Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
RevoluciónMexicana(1910)
CONTEXTOHISTÓRICO¿QuéesunaRevolución?
UnarevoluciónnoesunaReforma,¿cuálesladiferenciaentreunaRevoluciónyunaReforma?
UnReformistaesunapersonaquequierecambiarenalgúndeterminasistema,algunosdesusaspectos.
UnRevolucionarioesalguienquequierecambiarlatotalidaddelsistema.
Esaesladiferencia,elcambiodelaparticularidad,correspondealreformista;elcambiodelatotalidadcorrespondealrevolucionario.
LaRevoluciónMexicanasepropusocambiarelrégimendelapropiedaddelatierra,queestabacomosiempreenmanosdelosgrandesterratenientes.
LaRevoluciónMexicanatienelapropiedaddeserindígenaycampesina.Oseaquelospueblosoriginariostienenunprotagonismofundamental,estosrestosdepueblosoriginariosquehabíansobrevividoalaimpiadosaconquistaespañola,teníanpresenciaenMéxico.HabíanpasadodelaesclavizaciónespañolaaladelosterratenientesMexicanos.
MéxicoalhacersurevoluciónsealejadelosEEUU.Seestán“afirmandoasimismos”,nosotrosqueremosserloquesomos,queremosserindependientes,autónomos,queremosserpropietariosdenuestrastierras,queremossermexicanos,unaRepublicalibre,sindueños,niinternos,niexternos.
LaRMempiezaen1910,100añosdespuésdelasrevolucionesamericanas,elproyectoinicialesderrocaraunviejotiranollamadoPorfirioDíaz,quellevaba34añosgobernandoenMéxico,yasurégimenseledecíael“porfiriato”,cuyaconsignaera“PAZYPROGRESO”,unaconsignaparalospoderosos,porquequemásselepuedeaseguraralospoderosos,másquelapazyelprogreso?,porque,quenecesitaelcapital,losinversoresextranjeros:Paz,parainvertirenProgreso!!!.
Peroporelotroladoestánlossometidos:Lospueblosoriginariosyloscampesinos,quepiden“TIERRAyLIBERTAD”.Losterratenientesseapropiarondelatierra,latierraesdelospueblosoriginariosydebenperteneceraloscampesinos,porquesonlosquelatrabajan,laquesufrenconella.
Larebelión
FranciscoMaderoselevantaenarmascontraPorfirioDíaz,loderrotayasumecomopresidente,echoquedisgustaaloscampesinos,porqueestabaunidoalpoderterrateniente,entoncesenlaciudaddeMorelos,selevantauncaudillopopular:EmilianoZapata,enesemomentohayunacontrarrevolucióndesdeelpodercontraZapata,encabezadapor,VictorinoHuerta,quedaungolpecontraMadero,yseadueñadelpoder,yesahídonderealmente
comienzalaRevoluciónMexicana,quevaatenerdoslíderesfundamentales:EmilianoZapatayPanchoVilla.JuntoaHuertaapareceotromilitarsanguinario:VenustianoCarranza.
¿QuéactitudHumanaimplicaunarevolucióncampesinaeindígena?UnarevoluciónesunaFALTADERESPETOALPODER,unarevoluciónporpartedelossometidoseslaaparicióndeunaCONCIENCIACRÍTICA,quelepermitealossometidosdecirlesNOaaquellosquelossometen.
PensamientoyPraxis
EllevantamientozapatistaesmultitudinarioenunaampliazonadeMéxico,empiezaentoncesatomarmedidasrevolucionarias,creajuntasrevolucionariasycomisionesagrariasencargadasdelnuevorepartodelastierras,sesancionanlasnuevasleyesagrariasyseocupanlastierrasdelosterratenientes,lapropiedadprivadaesinalienableparaelcapitalismo,hayrepartodelastierrasentrelospobres,latierraesparaelcampesinoquelatrabaja.
Zapatacreaunplan(PlandeAyala–1911)respaldadaporlaacciónmilitantedelcampesinoydeindios,queplantearestituirlastierrasylasaguasalospobresquelastrabajan,alosindios,aloscampesinos,alascomunidadesoriginariasquehansidoarrasadasdesde1492,desdequeColonpusosuspiesenAméricaLatina.
LasleyesdelZapatismo,estásostenidoporunejércitorevolucionario,porlapraxis,mientrasloshacendados,nosequedancruzadosdebrazos,armanguardiasarmadas,cuyamisiónerairrecorriendoloscamposymataratodosloscampesinoseindiosqueencuentren,sedesataunaterribleGuerraCivilconmatanzasdelosdoslados,sinpiedadniatrocidadesdelosdoslados,asíZapatacaemuertoen1919,sinsulíderlasmasasquedanaladeriva,yen1923,esacecinadoenParral:PanchoVilla.Estasdosmuertesexpresanladeclinacióndelímpeturevolucionariodelosmexicanos.
Revoluciónydespués
HayunlemaquedicenlosMexicanos:“TanlejosdeDiosytancercadelosEEUU”.
PorsupuestoentodoestealborotolosEEUUtomaronintervenciónyamenazaronconintervenirenlaRevoluciónMexicana,porsupuestoafavordelosterratenientes.LoquepreocupabaalosEEUU,esqueMéxicoconestaRevoluciónconsolidabasuidentidadnacional,yunpaísqueconsolidasuidentidadnacionalyanoestanfácildecolonizar.Larevoluciónmexicanamarcalaidentidaddeestepaísparasiempre,demostrandoqueelpueblooriginario,suscampesinos,salieronarespaldarasuscaudillospopulares:VillayZapata.
Todoestotuvograninfluenciaenelarteylaliteratura,enloscorridos,especialmentelosdelasAdelitas:queunenelamoryelmilitarismo,eranlassoldaderas,laschicasqueacompañabanalossoldadosyleshacíanlavidamásalegre,mientrasquelaguerraeracadavezmástriste.
¿QuépasaconlaRevoluciónMexicana?,comoconotras,sela“Congela”,selameteenunmuseo.RaimundoGleyzer,directorargentinodesaparecidoporladictadura,hizounapelículaquesellama“México:larevolucióncongelada”,yefectivamente,esosidealeshandesaparecido.
https://youtu.be/vTYX3hIEOMA
Entre1917y1940lasociedadmexicanavivióunintensoprocesodereestructuraciónenelquefueroncreandonuevasinstitucionespolíticas.
SeprodujounagrandisparidadentrelaspromesasdelaRevoluciónysurealización:ladistribucióndelatierrafueesporádicaeimperfecta,habíamuypocointeréseneldesarrolloindustrial,ysemanifestóunacontradicciónentrelasproclamasrevolucionariasyelhechodeserunpaíscapitalistadelibreempresa.
HayunlemaquedicenlosMexicanos:“TanlejosdeDiosytancercadelosEEUU”.PorsupuestoentodoestealborotolosEEUUtomaronintervenciónyamenazaronconintervenirenlaRevoluciónMexicana,porsupuestoafavordelosterratenientes.LoquepreocupabaalosEEUU,esqueMéxicoconestaRevoluciónconsolidabasuidentidadnacional,yunpaísqueconsolidasuidentidadnacionalyanoestanfácildecolonizar.
Larevoluciónmexicanamarcalaidentidaddeestepaísparasiempre,demostrandoqueelpueblooriginario,suscampesinos,salieronarespaldarasuscaudillospopulares:VillayZapata.
