Rivendosja e domosdoshmëri Kongresi i I-rë i BRASH-it, ngjarje … · 2015. 8. 1. · ci, Erseka, Devolli etj. Në orën 9.00 u rreshtuan para tribunës katër batalionet dhe repartet

FAQE 1Gusht 2015; Nr. 8(320)

Kryeredaktor: Halil RAMA ; Zv/Kryeredaktor: Sakip Cami Email: [email protected] / website: WWW.VETERANIOBVL.ORG

GAZETË PERIODIKE. NR. 8 (320) Gusht 2015 ÇMIMI: 20 LEKË

Rinia dhe populli shqiptar do të realizojnë aspiratën e tyre të integrimit të plotë euroatlantik

Kongresi i I-rë i BRASH-it, ngjarjee shënuar në historinë e Shqipërisë

Rivendosja egradave, si

domosdoshmëri

PËRKUJTIMORE

Nga Dhimitër NDRENIKA

Organizata e Ushtarakëve në Pension etë Liruar të Shqipërisë (OUPLSH), në vijimë-si ka kërkuar njohjen e dhënien e gradësushtarake të gjithë ushtarakëve "pa grada"që, pas heqjes së padrejtë masive të gradavenë ish-Ushtrinë Popullore të RSH me 1 maj1966, mbeten në Ushtri si oficera e nëno-ficerë karriere dhe e ndërprenë shërbiminaktiv , sipas ligjeve të kohës para datës 1korrik 1991, datë në të cilën në Ushtrine eRSH u rivendosën "gradat". Kjo shtresë ush-tarakësh nuk e përfitoi gradën.

Ligjet e mëpasme deri më sot nuk den-juan t'ua rikthejnë këtë të drejtë.

Kjo padrejtësi duhet vënë në vend. Kjoshtresë ushtarakësh vuajti trajtimin e prak-tikave të "partise -shtet", ndonëse e arsimuarprofesionalisht, e përkushtuar deri në vet-mohim për përmbushjen e misioneve të saj,ndaj "Betimit Ushtarak". Asnjë prej tyre nuku dënua , nuk e meritoi heqjen e gradës në 1maj 1966; nuk ka asnjë Vendim Gjykate tëformës së prerë që të mohoje titullin "oficer enënoficer" që u ruajt deri në ndërprerjen ekarrierës aktive ushtarake, por që "grada"ju mohua atyre, ndërkohë që ushtaraku isotëm i pasviteve 1991 e ruan si titullin dhegradën funksionale, oficer e nënoficer.

Nuk mund të pranojmë këtë denigrim,diskriminim e nëpërkëmbje të kontributittonë madhor kombëtar në mbrojtjen e sigur-inë e vendit. Këto na kujtojnë një ndarje arti-ficiale, qoftë edhe për demokracinë që pondërtohet në RSH ashtu dhe për "depolitiz-imin" e "departizimin" kushtetues e ligjor etë të drejtave kushtetuese të ushtarakut.

Rivendosja e gradave të ushtarakut tëmohuara nga diktatura, të pavlerësuara emohuara pas përmbysjes së saj nga shtetishqiptar është domosdoshmëri, detyrimmadhor i tij ndaj këtij diskriminimi tëmbrojtësve të kombit, popullit dhe atdheut etë vetë shtetit . Organizata ne vijimesi, ngaviti 1991 e deri më sot, ka marrë nisma lig-jore dhe ka kërkuar që në RSH, demokraciae brishtë dhe të qenit anëtar i NATO-s, e kabërë të domosdoshëm e te detyrueshëm, riv-endosjen e gradave të njehsuara funksion-ale për të gjithë ushtarakët, kategoritë e tyree karrierës aktive ushtarake, pavarësisht ngakoha (data) e ndërprerjes të shërbimit aktivushtarak që sot nuk i gëzojnë, por që kanëdalë në pension ose në lirim me ligjet e ko-hës, te pavlerësuar edhe në ligjin e sotëm nr.59 , dt.12.06.2014 "Për karrierën ushtarakenë FA të RSH".

Muhamer Spahiuishte një burrë shteti,mbrojtës i flaktë iinteresave kombëtare

FAQE 13

OBVLURON SULËDOMINNË 90-VJETORINE DITËLINDJES

ME RASTIN E 72 VJETORIT TË BRIGADËS SËI-RË SULMUESE - "HEROINË E POPULLIT"

Njësia e parë e madhe dhe eorganizuar eUshtrisëNacionalçlirimtareshqiptare

NË KUADRIN E 79-VJETORIT TË VITLINDJES

STUDIUESIT XHEMALMEÇI I FLET VEPRA

ax

FAQE 8

FAQE 5

AKTIVITETI

FAQE 9

NJË VIT PA SYRJATAHIRIN.....

ORGANIZATA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTE NACIONALÇLIRIMTARE TË POPULLIT SHQIPTAR (OBVL)

(Vijon në faqen 16)

KOLONEL SULË DOMI, NJË JETË PËRATDHEUN, ME PUSHKË DHE PENË!

Megjithë kontributin e madh që dha rinia shqiptare në luftënkundër okupatorit, idealet e saj për një Shqipëri të lirë dhedemokratike, për një jetë më të lumtur, megjithëse kanë kaluar71 vjet nga përfundimi me fitore i asaj lufte legjendare, asn-jëherë nuk u realizuan. Idealet e saj u tradhtuan nga drejtuesite sistemit diktatorial, por edhe sot rinia endet nëpër botë për tëgjetur një vend pune

Nga kujtimet e gjeneral-lejtënant Rrahman Parllaku për ngjarjen makabër

FAQE 13

Nga Rrahman PARLLAKU

FAQE 3 FAQE 2FAQE 2 FAQE 4

Nga Halil RAMA

AKTIVITETI

FAQE 6-7

Halim Ramohito,gjenerali i punëve dhe

vuajtjeve të mëdhaNga SHPENDI TOPOLLAJ

55 vjet më parë - Si u rivra Çamëria?!Nga Hyqmet ZANE

Dhjetë muaj pas arrestimit të bujshëm të 28 korrikut 1960, në orën 11, pasnjë hetimi dhe shantazhizmi barbar në dhomat e inkuizicionit komunist, dik-tatori dha verdiktin e pushkatimit të grupit të ashtuquajtur "grupi i TemeSejkos dhe Tahir Demit". Ka qenë 30 dhe 31 maji i vitit 1961 kur togat e push-katimit do të zbraznin karikatorët e armëve të tyre mbi bijtë shqiptarë të nënaveçame. Ishin Teme Sejko, Tahir Demi, Avdul Resuli, Ali Xhelo Arapi, Hajri Mane,që pas atij gjyqi të fund majit 1961 do të pushkatoheshin në mënyrën më mi-zore, ashtu siç nuk vriteshin as edhe kuajt e jo më njerëzit

FAQE 2 Gusht 2015; Nr. 8(320)

HISTORIA

Rruga luftarake eBrigadës së I-rë Sulmuese, ashtu si e çdo

reparti e njësie të Ushtrisë Na-cionalçlirimtare të Shqipërisëështë e mbushur me vepraheroizmi, vetmohimi dhe besni-kërie të pakufishme ndaj popullitdhe Atdheut. Jeta dhe veprimtar-ia e saj është aq e pasur me ng-jarje dhe vepra revolucionare, poli-tike e ushtarake të cilat kurrës-esi nuk mund të përshkruhen nënjë artikull, në një apo dy libra,por në shumë vëllime.

Udhëzimet për krijimin eBrigadës së I-rë u lëshuan më 20qershor 1943. Pikësynimi ishte qëkrijimin i këtij formacioni të parëtë madh të shërbente për t'i dhënëvrull krijimit të batalioneve ebrigadave të tjera, të një ushtrietë rregullt partizane, të cilat do tëngjallnin një besim të madh përzhvillimin e luftës sonë, drejt Kry-engritjes së Përgjithshme.

Me krijimin e Shtabit tëPërgjithshëm u hodhën themelete Ushtrisë së rregullt populloreshqiptare.Brigada e I-rë ishte ipari formacion i madh i kësaj ush-trie të rregullt. Kjo brigadë nukishte një repart krahine oseqarku, siç ishin çetat, batalionetdhe grupet. Ajo ishte një njësi luft-arake në dorë të Shtabit tëPërgjithshëm, me partizanë ngatë gjitha qarqet e vendit, që do tëluftonte, lëvizte dhe manovrontenë të gjitha krahinat e Shqipërisë,ku të paraqitej nevoja.

Brigadës së I-rë, si formacioni madh i ushtrisë së rregullt par-tizane ju ngarkua nga Shtabi iPërgjithshëm detyra që të shër-bente si shembull për repartetpartizane të të gjitha krahinave,për shndrrimin e tyre në forma-cione të rregullta. Pra, Shtabi iPërgjithshëm i kishte marrë tëgjitha masat politke e organiza-tive që Brigada e I-rë të bëhej metë vërtetë bërthama e shëndoshëpër ushtrinë e rregullt.

Të gjitha qarqet e Shqipërisëkishin marrë udhëzime që kon-tigjentet e caktuara të ishin par-tizanë e kuadro me përvojë luft-arake.

Qarqet e Korçës, Gjrokastrës,Elbasanit e Vlorës do të dërgoningrupet me numër më të madhpartizanësh e kuadrosh. Shtabi iPërgjithshëm synonte që kjo një-si të organizohej, paisej dhe plotë-sohej me një efektiv të pathye-shëm dhe të drejtuar nga kuadrome përvojë ushtarake e revolucio-nare të lartë, për të përballuargoditje nga më të fuqishmet që dotë organizonte armiku. Ky sulm iokupatorit ishte në planin e tijstrategjik me qëllim që të pengon-te me çdo kusht shkallëzimin emëtejshëm organizativ e numer-ik të një ushtrie të rregullt Nacio-

Me rastin e 72 vjetorit të Brigadës së I-rë Sulmuese - "Heroinë e Popullit"

Njësia e parë e madhe dhe e organizuare Ushtrisë Nacionalçlirimtare shqiptare

Me krijimin e Shtabit të Përgjithshëm u hodhën themelet e Ush-trisë së rregullt popullore shqiptare. Brigada e I-rë ishte i pariformacion i madh i kësaj ushtrie të rregullt. Kjo brigadë nuk ishtenjë repart krahine ose qarku, siç ishin çetat, batalionet dhegrupet. Ajo ishte një njësi luftarake në dorë të Shtabit tëPërgjithshëm, me partizanë nga të gjitha qarqet e vendit, që do tëluftonte, lëvizte dhe manovronte në të gjitha krahinat e Sh-qipërisë, ku të paraqitej nevoja.

Rruga luftarake e Brigadës së I-rë Sulmuese, ashtu si e çdo reparti enjësie të Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Shqipërisë është e mbushurme vepra heroizmi, vetmohimi dhe besnikërie të pakufishme ndajpopullit dhe Atdheut. Efektivi i Brigadës së I-rë pati vazhdimishtndryshime. Më 8 tetor Brigadës iu shtuan edhe 150 partizanë ital-ianë, të cilët formuan Batalionin "Antonio Gramshi" dhe në fund tëmarsit ''44 u shtua edhe batalioni i 5-të. Brigada arriti kështu njëefektiv prej 1237 luftëtarësh

nalçlirimtare shqiptare. Këtëqëllim armiku e tregoi dhe nëditët e inagurimit të Brigadës sëI-rë duke angazhuar 10 000 trupame paisjet luftarake më modernetë kohës, plus forcave të Ballit,milicisë, aviacionit etj, për ta as-gjësuar atë që në krijimin e saj.

ORGANIZIMI I NJËSISË

Shtabi i Përgjithshëm zgjodhivendin më të përshtatshëm, ra-jonin e Vithkuqit për organizimine Brigadës së I-rë. Katundi Vith-kuq, 20 km në jugperëndim tëKorçës, terren malor, ishte i për-shtatshëm për të organizuarmbrojtjen. Popullsia e Vithkuqitdhe e fshatrave për rreth ishte 100përqind në mbështetje të LuftësAntifashiste Nacionalçlirimtare.

Grumbullimi i grupeve parti-zane të ardhura nga drejtimet ecaktuara filloj që në fundin e mua-jit korrik ''43. Të parat erdhënforcat e Korçës (rreth 200 partiza-në e kuadro) të cilat u vendosënnë Manastirin e Shën Pjetrit. Mëvonë mbrriti grupimi i Gjirokas-trës që zuri vend në Pyllin e Sh-tyllës. Deri më 2 gusht mbrritëntë organizuar edhe vullnetarët par-tizanë të qarqeve të Elbasanit, Be-ratit e Vlorës. Partizanë të veçantëpati dhe nga Tirana, Dibra, Dur-rësi, Kukësi e Shkodra. Në efek-tivin e Brigadës I-rë erdhën dhedhjetë vajza partizane. Në fillimBrigada pati një efektiv prej 556partizanë. Midis tyre 70 kishinqenë kuadro drejtuese si koman-dantë e komisarë batalionesh e

çetash, komandantë njësiteshguerrile, me përvojë të pasur luft-arake e të kalitur në vështirësi.

Në datën 10 gusht përfundoiorganizimi i Brigadës me katërbatalione dhe tre kompani: njëkompani mortajash, një kompanipushk kundërtank dhe një bateriartilerie. Një vëmendje e posaçmeiu kushtua shërbimit të inten-dencës. Shtabi i Përgjithshëm përkëtë shërbim kishte parasysh seNjësia do të lëvizte nga një kra-hinë në tjetrën, herë-herë meshpejtësi të madhe. Kuptohet qëBrigada duhet të kishte një furni-zim dinamik, sidomos me muni-cione. Prandaj ndërtimi i këtijshërbimi u organizua në përsh-tatje me kërkesat e detyrat e Një-sisë. Një përforcim i veçantë ju bëintendencave të batalioneve.

15 GUSHT 1943 - DITA EINAGURIMIT

Po afrohej 15 gushti, dita e in-agurimit. Ceremonia do të zhvil-lohej në fushën e vogël tëMakërzës, që shtrihet në luginënmidis kodrave e pyjeve.

Në Vithkuq prej dy javësh qën-dronte Shtabi i Përgjithshëm dheudhëheqës të tjerë të Luftës.Qarkori i Korçës kishte marrë tëgjitha masat përgaditore për fes-tën dhe mbrojtjen e nevojshmeme forcat e vendit. Në sheshin eMakërzës ishin vendosur bande-rola, flamuj e parulla të ndryshmedhe në qendër tribuna me gjethee mjete rrethanore. Që në orët epara po vinin aktivistë të fshatrave

e qyteteve si nga Korça, Pograde-ci, Erseka, Devolli etj. Në orën9.00 u rreshtuan para tribunëskatër batalionet dhe repartet earmëve të rënda me të gjitha pa-jimet dhe armatimet e tyre. Nëmëndjet dhe zemrat e gjithë efek-tivit të Brigadës ndjehej një gëzimdhe gjallërim i pakufijshëm. Ish-te nder i madh të bëje pjesë nëkëtë brigadë, që ishte njësia eparë e madhe dhe e organizuar eUshtrisë së rregullt Nacionalçlir-imtare shqiptare. Në sytë e sej-cilit lexoje gëzimin, krenarinëdhe vendosmërinë për t'i kryerdetyrat luftarake deri në vetë-flijim. Të gjithë prisnin me pa-durim fillimin e ceremonisë. Nëorën 10 mbrritën udhëheqësit ePK me E.Hoxhën në krye dhe tëShtabit të Përgjithshëm, të cilëtzunë vend në tribunë.

Ceremonia u hap me hymnine flamurit, kënduar nga kori.Pastaj e mori fjalën Spiro Moisiu,Komandant i Shtabit të Përgjiths-hëm i cili përshëndeti në emërtë Shtabit të Përgjithshëm, dukedorëzuar flamurin në formëtrekëndëshi me shkabëndykrenare dhe me yllin e artë, membishkrimin: "Brigada e I-rë eUshtrisë Nacionalçlirimtare". Aiu shpreh: "Ju dorëzoj këtë flamurnë emër të Shtabit të Përgjiths-hëm të Ushtrisë dhe kam porosiprej tij t'ju them që të mos e linikurrë të bjerë në duart e armikut,por ta ngrini gjithmonë lart e taçoni nga fitorja në fitore".

Komandanti i Brigadës, shokuMehmet Shehu e mori flamurindhe në emër të luftëtarëve bëribetimin përpara Shtabit tëPërgjithshëm me fjalët: "Betohemse këtë flamur që na dorëzoi Sh-tabi i Përgjtihshëm do ta mbajmëkurdoherë lart. Do të jemi besni-kë ndaj popullit dhe do të zhvil-lojmë luftë të paepur kundër fash-izmit okupator dhe armiqve tëpopullit, për krijimin e një Shqipë-rie të lirë dhe demokratike popu-llore". Këtyre fjalëve ju bënë je-honë zërat e njëkohshëm dhe tëzjarrtë të partizanëve: "Betohemi".Gjithë sheshi gjëmoi nga duartro-kitjet dhe thirrjet e të pranish-mëve "Rroftë Brigada e I-rë Sul-muese" etj. Në këtë ceremonifolën oratorë të ndryshëm.

Ceremonia u mbyll me par-akalimin e Brigadës. Në fushënuk ndjehej asgjë përveç hapitluftarak të partizanëve. Oshëtimae hapit përcillej larg nëpër pyje emale. Pas ceremonisë, deri vonënë mbrëmje buçitën këngët dhevallet partizane…

Efektivi i Brigadës së I-rë pativazhdimisht ndryshime. Më 8tetor Brigadës iu shtuan edhe 150partizanë italianë, të cilët for-muan Batalionin "Antonio Gram-shi" dhe në fund të marsit ''44 ushtua edhe batalioni i 5-të. Briga-da arriti kështu një efektiv prej1237 luftëtarësh.

FAQE 3Gusht 2015; Nr. 8(320)

NDERIMI

Shkëputja e Vlorës dhe eterritoreve të tjera të shtetitshqiptar me traktatin efshehtë të vitit 1915, ishtefillimi i një procesi që do tëthellohej deri në shpërbër-jen e shtetit shqiptar tëkrijuar vetëm pak vite mëparë. Lufta e Vlorës e ndalidefinitivisht këtë processhkatërrues për integritetine shtetit të ri shqiptar,madje edhe për ekzistencëne tij

Presidenti Bujar Nishaniishte në qytetin e Vlorës kumori pjesë në ceremoninë eorganizuar me rastin e 95-vje-torit të Luftës epope të 1920-s,në Teatrin "Petro Marko".

Veterani i LANÇ, Sulë Domi në 15 korrik festoi 90-vjetorin e ditëlindjes. Euruan në këtë ditë të shënuar të jetës

së tij, familjarët, të afërmit, bashkëluftëtarëte miqtë e tij, në një takim festiv jubilar, nësallën e Muzeut Historik Kombëtar. Një urimtë veçantë i solli edhe kryetari i OBVL-së Rrah-man Parllaku - Hero i Popullit dhe Nderi i ko-mbit. Në emër të anëtarëve të OBVL, Parllakuuroi përzemërsisht këtë shok armësh e ide-alesh, kol. Sulë Domin, birin e shquar të Mat-it, atdhetarin e flaktë, artilerin veteran, aq tëpërkushtuar e të lidhur me Luftën dheushtrinë,legjendarin e paepur me një jetë tëpasur veç "për Mëmëdhenë, me pushkë dhepenë".

Sulejman Domi lindi me 15 korrik 1925 nëBatër të Vogël të Burrelit. Ishte fëmija i tretë iDalipit dhe Havasë, pas dy motrave, Xhiles dheFatimes.

Shkollen e nis në Internatin e Burrelit, sinxënës dite. Ne vitin 1936, familja Domishpërngulet në Tirane, ku kiishte hapur njëfurrë buke afër ish kinema "Nacional", sot rru-ga "Bardhok Biba".

Pas shumë përpjekjesh, Sula regjistrohet nëgjimnazin e Tiranës. Aty, menjëhere ai bash-kohet me nxënës të klasave më të larta,anëtarë të lëvizjes antifashiste. Sula formon

Nga Niko Ferro

Për më shumë se dy deka-da në mjediset e brendshmetë muzeut, ndodhet i ekspo-zuar një objekt tepër iveçantë. Bëhet fjalë për njëshpat të vjetër osmane, të tipit"Jatagan".Shpata është prejhekuri dhe është e punuarme filigram argjendi.Nënjërën anë ka të gdhendur njëlutje në gjuhën osmane ndër-sa në tjetrën ka të gdhendurforma dhe simbole tëndryshme.Gjatësia e shpatësarrin 53 cm, tehu i saj ështëi gjatë dhe zgjerohet lehtë nëafërsi të majës. Gjerësia etehut tek doreza është 3 cm,kurse në afërsi të majës 1.3cm. Pjesa nga kapet shpata kaformë të drejtë, të gjatë 10 cmme gjerësi 1.3 cm. Shpata kaqenë e pajisur me 3 thumbapër mbërthimin e pjesës jometalike.

Këllëfi i këtij jatagani ru-het mjaft mirë. Në lidhje mevendin ku mund të jetëprodhuar ky jatagan nuk kemi

Pa Luftën e Vlorës dhe pa suksesin e saj, shteti shqiptar do të kishte rrezikuar seriozisht ekzistencën e tij

Nishani vlerëson personalitete të shquarahistorike të Luftës së Vlorës 1920

Kreu i Shtetit në vlerësimtë shembullit frymëzues nëorganizimin, drejtimin e luftëssi dhe në mbrojtjen të lirisë e

të Pavarësisë së Atdheut,vlerësoi institucionalisht meDekoratën "Nderi i Kombit",Komitetin "Mbrojtja Ko-

mbëtare" e Luftës së Vlorës1920, anëtarë të së cilit ishin:Osman Haxhiu, Duro Shaska,Ali Beqiri, Alem Mehmeti, Qa-zim Kokoshi, Beqir Sulo Agal-liu, Hamit Selmani, HysniShehu, Myqerem Hamzarai,Murat Siftari, Sali Bedini, Haz-ni Cano.

Në këtë ceremoni Presi-denti Nishani dekoroi gjithash-tu me Dekoratën e lartë "Nderii Kombit" (pas vdekjes), edheOsman Haxhiun, Selam Mu-sain, Zigur Lelon, Sali Mura-tin, Sado Koshenën, KananMazen dhe Ahmet Cane(Lepenicën) me motivacionin:"Për veprimtari të shquar nëluftërat për lirinë dhe pavarës-inë e Atdheut, si dhe trimërinëe vetëmohimin në organiz-imin e luftës epope të Vlorëstë vitit 1920".

"Mund të thuhet me bindjetë plotë se pa Luftën e Vlorësdhe pa suksesin e saj, shtetishqiptar do të kishte rrezikuar

seriozisht ekzistencën e tij.Shkëputja e Vlorës dhe e

territoreve të tjera të shtetitshqiptar me traktatin e fshe-htë të vitit 1915, ishte fillimii një procesi që do të thellohejderi në shpërbërjen e shtetitshqiptar të krijuar vetëm pakvite më parë.

Lufta e Vlorës e ndali de-finitivisht këtë proces sh-katërrues për integritetin eshtetit të ri shqiptar, madjeedhe për ekzistencën e tij. Në1920-n, Vlora dhe vlonjatet ijanë mirënjohës pjesës tjetërtë Shqipërisë për ndihmën qëiu dha në këtë luftë. Lufta eVlorës ka qenë e para luftë esuksesshme antikolonialistenë shekullin XX. Atyre që or-ganizuan, drejtuan Luftën eVlorës, si dhe gjithë atyre qëe bënë atë me armë në dorë,ne u jemi dhe do t'u jemimirënjohës përjetë", u shprehndër të tjera në fjalën e mbaj-tur Presidenti Bujar Nishani.

Një objekt i rrallë ngaMuzeu i Lushnjës

të dhëna. Jemi të mendimitse kjo lloj shpate është njëarmatim i futur nga ushtriajeniçere.Siç dihet nga histo-ria ajo gjeti përdorim të gjerënë të gjithë territorin e Per-andorisë Osmane.Po ajo që ebënë të veçantë këtë shpatëështë mbishkrimi i saj. Falndihmës të specialistëve nëDrejtorinë e Përgjithshme eArkivave në Tiranë u bë imundur përkthimi i saj.

Aty shkruhet:"Mashallah"

"O Muhamet, bëj shefaat(ndërmjetëso në jetën tjetërpër falje gjynahesh), se aiështë pjestar i ymetit (bash-kësisë së fesë tënde)".

Pak më poshtë jepet vitidhe emri i personit që epunoi: "Viti 1818 (1214 hix-hri), e punoi Ahmet Çermja"

Në lidhje me personin tëcilën punoi ase dedikoi këtëshpat nuk kemi informacion,ndoshta në të ardhmen mundtë hidhet më shumë dritë.

Kolonel Sulë Domi, një jetë për atdheun, me pushkë dhe penë!

OBVL URON SULË DOMINNË 90-VJETORIN E DITËLINDJES

grupin e klasës, zgjidhet anëtar i bërthamësantifashiste të shkollës dhe anëtar i njësiteveguerile. Në maj të vitit 1943, me kërkesen etij dërgohet në Mat për të krijuar çetën e dytëpartizane-vullnetare, duke marrë me vete edhedisa shokë të tjerë. Ai u zgjodh nënkomandat isaj. Me formimin e Batalionit të Matit në gusht1943, Sula caktohet komandant kompanie dhe,më pas, me krijimin e Brigadës së 23-të Suil-muese, Sul Domi merr detyrën e komandantittë batalionit. Në gjithë luftimet e zhvilluara nëMat, Krujë, Lezhë dhe Shkodër, Sula u dalluapër udhëheqje dhe trimëri.

Pas çlirimit, për një kohë të shkurtër,ngarkohet me detyrën e sekretarit të FrontitDemokratik për rrethin e Matit, por shumëshpejt rikthehet në ushtri me detyrën e Shefittë Shtabit të Brigadës së 11-të në Kukës.

Në mars 1946 deri në vitin 1949 dërgohetnë Bashkimin Sovjetik për të studjuar në spe-cialitetin "Artileri tokësore", duke u kthyer qëandej me rezultate shumë të larta.

Me ardhjen ne atdhe, Sula emërohet komis-ar në Regjimentin e artilerisë në Elbasan, kutregoi aftësi dhe rezultate të larta. Per rrjed-hojë, ai dërgohet përsëri në Bashkimin Sovje-tik për të vazhduar studimet për një periudhë5 vjeçare në Akademinë e Artilerisë "Xherx-hinski" në Moskë.

Me khimin në atdhe, fillimisht emërohetShef Operativ në Komandën e Artilerisë së Ush-trisë dhe pas një viti emërohet Shef i Shtabit ipo kësaj komande. Pas 10 vjetësh Sula emëro-het Komandant i Artilerisë dhe, kur Komandau kthye në Drejtori, Drejtor i Artilerisë.

