Rola firm turystycznych w rozwoju zrównoważonym przygranicza

polsko - czeskiego

Elżbieta NawrockaUniwersytet Ekonomiczny we WrocławiuWydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki

Agenda wykładu

1. Istota turystyki zrównoważonej

2. Istota przedsiębiorstwa turystycznego działającego w sposób zrównoważony

3. Działania podmiotów turystycznych na rzecz zrównoważonego rozwoju

Cele

- przybliżenie istoty turystyki zrównoważonej i firmy turystycznej działającej według zasad zrównoważonego rozwoju,

- analiza działań podejmowanych przez właścicieli i menedżerów podmiotów turystycznych, w szczególności obiektów noclegowych zlokalizowanych na pograniczu polskim w zakresie rozwoju zrównoważonego.

Istota turystyki zrównoważonej i zrównoważonej firmy turystycznej

Gospodarka turystyczna jest trzecim co do wielkości obszarem aktywności społeczno-gospodarczej w Unii Europejskiej. W Polsce w 2013 roku gospodarka turystyczna wytwarzała 5-6% PKB (a np. górnictwo generowało –0,15% PKB, budownictwo 6,7%).

Istota turystyki zrównoważonej

W praktyce chodzi o:

- rozwijanie takich form turystyki, które minimalizują negatywne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze, społeczne i gospodarcze;

- wzajemne dostosowanie rozwoju turystyki i innych dziedzin gospodarki;

- wewnętrzne zintegrowanie produktu turystycznego (atrakcji, infrastruktury i usług) zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju.

Definicja turystyki zrównoważonej

Turystyka, której głównymi celami są (jednocześnie): - minimalizacja negatywnych jej skutków w środowisku przyrodniczym i kulturze lokalnej,- ochrona zasobów naturalnych lokalnych ekosystemów i kultury,

- maksymalizacja działań generujących lokalne korzyści ekonomiczne, np. zwiększanie zatrudnienia społeczności lokalnych.

Istota turystyki zrównoważonej - przykład

W celu dostosowania do chłonności naturalnej obszaru wlipcu 2010 r. z przylądka Creus na Costa Brava w Hiszpanii usunięto osiedle turystyczne liczące 412 apartamentów (o powierzchni 4,5 ha). Oblicza się, że przywrócenie pierwotnego ekosystemu i środowiska społecznego na tym obszarze potrwa 7 lat i będzie kosztowało 11,5 mln euro.

Nie znaczy to jednak, że turystyka zrównoważona oznacza turystykę na małą skalę. Turystykę masową również można rozwijać zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ale w pewnych ramach, np. dostosowując jej rozmiary do chłonności obszaru.

Zrównoważona firma turystyczna - definicja

Taka, która system zarządzania opiera na:

-sformalizowanych systemach zarządzania, w tym zarządzania jakością (ISO 9001), zarządzania środowiskowego (ISO 14001), unijnym systemie zarządzania środowiskowego (EMAS), społecznej odpowiedzialności biznesu (ISO 26000) lub Kodeksu EOS;

-systemach ekologicznej certyfikacji produktów, w tymusług turystycznych.

Zrównoważona firma turystyczna – szczegółowe ujęcie na przykładzie kodeksu EOS

W funkcjonowaniu firmy uwzględnia się uwarunkowania środowiska naturalnego, bogactwo kulturowe i różnorodność ekosystemów, zasady jakości życia lokalnych społeczności i lokalnego rozwoju ekonomicznego, zapewniającego możliwości zatrudnienia społeczności lokalnej, uczciwą płacę i równe warunki dla wszystkich zatrudnionych, jednocześnie unikając wszelkich form dyskryminacji ludzi i degradacji środowiska.

Zrównoważona firma turystyczna – specyfika biura podróży

Można wskazać, że zrównoważone biuro podróży, to takie, które wdrożyło koncepcję opartą na 8 zasadach: 1. podróżowanie w formie przyjaznej dla środowiska, 2. uważny wybór miejsca zakwaterowania, 3. wybór celu podróży pod kątem poszanowania środowiskaprzyrodniczego i społecznego, 4. zaangażowanie społeczności lokalnej w tworzenie oferty dla turystów, 5. sprawiedliwe ceny, 6. poszanowanie prawa pracy, 7. uczciwe partnerstwo handlowe, 8. przejrzystość operacji ekonomicznych. Potwierdzeniem jest np. certyfikat Travelife, który w Polsce promowany jest przez Polską Izbę Turystyki od 2013 roku, głównie w MSP).

