Richard Hamilton “Evlerimizi bu kadar farklı, bu kadar hoş kılan ne?”

7/31/2019 Richard Hamilton Evlerimizi bu kadar farkl, bu kadar ho klan ne?

1/12

Richard Hamilton; Evlerimizi bu kadar farkl, bu kadar ho klan ne?

Mustafa Durak


2/12

Richard Hamilton; Evlerimizi bu kadar farkl, bu kadar ho klan ne?

Mustafa Durak

'Pop sanat'n ncs olan Richard Hamilton'un bu kolaj almas bir ev iigrntsdr. Herhangi bir i dekorasyon, ister istemez bir dnemiyanstacaktr. Ne var ki, bu resimde dikkat edilmesi gereken ilk zellik teknikleilgili olandr: kolaj oluudur. Kolajn en temel zellii imgesele almaynkoullamasdr, ikonik olandan uzaklama kolayl salamasdr. Bu, biranlamda, 'gerekten varolmayan'a gei vizesidir. Ancak, bu almada, zellikleMax Ernst'in kolajlarndaki gerekstc tavr, zellikle yapt kolajlarn ekyerlerinin belli olmasn istemeyii ve yaratcln, imgeseli yeniden deil,yeni olarak sunmasnda ne kt dnlrse, gerek ile gerekstnn

birlikteliinden sz edilebilir. Dolaysyla olabilir olann olamazlakaynamasdr bu yapt denebilir. Ancak unu belirtmeliyim: bu resim biryandan dnemin kltrel durumuna iaret ederken, bir yandan da simgeselgsterge olmaya ynelir. Buna ek olarak resmin felsefi ve/ya ironik niteliinedeinilebilir.

ncelikle resimdeki geleri tarihsellikleri iinde ele alabilirim:

Odann tavan, tavan algs yaratsa da normal bir tavan deil. Tavan ay yzeyinisergiliyor. Bu iaret eden, o dnem iin aya gitme almalar yapan biranlayn simgesi olarak gelip evimizin iine yerleir, bir anlamda insanlnzihnine. Zaten yukarda oluu da bu anlamda nemlidir. Yani tavan yerindekigrsel hem tavandr, hem aydr, hem batr, dolaysyla zihindir, hem dezihindeki imge, zihni uratran eydir. Bu resmin 1956 ylnda yapldnadikkat edelim.

Resimdeki odann sol duvarna baktmzda yksek bir kat, dary sahne gibigsteren iki paral bir pencere ve pencerenin s ksmnda nereyle

balantlandracamz kestiremediimiz ahap bir tavan grnts. Tavangrntsnn berisinde dorik bir stun. Bu stilleri resmin ada ieriiyle yanyana getirdiimizde biemsel bir karma buluyoruz. Bu noktada Alain Korkos'un,Hamilton zerine syledii u yargnn altn iziyorum: Warhol'u ve onun

Marilyn'lerini unutun, Warhol'u ve onun Campbell orba kutularn unutun,

Warhol ve New York'u unutun. Richard Hamilton daha nce oradayd.

Pencerenin arka planndaki grnt, d mekana ait. Bu, klasik resimdekipencere ileviyle buluturulabilir, bir farkla: klasik resimde pencerenin ilevi bir

alma, zgrlk kaps iken, bu almada i mekann tamamlayc parasdr.Yani bir kartlk sz konusu deildir. Grnt, byk bir kentin, nemli bir