Ne vitin 1959 Sul Domi martohet me Sherib-anin, vajzën e Mergjyzesë dhe Reshatit, dhelindin dy fëmije, Gentin dhe Venerën. Sherib-ani u nda nga jeta ne janar 2010.

Heqja e gradave në ushtri e gjen Sulën megradën "Kolonel".

Situata e krijuar në vitin 1974 ka qenë ndërmë të vështirat në ushtri, ku shumë kuadrotë lartë, me përvojë nga lufta dhe në ushtri dheme profesionalizëm të lartë, u goditën rëndë,duke i denigruar, larguar nga ushtria dhe bur-gosur. Në këtë situatë, Sul Domi u shfaq iekuilibruar, parimor dhe mbi te gjitha kujra-joz, duke i mbrojtur shokët e bashkëpunëtorete tij. Pavarësisht se ka jetuar në Tiranë, ai kaqenë gjithmonë pranë popullit të Matit. Për kon-tributin e dhënë gjatë luftës dhe më pas, SulDomi gëzonte respektin e veçantë të popullittë Matit dhe për këtë arsye është propozuar dheka qenë Deputet i Kuvendit Popullor për Rre-thin e Matit për 4 legjislatura rresht, nga viti1970 deri në vitin 1986. Pavarësisht punëve tëshumta, gjithmonë shkonte në zonë, dëgjonte

me respekt popullin që e kishte votuar dhe ndihmonte samundte për mbarëvajtjen e përparimit të tyre.

Në vitin1982 Sula del në pension dhe iu bashkua Organi-zates se Veteraneve te Luftës Nacionalçlirimtare, ku zgjidhetNënkryetar.

Për kontributin e dhënë gjatë luftës dhe pas saj për populline Matit dhe për kontributin për forcimin e ushtrisë, Këshilli iBashkisë Burrel, në korrik 2003 i dha Sul Domit titullin "QytetarNderi i Burrelit".

Në 90 vjetorin e lindjes, Sula mban me krenari 21 dekorata,medalje e urdhëra.

FAQE 4 Gusht 2015; Nr. 8(320)

PROFIL

Xhemal Meçi u lind në Kabash, Pukëmë 23.07.1936 në një zonë me traditavitale, fisnikëri, bujari e mençuri, vyr-tyte të cilat gjetën mishërimin më tëplotë te figura e Xhemalit, ku pas sh-kollimit fillor në vendlindje dhe atijunik në Pukë mbaroi të mesmen dhetë lartën në Shkodër dhe studimet pa-suniversitare në Tiranë, në profilin eGjuhë- Letersisë. Në vitet 1953-2015(62 vite) punoi në detyra dhe pozicionetë ndryshme, duke filluar që nga pozi-cioni i mësusit, më tej drejtor shkolle,drejtues i kabinetit pedagogjik të rre-thit Pukë, përgjegjës, specialist dhedrejtor i muzeut historik të rrethit Pukëku ende vazhdon me pasionin e tij tëshërbejë si specialist në shkollën muzë"Migjeni" dhe njëkohësisht në pavijo-nin e ekspozitës "Etno-kulturore" Pukë,ku u transmeton grupmoshave të ndry-shme vendase dhe të huaja, Trupit Dip-lomatik të atashuara në Shqipëri,trashëgiminë tonë kulturore që ngaperiudha Iliro-Arbërore,ku me mjaftinteres pritet ajo e kalasë së Dalmaces(Komanit).

Në veprimtarinë e tij shkencore sidrejtues i shoqatës së historianëve tërrethit Pukë, (1965-1975) janë përgati-tur në: gjuhësi, etnografi, folklor dhejanë mbajtur mbi 60 kumtesa, refer-ate, sesione shkencore, simpoziume,konferenca e kongrese, lokale, (ko-mbëtare dhendërkombëtare).

Gjatë 50 vjetve ka botuar mbi 100artikuj, nga 1965-2015 të karakteritshkencor si dhe librat:

1." Kanuni i Lekë Dukagjinit", Vari-anti Pukës, Itali 1996;

2. Puka (guidë),Tirane 1998, (shqip-anglisht-frëngjisht);

3. Ndue Jak Pjetri "Mesues i Popul-lit", me bashkautor, Shkodër, 1999;

4. Migjeni në Pukë, me bashkautorë,Shkodër, 2000;

5. Kanuni i Lekë Dukagjinit, vari-anti i Mirditës, Tiranë, 2002;

6. Puka që në lashtësi-1, Tiranë,2003;

7. Kabashi, Tiranë, 2008;8. Poeti i Malësisë, Tiranë, 2013;9. Poeti i Kabashit, Tiranë, 2014.10.Traditë Iliro- Arbërore (në botim)Prej këtyre mbesin botime madhore

për traditën dokesore "Kanuni I LekëDukagjinit (Varianti I Pukës dhe i Mird-itës) si dhe monografitë "Kabashi" dhe"Tradita Iliro-Arbërore në Pukë" etj.

Kontributi titanik studimor i Xhemal

Midis malesh, në Veri,Lufton Puka për liriPër liri e Pavarësi,Për pasardhësit krenariPër mikpritje e bujari,Për shoqëri e drejtësiKamarrë emër në Malësi,Ka lënë gjurmë në histori.Xhemal Meçi një studjues,Është shkencëtar i vërtetëHistorisë i dhe jetë.Përmes veprash me shumë vlera

Në kuadrin e 79-vjetorit të vitlindjes

STUDIUESIT XHEMAL MEÇI I FLET VEPRA

Meçit është vlerësuar nga organizmadhe forume nga më prestigjiozet, meurdhra, medalje, e dekorata si:

- Medalje "Naim Frashëri" nga Kuv-endi i Shqipërisë ,Tiranë, 1972;

- Titull Nderi "Mirënjohje e qytetitPukë", Bashkia Pukë, 2000;

- Urdhri: "Naim Frasheri i Argjendtë",Presidenti i Republikës,Tiranë, 2000;

- Urdhri: " Mjeshtër i Madh", Medaljee Artë,Presidenti i Republikës , Tiranë,2011;

-"Çmimi I Virtytit"- Për veprimtari tëshquar në shërbim të Paqes, Progresitdhe Mbrojtjes së të Drejtave të Njeriut-nga Komiteti I Pajtimit Mbarëkombëtar,Tiranë, 2013.

Vepra shkencore studimore e Xhe-mal Meçit është një diamant i stolisurnë memorien tonë, është një pishtar indezur që brezat në vijim do tatrashëgojnë dhe I drejtohen sot qyteta-rë, lexues e studiues, profesorë dheAkademik e çojnë përpara.

Por profesor Xhemali, vazhdon mepunën e tij studimore. Një ditë, date 18tetor 2014, teksa po bënim përgatitjetpër promovimin e dy librave të tij tëfundit atë "Poeti i Malsisë" dhe "Poeti iKabashit" pranë Muzeut Historik Ko-mbëtar në Tiranë iu drejtova:" Profe-sor, vetë mosha ta kërkon ta reduk-

tosh pak volumin dhe dinamikën epunës", por ai pa hezituar me natyrëne tij të qetë, të butë, miqësore e aka-demike m'u përgjigj: "Jo, inxhinier Kola,kjo është një stafetë dhe stafeta nukbraktiset, por vrapohet, madje me nx-itim, që t'ia dorëzosh brezit të ardhs-hëm". Dhe më tej vazhdoi duke mëthënë se javën e kaluar kishte shkuarnga Puka në Koman, rreth 15 km mekëmbë duke saktësuar, fotografuarvende të ngjarjeve historike, takuar dhe

intervistuar të moshuar, pasi ka nëdorë librin e radhës për TrashëgiminëIliro-Arbërore të kalasë së Dalmaces(Komanit) që tani e ka në botim, si dhepo punon paralelisht dhe me librintjetër "Puka për Liri e Pavarësi", pas tëcilit pret libri me studime etnografiketë "Malsisë së Gjakovës". Pas kësaj, unëheshta, por duke menduar qe këtij"Diamanti" do t'i kushtoja ca vargjeshpirti, pa pretenduar për një poezi tëmirëfilltë.

Xhemal Meçit i flet vepraTë lumtë dora, te lumtë mendja!Vjen e shkon dimri e vera,O studiues, Mjeshtër i Madh,Presim prej Jush vepra të tjera,Brezave u dhanë vlera.

Me shumë vlera dhe dituriPër vendlindjen plot mallë,ushqeve veç dashuri,Me tradita shqiptare,Jetë të gjatë, o Xhemal Meçi"

Ing. Kol DEDAJ

FAQE 5Gusht 2015; Nr. 8(320)

PËRKUJTIMORE

Enver Hoxha, nuk i durontenjerëzit e ngritur e me au-toritet, që kishin mendimet etyre të drejta e i mbronin atome burrëri, siç ishte Muhameri.Tek ata ai shikonte rrezikunmë të madh të diktaturës dhepushtetit të tij personal. Pran-daj i goditi dhe i persekutoi.Kështu bëri edhe me Muham-erin për së dyti herë, duke eakuzuar se ai kishte pikëpam-je revizioniste e po zbusteluftën e klasave në politikënme kuadrin, që sipas EnverHoxhës ishte forca që çontepërpara shoqërinë. Kështu qënga viti 1960 për Muhamerin efamiljen e e tij filluan sërishndjekjet e persekutimet etmerrshme: dëbim, internim,burgim e prapë internim për30 vjet me radhë. Muhamerin efamiljen e tij i ndoqi i njejti fatqë ka ndjekur me mijëra famil-je shqiptare, shokë e bash-këluftëtarë të tij

Më 11 gusht mbushen 10 vjet qëkur u nda nga fëmijët, të afërmit, ne shokët e bash-

këluftëtarët e tij, Muhamer Spahiu.I lindur në një familje të nderuar

qytetare, Muhameri mori një edukatëtë shëndoshë. Ai që në rininë eherëshme u dallua për sjellje shem-bullore, ndërshmëri e përkushtim nëmësime.

Edukimin me ndjenja atdhetare,Muhameri e tregoi që në moshën 15vjeçare. Kur ishte në bangat e shkollësai u përfshi në Lëvizjen Antifashistedhe u dallua në mes të të rinjve përvendosmëri e guxim në luftë, duke ubërë një nga udhëheqësit në organiza-tat e rinisë antifashiste të Tiranës. Përaktivitetine tij në Luftën Antifashiste,Muhameri u përndoq e u burgos ngafashistët dhe pas daljes nga burgu u bënjë nga udhëheqësit kryesorë të rin-isë së kryeqytetit. Ai u tregua i vendo-sur e trim edhe në luftimet mearmiqtë, kur ndodhej me shërbim nërepartet partizane, kur në përleshjenme nazistët gjermane mori plagë nëtrup gjatë Operacionit Armik të Dim-rit 1944.

Muhameri, një kontribut të veçantëka dhënë në mobilizimin e rinisë sëkryeqytetit për të mbushur radhët eushtrisë partizane me të rinj të ven-dosur që treguan guxim e trimëri nëluftë.

Për aktivitetin e tij si drejtues i Rin-isë Antifashiste të kryeqytetit, Kongre-si i Parë i Rinisë i mbajtur në Gusht1944 në Helmës të Skraparit e zgjodhiMuhamerin në Sekretariatin e Bash-kimit të Rinisë Antifashiste Shqiptare.

Pas çlirimit të Atdheut, Muhameritiu ngarkuan detyra të larta shtetërore:më 1947 zv/kryetar i Komisionit tëPlanit të Shtetit, më pas Zëvendës iparë i Ministrit të Industrisë; Sekre-tar i Përgjithshëm i Kryeministrisë dhepërfaqësues i Shqipërisë në KëshillinEkonomik të ish vendeve socialiste(KNER). Në të gjitha detyrat engarkuara ai punoi me përkushtim,profesionalizëm e koopetencë.

Muhameri kishte kulturë të gjerë,sidomos si ekonomist. Ishte diplomuar

Brigada e 16 Sulmuese u formuamë 20 Gusht 1944 nga luftëtarët eGrupit të parë dhe Grupit të tretë tëBeratit, si dhe nga mjaftë partizanë tëtjerë të rinj nga krahina e Skraparitdhe e Kurveleshit. Inagurimi i saj ubë në katundin Therepel të qarkut tëBeratit dhe si zonë veprimi kishteqarkun e Beratit dhe krahinën eMyzeqesë. Pasi kreu një punë pregati-tore për organizimin e saj, brigada uhodh në mësymje kundër forcavearmike.

Në ditët e fundit të muajit Gusht1944 forcat e saj organizuan një vargpritash kundër autokollonave armikenë rrugën Berat-Lushnje. Me 2 shta-tor ato sulmuan nazistët gjermanë nëMbrostar dhe, pasi i shpartalluan,dogjën pesë depo me municion e ma-terial tjetër usshtarak. Pas këtyre ak-sioneve forcat e Brigadës 16-të Sul-muese filluan pastrimin e Myzeqesënga gjermanët dhe tradhëtarët. Gjatëluftimeve këtu u zunë qindra pushkë,dhjetra mitralozë e municion i shumtëdhe radhët e brigadës u shtuan me qin-dra bij e bija të Myzeqesë.

Më 8 shtator 1944, një batalion ibrigadës goditi një autokolonë prej 15maqinash me nazistë gjermanë nërrugën Fier-Lushnjë. Në këtë pritë uvranë shumë hitlerianë dhe pjesa mëe madhe e maqinave u dogj. Të nesër-men hitlerianët kundërsulmuan meforca të shumta, por në saj të heroizmittë partizanëve, u detyruan të tërhiqennë panik, duke lënë në fushën e luftësshumë të vrarë, të plagosur, robër dhematerial luftarak.

Me 13 shtator 1944 brigada sulmoinë befasi nazistët gjermanë brenda nëaytetin e Fierit dhe preu rrugën Lush-

Në kujtim të një prej iniciatorëve të parë, organizator i Organizatës të Bashkuar të Veteranëve të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare

Muhamer Spahiu ishte një burrë shteti,mbrojtës i flaktë i interesave kombëtareNga Rrahman PARLLAKU*

me rezultate të larta në këtë degë.Muhameri qe burrë shteti dhe per-

sonalitet; parimor, i palëkundur nëparimet e tij - mbrojtës i flaktë i inter-esave kombëtare.

Ai pati burrërinë t'i thotë hapur et'i mbrojë mendimet e tija. Për këtëqëndrim parimor u persekutua e udënua nga diktatura e egër e EnverHoxhës.

Më 1948 Muhameri u dënua sibashkëpunëtor i Nako Spirut, pasibashkë me të kishin mbrojtur me ven-dosmëri interesat kombëtare kundër

ndërhyrjes së jugosllavëve në punët ebrendëshme të Shqipërisë që donin takthenin vendin tonë në koloni të tyre.

Pas Kongresit të Parë të Partisë Ko-muniste Shqiptare, Muhameri u reha-bilitua dhe mori përsëri funksione tëlarta shtetërore, por siç dihet diktatoriEnver Hoxha, nuk i duronte njerëzit engritur e me autoritet, që kishin men-dimet e tyre të drejta e i mbronin atome burrëri, siç ishte Muhameri. Tekata ai shikonte rrezikun më të madhtë diktaturës dhe pushtetit të tij per-sonal. Prandaj i goditi dhe i perseku-toi. Kështu bëri edhe me Muhamerinpër së dyti herë, duke e akuzuar se aikishte pikëpamje revizioniste e pozbuste luftën e klasave në politikën mekuadrin, që sipas Enver Hoxhës ishteforca që çonte përpara shoqërinë. Kësh-tu që nga viti 1960 për Muhamerin efamiljen e e tij filluan sërish ndjekjete persekutimet e tmerrshme: dëbim,internim, burgim e prapë internim për30 vjet me radhë. Muhamerin e famil-jen e tij i ndoqi i njejti fat që ka nd-jekur me mijëra familje shqiptare,shokë e bashkëluftëtarë të tij.

Me fitoren e lëvizjes demokratike,Muhameri u përfshi në shumë veprim-tari shoqërore në mbështetje të zhvil-limeve demokratike në vend. Ai qe njënga iniciatorët e parë dhe organiza-torët e Organizatës të Bashkuar tëVeteranëve të Luftës Antifashiste Na-cionalçlirimtare. Si nënkryetar i kësaj

organizate e kryetar i OBVL për Ti-ranën ai dha një kontribut të veçantënë të gjitha aktivitetet që kreu OBVLnë përkujtimin e ngjarjeve historikekombëtare e veçanërisht të LANÇ e fig-urave drejtuese të saj.

Muhameri bëri një punë të madhee me përkushtim të veçantë për tëmobilizuar të gjithë veteranët e orga-nizatës tonë, familjarët e të afërmit etyre në ndihmë të vëllezërve tanë kos-ovarë, të dëbuar prej trojeve të tyre et-nike nga kasapi i Ballkanit, Millo-sheviç. Ai e përjetoi me gëzim të madhfitoren e popullit të Kosovës ndaj push-tuesve serbë. Veçanërisht kur shkelimbi tokën e lirë të Kosovës gjatë viz-itës që bëri delegacioni i OBVL në sh-tator 1999 me ftesë të veteranëve tëLuftës Antifashiste të Kosovës, duke ushprehur se "tani m'u plotësua një ngadëshirat e mia të jetës".

Muhameri qe bashkëshort e prind ishkëlqyer. Ai pati një përkujdesje tëveçantë për bashkëshorten e bash-këluftëtaren e tij, Fatbardhën, përrritjen e edukimin e dy vajzave të tijtë dashura. Edhe në moshë të thyer qeshumë i përkujdesur për nipërit e tij.

Ne bashkëluftëtarët e bashkëpunë-torët, por edhe gjithë shokët e miqtë etij do ta kujtojmë Muhamerin medashuri e respekt. Dhe jo vetëm ne pori gjithë rrethi shoqëror që e ka njohur.Kujtimi i tij do të mbetet i paharruar.

"Hero i Popullit", gjeneral-lejntant

Më 20 Gusht, 71-vjetori i formimit të Brigadës 16-të Sulmuese

Brigada që çliroi qytetin e Fieritnjë-Fier-Vlorë. Pasi u shkaktoi dëmetë mëdha armiqve, ajo u tërhoq në fs-hatrat për rreth Fierit.

Prej kësaj kohe dhe deri në dyjav-ëshin e parë të tetorit ''44, forcat eBrigadës 16-të Sulumese, të vendosu-ra në pozicione luftimi gjatë rrugësFier-Vlorë, Fier-Lushnje dhe Berat-Lushnje goditën pa rreshtur kolonatgjermane në tërheqje.

Vetëm me 6 tetor 1944, në kodrat eFier-Sheganit forcat e Brigadës zhvil-luan një sulm kundër një autokolloneprej 96 maqinash të shoqëruara me

pesë tanke. Në këtë luftim gjetën vde-kjen 35 nazistë dhe shumë të tjerë uplagosën. Mbi 41 automobilë u dogjënose u shkatërruan. Në këtë luftë ranëdëshmorë 12 partizanë, ndërmjet tëcilëve Rrapo Luçi, Niko Bozo, Liri Gerodhe u plagosën tetë partizanë.

Me 15 Tetor 1944 forcat e Brigadës16-të Sulmuese çliruan Fierin, ndërsamë 20 Tetor një pjesë e tyre ndihmoiBrigadën e 8-të për çlirimin e Lushnjës.Armiku la mbi 100 të vrarë, shumë tëplagosur dhe materiale luftarake. Nehumbëm 56 partizanë trima.

FAQE 6 Gusht 2015; Nr. 8(320)

PROFIL

Shoqëria njerëzore, gjithmonë ështëpërkundur midis të vërtetës dhe gënjesh-trës; por në Shqipërinë e periudhës ko-muniste kjo përkundje anoi aq shumënga gënjeshtra, sa mori kuptimin e sajtë plotë, thënia e Deni Didëroit se "Tëvërtetën njeriu e do më fort atëherë kurçdo gjë është e rreme". Në atë periudhëaq të ngjeshur me ngjarje të kurdisurambi bazën e shpifjes e të mashtrimit, ne,edhe pse bënim sikur besonim në ato qëna thuheshin, përsëri e donim tëvërtetën, pavarësisht se nuk kishim seku ta kërkonim dhe gjenim atë. Eveçanërisht ne, që pamë dhe jetuam atoabsurditete e makabritete që ngjanë nëushtri, e kemi detyrë para brezave, që tëpaktën tani në demokraci, në kushtet elirisë së mendimit dhe të shprehjes dhenën dritën e shumë e shumë fakteve, tëkontribuojmë në zbardhjen e të vërtetës.Kjo është detyrë historike, morale dhenjerëzore.Pse është kuptuar kështu, ngashumë kuadro kryesore të ushtrisë, janëshkruar e botuar një sërë librash mevlerë. Por, duhet pohuar, se fatkeqsisht,ka ende nga ata që hezitojnë të pranojnëfaktin se shkaktari kryesor i asajtragjedie të pashembullt që i kushtoi aqshumë Atdheut, popullit dhe ushtrisëtonë, paradoksalisht, ishte vetë Koman-danti i Përgjithshëm, Enver Hoxha. Atashprehin keqardhjen për gjithë ato vikti-ma të panumërta dhe një sërë budalla-llëqesh të tjera që patën një kosto aq tëmadhe, por nuk marrin guximin tì vënëgishtin, shkaktarit të tyre, atij që me vol-untarizma dhe teka faraoni, vrau, burgo-si, internoi dhe poshtëroi heronjtë e pop-ullit (ata që iu përkushtuan me gjithëforcat e tyre shpirtërore dhe fizike Atd-heut), dhe familjet e tyre të ndershme.Asnjëherë nuk e kuptova se kujt i duhetky ngurrim në denoncimin e krimeve tëHoxhës që as hoxhallarët nuk i la rehatdhe kujt i shërben kjo lloj besnikërie epakuptimtë. Si mund të pranosh, se sivrasësi, si të vrarët, ishin burra të mirëdhe të denjë për vendin e tyre.Kanë kalu-ar njëzet vjet nga zvarritja e turpëshmee monumentit të diktatorit dhe të qën-drosh përsëri në një llogore me të, nukështë fare normale. Madje, do të shtoja,se kjo është e dëmshme, pasi çorodit ataqë nuk e kanë jetuar atë kohë. Është evërtetë se gjithkush nga ne e ka njëbrejtje ndërgjegje, pasi dashje pa dashje,u bëmë pjesë e një skenari djallëzor. Mekonformizmin tonë që shpesh kaloi nënjë entuziazëm të pafre, me dëshirënqëllimkeqe për tì parë ata që ishin ngji-tur atje lart, të rrëzoheshin në humnerë,apo me synimin për të treguar besnikëripa kufi ndaj partisë, se kështu mund tëbënim karrierë, pra me frikën dhe serv-ilizmin që manifestuam pas atyre plenu-meve kobzeza që nuk e forcuan, por edobësuan ushtrinë, ne u bëmë bashkë-fajtorë. Thamë gjëra të paqëna, që i rën-duan ata që u quajtën padrejtësishtpuçistë (pavarësisht se fati i tyre qe pa-racaktuar) dhe duartrokitëm, kur atyreiu hodhën hekurat apo u qëlluan meplumb pas koke. Iu turrëm njëri - tjetritme kritika që sot duhet të na skuqet faq-ja, shkuam deri aty, sa shpifëm edhe përveten tonë, duke pranuar faje të paqëna,se gjasme jemi parimorë të mëdhenj dheu pajtuam si burracakë me ato që naservireshin, nga fantazia e sëmurë e njëparanojaku që e kishte dhënë me prova,qysh gjatë luftës, pashpirtësinë e tij dheetjen për pushtet. Në këto kushte, meakulpa, do të ishte më e pakta që duhej tëbënim para historisë, dhe jo të dërdëllis-nim e të spekullonim me dinakëri ora-kujsh. Nuk ka pse të mbetemi të verbër

në besnikëri. "Fanatik - thoshte Çërçilli- është njeriu që nuk mund të ndërrojëmendje…" Ne, aspirojmë të gjithë të sh-kojmë drejt qytetërimit perëndimor, poratje shkohet me të vërteta dhe jo memendësi bizantine. Është kjo arsyeja qëkujtimet e Bedri Spahiut, Liri Belishovës,Rrahman Parllakut, Ernest Jakovës, JosifZegalit e shumë personaliteteve të tjera,janë pritur aq ngrohtë. Njerëzit e dinëmirë kuptimin e thënies së Bielinskitse "E vërteta më e hidhur është më e mirëse mashtrimi më i ëmbël". Ndaj dhe i për-shëndesin ata që kanë kurajon të pra-nojnë të vërtetën, paçka se kjo për tamund të ketë edhe kosto, sidomos ndajmërisë që do tì kundërvënë, ata që enderuajnë konsiderata për "gjeniun e mark-sizmit", që në fakt, ishte gjeniu i së keqestë shqiptarëve, atij që zbatoi me kokëposhtë, konstatimin e Brutusit se "Lavdipa viktima nuk ka", duke krijuar vikti-ma edhe mes shokëve dhe miqve të tij.Është ky rrëfim i mënçur dhe sidomos isinqertë që më bëri të shkruaj diçka rrethlibrit të gjeneral Halim Ramohitos, "Nëshërbim të atdheut tim". Duke qënë vetëpjestar i forcave të armatosura, mëshumë si oficer, sesa si shkrimtar, endieva detyrë të shkruaj për këtë libër tëdenjë për një Institut Historie apo përpena akademike.

Me Halim Ramohiton, jam takuarshumë vonë. Nuk e di, por dikur, me atograda si ar e shiritat e kuq, serioz, qës`para qeshte kollaj, kur e shihja rastë-sisht në rrugë, më është dukur pak nop-ran dhe i sertë.Një ditë, duke shkuar drejtuniversitetit për të dhënë një provim, epashë duke dalë nga Komiteti Qendror,me një fytyrë ku dukej qartë hidhërimi.Duke ditur se ç`po ngjiste në udhëheqjene lartë të ushtrisë, sepse ndieva njëngazëllim të brendshëm dhe me vetethashë "E hëngri edhe ky". Ai, kushedise në ç`gjendje të rënduar shpirtëroreishte, kurse unë kënaqesha që podënohej.Jemi shumë të mistershëm e tëpashpjegueshëm ne njerëzit. Dhe sido-mos jemi të tillë, kur na sundon idolatriadhe fetishizimi ndaj Njëshit.

