Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Rudimenta JoannisDespauterii,... cum

accentibus

Despautère, Jean (1460-1520). Auteur du texte. RudimentaJoannis Despauterii,... cum accentibus. 1585.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombéesdans le domaine public provenant des collections de la BnF. Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 : - La réutilisation non commerciale de ces contenus ou dans le cadre d’une publication académique ou scientifiqueest libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de sourcedes contenus telle que précisée ci-après : « Source gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France » ou « Sourcegallica.bnf.fr / BnF ». - La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisationcommerciale la revente de contenus sous forme de produits élaborés ou de fourniture de service ou toute autreréutilisation des contenus générant directement des revenus : publication vendue (à l’exception des ouvragesacadémiques ou scientifiques), une exposition, une production audiovisuelle, un service ou un produit payant, unsupport à vocation promotionnelle etc.

CLIQUER ICI POUR ACCÉDER AUX TARIFS ET À LA LICENCE

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriétédes personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

 - des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuventêtre réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans l'autorisation préalable du titulaire des droits. - des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sontsignalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur estinvité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 etsuivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas deréutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur de vérifier la conformité de son projet avecle droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur,notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non respect de ces dispositions, il est notammentpassible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacterutilisation.commerciale@bnf.fr.

Kudimcnta Joan-nis DefpauteriiNiniuitae.

Cum accentibtts.

fARlSIIS,Exofficina Roberti Stepharii

Typ6grdphi Regij*

DESPAVfERIVS M. !,0ANNTVjh«anoVvormh6ltehfit^6|>atrifuo charifs. S.

6oN QJE s T ifuntdpudnosplerique, in quo-rqm&tu albo,Virieanedofiifime,nondumpuero-

tum Rudimenta reperiri l>Udpuerisfdtisfdcilid, qttbdetidm in meis nonnuUd deprehendantur Grdmmdticceveftibulum ddeuntibm nimis drdud. Qupcircd cumdmicii complufculismerogajli,vtRudimentd fecun-db ederem,modo (fifi^ipoffet) fdciliori excogitato.Pdmidmicorumvotis, hoc ceYte libentim, quodfciuiprioremeditionemddhuc cruddmfuijppr<ecipitdtdm4

Itdque opufculumeluiubrdui tripertitu.Prima pdrs,minutifimd queeque continet breuifiime. Secundd,")>ulpdtioresLdtinitdtis regulas complefiitur: quibmmediocrit.er cognitis,primam Grammaticce noflr<e,

vel*4lexadri,&c.partemJbontiauibmddolefcentuliadeant. Tertidpdrsmdiordqu<eddmhabet&firmi-ord,illumindtis iam paululumingenijs. Vernaculumnufqudm ddieciy hdnc prouincidm pr<eceptoribm re-linquens,vt qui-nonnoftrdtibusjblum hoc opufculumJcripfi,yerumetidmGaUis,Hifyanis,*4nglis,<$rc<et.Hdncergo feomddm Rudimentorum edirionem tuonominidicdtdm, quipuerorumdoEior es diligentifii-mm,boniconJule:&medmapudBergenJesfamdm &DeJ^auteriomaftigtbm virilitertuere,c^mk<^micoco-muniM. Iodnne Centippndio ,meditd expertipmo.Vdle, Comminij, 111 {. idm deceb. u. D. X I I I I.

1Ioannis Defpauterij Ru-- DIMENTA D E P A R-

tibm Grdmmatkcs.~ >.•

JARTES Grammaticsequotiunc?; Quacuor. Quar? Litera,vta: Syl-

Ilaba, yt Pa :-Dictio, vt Pater: O-ratiOjVtPaternofter, '

Quid eft litera ? Minima pars

- vocis comp6iita2,qua£fcribi poteft indiuidua.

.Quptfuntliterse? Vigintiduse.Quas2 A,b,

c,d,e,fJg,i,k,lJm,n,o,p,qic,ft,y,x,y,z..Quare ornittish?Quialitera noneft, led

aipirationisnota.Quareomittis,&,i>,&c?Quia literain5 funr,

fed iyllabarumcopendiafiue abbreuiationes.Q\i6cutjlex eft litera?Duplex. Quomodo?

Vocalis & Conibnans.Quid eft vocalis ? Qua* plenam per Ce vo-

cem facit*QuptiuntvocalesjQuinque. Qux? A,e,i,

o,u,quibus4dditury Gra;ca.Quideft confonans? Literaquse cumvo-

_

califonat,vt bcume.Qupt luntconfonantes ?, Sexdecim. Qu«e?

B,c,d,,f,g,k,l,m,n,p,q,r,f,t,x,z.^-

*:

Quid eft fyllaba? Literarucoprehinfio fub„

A.i)*

VTERIIvnico fpiritu,& aliquando vna litera: vta ue.

Quid eft diphthongus ? Duarum vocaliu ineademfyllaba vim fuaretinentium coplexio.

Quptfuntdiphth6ngi?Quatuor.Qu2e?iE,ce,au,eu,& in paucis,ei: vt JEncas, ccena,au-dio, euge,hei. Pro ae & ce, profercur nunce.Qujd eft di&io ? Minima pars orationis ali-quid fignificans: vc Homo.

Quideft oratio? Di&i6num*c6ngrua ordi-natio: vt Homo albus.

DE PARTIBVS ORATIONIS.Partes orationis quot funt?Odo.Quse?No-

men,Pron6men,Verb.um,Aduerbium,Parti-cipium,Coniun&io,Pra;posicio,Incerie&io.

Qupt funt partes orationis declinabiles?Quacuor. Quae? Nbmen, Pronomen, Ver-bum,Participium.

Qupt funtpartes orationis tndeclinabiles?Quatuor. Qua;? Aduerbium, Coniun&io,Pra;positio,Interiedio.

De Nomine.T)0E T A, quaepars orationis? Nomen.Qua-** re?Qutafignificatfubftantiam cum qua-

1 litate propria vel communi.Poeca,qualenomen ? Subftanciuum.Qua-

re ? Quia poteft per fe ftarecumverbo in fen-fuperfe&o: vt Poeta fcribit.

RVDIMENTA. JAlbus,qualenomen ? Adie&iuum. Quare?

Quia non poceft per fe ftare cum verbo in fen-fu pcrfe&o: vt Albus currir,non dicitur: fed,Albusequuscurrit.