Todoestotuvograninfluenciaenelarteylaliteratura,enloscorridos,especialmentelosdelasAdelitas:queunenelamoryelmilitarismo,eranlassoldaderas,laschicasqueacompañabanalossoldadosyleshacíanlavidamásalegre,mientrasquelaguerraeracadavezmástriste.
DurantelaSegundaGuerraMundialseprodujeronalgunoscambiosqueimplicaronunaugeindustrial,yunimpulsoalaagricultura.
En1942traselhundimientodeunbuquepetroleromexicano,declaralaguerraalEje.Almismotiempo,laguerrabeneficióalaindustriacinematográfica,EE.UU.apoyoconinsumos,dineroparaproducciónorefaccióndeequipos.Ungobiernoquenocumplióconsuspromesassehizonecesariodifundirelnacionalismo.
https://youtu.be/t65S_tdIVY8
MARCODECINEMEXICANO
El6deagostode1896,elpresidentePorfirioDíaz,sufamiliaymiembrosdelgabinetepresenciaronporprimeravezlasimágenesenmovimientoproyectadaspordosenviadosdelosLumiéreenunodelossalonesdelcastillodeChapultepec.Segúnelautor,eléxitodelnuevomediodeentretenimientofueinmediato.DonPorfiriohabíaaceptadorecibirenaudienciaaClaudeFerdinandBonBernardyaGabrielVeyre,losproyeccionistasenviadosporLouisyAugusteLumiéreaMéxico,debidoasuenormeinterésporlosdesarrolloscientíficosdelaépoca.Además,elhechodequeelnuevoinventoprovinieradeFrancia,asegurabasuaceptaciónoficialenunMéxicoquenoocultabasugusto“afrancesado”.
LaprimeraproyecciónpúblicasellevóacaboporpartedelosLumiére,enellocaldelaBolsadeMéxico,enlaCalledePlateros.
MesesantesenRusia,lacoronacióndeNicolásIIhabíainauguradolatendenciademostraralospersonajesfamososensusactividadesdiarias,locualfueadoptadoenMéxicocuandoPorfirioDíazaceptaserfilmadomontandoacaballoenlosjardinesdeChapultepec,locualloconvierteenelprimeractordecinedeMéxico.ElfilmelorealizaSalvadorToscanoen1899.
Durante1896,BernardyVeyrefilmaronunas35películasenlasciudadesdeMéxico,GuadalajarayVeracruz.Entreotrascosas,losfrancesesmostraronaDíazendiversosactos,registraronlallegadadelacampanadeDoloresalPalacioNacional,yfilmarondiversasescenasfolklóricasycostumbristasqueacompañaríanalcinemexicanoalolargodesusprimerosaños.
ElcineenMéxicofuerecibidoporunasociedadruralestratificada,decostumbresrancheras,perosuenormeatracciónhizoqueelsector“ilustrado”ocientíficoaceptaraelcine,yaqueservíaparaanalizarelmovimiento.Asíelnovedosoinventomezclótodotipodepúblico.
MientraselcinehaciasuapariciónenMéxicoexaltandolafiguradeldictadoryseinstalabalaluzeléctrica,lagestarevolucionariaseibaforjandoenelsuryenelnortedelpaís,yaqueaunquesehabíalogradopacificaralosyaquisenelnorteyalosmayasenelsurporlosconflictosgeneradosporlaexplotaciónylatenenciadelatierra,elfermentodeldescontentoseextendíaentreloscampesinosyobrerosdetodoslosrinconesdeMéxico.
FueelpartidoLiberalMexicanoelprimerintentoexitosodeagruparalapoblacióndescontenta,partidoquefueelprimeroenplantearlanecesidaddeunarebeliónarmada.
EnestecontextoiniciaenMéxicoelcine,nocomoindustria,sinocomoaceptacióndeuninventocientíficoqueregistróloshechospolíticos,sinpretenderadoptarelcarácterdocumentalquehoyencontramosenél.
MientraselcinehacíasuapariciónenMéxicoexaltandolafiguradePorfirioDíaz,lagestarevolucionariaseibaforjandoenelnorteyelsur.
EmilioGarcíaRieraexponequeelsurgimientodelosprimerosrealizadoresmexicanosobedecióalcarácterprimitivoqueteníaelcinedeentonces:películasbreves,demenosdeunminutodeduración,queprovocabanunanecesidadconstantedematerialnuevoparaexhibir,elcualeracompradoporBernardoAguirre,yquecontinuóexhibiéndoseporuntiempo;ynoaunsentidonacionalista.Sinembargo:"lasdemostracionesdelosLumiéreporelmundocesaronen1897yapartirdeentoncesselimitaronalaventadeaparatosycopiasdelasvistasquesusenviadoshabíantomadoenlospaísesquehabíanvisitado"EmprendedoresentusiastascomoAguirrecompraronequipoypelículasalosLumiéreparallevarlashastaprovinciayexhibirahíelmaravillosoinventodelcinematógrafo.LosLumiérehabíandeterminadodejardefilmarymontarsupropiaempresadeventadecopias,loqueimpulsoelsurgimientodelosprimeroscineastasnacionales.
Así,elIng.SalvadorToscano,hasta1898exhibidordevistasenVeracruz,seiniciócomorealizador.Entresusfilmeshoyconservadosseencuentran:“EntradadeunvaporalPuertodeVeracruz”.
Pocostrabajosenrelaciónconlosfilmesrealizadosenesaépocaseconservanhoydía,entreellosalgunosdeSalvadorToscano,como“MemoriasdeUnmexicano”,editadoen1950porCarmenToscano,suhija,quienrecopilavarioscortosfilmadosporsupadreyelcualseconsideraelprimerlargometrajemexicanoydeclaradoporlaUNESCOcomoPatrimoniodelaHumanidad.
(Fuente:http://www.eumed.net/libros-gratis/2009b/526/Inicios%20del%20documental%20con%20fines%20didacticos%20en%20Mexico.htm)
Elautomóvilgris
Larevoluciónmexicanacontribuyóaldesarrollodelcinenacional,cadagruporevolucionariocontabaconsuspropioscamarógrafosqueluegoharíanficción,eselcasodeEnriqueRosasqueen1919estrena“elautomóvilgris”.
Filmadaoriginalmentecomounaseriede12episodios,lahistoriaestábasadaenhechosrealesocurridosen1915yfueunasuperproducciónquesuperólaexpectativadelpúblicoylacríticaenelnacientecinemexicano.Protagonizadaporunpolicíaverdadero(Cabrera)incluyeescenasverídicasdelfusilamientodelosladrones,filmadaporelpropioEnriqueRosas.
Lapelículafueestrenadael11dediciembrede1919pero,posteriormente,fuereeditadaysonorizadaporsueditororiginal(MiguelVigueras)en1933paracompilarlaenunasolapelícula,aunqueduranteelprocesodeediciónlamentablementeseperdieronvariaspartesoriginalesdedichaserie.
https://youtu.be/qUhI-XnPwRs
https://youtu.be/D2uGept_HKU
PropuestaRevolucionaria
Esimportanteseñalarque,desdePorfirioDíazhastaLázaroCárdenas,propuestaseducativasimportantessedieronenMéxico:LaprimeraimpulsadaporJoséVasconcelosquienpromovióelmuralismomexicano.Casialtérminodelosañosveintepusoadisposicióndelosartistasplásticosmexicanoselespaciomuraldelosedificiospúblicos;conestotratabadeimpulsarlapolíticadeeducacióncultural,paraqueelpuebloconocieralahistoriadelarevolución.AsíDiegoRivera,JoséClementeOrozcoyDavidAlfaroSiqueiros,seconviertenenlosmuralistasrevolucionariosdeMéxico,cuyasobrashoysonconocidasfueradelterritorionacional.