Sot, më vjen turp që po e tregoj këtëmoment dobësie që nuk më nderon, porderisa flas për nevojën e të vërtetës, përtë cilën Dekarti thosh se "Vetëm e vërte-ta është e bukur", mendoj se këtë nukkam pse ta fsheh dhe nga ana tjetër eçliroj disi ndërgjegjen nga ky mëkat ivogël, çlirim që bëhet edhe më bindës,duke shkruar gjerësisht për vlerat e atijnjeriu që ka kurajon të analizojë objek-tivisht, shkaqet e tragjedisë që shkaktoi

komunizmi në Shqipëri dhe sidomos nëushtrinë e saj. Në çdo faqe të librit të gjen-eral Ramohitos, shpaloset jo vetëm pafa-jsia e tij dhe e shokëve të tij, por edheshpirti i madh dhe i pastër, sa njerëzoraq dhe atdhetar. Ata, nuk kishin lindurudhëheqësa e gjeneralë.Ndoqën një rrugëtë gjatë luftarake, plot vështirësi, sakri-fica e privacione.Pasi kishin kaluar zjar-rin e luftës nacional - çlirimtare, ata ushkolluan dhe u kulturuan, brënda dhejashtë vendit.Kishin ideale dhe sedër,ndaj mendonin se nuk përfaqësoninvetëm veten.Ata besonin se duhej tënderonin kudo që të ishin,Shqipërinë.Prandaj, me vullnet, këm-bëngulje e përkushtim, u rritën si drej-tues e komanduas të një ushtrie që fundjaishte vepër e tyre. Ata shkrinë jetën përatë ushtri, se e shihnin atë si mbrojtësetë fitoreve dhe garantuese të së ardhmes.Kishin dalë nga gjiri i popullit të thjesh-të, ndaj dhe i qëndruan besnikë tëpalëkundur atij.Në Gusht të 1949 - ës,gjatë provokacioneve të monarko - fash-istëve grekë, e treguan me vepra sesa edeshën atdheun.Po ashtu, të njëjtin qën-drim kishin mbajtur edhe më parë, ndajsynimeve të jugosllavëve, sikurse etreguan veten në ndodhitë e viteve gjas-htëdhjetë, kur ngjau prishja me ish Bash-kimin Sovjetik.Ngjarjet në Bazën Usht-arake të Pashalimanit, përbëjnë njëepope.Për nga burrëria, trimëria dhe at-dhedashuria, ato kalojnë çdo ideologji epolitikë dhe do të mbeten shembulli ipërkryer i qëndresës, në mbrojtje të in-teresave të vendit. Jo më kot, autori ikëtij libri, pikërisht këtu e nis rrëfimine tij. Ai fillimisht na përshkruan trevënku zhvillohen ngjarjet, këtë vend që ai equan një mrekulli të natyrës, një vendku sipas gojëdhënës "po të jetosh këtu,nuk plakesh kurrë, se të shëron era eluleve dhe bukuria e natyrës".

Por nuk është vetëm ana romantike,ajo që i jep vlerë atij. Ja si shprehet au-tori: "Rëndësia strategjike e këtij vendishpjegohet edhe me faktin se, jo vetëmnëpërmjet Gjirit të Pashalimanit, por si-domos nëpërmjet ishullit të Sazanit, i cilimund të konsiderohet edhe si "çelësi iderës" i hyrjeve dhe daljeve në kanalin eOtrantos dhe në hapësirat e detit Mesd-he, mund të kontrollohen me lehtësi edhelëvizjet e anijeve deri në Adriatikun eMesëm dhe të Sipërm". Ja pse ia kishinvënë syrin kësaj baze ushtarako - detare,mareshallët sovjetikë e deri N. Hrush-ovi, i cili thosh hapur: "Çfarë gjiri i sigurtqenka ky në rrëzë të këtyre maleve, këtunë Pashaliman (Vlorë)!...Që këtej me njëflotë të fuqishme, ne mund të shtiem nëdorë krejt Mesdheun, që nga Bosfori e gjernë Gjibraltar. Kështu, që këtej ne mundtë bëjmë zap këdo…" Jo pa qëllim, në libër,autori, këtu nis rrëfimin e tij, pasi nëkëtë skenë u luajt me përmasa reale, dra-ma shqiptaro - sovjetike, që për spekta-torë pati gjithë opinionin ndërkombëtar.

Luhej me fatet e atdheut, me nderin eShqipërisë, prandaj të gjithë gjeneralëdhe ushtarë, u bënë grusht dhe ditën tëmbrojnë dinjitetin dhe krenarinë e tëqënurit shqiptar.Ata nuk u trembën ngamadhësia e ushtrisë të pamatë ruse dhekjo histori tërhoqi vëmendjen edhe tëSh.B.A.ku zëdhënësi i Departamentit tëJashtëm deklaronte se "Kjo është njëgoditje e rëndë për perandorinë Sovje-tike". Si e tillë, ajo dhe denoncimi i Trak-tatit të Varshavë, nuk mund tëharrohen.Dhe veç të tjerave, ajo eviden-toi edhe një here, dashurinë dhe besni-kërinë e udhëheqjes së lartë të ushtrisë,të cilën edhe Enveri e çmoi së tepërmi.H. Ramohitos, i ra në pjesë që të përbal-lonte role shumë të vështrira, pasi ai, ngashtatori i vitit 1957 qe emëruar si për-faqsues ushtarak i Shqipërisë në ko-mandën e bashkuar të Forcave Ushtar-ake të Traktatit të Varshavës dhe njëko-hësisht edhe atashe ushtarak në Moskë.Qindra djem shqiptarë, studionin në sh-kollat ushtarake të atij vendi.Ndaj nukishte e lehtë tì takoje, tì sqaroje dhe tìbindje ata që të mbanin qëndrimin e du-hur në interes të vendit të tyre. GjeneralRamohito, e kreu mësë miri këtë detyrëtë rëndësishme. Ata që e kanë njohur atoditë, në qytete të ndryshme të B. Sovje-tik, ku survejoheshin e provokoheshinnga çdo anë, e mbajnë mend mirë, semesa seriozitet dhe kompetencë e kry-ente ai misionin e tij.

Në libër ka shumë shembuj që flasinmësë miri për qëndrimin trimëror dhenë pajtim me interesat e vendit, të gjen-eralëve shqiptarë, si Beqir Balluku, Pet-rit Dume, Hito Çako, Rrahman Parllaku,Vaskë Gjino, Arif Hasko, Halim Ramohi-to e të tjerëve, aq sa as fantazia më e zh-villuar nuk do ta shkonte ndërmend, sekëta burra, do shpalleshin me një të rënëtë lapsit, armiq të populllit e Adheut. In-teresant është përshkrimi i takimit tëpritshëm me Malinovskin, ministrin embrojtjes të ushtrisë sovjetike, i cili umundua ta përbuzte delegacionin sh-qiptar të kryesuar nga shefi i shtatmad-horisë Petrit Dume. Ai, shumë i revoltu-ar, aq sa i habiti të gjithë, ngrihet të ikëdhe deklaroi se "Ne përfaqsojmë ushtrinëe një populli që nuk e meriton të talletme të mareshall Malinovski." Me të njëj-tin ton, ai i përgjigjet edhe mareshallittjetër, Greçkos: "Nuk lejojmë asnjë njeritë hedhë baltë mbi popullin tonë. Ne jeminjë popull i vogël, por fisnik dhe liridashës,që edhe pa ndihmat tuaja do të mbijetojë,ashtu siç e ka mbrojtur vendin e vet nëshekuj. Ne, po qe nevoja, me sëpata dhehanxharë do ta mbrojmë vendin tonë, siçkemi bërë dikur..." E njëjta situatëpërsëritet, kur Malinovski e thërret Hal-imin në zyrë dhe me arrogancë e ton fyes,i thotë: "Çfarë doni ju shqiptarët?.. Jenibërë të padurueshëm, si "piper i kuq" dhemerr përgjigjen që meritonte. I dintemirë këto qëndrime Enver Hoxha, se fund-

Njerëzit e dinë mirë kuptimin e thënies së Bielinskit se "E vërteta më e hidhur

Halim Ramohito, gjenerali iSHPENDI TOPOLLAJ

Vetëm ai që pa bërë asgjë të keqe, ka vuajtur vite të gjata nëferr - burgjet e komunizmit mjeran shqiptar, e di se ç`ështëburgu.Vetëm ai, di të shpjegojë dhembjet e shpirtit dhe tëtrupit, mallin për fëimijët, gruan apo nënëzezën. Dhe këto i kapërshkruar fare natyrshëm Halim Ramohito. Ja sesi shprehet ai:"Vdekjen e mendoja që mund të më ndodhte në çdo moment,por, që ne të përfundonim në burg, pas gjithë asaj luftepartizane për çlirimin e vendit dhe punës të vështirë përmbrojtjen e kufijve të Shqipërisë, nuk më shkonte kurrëndërmend…

…në të gjithë mjedisin, si brenda dhe jashtë qelisë, nuk kishteasnjë rreze dielli, por vetëm hije dhe ngjyra gri na rrethonte ngatë gjitha anët, një gri e zymtë, e rëndë dhe vrastare, që ishkonte aq shumë gjendjes tonë".

FAQE 7Gusht 2015; Nr. 8(320)

PROFIL

ja, kishin të bënin drejt për së drejti mekarrigen e tij.E megjithatë, si mosmirën-johësi më i madh që njohu historia jonë,do tì kryqëzonte ata heronj, me sajesanga më të ndyrat.Vetë Halimi, i shpallur"non grata" nga qeveria sovjetike, shpal-let i tillë edhe në vendin e tij. Dhe sikurtë mos mjaftonin vrasjet, burgosjet dheinternimet, E. Hoxha duke i vënë kundërnjëri - tjetrit, deshi edhe tì turpërojë ata.Për dikë, që ngjarjet në ushtri, gjatë aty-re plenumeve butaforike që nuk ndrys-honin asgjëkund me gjyqet e inkuizicion-it, i ka soditur nga larg, ndofta, mund tëlindin shumë pikëpyetje, lidhur me qën-drimin e drejtuesve kryesorë të ushtrisëapo dhe me korpusin e gjerë të kuadroveushtarake. Mund të thonë se ata vetë,akuzonin shoku - shokun dhe nuk patënguximin të mbronin të vërtetën, apo vet-en e tyre, për të mos thënë edhe ta elim-inonin Enver Hoxhën që ishte shndërru-ar në një tiran gjaksor i paparë. Mirëponuk është ashtu.Enveri, kishte autoritetperëndie, por mendjen e kishte prej djal-li, dhe shpirtin prej sadisti.Ai zbavitej kuru hiqte kokat shokëve të tij. Atij as që ibëhej vonë se duke u marrë jetën atyre,duke i prangosur, duke i izoluar nga sho-qëria, po i sillte një dëm të madh atdheut.Atdheu për të, ishte vetë ai.Dhe këtëbindje kërkonte tùa rrënjoste të gjithëshqiptarëve.Qoftë dhe me formaviolente.Kur fliste me hipokrizi se nuk ezinte gjumi për popull e atdhe, ai gënjentesyleshët, se tërë merakun e kishte përvete. Tmerri na zinte kur bëheshin atombledhje të pafund. Të tërë prisnim tëtrembur, se ç`do ngjasë. E dinim mirë seasgjë të keqe nuk kishim bërë, dhepërsëri ishim të rrezikuar. Shpik kriti-ka e bëj autokritika, deri edhe para ush-tarëve dhe fshatarëve hallexhinj, dukefilluar të dyshonim edhe tek vetja.E gjithëkjo, në emër të "parimeve". Oh! çfarëhataje, që zgjati vite me radhë. Pa nasollën injorantë nga gjiri i klasës punë-tore të cilët na shihnin me urrejtje dhevigjilencë. Ne, bijtë më të mirë të atd-heut, trajtoheshim si të ishim Katilinate socializmit. Besnikërinë, ne e patëmgjënë më të shënjtë, ai ishte virtyti ynëmë i madh. Por edhe këtë na enëpërkëmbën, na bënë që pa asnjë faj,të ulnim kokat para popullit. Madje, du-hej të falenderonim partinë që ishtetreguar zemërgjërë me ne. Mark Aureli,njëherë pati thënë se "Pasojat ezemërimit janë shumë më të rënda seshkaqet e tij". Ashtu është. Por ç`tì bësh,kur Enver Hoxha nuk pati asnjë, e thek-soj, asnjë shkak, për tù zëmëruar dhepër të bërë tërë atë gurgule me ne. Simund të harrohet ajo që na punoi? Dhesi mund të ketë akoma njerëz (në ç`dopozicion që të kenë qënë në radhët e ush-trisë aso kohe, apo sikur të mos u ketëhyrë asnjë gjemb në këmbë), që kanëparë me sytë e tyre tragjedinë që ndodhi,dhe të ruajnë nostalgji për atëpërbindësh? Në këtë pikë, gjeneral Hali-mi është i pa ekuivoke: u persekutuagjeneraliati i ushtrisë tonë dhe e vuajtigoditjen e pabesë e tërë ushtria shqiptare,por e gjithë kjo e pati një përgjegjës. Dheai që do të përgjigjet para historisë, qu-het Enver Hoxha. Të mos pranosh këtëtë vërtetë të hidhur, do të thotë ose tëjesh pa tru, ose të jesh pa zemër. Kjo dotë thotë, të thellohesh në atë qëndrim tëgabuar që u mbajt atëherë dhe të mar-rësh pjesë në një çoroditje të brezave, nënjë fallsifikim të vetë historisë.

Sikur të mos na jepen këto fakte, sot,që aktorët janë gjallë, sado që ta vrasinmendjen historianët nesër, përsëri do takenë të vështirë ta zbulojnë deri në fund,me saktësi, atë katrahurë. Do ta kenëtë vështirë, për të mos thënë të pamun-

dur, pasi gjurmët e shkruara që kalemx-hinjtë e Komitetit Qendror na servirëndhe vetë fjalimet që Enveri mbante, janëpërpiluar me aq kujdes, sa nuk u gjendot të çara. Aty do ndeshësh vetëm ko-mplotistë, grupe armiqësore dhe puçistë,të cilët i zbuloi qysh në fillim Komandan-ti dhe i ndëshkoi Partia, për të mos thënë,mbarë populli. Duke bërë fjalë për idenëe shkruarjes së këtij libri, autori thotëse "Enver Hoxha, për qëllimet e tij tëmbrapshta, për të ruajtur pushtetin e tijnë ato vite, herë na akuzonte ne, gjener-alëve, si agjentë të NATO - s dhe herë siagjentë të Traktatit të Varshavës, të sov-jetikëve, të jugosllavëve e deri edhe tëKinës". Me këto akuza të çmendura, op-eroi gjithë jetën Enveri dhe turpi le tëbjerë mbi ne që e ndoqëm nga pas këtëNeron. Por të paktën tani, le të mbledhimmendjen dhe tì japim atij, atë që meri-ton: mallkimin që të provojë në kurrizine tij, atje në Ferrin ku e kanë çuar, gjithëvuajtjet shpirtërore dhe fizike që u sh-kaktoi të tjerëve, pa bërë asnjë faj. Vir-gjili ka shkruar se "Ka momente kurs`mund të thuhet asgjë; ka momente kurmund të thuhen ca gjëra; por asnjëherënuk vjen momenti kur mund të thuhentë gjitha".Mund të jetë kështu, por unësepse dua të besoj, se sot, është momen-ti të thuhen të gjitha. Nuk kemi ngakush të ruhemi, veç ndërgjegjes tonë.Nuk kemi pse të kemi frikë nga kur-rkush, për tì thënë gjërat ashtu si i pamëdhe ashtu siç i realizojmë tani që kanëdalë në dritën e diellit aq e aq fakte tron-ditëse. A mund të anashkalohet ajo letrae ministrit të Brendshëm të asaj kohe,ekspozuar në Muzeun Historik, që para-cakton me cinizëm fatin e gjithë atyreburrave: "Një pjesë do të vdesin në burg,një pjesë do të sëmuren mendërisht. Deritani, kanë vdekur në burg gjeneralët GjinMarku, Vaskë Gjino dhe Abaz Fejzo dhe,si të sëmurë, mund të përmendim HalimRamohiton, i cili vuan nga mania e per-sekutimit të familjes, një traumë kjo qëe ka marrë qysh në hetuesi…" Me aq sadimë edhe gjyqet e zhvilluara nga nazistët,pas atentatit të Fon Shtaufenbergut, më24 Korrik të 1944 - ës, kundër jetës sëHitlerit, ishin disi më të pavarura dhe mëtë drejta, se ato turpe juridike që inskeno-heshin te ne, hetuesive dhe gjykatave,ku me akuza hipotetike, vetëm pse ash-tu kishte fantazuar mendja e sëmurë eudhëheqësit në Plenumin e gjashtë të KQ,të 17 Dhjetorit të vitit 1974, u torturuandhe dënuan ekstremisht, komandantëtlegjendarë të ushtrisë, luftëtarët trimatë orëve të para, ata që në çdo rrethanënuk ishin lëkundur nga dashuria përAtdhe dhe besnikëria ndaj popullit dhevetë Enverit.

Vetëm ai që pa bërë asgjë të keqe, kavuajtur vite të gjata në ferr - burgjet ekomunizmit mjeran shqiptar, e di seç`është burgu.Vetëm ai, di të shpjegojëdhembjet e shpirtit dhe të trupit, mallinpër fëimijët, gruan apo nënëzezën. Dhekëto i ka përshkruar fare natyrshëmHalim Ramohito. Ja sesi shprehet ai:"Vdekjen e mendoja që mund të mëndodhte në çdo moment, por, që ne tëpërfundonim në burg, pas gjithë asaj luftepartizane për çlirimin e vendit dhe punëstë vështirë për mbrojtjen e kufijve të Sh-qipërisë, nuk më shkonte kurrë ndër-mend…

…në të gjithë mjedisin, si brenda dhejashtë qelisë, nuk kishte asnjë rreze di-elli, por vetëm hije dhe ngjyra gri na rre-thonte nga të gjitha anët, një gri e zymtë,e rëndë dhe vrastare, që i shkonte aqshumë gjendjes tonë".

Dhe ngado, roja mizore, nga ata qështynin dhe rrëzonin përtokë, njeriunme shumë sedër, atë që e vlerësonte si

të shenjtë dinjitetin, gjeneralin Abaz Fe-jzo, komandantin e shquar të tankeve,të drejtin si një hyjni, por dhe rebelin epandreqshëm. Halimi, ka fiksur shumëdetaje nga jeta në burg, por atij i ka lënënjë përshtypje të thellë veprimi iklerikëve të dënuar "… të cilët edhe nëburg, gjenin mënyra për të sfiduar push-tetin e diktaturës, jo vetëm me heshtjene tyre të plotë, por dhe me mbjelljen e lu-leve në territorin e burgut. Dhe ishte njëgjë e bukur dhe fisnike tìu përgjigjeshemasave dhe padrejtësive çnjerëzore tëpushtetit diktatorial duke mbjellë lule,bimët më të bukura dhe më të pafajshmetë natyrës."

Por në daç mbill lule, në daç nguleshikimin te muret e ftohta të qelisë, bur-gu është "gjëja më e keqe që mund tìndodhë njeriut. Ai është i rëndë dhe tëgërryen çdo ditë, si ai ndryshku që gërry-en edhe hekurin më të fortë. Sado burrëtë jesh, sado të durosh e të tregohesh ifortë e i paepur, në çdo ditë që kalon tëduket sikur humbet diçka të shenjtë ngaburrëria dhe personaliteti yt, nga gjithç-ka që më parë e ke pasur të dashur e tështrenjtë."

Libri i gjeneral Ramohitos, është igjërë dhe rrok një galeri të pafund per-sonazhesh e tematikash. Ai shtrihet derinë Rusi e Kinën e largët, nga lufta nacio-nal - çlirimtare, vitet e karikaturës sësocializmit e deri në ardhjen edemokracisë.Flitet aty për shumë eshumë ngjarje e figura të njohura si Qe-mal Stafa, Ramize Gjebrea, Nako Spiru,Zaho Koka etj. përshkruhen takime meburra shteti si N. Hrushovi, J. Tito, MaoCe Dun, Çu En Lai, G. Zhukovi etj. dheshkruhet një himn për nënën dhe bren-gat e saj. Por unë parapëlqeva të ndalemvetëm tek goditja që iu bë ushtrisë ngamarria e Enver Hoxhës, marri e krim qëende mbrohet edhe sot e kësaj dite mefanatizëm nga disa njerëz, të cilët pa pikë

turpi e përgjegjësie, i drejtohen Halimit,me fjalët e pamenduara: "Mirë ua bëmë(juve, gjeneralëve puçistë) që u dënu-am…" Po tì kishte kapur ata vetë, kosae pamëshirshme e diktatorit shtrigan,kuptohet që do flisnin krejt tjetërsoj. Por,të mësuar me drejtimin e komiteteve tëpartisë apo Degëve të Punëve tëBrendshme, hipur në ato Gaz - et e frik-shme, mbetur qysh nga koha e Berias,ku u bënin gjëmën të tjerëve dhe dukepërfituar nga privilegjet e pamerituara,vazhdojnë me të njëjtin avaz, tì bien zur-nasë, me pjesë të kompozuara nga shar-latanët e popujve, Marks, Engels, Lenin,Stalin dhe "i barabarti" me ta "Enveri ynë",duke harruar se njerëzve nga këto melo-di bajate, u dhembin veshët dhe dikujtedhe shpirti.

Për gjithë këto që thashë, u bë shkakky libër i shkruar me kulturë, sinqeritetdhe llogjikë të shëndoshë prej analisti mepërvojë, nga një gjeneral i nderuar, kuka bërë një punë të lavdërueshme edheredaktori Apostol Duka, libër i cili duhetlexuar, për të nxjerrë mësime nga histo-ria, sidomos kur për ato ngjarje ka shk-ruar një njëri që ka të drejtë të përsërisëfjalët e Virgjilit tek "Eneida": "Quorumpars magna fui" që do të thotë "Në të cilënunë pata një rol të rëndësishëm." Kësh-tu edhe vetë çlirova ndërgjegjen, për atëgëzimin subkonshient, e gjithsesi të pa-drejtë, kur pashë të dalë i nxirë në fytyrënga hidhërimi, nga dera e Komitetit Qen-dror, një gjeneral që tani nuk rron më,më ishte dukur gabimisht nopran dhe isertë, por që paska pasur gjithë këtëshpirt të madh e të ndjeshëm atdhetardhe që kishte bërë aq shumë për Sh-qipërinë, por që shërbimin më të madhpo e bënte tani, duke shkruar një libër tëtillë, ku merr jetë thënia e bukur eTagorës se "Balta mund tì përlyej dia-mantet, por nuk mund tì kthejë në bal-të".

është më e mirë se mashtrimi më i ëmbël"

punëve dhe vuajtjeve të mëdha

FAQE 8 Gusht 2015; Nr. 8(320)

HISTORIA

Nga Sotir BUDINA*

Në këtë kongres morën pjesë285 delegatë (nga të cilët 72ishin të reja) që përfaqëso-nin rininë dhe pionierët e tëgjitha krahinave dheqyteteve të Shqipërisë dhe tëUshtrisë Nacionalçlir-imtare.

Me një dashuri dhe entu-ziazëm të paparë u pritëndelegatët e Divizionit të I-rëS, të Brigadave të I-rë, IV-tdhe të V-të Sulmuese,gjithsesj 27 veta që vininnga vija e parë e luftës përçlirimin e Shqipërisë sëVeriut, duke marshuar mëkëmbë me qindra kilometranga Mirdita dhe Dibra derinë Helmës të Skraparit, përtë marrë pjesë në këtëkongres historik të RinisëAntifashiste Shqiptare kudo të behej bilnaci i lufti-meve dhe do të caktoheshindetyrat deri në çlirimin eplotë të atdheut

Shtatëdhjete një vjet mëparë, më 8 gusht të vitit1944, zhvilloi punimetKongresi i Parë historik i

Rinisë Antifashiste Shqiptare.Kongresi u mblodh për të analizuarpunën e luftën e rinisë në të gjithakrahinat e vendit dhe për të përcak-tuar detyrat e saj në mësymjen për-fundimtare kundër pushtuesve etradhëtarëve dhe për rindërtimin eShqipërisë së re.

Do të kalojnë shumë vite dhe kjodatë do të kujtohet gjithmonë si njëngjarje e shënuar në historinë eShqipërisë, pasi për herë të parë rin-ia shqiptare në këtë kongres, siasnjëherë tjetër u bashkua dhe uhodh totalisht në luftë kundra ok-upatorit nazifashist dhe tregoi af-tësitë dhe forcën e saj. Ajo nga zjar-ri i saj rinor i dha zjarr Luftës Na-cionalçlirimtare an e kand Sh-qipërisë, duke mbushur me të rinjnjësitet guerrile të qyteteve dhe fs-hatrave, batalionet, brigadat e di-vizionet partizane që luftuan meheroizëm e vetmohim deri në çlir-imin e plotë të atdheut.

Pikërisht për këtë arsye, push-tuesit në të gjitha krahinat e ven-dit u munduan ta pengonin atëduke internuar, burgosur, torturu-ar e pushkatuar me dhjetra të rinjantifashistë. Shumë prej tyre uvarën dhe në litar, por ata nuk upërkulën.

Me qindra janë heronjtë dhedëshmorët që rinia jonë heroike idha kësaj lufte të drejtë në të gjithakrahinat e vendit. Të paharruardo të ngelen heronjtë e parë të rin-isë antifashiste shqiptare, si Mi-dhi Kostani e Kiço Greço në qyte-tin e Korçës që u varën në litar,Qemal Stafa e Misto Mame në Ti-ranë, Heronjtë e Vigut në Shkodër,Persefoni Kokëdhima nëGjirokastër, Margarita e KristaqTutulani në Berat, etj; heronj këtaqë u bënë shembull heroizmi dhebashkimi në luftë kundër okupa-torit nazifashist. Populli shqiptarpërulet me respekt përpara gjakutdhe saktificave të këtyre heron-jve.

Në verën e vitit 1944, kur lufta

SHPENDI TOPOLLAJ

Me datë 14 Korrik,në qytetin e Durrësit, shokë, miq dhe

të afërm, i dhanë lamtumirën efundit kolonelit në rezervë BesnikAlibali. Në një rast të tillë, ata qëe njohën, nuk ka sesi të mosevokojnë faktin se familja prej ngaai rridhte, ka gëzuar përherë njëemër të respektuar jo vetëm në Sh-kodër, por anë e mbanë Sh-qipërisë për vlerat e larta atd-hetare dhe intelektuale.