Nomini quotaceidCit? Sex.Quae? Qualitas,Comparatio,Genus,Numerus,Figura,Cafus:quibiisiungimus cum declinatione fpeciem.

Po6ca,cuius qualicacis ? Appellatiuai.Qua-

re ? Quia nifi resdefinc, mulrorum nomen eftin vnica fignificacione.

Roma, cuius qualicicis? Propriar. Quare?Quiainvnicafignificati6nevniusnomeneft.

Qupt funt qualitates in nomine? Duae.QUK? Propria,&appellatiua.

Poetacomparatur?Non.Quare?Quiaeiuscfignificatio augerivel minui nequit in com-parando.

Albus comparacur ? Ita. Quare ? Quia eiusfignificaciopoteft augeri vel minui in compa-rando: vt Albus,albior,albiffimus.

Poera,cuius gradus copar.iti6nis ? Nullius.Quare?Quianullum fubftatiuum coparatur.

Albus,cuius graduscoparationis ? Poficiui.Quare?.Quiafignificat rem fuam fineexcefTu.

A'lbior,cuius gradus comparationis?Com-paratiui. Quare? Quia fignificat rem fuaraeumexcefTu nonfummo.

Albiffimus,caiusgraduscoparationisI Su-A.iij.

6 DESPAVTERltperlaciui. Cmare?Quia;fignifxcat rcm fuamcumexcefTufummo.

Comparaci6nis gradus quot funt? Tres.Qui? Pofitiuus,vc Do&us:Comparariifus,vt

-

Do&ior: Superlatiuus,vtDo&iffimus.Poeta, cuius generis? Mafculini.' Quare?

Quia declinaturcum hic: vthic Poera.Mufa,cuius generis ?

Fceminini. Quare?Quia detlinatur cum ha:c: vt Nominatiuoha;c Mufa.

Templum,cuiusgeneris?Neutri.Quare?Quia declihatur,cum hoc: vt Nominatiuohoc Templum.

Parens,cuiusgeneris ? Communis. Quare?Quia declinaturcumhic& haec:vt Nomi-natiuo hic & haec Parens.

Felix, cuius generis ? Omnis. Quare? Quiadeclinatur cum hic&ha;c&hoc:vt Nomi-natiuohic&haec&hocFelix. -

Paffer,cuiusgeneris?Epicceni.Quare?Quia.fub vno articulo mafculum & femellam fi-gnificat: vt hic PafTer.

Dies,cuiusgeneris?Dubij. Quarc? Quiajpro eadem rein vario genere reperitur: vthicvelhsecDies.

" Genera neminu quot funt ? Septem. Qua??Mafculinum,fcemininum,neutrum,commu-:ne,omne,epiccenum,&dubium.

»

RV-DIMENTA. yPoeta, ciiius numeri > Sirigularis. Quarc?

Quia fingulariter profertur.Poecae, cuius mimeri? Pluralis. Quare?

Quiapluraliterprofertur. ,.. ',Quotfuntnumeri innomine^? Duo.^ui?

5ingularis,i vt hic Magifter: Pluralis-j vtitiMagiftti.

>

'„;';.,),Poeta,cuius figura?Simplicis.Quare?Quia

nequit diuidi in duas partesvel plures intellf-gibilespriorisferiluscapaGes.

. .. >

Refpublica,cuiusfigura^Comp6firae.Qtia-re? Quia poteft diuidi in duas parres velinpluresintelligibites priorisfenfus capaces:vtinRes&Publica.

Figuraenominumquotfunt? Duae, Quar?-

Simplex,vt decens,potens: Comp6fita,vtin-decens,impotens.

-Poeta, cuius cafus ? Nominatiui. Qu/re?Quia ineo cafu cjeclinandd repericur:vt Nos-rriinatiuohic Poeta.

Quotfuritcafusin nomine?Sex. Qui?No-minatiuus, genitiuus, datiuus, accufatiuus,vocatiuus,abIaciuus-.

-Poeca,quocaedeclinationis ? Primar. Qua-

re ? Qtiia eius geniciuus cum daciuo definicinae diphthongum: vt Poeca,poecae,poecae.

Dominus, quotae declinationis ? Secundae.-Quare ? Quiaeius geriitiuus definic in i,& da-

A.iiij.

8 DESPAVTERIItiuus in o: vt D6minus,domini,d6mino.

Homo quotae declinati6nis?Tertiae.Qua-re ? Quiaeius genitiuusdefinit in is, & dati-uus in i: vt Homo,h6minis,homini.

Manus, quatae declinationis ? Quartae.Quare? Quiaeius genitiuusdefinitinus, &datiuus in iii: vt,Manus,manus,manui.

Species, quotae declinationis ? Quintae.Quare? CMiia eius genitiuusdefinitinei, &datiuus in ei:vt Species,fpeciei,fpeciei.

Quptsut declinationes n6minu?Quinque.Quae ? Prima,fecunda,tertia,quarta,quinta.

DeclinaPoeca.Nominaciuohic poeca,Ge-nitiuohuiuspoetae,Datiuohuicpoetae,Accu-fatiuohuncpo£cam,Vocatiuo6 poeta,Abla-tiuo ab hocpoeta. Et pluraliter,Nominatiuohi poecae,Geniciuo horum poccarum,Daciuohis poetis,Accufatiuo hqs poetas, Vocatiuo6poetaerAblatiuo abhispoetis.

Poeta, cuius fpeciei ? Dcriuatiuae. Quare?Quja deriuatur ab alio. A quo ? A »»"», id eft,facio,creo: quiapopta eft fa&orcarminum.

Res,cuiusfpeciei?Primitiua;.Quare?QHia,^nulloderiuatur.

Qupt funt fpecics in nomine ? Dua», Quse?Primitiua& deriuatiua.

Poeta,quotaeperf6nae?Tertiae.Quare?Quiafignificac rcm de qua fitfermo. Naomneno-

RVDIMENTA. 9men,omne pronomc,omneparticiphieft ter-tiae perfonae: praeter Ego eu cafibus fuis, quodeft primaeperfonae:& Tu cu fuiscafibus,quod

cumomni vocatiuoeft fecundaeperfonae.De Pronomme.

~C G o,quae pars orationis? Pronomen. Qua-^re? Quia loco proprij nominis ponitur,

&certam fignificatpersonam.Qupt funt pron6mina?Quindecim.Quie?

