Ⓒ

Olo

f S

.

Rozwój obszarów wiejskich w okresie programowania 2014-2020 –

ujęcie horyzontalneBruksela, 19 września 2013

Krzysztof Sulima

Komisja Europejska

DG Rolnictwo i Rozwój Obszarów Wiejskich

Dział: Polityka rozwoju obszarów wiejskich

2

2

Wyzwania dla rolnictwa

Środowiskowe

Ekonomiczne

Terytorialne

• Wyzwania ekonomiczne

– Bezpieczeństwo żywnościowe

– Zmienność cen

– Kryzys ekonomiczny

• Wyzwania środowiskowe

– Emisja gazów cieplarnianych

– Degradacja gleby

– Jakość wody i powietrza

– Bioróżnorodność i siedliska

• Wyzwania terytorialne

– Witalność obszarów wiejskich

– Różnorodność rolnictwa w UE

Instrumenty reformy

3

3

Lepszy trwały rozwójWzmocniona konkurencyjność

Większa skuteczność

• Nowa "zielona" płatność w pierwszym filarze

• Wzmocniona zasada wzajemnej zgodności – zmiany klimatyczne

• Dwa priorytety środowiskowe w rozwoju obszarów wiejskich

• Transfer wiedzy, innowacje i lepszy system usług doradczych

• Instrumenty pozwalające reagować na zmiany rynkowe

• Rezerwa kryzysowa / Instrumenty zarzadzania ryzykiem

• Lepsza pozycja rolników w krótkim łańcuchu dostaw

• Transfer wiedzy, innowacje i lepszy system usług doradczych

• Restrukturyzacja dopłat bezpośrednich

• Wspólny kadr strategiczny dla funduszy EU

• Redystrybucja dopłat bezpośrednich pomiędzy i wewnątrz krajów członkowskich

• Dotacje związane z rozwojem obszarów wiejskich

Pierwszy filar

Drugi filarElastycznosc

4

Główne elementy reformy• Wspólne ramy z europejskimi funduszami strukturalnymi i

inwestycyjnymi Wspólne przepisy i umowy o partnerstwie: zapewnienie koordynacji,

harmonizacji i komplementarności

• Wzmacnianie podejścia strategicznego i zintegrowanego programowania Jasne i uporządkowane polityczne priorytety – odejście od systemu "osi" Zwiększona elastyczność wykorzystania i łączenia działań w celu lepszego

dostosowania do konkretnych potrzeb terytorialnych

• Zwiększony nacisk na efektywność i wydajność Zorientowanie na rezultaty: ustanowienie celów ilościowych na poziomie

programu Usprawniony system monitorowania i oceny

• Wzmocnienie komplementarności z Filarem 1 WPR Przepisy horyzontalne nt. kontroli i zarzadzania finansami

5

Unijne priorytety rozwoju obszarow wiejskich

55

6. Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwojugospodarczego na obszarach wiejskich

2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenierentowności gospodarstw rolnych i promowanie innowacyjnych technologii

oraz zrównoważone zarządzanie lasami

3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego, z włączeniem przetwórstwa i obrotu, promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie, dobrostan zwierząt

4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów związanych z rolnictwem ileśnictwem

5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkęniskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym

1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarachwiejskich

Programowanie strategiczne

66

6. Włączenie społeczne,ograniczenie ubóstwa, rozwój ekonomiczny

2. Konkurencyjność i rentowność gospodarstw, technologie innowacyjne,

zrównoważone zarządzanie lasami

3. Organizacja łańcuchami żywnościowymi

(przetwórstwo, obrót),dobrostan zwierząt,

zarzadzanie ryzykiem

4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie

ekosystemów

5. Efektywne zarzadzanie zasobami i przechodzenie

na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu

1. Transfer wiedzy i innowacji

Inn

ow

acy

jność, zm

iany klim

aty

czne,

środow

iskoPriorytety ROW Focus areas

(a) innowacyjność, współpraca, rozwój bazy wiedzy;(b) powiązania między rolnictwem, produkcja żywności, leśnictwem a badaniami i innowacyjnością;(c) uczenie się przez całe życie oraz szkolenie zawodowe.

(a) wyniki ekonomiczne gospodarstw, restrukturyzacja i modernizacja gospodarstw, szczególnie w celu zwiększenia udziału w rynku oraz zróżnicowanie produkcji rolnej;(b) ułatwianie startu odpowiednio wykwalifikowanym rolnikom oraz wymiana pokoleń.