Besniku e donte aq shumëvendlindjen e të parëve, sa kurfliste për mrekullinë natyrore tësaj, ashtu si padashje të kujtonteatë thënien entuziaste e V. Hygoitpër vendin ku kaloi një pjesë tëmadhe të jetës: "burim magjepsës,ujrat e të cilit më dehën njëherë epërgjithmonë." Dhe gjithë jetën etij plot peripeci e të papritura,shpesh edhe me vuajtje të mëdhashpirtërore e deri fizike, ai jo vetëme nderoi Shkodrën, por i bëri nderedhe qytetit ku qëndroi dhe punoi

Delegate te Kongresit te I-re te BRASH-it

kundër pushtuesit kishte marrëpërmasa të mëdha në të gjithëvendin dhe kur trupat sovjetike poi afroheshin Ballkanit Perëndi-mor, Organizata e Rinisë Antifash-iste Shqiptare, e drejtuar me gux-im e mençuri nga Sekretari i saj iParë, Nako Spiru, thirri Kongres-in e saj të parë në Helmës të Sk-raparit. Në këtë vend malor qëedhe në të kaluarën ka qenë vatëre çetave të Rilindjes sonë Ko-mbëtare, më 8 gusht 1944, nëfrymën e një entuziazmi të papër-shkruar u hap Kongresi i I-rë i Rin-isë Antifashiste Shqiptare.

Në këtë kongres morën pjesë285 delegatë (nga të cilët 72 ish-in të reja) që përfaqësonin rininëdhe pionierët e të gjitha krahi-nave dhe qyteteve të Shqipërisëdhe të Ushtrisë Nacionalçlir-imtare. Me një dashuri dhe en-

tuziazëm të paparë u pritën dele-gatët e Divizionit të I-rë S, tëBrigadave të I-rë, IV-t dhe të V-tëSulmuese, gjithsesj 27 veta qëvinin nga vija e parë e luftës përçlirimin e Shqipërisë së Veriut,duke marshuar më këmbë meqindra kilometra nga Mirdita dheDibra deri në Helmës të Skra-parit, për të marrë pjesë në këtëkongres historik të Rinisë Anti-fashiste Shqiptare ku do të behejbilnaci i luftimeve dhe do të cak-toheshin detyrat deri në çlirimine plotë të atdheut.

Zëri i delegatëve të Divizionittë I-rë, të zgjedhur nga partiza-nët më të mirë, të dalluar nëluftën kundër pushtuesve, nëtakimet dhe bisedat e zjarrta qëbëheshin gjatë ditëve të zhvillimittë Kongresit, dëgjohej me vë-mendje të veçantë. Me disku-

timet e tyre, Fatmir Gjata, DhoriPanariti, Katina Starjo etj dhanënjë kontribut të vyer për përcak-timin e detyrave imediate që idilnin Rinisë Antifashiste Sh-qiptare, për edukimin e saj dhepër çlirimin e rindërtimin e ven-dit të shkatërruar nga lufta.

Për 10 ditë rresht Kongresi iBRASH-it diskutoj dhe analizojpunën që ishte bërë për bash-kimin e Rinisë Antifashiste Sh-qiptare dhe sukseset e arrituraprej saj në luftën kundër okupa-torit nazifashist, si dhe u përcak-tuan detyra të rëndësishme përnjë pjesëmarrje më të madhe tërinisë në repartet partizane dhepër aktivizimin e mëtejshëm nëluftën Nacionalçlirimtare. Pikër-isht për këtë, fitorja e 28 Nëntorit1944 që shënoi çlirimin e plotëtë Shqipërisë ishte dhe fitore e

madhe e Rinisë Antifashiste Sh-qiptare që përbënte 70 përqind tëefektivit të forcave partizane dheqë i dha atdheut me qindra dësh-morë në të gjitha krahinat e ven-dit.

Kongresi i Parë i BRASH-it,për detyrat shumë të rëndë-sishme që përcaktoi, për njëpjesëmarrje më të madhe të rin-isë në luftën Nacionalçlirimtarepër çlirimin e plotë të vendit, përmiqësinë dhe dashurinë e sin-qertë që ngjalli ndërmjet dele-gatëve, për punën edukative qëu bë me delegatët gjatë ditëve tëKongresit, si dhe për detyratshumë të rëndësishme që për-caktoi për rindërtimin e vendittë shkatërruar nga lufta, etj, kambetur dhe do të mbetet i pahar-ruar në kujtesën e gjithë dele-gatëve, të cilët edhe pse kanëkaluar 71 vjet nga ajo kohë, ikujtojnë me mall ato ditë talavdishme.

Duke kujtuar ato ditë tëlavdishme të Luftës Nacionalçlir-imtare, kur ideali i madh i lirisëna çoi në vijën e parë të frontitnë ndeshjen drejtpërdrejt mepushtuesin e egër, pa iu trem-bur plumbave që merrnim nëkraharor, duke dhënë dhe jetënpër një atdhe të lirë e demokra-tik, i bëjmë thirrje rinisë së sot-me që të luftojë më shumë përnjë jetë më të mirë dhe për Sh-qipërinë Europiane.

Megjithë kontributin e madhqë dha rinia shqiptare në luftënkundër okupatorit, idealet e sajpër një Shqipëri të lirë dhedemokratike, për një jetë më tëlumtur, megjithëse kanë kaluar71 vjet nga përfundimi me fitore iasaj lufte legjendare, asnjëherënuk u realizuan. Idealet e saj utradhtuan nga drejtuesit e siste-mit diktatorial, por edhe sot riniaendet nëpër botë për të gjetur njëvend pune.

Në këtë përvjetor të 71-të tëKongresit të I-rë të BRASH-it, kurShqipëria është tashmë anëtaree NATO-s dhe ka marrë statusine vendit kandidat të BashkimitEuropian, shprehim bindjen serinia dhe populli shqiptar do të re-alizojnë aspiratën e tyre të inte-grimit të plotë euroatlantik.

*Delegat i Divizionit të I-rë në Kon-gresin e I-rë të BRASH-it

KOLONEL BESNIK ALIBALI U NDA NGAprej shumë vitesh, Durrësit.

Besniku lindi në Tetor të vitit1934 dhe u edukua me frymënluftarake të vëllezërve të tijpartizanë.Pas çlirimit të vendit, aisë bashku me të vëllanë, gazetar-in Xhevat Alibali, u rreshtuan medjem të tjerë në radhët e shkollëssë mesme ushtarake"Skënderbej".Më pas kreu stu-dimet në shkollën e Bashkuar tëOficerëve në degën e xhenios. Sikuadër ai shërbeu në repartet ekësaj arme si në Brigadën e Xhe-nios në Elbasan e Tiranë, në vitet1952 - 1954 e shohim në baterinëBregdetare ku punoi për ndërtimine pozicioneve të artilerisë të kal-ibrit 130 mm, në Bazën e Pashal-imanit, derisa u përzgjodh si ped-agog në Akademinë Ushtarake.Në radhët e ushtrisë, ku ai u dal-lua për përkushtim, aftësi profe-sionale dhe ndërgjegje të lartë, Be-sniku krijoi një emër të dashur përkëdo, por "Fshesa e hekurt" që gjo-ja do të spastronte Ushtrinë dheqë sìshte tjetër veçse "Fshesa eçmendurisë" të trilleve të diktatorit,

ra fillimisht edhe mbi dy vëllezërite tij oficerë, Xhevatin dhe Yllin tëcilët u burgosën pa asnjë faj dhepastaj mbi të mençurin e fisnikunJusuf Alibali, gazetar me person-alitet të jashtëzakonshëm të ciline internuan. Në këto kushte, dukeharruar gjithë ç`kishin bërë atadhe familja e tyre gjatë luftës na-cional - çlirimtare dhe pas saj, ierdhi radha dhe vetë Besnikut tëcilin e liruan nga ushtria dhe eçuan punëtor krahu në hidroçen-tralin e Fierzës.Rasti e solli që ai

të vinte po si punëtor në NSHN eDurrësit. Shokët dhe miqtë e ush-trisë si oficeri i shkëlqyer LutfiShehu, që ja dinin vlerat profesio-nale dhe njerëzore, gjetën mënyrapër ta aktivizuar Besnikun mepunët e MCR - së, duke ngriturkabinete, duke ndërtuar bazënmateriale apo duke përgatiturstrukturat e këtij specialiteti. Këtuai punoi me aftësitë e tij prej sh-kencëtari të vërtetë, në NISH

(Vijon në faqen 9)

Rinia dhe populli shqiptar do të realizojnë aspiratën e tyre të integrimit të plotë euroatlantik

Kongresi i I-rë i BRASH-it, ngjarjee shënuar në historinë e Shqipërisë

FAQE 9Gusht 2015; Nr. 8(320)

PËRKUJTIMORE

Një vit pa SyrjaTahirin!...Bashkëluftëtarët,shokët, miqtë, familjarët dhe tëafërmit ndjejnë boshllëkun qëla ndarja e tij nga jeta para njëviti, por edhe krenohen me ishveprimtarin shembullor, të cil-it Kryesia e OBVL i ka dhënëtitullin "VETERAN NDERI", memotivacionin "Për kontributin etij në LANÇ dhe në krijimin eforcimin e OBVL". Ai ka një ak-tivitet intensiv patriotik e luft-arak që e rendit ndër figurat eshquara të kësaj organizate.

Po kush është Syrja Zeqir Ze-qirllari (Tahiri)?

Ka lindur më 10 tetor 1923në fshatin Fratar të Përmetitnë një familje me tradita atd-hetare. Babai i Syrjajit, Zeqirika marrë pjesë në ngritjen e fl-amurit në Vlorë, ditën e shpall-jes së pavarësisë së Shqipërisëmë 28 Nëntor 1912.

Ka ndihmuar Luftën Anti-fashiste Nacionalçlirimtarematerialisht dhe fizikisht, mearmë në dorë në betejën e Nish-icës, Skraparit, në Tendën eQypit, në Kajcedhë etj. Syrjaji kamaruar arsimin e mesëm. Më13.03.1943 merr pjesë nëformimin e çetës partizane"Musa Fratari". Në korrik 1943ka marrë pjesë në aksioninKuqar-Mezhgoran kundër push-tuesve italianë. Më 24 korrik1943, në luftën e Pogoritngarkohet me detyrën e ko-mandantit të togës.

Më 26 janar u inkuadrua nëbatalionin "Naim Frashëri"tëBrigadës së VI-të Sulmuese. Sitrim dhe guximtar i pashem-bullt, Syrjaji do të dallohej nëbetejën e Margëlliçit më 29Mars 1944, përkrah MustafaMatohitit, Meleq Gosnishtit,Lefter Talos dhe Dinjo Kalemit.Një rast i rrallë i trimërisë sëtij është dhe ai i datës 12 qer-shor 1944, ku me heroizëm dhevetmohim bëri që të shpëtonteshumë partizanë të rrethuarnga nazistët dhe bashkë meDashnor Mamaqin këta parti-

Brigada e XV-të Sulmuese kreu me nderdetyrën e shenjtë

ndaj atdheut.Ajo është një ngaformacionet e mëdha të UshtrisëNacionalçlirimtare.E drejtuarnga Teki Kolaneci ajo ka përsh-kuar një rrugë të lavdishme luft-arake.

Brigada e XV-të Sulmuese ukrijua më 29 qershor 1944 nëProtopapë të Oparit.Ishte kohakur Operacionit armik të Qer-shorit 1944 po i vinte fundi i turp-shëm, megjithëse propogandon-te se kishte shfarosur LëvizjenNacionalçlirimtare shqiptare.Pikërisht në këtë valë lufte ukrijua dhe kjo brigadë e re.

Duke zbatuar me përpikmëriurdhërat e Shtabit të Përgjiths-hëm ajo u hodh në sulm që ditëne parë të krijimit të saj, pa bërëas ceremoninë e organizimit tëplotë.

Brigada e XV-të Sulmueseubë tmerr për armikun dhetradhtarët e vendit. I shpartalloiata dhe i ndoqi këmba këmbësderi në strofkat e tyre në qytete,që nga postblloqet e Korçës derinë fortifikatat e kalasë së Po-gradecit; nga bunkerët eÇëravës e Qaf Thanës deri në atotë Xibrakës, të Qafë Krrabës ederi në Mushqeta.

Në analet e historisë së sajhyjnë luftimet e ashpra e të përg-jakshme në rajonin e Pogradecitderi në çlirimin e tij; luftimetgjatë gjithë rrugës automobilis-

Këshilli i Bashkisë Këlcyrë, me vendimin Nr.31, datë 27.08.2008"i ka dhënë titullin "Qytetar Nderi"

NJË VIT PA SYRJA TAHIRIN.....Nëntëdhjet vitet e jetës së tij e bëjnëSyrja Tahirin një figurë të nderuar e tërespektuar në Përmet dhe në gjithëShqipërinë. Më 16 gusht, Familja e tijdo të organizojë veprimtari përkujti-more, në të cilën janë të ftuar të marrinpjesë bashkëluftëtarët, shokët, miqtë,dhe të afërmit

zanë i strehuan në zonën e Kël-cyrës. Më pas, me D.Mamaqinvazhduan të mblidhnin ush-qime në këtë zonë për partiza-nët e Brigadës së VI-të S.

I inkuadruar në radhët ekësaj brigade, Syrja Tahiri kamarrë pjesë në mënyrë aktivenë luftimet e zhvilluara në Sh-qipërinë e Mesme dhe në Verigjatë Operacionit armik të Dim-rit. Më 2 Dhjetor 1944, sëbash-ku me forcat e kësaj brigadekalon në Malin e Zi dhe vazh-don luftën deri në Bosnjë - Her-cegovinë, Vishegrad e për çlir-imin e Kosovës.

Më 25 Dhjetor 1945 kthehetnga ish-Jugosllavia dhe cakto-het komandant batalioni në Di-vizionin e Mbrojtjes në qarkune Korçës. Më 1 Nëntor 1946transferohet në qarkun e Di-

brës ku deri më 1953 kryendetyra të ndryshme. I lidhurngushtësisht me dibranët aiarrin të fitojë zemrat e tyre, saqëedhe sot kujtohet e respektohetme nderim të veçantë në Dibër.

Më 1953 kthehet nëvendlindjen e tij, në Përmet kujep kontribut të shquar dhe kry-en me nder e përkushtimdetyra të rëndësishme, si i plot-fuqishëm i grumbullimit të rre-

thit, Drejtor i tregtisë Këlcyrë-Sukë-Ballaban, në Grumbullim,në Ndërmarrjen Ushqimore dheKooperativën Bujqësore Kël-cyrë. Punon me ndershmëri epërkushtim maksimal në shër-bim të popullit e atdheut deri nëvitin 1983 kur del në pension.

Syrja Tahiri, një nga intele-ktualët e shquar të Përmetitdhe gjithë Shqipërisë njihet përmençurinë, urtësinë e larg-pamësinë e tij, të shfaqura duk-shëm këto edhe në vitet eLëvizjes Demokratike 1990-1992 dhe më pas në krijimin eOrganizatës të Bashkuar të Vet-eranëve të Luftës AntifashisteNacionalçlirimtare për rrethine Përmetit, ku zgjidhet kryetari saj. Është shquar në organiz-imin dhe konsolidimin e OBVL,dhe veçanërisht në mbledhjene dokumentave për dhënien eStatusit të Veteranit të LANÇ nëSkrapar, Shkodër e Dibër.

Kontributi i tij është vlerë-suar me dhënien e 10 dekorat-ave e titujve të nderit, si tëTrimërisë, Demokracisë etj.Për kontributin e dhënë (edhesi anëtar i Kryesisë së OBVL),në OBVL në Përmet e kanëshpallur "Kryetar Nderi", ndër-

sa OBVL e ka shpallur "VETER-AN NDERI" të Republikës. SyrjaTahiri është i njohur edhe sipublicist për artikujt e botuar nëgazetat "Veterani", "Përmeti"e"Deshnica", ku ka vlerësuar meobjektivitet kontributin e disafigurave të shquara të LANÇ.

Duke konsideruar propoz-imin e OBVL, këshilli i Bash-kisë Këlcyrë, me vendiminNr.31, datë 27.08.2008"i kadhënë z.Syrja Tahiri titullin"Qytetar NDERI", me motivacio-nin "Për kontributin e dhënë nëluftën kundër okupatorit nazi-fashist, brenda e jashtë vendit,për punë shumë të mirë në zh-villimin e sektorëve të ekono-misë dhe për mbështetjen e fu-qishme të proceseve demokra-tike". Nëntëdhjet vitet e jetës sëtij e bëjnë Syrja Tahirin një fig-urë të nderuar e të respektuarnë Përmet dhe në gjithë Sh-qipërinë.

Më 16 gusht, Familja e tij dotë organizojë veprimtari përkuj-timore, në të cilën janë të ftuartë marrin pjesë bash-këluftëtarët, shokët, miqtë, dhetë afërmit e Syrja Tahirit.

I paharruar qoftë kujtimi i tij!

Brigada e XV-të Sulmuese i dha atdheut 50 dëshmorëtike në Fushën e Korçës, në El-basan e në Qafë Krrabë, asgjësi-mi i autokolonave gjermane nëQafë Thanë, në Qukës, në Xhyrëe në Labinot të Poshtëm dhe sëfundi luftimet për çlirimin e El-basanit dhe asgjësimi i armikutbashkë me brigadat e tjera nëMushqeta. Gjatë këtyre lufti-meve ajo shkatërroi e dogji afro200 automjete, vrau qindraarmiq, kapi një sasi të madhearmësh dhe municionesh.

Me luftën e saj heroike Briga-da e XV-të Sulmuese arriti tëçlirojë Pogradecin më 30 gusht1944, duke ndërprerë përfundi-misht kalimin e autokolonavegjermane nga Korça nëpërmjetPogradecit për në Qafë Thanë.Më 11 nëntor çliroi qytetin e El-basanit, më pas ndoqi armikunkëmba këmbës deri në QafëKrrabë duke penguar e dëmtuar

forcat armike që synonin të sul-monin njësitë partizane që lufto-nin për çlirimin e Tiranës. Meusrdhër të Shtabit të Përgjit-shëm ajo vazhdoi sulmin kundërforcave gjermane deri nëMushqeta.Këto fitore të kësaj bri-gade bazoheshin në cilësitë elarta të luftëtarëve të saj si shpir-ti i vetëmohimit dhe i sakri-fikës, trimëria, patriotizmi ilartë, dashuria e pakufishme përpopullin dhe vendosmëria e pa-tundur për çlirimin e atdheut.

Gjatë aktivitetit të saj luftar-ak Brigada e XV-të Sulmuese idha atdheut 50 dëshmorë dhe ika shkaktuar armikut humbjetë konsiderueshme.

Fitimtar parakaloi efektivi ikësaj brigade edhe në ditën emadhe të çlirimit të atdheut nëTiranë.

Fluturak A VINÇANI

Goma, Parkun e Mallrave, Fab-rikën e Bukës etj.duke u përgjith-suar në shkallë vendi.

Me ardhjen e demokracisë, Be-snik Alibali krijoi dhe drejtoi "Ko-mitetin shqiptar të miqve antim-inë", duke kryer një sërë veprim-tarish mjaft të rëndësishme. Mebotimet e tij të shumta, ai sensibi-lizoi opinionin në Shqipëri dhe si-domos në Kosovën e pasluftës tëvitit 1999, në mbrojtjen e jetëve tënjerëzve, nga mbjellja që i bërigjerësisht territoreve, makineria epashpirt ushtarake e Millosheviçit.

Njëkohësisht, në mbi njëzet li-brat e shkruara prej tij, shohimedhe krijimtari të mirëfilltë letrare,si për shembull drama "Helena eDurrësit" etj.

Besniku ishte jo vetëm njëqytetar i përgjegjshëm, por dhe njëintelektual plot ide e vizionar.Edhe kur sëmundja e pengonte,ai përsëri preokupohej dhe jeptemendime mbi zhvillimin e qytetitdhe përmirësimin e jetesës, në

vazhdim të botimeve në fushën esociologjisë urbane dhe atë të sig-urimit të jetës njerëzore.

Deri në fund, ai do mbahetmend si një aktivist energjik i disaOJQ - ve në Tiranë dhe Durrës dhesi anëtar nderi i shoqatës së xhe-nierëve dhe i Klubit "Rotar".

Për kontributet e tij Presidentii Republikës Rexhep Meidani, ika dhënë kolonelit në pension,medaljen e artë "Për merita tëveçanta civile".

Por merita më e madhe e tij ësh-të se ai mbeti njeriu i mençur dhei thjeshtë që dinte të meritontezemrat e njerëze dhe për të cilëtzemra e tij rrahu derisapushoi.Dikur filozofi i lashtësisëSeneka, thosh se "Jetëgjatësia,nuk varet prej meje. Por prej mejevaret mënyra e të jetuarit për sakohë do të jetoj." Dhe Besnik Ali-bali, duke ecur në gjurmët e famil-jes së tij e zgjodhi qysh në fillimmënyrën sesi do të jetonte: mender dhe gjithmonë duke i shër-byer me besnikëri Atdheut dhepopullit të tij.

(Vijon nga faqja 8)

JETA ME NDER

FAQE 10 Gusht 2015; Nr. 8(320)

HISTORI

Nga ADRIATIK SERANI

Krijimi i Shtabit tëQarkut të Beratit dhefitoret e arritura nëndrejtimin e tij kundërfashistëve italianë,invazionit gjermandhe tradhëtarëve tëvendit ngritën në njëshkallë më të lartëfrymën revolucionaredhe besimin e popullitpër çlirimin e vendit

Më 4 Gusht 1943, mevendim të Shtabit tëPërgjithshëm të Ush-

trisë Nacionalçlirimtare u for-mua në fshatin KarkanjozShtabi i UNÇ për Qarkun eBeratit. Në verën e vitit 1943,edhe në Qarkun e Beratit, Luf-ta Nacionalçlirimtare kishtemarrë përpjestime të gjëra.Populli ynë, trim dhe liri-dashës, ishte çuar në këmbëdhe luftonte me vendosmëripër çlirimin e vendit dhe ven-dosjen e pushtetit popullor.

Grumbullimi i të gjitha for-macioneve partizane bëri qëtë centralizoheshin këto rep-arte dhe të formohej shtabi iqarkut, i cili filloi të vejë nëjetë urdhërat e Shtabit tëPërgjithshëm të UNÇ.

Nën drejtimin e kuadrovetë shtabit të qarkut, Heroit tëPopullit Zylyftar Veleshnja dhe

Inagurimi i Brigadës së 14-të Sulmuese u bë në mezin eGushtit 1944 në fushën eSheperit. Në përbërje të saj upërfshinë luftëtarët e Grupit tëparë të Kurveleshit, të Grupittë tretë të Mallakastrës dhe tëGrupit të katërt të Çamërisë qëbënin pjesë në Zonën e parëoperative, Vlorë-Gjirokastër.Brigadës iu ngarkua një sek-tor i gjerë veprimi, që përf-shinte Libohovën, Pogonin,Lunxherinë dhe deri në Cepoe Rrëzomë.

Goditjet e vazhdueshme tëBrigadës së 14-të S e detyruanarmikun në Qarkun eGjirokastrës të mbyllej në ven-det të fortifikuara. Por edhe nëto, në bashkëveprim me forcate tjera partizane, Brigada nuke la armikun të qetë. Kështu,me 18 shtator ajo sulmoiKalanë e Borshit dhe forcatarmike në bregdetin e Sa-randës. Pas luftimesh të ash-pra, partizanët jo vetëm qëmuarën kalanë e Borshit, porfutën nën kontroll pjesën mëtë madhe të bregdetit të Sa-randës.

Me 19 shtator 1944 Brigadae 14-të e sulmoi armikun nëJorgucat e Gjirokastër, kukishte një forcë prej më shumëse 1000 veta. Në luftimet që uzhvilluan në Jorgucat, u vranë

Brigada e 19-të Sulmuese u krijua me29 gusht 1944, në

vendin historik të luftraveshqiptare të këtyre anëve, nëTheollogo.

Kjo krahinë, në periudhëne rezistencës kundër fash-izmit, në vitet 1939-1944 kambajtur peshën kryesore tëorganizimit dhe grumbullim-it të luftëtarëve të l ir isëkundër pushtuesve dhetradhëtarëve të vendit. Këtujanë përjetuar ngjarje tërëndësishme luftarake,kanë rënë dëshmorë dhe her-onj, të cilët janë përjetësuarnë këngë e lapidare.

Ceremonia e krijimit tëBrigadës ka qenë e thjeshtë.Ajo ka përmbledhur Grupin eKatërt të Zonës së Parë Op-erative Vlorë-Gjirokastër, tëpërbërë nga pëse batalioneme partizanë nga krahina tëndryshme të Shqipërisë sëJugut.

Në të bënte pjesë edhe njëbatalion partizan italian,prandaj dhe u qajt "Brigada eVëllazërimit". Bashkëjetesadhe mirëkuptimi ishin kar-akteristikë e partizanëve mekombësi, shtetësi e gjuhë tëndryshme.

Me dhjetra lapidarë që janë ngritur në vendet e luftimeve përjetësojnë luftën e partizanëve, të heronjve e të dëshmorëve të rënë

Karkanjozi dhe Roshniku,baza e Shtabit të Qarkut Berat

Karaman Ylli u përgatitënplanet për intensifikimin emëtejshëm të luftës. Ndërko-hë, batalionet partizane uhodhën në sulm mbi armikundhe tradhëtarët. Faqe lavdijedhe heroizmi u shkruan kudoku luftuan forcat partizane sinë Çorovodë, Roskovec, Qafëne Shkozës, Paraspuar, Bali-bardh, Tomor, Qafë Dardhë,Qafa e Kalasë, Ura e Kuçit, nëVeri të Vendit e deri nëVishegrad të Jugosllavisë. Medhjetra lapidarë që janë ngri-tur në vendet e luftimeve për-jetësojnë luftën e partizanëve,të dëshmorëve të rënë si dhetë Heronjve të Popullit, si Mar-garita Tutulani, Ajet Xhindole,Hajdar Tafa, Ramiz Aranitasidhe Zylyftra Veleshnja dhe ata

të dëshmorëve Kristaq Tutu-lani, Kristaq Capo, KoliMyzeqari, Xhezmi Saraçi, TomKaradaku, Zeni Toska e qin-dra të tjerë që me gjakun etyre rinor çelnikosën theme-let e fitores së madhe të pop-ullit tonë.

Krijimi i Shtabit të Qarkuttë Beratit dhe fitoret e arritu-ra nën drejtimin e tij kundërfashistëve italianë, invazion-it gjerman dhe tradhëtarëvetë vendit ngritën në një sh-kallë më të lartë frymën rev-olucionare dhe besimin e pop-ullit për çlirimin e vendit. Ndi-hma dhe kontributi i popullittë kësaj krahine ishte i madhdhe i gjithanshëm, duke stre-huar, mbajtur me bukë eveshëmbathje forcat parti-

zane. Të shumta kanë qenëbazat e luftës dhe patriotët ekësaj zone, ndër të cilët mund

të përmendim Xhelal Kajo,Rexhep Lybeshari, Ali Mi-mani, Arshin Brami, MediRoshniku, Beqir Mimani, My-ftar Çela, Feim Kapinova,Braçe Drenova, Dajlan Koci eshumë të tjerë. Nga kjo kra-hinë shumë të rinj dhe patri-otë mbushën radhët e Ush-trisë Nacionalçlirimtare ngatë cilët ranë dëshmorë Mus-tafa Mahmutaj, Riza Hyzeiri,Maliq Sazhdanjaku, TaullaDushku, Bilal Lybeshari, Ze-nel Lybeshari, Jaho Kajo e tëtjerë.