DiegoRivera-DíadeMuertos,1924
DiegoRivera-TierrayLibertad
EstemuralrepresentaunodelosperíodosmásnegrosdelahistoriamodernadeMéxico:elPorfiriatoylosalboresdelaRevolución.Sobreuncostado,PorfiroDíaz(conlabandapresidencialtricoloryguantesblancos)empuñaunsablehaciendoalardedesupoder.Defrente,loscampesinosarmadosyconEmilianoZapatayPanchoVillaalacabeza,contrarrestanlasarcásticademostracióndepoderdeldictador,levantandoelPlandeSanLuisdePotosíde1905yelregistrodealgunasdelasmovilizacionesquepropiciaronelterrenoparalaRevolución.Enelcentrodelaimagen,unoshombressostienenuncartelrojoconletrasblancasenelquesepuedeleer“Tierra,libertadypanparatodos”(esloganabiertamentecomunista)ysobreelfondo,unamordazcríticaalcapitalismo,representadaporlasfábricashumeantesconnombresextranjeros.
Eisensteiny“lamiradainsólita”
1930.LapresenciadeSergueiEisensteinenMéxicodejaunamarcavisualimborrableenelcinemexicano.Tomaráelimaginariovisualdelosmuralistasmexicanospararealizarsuobra.
PormediodeChaplinfirmóuncontratoconUptonSinclair,escritorsocialistadeorigennorteamericano,parafilmar¡QuevivaMéxico!
TeníaunaextrañafascinaciónporelDíadeMuertosyporlosritos,mitosyobjetospropiosdelareligiosidadpopular,elvigorosonacionalismoartísticoyelrecientemovimientorevolucionariodecorteagrarioyobrero,queleproporcionósurelaciónconartistasyescritorescomoDiegoRiverayAdolfoBestMaugard.
https://youtu.be/zb7s_DnyG3o
Lapelículaestabaplanteadaencuatroepisodios:Sandunga,Maguey,FiestaySoldadera,conunprólogoyunepílogo.DelproyectosolofaltófilmarlaSoldaderayalgunaspartesdeFiesta,pueslostrabajossesuspendieronen1932porproblemasfinancierosydiferenciasconSinclair.
Despojadodesumaterial,jamáspudoeditarlo,conloqueseinicialaleyendadeEisensteinquesegúnJosédelaColinafue“elmáshermosodelosfilmesinexistentes”.
https://youtu.be/fKCsBH2o1Ys
https://youtu.be/vZE7VpzNKkY
https://youtu.be/x_7sQn-CNP0
LAESTÉTICAOFICIAL
Despuésde1930,laexaltaciónnacionalistasevivíaatravésdelasrecreacionesdelarevoluciónodelasobrasdefondoetnográfico,quederivaronfinalmenteenelnacionalismosuperficialdelascomediasrancherasydelosmelodramasfolclóricos.
Elestadomexicanoseinteresaríanuevamente,desdemediadosdeladécadadelostreinta,enelempleodelafuerteinfluenciadelacinematografíaparaelaborarnosólopelículasdepropagandaypromocionales,sinouncinede“contenidosocial”ydealcancemasivo.
Redes,deFredZinnemannyEmilioGómezMuriel,unproyectoauspiciadoporlaSecretaríadeEducaciónPública,ylapelículaJanitziodeCarlosNavarro,ambosrealizadosen1934,seinspirabanenlaestéticaeisensteinianaconreminiscenciasdel“héroecolectivo”yrevalorabanlavidaindígena.
https://youtu.be/FICGhOoCiUs
Janitzio
https://youtu.be/_bK54w6hkuY
REDES
Losintentosdenutrirsedelnacionalismofracasaronapesardelarelevanciacinematográficademuchodelosfilmesqueseprodujeron.
Paradójicamente,elvigornacionalistarevolucionariogeneróunarespuestadecortereaccionario,decarácterhispanocatólicoyantiyanqui,queidealizabaalrégimenporfiristayalpatriarcadoruraldelashaciendas.AlláenelRanchoGrandeposeecomocarácterdistintivounavisiónparticulardelomexicano:estenacionalismo,aunquedeformadoyadaptadoalasnecesidadesdelcomercio,logróunatotalidentificaciónconlasmayoríasruralesdeLatinoamérica;conellaconcluyeunperíododeexperimentaciónysesientanlasbasesdelafutura“épocadeoro”delcinemexicano.
FUENTE:Alboresdelcinemexicano.-FedericoDávalosOrozco-Ed.Clío-1996
LascalaverasdeJoséGuadalupePosada,elpadredelaCatrina
JoséGuadalupePosadaesconocidoporserelcreadordelaCatrinayaunqueesunadesusobrasmásfamosas,lascalaverastuvieronfuertepresenciaensutrabajo,mezcladascontemasdehumorysatíricossobrelapolíticaysociedadmexicanadeprincipiosdesiglo.
LascalaverasdePosadalamayoríadelasvecessonasociadasconelDíadeMuertos.Sinembargo,enellasmostrólavidacotidianaylasactitudessocialesdelpueblomexicano.Lascalaveraslucenvestidasdegala,enfiestadebarrios,enbicicleta,enamoradas,enlascasasdelosricos,montadasacaballos,perosiempremostrandounladocríticosobreloserrorespolíticosdelpaís.ComoelcasoLaCatrinaoLaCalaveragarbancera,retomadaañosdespuésporDiegoRivera,querepresentaunaburlaalosgarbanceros,esdeciraquellosconsangreindígenaenriquecidosduranteelPorfiriatoquedespreciabansusorígenesycostumbres,copiandomodaseuropeas.
JoséGuadalupePosadanacióel2defebrerode1852,enAguascalientes.Comenzósucarrerahaciendodibujos,copiandoimágenesreligiosasycomoayudantedeuntallerdecerámica.Fueprendizenuntallerlitográfico.Algunasdesusprimerascaricaturasdecríticapolíticafueronpublicadosen“ElJicote”,periódicodeoposiciónalgobierno.En1872,PosadadecideinstalarseenLeón,Guanajuato,sededicóalalitografíacomercial,abriósupropiotaller.Afinalesde1888setrasladóalaCiudaddeMéxico,endondeaprendióeloficiodetécnicasdegrabado,hastaquepudoestablecersupropiotallerlitográfico.ApartirdeentoncesPosadaemprendióuntrabajoquelevaliólaaceptaciónyadmiraciónpopular,porsusentidodelhumorycalidadplástica.ElartistafallecióenlaCiudaddeMéxicoel20deenerode1913
Aunquesuobrafuediversaypopular,elgrabadornofuetanreconocidocomootrosartistascontemporáneos.Dehecho,hastasumuertecomenzólavaloracióndesuestéticacomoverdaderoartepopular,ygraciasalreconocimientodeDiegoRiverasutrabajotuvomásdifusión,considerándoloelprototipodelartistadelpuebloysudefensormásaguerrido,
inclusoRiveraseautoproclamóhijodePosadaydelaCatrinaensumuralSueñodeunatardededomingoenlaAlameda.