Ego, tu, fui, ille, ipfe, ifte, hic, is.meus, tuus,fuus^nofterjVefterjnoftraSjVeftras.

Ego,quale pronomen? Dcmonftrariuum.Quare ? Quia per ipsu aliquid demoftramus.

Quotfunt pronomina demoftratiua ? De-cem.Quae?Ego,tu,hic,ifte,meus,tuus,nofter,vefterjnoftras,veftras.

Quale pronomen eft Is? Relatiuum.Qua-rc ? Quia per ipfum aliquid referimus: vt,Di-ligo Ioannem & filium eius.

Quotfuntpronomina relatiua ? Quatuor.Quae? Is,fuus,ipfe,fui. Ulerefert&demon-ftrat,vtHic aliquando.

Pronomini quotaccidut ? Sex. Quae ? Spe-cies, genus, numerus, figura, perspna, cafuscumdeclinatione,

Ego,cuius fpeciei? Prjmitiuae.Qjiare?Quiaanulloderiuattir.

qo DESPAVTERIIQupt funt pronornina primitiuae fpeciei^

-O&o, Quae? Ego,tu,fui,illeiipfe,if^e,hic,is.: Meus, cuius fpeciei ? Deriuatiuae. Quare?Quiaderiuaturabalio. Aqub? A genitiuPMei.

Quoffunt pronomina deriuatiuae fpeciei?Septem. Quae ? Meus, tuus, fuus, npfter, ve-fter,noftras,veftras.

*Quot funtfpecies in pronomine? Duae.Quae ? Primitiua& deriuatiua. \

Ego, cuiusgeneris? Omnis. Quare? Quiaomni generi conuenit: vt Egovir, egomu-lier,egoanimal.

Qupt funt pronomina omnis generis?Quinque. Quae? Ego,tu,fui,noftras,veftras.

Ille^cuiusgenerisJMafculini.QuareJQuiamafculino generi conuenit: vt Ille puer.

Ula, cuiusgeneris?Foeminini.Quare? Quiafcemininogeneri conuenit: vt llla menfa.

Illud,cuiusgeneris?Neutri. Quare? Quianeutrogenericonuenit: vt Uludtemplum.

1Generapron6minumquotfunt?Quatuor.

Quae?Mafculinu,fceniimnu,neutru,&omne.Ego.cuius niimeri? Singularis. NPs, cuius

numeri ? Pluralis. l

Ego,cuiusfigurae? Simplicis. E'gometcu-ius figurae? Compofitae.

Ego,quotae perfonae?Primae.Quare? Qjiia |

rRVDIMENTA-. -II

1 fignificatremdefeloquentem» "" "' ' '

Quptfuntpronominaprimae.perfonae? V-vnutri' Qupd ? Ego,meivel mis,&c;.',

Tu,quotaeperf6nae?Secuuda2.Quarc?Quiafignificat rern ad quam fit fermo.

Quot frint pronomina fecundae perfonae?Vnu. Qnpd?Tu,tui vel tis,cu omnivo.eatiuo.

Ille,quotaeperfonae? Tertiae. Quare?Qtiia-fjgnificatrerftde quafitfermo.

Quot funt pronomina tertiae perfpnae? Re--liquaomnia. "'

-Perfonae pronominu quot funt?Tres.Quae? "

Prima,fecunda,tertia.•

\Ego,cuiuscafus?NoiTimatiui.Quare?Quia

in eo cafu declinando reperitur/Ego, quotae declinationis? Primas. Quare?

Quia eiusgemtiuus definitin i, &idatiuusini:vtEgo,mei^mihi. '"""

Quotfunt pronomina primae declinatio-nis ? Tria. Quae ? Egb,Tu,Sui.'

Ille,quotaedeclinati6nis?Secundae.Quarc?'Quia eius genitiuus definit in ius fi/llabas,vel ius fyllabam:vt Ille illius,Hichuius.

Quot funt pronomina fecundae declinatio-nis? Qiunq;. Quae? Ule,ipfe,ifte,hic,is,cuidc.

Meus,quotae declinacionis>Terciae.Qua-re ? Qoia eius genitiuus definit inivelin ae, *,& datiuus ino velin ae: vt Meus mci meo, i

IZ DESPAVTERIIMea meaemeae.

Quptfuntpron6mina tertiae declinationis?Qmnqj.Quae?Meus,tuu5,fuus,nofter,vefter.

NoftraSjquotaedecIinati6nis?Quartae.Qua-

re ? Quia eius genitiuus definit in atis,& dati-uus in ati: vt Nofttas,noftratis,noftrati.

QUpt funt pronominaquartae declinatio-nis ? Duo.Quae ? Noftras & Veftras.

Qupt funtdeclinationes pron6minu?Qu£«

tuor. Quae? Prima,fecunda,tertia,quarta.Declina Ego. Perfonaeprimae, generisom-

«is,Ego,meivel mis,&c.De Verbo.A Mp,quaeparsorationis? Verbum.Quare?

-"•Quiacft pars orationis cum tempore &perfpna, fine cafu, autagerealiquid,aut pati,aut neutrum fignificans. Agcre,vtV,erbero.Pati, vt Verberor. Neutrum,vtSum.

Amo,quale verbum ? Perfonale. Quare?Quia nififit defe&iuum, per tres diftin&asperfonas in vtroque numero coniugatur:vtAmo,amas,amat,&c.

Opprtct qualeverbu? Impcrfbnale.Quare?Quia quum fit plenum,coniugaturfolum pervocem similem tertiae perfonaefingularisnu-meri: vt,Op6rtet,oportebat,oportuit,&c.

Quotuplex eftvcrbum? Duplex. Qupmo-

RVDIMJSNTA. 13

do ? Pcrfonale,& Imperfbnale.Oportet, quale imperfonale ? A&iuaevocis.

Quare ? Quia in t definit: & vernaculc dici-

tur Gallice per/7,Theutonice per het: vt O-Bottetjlfdutjhetmoet.

Amatur, quale imperfonale ? Pafsiua*vocis.Quare? Quiain tur definit: & vernacule di-citur Gallice pero»,Theutonice perwwrvtAmatur, On dime,menminf.

Quptuplex eft imperfonale? Duplex.Qup-modo ?