Populli i krahinës së Kar-kanjozit dhe ai i Qarkut të Be-ratit, duke përkujtuar tradi-cionalisht këto ngjarje tërëndësishme, sjell nëkujtesën e tij Luftën eLavdishme Nacionalçlir-imtare që bëri populli ynë përliri dhe përparim shoqëror.

Me rastin e 71-vjetorit të krijimitRruga e lavdishme heroike eBrigadës së 14-të Sulmuese

më shumë se 15 nazistë,përveç të plagosurve. Dukevazhduar sulmin, forcat parti-zane çliruan qytetin eGjirokastrës. Armilu la 250robër dhe material të shumtëluftarak.

Pas këtij suksesi, me 22shtator 1944, batalioni i parë ikësaj brigade, në bashkëvep-rim edhe me forcat e Brigadës12-të S rrethoi 200 nazistë nëQafën e Kakomesë. Gjatë këtijluftimi u vranë 80 hitlerianë,u zunë 30 robër dhe material ishumtë luftarak.

Më 9 tetor 1944 Brigada e14-të, sëbashku me Brigadëne 12-të, mori pjesë në luftënkundër forcave gjermane qëishin përqëndruar në Sarandë.Në këtë luftë të ashpër që zg-jati tre ditë, armiku pësoi hum-bje të rënda në njerëz dheteknikë luftarake.

Lufta e fundit e Brigadës 14-të ishte sulmi për çlirimin eqytetit të Delvinës, ku ndod-heshin 800 fashistë gjermanë.Në bashkëveprim edhe meforcat e Brigadës 19-të, ajo idetyroi armiqtë të tërhiqeshinnë panik nga qyteti, duke lënënë fushën e luftës mjaftë tëvrarë dhe material të shumtë.

Në tetor 1944, Brigada e 14-të u inkuadrua në Divizionine 3-të sulmues.

Brigada e vëllazërimit shqiptarPjesa më e madhe e parti-

zanëve sapo ishin kthyer ngaluftime të ashpra që zhvillo-heshin prej dy ditësh për çlir-imin e qytetit të Konispolit.Ata dhanë aq shumë përluftën dhe lirinë e tyre tëshumëpritur.

Në këto luftime, armikutiu shkaktuan humbje tëmëdha në njerëz dhe mate-riale ushtarake. Nga anajonë, ranë në fushën e nder-it për të mos vdekur kurrë:Skënder Komedenti, PanajotLarto, Llambi Bozhiqi ,Vangjel Nuni dhe komisari ikompanisë së parë KostaÇavo dhe u plagosën shumëtë tjerë.

Në forcat e Brigadës 19-tëSulmuese bënin pjesë parti-zanë nga Çeta e Çamërisëdhe ajo e Pogonit të krijuarapërkatësisht në vitet 1942dhe 1943. Gjithashtu bëntepjesë edhe çeta e Dropullit tëSipërm.

Mbi bazën e këtyre çetaveishin kri juar batal ionet"Thanas Ziko", "Pandel iBoçari", "Lefter Talo" dhebatalioni "Mataoti" me parti-zanë italianë.

Brigada e 19-të u organi-zua mirë në pesë batalione

dhe zhvilloi një sërë opera-cionesh luftarake për çlir-imin e të gjitha qyteteve dhefshatrave të Jugut të Sh-qipërisë, duke e pastruarvendin nga pushtuesit etradhëtarët deri në kufirinme Greqinë.

Luftime të përgjakshmejanë zhvilluar sidomos nëzonën e Pogonit, Konispol dheDelvinë nga ku u kri juamundësia për përparimin emëtejshëm të batalioneve tëbrigadës në drejt im tëGjirokastrës dhe të zonave tëtjera, duke zhvilluar luftimenë vendet kyçe për bllokimine qafave dhe grykave, tërrugëve dhe urave-vendekëto strategjike që i bënin tëpamundura operacionetarmike.

Nga kjo brigadë ranëheroikisht në fusahën enderit Heronjtë e PopullitLefter Talo e Mustafa Mato-hiti.

Çdo vit populli i këtyreanëve mblidhet në përvjetor-in e krijimit të Brigadës 19-të Sulmuese për të përkujtu-ar vend luftimet e heroizmitmasiv, jetën dhe veprënheroike të heronjve dhedëshmorëve.

FAQE 11Gusht 2015; Nr. 8(320)

HISTORIA

Nga Isuf IMERAJ

(Në këtë shkrim sh-kurtimisht po rikujtojmëepopenë e luftës së përgjak-shme të krahinës së Bytyçit tëMalësisë së Tropojës në oper-acionet ushtarake të kryeranga ushtria gjermane dhemercenarët e tyre kundër pop-ullsisë gjatë verës të vitit 1944.

Populli i Bytyçit që në ditëte para të pushtimit fashist tëvendit ju kundërvu me armëpushtuesit dhe për të arriturfitoren që në vitet 1940-1942krijoi njësitet e para luftarakedhe në vazhdimësinë e rezis-tencës mbarëpopullore edhegrupimet nacionaliste nga pa-triot e luftëtar të shumtë ngatë gjitha katundet e kësajzone. Organizatorët dhe drej-tuesit kryesorë ishin ShabanHaxhi Demaliaj, Ali BrahimBalaj, Selim Mal Dula, ZenelMet Hoxha, Ajdin Zenel Mu-hametja etj.

Pushtuesit italo-gjerman tëlakmuar nga pasuritë miner-are të shumta dhe cilësore nëtë gjithë territorin e këasj kra-hine, i morën të gjitha masatushtarake, ekonomike, poli-tike edhe të organizimit që tëvënë në shfrytëzim këto pasuritë shumtë e shumë tëçmuara, të domosdoshme përindustrinë e Luftës së DytëBtoërore për prodhimin e ar-matimeve dhe teknikës luftar-ake. Mineralet tona dhe arma-timi që prodhohej prej tyre ish-in të cilësisë së lartë, prandajedhe e kishin stampën: "Ma-dein-Kam". Këto ishin edhearsyet kryesore që këta push-tues në zonën tonë disllokuanreparte të llojeve të ndryshme,armatime të të gjitha llojeve,personel inxhinero-teknik dhefuqi punëtore për të hapur eshfrytëzuar sa më shumëgaleri mineral-mbrojtëse në tëgjithë zonën me pikë grum-bullimi e transportimi ngaKamp-Kepeneku direkt në st-acionet hekurudhore në Kos-ovë e që andej për në uzinat epërpunimit dhe të prodhimit tëarmatimit për luftë, kryesishtnë Gjermani, Austri, Çeki etj.

Pushtuesit, sidomos ataGjerman morën me detyrimfuqi punëtore vendase dhe tëhuaj, gjithashtu prunë edhe400-500 popullsi të internuarnga Mali i Zi dhe Bosnja e qëpunonin në thellësi të galerivenë kushte shumë të këqijadhe që shumë prej tyre u ak-sidentuan edhe me vdekje.Përveç sa kaq ekspeditat ush-tarako-mercenare terrorizo-nin popullsinë vendase mebastisje, arrestime, vrasje,keq-trajtime. Pra popullsia ish-te krejtësisht e pasigurt.

Për këto që theksuam eshumë të tjera populli i Bytyçitasnjëherë nuk u pajtua mepushtuesit por përgatit nëmënyrë të gjithanshme mor-alisht ushtarakisht dhe në

Refleksione në kuadrin e 71-vjetorit të çlirimit të Shqipërisë nga pushtuesit nazifashistë

Epopeja e luftës së përgjakshmetë krahinës së Bytyçit

fillimet e viteve 1942-1943sulmoi forcat italiane disaherë duke kaluar drinin mehumbje njerëzore e materialenga ana e tyre.

Kapitullimi i Italisë në vitin1943, bani që vendi të pushto-hej nga ushtria gjermane, ecila me potencialet e shumtaushtarake, jo vetëm e shtoiagresivitetin ndaj popullsisëpor edhe shfrytëzimin intensivtë pasurive minerale të ven-dit. Në këto kushte rezistencaluftarake mbarëpopullore ish-te më e plotë, më e organizuardhe efektive.Situata kërkontemasa dhe aksione konkreteluftarake. Tashmë drejtuesit egrupacioneve partizane dheNacionaliste koordinuan ak-sionet e përbashkëta për ak-tivitete luftarake të mirëorga-nizuara, me program e kërke-sa të qarta që e bashkonin pop-ullin në këtë luftë. Ranë dako-rd që parimet kryesore të Kon-ferencës së Pezës dhe asaj tëBujanit të jenë bazastrategjike dhe taktikat eluftës pa kompromis kundërpushtuesve e tradhtarëve derinë çlirimin e plotë të tokaveshqiptare, këtu përfshihejedhe problemi i Kosovës.

Në këto kushte përveçforcave partizane që tashmëishin të shumta dhe të mirëor-ganizuara, në Pranverën ehershme në Bytyç u stacionu-anedhe forcat nacionaliste tëGani Kryeziut që përbëheshinkryesisht nga Bytyçasit, ngaHasi, Malësia dhe deri nëthellësi të vendit, njerëz tëangazhuar për luftë kundërpushtuesit... Pranë shtabit tëKryezijve u atashua emisionianglez i përbërë nga pesë efek-tivë ushtarakë karriere dhedrejtuesi i tyre ishtekolonel.Këta ishin të pajisurme mjete ndërlidhjeje dhelogjistike, me ndërlidhje tërregullt me shtabin e tyre nëBari të Italisë, por edhe meLodnrën, me urdhër të tyrebëhej furnizimi periodik ngaajri me armatime dhe tekni-ke luftarake, financiarisht. Të

gjitha këto masa organizimi,furnizimi materialo-tekniketj., krijuan të gjitha kushtete mbështetjes mbarëpopullore,për një luftë të organizuarshumë të suksesshme mbibazën e së cilës u arrit fitorjanë luftë ndaj pushtuesit. Thek-sojmë se sukseset dhe fitorjau arrit edhe në sajë të masaveqë mori shtabi i krijuar përdrejtimin e veprimeve luftar-ake, ku bënin pjesë; përveçKryezive, Selim Malë Dula eZenel Met Hoxha nga Paci, AliBrahim Balaj (Mustafaj) dheShpend Zeiqir nga Zherka, Aj-din Zenel Muhametaj dheZmail Zymer Hajdarmataj ngaKepenek-Zogaj dhe nga Kam-çorraj, Isa Gureci, Hamëz Isufietj. Këta ishin drejtuesit krye-sorë të cilët me bashkëpunë-torët e tyre kryesoningrupimet luftarake sipaszonave të tyre. Aksionet mer-reshin të kombinuara dheshumë të organizuara, krey-sisht në qendrat mineraleduke i shkaktuar armikuthumbje në njerëz dhe materi-ale. Emisioni anglez, periodik-isht i raportonin qendrave tëtyre mbi sukseset e verpimeveluftarake dhe shtronin kërke-sat për vijimin e mëtejshëm tëtyre.Gjatë muajve të Pran-verës të vitit 1944 aksionetishin të vazhdueshme.Armikunë fillim të qershorit dërgoirreth 60 forca ushtarake dhemercenarë, kryesisht nëzonën e Pacit, ku edhe ishtegrupimi i Kryezijve, për t'u in-formuar mbi gjendjen eforcave kryengritëse dhemundësitë e asgjësimit tëtyre. Këto forca ushtruan ter-ror, plaçkitje dhe arrestime,këto pasi menduan se e kryenmisionin u përqëndruan nënjë terren të hapur, por men-jëherë dhe në befasi u rre-thuan dh eu goditën nga tëgjitha anët, pati të vrarë e tëplagosur dhe në pamundësishpëtimi u dorëzuan, shoqëru-an për në vendin e caktuar, uçarmatosën, mercenarët qëishin nga Kosova e Tropoja u

liruan, ndërsa efektivat usht-arake u shoqëruan për në qen-drën e grumbullimit të robërvetë luftës në Kukës.

Ky aksion i suksesshëmpati jehonë të madhe në popu-llatën e Bytyçit dhe në të gjithakrahinat e zoëns verilindore tëvendit. Tashëm aksionet ish-int ë vazhdueshme duke sul-muar garnizone të vogla nëKepenek, Kam, Zogaj që sh-kaktonin humbje në njerëzdhe materiale luftarake, krye-sisht sulmoheshin depot ush-tarake, u mor kampi i të bur-gosurve dhe u liruan rreth 400robër të rpunës së detyruar tësjellë nga Mali i Zi dhe Bosnjatë ciëlt u shoqëruan në tëgjithë territorin shqiptar dukeimundësuar për në vendet etyre, ata e vlerësuan shumëkëtë gjest miqësore dhe hu-manitar. Gjithashtu u lanë tëlirë edhe mbi 300 punëtorëvendas e italian të kapur robqë ishin marrë me detyrim eshfrytëzoheshin dhe keqtrajto-heshin.

Komanda gjermane e një-sive ushtarake në Prishtinë,Prizren e Gjakovë, duke vlerë-suar se lëvizjet luftarake eshfrytëzuan miniërat e By-tyçit, duke e vlerësuar si situ-atë emergjente, organizoi dhefilloi operacionin ushtarak merreth 1000 forca ushtarake e400 mercenarë, të armatosurme të gjithë llojet e armëvedhe teknikës luftarake tëndara në dy drejtime:

- Drejtimi kryesor me itin-erar lëvizjeje: Gjakovë, Qafë-Prush, Kepenek, Kam, Pac,Vlad, Zherkë.

- Drejtimi i dytë (ndihmues)i përbërë kryesisht nga forcatë pakta, me armatim të lehtëme itinerar lëvizjeje Gjakovë,katundi Babai i bokës, qafë eGjonit dhe katundi Zherkë.Këtu do të mbyllej unaza e rre-thimit, me objektiv rrethimindhe asgjësimin e njësiteveluftarake, kreysisht në lug-inën e Bytyçit dhe të Dobrejtku ishin të stacionuara forcate kësaj krahine nën drejtimine Kryezijve. Ky operacion ukrye në dhjetë ditëshin e fun-dit të qershorit 1944. Fillimishtnga zona e Kam-Kepenekut urrah me artileri të rëndë tëgjitha katundet e lufinës sëBytyçit dhe pasi popullsia ish-te larguar në vende e drejtimetë mbrojtura marshuan forcatushtarake e mercenare dhe parezistencë të madhe Zherkëdhe Stuberdë duke mos lënëasgjë mbi tokë.Në ndonjë ka-tund ku gjetën të moshuar osetë sëmurë i pushkatuan dhe idogjën në zjarr.Në katundinStoberdë forcat gjermane janëndeshur në fyluftim në oborrine shtëpisë Binak Metën tëpërfshirë në ndeshje edhefamiljarët të cilët pasi umasakruan i futën të gjallë nështëpi dhe i dogjën 8 anëtarëtë familjes dhe një fëmijë në

djep. Në katundin Viliq nënë ebij nga familja e Gecëve pasi ipushkatuan i dogjën brenda nëbanesë. Gjatë këtij operacionijanë arrestuar 15 luftëtarë,ndër ta brenda në banesë.Gjatë këtij operacioni janë ar-restuar 15 luftëtarë, ndër taedhe gra dhe dërguar në kam-pet gjermane por edhe nëPrishtinë. Për hakmarrje ngakampi i Prishtinës janë mar-rë vëllezërit Zeqir dhe XhemilHalili, ish kryetari i këshillitNacionalçlirimtar të krahinësHaxhi Avdyli dhe janë varë nëlitar në mes të qytetit të Gjak-ovës për terrorizim të popul-latës; janë pushkatuar AhmetZeneli e Sejfulla Rama tëfamiljes Ajdin Zenelit ngaKepeneku, në Zogaj në oborrine shtëpisë të Muzli Mehmetitjanë vrarë ky dhe tre pjesëtartë familjes. Të tilla ka shumëraste barbarizma të pa shem-bullt kundër popullsisë të pafa-jshme. Në këtë mënyrë push-tuesi mendoi se e asgjësoilëvizjen e luftëtarëve të lirisë;por jo. Riorganizimi u bë meshpejtësi, aksionet më të or-ganizuara, pjesëmarrja shumëmë e madhe, tashmë aksionetu zhvilluan më në afërsi tëarmikut, kryesisht në rrethi-nat e afërta të qytetit të Gjak-ovës ku edhe ishin dislokuardisa njësi dhe reparte. Zona eçabratit u bë qendra e për-leshjeve luftarake, vendshumë strategjik që e rrethon-te qytetin, veçanërisht grani-zonet ushtarake, të cilëve jushkaktoheshin humbje njerë-zore e më shumë materiale.Theksojmë se në këtë peri-udhë forcat gjermane në tëgjitha fronte kishin pësuarhumbje dhe ishin në kusthete tërheqjes së tyre. Në këtokushte qyteti i Gjakovës kuishin të dislokuara forcat krye-sore të Kosovës, ishin plotë-sisht të rrethuara nga Deva,Babaj, Ponasheci, duke jundërprerë edhe rrugën auto-mobilistike me Prishtinën.Bashkëveprimi i të gjithaforcave ndërluftuese të Malë-sisë së Gjakovës, bëri që forcatgjermane me humbje tëmëdha të largohen nga terri-tori i Gjakovës e rrafshi i Duk-agjinit në tërheqje në thellësitë vendit, dhe duke e filluarorganizimin e popullsisë kos-ovare në luftën Nacionalçlir-imtare.

Operacionet gjermane tëzhvilluara, siç theksuam nëluginën e Bytyçit, kryesisht nëkatundet Pac, Vlad, Zherkë,gjithashtu në luginën e Gjovi-qit në katundet Zogaj, Kepeneke Kam, shkaktuan djegien e 13katudneve, të shtëpive, të çdolloj pasurie materiale të gjen-dur, të bagëtive, duke e lënëpopullatën e mbetur pa asnjëmjet jetese për veç humbjevenjerëzore.

(Vijon në faqen 12)

FAQE 12 Gusht 2015; Nr. 8(320)

HISTORI

Nga Arben SALIU

Në zbatim të vendimeve qëmori Konferenca e parë e Ven-dit , mbajtur në Labinot, në mars1943, për kalimin në kryengritjetë përgjithshme të armatosurnëpërmjet shtimit të çetave par-tizane dhe krijimit të formacion-eve më të mëdha luftarake, meiniciativën e strukturave tëluftës në Vranisht të Vlorës dheme miratim të komitetit qarkor, më 25 gusht 1943 u formuaçeta partizane "Sali Murati"(Vranishti). Çeta partizane jorastësisht u pagëzua me emrine Sali Muratit.

Ai kishte famën e njëkapedani të shquar që kishtedrejtuar çetën patriotike tëVranishtit në aksione të ndry-shme për sigurimin e pavarësisëkombëtare; mbrojtjen e saj ngakërcënimet e shovinistëve tëJugut; Luftën e Vlorës; Luftën eDibrës kundër shovinistëve ser-bë; në Revolucionin e Qershoritdhe përballjen në dhjetor 1924në Shkallën e Tujanit me forcatrevanishte që risollën klikën eZogut në pushtet.

Ky freskim tradite përbëntenjë ngjarje të rëndësishme përpopullin e Vranishtit, sepse aiduke radhitur bijtë e tij në for-macionin e vet luftarak përkrahçetave dhe batalioneve të tjerapartizane, shpalosi hapur vullne-tin e tij të palëkundur për luftëpa kompromis ndaj okupatorëvefashistë dhe bashkëpunëtorëvetë tyre.

Ditën e formimit, në këtëçetë u rreshtuan 24 partizanë.Në komandë të saj u ngarkuan:

Maman Saliu, komandantJonuz Mersini, komisarHysen Çino, zv.komandantSyrjat Xheviti, zv.komisar

Në bazë të urdhërit nga shta-bi i Zonës së Parë OperativeVlorë-Gjirokastër, çeta moridrejtimin drejt Gjirokastrës, kusë bashku me çetën partizanetë Bregut dhe batalionin "AsimZeneli", u pagëzua në luftimet qëu zhvilluan në qytetin e Libo-hovës kundër garnizonit italiandhe bashkëpunëtorëve të tyre.

Gjatë muajit shtator çeta, eshtuar edhe me 16 partizanë tëtjerë, si dhe e mbështetur ngaçeta territoriale e fshatit, uangazhua për tre javë rresht nëluftime të ashpra kundër oku-patorëve gjermanë në rajonin eDrashovicës . Krahas luftimevenë kodrën e Pleshtit, përroin eSkalpit, në qafën e Brumullit, nëSherishtë e në majën e Shtur-os, çeta partizane "Sali Murati"çliroi nga kampi gjerman nëfushën e Mavrovës rreth 6000ushtarakë Italianë.

Pas luftës së Drashovicës,çeta partizane "Sali Murati" uinkuadrua në batalionin "HalimXhelo" dhe u përballë me forcate grupuara balliste të përqëndru-ara në fshatrat Gjorm, Lepenicëe Dukat. Me spastrimin që ju bëkësaj zone nga prania e këtyrebashkëpunëtorëve të hapët tënazistëve, më 15 nëntor 1943,

Për 72-vjetorin e formimit tëÇetës partizane "Sali Vranishti"

çeta partizane "Sali Murati" u nisnë drejtim të Gjirokastrës ngaVranishti, ku u formua Grupi iParë i Zonës së Parë Operative ipërbërë nga batalionet "HalimXhelo" dhe "Asim Zeneli". Qyshnatën e 17 nëntorit u bë e mun-dur çlirimi i Gjirokastrës ngabandat balliste të Ismail Golemitdhe Idriz Jazos, që kishin kryernjë valë mizorish ndaj popullsiëcivile të këtij qyteti me bazë tëgjerë antifashiste. Si kreu mesukses këtë detyrë të ngarkuar,Grupi i Parë vazhdoi lëvizjen nëdrejtim të Përmetit, ku partiza-nët e çetës "Sali Murati" u dal-luan për veprime aktive kundërforcave të kombinuara gjermano- balliste në Këlcyrë e Kiçok.

Me tërheqjen nga zona ePërmetit, batalioni "Halim Xhe-lo" u kthye në krahinën e Me-saplikut, ku sapo kishte filluarOperacioni armik i Dimrit i dh-jetorit 1943. Këtu, si rezultat ikundërsulmeve të vazh-dueshme të batalioneve "IsmailQemali" e "Perlat Rexhepi" dhetre batalioneve të Brigadës sëParë Sulmuese, forcat gjermaneishin zmbrapsur në drejtim tëVlorës, kurse forcat balliste ugrumbulluan në Gumenicë. Përtë goditur këto forca u ngarkuaçeta partizane "Sali Murati". Falëguximit dhe trimërisë së pashoqtë Hysen Çinos, i cili në ballë tënjë skuadre sulmoi nga Maja eLofatës vendkomanden balliste,ku ngeli i vrarë Neki Oshtima,solli si pasojë që forcat që ai ko-mandonte të tërhiqeshin nëpanik dhe pështjellim të plotë nëdrejtim të dislokimit të forcavegjermane.

Në inagurimin e Brigadës sëPestë Sulmuese, çeta partizane"Sali Murati", e rritur në numëredhe me 22 partizanë të rinj, uinkuadrua në radhët e saj,duke përbërë kompaninë e parëtë batalionit të katërt. Si rezul-tat i ofensivës të trupave nazistenë krahinën e Mesaplikut, pahumbur kohë batalionet parti-zane u nisën në rajonet e cak-

tuara të luftimit. Partizanët ekompanisë së parë nga Majat eBorshe, gozhduan për orë të tërambi përroin e Brashecit në Bratajforca të shumta gjermane, kungeli i vrarë komandanti i sajLaze Seferi dhe u plagos partiza-ni Ahmet Xhama.

Gjatë zhvillimit të mëte-jshëm të Operacionit të Dimrit,partizanët e kësaj kompanie, nëbashkëpunim me forca të tjeratë Brigadës së Gjashtë, mbasmëse dhjetë ditë luftimesh, zm-brapsën nga territoret e Vran-ishtit forca të shumta balliste tekomanduara nga Shahin Nure-dini, Maliq Koshena dhe SubiMerua.

Edhe më pas, gjatë mësymjespranverore të Ushtrise Naciona-lçlirimtare, apo në mbrojtje tëpunimeve të Kongresit tëPërmetit, partizanët e çetës"Sali Murati" kryen një sërë ak-sionesh të rëndësishme dhe udalluan për veprime të guxim-shme, gjatë të cilave ra si trimatkorrieri Maliq Ahmeti dhe u pla-gosën Jonuz Mersini, HysenÇino, Maman Saliu dhe MejtimBasho.

Me kalimin e Brigadës së

Pestë në Veri të vendit, partiza-nët vranishtjotë spikatën përakte të shumta trimërie dhevetmohimi, si në Gurin e Prerëtë Skraparit; në malësinë e Ti-ranës; në Macukull të Matit; nëFushë-Alie dhe Korab të Peshko-pisë; në rrugën Kukës -Prizerendhe në Pobreg e Buzëmadh tëKukesit, ku u shquan për gux-im, inisiativë, vetveprim dhe fan-tazi luftarake Nazif Qerimi, AzisQorraj, Shefqet Lloj, Feim Tahi-ri, Asim Godo etj, ndërsa me plagëtë pashëruara ende në trup, dote binte heriokisht, trimi i tri-mave, komandanti i batalionit tëtretë, kapiten Hysen Çino.

Po ashtu, edhe kur Brigadae Pestë kapërxeu kufirin sh-tetëror dhe koleksionoi betejatë përgjakshme në Kosovë, si nëGjakovë, Junik, Deçan, Prizer-en, Mitrovicë dhe deri në Sanx-hak të Serbisë, partizanët e çetës"Sali Murati" spikatën si trimatë rrallë e të vendosur, ndërsaAzis Qerimit, Çobo Osmënit, Bil-bil Koçiut, Neim Xhevitit, FetiBajramit e Reshat Hasanajt falëkontributit të tyre iu besuandetyra komanduese. Në këtotroje e gërxhe derdhën gjakun e

tyre edhe pesë luftëtarë të tjerëtë paepur të lirisë, ndërsa AzbiDemua u zhurit nga flakët ezjarrit të qëllimshëm çetnik, përtë mbetur dëshmor i gjallë i kë-tyre betejave lavdiplote.

Shumë përpjekje bënë oku-patorët nazifafashistë dhe veglate tyre për ta shkëputur populline Vranishtit nga rezistenca an-tifashiste dhe lidhur atë pasqerres së Ballit Kombëtar. Përt'ia arritur këtij qëllimi, ata kra-has demagogjisë vunë në veprimedhe terrorin. Por popullin eVranishtin nuk e kthyen dot ngarruga e lirisë.