“TangrandecomoGoya,Posadafueuncreadordeunariquezainagotable.Ningunoloimitará;ningunolodefinirá.Suobraeslaobradearteporexcelencia.”DiegoRivera
“Lamuerteesdemocrática,yaqueafindecuentas,güera,morena,ricaopobre,todalagenteacabasiendocalavera.”JoséGuadalupePosada
Hastaloshuesos/Downtothebone(ShortFilm)(HD)
Director:RenéCastillo
Writer:RenéCastillo
Stars:BrunoBichir,DanielCubillo,EugeniaLeón...Moreinfo.http://www.imdb.com/title/tt0285599/
https://youtu.be/6Jaox1nnMc0
ElmultipremiadoHastaloshuesoseselsegundocortometrajedelmexicanoRenéCastillo.Asimplevista,supremisapareceladeunahistoriaclásicadepuroterrorpsicológico.Éstadacomienzocuandounhombreestásiendoenterradoy,yaenelataúd,recuperalaconsciencia.Aunquedepocosirvensusgolpesygritosdeayuda:nadieleescuchay,antesdequepuedahacernadamás,acabacayendoalmundodelosmuertos,rodeadodeesqueletosquedanzanybebensinpararmientrasnuestroprotagonistatratadeencontrarunaformadesalirdeahí.
Peroamedidaqueavanzamosyelprotagonistasehacemásconscientedelarealidaddesusituación,elterrordapasoalaresignación,laresignaciónalaaceptación,ylaaceptaciónalgozo.Esésta,portanto,unahistoriasobrelaaceptacióndelamuerteporpartedeunalmaqueseautoengañacreyendoquesiguevivayquenoperteneceaesemundo.Asíescomoestanarraciónadquiereuncomponentedeexploraciónexistencial,culminandoenunahermosacatarsisfinalporlaquemerecelapenatodolomostradoanteriormente.
Nohayquellevarseaengaño,encualquiercaso.Elquenosocupaesuncuentodivertidoyligero,másunavisiónlúdicadeltemaqueuncomentarioenprofundidadsobresusdilemasexistenciales.Y,porencimadetodo,suvalorcomonarracióneseldereflejarunarelaciónculturalconlamuertequeaquienesnoestamosfamiliarizadosconelfolkloremexicanonospuederesultarmuyllamativa.Unavisióndelamuertecomounescenarioytransicióninevitables,peroquelejosdelhorrorylaangustiatienemuchodecelebracióny,alfinyalcabo,paradójicamente,devida.Esestasensacióndeestarenunentornoamigable,llenodevitalidadapesardeestarrodeadodecadáveres,loquepuedellegarachocardeestahistoria.
Encualquiercaso,estainteresantísimadescripciónyladerivanarrativaquetomatalveznosupondríanmásqueunaanécdotacuriosa,denoserporlaexcelenteejecucióndelaidea.Conunritmoeneldesarrollodelosacontecimientosquepareceserunaextensióndelestadomentaldelprotagonista,yconunamúsicaágilhastallegaralalargayarrebatadorasecuenciafinalenlaquelacatrinacanta“Lallorona”ytodoparececongelarseeneltiempo,essinembargolaanimaciónloquehacedeestecortometrajelaobratanmemorablequepuedellegaraser.Eldominiodelaanimaciónporplastilinaesciertamenteasombroso,dandoexpresividadamuñecossinrostro,reflejandodemaravillalatensiónyelterrorenlacaradenuestroprotagonista,yjugandoconhabilidadconelmontajeylaperspectiva.Larecreación
visualalcompleto,ensuscolores,movimientosyexpresionesfaciales,ledaunaestéticaúnicayessindudalomásdignodeaplausodeestecorto.
EsposiblequeHastaloshuesosnoseauncortometrajedehondasreflexionesyprofundidaddiscursiva,ydesdeluegonoescondeunasimbologíaintrincadaniunagrancantidaddeinterpretaciones,perocomoacercamientoaunaconstrucciónculturalquemeesajenaespocomenosqueimpresionante,yensusencillezyfaltadeintencionesdeofreceralgosumamentecomplejodemuestraunosméritosfueradetodaduda,conunaestéticaquecalay,enconjunto,unaexperienciafascinanteensuhabilidadparaaprovecharysacarventajadelpotencialexpresivodelmedio.
http://www.cinemaldito.com/hasta-los-huesos-rene-castillo/
ElcineIndustrial
Laclasemediaindustrialfílmica,seatrincheraensuvisióndelmundo,amenazadosyacontrapelodelprocesohistóricorevolucionario,construyenunimaginariodondeseidealizalahaciendaPorfirianagenerandohistoriasdentrodeunmarcosemi-feudal,sinconflictossociales,prefiriendoelgénerodelacomedia,losdramasdeciudadytemascristianamentemoralizantes.
Santa(1931)
Primerapelículasonora
SantaesenamoradaporMarcelino(Reed),unsoldadoquelaengañaydespuéslaabandonaellaesrechazadaporsufamiliayesexpulsadadeChimalistac.ParasobrevivirSantaseveobligadaaemplearseenunprostíbulo,hechoquelaconvertiráenunamujercínicay
desgraciada.Enelburdel,Santaseencuentrainmersaenuntriánguloamoroso,yaqueestáenamoradadeltoreroJarameño(MartínezCasado)quienladesprecia,peroesademásamadasecretamenteporelpianistaciegodellugar,Hipólito(Orellana).
https://youtu.be/6TapQ6RISpQ
1939/1945
Losañosdoradosdelcinemexicano
Losverdaderos"añosdorados"corresponderíanaloscoincidentesconlaSegundaGuerraMundial.
1. Duranteestaépoca,destacanestrellasimportantescomo:MaríaFélix,DoloresdelRío,MarioMoreno,PedroArmendáriz,PedroInfanteyJorgeNegrete,entreotros.
2. LaComediaRanchera.
3. PelículasdeMelodramas:
4. (Revolucionario,Indigenista,Prostibulario)
ElmelodramayLaComediaRanchera
https://youtu.be/CT5U7BVJWr0
Primerclásicodelcinemexicanoquepromoviósuinternacionalización,ALLAENELRANCHOGRANDE(1948),estrenadaconsubtítuloseninglésenEUAyganadoradepremioalamejorfotografía(GabrielFigueroa)ysientalasbasesdeungénerodenominadoCOMEDIASRANCHERASquedaríamuchassecuelashastaagotarlasposibilidadesexpresivas.
LaCOMEDIARANCHERAeraunamezcladeCOMEDIACOSTUMBRISTA,conABUNDANTESNÚMEROSMUSICALESyconunaagitadaHISTORIADECELOS,teniendocomoescenariounRANCHOdelcampomexicano,conelqueparececoncentrarsetodalariquezafolclóricadelpaís.
Entodosestosfilmeshayalgoencomún,lapresenciadelasjovencitasenamoradas,losmachoshéroesysimpáticos,elcantoyelbuenhumor.Sinimportarlaprovinciaoregión,elescenarioidealsiempreeselpuebloimpecable,laplazamayorconsupintorescokioscooelatriodelaiglesialocal.
Obviamentenopodíafaltarlacantinaylahaciendaendondesedesarrollanmuchosdelosmomentosmásemocionantes.Enlatabernaseahoganlaspenasoseenfrentanlosrencores;enlahaciendaaparecenlostrajesdemantaylosvestuariosdelujo.Noobstante,loqueleponeelsellocaracterísticoaestasproduccioneseslamúsicasobrecualquierdrama.Enlacomediarancherasedesarrollaelcultoalmachomexicano.Losbuenossonnotables
triunfadoresylosmalosmuyvillanos,perocasisiempreredimibles.Losconflictossonsiempredehonorodeamor.
