Embed Size (px)
Citation preview
Roodeparkskool – COVID-19 Werkkaarte - DCAPSNatuurwetenskap Week 3,4 &5 Termyn 3: Jaar 3
Welkom by COVID – 19 Tuisonderrig Hoop almal is gesond en veilig. Is julle reg om HARD te werk??
Liewe Leerders die werkkaart bevat die volgende leerinhoud.
1. Selle en batterye. 4. Hoofstroom-elektrisiteit.2. Elektriese stelsel. 5. Veiligheid met elektrisiteit – reëls.3. Vrae 6. Vrae.
INSTRUKSIES:
Voltooi al die aktiwiteite op die werksvel. Skryf jou naam en die datum waar aangedui . Jou ouers/ voog mag jou help wanneer jy sukkel, maar jy moet die werk self
voltooi. Bring asseblief alle voltooide werkkaarte saam wanneer die skool weer
heropen. STERKTE en geniet dit !!!
Groete
Mev M Cornelius
1
Naam:__________________________________________________
Datum: ___________________________
Energie en elektrisiteitSelle en batterye.Om energie in selle en batterye te stoor:‘n Mens kan die energie van die Son neem en dit in ‘n sel of battery stoor. Die
energie kan dan gebruik word wanneer dit benodig word, soos in ‘n flitslig,
draradio,ens.
Wat is selle en batterye?Selle en batterye is voorwerpe wat energie in die vorm van elektrisiteit stoor. ‘n
Battery bestaan uit baie selle wat bymekaar gesit word. ‘n Sel is die kleinste
geheeldeel van ‘n battery.
Battery
Selle
Dele van ‘n battery.‘n Sel het twee punte. Hierdie twee punte word terminale genoem. Een punt word
positief ( + ) genoem en die ander punt negatief ( - ) .
2
+
--
Elektriese energie beweeg van die negatiewe terminaal na die positiewe terminaal.Die chemikalieë in ‘n sel gee elektriese energie af. Hierdie elektriese energie
beweeg(vloei) van die negatiewe terminaal na die positiewe terminaal Dit beweeg
baie vinnig.
Kyk na die tekening van die flitslig hieronder. Die elektrisiteit (energie) beweeg van
die negatiewe na die positiewe terminaal, deur die gloeilamp en terug na die eerste
sel.
Die flitslig.
Wanneer die skakelaar in die “aan “- posisie is, raak die metaaldrade aan mekaar. Die stroombaan is dan voltooi.
Indien ‘n sel nie aan iets gekoppel is nie, sal dit nie sy energie verloor nie. Slegs
wanneer jy die selle aan iets koppel, sal die energie oorgedra word na waar dit
benodig word.
Wanneer al die energie wat in ‘n sel geberg is, opgebruik word sal die apparat ophou
werk. Ons sê dat die sel “pap” of “dood” is.
3
Party soorte selle kan weer gebruik word as dit herlaai word. ‘n Selfoon se sel word
herlaai wanneer dit aan ‘n selfoonlaaier, geprop in ‘n elektriese prop, gekoppel word.
Die energie van die elektrisiteit word oorgedra deur die selfoonlaaier en in die
chemikaië van die sel geberg. Selle wat weer gelaai kan word, word herlaaibare selle genoem.
Gooi ou selle op veilige maniere weg.
Skadelike chemikalieë kan uit selle lek. Dit kan die grond en water besoedel en ook
mense se gesondheid benadeel. Moet nooit selle in ‘n vuur gooi nie, want dit kan
ontplof.
Party winkels en gemeenskapvullissentrums maak ou selle bymekaar. Die selle word
dan geneem om herwin te word, of dit gaan na ‘n spesiale vullisverwerkingsaanleg
wat gevaarlike vullis berg.
Wat is ‘n elektriese stelsel?
‘n Elektriese stelsel word ‘n stroombaan genoem. ‘n Voorbeeld van ‘n eenvoudige
stroombaan bestaan uit die volgende komponente:
‘n kragbron (sel) elektriese draad ‘n gloeilamp ‘n flitsgloeilamphouer
Wanneer jy hierdie dele koppel, kan jy ‘n elektriese stroombaan maak. Hierdie
stroombaan sal die gloeilamp laat skyn wanneer al die dele gekoppel is. Die
elektriese energie beweeg baie vining na waar dit nodig is. Elektrisiteit beweeg soos
volg:
4
Oop stroombaan
Geslote stroombaan
Oop stroombaan
Elektrisiteit vloei vanaf die sel se negatiewe terminaal na die sel se positiewe
terminaal.
Dit vloei vanaf die sel se positiewe terminaal deur die draad.
Dit vloei vanaf die draad deur die gloeilamp. Terwyl dit deur die gloeilamp
beweeg, begin die gloeilamp brand.
Die energie vloei vanaf die gloeilamp deur die draad in die rigting van die
negatiewe terminaal. Dan begin die siklus weer van voor af.
Die gloeilamp sal ophou gloei wanneer die energie opgebruik is of jy die stroombaan
breek. Wanneer ‘n stroombaan gekoppel is en werk, sê ons dit is geslote. Wanneer
daar ‘n onderbreking in die stroombaan is, sê ons dit is oop.
Vraag 1
Watter tipe toestelle gebruik jy tuis wat met selle werk?