A&iuaevocis & pafsiuai.Verboquot accidunt? Septem. Quae? Qua-

licas,coniugitio,genus,numerus,figura,tem-

pus, persona.AmOjCuiusqualitatis? Qualitatverbicftin

modis & in formis.Amo,cuius modi ? Indicatiui.QuarefQuja

per ipsualiquid indicamus:vtAmo fcientiam.Ama,cuiusmodi?Imperatiui.Quare?Quja

per ipsiialiquid imperamus:vt Parentesama.Amarem,cuius modi ? Optatiui. Quare?

Quiaper ipfumaliquid optamus: vt VtinamDeumamares.

Amauerim,cuiusmodi?Coiun&fui. Qua-'re ? Quia ipfi alterumyerbum coniungimus:vt Si meamaueris,redamaberis.

Amarc,cuius modi? Infinitiui.Quarc?Quiancqucnumerum,nequepers6namfinit, id cflk

per fe recipit.Quptfunt modi inverbo?Quinque;Qui?

Indicatiuus,Imperatiuus, Optatiuus,Con-,iun&iuus,Infinitiuus.,

. ,Amo,cuius formaejPerfe&ae.QuareSQuia,,anulloderiuatur.

EfuriOjCiiius formae ? Meditatiuae. Quare?Quiacum primitfuo fignificat meditari, fiuepotius defiderare: vt Efurio, cupio efle :.,Di-&urio,cupio dieere» Semper in urio, & quar-taeconiugationis.

Lc&ito,cuiusformae?Frequentatiuae.Qua-re?Quiacumprimitiuofignificatrrequencer:vc Le&ico, id eft frequencer lego.jCurfo, fre-quencercurro. Sqmper in co, vel fo, vel xoyvtNexo: & func pritoae coniuga,cionis.

Calefco,cuiusformae?Inchoatiuae.Quare?,Quia cu primitiuo augmenriinchoarionem

fignificat: vt Calefcp,id eft, incjpio magis ca-lere,quam caltti* Semper in fco, & funt terciaeconiugacianis: vt Tepefco,Sofdefco.

Formae verborum quot funt ? QuatuoriQuae? Perfe&a, vt Lego: Meditatiua, vt Esu-rio: Frequentatiua, vt Le&ito: Inchoatiua,

s

vt Feruefco, Calefco.Amo,quotae coiugationis? Primae. Quaref

Quia habet a longumante reyelri ininfini-4uo:vtAmP,amare:Amor,amari. Excipitur

R,yD MENTA. * ljDo,dare,quiaa correptumhabec'

Doceo, tquotae cpniugationis ? Secundae.Quare? Quia haber e lpngum anre re vel ri ininfinitiuo: vtD6ceo,docere: D6ceor,doce-*ri; Mifereor,mifereri.

Lego, quotae coniugationis? Tertiae.Qua-tre?\Quia habecehreue ante reininfinitiuo,vel ante ris in indicatiuo: vt Lego,legere: Le*gor^legeris,: Loquor,loqueris.

Audio,quotaeconiugati6nis?Quarrae.Qua-*

re ? Quja habet i longum ante re vel ri in in-finitiuo: vt Audio, audire: Audior, audiri;Mctior,metiri.

Coniugationesverborutn quot funt? Qua-tuor. Quae? Prima,fecunda,tertia,quarta.

Amo, cuius generis ? A&iui. Quare? Quiadefinit in o,& accepta r litera,facitex fe pafsi-

uum: vt Amo,amor: Lego,legor.Amor,cuiu5generis? Pafsiui. Quare?Quia

in r difinir,& ea dempta, redit in a&iuum:vtAmor,amo.

-Sedeo,cuius generis? Neutri.Quare?Quia

in o definir, & accepta r, Latinum non cft:nam Sedeornon dicitur.

Loquor,cuiusgeneris?Deponentis.Qua.fe?Quia definit in r,& ea dempta, Lacinum noneft: nam LoqUohon dicitur.

Largiorcuiusgeneris?.Communis.Quare?

16 DESPAVTERlIi ,Quia in r definit,&ea dcmpta, Latinum nqr»

eft: &habetvcranque fignificatione, a&iuam& pafsiuam :<vt Largior ce,largior a te. Da co~munia.Vulgatiorafunchaec, Largior, Expc-rior,Veneror, Moror, Q'fcuIor,Horcor,Cri-minor,Ample&or,Incerprecor,H6fpicor.

Quot sucgenera in verbpjQuinquc.QUae?A&iuUjpafsiuumjneutrUjdeponenSiComune.

Amo, cuius numeri ? Sfngularis. Amamus,cuius numeri ? Pluralis.

AmOjCuiusfigurae? Simplicis. A'damo,cu-ius figurae ? Compofitae. J

AmpjCuius temporis?Praefentis. Quare?Quia rcm nunc effe,vel fieri fignificat.

Amaui, cuius t£mporis ? Praeceriti. Quare?Quiarempraeteriifre fignificat: fic Amabam&Amatueram.

Amabo, cuius temporis? Fucuri. Quarc?Quia rcmfuturam efTe fignificat,

Quotfunccemporain verbo ? Tria. QuxiPraefens, praecericum, & futurum.

Amo,quotaeperf6nae? Primae.Quare?Quiaattribuitur rei de fe loquenti: vt Ego amo«

Amas, quotae perfonae ? Secundae. Quare?Quia attribuiturrci ad quam fit fermo;vt Tuamas.

Amat, quotae perfonae? Tertiae. Quarc? ',

Quia attribuiturreidequaflcferma:vc,Pc-

' RVDIMENTA. 1Jtrws amat.

Qupc fiintperfonaein verbo ? Tres. Quae?Prima, vt Lego: Secttnda,vt Legis: Tertia,vtLegic* De Aduerbio.

T_TO'die,quae pars orati6nis? Aduerbium.* *Quare ? Quia eft pars orationis, quaeadie&a verbo, fignificationem eius explanatatque implet»

Aduerbio quot accidunt? Tria. Quae? Si-.gnificaciP,comparacio,& figuracum fpecie.

Hodie, cuius fignificationis? Temporis.Quare?Quiapcr ipfum,tempus fignificamus.

Significationesaduerbioru quot funt?Peneinnumeraeivt Loci,temporis,&c.Daloci,&c.

Hodie,cuius gfadus comparationis?Nul-lius. Quare ? Quiaeius fignificationequitau-gerivelminuiin compararido.

