RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR

4- Özel Konular

Konular

• Kalibrasyonda Kullanılan Binalar• Bina Risk Tespiti Raporu • Hızlı Değerlendirme Metodu• Sıra Dışı Binalarda Tespit

2

Amaç

• RYTE yönteminin farklı binalara uygulanması ile doğrulamasının ve kalibrasyonunun yapılması

• RYTE ile tasarım yönetmeliklerinin uyumunun irdelenmesi

• RYTE ile DBYBHY sonuçlarının karşılaştırılması

3

Kapsam

• Geçmiş depremlerden etkilenmiş 4 adet bina– DBYBHY doğrusal eleastik yöntem– DBYBHY doğeusal elastik olmayan yöntem– RYTE

• Yeni tasarlanan 4 adet bina– 3 bina DBYBHY’ye göre, 1 adet bina 1975 deprem

yönetmeliğine göre tasarlanmıştır– DBYBHY doğrusal olan ve olmayan yöntemler– RYTE

• Mevcut 2 bina– DBYBHY doğrusal ve doğrusal olmayan yöntemler– RYTE

4

Kriterler

• Yeni tasarlanmış binaların RYTE’ye göre riskli olmaması

• Geçmiş depremlerde hasar görmüş binalara uygulandığında RYTE’nin daha emniyetli tarafta kalması

• RYTE sonuçlarının DBYBHY sonuçları ile genel olarak uyumlu olması

5

Örnek Bina Bilgileri ve Sonuçlar

Bina No

Tasarım Bulunduğu

yerYapım Tarihi

Kat Sayısı

Beton Dayanımıfcd (MPa)

Çelik Sınıfı

fyd (Mpa)

Taşıyıcı sistemi

2007 Doğrusal Elastik

Yöntem

2007 Doğrusal Elastik

Olmayan

2013 RBTE

1Yeni

Tasarım1. Derece  2007  6 17 365 Çerçeve Sağlıyor Sağlıyor Risksiz

2Yeni

Tasarım1. Derece 

2007  

6 17 365Perde+ Çerçeve

Sağlamıyor Sağlıyor Risksiz

3Yeni

Tasarım1. Derece 

2007  

8 17 365 Çerçeve Sağlıyor Sağlıyor Risksiz

4 Yeni

Tasarım 1. Derece 1975 6 12 191 Çerçeve Sağlamıyor Sağlıyor Risksiz

5 Mevcut

binaVan   4 10 191 Çerçeve Sağlamıyor Sağlıyor Risksiz

6 Mevcut

binaBakırköy, İstanbul

1967 5 11 191 Çerçeve Sağlamıyor Sağlamıyor Riskli

7 Orta

HasarlıAdapazarı 1994 5 9.5 191

Perde+Çerçeve

Sağlamıyor Sağlamıyor Riskli

8 Orta

HasarlıCeyhan, Adana 

  3 8.3 191 Çerçeve Sağlamıyor Sağlıyor Riskli

9 Ağır

HasarlıAdapazarı 1993 6 9.5 191 Çerçeve Sağlamıyor Sağlamıyor Riskli

10 Orta

Hasarlı Düzce 5 12 191

Perde+Çerçeve

Sağlamıyor Sağlamıyor Risksiz

6

RaporlamaRapor: Bir konuda yapılan inceleme, araştırma ve hesap sonucunu, düşünceleri veya tespit edilenleri bildiren yazı.

Teknik Rapor Özellikleri:

- Eksiksiz (doneler, varsayımlar

sonuçlar)- Hatasız

(Hesap hatasız)- Tekrar edilebilir

(Rapora bakılarak tüm hesap yapılarak aynı sonuçlar elde edilebilmeli)

Rapor İskeleti:- Amaç - Veriler- Yöntem- Sonuçlar- Netice

7

Riskli Bina Tespit Raporu• Genel Bina Bilgisi• Veri Toplama• Hesap Yöntemi• Hesap Sonuçları• Netice

8

Genel Bina Bilgisi

- Yapı İsmi/Adresi- Proje - Bina Fotoğrafları- İnceleme Ekibi

Bir fotoğraf sayfalarca yazıdan daha fazla bilgi sağlayabilir!

9

Genel Bina Bilgisi

- Yapı Konumu- Taşıyıcı Sistem- Düzensizlikler- İnşaat Kalitesi

Gözlemsel taşıyıcı sistem bilgileri hesaplardaki varsayımlara önemli katkı sağlayabilir.