3/12

kltr mekan olan sinema binasn (ya da binalarn) ve nnde film izlemekiin bekleyen insanlar sunmaktadr. Grntye, gstergebilimsel birzmlemeyle baktmzda afilerle ve tabelalarla kapl binann izleyicilerlegrntde kaplad yer oranlatrldnda ve gerek tabelalarn, gerek afilerin,

insanlarn zerinde yer almas dikkate alndnda, sinema kltrnn, bakacasinema sanayiinin insanlar nasl etkisi altna ald, onlara nasl egemen olduugrlebilir. Bu balamda, hem adyla hem grntsyle sunulan aktr AlJolson, insanlarn zihinlerinde yceltilmekte, bakaca putlatrlmaktadr. Bunoktada 'iaret eden ey' ve 'iaret edilen' kavramlar, Saussure'n gstergekavramyla deil de gnderge kavram erevesinde deerlendirilebilir. Ancak

bu noktada iaret edilen yani gnderilen kavram konusundaki kiplemeleribelirtmek gerek: ddnya nesnesi olarak gnderilen, metinsel (her trl ifadeiin) gnderilen, eyleyen kiilik olarak gnderilen. Konuyu bu grntyeuygularsak, aktr Al Jolson bir iaret edicidir, gnderendir. lk etapta, iindeoynad Caz arkcs filmiyle balantldr. Dolaysyla onun grnts bufilme gnderme yapmaktadr. Bunun dnda filmin oluum sreciyle

balantldr. Bu yzden de filmin olumasna katk sunan her birey eyleyenkiilik kavram iinde yer alabilir. Bizzat dorudan filmin retimini yapanlar vedolayl olarak bu filmin yapmna katk koyanlar: yatrmc tccarlar, Devlet veizleyiciler. Eyleyen iine izleyiciyi de kattmzda bireyin nasl bir ksrdngye dahil olduunu, dahil edildiini grmek, bizi zorunlu olarak felsefenintemel sorununa ilet: esigin birey nelerin olumasna zne olarak katk veriyor?Bylece dilsel zmleme, gstergebilimsel zmlemeden felsefi

zmlemeye uzanan bir srece uzanyorum. Uzanmalyz. Altn izdiim:sonuta, insann birey olarak kendisi, insanln varlksal sal bakmndan,insan zararna bir davrann, eylemin iine dahil oluyor. Burada u noktayagelinmesi gerekir diye dnyorum. nsanln kltrel ve teknolojik herretimi, insan yaam iin bir aratr. Ve her ara olumlu ya da olumsuzkullanlabilir. Demek ki eyleyen kiilikin, zne olarak genelletirilmesi biziksr dngye, zlemez bir soruna gtrrken, bu genel kiilik, genel zneninkatklar, niyetleri ve bu niyetleri gerekletirmek iin yaptklar ayrcazmlenmeden analiz sonlandrlamaz.


4/12

Caz arkcs filmi, New York'ta 1927'de gsterime giren ilk sesli filim. Bugrnt 1927 ylndan mdr, resmin yapld yl olan 1956 ylndan mdr?Bilmiyorum. Evin iine dahil olmu bu mzikal komedi filmiyle ilgiligrntlerden ev ii br gelere ynelebilirim.

Evin iinde, merdivenin alt zemininde bir elektirik sprgesi. Merdiven dik, oniki basmakl. Merdivenin st basamaklarnda bir kadn, yksek merdiveninhalsnn en st basaman elektrik sprgesiyle temizliyor. Merdivenin orta

basamaklarn iaret eden bir okla eski sprgelerin ancak oraya kadar

kabildikleri iaret ediliyor. Bu iaretle grnt, doallktan kp, biryapmacaya, kurguya dnyor tpk kolaj kurgusu gibi, ierik de yapaylayor,kurgulayor. Kapitalist sistemin temel arac haline getirilmi reklamadnyor.

Resmin ortasnda odann dip ksmnda bir gereksinim gesi olan k kaynaabajur, ayni zamanda ikinci bir reklam aracna dntrlm, Ford markaaracn armasyla. Kendiliinde(n) bir nesne olan abajur reklam nesnesinedntrlm oluyor, ve ayni zamanda zemin olarak da eyleiyor. Elbette uda var: sahip olmann, sahip olmayla vnmenin, tatmin olmann nesnesi olarak

Ford araba. Hem insann arabayla btnlemesi, kendini arabann gcyle birsaymas hem de araba dolaysyla ona bu olana sunan sistemin oyunca,nesnesi haline gelmesi. Bir bakma kazan kazan aldatmacs.