(a) zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowym poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów i organizacje międzybranżowe; (b) zarzadzanie prewencja i ryzykiem w gospodarstwach.

(a) bioróżnorodność, obszary Natura 2000, obszary z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, rolnictwo o wysokiej wartości przyrodniczej, staneuropejskich krajobrazów;(b) poprawa gospodarowania woda, zarządzanie użyciem nawozów i pestycydów;(c) przeciwdziałanie erozji gleb i poprawa gospodarowania glebą.

(a) efektywność korzystania z zasobów wodnych;(b) efektywność korzystania z energii;(c) odnawialne źródła energii, produkty uboczne, odpady, pozostałości i inne surowcenieżywnościowych dla celów bio-gospodarki;(d) ograniczenie emisji gazów i amoniaku;(e) pochłanianie dwutlenku węgla.

(a) różnicowania działalności, zakładanie i rozwój małych przedsiębiorstw i tworzenia miejsc pracy; (b) lokalny rozwój na obszarach wiejskich;(c) zwiększanie dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych na obszarach wiejskich.

Programowanie strategiczne

Cele przekrojowe

7

1. Employment • 75% of the 20-64 year-olds to

be employed

2. R&D / innovation • 3% of the EU's GDP (public and

private combined) to be invested in R&D/innovation

3. Climate change / Energy • greenhouse gas emissions 20%

(or even 30%, if the conditions are right) lower than 1990

• 20% of energy from renewables

• 20% increase in energy efficiency

4. Education • reducing school drop-out rates

below 10% • at least 40% of 30-34–year-

olds completing third level education

5. Poverty / social exclusion • at least 20 million fewer

people in or at risk of poverty and social exclusion

EU 2020 główne celePriorytety ROW

2. Konkurencyjność i rentowność gospodarstw, innowacje

3. Organizacja łańcuchów żywnościowych, zarzadzanie ryzykiem, dobrostan zwierząt

5. Efektywne zarzadzanie zasobami i gospodarka niskoemisyjna

4. Odtwarzanie, ochrona i wzmacnianie ekosystemów

6. Włączenie społeczne, ograniczanie ubóstwa, rozwój ekonomiczny

1. Transfer wiedzy i innowacji 1. Badanie, rozwój technologiczny, innowacyjność

2. Technologie informacyjno-komunikacyjne

3. Konkurencyjność MiSP, rolnictwo, leśnictwo

4. Niskoemisyjna gospodarka

8. Zatrudnienie i mobilność

6. Środowisko i efektywne zarzadzanie zasobami

5. Przystosowanie do zmian klimatycznych, przeciwdziałanie i zarzadzanie ryzykiem

9. Włączenie społeczne i zwalczanie ubóstwa

11. Efektywna administracja publiczna

10. Edukacja, dokształcanie przez cale życie

Cele tematyczne

Wsparcie techniczne

3. Konkurencyjność MiSP, rolnictwo, leśnictwo

5. Przystosowanie do zmian klimatycznych, przeciwdziałanie i zarzadzanie ryzykiem6. Środowisko i efektywne zarzadzanie zasobami

8

Europa 2020 Strategia dla

zrównoważonego, włączającego i inteligentnego

rozwoju

Wspólna PolitykaRolna

Rentowna produkcja żywności

Zrównoważone zarzadzanie zasobami

naturalnymi

Zrównoważony rozwój terytorialny obszarów

wiejskich

Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne

11 celów tematycznych

Horyzont 2020

Badania związane z rolnictwem

Europejskie Partnerstwo na rzecz innowacji

Wydajne i zrównoważone rolnictwo

Filar 2:Rozwój obszarów wiejskich

6 priorytetów

Filar 1

Nowe ramy polityki rozwoju obszarów wiejskich

9

Rozporządzenie dotyczące wspólnych przepisów dla funduszy

•obejmuje EAFRD, ERDF, ESF, CF, EMFF

•Odzwierciedlające EU2020 poprzez 11 wspólnych celów tematycznych uwzględnionych w każdym z tych funduszy

Umowy partnerskie

Dokument krajowy demonstrujący plany użycia funduszy by osiągnąć cele EU2020

Program(y) rozwoju obszarów wiejskich

•(Programy operacyjne innych funduszy)