Do&e, cuius gradus comparationis ? Pofi-tiui i Do&ius, comparariui: Do&iffime, fu-perlatiui.

Hodie, cuius figurae? Compofitae. Ex qui-bus?Exhoc,&die.

Nunc,cuiusfigurae?Simplicis.'°\ij;!i

^"dieicuiusfpeciei? Deriuatinae.

•^A c,cuiusfpeciei? Primitiuae.j^- B.j.

i8De Participio.

A.MAN S, quaeparsorationis?Participium.^Quare

? Quia eft pars orationis partemcapiens nominis,partemqueverbi.

Quid recipit a* nomine ? Genera & cafus.Qujd a verbo ? Tempora & fignificationes.

;Quid ab vcr6que ? Numerum & figuram.

„Participio quotaccidunt?Sex.Que,?Genus,

cafus,tempus,fignificatio,numerus,figura.,

,

Amans,cuius generis?Omnis,vtomne par-ticipium in ans & in ens. -- ,

-Amatusjcuiusgeneris? Mafculini: Amata;fceminini: Amatum,neutri.

Amans,cuius cafus ? Nominatiui.Amans,quotaedeclinati6nis? Tertiae.

-Qupt funt declinationes in parcicipio?

Tres. Namomniainans&in ens,funttertiaedeclinationisnominis: Omnia in us & in um,fecundae:&fcemininaina,primae.

Amans,cuiusremporis? Praefentis. Quare?Quia definit in ans & in-cns:vt Legens.

Amatus,cuius temporis? Praeteriti. Quare?Quia definit in tus,fus,xus,vel uus:vt Le&us,laefus,nexus,m6rtuus.

Amaturus,cuius temporis?Futuri.Quare?Quia definit in rus vel dus: vc Lc&uriis, lc-gendus,aman4us,&c.

DESP. RVDIMENTA. i$Amans,cuiusfignificati6nis?A&iuae.Qua*

re ? Quia ab a&iuo verbo defcendic. A quo?AbAmo.

Amatus, cuius fienificationis?iPafsitiae.Quare? Quia a pafsiuo verbo deffeliirdic. Aquo?AbAmor. .

.^;;r.-^-StaSjCuiusfignificationisjNeutriuSiQyiare?'

Quiaa neutro verbo defcendic.A qud?A Sto.Lpquens,cuiusfignificati6nis?Depbnentis.

Quare? Quia a deponenci verbo defcendic*Aquo? ALoquor. ! '',"OTculans,cuiusfignificari6nis?Communis.

Quare? Quia a communi verbo defcendit. Aquo? AbO fctilor.

Significationes parcicipiorum quoc func?Quinque» Quae? A&iua,paf$iua,neutlra, de-Jp6nens,communis.

Ab a&iuo quoc ? Duo, &c.Amans,cuius fpeciei? Deriuaciu'ae,vt!,oinrJe

parcicipium: quia deriuacur averbo,-- '•-- jAmans,cuius niimeri ? Singularis*AmanceSjCuius numeri ? Pluralis

1,

AmanSjCuiusfigurae? Simplicis.

A'damans,cuius figurae? Compofitae.VhdeGomponitur ? Ex Ad & Amans*

B.ij*

De Coniunctione.i

•\"C T, quaepars orationis? Coniun&io. Qua-

^tel. Quiaeft parsorationisanne&ens,or-dina^iCq^e^ententiam.

Coniun&ioniquotaccidunt? Tria. Quae?Potefba^,figura& ordo.

Et, cuius poteftatis ? Copulatiuae. Quare?Quia tamfenfum,quam di&iones coniungir.

YeLcuiuspoteftatis ? Difiun&iuae. Quare?Quiadi&iones conne&ens,fenfum difiungit.

Quidem,cuiuspoteftatis?Expletiuae.Qua-re?Quiacxplet&explanatfenuim.

,Nam, cuius pbteftatis ? Causalis. Quare?Quiacauf^mreidemonftrat.

(

Ergo, cuius poteftatis ? Rationalis. Quare?Quia rationem rei demonftrat.

_

Poteftascoiun&ionumquot fpecies habct?Quinque. Quas ? Copulatiuas, difiun&iuas,cxpletiuas,caufales,rationales.

.Dacopulatiuas,&c.Et,cuius figurae?Simplicis.Atque,cuius figurae? Compofitae. Vndc

componitur ? Exar,& que.Er,cuiusordinis? Praepofitiui.Quare?Quia

praeponitur di&ioni vel orationi quam copu-lat: vt Deus &homo.Quptfuntcoiun&i6nespre_pofitiuiordinis?

DESP. RVDIMENTA. IISexdecim. Quae? Et,at,aft,ac,aut,vel,nec,nc-que,quado,quatinus,fin,feu,fiue,neue,ni,fed.

Autem,cuiusordinis?Subiun&iu'i.'Quarc?Quia poftponitur di&ioni vel oracioni quamconiungitrvt Tu autem.

Quotfuntconiun&iones fubiun&iuiordi-nis ? O&o. Quae? Que,ve,ne,quoque,autcm,quidem,ver6,enim.

1'gitur, cuius ordinis ? Communis^Quare?Quia tam praeponi,quam poftponi poteft.

-Quptfuntconiun&ionescommfilriisordi-nis ? Reliquae omnes.

Q'rdines coniun&ionum quotfunt ? Tres.Qui ? Praepofitiuus,fubiun&iuus,cofnriiunis.De Prxpofitione.A D,quae,parsorati6nis?Praepositip.Quare?

Quiaeft pars orationis quae praepofita a+lijs partibus inorationc, fignificationem'ca-rum aut complet, aut mutac, aucjninuic: ytpcrd6&us,ind6&us,fubtriftis.

Praepofiri6niquotaccidunt?Vnum.Qupd?Cafuscancum.

•Quotcafus?Duo. Qui? Accafaciuus&abla-tiuus.

Ad, cuius cafus? Accufatiui. Quare? Quiaaccufatiuo feruit: vt Ad patrem.

Quot funtpraepofitionesaecufaciuteafusJB.iij.

SPAVTERIITriginca,&Verfus. Quae? Ad,apud,ante,&c.

A,cuiuscafus?Ablatiui.Quare?Quiaabla-tiuo cafui feruit: vt A domor

.Qupt func praepoficiones ablaciui cafus?