_________________________________________
_________________________________________
_________________________________________
Vraag 2
Voltooi die volgende sinne:
a) ________________ en ________________ is voorwerpe wat energie in die
vorm van elektrisiteit stoor.
b) ‘n Battery bestaan uit baie _______________ wat bymekaar gesit word.
c) ‘n Sel het twee punte. Dit word __________________ genoem.
d) Een punt word __________________ en die ander punt
___________________ genoem.
Vraag 3
a) Wanneer sê ons dat die sel of battery “pap” of “dood” is?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
b) Wat noem ons selle wat herlaai kan word?
_____________________________________________________________
5
c) Wat kan uit ou selle lek?
_____________________________________________________________
d) Hoekom moet ons nie selle in ‘n vuur gooi nie?
_____________________________________________________________
e) Wat moet ons met ons ou selle doen?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Vraag 4
Wat is:
‘n Geslote stroombaan:
______________________________________________________________
______________________________________________________________
‘n Oop stroombaan:
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Hoofstroom-elektrisiteit
Die vloei van elektrisiteit vanaf die kragstasie na ons huise.
Kragstasie Elektrisiteit word by kragstasies
opgewek. Die meeste van ons
kragstasies gebruik steenkool as hulle
energiebron. Die rede daarvoor is dat
S.A baie steenkool het.
Verhogingstransformators Die elektrisiteit wat in die kragstasie
opgewek word, word na transformators
6
gestuur. Die transformators verhoog of
verlaag die krag van elektrisiteit. Dit
help om die elektrisiteit oor lang
afstande te stuur.
Kragmaste Transmissielyne en –torings word
kragmaste genoem. Die elektrisiteit
beweeg vanaf die transformator deur
die hele land met die kragmaste langs.
Hierdie kragmaste vorm ‘n hele netwerk
drade wat ons land deurkruis. Dit word
die Nasionale Elektrisiteitsnetwerk
genoem.
Verlagingsubstasies Wanneer elektrisiteit ‘n substasie
bereik, word die krag van die
elektrisiteit verlaag of verminder. Die
elektrisiteit word dan met kleiner
kraglyne na ons huise gestuur. As dit
nie verlaag word nie, sal die krag te
sterk wees en sal dit ons toestelle
beskadig.
Elektrisiteitsbokse Die elektrisiteit beweeg vanaf die
substasie na ‘n elektrisiteitsboks by ons
huis. Die elektrisiteitsboks meet
hoeveel elektrisiteit ons gebruik. Die
boks is vol elektriese drade en
skakelaars. Hierdie skakelaars beheer
die vloei van elektrisiteit in die huis.
Muursokke,proppe en toestelle Vanaf die elektrisiteitsboks vloei die
elektrisiteit deur drade na die
muursokke in die muur. Ons prop ons
7
toestelle in die muursok sodat hulle die
elektrisiteit kan gebruik om werk te
doen.
Nadat die toestel elektrisiteit gebruik het, vloei dit terug na die kragstasie in
omgekeerde volgorde. Dan begin die siklus weer van voor af.
Suid- Afrika gebruik ook die volgende energiebronne om elektrisiteit op te wek:
water: hidro-elektriese krag wind; windturbines kernkrag: kernkragaanlegte gas: gasturbines son: solarpanele
Nasionale elektrisiteits netwerk.
Veiligheid met elektrisiteit
Veiligheidsreëls vir elektrisiteit:
1. Gaan jou toestelle gereeld na.
As jy enige van die volgende probleme opmerk, moet jy dit dadelik oplos:
Die kontroles werk nie reg nie(foutief) .
8
Kragstasie
kragmastesubstasieelektrisiteitsboks
winkel
Enige deel van die toestel is stukkend of dele daarvan is weg.
Dele daarvan is los.
2. Veilig ingeprop.
Dit is belangrik om proppe veilig te gebruik. Hier is ‘n paar wenke:
Gebruik slegs SABS-goedgekeurde proppe.
Moenie ‘n muursok oorlaai nie.
Moenie die prop aan die koord uit die muursok trek nie.
Skakel die muursok af voordat jy die muurprop uittrek.
Moenie jou vingers, kaal drade of enigiets anders in die muursok druk
nie.
Bedek muursokke wat nie gebruik word nie met veiligheidsproppe.
3. Die veilige gebruik van elektriese koorde.
Moenie koorde gebruik wat verslete en uitgerafel is nie.
Moenie koorde naby hitte sit nie.
Moenie koorde onder matte sit nie.
Moenie koorde sit waar mense loop nie.
4. Ander veiligheidswenke.
Water is ‘n goeie geleier van elektrisiteit. Hou elektrisiteit altyd so ver
moontlik van water af weg.
Moenie elektriese toestelle gebruik as jou hande nat is nie.
Moenie op of naby kragmaste en substasies speel nie.
Moenie aan die transmissiedrade raak nie.
Vraag 1
9
Watter elektrisiteitsgevare sien jy in die prente? Skryf dit in die blok langs die prente.
Vraag 2
Maak ‘n regmerkie in die blok onder Reg of Verkeerd.
10
REG VERKEERD1. Elektrisiteit word by kragbokse opgewek.
2. Die krag van elektrisiteit word verlaag by die
kragstasie.
3. Meeste van ons kragstasies gebruik steenkool as hulle
energiebron.
4. Elektrisiteit beweeg vanaf die transformator deur die
hele land met kragmaste langs.
5.Die verlagingsubstasie verhoog die krag van
elektrisiteit.
6. Die elektrisiteitsbokse meet hoeveel elektrisiteit ons
gebruik.
Vraag 3
Watter ander energiebronne gebruik Suid-Afrika om elektrisiteit op te wek:
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
Vraag 4
Noem 5 veilige gebruike van muurproppe.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
11
12
13