GabrielFigueroa
https://youtu.be/eVY4q3__xY4
https://youtu.be/n5TccntLpYw
Cinefotógrafomexicano.EntresustrabajosmásdestacadosestálafotografíadelaspelículasAlláenelRanchoGrande,Candelaria,RioEscondido,Losolvidados,Enamorada,entremuchasotrasqueinfluenciaronelarteycontribuyeronenlaconstruccióndeidentidaddelmexicano.
Emilio“elIndio”Fernández
ElcineastamássignificativodeesteperíodoseráEmilio“elIndio”Fernández.TrabajócomoextraenHollywood,En1934actúaenJanitzio,elmelodramadeCarlosNavarro.
Debutacomodirectoren1941conLaIsladelaPasión(melodramacarcelariosumadoapatriotismoaultranza).
1946EnamoradaesunMelodramaRevolucionario
Entiemposdelarevolución,lastropaszapatistasdelgeneralJoséJuanReyes(PedroArmendáriz)tomanlatranquilayconservadoraciudaddeCholula.Mientrasconfiscalosbienesdelosricosdelpueblo,elgeneralReyesseenamoradelabella,ricaeindomableBeatrizPeñafiel(MaríaFélix),hijadelhombremásnotabledeCholula.EldesprecioinicialqueBeatrizsientehaciaelrevolucionariodapasoalacuriosidady,finalmente,aunprofundoyauténticoamor.
https://youtu.be/hJstApoo1U4
1943MaríaCandelariaesunMelodramaIndigenista
AprincipiosdelsigloXXunaparejadeindígenasenamoradosplaneacasarse,apesardequelapoblaciónrepudiaalajovenporserhijadeunaprostituta,ademásqueelavarotenderodelpueblodeseaalajoven;cuandolanoviaenfermadepaludismoeljovenrechazalamedicinatradicionalysustraequininaparaatenderalajoven,ademásdetomarunvestidoenlatiendaparalaboda,conloquedesencadenaunatragediaparalajovenparejadeenamorados,aldarpasoaunmotínensucontra.
https://youtu.be/8c_akcosCPg
1948SalónMéxicoconestapelículapasadelmelodramaindigenistaalmelodramaprostibulario
UnajoventrabajacomocabareteraenelSalónMéxico,parasostenerlosestudiosdesuhermanamenorenunexclusivocolegiodeseñoritas,quiennosospechaaquésededicasuhermanaysueñaconcasarseconunjovenpilotodelEscuadrón201,queademáseshijodeladirectoradelcolegio.Losproblemaseconómicosdelaprostituta,parapagarloslujosdesu
hermana,seagravan,porloqueaceptaparticiparconsuproxenetaenunconcursodebaileenelcabaret;cuandogananelconcursodedanzón,elexplotadorseniegaacompartirelpremioylaprostituta,desesperada,lerobaeldineromientrasélduerme,loquegenerarátodaunaseriedecomplicacionesenladoblevidadelajoven.
https://youtu.be/rNhX4kxlDKg
CURIOSIDAD
'ElIndio'Fernández,elhombrequesirviócomomodeloparalasestatuillasdelosOscars
EmilioIndioFernándezenJanitzioyestatuilladelOscar
HijodeuninmigranteespañolyunaindiaKikapú,EmilioFernándezRomofueundestacadodirector,actoryproductordecinemexicanoconocidoporelaliasde'ElIndio'.Siendomuyjovenparticipoenlafallidarebelióndelahuertistaconelgradodetenientecoroneldecaballería.PorestainsurrecciónfracasadaEmilioesdetenidoyconducidoaprisión,notardaenfugarseyabandonarelpaís.HuyeaLosÁngelesdondeseganalavidacomolavaplatos,camarero,estibador,ayudantedeimprenta,yfinalmente,albañilenconstruccionescercanasalosestudiosdeHollywood;circunstanciaquefavoreciósuentradacasualenelcinecomoextraydobledeestrellasdelatalladeDouglasFairbanks.
OtracasualidadfuecomollegoaserelmodeloinspiradordelasestatuillasdelosOscars.
En1928suamigalaactrizmexicanaDoloresdelRío,casadaconelmagnatecinematográficoCedricGibbons,leconvenceparaqueposedesnudocomomodeloparaloquehoyseconocecomo"Óscar".
Esasícomo'ElIndio'posóparaGibbons,eldiseñadordelcaballeroquesostieneunaespada,depiesobreunrollodepelícula.CarreteconcincocírculosquerepresentanlascincoramasoriginalesdelaAcademia:actores,directores,productores,técnicosyescritores.CedricGibbonsrealizolosbocetosen1927,dibujandosobreunmanteldelbanquetedelHotelBiltmoredeLosÁngeles,enelquelosmiembrosdelaAcademiadelasArtesylasCienciasCinematográficasdecidieroncrearunpremioparaimpulsarlacalidaddelaindustriadelcine.
PosteriormenteelescultorGeorgeStanleymaterializóentresdimensioneseldibujodeGibbons.StanleyjuntoaGustavVigelandson,ademáslosautoresdelaMedalladelPremioNobeldelaPaz.
Eldiseñodelaestatuilladoradanuncahacambiadodesdelaideaoriginal.OficialmentedenominadoPremiodelaAcademiaalMérito,esmásconocidaporsusobrenombre,Oscar,cuyoorigennoseconoceconexactitud.
UnahistoriacuentaquealabiblotecariadelaAcademiaMargaretHerrick,laestatuillalerecordabaasutíoOscarycuandolodijo,elpersonaldelaAcademiacomenzóallamarlaasi.LamismaAcademianousóesesobrenombredeformaoficialhastaelaño1939.
http://elzo-meridianos.blogspot.com.ar/2010/03/el-indio-fernandez-el-hombre-que-fue-el.html
Los´50
•BUÑUEL
•CINEDELUCHADORES
•CINEDERUMBERAS
•CANTINFLAS
SANTO“ELENMASCARADODEPLATA”
•Losantecedentesdelaluchalibremexicanaseremontanhacia1863,durantelaIntervenciónfrancesaenMéxico,duranteelgobiernodeBenitoJuarezalnegarsepagarladeudaexterna.
•ElSanto(23deseptiembrede1917-5defebrerode1984)eselnombreartísticodeRodolfoGuzmánHuerta,unluchadorprofesionalyactormexicano.
•LasdosprimeraspelículasdeSanto,SantocontraelCerebroDiabólicoySantocontralosHombresInfernales,ambasestrenadasen1958.
•LafilmaciónsellevóacaboenCuba,yelrodajeterminóundíaantesqueFidelCastroentraraenLaHabanaydeclaraselavictoriadelarevolucióncubana.
https://youtu.be/-RMBfeuEgzU
CINECHICANO
•Naciócomoproyeccióndelapoblacióndeorigenmexicanoqueviveenestadosunidos,cuyaidentidadsedefineporelcrucedeambasculturas.
•loscineastaschicanossurgenenlosaños´60.
•elfilmeprecursorfue“lasaldelatierra”(1952–dirherbertbiberman)sobrelos“espaldasmojadas”queatraviesanilegalmentelafronteradeestadosunidosenbuscadetrabajo.Losdiálogossoneninglésycastellano.
https://youtu.be/l6Ro8dvYpsM
CÉSARCHÁVEZ,películadirigidapordiegolunasobreellíderactivistaenfavordelosderechoscampesinosenestadosunidos.