Quindecim. Quae ? A,ab,abs,&c.,Jn,cuius cafus? Vcriufque. Quare?Quiav-

ttiquecafui feruic, accufaciuo& ablaciuo:vtEo in forum, Sum in cubjculo.

Qupc func praepoficiones vcriulquc cafiis?Quacupr.Quae ? ln,fub,fuper&fubrer.

*,Quandp accufaciuo cafui feruiunr? Quan-do nos,vel quoflibec,&c.

Con, qualis praeposirio? Infeparabilis.Quar^?Quia a cpmpoficionenon feparacur.

Quoc func praepoficionesinfeparabiles? Se-

pcem. Quae? Di,dis,re,fe,am,co,con: vc, Di-duco,diftraho,recipio,fecubo,ample&or,co-liaercQiCPngredior.

-Abs,sirnpli'cis figuraeeft.Abfque,cop6ficae,

De Interie6tione.TTEv, quae pats oracionis ? Incerip&io.*

^Quarc? Quia eft pars oracionis fignifi-»

cans mentisafte&umvoce incondita.Incerie&ioni quot accidum?Vnum.Qupd?

Significarip tancum.Qupc func fignjficacioncs Incetic&ionum?

Pene mnumerae,vt Gaudencis,dolentis,&c*

RVDIMENTA. 2,$

Hcu,cuius fignificacionis?Dolentis. Qua-re? Quia dolorem per ipfum indicamus.

Da dolencis: vc Heu,hei,ah.Dagaudencis:vcEuax,oh. Daadmi-

ranris: vc Papae. Da cimencis: vtAtac,&c.Secunda pars huius opii-

SCVLI L^TINIT^TIS REGV->

las l/ulgdtioresbreuifimecompleSlens.

B.ifij.

14 DESPAVTERIIdens coricordant in genere,numcro,pcrfona.Declara.Deus,eftanrecedens:& Quem,rela-tiuu: vtrunque generis mafculini, numeri fin-gularis,perf6nae tertie_.De quibus relatiuis in-telligiturregula?Solumdequi,quae,quod,is,ipfe,hic,illc. Qui & ipfe,funtomnis pcrfonae.

^Quemquaeritis?lEsvM Nazarenum,eftoratioc6ngrua?E'tiam.Quarc?Quiainterro-gatiuum & refponsiuumconcordant in cafu.Declara. Que,eft interrogatiuum:& I EVSV MNazarenum, eft refponsiuum: vtrunque-ac*cufariuicafus.

^D6&ior illo,eft oratio Latina?E'tia.Qua-re?Quia cdmparariuushabet ablatiuum.De-elara,D6&ior,cftc6paratiuus:&Illo,eftabla-tiuus. Sic Clarior fole, Nigrior pice, &c. Hiccafus declaraturperquam:alioquingenitiuusdaretur: vtFortiormanuumeftdextera.

^ 0'ptimus plebis, eft oratio Latina ? Ita.Quarc? Quia fuperlatiuus gcnitiuuhabctvelfingulaircm nominis colle&iui,velpluralemnominisnoncolle&iui:vtDo&iflimuspocta-ru. Declara.O'ptimus,eftfuperlatiuus:& Plc-bis,genitiuus n6minis colle&iui Plebs. Qujdcft colle&iuu? Qupd pro vnica re no capitur,vtPlebs,p6pulus,turba,exercitus,grcx,&C.

^VrbsRPma,eftoratioLatina?E'tia.Qua-re?Quiaquoties duo nomina fubftantiua-,ad

R VDlMENTA.eandem rem pertinentia,fineconiun&ionc inorationeconueniunt,eiufdemeriit cafus.Dc-clara. Vrbs Roma funt eiufmodinominaram-bonominatiuiautvocatiuicafus.Sic,P6ntiusPilatus,MagifterIoannes,&c.

^LiberPetri,eftoratioc6ngrua?Etia.Qua-re? Quia quoties duo nominafubftantiua,addiqerfa pertinentia,fineconiun&ioneconue-niunt,alterumerit genitiuicafus.Declara.Li-ber Petri, funt eiufmodi nomina: & Petti,cftgcnitiui cafus. SicCriftagalli,Cuftostempli,Pudor virginis.

-^Ego fum,eftoratio congrua^E^tia.Quare?Quia omneverbu perfonale finiti modi, vultante fe nominatiuii eiufde numeri&perfonae.Declara.Sum,eftverbuperfonalefinitimodi;& Ego nominatiuus:vtrunqueeft numeri fin-gularis,primaeperf6nae.Sic,EgOcato,TupIo-ras, Lufor iurat, Nos flemus, Vos ridetis, Ra-naecoaxat.Quifunt modifiniti?Indicatiuus,Imperatiuus,Optatiuus,& Coniun&iuus.

^ Lego,diciturncLatine? Quidni. Quare?Quia in omni vetbo primae vcl fccundaepcr-fonae, aliquando ctia in verbo cerriae pcrfonrfubauditurnominatiuus. Declara. Lcgo^ cftverbum primae perionae, in quo fubauditurnominaciuus Ego.Sic,Refpice finc, Vitimuspcccatum,Pluit,Aiunt,&c.

2,6 DESPAVTERII^"VocorPetrus,eft oratio congrua?E'tiam.

QUare ? Quia omne verbum fubftantiuum,omneverbumvocaciuu,& omne verbuvimeoramhabens, regit poft fe nominatiuum:vc5um bonus,AppelIor Ioannes, Quis vocaris?Crederis diues. Declara,Vocor,eft verbuvo-catiuum, & habetpoftfe nominatiuu,Petrus.

Quid cft verbumvocatiuum?Quodnomenrei pafsiuae indicat.

Quot funt verba vocatiua?Quinque.Quae?Nuncupor,-appeHor,vocor,dicor,nominor.

Quid cft verbum fubftantiuum ? Per quodalia verba declarancuraucconiugancur.

Quoc fimtverba fubftatiua?Vnum.Quod?Sum.O'mniaalia folentvocariadie&iua,quiafubftantiui figtjificato aliquid adiiciunt:vtAmo,id eft,Sum amans.

Da horum vim habentia. Fio,Euado, Exi-fto,Exto,Venio, Videor, Iudicor, Cognomi-nor,Infcribor,&c.vtFio do&us, Videor tibiftultus,&c.