Për arritjen e fitores mbipushtuesit nazifashistë, popullii Vranishtit sakrifikoi jo pak. Ainuk u tulat kur bij të tij përplas-esishin qelive te ftohta, interno-heshsin apo dënoheshin mevdekje, ashtu siç diti të përbal-lojë me stoicizëm tre operacionendëshkimore, ku krahas sh-tëpive të djegura, u masakruanrrugëve të fshatit apo u push-katuan në Brataj dhjetra bij ebija nga më të mirët. Në theme-let e këtij herozmi masiv qën-dron gjaku i 46 dëshmorëve tëkësaj epopeje të lavdishme, ndërtë cilët partizanët e çetës "SaliMurati" : Heroi i Popullit HysenÇino si dhe Razip Sherifi, LazeSeferi, Maliq Ahmeti, SyrjatXheviti, Xhevdet Çino, NuredinShkurti, Arshi Majko, AlikoAlikaj dhe Axhem Basho, të cilëtu renditën në panteonin e lirisëashtu si edhe Shaban Seferi,Qamil Asllani, Rystem Sulej-mani etj.

Gjatë Luftës Antifashiste Na-cionalçlirimtare, bijtë e Vranish-tit të radhitur në çetën partizane"Sali Murati" apo në të gjitha for-macionet e tjera partizane, kuata u inkuadruan, i dhanë dime-sion më të madh lavdisë së fs-hatit, duke ecur në të njëjtatgjurmë heroizmi që kishin lënëpara-ardhësit e tyre.

Këta bijë të denjë të Vranish-tit e zbatuan me nder devizën"Vdekje Fashizmit- Liri Popullit".Për këtë fakt të pamohueshëm,ne pasardhësit e tyre do t'u jemimirënjohës në jetë të jetëve përgjithçka ata bënë dhe dhanë nëdobi të lirisë dhe pavarësisë sëAtdheut.

Por edhe armiku pati humbje të mëdha:Mbi 100 ushtarakë edhe oficerë madhorë tëvrarë, me dhjetëra të plagosur dhe humbjetë pallogaritshme e armatim, teknikë dhemjete materiale me të cilat u furnizuan forcatpjesëmarrëse në luftime. Në zonën e Zherkësu vranë dhe u kapën rob me dhjetëra mer-cernarë të Pashuk Bibës.

Organizmat qeveritare, në qendër poredhe në bazë, organet e shtypit dhe të Me-dies, edhe Parlamenti shqiptar, siç duketedhe administrata e Presidentit të Repub-likës nuk e kanë në axhendën e tyre që edhenë këtë 70-vjetor të çlirimit të atdheut tëbëjnë vlerësimet e domosdoshme të Epopesëluftarake të një krahine të tanë siç ështëBytyçi për luftën dhe shkatërrimin totalnjerëzor e material siç i theksuam pjesër-

Epopeja e luftës së përgjakshme të krahinës së Bytyçit(Vijon nga faqja 11) isht në këtë material. Është ngritur në

heroizmin e shekullit një Borovë martire njëkatund i vogël në cepin jugor të Shqipërisë dheqëllimisht injorohet lufta, humbjet materialee njerëzore, etiketimi dhe vendet ku janë zh-villuar aktet e heroizmit që nuk krahasohenas me "Tendën e Qypit" ose me ndonjë qyptjetër, e po kështu akoma jetojnë pjesëmarrësmbi 85 vjeçarë, veteranë të kësaj lufte, ish-oficerë karriere me arsim të lartë shtetëroredhe akademik që kanë shërbyer 37 vjet nëdrejtimin e reparteve dhe njësive të ushtrisëshqiptare, por ndoshta se kanë qenë naciona-listë, pa çka se ishin pionierë në njësitet par-tizane, por që edhe kanë shkruar librin "By-tyçi i fisnikërisë tropojane" e shumë artikujkushtuar luftës Naiconalçlirimtare por edheproceseve demokratizuese të vendit.

Isuf Imeraj

FAQE 13Gusht 2015; Nr. 8(320)

Dhjetë muaj pas arrestimit tëbujshëm të 28 korrikut 1960, nëorën 11, pas një hetimi dheshantazhizmi barbar në dhomate inkuizicionit komunist,diktatori dha verdiktin epushkatimit të grupit të ashtu-quajtur "grupi i Teme Sejkosdhe Tahir Demit". Ka qenë 30dhe 31 maji i vitit 1961 kurtogat e pushkatimit do tëzbraznin karikatorët e armëvetë tyre mbi bijtë shqiptarë tënënave çame. Ishin Teme Sejko,Tahir Demi, Avdul Resuli, AliXhelo Arapi, Hajri Mane, që pasatij gjyqi të fund majit 1961 dotë pushkatoheshin në mënyrënmë mizore, ashtu siç nukvriteshin as edhe kuajt e jo mënjerëzit

Përballjet e opinioneve nëlidhje me sjelljen e pushtetit ndaj komunitetit çam

sot dhe në të shkuarën, kanë sifrymëzim komentet tipike të urre-jtjes shoqërore që mbolli sistemikomunist në Shqipëri, pasojë kjo efilozofisë sllavo-ortodokse antish-qiptare. Herë pas herë sjell nëmendje shumë ngjarje të kohës, atoqë i kam përjetuar vetë dhe kujtimetë rrëfyera nga prindërit, të afërmitdhe shumë e shumë miq. Çuditër-isht ka shumë njerëz që ma dinëemrin tim, por jo historinë time, johistorinë e paraardhësve të mi.

Është e qartë se në Shqipëri nëshumicën e rasteve qytetarët e dinëse ku jemi, por gjithësesi nuk dinëse nga vijmë, cila është gjeografiadhe historia e Çamërisë. Ne çamëtjemi tamam shqiptarë si gjithë tëtjerët dhe shpesh paraqitemi dukeqeshur, por çuditërisht pak e dinëose nuk e dinë se sa kemi vuajtur.Por janë të shumtë ata që nuk rresh-tin duke më gjykuar në formën dhemënyrën e tyre; a thua kemi ardhurnga ndonjë planet tjetër dhe jo sh-qiptarë e bij shqiptarësh me gen egjuhë, në gjeografi e histori sh-qiptare, edhe pse zyrtarisht në tek-stet shkollore, pak ose aspak nukflitet për gjeografinë dhe historinëe Çamërisë, që është aty, e gjallë, etëra dhe e freskët që nga thellësitëe shekujve.

Të gjitha këto që ndjej dhe për-jetoj i them se kanë kaluar 55 vjetnga një ngjarje e madhe që hyri nëhistorinë shqiptare si i ashtuquaj-turi "grupi çam i Teme Sejkos dheTahir Demit".

NJË SKENAR TIPIK I ISHSIGURIMIT TË SHTETIT

Kush ishin, çfarë bënë, përseu ekzekutuan aq makabrikisht,kush ishte faji i tyre dhe përse njëpopullatë e tërë u anatemua si tëishte e keqja e madhe e ardhur ngalart qiellit. Jo, ishte një skenar tip-ik i ish-sigurimit të shtetit, i frymë-zuar nga njerëz tipik, në rrethanatipike që janë bërë disi të qarta,por që ka mbetur e pathëna,mosmirënjohja shtetërore për per-sonalitetet, që ishin të luftës dhetë penës; ishin bij të një toke qëka historinë dhe personalitetet eveta potencialë që nga lashtësia ederi në ditët e sotme, por që njëdorë e zezë, e padushme i ka tra-zuar dhe ka hdheur helmin në qum-shtin e shqiptarëve.

Nuk janë thjesht 63 të arres-tuar të atij të ashtuquajturi grup,apo 11 të pushkatuarit; apo 1250vite burg të të gjithë të ashtuquaj-turit "grup çam"; ose persekutimettërësore të familjeve çame që jeto-nin në Shqipëri, por është faji imbetur jetim. Janë me dhjetra edhjetra dëshmi që provojnësajesën e ish sigurimit famëkeq për shkaqe të politikave tëbrendshme dhe ndërkombëtare të"udhëheqjes" së kohës, që dontetë paraqitej e justifikuar për qënd-rimet që mbante. Askush nga tëarrestuarit e asaj ore 11 të datës28 korrik 1960, nuk kishte mend-uar ndonjëherë që të bënte ndonjëpaudhësi nga ato që më pas i dëg-

Nga kujtimet e gjeneral-lejtënant Rrahman Parllaku për ngjarjen makabër

55 vjet më parë - Si u rivra Çamëria?!

juan në gjyq dhe i "pranuan" ngadruri dhe torturat çnjerëzore.

Shumë e shumë artikuj dheprononcime janë bërë dhe shumë eshumë mashtrime janë hedhur nëformën e fallsifikimeve të dokumen-tacioneve, veç të gjtiha këto dy-shime kanë qenë të organizuara ngaduart e zeza të mendjeve të mbrap-shta, të mbruajtura me ligësi pro-fesionistësh që në Shqiëpri krijuane krijuan grupe armiqësore pafundë-sisht, si një urrejtje e madhe eudhëheqësit komunist për ta bërëdiktaturën sa më të qëndrueshme.

I gjithë skenari u krijua nga sig-urimi i shtetit, pas ardhjes së Niki-ta Hurshovit në vitin 1959 dhe ngaxhelozia e krijuar për opinionet qëdha ai për lidershipin shqiptar.

Në një bisedë të drejtpërdrejtëme Lutfi Sejko pas vitit 1962, kur aiështë arrestuar dhe pas arrestimitedhe të Halim Xhelos që ishtepjesëtar i lartë i sigurimit të shtetit,ky i fundit i ka thënë "e gjitha përTeme Sejkon u formatua në kohënpas bisedës me Hurshovin në Sa-randë. Nga Vlora, Temja, sikundëradmirali i zoti që ishte, sh-koi me Hurshovin me anije drejtSarandës dhe Enveri e të tjerët,Kadriu dhe unë, ikëm nga Llogara-ja. Sa u takuam me Hrushovin, ky idrejtohet Enverit "shoku Enver,këtë (drejton gishtin nga Teme Sej-ko), ke për kryeministër dhe jo këtë(Mehmetin) për të cilin ti më anko-hesh mua se është kokëfortë e nuktë dëgjon, e të tjera si këto!!!". MbetiEnveri i habitur se ia nxorri nëshesh ankesat që i kishte bërëHrushovit për Mehmet Shehun. Kaqu desh dhe menjëherë nisi një plani fshehtë, sidomos kur filluan edhekonfliktet me rusët dhe Enverikërkonte të gjente një pretekst qëtë tregohej se ishte i madh dhe har-toi planin. Janë pohime të vërtetadhe të thëna në gjendje paanësiekur të dy personazhet ishin të bara-bartë, të burgosur.

SI U ELEMINUA NJË "GRUPARMIQSOR" IMAGJINAR?

Pas ekzekutimit të Mehmet She-hut dhe Kadri Hazbiut, vetë dikta-tori Hoxha që ka pranuar se në ras-tin e grupit të Teme Sejkos, nukkishte informacionin e duhur dhe"u nxituam në pushkatimin e tyre",duke ia faturuar këtë akt sigurimittë shtetit dhe personalisht kreut tësaj Kadri Hazbiut. Edhe helmimi iHilmi Seitit ishte pjesë e skenaritqë kishte bërë sigurimi i shtetit përtë zbatuar një plan ogurzi, meqëllim për t'i kthyer përgjigje Hur-shovit dhe rusëve se ne jemi sy-hapur dhe nuk shitemi tek imperi-alizmi për "30 aspra". Bile u përk-thye edhe një libër në rusisht më1961, që këto vitet e fundit ështëedhe në shqip me titullin "Dështi-mi i rradhës, Komploti i Teme Sej-kos", që vërtetonte se sigurimi dhediktatori ishin të interesuar të bë-nin publik siç edhe e bënë se si el-eminuan një "grup armiqësor"imagjinar.

Sajesa përmes xhelozisë çoi në

krijimin e grupit që nuk e pranoi taudhëhiqte Hilmi Seiti (të cilin ehelmuan) dhe që me dajak e të fu-tura në arkivol të gjallë e pranoiTeme Sejko. Pasi vëllai i madh iTemes, Taho, mori vesh se çfarëbroçkulliste i vëllai në hetuesi përsajesën që i kishin servirur, shkëm-ben replikë duke i thënë "çfarë tëkanë bërë more vëlla që pranon këtobroçkulla". Tahon e zhdukën pa enxjerrë në gjyq, ashtu si edhe Sha-ban Ademin që nuk e pranoi planine sajuar të sigurimit.

Dhjetë muaj pas arrestimit tëbujshëm të 28 korrikut 1960, nëorën 11, pas një hetimi dhe shan-tazhizmi barbar në dhomat einkuizicionit komunist, diktatori dhaverdiktin e pushkatimit të grupit tëashtuquajtur "grupi i Teme Sejkosdhe Tahir Demit". Ka qenë 30 dhe31 maji i vitit 1961 kur togat e push-katimit do të zbraznin karikatorët earmëve të tyre mbi bijtë shqiptarëtë nënave çame. Ishin Teme Sejko,Tahir Demi, Avdul Resuli, Ali Xhe-lo Arapi, Hajri Mane, që pas atij gjyqitë fund majit 1961 do të pushkato-heshin në mënyrën më mizore, ash-tu siç nuk vriteshin as edhe kuajt ejo më njerëzit. Shumëkush ka ha-mendësuar përmes copëzave tëbisedave dhe historive të treguaradhe të shkruara se vrasjet e këtyredjemëve të Çamërisë kanë qenë tëformave të ndryshme dhe në vendee kushte të ndryshme nga më çn-jerëzoret dhe makabret. Për TemeSejkon ka edhe më shumë se kaq,se janë kujtime të njerëzve që kanëqenë edhe dëshmitarë se çfarëmënxyrash, nga më të paimagjin-ueshmet që mund t'i bëhen një nje-riu, një shqiptari nga pseudosh-qiptarët, një luftëtari antifashist dhekundëramiralit të vetëm që kishteflota shqiptare që përfundoi aqtragjikisht pa nam e pa nishan.

Eleminimi i këtij të ashtuquaj-turi "grup armiqësor", ishte edhe njëavokati e shkëlqyer që qeveria eEnver Hoxhës, me altorpolante dheradio i bënte tezës greke për elem-inimin e elitës intelektuale çame qëkishte dalë nga lufta antifashiste."Armiqtë" ishin përfaqësuesit e atijangazhimi të kësaj krahine nëluftën antifashiste gjatë Luftës IIBotërore. Ishte kjo tezë që endeedhe sot e kësaj dite qarqet zyrtaregreke e thonë dhe rithonë sa herëqë vjen fjala tek çështja çame dhezgjidhja e saj. Është rasti për tëthënë se shumë nga ata që u cilë-suan armiq ishin në strukturat drej-tuese të luftës dhe që së bashkume pjesën tjetër të komunitetit çamtë organizuar në Batalionin 4 tëRegjimentit 15, përbënin edhepjesën e rëndësishme të kontrib-uteve të Çamërisë në këtë luftë. Dotë doja të fiksoja këtu luftën 55 di-tore të Konispolit ndaj forcave gjer-mane, ku ranë 55 dëshmorë.

PARLLAKU: PËR ÇDO DËSH-TIM ENVER HOXHA KRIJON-

TE NJË GRUP ARMIQSOR

Për fatin e madh të ditëve tësotme, një intervistë me Gjeneral

Rrahman Parllakun na jep një tab-lo tjetër të asaj se çfarë ka ndodhrume të ashtuquajturin "grup armiqë-sor" të Teme Sejkos dhe Tahir De-mit.

"Me Teme Sejkon kishim mar-rëdhënie kolegu në Divizionin eGjirokastrës, ku Temja ishte shefi zbulimit. Pas një kohe, Temja uemërua komandat i Flotës Detare.E vazhduam njohjen tonë. Paskësaj po krijohej skenari për tëgoditur çamët. Unë e quaj skenarse jemi në një moment kur mar-rëdhëniet tona me Bashkimin Sov-jetik po lëkundeshin. Doli një pre-tekst që thoshim se neve jemi tëkërcënuar nga greku dhe anijet ehuaja po hynin tek ne. Është edhekoha kur vdiq Hilmi Seiti, një ngaçamët më të zgjuar, më trim, mëdinjitoz që kam njohur unë; jovetëm nga çamët, por edhe ngakolektivi ku unë kam punuar. Ekam pasur komandant batalioni nëBrigadën e tretë kur unë koman-doja divizionin. Kur shkoja nëKukës, kur isha deputet, kaloja ngaShkodra dhe nuk mund të rrija patakuar Hilmiun. Kishte muhabet tëshkëlqyer, ndaj rrija edhe gjithënatën me të.

Ishte hata e madhe kur mëlajmëroi Kadriu (Hazbiu) që vdiqHilmi Seiti. Më tha që të marr Te-men e të bëjmë varrimin. Na dhanënjë version sikur Hilmiu ishte nëmbledhjen e byrosë së partisë sëShkodrës, shkoi në banjo dhe atjepati një atak në zemër.

Nga analizat që u pretendua seu bënë u tha që ka pasur një difikttë lindur në pjesën e zemrës. Muamë çuditi fakti që e gjithë Shkodrapo e përcillte në varreza! Pashëedhe gra në ballkone e dritare që eqanin drejtorin e punëve tëbrendshme. Karakteri i tij ishte itillë që ai nuk godiste njeri me in-formacione kot. Ishte babaxhan sinjeri dhe sillej shumë mirë menjerëzit. Vdekja e tij ka mbeturenigmë, është e dyshimtë. Kammendimin që atë lojë që bënë meTemen kanë dashur ta bëjnë meHilmiun, por ai nuk ka pranuar. Aiishte njeri me influencë. E likuidu-an Hilmiun dhe më pas e vazhdu-an me Temen.

Unë në shumë raste pune dhenë kohë të lirë shoqërohesha meTemen. Kishte vajtur në Akademinë Trianë dhe unë do shkoja nënjë stërvitje në Vlorë. I them Te-mes, hajde me mua që edhe tëqëndronte pranë familjes në Vlorë.Më tha që më ka dhënë një mate-rial Petriti (Dume) ish Shefi i Sh-tabit të Përgjithshëm dhe pa iadorëzuar atë material nuk vij. Pet-riti ishte në Durrës me pushime.Shkojmë e takojmë aty dhe sa napa Petriti u habit sepse e dinte. Ekishin sjellë në Tiranë për ta pa-tur nën vëzhgim dhe po ndiqej qëta kishin nën kontroll që ta arres-tonin. E mora në Vlorë dhe prapabarkaz në makinë na ndiqte HalimXhelua që më ka thënë gjithçka.Sa herë që ti dilje dhe kudo kushkoje me Temen, ishit në nd-

jekje.U arrestua Temja, u akuzua,

dihen të gjitha ato që u sajuan përtë. Çudia ishte se Temja pranoi tëgjitha akuzat. Aty ishte edhe Ta-hir Demi, ishte edhe Abdyl Hakiuqë e kisha pasur në ushtri e tëtjerë e të tjerë. Por si foli Temja,nuk u përmend fare Tahiri. Endoqëm gjyqin dhe u zhgënjyem sesi u soll Temja!.

Kjo ndodhi për ta goditur grupinçam dhe për t'u justifikuar paraopinionit ndërkombëtar dhe Bash-kimit Sovjetik se "ne jemi tëkërcënuar nga grekët" dhe se pobëhet komplot kundër Shqipërisë.Na u tha se armiqtë po përdorinagjenturën kundra Shqpërisë, qëe drejtonte Teme Sejo këtu. Ngamënyra se si e pranoi Temja përmomentin, ne u zhgënjyem se emenduam si të vërtetë.

Tashmë pas gjysmë shekulli,duke analizuar skenarin, mendojse ka qenë një regjizurë e përgat-itur me qëllim për të goditur grupine çamëve, se doli që ka hyrë anijanë Vlorë etj, etj. Këto të dhëna upërgatitën për opinionin ndërko-mbëtar.

Më pas u goditën edhe njerëztë tjerë. Unë e njihja mirë karak-terin e çamëve, ata ishin dinjitozdhe trima e të zgjuar dhe nuk kishaasnjë mendim se mund të ishintë vërteta ato që u thanë dhe qëdoli se ishin të sajuara.

Kanë kaluar shumë vite, dhenuk është mirë që ata, ai gjyq nukështë dënuar, të paktën puiblik-isht. Unë e bëra një gjë të tillësepse nuk pranoja që të më mbetejneni i tradhëtisë. Kjo duhet bërëedhe me Temen dhe të tjerët që uakuzuan në atë gjyq të montuar.

Unë jo sot, por edhe sot e 25vjet më parë e kam thënë se ajoishte e kurdisur, është krijuar njëskenar me një regji monstruoze,që ka pasur një plan për situatëne brendshme dhe atë ndërko-mbëatre. Nuk e besoj kurrë qëTeme Sejko ka qenë një agjent. Sie detyruan Temen, sa e mbajtën,sa e torturuan, janë të gjitha saje-sa.

Dihet si u krijuan grupe tëtjera nga Enver Hoxha. Ai krijontegrupe siç krijoi edhe grupin tonënë ushtri, që përfshiu kuadrot mëtë mira në ushtri. Për çdo dësh-tim Enver Hoxha krijonte një gruparmiqsor, e restauronte me sig-urimin, i krijonte të gjitha situatae më pas vinte goditja".

Është koha të reflektojmë nësentencën popullore se "asn-jëherë në botë urrejtja s'ndaletpërmes urrejtjes, urrejtja ndaletpërmes dashurisë". Por më sëshumti kjo ka mbetur si një re-like, se sa një realitet. Aq më tepërmes ne shqiptarëve, që më kujtonvargjet e një poeti popullor sh-qiptar që shkruan "Përjetësisht nëurrejtje i bashkuar,/ Çuditërishtnë dashuri i ndarë!"

Përgatiti:Hyqmet ZANE

FAQE 14 Gusht 2015; Nr. 8(320)

DOSSIER

Nga Fotaq Andrea

Fletore koniciane nr.5.Viti në vazhdim 2015, dhe konkretisht

gjashtëmujori i parë, përkon me tre përvje-torë të shënuar: 610 vjetori i lindjes së Heroitkombëtar Gjergj Kastrioti, 140 vjetori i lindjessë Faik Konicës dhe 50 vjetori i vdekjes sëFan Nolit. Ndonëse njohim me saktësi datëne lindjes së Konicës, 15 mars 1875, ndonësenjohim po ashtu edhe datën e vdekjes sëNolit (13 mars 1965), jemi të detyruar tëngremë supet për datën e saktë të lindjessë Skënderbeut, përderisa nuk është gjeturgjer më sot asnjë dokument për të na evërtetuar. E megjithatë, ja ku na vijnë nëndihmë, simbolikisht e me mjaft kuptim vetëKonica e Noli për të përcaktuar 6 majin 1405si datën e lindjes së Gjergjit të Madh të Ar-bërisë! E më tej, si datën e festës kombëtaretë Shqipërisë!

Nisur ndoshta nga tradita ortodokse qëemri i pagëzimit të fëmijës vihej sipas emrittë shenjtorit që kremtohej atë muaj, Konicae Noli duket sikur e lidhin organikisht këtëdatë me ditën e Shën Gjergjit, martirit tëkrishtërimit, pajtorit të kalorësisë dhe fit-imtarit të çdo beteje, që mposhti dragoin,duke simbolizuar ngadhënjimin e së mirësndaj së keqes. Konkretisht, në numrin 3,XI/1907, të Albania-s së tij (çuar për shtypnë qershor 1908), Faik Konica, në shkriminSkënderbeu prej të përndriturit Fan S. Noli,do të vinte në dukje në paragrafin hyrës : "Më 6 të Mait, ditën e Shën Gjergjit, e cila ponjihet ngadalë për e kremtia kombëtare egjithë Shqiptarëve, sikundërë ka qenë kur-doherë e kremtia vendore e myslimanëve dhee krishterëve të shumë viseve të Shqipërisësë mesme e së poshtme - i PërndritshmiFan S. Noli, përpara piktyrës së kuroruar metyle të mbretit të pavdekshëm t'onë GjergjKastriotit, tha një fjalë të bukur, tekstin esë cilës jemi fat-mirë që mundim ta botojmëin-extenso këtu më poshtë. Dr. (Drejtori)".

Për mendimin tonë, ky paragraf i Kon-icës në hyrje të fjalës së Fan Nolit përSkënderbeun në Kishën Shën Gjergji tëBostonit, si dhe pasqyra në gjuhën frënge eveprimtarive të organizuara në Amerikë merastin e 6 majit 1908, botuar tek i njëjtinumër i Albania-s - përmendim si veprim-tari atë të shoqatës shqiptare në Jamestoën,ku mbajti fjalën e rastit ish kryetari i sajS.A.Baldëin - janë tepër domethënëse në disadrejtime. Para së gjithash, ato dëshmojnëpër një bashkërendim përpjekjesh paraprakeNoli-Konica përqendruar rreth figurës sëKastriotit të Madh për t'i dhënë kësaj figurenjë përmasë të re frymëzimi kombëtar. Dhenë fjalën e tij panegjirike Skënderbeu (FanNoli, Vepra, vëll. V), nga më spikaturat nëLetrat Shqipe, Noli shkëlqen jo thjesht siprift i emëruar rishtas në krye të KishësOrtodokse shqiptare në Amerikë, por mbi tëgjitha e para së gjithash si atdhetar i flaktëe si veprimtar aktiv për çështjen shqiptaretë shtruar për zgjidhje. Me fjalë poetike nëgojë, plot emocionalitet, me thirrje nga shpir-ti në emër të Perëndisë dhe të "Nënës sëdhembshëruar Shqipëri", me këngë e vajtimnjëherësh, Noli shfaqet madhërishëm nërolin e rilindësit pararojë, tek ndez në zem-rat shqiptare kujtimin e "Babait të Kombit"siç e quan ai Heroin kombëtar, atë "trim mbitrimat", atë "Mbret të Nënës Shqipëri", atë"Aleksandër të Madh", "Yll të Shqipërisë,shndërruar në diell".