10

Veri Toplama- Donatı tipi- Kolon donatıları- Kanca tipi

11

3. BLOK            KAROT ÖRNEKLERİ ,BASINÇ DENEYİ SONUÇLARI

No

Silindir Ebadı Alan

cm2

H/D Oranı

20x20 cm Küp Beton

Basınç Dayanımı

(MPa)

15x30 cm Silindir Beton

Basınç Dayanımı

(MPa)

İstatistiksel Dayanım

Değerlendirmesi (MPa)

D (cm) H (cm)

1 9.5 9.5 70.90 1 12.00 10.20 10.20

2 9.5 9.5 70.90 1 16.85 14.33 MAX

3 9.5 9.5 70.90 1 10.41 8.85 MIN

4 9.5 9.5 70.90 1 11.21 9.53 9.53

5 9.5 9.5 70.90 1 10.82 9.20 9.20

6 9.5 9.5 70.90 1 13.58 11.55 11.55

7 9.5 9.5 70.90 1 11.72 9.96 9.96

8 9.5 9.5 70.90 1 11.41 9.70 9.70

9 9.5 9.5 70.90 1 11.16 9.48 9.48

10 9.5 9.5 70.90 1 15.61 13.27 13.27

11 9.5 9.5 70.90 1 15.30 13.01 13.01

12 9.5 9.5 70.90 1 15.29 13.00 13.00

13 9.5 9.5 70.90 1 11.81 10.03 10.03

Ortalama Dayanım; fort (MPa) 10.81

Standart Sapma; (MPa) 1.59

Binanın Mevcut Beton Dayanımı; fcm (MPa) 9.0Mevcut Beton Elastisite Modülü; E (MPa) 15,000

Veri Toplama: Beton Karotları

12

Mevcut Hasarlar

Kolon Hasarı Çatlak

Korozyon hasarı incelenmeli!

13

Hesap Yöntemi• Eşdeğer Yatay Yük Yöntemi• Mod Birleştirme Yöntemi• Dolgu Duvarlar Hesaba katılıyor mu?• Elastik Hesap Yönteminin Özeti• Dinamik Özellikler• Kullanılan Model

MOD PERİYOT X-YÖN Y-YÖN

1 1.18 85.17 0

2 1.17 0 85.68

3 1.14 0 0.03

14

Hesap Sonuçları

15

Grafiksel Hesap Sonuçları

Hesap Sonuçları• Her bir yön için sonuçların özeti

+Dx yüklemesi sonucu maksimum kat kesme kuvveti oranı

Sınır Değer

Sonuç

0.00

0.26

RİSKSİZ-Dx yüklemesi sonucu maksimum kat

kesme kuvveti oranıSonuç

0.00 RİSKSİZ+Dy yüklemesi sonucu maksimum kat

kesme kuvveti oranıSonuç

0.00 RİSKSİZ-Dy yüklemesi sonucu maksimum kat

kesme kuvveti oranıSonuç

0.00 RİSKSİZ

Maksimum kat kesme kuvveti oranı Sınır Değer

Bina Sonuç

0.00 0.26 RİSKSİZ

17

Karma Binalarda Tespit

Bina katları arasında taşıyıcı sistem farklı ise:

Yığma

Betonarme Çerçeve

Yığma

Betonarme Çerçeve

18

Öneriler• Kritik kat betonarme çerçeve elemanları ile

modellenir.• Yığma katlar ise eşdeğer çubuk elemanlar veya

sonlu elemanlar ile modellenir.• Katların rijitliği ve ağırlığı doğru tanımlanarak

dinamik özellikler ve kesme kuvvetleri belirlenir.

• Değerlendirme kat ötelenme büyüklüğüne bakılmadan her iki kat için de yapılır.

• Çerçeve katı çerçeve bina değerlendirme kurallarına göre (R=1), yığma katı ise yığma katı değerlendirme kurallarına göre (R=2) yapılır.

19

Karma Binalarda Tespit

Narin kolon, lento ve ağır dolgu duvarlı yapılar

20

Öneriler• Yapı davranışı çerçeve ve dolgu sistemlerin

rijitlik ve dayanım oranlarına bağlıdır. • Dolgu duvar yatay yük taşıma kapasitesi

çerçeveye oranla oldukça büyükse (örn. >5) bina narin çerçeveli yığma bina olarak kabul edilebilir.