^Me legere, eft oratio congrua ? E'tiam.Quate ? Quia infinitiuusverbi perfonalis,ha-bct ante fe accufatiuum. Declara. Legere,eftinfihitiuushuius verbi perfonilis,Lego:&ha-bet antc fe accufatiuum,Mc.

^" Volo legere,eftoratio Latina? E'tia.Qua-re ? Quia quoties duo verba finc coniun&io-

RVDIMENT.A. 1Jne conueniunc, alcerumericinfiniciuimodi.Declara.Volo legere,funcduoverba fine con-iun&ione, quorii Legere, eft infiniciui modi.

s

CAmo Deum,eft oracio Lacina?Ica.Quare?Quia omne verbum a&iuum cuiufcunquc'generis, regic poftfe accufaciuum. Declara.Amo,eftverbum a&iuum,&habec poft fe ac->cufaciuum,Deum. Sic, Arocerram,Loquorverbum,Furoraurum,0'fculormacrem.Hicaccufatiuus in oratione pafsiua fit noinina-tiuus: vt Amo te,Tu amaris a me.

CAmora Deo,eft oratio congrua?Eft.Qua-rc? Quiaomneverbum pafsiuum cuiufcun-

.

que generis, regit poft fe ablatiuum cumprae-pofirione a vel ab. Declara.Amor,eftverbumpa^iuum,& habet poft fe ablatiuum Deo,cufn praepofitionea.SicVapulo apraeceptore,0'fculoramatre,Diligorafratre,&c.

C Studeo Grammaticae,eftne locutio apta?E'tiam.Quare? Quia omne verbum acquifi-tiue pofitum, regit poft fe dariuum. Declara.Studeo,eftverbumacquifitiuep6fitum,&ha-betpoft fe datiuum, Grammaticae. Sic,Me-deorvulneri,AfTum]e&i6ni,Faucoiufto,&c.

CDo tibipane,eftorario congrua?Maxime.Quare?Quiaomneverbua&iuumacquifitiuepoiitiijCupit poft feaccufatiuum cum datiuo.Declara. Do, eft verbuma&iuumacqu.ifitiue

•,

7>

2.8 DESPAVTERIIpoficii, &habecpoft fe accufatiunmPancm,cum daciuo Tibi. Sic,Gratiasagamus Domi-no,Scribo tibi epiftola. Accufatiuusfit nomi-natiuusin pafsiualocutione, datiuus manet:vt Do tibi panem, Panis datur tibi a me, &c.

C/leiunauibiduum,eftoratio congrua?E'ria.Quare? Quia omne verbum,vbi quaeftio fie-retperQuandiu,petitpoft fe accufariuum velablatiuum temporis. Declara. Hic quaeftiofieret pcr Quandiu: vt Quandiu ieiunafti?Rcfpondecur, Ieiunaui biduumvel biduo, inaecufatiuo vel ablatiuo. Sic, Studui LouahijduQS annos,velduobusannis. Nauigaui duashebdomadas,vcl duabushebdomadibus,&c.Cur dixifti per Quandiu?Quia ad Quado fo-lus ablatiuus rcfpondctur:vtQuando vcnifti?Horatertia.

CAmansDeum,eftoratio Latina?Etiam.Quate ? Quia omne participium cu gerundip& fupino in um, petit poft fe cafum iui verbisDeclara. Amans, eft participiumabAmo: &habct poft fe accufatiuum Deum, vt Amo.Sic,Studens muficae, Amatus a Dco,Vcnio lc&u hiftotiam,Tempus eft canendi hymnum.

C Vado fctiptum, eftne bona Latinitas? Eftprofc&6. Cur ? Nam prius fupinum petit vcr-bummocusadlocum. Declara. Scriptum,cftptius fupinum, & habet antcfe verbum mo-

RVDIM^ENTA. 2£tus,quodeftVado.

C Rarum inuentu, eftncelegantcrdi&um?

.E^ciam. Quare? Quiafupinumin u,eleganccriungicur adie&iuo: vc Facile di&u ,Turpe rc-lacu:ideft,adreferendum,&c.

-

C Studui Louanij, eft oracio bcnc Lacina?E'ciam.Quare?Quia propriaoppidorum &pagorum primae & fecundaedeclinaci6nis,fi»>

rgularis numeri, cum appellatiuis domi, belh\

ihumi,miliciae,ponuncur pro aduerbijs lociin

; genitiuo,vbiquaeftio fieret per Vbi.Declara.[ Hie quaerereturperVbi,Vbi ftuduifti? & Lo-[, uanium,eft nomenoppidi,fecundaedeclina-S- ti6nis,fingularisnumeri:ideoin geniriuo di-

•

cicur,ScuduiLouanij*Sic,SumRomae,Cceno\ domi,faceo humi,&c.I CNacus Athenis,eft oratio c6ngrua?E'ciarh,\ CMiare?Quiapropriaoppidorum & pagorum' pluralis numeri,vel cerciae declinacionis,cum

appellaciuoRuri, poquncur pro aduerbijs iri

,datiuo, & aliquando in ablaciuo,vbi quseftiofierer per Vbi.Declara.Hic per Vbi quaerere-

,tur,VbinatuseftPlaco?&Athenae,eftnomen.

! pppidi, pluralis numeri: ergo in datiuo vel a-blatiuo dicitur,Natus Arhenis. Sic Habito,

•Hietofolymis., StudeoTyburi, Terenciuseftriatus CarrhaginijCohrineo me ruri,&c.

C Vado Romam,eftoratiocongrua?E'tiam.

30 DE-SPAVtERIfQuare?Quiapr6priaoppidorum &pagoruponunrur fine praepofiri6ne in accufaciuocum appellaciuisRus& DomUnT,vbiquaeftiofierecper Qup.Declara.Hic qu$reretur,Qucivadis ? & Roma, eft nomen oppidi

s ergo petaccufariuum dicicur,Vado Romam.- C Venio Romajdicicurne congrue? E'ciam.Quare?Quiapropria oppidorum&pagorumponuncur in ablaciuo fine praepoficione, vbiquaeftiofierec per Vnde,vel Qua,cumappel-laciuis Domo & Rure.Declara.HicperVndequaererecur,Vnde venis ? & Roma,eftnomen6ppidi:ergoinablaciuodicicur,VenioRomajGandauo,Rure,Domo.