Poziom krajowy lub regionalny

Koordynacja z innymi funduszami strukturalno-inwestycyjnymi

Nowe ramy polityki rozwoju obszarów wiejskich

Programowanie rozwoju obszarów wiejskich

10

1010

Program rozwoju obszarów wiejskich

Strategia

Ewaluacja ex-ante

SWOT

Priorytety Unii &

obszary

Łączenie działań dla priorytetów i

obszarów--------

Przygotowanie (włącznie z ewaluacją warunków ex-ante)

Wdrażanie (włącznie z ustanowieniem etapów i celów)

Podprogramy tematyczne

visa

Odzwierciedlenie strategii innych funduszy i ram strategicznych

Rodzaje programów rozwoju obszarów wiejskich

11 11

• Programy rozwoju obszarów wiejskich– Programy regionalne lub krajowe

– Ramy krajowe w przypadku programów regionalnych

• Podprogramy tematyczne:– Opcjonalne, w celu osiągniecia priorytetu/ów

– Przyczynienie się do realizacji priorytetów UE poprzez odpowiedz na specyficzne potrzeby: • Młodych rolników

• Małych gospodarstw rolnych

• Obszarów górskich

• Krótkich łańcuchów dostaw

– SWOT I identyfikacja potrzeb, które należy uwzględnić w podprogramie

– Szczegółowe cele oraz wybór środków

– Plan wskaźników

– (zarzadzanie środkami finansowymi wspólne z programem głównym)

12

Rozwój obszarów wiejskich: szeroki wachlarz działań

Transfer wiedzy Podstawowe usługi i odnowa wsi

Płatności dla obszarów z ograniczeniami

Usługi doradcze Inwestycje w rozwój obszarów leśnych

Dobrostan zwierząt

Systemy jakości Tworzenie grup producentów

Płatności leśno-środowiskowe i klimatyczne

Inwestycje w środki trwałe Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne

Współpraca

Przywracanie potencjału produkcji rolnej

Rolnictwo ekologiczne Zarządzanie ryzykiem

Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej

Płatności dla obszarów Natura 2000 i Ramowa Dyrektywa Wodna

Leader

13

1313

Priorytet 1: ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach

wiejskich

Transfer wiedzy i działania informacyjne

Usługi doradcze

Inwestycje w nowe technologie w dziedzinie leśnictwa oraz w przetwarzanie i wprowadzanie do obrotu produktów leśnych

Współpraca (nowe technologie)

[….]

Obszary

-Projekty demonstracyjne lub innowacyjne formy kształcenia

-Szkolenia dla rolników na tematy związane z nowymi wymogami filaru I

- Tworzenie usług doradczych

Przykłady

zwiększanie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach wiejskich

promowanie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego wsektorach rolnym i leśnym

wzmacnianie powiązań między rolnictwem i leśnictwem a badaniami i innowacją

Priorytet 1 – przykładowe działania

14

• Inwestycje w nowe technologie w dziedzinie leśnictwa

- Beneficjenci: także gminy i ich stowarzyszenia

- Zawiera: inwestycje zwiększające potencjał leśny, przetwarzanie, wprowadzanie do obrotu produktów leśnych

Inwestycje związane z podwyższaniem wartości gospodarczej lasów mogą obejmować inwestycje w maszyny leśne i praktyki oszczędzające gleby i zasoby

• Transfer wiedzy / usługi doradcze

- Beneficjenci: rolnicy, posiadacze lasów, MŚP, dostawcy szkoleń i usług doradczych

14

15

1515

Priorytet 2: poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych

Inwestycje w środki trwałe

Rozwój gospodarstw rolnych i działalności gospodarczej

Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych

Współpraca

Usługi doradcze

Obszary

- Inwestycje w celu poprawy konkurencyjności gospodarstw ;

- Inwestycje związane z przetwórstwem i marketing produktów

- Inwestycje w infrastrukturę związaną zprzystosowaniem się do zmian klimatycznych

Przykłady

ułatwianie restrukturyzacji gospodarstw stojących przed poważnymiproblemami strukturalnymi, a szczególnie gospodarstw rolnych o niskimpoziomie uczestnictwa w rynku

ułatwianie wymiany pokoleń w sektorze rolnym

Priorytet 2 – przykładowe działania

16

• Inwestycje w środki trwałe

- Beneficjenci: gospodarstwa rolne przy celu poprawy efektywności gospodarstwa rolnego ale również inni beneficjenci w przypadku pozostałych celów działania:

o przetwarzanie, wprowadzanie do obrotu produktów,

o Infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa (np. dostęp do gruntów, scalanie i poprawa gruntów, gospodarka wodna itp.) oraz

o inwestycje nieprodukcyjne.