Duvardaki afite dnemsel baka bir kltrel nesne gryoruz: izgi romankapa. Jack Kirby'nin resimledii (Alain Korkos'un ifadesine gre), bu youngromance dergisinin alt bal: Gerek Ak ykleri.


5/12

Bu dergi, baka bir kltr nesnesidir ve dnemin insan iin ilgi odadr. Budergi kapa da, baka bir oda iini gstemektedir. Bu odadaki gelerden abajur,ayna, masay not ediyorum. Kiilere baktmda, sol elinin parmaklar arasndasigara tutan, kendinden emin patron, sol yanda delikanl, ortada delikanlnnsevgilisi. Onun sanda ise bir sehpa zerinde bir fotograf erevesi. erevearkadan grld iin fotograf kiiyle ilgili, ancak yine de yorum retebiliriz:

patronun kznn fotograf. Bu durumda grnmeden var olan nianl ile sevgiliarasnda kalan delikanl ilikisi ve baba ile kznn sarmalad iki sevgilininvarl. Bylece karmaklaan dramatik bir durum sunuluyor. Bakaca bu

serinin tm yklerini temsil eden bu ykde, efsanevi ak anlayna kar birak gereklii gndeme getirilmi oluyor. Resimde iki erkein konumalar dadikkat ekici. Delikanl sevgilisine konuurken patron iinden kendi kendinekonumaktadr.

Delikanl: Marge, akmz sr olarak saklamak zorundayz. Bizim ilkimizipatron renirse iimi kaybederim. Ne de olsa, onun kzyla nianlaym. Buyzden seninle gizli grmek zorundaym.

Patron: Garip! Adam aktan korkmuyor da iinden korkuyor! Sen hayatnnarka bahesinde saklanrken, kzmn ne hissettiini nasl bilebilirsin?


6/12

Delikanl kendi duygusal ilgisini ne karrken patron da kendi duygusalilgisini merkeze alyor. atmann kayna da ilgi merkezleri atmas deilmi?

Bu dergi kapann, izleyiciye gre sanda ssl ereveli bir portre var.

Viktoria dneminden bir beyefendi. Byk bir olaslkla evin erkeinin (ok)yakn. Byk olaslkla babas, ya da atas. Onun devam olmakla vnd

biri. Bunun, yannda anne ya da anne anne ya da ardndakileri gsteren bir resimolmay erkek egemen kltrn gstergesi. Bu deerlendirmeye baka birgereke de resimde evin erkeinin kaplad yer ve duruudur.

Nesnelerin kompozisyonu: Bir uta nostaljik bir balant nesnesi olarak aileby, br uta film aktr.

Bu portrenin aasnda ve ayni zamanda plak bayanla portre arasnda bulunan

bir televizyon. Sz konusu kltrn baka bir arac. Televizyonda telefonlakonuan kadn imgesi, yine film olgusunun, bu kez bayan oyuncunun grntyegelmesiyle sanki erkek kadn kutuplarnda bir para dengelenme izlenimialyoruz. Bir yanlsama.

nde bir sehpa, zerinde Ham marka jambon. Burada yiyecein sergilenmesiile Andy Warhol'un Campbell orba kutular arasnda bir iliki kurulabilir, herne kadar iki yapt arasnda sekiz yllk bir ara olsa da. Zira her ikisi de doalrn olmaktan km, sanayi tezgahndan gemi, ilenmi rnler. Sehpannzemini zerinde bir de koltuk var. Ama zemin, bir deme gibi alglanmasnn

yansra ayni zamanda duvarn bir paras gibi de alglanabiliyor. Bu da bizidoal mekan d anlatm olan minyatrlemeye iletiyor.