• Narin çerçeve sistem için dolgulu çerçeve davranışı yerine yığma yapı davranışı gözlemlenir.

• Bu durumda değerlendirme yığma bina kurallarına göre yapılır.

• Aksi durumlarda çerçeve sistem değerlendirmesi yapılır.

21

Karma bina: örnek

22

• Düşey yük taşıma amacıyla konulan BA çerçeve

• Yatay yük ve düşiey yük taşıyan yığma duvarlar

Modelleme ve Analiz

• Binanın modeli oluşturulur.– BA elemanlar çubuk elemanı olarak– Yığma duvarlar ise kabuk veya çubuk elemanı

olarak modellenir

• Düşey yük analizi yapılır– BA ve yığma duvar elemanına gelen yükler

hesaplanır ve düşey yükler altında kapasite kontrolleri yapılır

– Düşey yük altında yetersiz BA ve Yığma elemanlar var ise bina riskli olarak değerlendirilir.

23

Risk tespiti

• Yatay yük altında analiz yapılır.– BA yapı sisteminde süreklilik

olmadığından sistem yığma olarak alınır.– RYTE ye göre yatay yük analizi yapılır.– Riskli elemanlar belirlenerek risk tespiti

yapılır.

24

Güçlendirilmiş Yapılarda Tespit

• Mevcut ve onaylı güçlendirme projesi varsa Kapsamlı Bilgi Düzeyi alınabilir, diğer durumlarda Asgari Bilgi Düzeyi alınmalıdır.

• Güçlendirilmiş elemanlarda ayrıntılı donatı belirlemesi– Tahribatlı– Tahribatsız

• Güçlendirme elemanları ile mevcut yapı elemanları arasında kullanılan ankrajların kontrolü– Tahribatlı– Gözlemsel

• Güçlendirme elemanlarında beton dayanımının kontrolü– Tahribatlı

• Güçlendirme elemanlarında süreklilik kontrolü• Mantolanmış kolonların kapasite hesaplarında sadece manto donatısı

kullanılmalı• Hesap esasları benzer şekilde uygulanabilir

25

Karot Numuneleri• Karot numunesinin dayanımını etkileyen

parametreler – Çapı– Boyu– Boy/çap oranı– Nem durumu– Donatı bulunması– Hasarlı olması

• Standardlar– Sertleşmiş betondan numune alınması ve beton kalitesinin ölçülmesi

• TS EN 13791 : Karot alınarak veya tahrıbatsız yöntemler kullanılarak• TS EN 12504-1: Karot alınarak• ASTM C42• ACI 214.4

– Mevcut yapı değerlendirmesi• DBYBHY 2007• FEMA 273/356

26

Karot Düzeltme Faktörleri

• ASTM C42 (2004)/ ACI 214.4R-03 (2003)– Karot çapı

• >94 mm

– Boyu– Boy/çap oranı

• 1.75-2.00 arası

– Nem durumu

28

fc Düzeltilmiş dayanım

fcore Karot basınç dayanımı

Fl/d Boy/çap oranı düzeltme faktörü

Fdia Çap düzeltme kaftörü

Fmc Nem düzletme faktörü

Fd Hasar düzletme faktörü

coredmcdiadlc fFFFFf /

Karot Düzeltme Faktörleri

29

Diğer Yapılar

• Ahşap ve çelik yapılar için yapı değerlendirme metotları ülkemizde bulunmamaktadır.

• Bu tip yapıların kontrolleri için diğer ülkelerde kullanılan yönetmelikler bulunmaktadır.

• Bu amaçla ASCE/SEI-41-06 dokümanında (Bölüm 5 - Çelik Yapıların Deprem Değerlendirme Esasları ve Bölüm 8 - Ahşap Yapıların Deprem Değerlendirme Esasları) verilen lineer elastik yöntem kullanılabilir.

30

Son Söz

• Rapor, tüm veriyi, varsayımları, sonuçları ve detayları aktarmalı ve tekrar edilebilir olmalıdır.

• Hızlı değerlendirme metodu yüksek sayıda bina stoku içeren bina grubu için kullanılmalı ve sonuçlar risk önceliklendirmesine yön vermelidir.

• Sıra dışı binalarda mühendislik muhakemesi ile hareket edilmelidir.

31