LapelículaesprotagonizadaporMichaelPeñacomoCésarChávezyleacompañanJohnMalkovich,RosarioDawson,AmericaFerreraYWesbentley.
https://youtu.be/0VGV5vrKD7U
Buñuely“lamiradasocial”
MerececitarseenesteperíodolaobradeLuisBuñuel(1900–1983).EsimportanterecalcarqueLuisBuñueleradeorigenespañolypertenecientealmovimientosurrealistaeuropeo.TraslaguerracivilespañolaseexiliaenUSAdondeocupacargoenelMOMAdeNY.Entre1944y1946trabajaparalaWarner.VeníadeHollywood,llegaaMéxicoen1946ydespuésde15añosdeinactividadcomodirectorrealizaesemismoañoGranCasino,melodramacómico–musicalconJorgeNegreteyLibertadLamarque,unapelículasinéxito.MejorsuertetuvoconElgrancalavera(1949)quecuentalahistoriadeunhombrericoquesehacepasarporpobreparaverlasreaccionesdequieneslorodean.EsdedestacarqueestaspelículasfuerorealizadasporencargodelproductorÓscarDancigers.DesuetapamexicanacuentaconpelículascomoLosolvidados,Él,Subidaalcielo,LailusiónviajaentranvíayNazarín,pormencionaralgunas.Todasuobraendichopaísesconsideradacomocinemexicano.
LUISBUÑUELENMÉXICO
Elespléndidocreadoraragonésnoocultasumiradaesperpénticanilasátiraalospoderesestablecidos.
PorRicardoManetti
ElúnicopaísdelmundodondepudodesarrollarselamayorpartedelaobradeLuísBuñuelesMéxico.
Elsincretismoculturaldeeseterritorio,entreotrascosas,lohizoposible:laconvivenciaentreloespañolyloindio,losacroyloprofano,lavidaylamuerte,laMalincheylaVirgendeGuadalupe,elmachoylaprostituta,elsistemafeudaldelRanchoGrandeylamodernizaciónexpuestaenlasgrandesurbes.Endefinitiva,esenlamiseriaylariqueza(socialymoral)dondelostresgrandessistemasdelpoder–laburguesía,laiglesiaylosmilitares-(lallamadaSantísimaTrinidadBuñueliana)–adoptanlasformasdeunEstadorepresivoyoscurantista,
segúnelpensamientomarxistaexpuesto–muchasvecessatíricamente-porelrealizadorespañol.
LuisBuñuelencontróentierraAztecaelcontextopropicioparacontinuarconcasitodoslospostuladosenunciadosensufilmografíaanterior:laconfrontaciónentreelprincipiodeplacerylarealidad,lacríticaalamoralburguesa,lamuecairónicaparadescribirelsometimientodeculpaexpuestoporlainstituciónIglesiaylasrecurrenciasalostextosdelMarquésdeSadealdescribirlasrelacionesmoralesentrelosindividuosdeunasociedaddondeestáencrisislaexistenciadeDios.
LoscomienzosdelcinedeBuñuelenMéxico,lodesarrolladentrodelmodelogenérico–sainetesymelodramas-impuestoporlaindustriacinematográficamexicana.Utilizalosgéneros–enespecialelmelodrama-parasubvertirdesdeelloselsentidonarrativo-ideológicoquesustentan.
EnLosolvidados(1950)yenElbruto(1952)invierteelsentimentalismodemagógico(Buñuelnocreeenlacaridaddelospobresnienlasalvaciónenelreinodeloscielos)conquegeneralmentepresentaalossectoresmashumildeselcinemexicano(sehaceespecialreferenciaalatrilogíafilmadaporIsmaelRodríguezeinterpretadasporPedroinfanteentre1947y1952,Nosotroslospobres,UstedeslosricosyPepeelToro).
LinkalaPelículaCompleta
ParalospersonajesdeLosolvidadosnoexistesalvaciónindividual.Desdelamiradabuñuelescasontodosmonstruosos;laúnicaposibilidaddedejardeserloradicaenunatransformaciónsocial.
Lavisiónidealizadadelavidaenlahaciendamexicana,queproponelacomediaranchera,“SaltadinamitadaenSusana/Demonioycarne(1950)”,segúnVíctorFuentes,queagrega:“Laprovincia,tancongratuladaporelcinemexicano,apareceenSubidaalcielo(1951),Elríoylamuerte(1954)oenNazarín(1958)desmitificada,desnudadetodalabambollaornamentalyretóricaenquesebasanlasproduccionesdelavidaprovincialllevadasalapantallaporelbinomioIndioFernández-GabrielFigueroa”.
Lasrepresionesimpuestasporelordencatólico-burguéssonexploradasenespecialenEl(1952),enAbismodepasiones(1953,adaptacióndelanovelagóticaCumbresBorrascosas)yenEnsayodeuncrimen/lavidacriminaldeArchibaldodelaCruz(1955)obrasclavesenlafilmografíadelrealizador,queseemparientanconsustrabajossurrealistas
EnseplanteaeltemadelviajeiniciáticotambiénpresenteenSubidaalcieloyenLailusiónviajaentranvía(1953)–conqueelsacerdote(FranciscoRabal)delahistoria,mutadeunempeñadomisticismoareconocersecomounpobrehombre.ParaMarcelMartin,elsermóndeLuisBuñueles:“LaúnicaposibilidadquetieneelhombredeempezaraserhombreestribasolamenteenqueseacapazdedesembarazarsedelDiosPadre,Madre,HijoyEspírituSanto,desusprofetasyenviados,desusvictimarios,susesbirrosysussantos”.Parademostrarlo,BuñuelconstruyecomoúltimostextosdesupasoporelcinemexicanoElángelexterminador(1962)ySimóndeldesierto(1966).
FUENTE:RicardoManetti–RevistaLaNación–CienañosdeCine-1995
Buñuelylosnovelistasdelboom:afinidadeselectivas,afectivas
DelSurrealismoalRealismoMágicoAlejoCarpentier,estuvovinculadoalmovimientosurrealistafrancésenlosañostreinta.Elcinedelos´50:elsurrealismocinematográficollegaaestegrupodeartistaseintelectualeslatinoamericanoporlaversióndeLuisBuñueldelaetapamexicana,durantelacualentablóamistadconescritorescomoJoséDonoso,GabrielGarcíaMárquez,JulioCortazaryCarlosFuentes.
DonLuisBuñuel,padrinodel'boom'
Fuente:http://elpais.com/diario/2011/10/31/cultura/1320015601_850215.html
JoséDonoso,GarcíaMárquez,VargasLlosa,CarlosFuentes...Lagrangeneracióndel“Boom”deescritoressudamericanossecartearonconelcineastaespañol,alqueidolatraban,comopruebanlascartasrendidasqueleremitieronJulioCortázar,JoséDonoso,ÁlvaroMutisoGarcíaMárquez,comodesvelaCarlosFuentesensulibroDianaolacazadorasolitaria,comosecompruebaenlasdedicatoriasenviadasporautorescomoloscitados,ademásdeMiguelÁngelAsturiasoAlejoCarpentier,queguardabaelcineastaensuarchivo.JavierHerrera,expertoeneldirectordeViridiana,haestudiadoafondoesepuentequeconectadosacontecimientosúnicosdelaidentidadculturalcreadaenespañolalolargodelsigloXX:elcinedeBuñuelyelboomliterario.AsícomotambiénhadescubiertootraspistasdeinterésenellosporpartededonLuis."QuisoadaptarPedroPáramo,deJuanRulfo".LapruebaeselejemplarcompletamenteacotadoporcomentariosdeguioncinematográficoqueguardabaensubibliotecayqueHerrerahaexaminadocondetalle."Noextrañanada.AligualqueenlosmundosdeGarcíaMárquez,aBuñuelyaRulfotambiénlesfascinabalacochambre,esascasasdesconchadas,esapresenciadeespectros"."Hubiesesidolaúnicaadaptaciónválidaparaunlibroasí",comentaelcineastaManuelGutiérrezAragón.