• Rozwój gospodarstw rolnych i działalności gospodarczej

- Beneficjenci: rolnicy, członkowie gospodarstwa rolnego, MSP

–Poprzez wsparcie dla:

• Młodych rolników

• Działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich

• Rozwoju małych gospodarstw16

17

1717

Priorytet 3: Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie

Tworzenie grup producentów

Systemy jakości produktów rolnych

Współpraca

Zarzadzanie ryzykiem

Zapobieganie zniszczeniom i odtwarzanie lasów

Obszary

-Tworzenie grup producentów

- Współpraca rolników i przetwórców w celu rozwoju nowych produktów

Przykłady

wspieranie zarządzania ryzykiem w gospodarstwach rolnych

lepsze zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowympoprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykledostaw, grupy producentów

Priorytet 3 – przykładowe działania

18 18

• Tworzenie grup producentów:

- Beneficjenci: wsparcie ograniczone dla grup zdefiniowanych jako MSP (max. 50 milionów €; 250 pracowników)

• Cele:

- Dostosowanie do wymogów rynkowych

- Wspólne wprowadzanie towarów do obrotu

- Ustanawianie wspólnych zasad dotyczących informacji o produkcji

- Rozwijanie umiejętności biznesowych, ułatwianie procesów wprowadzania innowacji

• Możliwość otrzymania zaliczki w pierwszym roku

• Inwestycje w celu przywrócenia potencjału produkcji rolnej zniszczonego przez klęski żywiołowe i katastrofy (odtwarzanie gruntów rolnych) oraz wprowadzanie odpowiednich działań ograniczających skutki prawdopodobnych klęsk i katastrof

- Beneficjenci: rolnicy ale również podmioty publiczne jeśli istnieje związek między inwestycją a potencjałem produkcji rolnej

19

1919

Priorytet 4: Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa;

Priorytet 5: Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu

Zalesianie

Płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne

Rolnictwo ekologiczne

Płatności związane z Natura 2000i Ramowa Dyrektywa Wodna

Inwestycje

Inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych

Obszary

-Inwestycje w celu redukcji zużywanej energii i wody

- Wsparcie na utrzymanie zagrożonych siedlisk

- Działania podtrzymujące dobry stan wód i gleb

Przykładyodtwarzanie i zachowanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000, oraz rolnictwa o wysokiej wartosci przyrodniczej i stanu europejskich krajobrazów

poprawa gospodarki wodnej;

poprawa gospodarowania glebą

Priorytet 4

Priorytet 5Korzystanie z zasobow wodnych

Korzystanie z energii

odnawialne źródła energii, bio-gospodarka

redukcja emisji

promowanie pochłaniania dwutlenku węgla

Priorytety 4 & 5 – przykładowe działania

21

• Działania leśne

- Beneficjenci: także gminy i ich stowarzyszenia

• Zalesianie dotyczy zarówno gruntów rolniczych i nierolniczych; wsparcie pokrywa koszty ustanowienia i utrzymania przez max. 10 lat

• Zakładanie systemów rolno leśnych – użytkowanie gruntów w których drzewa uprawia się w połączeniu z rolnictwem na tym samym gruncie: wsparcie pokrywa koszty ustanowienia i utrzymania przez max. 3 lata

• Zapobieganie zniszczeniom lasów oraz odtwarzanie lasów:

- Utworzenie infrastruktury ochronnej (np. pasy przeciwpożarowe)

- Lokalne działania zapobiegawcze na małą skalę

- Instalowanie I modernizowanie urządzeń do monitorowania pożarów lasów, występowania szkodników

- Przywracanie zniszczonego potencjału leśnego (wskutek pożarów, klęsk, w tym szkodników i chorób)

21

22

2222

Priorytet 6: zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich

LEADER

Rozwój gospodarstw i małych przedsiębiorstw

Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarachwiejskich

Obszary

-Wdrażanie strategii rozwojulokalnego

- Rozwój i wprowadzanie agro-turystyki

-Wspieranie usług zdrowotnych

Przykłady

Różnicowanie działalności, zakładanie MSP, tworzenie miejscpracy

Wspieranie rozwoju lokalnego

Zwiększanie dostępności technologiiinformacyjno-komunikacyjnych, dostępudo nich i poprawy ich jakości