Bir kanape ve plak bir kadn. Dorusu bu alma, Giorgione'nin Frtna adltablosuyla, ve zellikle de Manet'nin Krda Sabah kahvalts almasylakarlatrlabilir. Bu kadnn plak olmasna karn bandaki apka vememelerinin ucundaki, sutyen yerine konmu nesneler ilgintir. Zira apkannabajur formunda ve neredeyse ayni hizada oluu, onun da nesne deerliolduuna iaret eder. Memelerindeki nesneler de ayni anlamsal deerdedir.Kadnn kendinde varlk deil de nesnelemi, eylemi varla dnmesi. Ne

doal bir plakla dn, ne de kadn salt erotik nesneye dntren bencilarzulayc bir bak sz konusu deil. Ar nesneleme, ar duyarszlama veyabanclama, madde odakl olma sz konusu.

Alain Korkos, bayann gslerini fzeye benzetir. Ve memelerin ucundakinesnelerle 1956 Kadillak Eldorada'nn tanponlar ve de 1950 model StudebakerChampion'un burnu arasnda iliki kurar:


7/12

1956 Cadillac

Dorusu Kadillak'n tanpondaki fze biimi ile memelerin fzelemesiiletilebilir ama o nesneler Studebaker'in iki far aras ne km formuna dahayakn. Ve aslnda bir tr dansz sutyeni biimi de sz konusu edilebilir.Kadnn duruu ve plakl, erkein allm vcut gzelliine kar,kendiliinden gzel olan gstemek olarak yorumlanabilir. Ve merdiven halsn

spren kadnla yan dzenleni iindeki bu plak kadn giyinik ve plakkartl yansra alan ve almayan kartlyla da belirir. plak olan bir


8/12

emek retmez, var olan sunar. plakl, pozu ve erkein elindeki tenis raketiniandran byk lolipopu, simgesel olarak fallus gibi ona ynelik sallamas onucinsel nesneletirir. Ama bunun ikonik gsterme dzeyinde deil de simgedzeyinde olduunun alt izilmeli. Bu kadn ve erkein bak ynleri de dikkate

deer. Birbirlerine deil de kendilerine bakana bakyorlar. Bu, kendinigstermeye younlama (poz verme) olarak deerlendirilebilecei gibi gzdarda olma olarak de deerlendirilebilir ki bu yorum Ak ykleri dergisininanlatmna da uygundur. Alain Korkos, Hamilton'un bu almas ile Jan vanEyck'in Arnolfini'nin Dn adl tablosu arasnda ilinti kurar.

ncelikle Hamilton'un klasik resim tutkunu olmasn, ardndan her iki tablodada erkein solda, kadnn sada olmasn; ikisinde de pencerenin solda olmasn;ikisinde de avize/abajur'un tam ortada olmasn; birinde ayna, dierindetelevizyonun olmasn (her halde ikisi de baklabilir olduu iin); birinde

manyetofon, dierinde kk kpein ayni yerde olmasn; birinde yatak,dierinde kanape olmasn gereke yapar (ona gre 15. yy'da yatak kanape gibikullanlyordu).

Arnolfini'nin Dn; Jan van Eyck, 1434


9/12

Bu benzetme, uuk grnse de, dzenlemeyle ilgili olduu kadar, eylerinkullanm deerleriyle de ilgili olduu iin, hemen reddedilebilecek gibi deil.

Genel olarak nesnenin ne karlmas, resim tarihinde Marcel Duchamps'neme si ile zirve noktasna ular.

