Upload
vuhanh
View
215
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Deglobalizacja
• Splot polityki, wojen i gospodarki• Dwie wojny światowe• Spowolnienie wzrostu światowego PKB• Załamanie się handlu światowego• Inflacja powojenna• Odejście od waluty złotej• Wielki Kryzys• ZSRR wyłącza się z gospodarki światowej• Nacjonalizm gospodarczy w Europie Środkowej i w
Ameryce Łacioskiej• Polityka gospodarcza Niemiec po 1933 r.
ŚREDNIOROCZNE TEMPO WZROSTU PKB
1870-1913 1913-1950
Świat 1,30 0,90
Europa zach. 1,32 0,76
USA, Au, Kan, NZel 1,48 0,89
Ameryka Łacińska 1,81 1,43
źródło: Maddison (2001)
I wojna światowa – przyczyny
Przyczyny są przedmiotem sporów
• Sprzeczności interesów mocarstw
• Ideologie nacjonalistyczne
• System sojuszy: miał zapobiec wojnie, zadziałał przeciwnie
I wojna – strategia, sztuka wojenna, przebieg
• Postęp techniczny a postęp w sztuce wojennej
• Przewaga „tarczy” nad „mieczem” prowadzi do wojny pozycyjnej zamiast manewrowej
• Wiąże to ogromne zasoby ludzkie i materialne na wszystkich frontach (głównie na zachodnim) nie prowadząc do wyraźnej przewagi którejś ze stron
• Wojna kooczy się z powodu wyczerpania społeczeostw, w Austrii, Niemczech, Rosji, na Węrzech - rewolucje
I wojna – mobilizacja zasobów
I wojna jest wojną materiałową, wymaga to przestawienia gospodarki, wprowadzenia „gospodarki wojennej” Najbardziej skrajny przykład – Niemcy.
Ogólnie – mimo zachowania prywatnego charakteru gospodarki, bezprecedensowy wzrost roli paostwa
Niemiecka gospodarka wojenna
Planowanie zapotrzebowania przez sztab generalny, podporządkowanie prywatnej gospodarki tym potrzebom. Warunki ograniczające: brak surowców, mężczyźni w wojsku, siła pociągowa (konie) dla armii
Metody: kartelizacja, kontrola gospodarki materiałowej, kontrola handlu zagr. (odejście od złota) racjonowanie i namiastki, pożyczki wewnętrzne.
Inne kraje postępują podobnie
Skutki polityczne – nowa mapa Europy
• Upadają 3 imperia (austriackie, osmaoskie, rosyjskie)
• Niemcy uznane za winowajcę – reparacje i ograniczenia polityczne
• W Rosji rewolucja, powstaje Rosja Radziecka (ZSRR)
• Powstają nowe paostwa: Finlandia, Łotowa, Litwa, Estonia, Polska, Czechosłowacja, Austria, Węgry, Jugosławia, (Turcja)
Skutki gospodarcze
• Zmiana pozycji USA – z dłużnika wierzycielem
• Wyniszczenie gospodarcze Europy
• Kwestia reparacji niemieckich
• Inflacja w Niemczech, Austrii, Polsce, Rosji
Skutki polityczne – nowe ruchy społeczne i nowe ustroje
• Kryzys liberalizmu i demokracji
• W Rosji bolszewicy wprowadzają ustrój komunistyczny
• We Włoszech ruch, a potem system faszystowski
• W Niemczech niesprawna demokracja Republiki Weimarskiej, potem narodowy socjalizm
• W Europie środkowej początki demokratyczne, potem systemy autorytarne (za wyjątkiem CS)
Wielki Kryzys
• Wielki Kryzys – 1929-1933
• Spory o przyczyny
• Ogólnoświatowe załamanie produkcji, zatrudnienia i handlu
• Polityka ochrony własnych gospodarek pogłębia kryzys
• Szczególnie ciężko przebiega w krajach surowcowych (Ameryka Łacioska, Europa środkowa)
• Wyjście z kryzysu bardzo powolne
• W USA ożywienie dopiero wraz z II wojną ś
Nacjonalizm gospodarczy
• Nacjonalizm gospodarczy: podporządkowywanie polityki gospodarczej interesom narodowym
• „Interes narodowy”: umacnianie spójności i tożsamości wspólnoty narodowej, podstaw gospodarczych (rolnictwa, przemysłu), przemysłów obronnych „nostryfikacja kapitału” (antysemityzm) …
• Narzędzia: ograniczenia wymienialności walukt, protekcjonizm, etatyzm
Etatyzm – przykład Polski
• Etatyzm – bezpośrednie zaangażowanie paostwa w gospodarkę, tworzenie przedsiębiorstw paostwiwych
• Budowa Gdyni
• Rozwój Centralnego Okręgu Przemysłowego
• Okoliczności i cele: słabośd kapitału prywatnego, obawy przed kapitałem zagranicznym, dążenie do rozładowania bezrobocia, zbrojenia
• Grupy interesu – administracja paostwowa, zatrudnieniu w sektorze paostwowym
• Etatyzm a autorytaryzm
Polityka gospodarcza III Rzeszy
• Idee: szczególne prawa i misja narodu niemieckiego i rasy aryjskiej, Grosswirtschaftsraum Europa
• Penetracja gospodarki przez paostwo: Fuehrerprinzip, upartyjnienie
• Zbrojenia, infrastruktura i polityka socjalna
• Kontrola dewiz i handlu zagranicznego
• Handel bilateralny z Europą pd. wsch.
Druga wojna światowa - przyczyny
• Przyczyny ideologiczne i polityczne
• Narodowy socjalizm, polityka kolejnych żądao Hitlera
• Słabośd krajów demokratycznych, polityka ustępstw
II wojna – strategia i sztuka wojenna, charakter wojny
• „Miecz” silniejszy niż „tarcza” wojna manewrowa, powietrzna, morska
• Niepowodzenie koncepcji Blitzkrieg
• „Totalny” charakter wojny – zaangażowana jest ludnośd cywilna; ludności cywilnej się nie oszczędza
II wojna - finansowanie
• Niemcy – wobec niepowodzenia Blitzkrieg, finansują poprzez rabunkową eksploatację krajów okupowanych. Problem ropy naftowej
• Wielka Brytania – pożyczki z USA
• ZSRR – własny wysiłek, lend-lease
• USA – uruchomienie niewykorzystanych rezerw, USA ostatecznie wychodzi z recesji i rozwija się
• Podobnie, boom w surowcowych krajach Ameryki Łacioskiej
II wojna – skutki bezpośrednie
• Europa 1945-6: głód, bezrobocie, displaced persons, problemy z zakwaterowaniem
• Umocnienie pozycji ZSRR
• Umocnienie pozycji USA
• Osłabienie Wielkiej Brytanii, początek kooca imperium
• Wielkie straty Europy kontynentalne (materialne i ludzkie), w tym Niemiec
• Dezintegracja gospodarcza Europy zachodniej, chaos pieniężny, upadek handlu
• Jak rozwiązad kwestię niemiecką?
Ilustracje
• German soldiers in a railway goods van on the way to the front in 1914. A message on the car spells out "Trip to Paris"; early in the war all sides expected the conflict to be a short one.
• Men of the 11th battalion The Cheshire Regiment,near La Boisselle July 1916
• Index of Jewish student of medicine at the Warsaw University with "Ghetto benches" (unpaired seats) seal
• A German autobahn in the 1930s• German propaganda poster in Polish language: "Let's do agricultural
work in Germany. Report immediately to your Vogt".• . Berlin in ruins after World War II (Potsdamer Platz, 1945).• Źfódło: Wikipedia