Przykład działania biura podróży

Barents.pl - biuro aktywnych podróży.

Transparentność operacji ekonomicznych. Wyjaśnienie dotyczące cen wiz umieszczone na stronie www.

Cena wizy nie jest wliczona w cenę wycieczki. Wynika to z faktu, że ceny często zmieniają się w ciągu roku, dlatego w momencie szacowania kosztu wycieczki nie możemy określić jej ceny. Przy opisie każdej wycieczki podajemy szacunkowy koszt wizy. Jeżeli przy danej wycieczce nie ma informacji odnośnie wizy, oznacza to, iż w kraju tym wiza nie jest wymagana lub wydawana jest bezpłatnie.

Zrównoważona firma turystyczna – specyfika obiektu noclegowego (hotelu i gospodarstwa agroturystycznego)

Obiekt noclegowy, szczególnie duży kompleks hotelarski, jest z natury rzeczy uciążliwy dla środowiska, gdyż:

- następuje koncentracja ruchu ludzi i środków transportu;

- następuje znaczne zużycie energii, szczególnie cieplnej, często wytwarzanej przez własne kotłownie;

- gromadzi odpady i opakowania; obiekt wytwarza znaczne ilości ścieków.

Zrównoważona firma turystyczna – specyfika obiektu noclegowego (hotelu i gospodarstwa agroturystycznego)

Zrównoważony hotel w kwestii ekologii – cechy (wg Ecolabel) m.in.: korzystanie z czystej energii, implementacja efektywnej selekcji odpadów, ze szczególnym naciskiem na minimalizację odpadów spożywczych oraz wyposażanie pokoi w materiały naturalne (np. napoje w szklanych butelkach, dozowniki mydła zamiast jednorazowych plastikowych opakowań), z możliwie najniższym wskaźnikiem wpływu na środowisko, wszyscy pracownicy przeszkoleni są w kwestii zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważona firma turystyczna – specyfika obiektu noclegowego (hotelu i gospodarstwa agroturystycznego)

Zrównoważony hotel– cechy (cd.) - oferuje produkty organiczne i regionalne, instalacja oświetlenia LED-owego z niskim wskaźnikiem konsumpcji energii, kontrolowanego przez karty wejścia do pokoju, monitorowanie przepływu wody w prysznicach i zmywarkach, filtrowanie wody do picia i serwowanie jej w karafkach nadających się do recyklingu, dzięki czemu zmniejsza potrzebę transportu (a co za tym idzie emisji CO2) i odpadów butelek.

Filar ekologiczny (obiekty noclegowe)

Przykład: coroczna akcja „Godzina dla Ziemi” (głównym celem jest edukacja i budowanie świadomości konieczności ograniczania emisji CO2). W 2012 r. przystąpił do tej akcji Cristal Resort Szklarska Poręba.Między godziną 20:30 a 21:30 w ostatnią sobotę marca zgasła iluminacja hotelu i światła w mniej uczęszczanych częściach, a restaurację i bar oświetlały świece. Goście hotelowi zostali poproszeni o włączenie

się w akcję również w swoich pokojach.

Filar ekologiczny w wymiarze ekonomicznym - działania (hotel Sheraton Poznań)

Audyt oświetleniowy w hotelu (180 pokoi) wykazał potencjał rocznych oszczędności energii w wysokości ok. 70 tys. złotych w wyniku zastosowania oświetlenia LED -owego.

Zainstalowanie na bateriach mieszaczy wody z powietrzem oraz modernizacja systemu uzdatniania wody spowodo-wały zmniejszenie zużycia wody w pokojach gościnnych hotelu o 40%.

Filar społeczny i gospodarczy (obiekty noclegowe) -działania

-zatrudnianie osób z lokalnego rynku pracy (bezrobotne, niepełnosprawne);

-udział w projektach lokalnych lub dofinansowanie organizacji pozarządowych nastawionych na problemy społeczności lokalnych;

-aktywne promowanie lokalnej kultury i wytwórczości.