Nëse liturgjia e parë e Nolit 26 vjeçar nëBoston (22 mars 1908) synonte kryekëputfjalën e goditur shqipe me psalme të përk-thyera prej tij, që të kujtojnë pas pesëqindvjetësh robëri, formulën e pagëzimit po nëshqip të Pal Engjëllit, liturgjia e tij e dytë (6maj 1908, ditën e Shën Gjergjit) është himnpër Skënderbeun, duke shënuar kështu sim-bolikisht datën e rilindjes apo të ringjalljessë kujtimit të tij, pikërisht në altarin eKishës Ortodokse autoqefale shqiptare tëAmerikës, që do mbante emrin e nderuar"Kisha Shën Gjergji". Sepse shihej tashmësi nevojë e domosdoshme shpirtërore, përkrejt Rilindjen Shqiptare të fillim-shekullitXX, të lidhej ngushtë, brenda një date tëvetme, 6 majit, figura e Gjergj Kastriotit meShën Gjergjin, kalorësin e hershëm ushtar-ak të krishterimit, apo, pse jo, edhe të një-soheshin të dy figurat në mënyrë emblema-tike, për vetë bëmat e larta kalorësiake nëmisionin e tyre fisnik. Dëshmon kështu med-aljoni i Kishës Ortodokse shqiptare me fig-urën e Shën Gjergjit, rreth të cilit janë tëshënuara fjalët: Albanian orthodox churchof Amerika. Knights of Saint George (fig.1).

Dhe këtu, është më se e qartë se kalorëstë Shën Gjergjit (knights) janë tërë be-simtarët ortodoksë shqiptarë, po ata kalorëspasardhës të vetë Gjergj Kastriotit, përkrahtërë besimtarëve të tjerë, katolikë, mu-hamedanë e bektashinj, që e njihnin Kas-triotin e tyre të Madh për Hero Kombëtar.

Në fakt, drejtori i Albania-s, e kishte bërëparaqitjen e Nolit të ri urdhëruar prift që nënumrin paraardhës të revistës (Albania 2/XI, 1907 - botuar në prill 1908), ku kishtebotuar jo vetëm një foto të posaçme reali-zuar bukur artistikisht (me diçiturën "Ipërndershmi Fan S. Noli"), por edhe njëshënim hyrës në rubrikën Fleta e Dreqtorit,tek jep këtë cilësim për të: "I Nd. Fan S.Noli, i holli shkronjësi t'onë, prift-i-xgjedhuri Shqiptarëve të Amerikës…". Po në të njëj-tin numër të Albania-s, konkretisht në hyr-jen e fjalës së Nolit titulluar "Kisha shqipeortodokse", Konica gjen rastin për të thek-suar: "Të zgjedhurit e të Nd. Fan S. Nolitprej Shqipëtarve t'Amerikës dhe t'urdhruarite tij si prift prej kryepeshkopit rus të Neë-Yorkut është një e ngjarë për të vënë 're,rëndësirën e tërë të së cilës bota do ta kup-tojnë më mirë në disa vjet. I kërkova tëdashurit atdhetar një "message" a lajmërimpër Kombin dhe më dërgoi këtë që po botojme gëzim më poshtë. Hoqa kryeartikullin qët'i bëj vend". Kurse, tek Albania nr. 4 (1907),Konica vë në dukje (në frëngjisht): "… Z. FanNoli, që shkruan një shqipe gjithë nerv e

muskuloze, dhe që është për më tepër njënjeri me kulturë të madhe…".

Kësisoj, Albania, në vitin e parafundit tësaj, shndërrohet në dy numra radhazi nëtribunë për Nolin dhe për krejt veprimtaritëe zhvilluara në Amerikë me rastin e ditëssimbol të Shën Gjergjit, gjë që shfaqet, përmendimin tonë, si një prelud i veprimtarisësë përbashkët atdhetare Noli-Konica që dorealizohej me vajtjen e këtij të fundit nëAmerikë më 1909.

Është e njohur se si Konica, si Noli nukreshtën së shkruari për figurën e Skënder-beut, me penë të mprehtë plot frymëzim,sikurse gjithë rilindësit e tjerë. Konica jovetëm solli dhe shpalosi në epokën e rizgjim-it kombëtar flamurin e Skënderbeut, mbu-luar nga pluhuri i historisë, jo vetëm i rin-driti armët dhe përkrenaren e kryetrimit dukevajtur vetë në Vjenë për t'i kundruar, studi-uar e për t'u frymëzuar, jo vetëm studioi to-poniminë e fushatave të Skënderbeut, porai krejt Albania-n e tij e bëri tribunë për tërëpenat e ndritura të Rilindjes. Që më 1899,Konica 24 vjeçar shkruante me pendë të le-htë vargjet lapidar të poezisë "Flamuri":"Skënderbeu kur jetonte / Shqipëria lulë-zonte. / Ish e fortë, ish e zonjë / Kish nëflamur një shqiponjë. / Një shqiponjë medy krerë / Ai lirisht hapej në erë…".

Po ashtu Noli, krahas studimit madhorHistori e Skënderbeut dhe një mori sh-krimesh poetike kushtuar Heroit kombëtar,vetë "Himnin e flamurit" e sheh të lidhurngushtë me emrin e Kastriotit të Madh, tekshkruan: "O Flamur gjak, o flamur shkabë,/ O vënd e vatr' o nën' e babë, / Lagur melot, djegur me flagë, / Flamur i kuq, flamur izi… / Me Skënderben' u-lavdërove

Dhe në furtun' i funtmi u-shove."

Veçse Konica, të cilin me të drejtë Noli equante "Ustai", i kishte dhënë tashmë shen-jat e para të binomit Gjegj Kastrioti-ShënGjergj që në ilustrimet e revistës së tij Al-bania. Sepse kur i kërkoi në fillim të vitit1898 mikut të tij të ngushtë, skulptorit dhepiktorit belg Paul Nocquet, - me të cilin kish-te thyer sa e sa shpata gjatë ushtrimeve nëskrim, siç e pohon edhe vetë në letrat drej-tuar Apolinerit -, të ilustronte kryeveprënAlbania, mjeshtri belg, fitues i disa çmimevendërkombëtare, realizoi, mbi bazën e idevetë Konicës, jo vetëm koren (ballinën) e sajtë mrekullueshme (fig. 2) me portretin eSkënderbeut si emblemë të shqiptarit ve-shur me fustanellë, por edhe figurën e fu-qishme të farëhedhësit shqiptar, si dhe njëmori vinjetash (zbukurimesh) tipografike (fig.3, 4, 5) të cilat nuk janë marrë asnjëherë nëanalizë, por që janë tepër domethënëse, tekshohim në to lulen shëngjergji (Convallariamajalis), simbolin e festës popullore të verësnë mjaft vende të Europës (mygetat francezetë 1 majit), përfshirë edhe vendin tonë. Kjolule është e përhapur edhe në pyjet e Sh-qipërisë e të Kosovës, siç na mësojnë spe-cialistët e bimësisë pyjore Ferdin Liçaj e Për-parim Çarçani, dhe njihet gjithashtu meemrin lot zoje, zambaku i luginave, lule mekëmborë, ndërkohë që te keltët e lashtë nji-hej si lulja e fatit. (Sa për anekdotë, luljashëngjergji u quajt edhe lulja e lumturisëkur mbretit Karli IX iu dhurua për t'i sjellëfat. Dhe që nga ajo kohë, në ballot e Eu-ropës, zonjave u dhurohej lule shëngjergji,duke simbolizuar dashurinë, djemtë tek embanin në thile të xhaketës dhe vashat nëfustan të bardhë).

Kur shkruante prozën poetike Dita eVerës, Konica e dinte fare mirë se në këtëfestë popullore të hershme shqiptare ndero-heshin jo vetëm perënditë e luleve që sill-nin mirësi, por edhe kujtimi i të parëve dhei kryetrimit shqiptar. Disa rubrika të Alba-nia-s, sidomos në frëngjisht (Dokumentembi folklorin shqiptar, Letërsia gojore sh-qiptare, etj.), trajtojnë ndër të tjera zakonete lashta shqiptare, simbolet pagane me kaf-shë, shpendë, lule, të cilat Konica i ka meshumicë te Albania e tij në formë simboleshtipografike, që nga kalliri i grurit në ballinë(me kryerubrikën Billni që të korrni), gjer tetërfili, luleshqerra, fluturat, dallëndyshet,shqiponjat, etj. etj. si dhe krejt pema e lulë-zuar Albania apo vazoja plot lule Albaniapasqyruar grafikisht nga Nocquet, si një brii lulëzuar i bollëkut. Konica e njihte fjalën eGjergj Kastriotit nën penën e Barletit kur iudrejtua krutanëve për herë të parë me thir-rjet për bashkim e qëndresë dhe kur ndezizemrat e tyre tek u tha që vetë Shën Gjergjii qe shfaqur atij në ëndërr për të mbrojtur

Arbrin; se ky Shën Gjergj i Barletit ishtembrojtësi i Shqipërisë dhe i shqiptarëve; edinte se vetë dita e Shën Gjergjit, 6 maji,është Dita e Verës për shkodranët; se kjofestë popullore kremtohej që nga koha eIlirëve, tek të cilët ishte i përhapur "kulti ihyjnisë kalorës luftëtar" (Medaurusi tekJapodët); se mjaft kisha në Shqipëri e Kos-ovë (Fier, Vithkuq, Voskopojë, Korçë, Prizren,Ulqin, etj.) kanë mbajtur e mbajnë emrin eShën Gjergjit, ashtu sikurse edhe vetë fs-hati Shëngjergj në Elbasan. Flet ai vetë aqbukur për ditën e verës, kur djem e vashavarin në qafë me pe të kuq kungullin e egër,lahen te burimi rrëzë shelgut a në ujët ekulluar të lumit, lozin e harbohen mes gjel-bërimit të luadheve, bëjnë kurora me lule,ndezin zjarre, ngrenë shilarthe në pemë,teksa në ara lulëzojnë të lashtat e mbjella.

Jo rastësisht edhe Lkeni i Hasit (At Sh-tjefën Gjeçovi) boton te Albania (prill-maj1902), poezinë "Pse?!", duke nderuar Ditëne Shën Gjergjit në Krujë, Ben, Shkeret,Nënujë (Nnuâj), Marshiq e në rrethe të tjera,tek shkruan: "Pse, un pves [pyes] me aq t'madhe lumnii / Dit'n e Sh'Gjergjit Kruja énnéeron,… / Mret i Shqypniis Gjergj Kas-trioti /N'jeet kaa bajtun kët émn t'nnéerue…". Nga ana tjetër, Konica na mëson, përmesnjë episodi të bukur (Albania, 15, 1-15 kor-rik 1898), se malësorët dibranë festojnë ShënGjergjin dhe jo Bajramin. "Në thelb, shkru-an Konica në shkrimin e tij në frëngjishtShënime rreth Kombësisë Shqiptare, malë-sorët tanë ende nuk dinë mirë se ku qën-dron konkretisht feja myslimane dhe po ash-tu, nuk dinë ç'është krishterimi. Ata vetëmdinë se një ditë e vitit quhet Bajram, dhe seatë ditë duhet dëfryer e bërë festë. Është evërtetë se ata kremtojnë edhe Shën Gjergjin;dhe më kanë rrëfyer dikur lidhur me këtëçështje një anekdotë të bukur.Dihet se fes-tat muhamedane nuk kanë datë të caktuar,por rregullohen sipas hënës.Mirëpo qëlloi qëBajrami dhe Shën Gjergji ranë në njëditë.Habi, siklet, rrahje mendimesh nga anae malësorëve dibranë. Më në fund, ata ven-dosën të kremtojnë Shën Gjergjin, "sepsekjo festë, thanë ata, është e caktuar dheserioze, ndërsa tjetra vjen e shkon, pa undalur kurrë…".

Duke iu rikthyer emblemës së ShënGjergjit, nuk ka si të mos përmendim per-sonazhin e dytë të saj, dragoin e mposhtur,atë qenie mitologjike që është bërë historik-isht burim frymëzimi për shumë shkrimtarëe artistë të shquar, madje edhe për disa ur-dhra kalorësiake të mirënjohura në Mesjetëneuropiane, që njihen si Urdhër i Dragoit,sidomos gjatë shekullit XV. Albanologu Au-guste Dozon, në raportin e tij të dytë drejtu-ar Akademisë franceze më 15 nëntor 1872(Deuxième Rapport sur une mision littérai-re en Macédoine…), thekson se miti i Olim-bisë molose që u ngjiz me një dragua-gjar-për (vetë Zeusi i metamorfozuar) për të lin-dur Aleksandrin e Madh, do përsëritej "njëm-ijë e shtatëqind vjet më vonë lidhur me Sh-qiptarin e Madh George Castriota…" (Ar-chives des missions scientifiques… t. 1,f.204, Paris, 1873). Është fjala për ëndrrën eVojsavës kur do lindte Skënderbeun: kësajiu shfaq në gjumë një gjarpër aq i madh,thotë Barleci te Histori e Skënderbeut sambulonte me trupin e tij gjithë Arbrin dheEpirin. Po ashtu, nuk është rastësi që njëletrinë nga vepra e Barletit paraqet pikër-isht simbolin e dragoit dhe ilustrimi i His-torisë së Skënderbeut të Barlecit nga gra-vuristi i shquar gjerman Jorg Breu jep, ndërtë tjera, edhe ëndrrën me dragoin-gjarpër tëVojsavës shtatzënë (fig.6).

Jörg Breu, Endrra e Vojsavës , 1533.Pas Barlecit që përdor mitin e dragoit-

gjarpër te Histori e Skënderbeut, do të jetëFrang Bardhi, më 1636, që do ta cilësojë Kry-etrimin shqiptar me epitetin Kulshedra eArbënit, gjë që e përmend edhe Pukëvili nëfillim të shekullit XIX në veprën e tij Udhëtimnë More, Kostandinopojë e në Shqipëri kurflet për Heroin shqiptar. Sigurisht që ka dal-lim mes figurave mitologjike të dragoit, gjar-prit, kuçedrës shqiptare apo lubisë, dhe Kon-ica termin dragua e përdor si në kuptim pozi-tiv: " Aj, Noc Kola trim drague" (Albania, nr.4, 1904) dhe në kuptimin negativ: "Le tëluftojmë turqit e rinj, shkruan ai në një ar-tikull në frëngjisht, se sot ata personifikojnëdragoin". Dhe si sinonimi të fjalës "dragon"në frëngjisht, ai ka vendosur në shqip meskllapash termin "koudchedra" (Albania XII,nr. i fundit 1909).

Luka në studimin e tij "Aleksandri i Madh

Figura e Skënderbeut që bashkoi

FAQE 15Gusht 2015; Nr. 8(320)

DOSSIER

dhe Skënderbeu, me epitetet gjarpri, dragoi,kuçedra", e bën bukur fort dallimin e tërëkëtyre figurave mitologjike, ndonëse shpeshnë gojëdhëna këto qenie i shohim të pleks-en me njëra-tjetrën në rolin e përbindëshit;veçse në thelb, të tëra shfaqin Kimerën eHomerit që villte zjarr nga goja dhe përhap-te gjithandej tmerr, duke simbolizuar kësh-tu forcën, fuqinë, guximin.

Një "Shën Gjergj shqiptar" që mposhtdragoin e shohim konkretisht edhe te albu-mi me vlera të rralla i prof. Ferid HudhritShqipëria dhe shqiptarët në vepra të pik-torëve të huaj (Tiranë, 1987), ku autori nashfaq historinë e luftëtarit arbëresh Giorgiodi Prenta Albanese (1470) që u rikthye nëShqipëri për të luftuar pushtuesin osmandhe që ra në fushën e betejës. E veçanta ekësaj tabloje (fig. 7) është se mban vulën epiktorit të shquar të rilindjes italiane CarloCrivelli dhe se është porositur nga Salva-tore de Prenta, ndoshta i biri i Giorgio Al-banese për famullinë Porta San Giorgio, njëfshat pranë qytetit Fermo banuar edhe ngaarbëreshët.

Mitin e dragoit e jep bukur në frëngjishtFaik Konica që në fillim të Albania-s së tij

(nr. 2, 1897) kur flet për Dy rapsodishqiptare.Vasha (apo virgjëresha) po i kën-don ëmbël në vesh djaloshit që fle mbi gjunjëtë saj, i dërrmuar nga betejat, kur befas,shfaqet nga pylli përballë dragoi (kuçedra),gati për t'i përpirë. E tmerruar, vasha mun-dohet të zgjojë trimin në gjumë të thellë,

por më kot; dhe veç "dy pika loti rrodhën ngasytë e saj turtulleshë e i bien trimit në vesh".Kreshniku zgjohet, tendos harkun, vretkuçedrën. Pikërisht, kjo gurrë e pashter-

shme popullore, së cilës Konica i rikthehetaq shpesh te Albania, do të jetë edhe buri-mi kryesor që do ta frymëzojë e drejtojë atënatyrshëm drejt idesë së shkëlqyer për bi-nomin Gjegj Kastrioti-Shën Gjergji, dukenjëzuar e barazuar figurën e Kryetrimit Gjergjme Shenjtin Gjergj. Vite më vonë, më 1936,Noli, tek do përkthente Hymnore për kor tëpërzier, do të shqipëronte bukurisht edhetroparin e Shën Gjergjit: "Si çlirimtar irobërve dhe mbrojtës i të vobekëve, mjeku itë sëmurëve dhe përluftar i mbretërve, dësh-mor i math Shën Gjergj trope-prurës, nërme-jto te Krishti Perëndia jonë, të shpëtohenshpirtet tona".

Është e njohur fotoja e Konicës veshurme fustanellë kur shkoi në Boston më 1909,ashtu sikurse shkrimet e tij për kostuminshqiptar "si pjesë e veshjes kremëtore", teklarton para së gjithash figurën e Bajronit mekëtë veshje. Autorë të huaj dhe piktorë meemër nuk kanë munguar të flasin për kos-tumin shqiptar dhe konkretisht për fus-tanellën shumëpalëshe nën gjunjë si njësimbol i fuqishëm historik i popullit tonëpërhapur nga Jugu në Veri të vendit. Janëmjaft domethënëse në këtë drejtim dy iko-na të shekullit XIX që ndodhen në Arkivin eMuzeut Historik Kombëtar me "ShënGjergjin e Janinës" siç emërtohen, veshurme fustanellën tipike shqiptare (fig. 8). Porpo kaq kuptimplote dhe e rrallë është edhenjë gravurë e vitit 1862, Skënderbeu me fus-tanellë, në librin Skënderbeu apo Heroi iKrishterë, i abatit Charles Guenot (fig.9).Pra, është në këtë rast, fustanella sh-qiptare që bashkon Shën Gjergjin meGjergjin e Madh Kastriot.

Më në fund, na e ka ënda ta mbyllim këtëshkrim me një portret tepër të rrallë, në tëcilin studiuesi amerikan i artit orientalF.R.Martin (The Miniature Painting andPainters of Persia, India and Turkey fromthe 8th to the 18th Centry, London, Hol-land Press, 1912) sheh portretin e Skënder-beut (fig.10). Edhe pse ky portret i realizuar

ndoshta nga piktori fjorentinas Antonio Pol-laiulo (më 1460) mban shënimin "Il gran Tur-co", Martin vërteton se si portreti, si vetëshënimi nuk kanë të bëjnë aspak me Meh-met Fatihun, ngadhënjyesin e Kostandinop-ojës, i njohur me epitetin Turku i Madh. Përtë, shënimi është shtuar shumë vite më vonëdhe nuk ka kurrfarë ngjashmërie me portre-tet e njohura të Mehmetit II, realizuar ngapiktorët e Rilindjes Italiane, si veneciani Gio-vanni Bellini (fig.11). Në takimet tona (maj2013) me specialistë të Topkapi Sarayi Müz-esi Istanbul (që disponon këtë portret edheme ngjyra), si dhe me miqtë tanë në Stam-boll na u ripohua se portreti në fjalë nuk kakurrfarë ngjashmërie me atë të Mehmet Fit-imtarit. Ne nga ana jonë, shtruam si argu-mente jo vetëm dallimin në paraqitjen ehundës dhe të krejt portretit, por edhe fak-tin që simboli i dragoit në kapelën karakter-istike të këtij portreti ishte disi pa vend përnjë portret të fesë myslimane, që nuk pra-non zbukurime nga fauna, por vetëm zbuku-rime florale, sikurse ndodh me ornamentete institucioneve të kultit mysliman.

Nga ana tjetër, ka specialistë që këtëportret e lidhin edhe me një medaljon tëPisanello-s (fig.12), ku është paraqitur per-andori bizantin Joani VIII Paleolog (në vitete mbretërimit të tij 1425-1448); por përsëriduket qartë që mungon ngjashmëria mes dy

portreteve. Sa për kapelën e admirueshmeme dragua të këtij portreti, mendohet se ajo"pasqyron njëfarë mode të kohës", kurpërkrenaret, në radhë të parë, zbukuro-heshin ndër të tjera edhe me dragonj, "pasimbolizuar domosdoshmërisht ndonjë ur-dhër dragoi". Për mendimin tonë, nuk kemitë bëjmë këtu thjesht me një zbukurim kape,sipas modës së kohës, sepse një gjë e tillërrezik të thuhet edhe për përkrenaren e njo-hur të Skënderbeut me kokën e dhisë, kurnë fakt, tek figurat e shquara, simbolika nukmund të shmanget kollaj. Nga ana tjetër,dimë se shqiptari Millosh Kopiliqi që vrausulltan Muratin I, brenda në çadrën e tij gjatëbetejës së Kosovës (më 1389), kishte kri-juar Urdhrin e fshehtë të Dragoit dhe mban-te në përkrenare, së bashku me përkrahësite tij, pikërisht simbolin e dragoit. Dimë gjith-ashtu se përkrenarja e Pirros së Epirit kish-te figurën e dragoit, figurë të cilën e gjejmëtë qëndisur edhe në xhubletën shqiptare qëdaton nga Lashtësia, zbuluar nga studiues-ja dhe poetja fjalëmbël Luljeta Dano.

Kemi të drejtë në këtë rast të shohim

Nolin me Konicënnjë vijueshmëri dhe lidhje tradicionale nësimbolin e dragoit, sidomos një lidhje sim-bolike midis dy arbërve, Kopiliqit dhe Kas-triotit, që të dy në luftë të paepur kundërOsmanëve. Dhe, në përfundim, do thoshimse nuk është aspak i rastësishëm vetëshënimi "Il Gran Turco" mbi portret, që zbu-lon njëfarësoj enigmën. Sepse, përderisa ësh-të shtuar si shënim vite më vonë në fund tëtablosë dhe përderisa nuk i përshtatet aspakportretit të Mehmet Fatihut, e kundërtamund edhe të pranohet, duke qenë se i sh-kon për bukuri Atij me të cilin vetë MehmetiII kaloi vitet e rinisë më të bukur, Atij që dotë bëhej i barabarti dhe kundërshtari i tijmë i rreptë, që do t'i ndalte rrugën drejtpushtimit të Europës, Atij që është cilësuar,siç vumë në dukje, "Kulshedra e Arbërit" dheqë fare mirë do mund t'i thoshin: "Il GranAlbanese". Pra, duke pranuar mohimin "IlGran Turco" për të parin, do kishim në këtërast tërthorazi një pohim të nënkuptueshëmpër të dytin. Dhe dialektika e pranon: gjatëkalimit të vet nëpër mohim, pohimi arrin teke vërteta. Nëse do pranohej që ky portretështë ai i Skënderbeut (i fantazuar apo i po-rositur rreth vitit 1460, sikurse ndodhteshpesh me veprat e artit të kohës, për taparaqitur si figurë heroi kreshnik me kapëtë veçantë - a nuk ishte e veçantë vetëpërkrenarja e Skënderbeut! - që po i bënte

ballë Turkut të Madh), do kishim në këtërast portretin e parë për Heroin tonë Ko-mbëtar, kur dihet tashmë se pesë vjet mëvonë më 1465, te kodiku De RomanorumMagistratibus, do të na shfaqej portreti i tijnë miniaturë (këtë herë i realizuar me shumëgjasa në natyrë si portret origjinal, që ështëbotuar për herë të parë nga prof. Sh. Sinani(bardhë e zi - fotokopje) në frontispicin eveprës së tij Beratinus, Argeta LMG, Tiranë2004), portret që me të drejtë konsiderohetsi i pari portret më pranë figurës së vërtetëtë Heroit Kombëtar (I.S. Karanxha - fig.13).

Në përfundim, Skënderbeu, siç shprehetF. Konica, ky "Trim i pavdekshëm që Sh-qipëria e njeh si Kryeprinc dhe bota me gojëne Papës e quajti Mbret", Skënderbeu, "Njënga fytyrat më të larta e më të bukura tëHistorisë së përbotshme" (E. Reclus, Alba-nia, nr. 4, 1905), vjen e bashkon këndshëmme hiret dhe bëmat e Shën Gjergj Martiritdy korifenjtë e Rilindjes shqiptare, Nolin eKonicën, themeluesit e Vatrës përherë tëndezur të shqiptarizmës.

FAQE 16 Gusht 2015; Nr. 8(320)

LETER E HAPUR

Nga Dhimitër NDRENIKA

(vijon nga fq.1)

Organizata vlerëson sa vijon:" Se ushtritë, me krijimin e tyre, si-

pas përvojës botërore, që nga lashtësia derimë sot, kanë përfshirë një bashkësi person-ash, në hierarkinë ushtarake funksionale-gradash, si përparësi bazë për zbatimin emisioneve të tyre;

" Gradat jane "shtylla kurrizore" qëruan e mban kompaktësinë, gatishmërinë dheoperativitetin e përdorimit të frytshëm të FA,shprehje e përfaqesuese e një "bashkësiepersonash me detyrime të ndersjellta kush-tetuese e ligjore, të zbatimit padiskutim tëautoriteteve të tyre funksionale";

" Grada është shprehëse e karakteritshtetëror, kombëtar e popullor të ushtara-kut si qytetar me misione e shërbime tëposacme për mbrojtjen e RSH e rendit kush-tetues;

" Ushtarakët shqiptarë, qoftë si pje-starë të ushtrisë partizane të së kaluarës,vullnetare a jo te rregullta ashtu dhe te rreg-ullta (karriere), pavarësisht emërtimit të tyre"partizanë vullnetarë te LANC", "kombëtare"e "të rregullt" e më pas edhe "popullore " tëvendit tonë , ketyre ushtarakëve iu dhanëgrada ekuivalente në funksionin që kryen sime 24.05.1944 nga "Qeveria e Përkohshme eLANCI", si dhe më parë nga shteti zogist, meqëllim që "detyrimet e ndërsjellta funksion-ale, hierarkike, të konsolidonin të qenit in-stitucion i mbrojtjes të shtetit, kombit e ipopullit për realizimin me sukses e frytsh-mëri të misionit të ushtrive të shtetit sh-qiptar ; ky "koncept" kërkon patjetër riven-dosjen e gradave për ata që nuk i gëzojnë;

" Grada nuk është "shenjë dalluesee ushtarakut", por shprehje "e marrëdhënieve"mes ushtrisë dhe shoqërisë civile, të thel-bit të misionit të posacëm të tyre për garan-timin e sigurisë, mbrojtjen e lirisë e të sov-ranitetit, të tërësisë tokësore e hapësiraveajrore e detare të atdheut, të shtetit shqiptar;ajo nuk është pronë e shumicave kuvendore,apo e ndonjë partie politike që gradat mundt'ua japin e t'ua heqin ushtarakëve shqiptarë;

" Pervoja e LANCI detyroi e diktoi "ven-dosjen e gradave " në 24 maj 1944, ndërsapolitika "antikombetare" e " punëve ushtar-ake imagjinare" ua hoqi atyre, pas lufte "kurushtria shqiptare" ishte shndërruar në njëushtri eficente në plotësimin e misioneve tësaj me 1 maj 1966, duke e shndërruar ush-trinë në "turmë" pa lidhje hierarkike funk-sionale kushtetuese e ligjore, që komandohejnga "partia-shtet". Ky ndryshim dobesoindjeshem aftesine mbrojtese te vendit dhegatishmerine e ushtrise per plotesimin mefrytshmeri te misionit te saj;

" Permbysja e sistemit diktatorial me1990-1991, pranimi i RSH ne OSBE i diktuanvendit vendosjen e ligjshmerie hierarkike neushtri, qe u pasua me "rivendosjen e gra-dave funksionale me 01.07.1991" dhe "Sta-tusin e Ushtarakut te FA te RSH" me03.07.1991, vetem per ushtarake aktive, kursete tjeret, ata ne rezerve, lirim e pension nukperfituan graden e tyre te ligjshme, te drejtepor te "cmontuar" politikisht ne 1 maj 1966;

" Shumicat kuvendore hartuan ligje"gradash" ne v.1991,1993,2000,2004 e 2014,ne te cilet e drejta e perfitimit te grades uvleresua politikisht prej tyre. Keshtu nuk judhane gradat me 01.07.1991; nuk u quajten"ushtarake me status" me 03.07.1991; ne v.pas 1993 u bene heqje te pamerituara gra-dash; asnje ligj i ketij tranzicioni "nukvleresoi kontributin legjitim" te ushtarakevepa "grada" te diktatures e pasdiktatures; nekembim keto veprime prune ne ushtri mili-tante "partiake", "te paarsimuar" dhe u cen-ua aftesia mbrojtese e FA dhe e RSH.