Ben kendi payma Hamilton'un almasn Alain Robbe Grillet'nin YeniRoman anlaynda nemli bir etkisi olan btn yerine para kullanarakgerekletirdii kiinin nesneletirmesi giysiyle gsterilmesi ile ilikilendirmekistiyorum. rnein Grillet merdivenlerden kan bir adam, onu

pardesletirerek, yani nesneletirerek anlatr. Ve Yeni Roman anlatmayaalrken de Gelecein roman yapsnda hareketler ve nesneler 'bir ey'olmazdan nce, 'var' olacaklardr. Hem orada kat, deimez bir biimde sonsuzakadar var olacak, hem de kendilerini geici birer avadanlk gibi kullanmayaabalayan anlayla elenerek var olacaklardr... Bylece, nesneler yava yvadeimezlikten kurtulacak, srlarn yitirecek, sahte esrarndan ve birdenemecinin 'eyann romantik yrei' dedii o kukulu isellikten vazgeecek,giderek kahramann belirsiz ruhunun belirsiz yanss, urad aclarn bir imgesiya da isteklerinin bir glgesi olmaktan kacaklardr. Eer, nesneler imlemelerin

boyunduruunu bir an iin kabul ederlerse bu, ancak grnte -alay olsun diye-yaplacak ve onlarn insana ne denli yabanc kaldklarn daha iyi gstermeyeyarayacaktr demektedir (A. Robbe Grillet; Yeni Roman; ev: Asm Bezirci;Yazko; stanbul; 1981s: 39)

Gerek Grillet'nin yaptnda gerek Richard Hamilton'un almasnda insann,teknolojik ve kltrel aralarla nesneye dnmesi, yabanclamasanlatlmaktadr. Hamilton'da vurgulanmas gereken: eylerin, bu aralarla birkez daha nesneletirilerek araya, insanla ey yaknlamasn engelleyici birmesafe koymaktadr.

Richard Hamilton'un bir soru olan adlandrmas zorunlu olarak sanat yapmayayni zamanda felsefi bir dzleme tar. Dolaysyla derdininin yalnzca estetik

olmad; ayni zamanda felsefi bir soruna iaret etmek de olduu sylenebilir:insann; avlanmasna, dntrlmesine hizmet eden psikolojik ve antropolojikaklarnn, avlayan, dntren insan znesininin yaratt koullar sonucukltrel kuatlmln; yaambiiminin, ideolojisinin nasl ynlendirildiinigsterdii yorumu yaplabilir. Kulland kolaj yntemiyle ve farkl biemlerikullanarak da insann yaln deil karmak ya da karmaklam bir yap iindeekillendi(rildi)ini syleyebiliriz.

Richard Hamilton'un 1956'da sorduu soru gnmzde de geerli deil mi?.


10/12

Kaynaklar

A. Robbe Grillet; Yeni Roman; ev: Asm Bezirci; Yazko; stanbul; 1981Alain Korkos; in memoriam: richard hamilton, l'autre pape du pop art

http://www.arretsurimages.net/vite.php?id=12017

Ekler:

Richard Hamilton: New Technology and

PrintmakingExhibition catalogue, 1998Introduction by Richard Hamilton and foreword by Alan Cristea35 pages with 42 illustrationsPublished by Alan Cristea Gallery, 1998
http://www.arretsurimages.net/vite.php?id=12017http://www.arretsurimages.net/vite.php?id=12017http://www.arretsurimages.net/vite.php?id=12017http://www.arretsurimages.net/vite.php?id=12017


11/12

Richard Hamilton: Painting by numbersExhibition catalogue May/June 2006Introduction by Richard Hamilton.60 pages with colour illustrations.Published by Alan Cristea Gallery, 2006


12/12

Bildiri. Tual zerine mrekkep pskrtme ve yalboya.

Cebrail'in Meryem'e, sa'ya gebe olduunu bildirmesi sahnesine gnderme.

Her almada da bir yandan ev ii kavram korunurken, bir yandan teknoloikgelimeye paralel bir deiim izlenmekte. lk almasndan farkl olarak iki

amada (1998ve 2008) plak kadnn barol oynad sylenebilir. Bunlardanesnelerin rol geri ekilmi durumda. Her almada erkek figr(ler)ininkaldrlm olmas ve kadnn hep gen olmas Hamilton'un ruhsalyla,znelliiyle ilgili olsa gerek.

Documents

Richard Hamilton “Evlerimizi bu kadar farklı, bu kadar hoş kılan ne?”