Przykład: Pałac Łomnica Hotel i Restauracja promuje i sprzedaje wyroby spożywcze (np. sery) i rękodzielnicze

(np. odzież z lnu) lokalnych dostawców.

Istota zrównoważonego gospodarstwa agroturystycznego

Na Dolnym Śląsku w 2010 roku funkcjonowało 608 gospodarstw agroturystycznych, z których 55 posiadało status gospodarstwa agro-ekoturystycznego. Najwięcej z nich zlokalizowanych jest w powiecie kłodzkim i jeleniogórskim. W latach 2007 – 2010 największy ich przyrost zanotowano w powiecie jeleniogórskim.

Istota zrównoważonego gospodarstwa agroturystycznego

W okresie 2003-2013 liczba gospodarstw ekologicznych w Polsce wzrosła ponad 11-krotnie od 2 286 w 2003 r. do prawie 26,6 tys. w 2013 r. (duża część z nich ma charakter towarowy). Województwo dolnośląskie plasuje się na 5 miejscu, przy czym najwięcej z nich zlokalizowana jest w regionach górskich i podgórskich, czyli na pograniczu polsko-czeskim.

Wg danych EUROSTAT w 2012 r. Polska zajmowała 3 miejsce w Unii Europejskiej pod względem liczby

gospodarstw ekologicznych.

Zrównoważone gospodarstwo agroturystyczne – w praktyce (wyniki badania)

• Główne dziedziny działań:

zrównoważone zarządzanie energią – montowanie baterii słonecznych i pomp ciepła,

zrównoważone zarządzanie wodą i ściekami – zmiana na szamba ekologiczne, wykorzystywanie deszczówki

zdrowa żywność – najczęściej z własnego gospodarstwa,

dbałość o zachowanie dziedzictwa kulturowego –edukacja, sprzedaż wyrobów lokalnych.

Zrównoważone gospodarstwo agroturystyczne – w praktyce

Główne dziedziny działań edukacyjnych:

-warsztaty: produkcja towarów, lokalnych potraw, rękodzielnictwo, pamiątkarstwo;

-pogadanki;

-kursy;

-skanseny;

-muzea;

-ekomuzea;

-jarmarki;

Zrównoważone gospodarstwo agroturystyczne – w praktyce

Główne dziedziny działań edukacyjnych:

- inne formy: ścieżki edukacyjne, zdrowotne i przyrodnicze, praktyki zawodowe i staże, zielone i białe szkoły, nauka jazdy konnej, spotkania muzyczne i spotkania literackie (z lokalnymi twórcami).

Zrównoważone gospodarstwo agroturystyczne – w praktyce (cd)

• Główne dziedziny działań edukacyjnych:

Warsztaty: ceramiczne, zielarskie, domowej chemii (ekologiczne sposoby posprzątania domu, produkcji eko-kosmetyków oraz innych produktów, np. mydełek, kremów, pasty do zębów), wypieku chleba, mielenia ziarna, wyrobu masła, wyrobu sera, wypieków, przetwarzania owoców, warzyw i grzybów, przetwarzania wełny owczej, przyrodnicze i rękodzielnicze.

Zrównoważone gospodarstwo agroturystyczne – w praktyce (cd)

• Główne dziedziny działań edukacyjnych:

Pogadanki na temat: tradycji ludowych, historii regionu, przyrody, produkcji serów, rolnictwa i zajęć gospodarskich, hodowli krów, koni, kur, owiec i kóz, wędkarstwa, ziołolecznictwa i medycyny naturalnej.

Kursy: językowe, hafciarstwa, gotowania.

Przykłady działań w hotelach w Karpaczu i Szklarskiej Porębie – wyniki badania Katedry Marketingu i Zarządzania

Gospodarką Turystyczną, Wydział EZiT

• Hotele deklarujące swoją działalność jako przyjazną dla środowiska (ok. 10%) wprowadziły w ostatnich latach takie działania, jak: segregacja śmieci oraz odpadów niebezpiecznych dla środowiska, oszczędzanie energii elektrycznej i grzewczej, ekonomiczne zarządzanie zasobami wodnymi i

stosowanie detergentów przyjaznych środowisku.