Pero,¿quéteníaBuñuelqueproducíalaadmiraciónsinfisurasdetodaesageneración?¿Susurrealismo?¿Suiconodeleyendaviva?¿Suradicalismoiconoclasta?Todoeso,peroantetodounavozomnipresenteencadaobra.LorecuerdaCarlosFuentes:"Noeratantoqueélsefijaraennosotros,comonosotrosenél.TantoGarcíaMárquezcomoyo,quelotratamosafondo,admirábamossulibertad,surebeldía.Encualquiercosaquerodara,loencontrabasaél".LomismoapuntaMarioVargasLlosa,queloconocióenParísynoenMéxicocomoelresto."Selasarreglóparaimprimirsusellopersonalencadapelícula.ReconocemosaBuñuelentodasuobrayeso,másenunmediocomoelcine,esunarareza",apuntaelpremioNobel.EslomismoquesostieneÁlvaroMutis,queleenviódedicadosvariosdesuslibrosyunacartarelatándoleelimpactoqueleprodujoViridiana."Entodoloquefilmabaestabaélentero,supersonalidad,suser".Laimprontaesloquelessubyugaba.Perotambiénlaleyenda.Elprivilegiodepodertratarconalguienquenosolohabíavivido,sinoquehabíaformadoparteactivadelasvanguardiasenParís.Concretamente,depasaralahistoriacomounreferenteactivodelsurrealismodespuésdehaberimpactadoatodoelmundojuntoaSalvadorDalíinventándoseUnperroandaluzyLaedaddeoro."EnUnperroandaluz,élniegalamismaesenciadelcinecortándoseelojo",comentaFuentes."ParanosotrosBuñueleralaverdadvivida,laexperienciadirectadeaqueltiempo",afirmaMutis.Yunmaestroenincorporarlosvericuetosdelsubconscienteauncampodeimpulsosyreaccionesdesconocidas."Construyósumundodemaneraobsesiva,unmundoqueteníaqueverconlafantasíayelsurrealismo,eragenuino",añadeVargasLlosa.Peroelinterésparecíamutuoenalgunoscasos,porfrustrantesquefueran.SilatentativaderodarunapelículaescritaporGarcíaMárquez-elcasodeEstanfácilquehastaloshombrespueden-sefuealtraste,tampococuajaronotrosproyectosconCortázaryJoséDonoso.DelautordeRayuela,Buñuelquisoadaptaruncuento.SetratadeLasménades,unrelatoincluidoenFinaldejuego.LacartaqueCortázarenvíaalmaestronodejalugaradudasdesudevoción,asícomodesusentidopráctico:"NuncacreíquetendríalasuertedepoderescribirlepersonalmenteparadecirleloquesucinehasignificadoparalosargentinosdemigeneraciónquealgunavezseacercaronensujuventudalamaravillapuradeLaedaddeoroysintieronquenotodoestabaperdidomientrashubierapoetascomousted,rebeldescomousted".¡Poetascomousted,rebeldescomousted!Estabaclaroqueleconsiderabanensumismorango.PeroCortázar,antesdeentraraltrato,vamásallá:"Portodoeso,ustedesunadelaspocasrazonesporlaqueestoycontentodehabervividoenestetiempo.Selodigoasí,sinvueltas,porqueséqueustedmevaacomprender".Parecensinceraslaspalabrasdelescritor,aunqueluegopaseelrecibo:"Meincomodahablardedinerodespuésdetodoloquelehedichomásarriba,perolosmalostragoshayquepasarlospronto.Mipropuestaesde4.000".EldineronofueproblemaparasuamigoJoséDonoso.Elescritorchilenotambiéndeliróante
elinterésrealqueBuñueldemostrópararodarEllugarsinlímites.Lacorrespondenciaentreambosnotienedesperdicio.Donosoleescribe:"MeimaginoquetodaEspañaestarápersiguiéndolo,perositieneunmomentolibre,nadamegustaríamásquepasarasaludarlooquesevinieraatomarunvinoconmigo,mimujerymiperro".Laamistadentreamboscuaja.Tambiénlaconfianza.Encuantoalosderechos,Donosopropone:"Yoseríacapazdeaceptarloquemepropusieran".Yamenaza,enbroma:"Tengoquecomunicartequehoymetraenseistoneladasdeleña.Sonparahacerlafogataenquequemarétufotosinomehaceslapelícula:temandarélascenizas.Tambiéntemandarélacuentadelospsiquiatrasmíos,demimujerydePilarcita".LacuentadelpsiquiatradebiópasarlaDonosofinalmentealrégimen.Elfranquismonoestabatodavíapreparadoparaverambasfirmasenunapelículaespañola.Lacensuraprohibióelproyecto.Enplenoestallidodelboomlatinoamericano,FuentesconocióalrealizadorespañolLuisBuñuel,queteníaunacoleccióndearmasdelossiglosXVIIyXVIIIytrasganarelLeóndeOroenelFestivaldeVenecia1967leconfesóalautorquederretiríaelpremio“parafabricarbalas”.Elescritornoseolvidade"Buñueloni",labebidafavoritaquelepreparabaelcineastacadavezquesereuníanensucasaubicadaenlacoloniaDelValle,losviernesporlatarde,decuatroasiete.¿Larecetadeltrago?"Mitadginebra,uncuartodecárpaniycuartodeMartinidulce",evocaFuentesensuúltimolibro"Personas".
“Miúltimosuspiro”:
LasmemoriasdeLuisBuñuel
Esteúltimoalientovitalque,enformadelibro,nosregalóLuisBuñuelen1982(1)tieneendeterminadosmomentoslafuerzadeunhuracán.Ysinembargodurantesulecturano
aparece,niporasomo,eltemoraqueesatremendaenergíacausefatalesestragosasupaso.Másbienalcontrario,puessentimosque,dealgunamanera,noslibrarádeloviejo,lonomaleable,lodemasiadorígido.
EstaautobiografíadeLuisBuñuel,escritaconlaayudadeJean-ClaudeCarrière,esunademostración,esunarespuestaalasempiternapreguntasobrequésignificaestarvivo.Suspáginasnosconectanconnosotrosmismos,hayunaurdimbreinexplicablequenosretrotraeareflexionarsobrequéestamoshaciendoconeltiempoquesenoshaotorgadoenestemundotanextraño.Seproduceunaconexiónmisteriosaeirresistibleentrelibroylector,yBuñuel,unavezmás,comomaestroenelartedecontarhistorias,sabecuáleseltonomásadecuadoyquéritmoseguirparairllevándonosdelamanoensurecorridovital.
UnacaracterísticadeBuñuelquenossorprendeenMiúltimosuspiro(títulooriginal:Monderniersoupir)essucapacidaddedescribirlaidiosincrasiadelasciudadesydelospaísesmientrasnosrelataquéhizoentalocualcafé,aquiénvio,conquiéntrabajóonosnarraconpelosyseñalesunanochedeparrandaconlosamigos.Buñuelnosofreceenestelibrosucapacidaddesíntesis,quizáinnata,quizáconstruidaconlosaños,ylavirtuddeposarlamiradasobreloesencial.Deestamanera,lalecturadeestasmemoriasprocuraunavisiónsumamenteenriquecedoradelapabullantesigloXX.