Priorytet 6 – przykładowe działania (1)

23

• Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich

Wsparcie obejmuje:

- Sporządzenie i aktualizowanie planów rozwoju gmin na obszarach wiejskich oraz planów ochrony obszarów Natura 2000 i innych obszarów o wysokiej wartości przyrodniczej

- Inwestycje związane z mała infrastrukturą w tym te związane z energia odnawialną

- Infrastruktura szerokopasmowa oraz zapewnienie dostępu do łączności szerokopasmowej

- Inwestycje w tworzenie, ulepszenie i rozwijanie podstawowych usług dla ludności wiejskiej (kultura, rekreacja)

- Inwestycje organów publicznych w infrastrukturę rekreacyjną, informację turystyczną

- Badania i inwestycje związane ze stanem dziedzictwa kulturowego I przyrodniczego wsi

Inwestycje musza być zgodne z planami rozwoju gmin i z lokalna strategia rozwoju, jeśli takowe istnieją. 23

Priorytet 6 – przykładowe działania: Współpraca

24 24

-Różne formy kooperacji między różnymi podmiotami: ekonomiczna, środowiskowa, społeczna

-Rozwój nowych produktów, praktyk, procesów i technologii w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym oraz projekty pilotażowe

-Współpraca między małymi podmiotami przy organizowaniu wspólnych procedur pracy, wspólnym korzystaniu z pomieszczeń i zasobów

-Współpraca horyzontalna i wertykalna między podmiotami łańcucha dostaw w celu promowania krótkich łańcuchów dostaw i rynków lokalnych

-Współpraca w celu przeciwdziałania zmianie klimatu lub przystosowania się do niej

-Wspólne podejście do projektów środowiskowych i ciągłych praktyk w zakresie ochrony środowiska

-Opracowanie planu urządzenia lasu

-Realizacja lokalnych strategii rozwoju dotyczących co najmniej jednego z priorytetów UE w zakresie rozwoju obszarów wiejskich

Priorytet 6 – Rozwój promowany przez wspólnoty lokalne

25 25

• Strategia Europa 2020: Rozwój terytorialny na poziomie sub-regionalnym jako element przekrojowy we wzroście sprzyjającym włączeniu społecznemu

• Propozycje legislacyjne dla funduszy UE 2014-2020:- zapewnia wspólne podejście do wspierania rozwoju społeczności

lokalnych (Art 28-31 Reg CSF), uzupełnione szczególnymi zasadami dotyczącymi poszczególnych funduszy

- umożliwia zintegrowane wykorzystanie wszystkich funduszy objętych zakresem wspólnych ram w poziomie sub-regionalnym do realizacji lokalnych strategii rozwoju

- definiuje jasno elementy i zadania lokalnych strategii i grup działania

Co nowego?

28

• Możliwość finansowania lokalnych strategii rozwoju z kilku funduszy

- Umowa partnerska powinna zdefiniować jak strategia będzie finansowana i z pomocą których funduszy

• "pakiet startowy LEADER"

- Ułatwianie tworzenia grup lokalnych i ich zdolności w tworzeniu strategii oraz wspieranie małych projektów pilotażowych; szkolenie i tworzenie sieci kontaktów w celu przygotowania strategii

• Wsparcie przygotowawcze dla projektów współpracy nieterytorialnej i transnarodowej

• Poziom wsparcia dla LEADER w ramach EFRROW do 80% (90% dla regionów słabiej rozwiniętych) (w obecnym okresie: 50 i 85%)

• W ramach EFRROW minimum 5% środków tego funduszu na poziomie każdego programu musi zostać przeznaczone dla LEADER

28

Przykład strategii rozwoju lokalnego

29

29

Lokalne grupy dzialania

EFRR

EFS EFRROW

EFMR

Wladze lokalne Lokalni przedsiebiorcy Lokalne org.pozarzadowe, spoleczenstwo obywatelskie

Staregia rozwoju regionalnego

Projekt 3EFRROW

Projekt 4EFMR

Koszty funkcjonowani

a przez fundusz glowny

Projekt 1EFRR

Projekt 2EFS

Dziękuję za uwagę!

30