Przykłady działań w hotelach w Karpaczu i Szklarskiej Porębie

Innym aspektem ekologicznej działalności badanych hoteli jest tzw. green wash, czyli zachęcanie gości do powtórnego korzystania z pościeli i ręczników.

Badani menadżerowie deklarowali zastosowanie nieszkodliwych dla środowiska materiałów np. materace do pokojów hotelowych, wykonane z naturalnego kokosu, a w łazienkach kosmetyków produkowanych na bazie naturalnych składników.

Przykłady działań w hotelach w Karpaczu i Szklarskiej Porębie

Ekologiczny urlop w Karkonoszach pod takim hasłem promuje się hotel Pod Szrenicą w Szklarskiej Porębie oferujący mini Spa i pyszną kuchnię regionalną oraz aktywizację ruchową w oparciu o walory obszaru, na którym jest zlokalizowany. Nie ma na stronie firmowej żadnych informacji o np. systemach oszczędzających wodę czy energię.

Czy rzeczywiście możemy spędzić ekologiczny urlop w tym obiekcie?

Studium przypadku gospodarstwa eko-agroturystycznego we Wrzeszczynie koło Jeleniej Góry

„KOWALOWE SKAŁY”

PRAKTYKA I EDUKACJA

W GOSPODARSTWIE

EKOLOGICZNYM

W gospodarstwie prowadzimy chów owiec rasy

szara rogata wrzosówka

(hodowlany muflon).

Barnaba pilnuje pasących się żon…

Specjalnością kulinarną gospodarstwa są wyroby

z jagnięciny

Salami dojrzewające

wędzone na zimno

Pasztety z selerem, śliwką, grzybami –

eksponowane na jarmarkach i wystawach

Z filcu wyroby rękodzieła: kapelusze, torebki, anioły, etui

na telefony, maskotki itp.

W gospodarstwie Kowalowe Skały

prowadzona jest działalność edukacyjna.

Opracowano program autorski

pt. Zwierzaki - Filcaki

Warsztaty edukacyjne skierowane

są do dzieci w wieku

od 6 do 13 lat

Zapoznanie się z techniką ręcznego wyrobu filcu

Najważniejsze wnioski z badań w kwestii zrównoważonego rozwoju w hotelach w Karpaczu i Szklarskiej Porębie

• Turystyka zrównoważona jest tylko sloganem nie realizowanym w praktyce (ok. 30% badanych menadżerów/właścicieli) i hasłem promocyjnym (ok. 30% badanych).

• Większość (95%) badanych obiektów nie ma opracowanej polityki zrównoważonego rozwoju.

• Najczęściej działania proekologiczne wprowadzane są w obiektach typu Spa/Spa i wellness lub dużych grup hotelowych np. Accor.

• Małe zaangażowanie na rzecz działań (akcji) prośrodowiskowych (ok. 10% jako organizator).

Najważniejsze wnioski z badań w kwestii zrównoważonego rozwoju w hotelach w Karpaczu i Szklarskiej Porębie

Badani menadżerowie podkreślali bariery ekonomiczne – niskie fundusze inwestycyjne i niezadowalające zachęty finansowe lub podatkowe do wprowadzania innowacji proekologicznych oraz ograniczenia informacyjne na temat możliwych zmian w zarządzaniu z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju.

Podsumowanie

Działania dużych firm hotelarskich mają przede wszystkim charakter proekologiczny (zbyt rzadko podejmowane są działania o charakterze społecznym i gospodarczym) i podyktowane są głównie motywem redukcji kosztów eksploatacji obiektów, a nie troski o środowiskoprzyrodnicze, społeczne i gospodarcze oraz jakość życia przyszłych pokoleń.

Gospodarstwa agroturystyczne podejmują najczęściej działania o charakterze edukacyjnym, a te posiadające certyfikat ekologiczny również wdrażają te zasady w obszarze wytwórczości.

Pytania do dyskusji

1.Czy firmy turystyczne rozwijają się w sposób zrównoważony (na podstawie przytoczonych wyników badań)?

2. Jaka jest obecnie rola firm turystycznych w rozwoju zrównoważonym pogranicza polsko-czeskiego (w świetle przytoczonych wyników)?

3.W jaki sposób można zwiększyć stopień zaangażowania firm turystycznych w działania zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju?