Informacionog sistema obrazovanja, oblast IT upravljanje, a u cilju utvrđenja da li je upravljanje Informacionim sistemom obrazovanja Crne Gore podržano odgovarajućom strategijom i da li je obezbijeđena njegova održivost. Državna revizorska institucija je na osnovu sprovedenog postupka revizije, utvrdila da Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta:

- nema strategiju Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore; - djelomično je obezbjeđeno investiranje u IT opremu, kroz kredit EIB21; - nema pravila i procedure za vršenje izmjena, hitnih izmjena, kao ni za kreiranje novih

modula u MEIS-u; - nema proceduru za skladištenje podataka iz MEIS-a i ne vrši šestomjesečnu provjeru

upotrebljivosti sigurnosne kopije podataka; - nema plan za oporavak od katastrofe i plan neprekidnog poslovanja, kao ni

uspostavljenu rezervnu lokaciju;

20 MEIS - Montenegrin Education Information System. 21 Detaljnije u dijelu 5.2. Odluke o investiranju u IT, na str.18-20 ovog Izvještaja.


Strana 26 od 28

- odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju nema dovoljan i odgovarajući kadrovski kapacitet za potrebe održavanja MEIS-a;

- djelomično je obezbjeđen kontinuitet obavljanja poslova ICT koordinatora u slučaju zamjene zaposlenih.

U cilju unapređenja i dalje nadgradnje Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore za oblast IT upravljanje, Državna revizorska institucija na osnovu uvida i iznesenih nalaza i zaključaka, izdaje sledeće:

PREPORUKE

1. NALAZ: Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta nema usvojenu strategiju za

Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore. RIZIK: Bez usvojene IT strategije MEIS-a postoji rizik da se Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore ne unapređuje, što može dovesti do njegovog zastarijevanja i nefunkcionalnosti. PREPORUKA: Subjekt revizije treba da blagovremeno pripremi i Vladi dostavi predlog Strategije za digitalizaciju obrazovnog sistema 2021-2027, koja u sebi sadrži strategiju MEIS-a, kako bi ista bila usvojena u IV kvartalu 2021. godine, u skladu sa Programom rada Vlade.

2. NALAZ: Ministarstvo nema pisana pravila i procedure za upravljanje promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore.

RIZIK: Nepostojanje pravila i procedura za upravljanje promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, predstavlja rizik za obezbjeđivanje kvaliteta i kontinuiteta rada Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da preduzme aktivnosti za izradu pravila i procedura za upravljanje promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kojima će precizno biti definisani način i forma podnošenja zahtjeva za promjenu, analiza zahtjeva, postupak finansiranja i dokumentovanje.

3. NALAZ: Ministarstvo nema pisana pravila i procedure za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kojima treba da bude definisan način odobravanja hitnih promjena.

RIZIK: Nepostojanje pravila i procedura za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, može dovesti do uvođenja promjena koje su nekompatibilne sa postojećim sistemom, što dalje može urušiti njegovo funkcionisanje.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da preduzme aktivnosti za izradu pravila i procedura za upravljanje hitnim promjenama u Informacionom sistemu obrazovanja Crne Gore, kako usled hitne izmjene ne bi došlo do većeg problema od onog koji se želi otkloniti.


Strana 27 od 28

4. NALAZ: Podaci iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore se ne skladište na prenosive informatičke medije, za potrebe obnove baze podataka, a u skladu sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti (član 18). Ministarstvo takođe ne vrši čuvanje i odlaganje uskladištenih podataka u skladu sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti (član 19).

RIZIK: Nevršenje skladištenja, čuvanja i odlaganja podataka iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore može dovesti do gubitka podataka koji se u njemu nalaze.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da, za potrebe obnove baze podataka, izradi proceduru za skladištenje podataka iz Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, koja je usklađena sa Uredbom o mjerama informacione bezbjednosti, članovi 18 i 19, i da po njoj postupa.

5. NALAZ: Ministarstvo ne vrši šestomjesečnu provjeru upotrebljivosti sigurnosne

kopije podataka, što nije u skladu sa članom 20 Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti.

RIZIK: Nevršenje provjere upotrebljivosti sigurnosne kopije podataka može imati za posledicu nemogućnost obnavljanja rada i gubitak podataka iz Informacionog sistema obrazovanja.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da najmanje svakih šest mjeseci vrši provjeru upotrebljivosti sigurnosne kopije podataka, uz provjeru postupka povraćaja baza podataka uskladištenih na informatičkom mediju, tako da vraćeni podaci nakon izvršene provjere budu cjeloviti, povjerljivi i dostupni za upotrebu, u skladu sa članom 20 Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti.

6. NALAZ: Ministarstvo nije izradilo plan za oporavak od katastrofe, pa iako se rezervne

kopije podataka čuvaju, postoji mogućnost prekida u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore, u dužem vremenskom periodu.

RIZIK: Postoji rizik od potencijalnog negativnog uticaja u slučaju prirodnih katastrofa i sl. koji mogu dovesti do većeg prekida u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da preduzme aktivnosti za izradu plana za oporavak od katastrofe.

7. NALAZ: Ministarstvo nije izradilo plan neprekidnog poslovanja, u skladu sa članom

34 Uredbe o mjerama informacione bezbjednosti, koji treba između ostalog da obuhvati uspostavljanje rezervne lokacije za Informacioni sistem obrazovanja Crne Gore.

RIZIK: Zbog nepostojanja plana neprekidnog poslovanja i neuspostavljanja rezervne lokacije, postoji rizik od većih prekida u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da izradi plan neprekidnog poslovanja i da uspostavi rezervnu lokaciju kako bi bio obezbijeđen kontinuitet u radu Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore.


Strana 28 od 28

8. NALAZ: Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku idigitalizaciju ima sistematizovanih devet radnih mjesta, što je nedovoljno za sistem saoko 200 školskih ICT koordinatora i oko 10.000 korisnika.

RIZIK: Nedovoljan broj zaposlenih koji su IT struke, može dovesti do toga da Odjeljenje za informacino-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju nije u stanju da ispuni sve zadatke i obaveze koje se odnose na funkcionisanje Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore.

PREPORUKA: Subjekt revizije treba da intenzivira aktivnosti na jačanju kadrovskog kapaciteta i potencijala zaposlenih IT struke u Odjeljenju za informaciono-komunikacione tehnologije, statistiku i digitalizaciju.

Nadležni Kolegijum DRI utvrdio je da, karakter nalaza u izvršenoj reviziji Informacionog sistema obrazovanja Crne Gore za oblast IT upravljanje, zahtijeva da subjekat revizije, Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta:

- u roku od 30 dana, dostavi Državnoj revizorskoj instituciji plan aktivnosti zarealizaciju preporuka;

- u skladu sa članom 15 Zakona o Državnoj revizorskoj instituciji, je dužan da u rokuod šest mjeseci izvijesti DRI o preduzetim radnjama po datim preporukama.

Documents

Revizija informacionog sistema obrazovanja Crne Gore