" Edhe nje perpjekje e bere me ligjinnr.7750 dt.13.09.1993 per "gradat" ne FA teRSH, me nenin 18 te ketij, pjeserisht per-fituan graden funksionale "oficere te dale nerezerve e pension", u shfuqizua ne ligjet emepasme te "gradave" e "te sherbimit" ne FAte v.2000, 2004 e v.2014, qe "ushtaraket nepension (lirim) nuk e gezojne kete grade", perne "merite e parevokueshme e tyre", e kthy-en kete shtrese (ende gjalle) ne kushtet epasvitit 1966, ne nje faktor "demoralizues""per te merituar sherbimin e ushtarakut tekarrieres" dhe njeheresh ne nje faktor te cen-imit te aftesise mbrojtese te vendit sepse ata

Kuvendit të RSH (Z.Ilir Meta); Ministrit të Mbrojtjes së RSH (Znj.Mimi Kodheli)

Rivendosja e gradave, si domosdoshmëri

qe jane ne pension -lirim, nuk jane "rezerve"e per rrjedhoje mosha e tyre-ajo e gradave teulta nuk perfshihen ne struktura qe afteso-hen ne vijimesi per te perballuar sfidat fizi-ko-morale ne misionet e tyre, nderkohe qekjo kategori e oficereve perben nje shumicerelative numerike ne sasine e limituar teoficereve; keta jane te paret e "ndeshjes" neveprimtarine operacionale te FA; ushtarakete larte e madhore jane nje pjese e vogel. Nekete kendveshtrim "vijueshmeria e aftesim-it" te atyre qe jane te ketyre moshave duhette mbeten e vleresohen "rezerve".

" Asnje ligj, te pakten deri me sot, nukperjashton por e vlereson taksativisht, "lit-eralisht" se ushtaraku "Denohet me burgimme Vendim Gjykate te formes se prere", qesipas kendveshtrimit tone duhet te cileso-het, ne keto "Vendime Gjykate" edhe "heqjae grades", qe praktika e deritanishme desh-mon me raste "teper te rralla" dhe nuk ka"denime masive", per ne politike, sic janeaktet ligjore te cilat i perjashtojne nga "gezi-mi i grades" ata qe nuk jane denuar apo mevendime te njeanshme politike. Bindjet poli-tike "nuk jane gjykate" dhe as shumicat kuv-endore ligjberese nuk zevendesojne "ato","gjykatat".

" Se koncepti "te qenit ushtarak" nukeshte privilegj i ligjberesit, shumices se saj,por eshte thelbi i mbrojtjes se vendit, jashtediktatit politik, i cili pavaresisht i ligjeve per"depolitizim" e "departizim" te FA ka nje mb-eshtetje, per ne te pamerituar kushtetuese,qe Kushtetuta me nenin 12 te saj theksonse "FA nuk duhet te nderhyjne ne politike",ne vend qe, sipas konceptit tone, "forcat poli-tike nuk duhet te nderhyjne ne FA", qe do telehtesonte permiresimin e menjanimin epraktikave zevendesuese te ushtarakevet ekarrieres nga funksionet e tyre dhe heqjen egradave, me fitoren e radhes ne zgjedhjetparlamentare nga shumica e re kuvendore,apo partia me e madhe fituese .

Organizata vlereson se ky model trajtimii ushtarakeve te karrieres, jo vetem qe i de-motivon ata ne mision funksional ne radhete FA, por ushqen e demotivon edhe kategoritee tyre e ulet, e larte e madhore qe nuk juhapet rruge karriere e njehere largon nga syn-imi per tu bere profesioniste ushtarake, terinjte, qe qe te gjitha keto nuk sjellin perpa-rim e konsolidim te FA, por ndikojne negativ-isht ne shnderrimin e tyre ne garante te mi-sionit te tyre kushtetues.

Organizata vlereson se "modeli" ynetashme eshte percaktuar unanimisht ngashoqeria e shteti ne antaresimin ne NATO,gje qe per ne "nenkupton" standarte e kri-tere te saj ne FA, qe shpesh, sipas gjykimittone, ky "model" nuk po i pershtatet ne fush-en e "karrieres ushtarake" me ligje thelbe-sisht te peraferta me ato qe kemi pranuar site qenit anetare te NATO-s, krahas mjaftaspekteve te te qenit "ushtri karriere profe-sioniste" me "hierarki gradash funksionalete pergjegjshme e autoritare, zbatuese" paeikuvoke e medyshje te misioneve kush-

tetuese e ligjore .Projekt -amendamenti yne synon te per-

miresoje qendrueshmerine hierarkike te "gra-dave-funksion" e te rrit pergjegjshmerine neFA e te ushtarakeve deri ne perjashtim tefaktorit politik dhe per depolitizim e departi-zim real e faktik te tyre. Njeheresh ai rritbesueshmerine ne FA, te ushtarakeve dhe eperqas si figure e personalitet shteteror, per-faqesues dinjitoz,brenda e jashte vendit teRSH.

Organizata vlereson se ne kete tranzicionte paperfunduar, krahas reformave te berane FA, mjaft ligje gradash e sherbimi ne FAende jane kontradiktore ne mjaft ndryshimeqe kane pesuar me vete shfuqizimin e ligjeveparaardhese, por ne kete "permiresim" endeushtaraku personalitetin e tij, si te tille e kate padokumentuar ligjerisht. Tere ligjet pra-nojne pajisjen e tyre ose nenkuptojne, osenuk konfirmojne kete me "Leternjoftimi (karteidentiteti )si ushtarak" por qe ne fakt nukeshte zbatuar per ata qe kane nderprere kar-rieren ushtarake: per ata ne" rezerve", lirime ne pension, qe lehteson edhe perfitimin eatyre te drejtave qe legjislacioni ne fuqi uamundeson atyre.

Organizata ka nderhyre prane Ministrisese Mbrojtjes dhe ne Qeveri e Kuvendin e RSHper rivendosjen e gradave me arsyetimet esipercituara, por panvaresisht punes se berene Shtabin e Pergjithshem ne v.2000-2004dhe ne nje "draft" i hartuar prej tyre, ne bind-jen tone eshte trajtuar politikisht, jashte edhevete "vlersimeve" per rivendosjen e gradaveper ata qe ju jane hequr nga 01.05.1966, eme pas edhe te atyre qe ju u ridha me ligjin e13.09.1993. Nderhyrja e politikes ka demtu-ar ushtrine.

Vlersojme se ecuria e zbatimit te "mod-elit" NATO eshte rritur, por ende ka aspekte,qe edhe i sipercituam, qe do ta bejne keteperafrim me cilesor. Projekt - amendamentiyne per ligjin e v.2014 "Per karrieren ne FA teRSH" do te permiresoje edhe me shume zba-timin e nenit 35 te tij "Implementimi daljesne rezerve-lirim" qe parashikon, sipas gjykim-it tone, nje ruajtje te qendrueshmerise seFA, te gatishmerise se tyre per veprime oper-acionale, te cilat nuk mund te permbushen

pa ushtarake "me grade", qe kete mision eplotesojme me se miri ushtaraket ne pen-sion e ne lirim .

Ne Projektin tone nuk kemi synim perpermiresim te metejshem te ketij ligji, porkryesisht e quajme frytedhenes, per te amen-duar ne te ardhmen mjaft nene qe, sipas kon-ceptit tone, e bejne domosdoshmeri eurgjente rindertimin e strukturave rezerve teFA qe nuk preken apo lihen jashte ecurisene grade, dhe sidomos per oficeret e kategor-ise se ulet.

Projekt - amendamenti yne vlereson se"dalja ne rezerve"- neni 25- dhe "dalja nelirim" -neni 26-, i ushtarakeve ben nje ndar-je te vazhdimesise profesionale, i shnderronushtraket ne "civile", qe nuk motivon ekzis-tencen e FA e qytetarin te pamotivuar per tubere ushtarak. Ky "koncept"i ligjit le "pa rezer-va pensionistet e profesioniste" FA dhe RSH,qe jane "te liruarit", "rezerva" dhe "pleqerisesipas nenit 26 p.a" te ligjit.

Koncepti yne perfshin "lirimin" vetem sipaaftesi profesioniste, fizike e denimi penal,qe efektivisht, nuk mund te sherbejne as si"rezerve" ne FA, kurse koncepti "rezerve" perne perkon "me aftesi te barazvlefshme" teushtarakeve qe dalin ne rezerve me ata ak-tive, qe dikton nevojen e ruajtjes e te "per-pjestimeve" cilesore ushtarake aktive erezerve qe te permbushen misionet kush-tetuese e ligjore nga FA e ne detyrimet e"mbrojtjes kolektive si anetar i NATO-s". Kykoncept yni dikton perfitim te drejtash si dheai aktiv nga ushtaraku "rezerve", ecuri karri-ere, njohje ligjore si shtrese ushtarakesh"rezerve", si strukture e pandare e FA te RSH(te gjitha vendet anetare te NATO-s kane ketestrukture me emertime te ndryshme) qe per-ben "bazen" e "themelin" e perballimit te sfi-dave te realitetit gjeopolitik te sotem globale rajonal, qe do te mundesoje dhe te beje mete pavarur FA te RSH ndaj te papriturave qejane rrjedhoje edhe te ekuilibrave qe prishene kerkojne masa paraprake gatishmerie"forcash te gatshme" (te "nderhyrjes se shpe-jte") per te perballuar "fillimet"e "kanosjeve"e "kercenimeve" e "rreziqeve" per konfliktene dem te qendrueshmerise se RSH e tedetyrimeve te saj ndaj NATO.

Shtresa ne pension, e se kaluares qe esh-te ende gjalle ka kapacitete mendore, e nukduhet perjashtuar nga dhenija e grades, kurseshtresa qe u krijua me reformat eshte endeprofesionist edhe me aftesi per mbrojtjen evendit.

Ky projekt eshte teresisht kombetar, ipaanshem politikisht dhe i sherben plotes-imit te misioneve kushtetuese te FA te RSH.

Ju drejtohemi me nje "projekt-ligj" per"Amendamente" ne ligjin "Per karrieren ush-tarake ne FA te RSH" me Nr.59 dt. 12.06.2014dhe me "relacionin" perkates per te .

Eshte ne nderin e dinjitetin e shtetit tonedemokratik, e Ministrise se Mbrojtjes e Sh-tabit te Pergjithshem, qe ti marre ne konsid-erate vleresimet e projektit tone, qe ushtar-aku pavaresisht nga data e nderprerjes sekarrieres aktive ushtarake, eshte titulluaroficer e nenoficer me grade perkatesefunksionale,prandaj titulli grade-funksion qeka kryer ne castin e nderprerjes te jepet e tegezohet e mbahet prej tyre. Kjo shtrese ush-tarakesh nuk mund te cilesohet e te shender-rohet ne "civil" te RSH,nderkohe qe "titujt egradat profesionale" shoqerojne personin fiz-ik deri ne ndarjen nga jeta.

Presim nje takim personal me JU. Pa njepergjigje personale, cdo delegim do te zvarrisevleresimin Tuaj per fitimin e te drejtes tonekushtetuese dhe ligjore.

ME KONSIDERATEKRYETARI

Dhimiter Ndrenika

FAQE 17Gusht 2015; Nr. 8(320)

DOSSIER

Mësuesi patriot,Sulejman Zalla

Nikolla Sudar*

Do të përplasej me turkoshakët, me atë qëthërrisnin "Dum

Babën", me Esad Pashën,shumë më vonë me regjiminkomunist… Gjithçka për ar-simin shqiptar. Në hapësirënKrujë, Tiranë e Durrës do tëkujtohet gjithmonë me respektfigura e veteranit të shquar tëarsimit kombëtar, SulejmanZalla, i cili zemrën, shpirtin, af-tësitë mendore e fizike sirrallëkush ia kushtoi zgjimit tëpopullit, edukimit të tij. Pombushen afro 50 vjet që ais'është më midis nesh, por ve-pra e tij në të mirë të gjuhës etë shkollës shqipe ka zënëvend nderi në historikun e ar-simit.

Sulejman Zalla u lind në1892, në qytetin e lashtë tëKrujës. Dëshira e madhe përdije, zgjuarsia e rrallë natyroredhe puna e tij këmbëngulësebënë që ta mbaronte shkëlqye-shëm shkollën fillore nëvendlindje. Solidariteti për këtëadoleshent shumë premtues qei madh: bashkëqytetarë të tijkrutanë kontribuuan material-isht që ai të ndiqte Normalenturke në Shkodër. Ishte koha epremtimeve "lumë" nga xhon-turqit, si edhe i miratimit tëAlfabetit të Manastirit.Djaloshira në kontakt me patriotë sh-kodranë, të cilët e brumosën mendjenja të thellaatdhedashurie.Kthimi nëvendlindje e bëri që veprim-tarinë e filluar ta ndiqte mepërkushtim.Menjëherë passhpalljes së pavarësisë, SulëZalla i drejton një lutje Prefek-turës së Durrësit, e cila eemëron mësues në zonën ethellë të Ishmit.

I ndodhur në veri të qarkutdhe vetëm 30 kilometra largnga kryeqendra e tij, Durrësi,komuna e Ishmit më fshatrat esaj përmendet që herët në his-tori për atdhedashuri, mikpritjedhe bujari. Në skajin verior, nëKepin e Rodonit, që laget ngadeti Adriatik, ndodhet kalaja epërmendur eSkënderbeut.Terreni i vështirë,kodrinat e thepisura, mjedisi imbuluar me pyje të dendur e tëpakalueshëm, e bënë të fam-shëm trimin Ibrahim Kërtusha,i cili me komitët e tij, për njëkohë relativisht të gjatë, paral-izoi administratën turke nëtërë zonën e Ishmit.Kjo ështëarsyeja që pas shumë inkur-sionesh të ekspeditave turke,më në fund çeta e kryetrimitIbrahim Kërtusha urrethua.Por, ai nuk u dorëzua igjallë. Ashtu të vdekur, koman-danti turk i pret kokën dhe iadërgon në Stamboll. Edhe sot ekësaj dite kalojnë gojë më gojëbëmat e paharruara të trimitishmak, Ibrahim Kërtusha,njeriut me dy varre: njërin nëIshëm dhe tjetrin në Stamboll.

Dhe ja, në këtë krahinë tëashpër e të varfër, por me njerëz

Sulejman Zalla, mësuesi rebelqë u përball me Esad Pashën

atdhetarë e arsimdashës, meentuziazmin e moshës, meçantën me të vetmen abetareqë kishte mundur të sigurontedhe me disa fletore e lapsa, ar-rin në Ishëm djaloshi SulejmanZalla. Ditën e parë të shkollës,4 marsin e vitit 1913, e cila kahyrë në histori si dita e hapjessë shkollës së parë shqipe, passhpalljes së pavarësisë, në ish-qarkun e Durrësit (që në atëkohë përfshinte Durrësin,Kavajën, Tiranën dhe Krujën),na e përshkruan vetë ai me njëpezmatim, që nuk e shleu dotnga kujtesa:

"… mora materialet qëkisha sjellë me vete dhe u drej-tova në atë që quhej shkollë, kujepte mësim feje hoxha i fshatit(një anadollak). "Efendi, - i drej-tohet postkomandanti hoxhës,i cili as që denjoi të më vësh-trojë në fytyrë, - këtë njeri nae ka dërgue prefekti i Durrësitme mësue kalamajt shqip…".Hoxha mblodhi buzët dhe pa uvonue shpërtheu gjithë inat:"Kemi qenë batall me mësueshqip…".

Në kushtet e një armiqësietë hapur të postkomandantit,hoxhës dhe të fanatikëvevendës (të cilët i mbështesteedhe Esat Pashë Toptani), iudesh të punonte mësuesit pa-triot, duke pasur vetëmpërkrahjen e vegjëlisë dhe tëatdhetarit me shumë autoritet,Sheh Adem Rodës. Dhoma emësimit nuk kishte as banka,as dërrasë të zezë dhe të dyzetfëmijët shkruanin përmbysmbi dysheme. Materialet qëkishte siguruar, fletoret, lapsatqë i kishte blerë dhe do t'i blinteedhe në të ardhmen me lekëte tij, ua shpërndante falasnxënësve. Por, fushata deni-gruese ndaj mësuesit të ri do

të vazhdonte më e fortë dhe metë gjitha mënyrat, me syniminpër ta përzënë me çdo kusht.Mbas çdo ceremonie fetare apofaljeje të zakonshme, hoxhamallkonte mësuesin e ri, dukee quajtur: "Njeri pa fe", "Kaurr"që po u mësonte fëmijëve "gju-hën e shejtanit".

Si rezultat i kësaj fushate tëegër, nga 40 nxënës, tashmë imbetën 10 dhe vetëm atëherëPrefektura vendosi transfer-imin e hoxhës, por ndërhyrja eEsat Pashës e anuloi vendimin.Në këto kushte, fanatikët etërbuar i organizuan disa pritapër ta vrarë, po mësuesin trime mori në mbrojtje vegjëlia ish-make, e cila i vuri edhe epite-tin e bukur e shumë kuptim-plotë "Sulë Shqipja". Ky do tëishte një përgjithësim dhe për-jetim mjaft i bukur i punës dheluftës që bëri ky patriot për tëfutur mësimin e gjuhës shqipenë zonën e thellë të Ishmit, kuinjoranca dhe varfëria ishinulur këmbëkryq.

Por, Esat Pasha nuk ia falikurrë mospajtimin me hoxhëne fshatit, prandaj më 1914 e ar-reston, për muaj të tërë e mbannë burgun e Durrësit dhe mëpas në atë të Krujës. Këtu re-belët e nxjerrin nga izolimi dhee marrin me vete me forcë. Por,mësuesi nuk do të pajtohej as-njëherë me parullat anadollake:"Dum Babën!", "O babë, o bar!",apo me urrejtjen që shfaqninndaj gjuhës dhe shkollës shqipe,së cilave Sulejman Zalla u kish-te kushtuar mendjen dhe zem-rën. Pas disa kohësh ai iu dorë-zua në besë bajraktarit të Mird-itës.

Sulë Zalla për vite me radhëu end nëpër Krujë, Prezë,Ishëm, dhe në vitin 1927 ven-doset përfundimisht në Shijak,

të cilin e deshi njëlloj sivendlindjen e vet, Krujën. "Z.Sula", siç e thërrisnim të mëd-henj e të vegjël, gjithnjë i pa-përtuar, stazhin e vet prej 50vitesh në arsim më tepër e kaloinë fshat.

Pushtimi i vendit nga fash-istët e preku thellë mësuesinpatriot. Shpejt shtëpia e tij nëqendër të qytetit do të bëhej bazëe sigurt e çetës atdhetare tëkomanduar nga kryetrimi i Sh-qipërisë së Mesme, kunati i tij,Qemal Deliallisi (të cilit vetëmdemokracia i dha vendin e mer-ituar). Këto ishin arsyet që si nëpunë, ashtu edhe në shtëpi, z.Sula të vëzhgohej nga agjentëte pushtuesit dhe kohë pas kohetë thirrej dhe kërcënohej ngaorganet fashiste.Madje, me ur-dhër të Ministrisë së Arsimitmerret vendimi që të transfer-ohet në Tuz të Malit të Zi, porqë nuk zbatua.Rënia heroike ekunatit, Qemalit, në vitin 1942,nuk e theu dot mësuesin atd-hetar.

Pas çlirimit të vendit ngapushtuesit e huaj, si shumëintelektualë të tjerë, edhe më-suesin përparimtar Sulë Zallëndo ta zhgënjente demagogjia e"pushtetit të ri demokratik". Nëvitin 1947, bashkë me të vël-lanë, Rizanë, arrestohen e tor-turohen në Hetuesi.

Pasi u la ca kohë pa punë,përsëri do të rifillonte detyrën etij të dashur në fshat dhe mëpas, për arsye moshe, do ta vazh-donte edukimin e brezit të ri meatë përkushtimin e vet shem-bullor në qytet. Kontributi i tijnë luftën kundër analfabetizmitështë jashtë mase i çmuar nëtrevën e Shijakut, që në atëkohë përfshinte 64 fshatra.Gjithmonë kërkues ndaj vetes,z. Sula ishte nga ata që për-gatitjes së vet metodiko-shken-core të përditshme i jepterëndësi kryesore.

Kjo praktikë pune, e sho-qëruar me mjete të shumtadidaktike, të cilat i përgatistevetë, pa lënë mënjanëekzigjencën e tij ndaj nxënësve,e bënë atë që të përmendej sinjë nga mësuesit më të mirë tërrethit të Durrësit. E kaluaraatdhetare dhe rezultatet e tij tëshkëlqyera si edukator bënë qëtë merrte pjesë në festimet e50-vjetorit të Shpalljes së Pavar-ësisë në Vlorë. Gjithashtu, iudhanë Urdhra Pune të kl. I dheII.

Sulën-mësues është e pam-undur ta veçosh nga Sula-njeri.Këshillat e tijdashamirëse, vërejtjet miqë-sore me takt, gatishmëria përtë ndihmuar pa u kursyer më-suesit e rinj, si dhe humori irrallë, kujtohen me shumë re-spekt e dashuri nga kolegët dheish-nxënësit e tij. Të moshuar-it duhet ta mbajnë mend sesipër dekada me radhë e shndër-roi shtëpinë në një çerdhe tëvërtetë bamirësie. Zell të jash-tëzakonshëm tregonte për ar-simimin e popullit. Edhe kur

vitet ia rënduan shëndetin, ainuk përtonte të këshillonteprindërit në qytet edhe fshat qëfëmijët t'i lejonin për të ndjekurarsimin e mesëm edhe të lartë.Bashkë me kolegët e tij tënderuar e të paharruar, si Qa-zim Domi, Abdyl Keçi, TasimKëlliçi, Gani Keta, Sulë Shtra-za, Hamdi Faja, Riza Kurshumi,Asllan Ademi, Tofik Deliallisi,Hamza Vlashi, Mereme Shko-dra, Sheje Bajraktari, HamzaShahini, Mehmet Domi, Bedri,Shefik e Riza Deliallisi, XhejeArbana, Hasan e XhyhereBelshaku, Hajro Kore e të tjerë,do të mbeten shembull frymëzi-mi për brezat e ardhshëm.

Devotshmëria e zotni Sulëspër t'i shërbyer me mish e meshpirt punës së nderuar tëedukatorit, mbase ka kaluaredhe në legjendë: gjatë 50viteve të kontributit të tij nëarsim ai nuk mungoi asnjë orëmësimi.

Fqinjët tregojnë për pasion-in e tij të veçantë për bujqës-inë: z. Sula me plot gojë mundtë thuhet se si rrallëkush ishtei dashuruar plotësisht pastokës. Kopshti i tij, që e rrethon-te shtëpinë e bukur dykatëshenë qendër të qytetit, ishteshndërruar në një mikrofermëmodel, të përmendur në tëgjithë trevën eShijakut.Portokallet, limonatdhe zarzavatet e shumëllojshmetë këtij kopshti model shpërnda-heshin në të gjithë qytetin e nëfshatrat panë tij. Çdo mëngjesherët do të punonte në kopshtdhe pastaj nisej për në shkollë.Edhe fëmijët i edukoi medashurinë për tokën dhe punënfizike.

Z. Sula rriti dhe edukoi mender 5 vajza dhe 5 djem, të cilëtjanë krenarë për prindërit e tyretë paharruar, madje disa prejtyre ndoqën profesionin e nderu-ar të babait. Në gjithë këtë vep-rimtari të gjatë, atdhetare epedagogjike, ai pati mbësh-tetjen e gjithanshme të së sho-qes, nënë Hatijes (apo Tikut, siçe mbajnë mend shijakasit), tëkësaj gruaje të rrallë kurajozee mikpritëse, motër e trimit tëshquar, Qemal Deliallisit.

Besnikë të parimeve atd-hetare e humane të të atit,djemtë e z. Sulës u angazhuanfuqimisht që në fillim të proces-eve demokratike. Me dekretinNr. 814, të datës 12.04.1994,Presidenti i Republikës i dhaedukatorit atdhetar, rilindësitSulejman Zalla titullin e lartë"Mësues i Popullit", me këtëmotivacion:

"Për atdhetarizmin e tij tëflaktë në drejtim të gjuhës e tëshkollës shqipe; për përkush-timin në kryerjen e detyrës fis-nike të mësuesit dhe për rezu-ltate shumë të larta në ciklin eulët, ku shërbeu për 50 vjet rad-hazi".

*Historian dhe ish-përgjegjës iMuzeut Historik të Shijakut(1978 - 1997)

FAQE 18 Gusht 2015; Nr. 8(320)

Documents

Rivendosja e domosdoshmëri Kongresi i I-rë i BRASH-it, ngjarje … · 2015. 8. 1. · ci, Erseka, Devolli etj. Në orën 9.00 u rreshtuan para tribunës katër batalionet dhe repartet