Paraterminar,comoepílogoalaaventurayaldinamismodesuvida,enunaspáginas(2)degrancargapoéticaquerehúyenelestilocomúnmenteasociadoalaexpresividadlírica,LuisBuñuelnosconfiesaquésienteenesetrancequeeslavejezyquéhace,cómopasasusdías,mientrassepreparaparamorirpuestoqueeste“AteograciasaDios”deseaquelamuertelesobrevengamientraslamiradefrente.EstanislaoM.Orozcohttp://www.estanislaomorozco.blogspot.com.esNOTAS(1)Unañoantesdesumuerte,acaecidaenMéxicoel29dejuliode1983.(2)Setratadelúltimocapítulodellibro,titulado“Elcantodelcisne”.
AccederPDFdellibroMiúltimosuspiro(MemoriasdeLuisBuñuel)
DelSurrealismoalRealismoMágicoAlejoCarpentier,estuvovinculadoalmovimientosurrealistafrancésenlosañostreinta.Elcinedelos´50:elsurrealismocinematográficollegaaestegrupodeartistaseintelectualeslatinoamericanoporlaversióndeLuisBuñueldelaetapamexicana,durantelacualentablóamistadconescritorescomoJoséDonoso,GabrielGarcíaMárquez,JulioCortazaryCarlosFuentes.
ElboomdelaliteraturaLatinoamericana
Características
• Incorporacióndeprocedimientosnarrativosdelaliteraturainglesaynorteamericana
• fragmentacióndeescenas
• elmonólogointerior
• lamiradaretrospectiva
• preocupaciónyunaaudazcríticasocialrevelaunlirismollenodevigor
• dejaatráseltipoderegionalismoutilizadoporlosescritoresdelaépocadelarevoluciónsustrabajosrepresentanimportantesreflexionesparacomprenderlavidadesupaísylanuevanovelahispanoamericana.
AlfredoRipsteinJr.yArturoRipsteinhicieronpartedesucarrerajuntos.
AArturoelcinequeloatraeestáencarnadoporLuisBuñuel,uncinedeautor.ElproductorAlfredoRipstein,cultivauncinedegéneros.
Elfenómenodefiliaciónsurgedespuésdequeelcinecumplesuprimermediosigloytiendeamultiplicarse.
EnArgentina,LeopoldoTorreNilssonaprendeeloficiodesupadreLeopoldoTorresRíos.EnBrasil,losdoshijosdelproductorLuisCarlosBarreto,BrunoyFabio,tuvieronfacilidadesparaempezarcomodirectores,etc.
LafiliaciónconflictivadeArturoRipsteinvaadesembocarenlaconvergenciaconsugeneraciónyenlaadopcióndeunafigurapaternadesustitución,LuisBuñuel,durantelafasededistanciamiento…provocadaporlossiguientespasosdesucarreraenlaviejaindustria,despuésdeundebutprometedor.
1965Conestaexperienciaydoscortometrajesrealizadosensuadolescencia,realizósudebutcomodirectordecinealos21años.SupadrehabíaadquiridolosderechosdeunguiónescritoporGabrielGarcíaMárquez,tituladoElcharro,yleconfióladirecciónconlacondicióndequeloconvirtieraenunwestern,génerodemarcadapopularidadenaquellosaños.
ElresultadofueTiempodemorir(1965),quecontóconlacolaboracióndeafamadospersonajes,comoelescritorCarlosFuentes,elfotógrafoAlexPhillips,eleditorCarlosSavageyelyamencionadoGarcíaMárquez.
AunqueRipsteinnoparticipóenningunodelosconcursos,nieraegresadodelCUEC,larenovacióndelasfilasdelanquilosadogremiodedirectoreseraunanecesidadimperativaysuatrevidodebutfuerecibidomuyfavorablemente.
UnadelasprincipalescaracterísticasdelosnuevoscineastasmexicanosreveladosporelprimerConcursofuejustamentelarelacióndetrabajoconunaseriedeescritores,talescomoGarcíaMárquez,JuanRulfo,JoséEmilioPacheco,CarlosFuentes(cuatrocolaboradoreseinspiradoresdeRipstein)…
ARTURORIPSTEIN,Paranagua,PabloAntonio,EdicionesCátedra,Madrid,1997
SielnuevocineLatinoamericanobuscaponerseatonoconlaliteraturadel“boom”,quizásesosedebaaquelarecíprocaesverdadera:futurosescritoresyfuturoscineastasseformaronenlosmismoscines–clubes,compartieronpelículasylecturas.Delapantallaaltexto:influenciadelcineenlanarrativamexicanadelsigloveinte,
J.PatrickDuffey,UNAM,1996
https://youtu.be/ZoZLb-mEIu4
https://youtu.be/u-1J_HeCYmA
Ripstein:elherederodeBuñuel
1. ElcinedeRipsteinenDiálogoconstanteconescritoresLatinoamericanosyExtranjeros.
2. Rasgosestilísticosyformales,quelacinematografíadeRipsteintomalaobrafílmicabuñueliana:elplanolargoyelplano-secuencia,losmovimientosdecámaraquesiguenlosmovimientosdelospersonajes.
3. Opcionesgenéricasytemáticas,subversióndelmelodrama.Sutemáticarecurrente:laviolencia-contenidaomanifiesta-queinevitablementeconducealpuntofinal,alafatalidad;lafamiliacomomarcoderelacionesysentimientos(elpadreausenteopresente,determinandolavidadeformaintolerante;lamadrequefracasaenlareconciliacióndesufamilia);eluniversofemenino-cargadodeimágenesdurasyterribles-;ylacárcel-realidadometáfora-,oloquesuponeelaislamiento,elvacíotantopersonal-dedestrucción-comoespacial(enestesentido,Ripsteinaprovechaelespejo-losespejos-parareforzarelpasodeltiempo,consolidarorgullosopermitirmodificarunespaciodeterminado).Raícesque,endefinitiva,perfilanlosrasgosmásdiversosycomplejosdelaspasioneshumanas.
https://youtu.be/FmANQBBFRSU
https://youtu.be/h9-SqFDT010
https://youtu.be/kZCieq1mmw0
https://youtu.be/U4WNvnCKH-k
https://youtu.be/aHQZnydkmwY
PazAliciaGarciadiego:Labellezadelosórdido
https://youtu.be/1_P6qIxklkA
1985unañocrucialparaArturoRipstein,puesconoceaquienseconvertiríaensuesposayguionistadecabecera,PazAliciaGarcíadiego,iniciándoseunafructíferasimbiosisqueregalaríacintasllenasdepersonajesensituacioneslímite,conescenariosbarrocoscargadosdedramayangustia.
SegúnGarcíadiego,cuandoseconocieronencontraronafinidadesyalprincipionohablarondecine,sinodelavidamisma;Ripsteinlepidióunosguionesparatelevisiónquenuncacuajaron,seríahasta“Elimperiodelafortuna”(1986)quecomenzaríansucaminojuntosenlahistoriadelcine.
BasadaenuncuentodeJuanRulfo,“Elimperiodelafortuna”narralahistoriadeunhumildepregoneroquevivedentrodelainestabilidaddelazar,obteniendoungallomoribundoalquecurayllevaapelar,siendoelaveunametáforadesusmomentosdegloriaydesuinevitabledesgraciadentrodeunpeculiartriánguloamoroso.