*

Quaibis Gandauum ? Corrraco.Vbi,id eft in quo loco. Qup,~ad quem locum,Vnde,de quo loco. Qua,per qucrri locura.In-uenies praepoficionemaliquahdo addicamv: vtSum in domo,VadoadRomam,VeniodeRoma,&c. fed mulcbfaepius omicticur.

C O Melibdee,eftoracio congrua ? Eriam.Quare?Quiaaduerbium 6,habetvocatiuum.SicHeus:vtHeusbonevir.

COcculo caute,eft orario congrua? Etiam.Quare?Quiaaduerbium adiacet fuo verboin bono fenfu.Decl^ra.Caute^eftaduerbium»& adiacet huicverbo,OccuIo.

Sic,Canto fuauiter, Afpiciocradeliter, In-

| RVDIMENTA. - 31

!cedo honefte,Viuo cafte,Iaculor longe,&c.

C Parum vini, eft oracio Latina ? Etiam.Quare?Quianonnullaaducrbialoci,tempo-ris & quantitatis, ornate reguntgenitiunm.Dcclara. Parum, eft aduerbiumquantitatis,& habetgenitiuum, Vin i.

Sic Eb loci, Huccine rerum, E6 fuperbiae,Nufquam terrarum,Tunc temporis,Pridicpafchae,Poftridje nuptiarum, Satis pecuniae,Modicumvini,Abunde ingenij,&c.

C Vir & Vxor,cftoratio Latina? Etia.Qua-re ? Quia coniun&io similes habetcafus fincdiuerfo regimine. Declara.Et,eftconiun&io,& habet nominatiuos Vir &Vxor. Cur dixi-ftijfincdiuerforcgimine? Quiafic nonnecef-faribponerentur in eode cafu: vt Liber meus,&Petri. Emiducato, &pluris, Idem contin-git in intcrrogariuo & refponsiuo:vt Cuiuseft penna ? Mea. Quanti emifti ? Ducato.

CVir&Vxorlitigant,eftoratioLarina?Eft.QuarefQuia copulara per coiun&ione copu-latiua,aequipollentvniplurali.Declara.Vir&Vxor,funtcopulata per coniun&ionem ETcopulariuam, & aequipollent vni plurali, quiaapponiturvcrbum pluralis numeri, Litiganc.^Ad pacrem,eftoraciocongrua?Eft.Quare?

Quia/Ad, praeposicio acctifaciui cafus, habecpqftfea,ccufatiuum, Pacrem.

32, D E S P A. V T E R 11 -

' C A domo, eft pratio Latina? Eft. Quare,?Quia A praepositioablatiui cafus, haber poftfe ablatiuum Domo.

C Hei mihi,eft oratio Latina?E'ciam.Qua-re? Quia Hei & Vaeh, cupiunt datiuum: vcHei mifero mihi. Vaeh foli.

CO,Hcu,&Prb,voluntnominaciuum,ac-€ufaciuum,&vocaciuum:vc Heu memifc-rum: Heu prifcafides. O forcunaci: O nobi-lcm animum: O forcunacosnimium (bona fifua norint;), Agricolas. Pro fumme IupitersPrbdeumacque hominum fidemi

Tertia huius opufculiPJ4RS CONTINENSpaulb maiord&dijftcili6rd,prodnie

ditld inteUigentibm.

v AtM. arcem profiteris ? Gram-maticam. Quid eft Grammatij.ca? Arsre&efcribendi,re&eqvicloquendj. Quot funt pattesGrammaticae ? Quatuor. Quae?

Litera,Syllaba,Di&io,&Oratio.Vndediciturlitera? A litura,quampatitur

plerfinque.Literae quot accidunt? Tria. Quae? No-

men, quo appellatur: Figura,quadcpingitur:

R V D I M E.N T A. ' 3JPoceflasquavalec.

..Vr<- }

Habenrne licerae aliud npmeni.Habenr.Qupd? Elementum.Quare?Namvtex terra*aqua,aere,igne,Corpusxoiiflatur,araexliterisfyllabae,di&ionefquecohiiant.« '1

- -.!•

" Differunthe aliquid litera &- elementum?E'tiam,fipr6prieioquiriiiir.,Nam litera fcri-bitur,elementu,proferr,ur:feddifferentiararaobferuaeun Quptuplexeftlitera?DupJex:vo-calis & confonas.QUptyocalcsfiuncaliquan-do confonantes? Duae.Quae? I & v. Quando?Dum praeponuntur vocaliin eadem f^llaba:vt Ianua, ieiunus, ieeur, adiicio, iocus, iuuo,.vanitas,veritas,vita, volo, vult. Fit id femper?Minime.Vbinon? In Graecis & Hebraeis i fo-lum eftvocalis: I E s v s, Iefle,Iafoh. \'

Quotupjex eft confonans ?.DtrpI,ex. Qup-modo?Muta&femiuocalis. ,-.'... t,Quotfuntmutae 'Nouqm. Quae.?,B,c,d,fyg,k,p,q;t. ... ,,

Quare dicuntur iriutae? Quia refpe&u alia-rumhrerarumparumfonant.

, .jr. .Quptfuntfemiuocales?Sepcem; Quae? L,

m,n^r,f,x,z.Quare dicuntut femiuocales ?. Qrilaplena

vocem non habentvtvocales, & clarius fo-nantquammutae.

, ..

~Qhocfuhtliquidae?Dtiae.Quae?L& r.Olim

<

C.j*

34 DESPAVTERIIeciamm&n.

" Quaredicuncurliquidae? Quiapoftpofitaemutisfinunt praecedencem vocalem corripi,canquam liqueahr;&Tconfonanriumvim per-

,

danc: vc Pharecra,v6lucris.

•.

Qupcfiincduplices?Duae.Quae?X&z.Quare dicuncur duplices?Quia duarum li-

cerarum focP panun>tttr:<vtxpro cs aurgs: vtPax,grex.zpro ff: vtPacrizo3propacrifTo.

-Syllaba quid eft,'&c.iVndedicicurfyllaba?

A <wMctp.gct!/iv, id eft cornprehendere: quiafylla-ba, efElicerarumicomprehenfio. idcofolavo-calisimpropriefyllabadicitur.

-v.

pafyllabamfinevocali?Nullaeft.

- Quot accidunt ryllabae? Quatrior. Quae?Tenor,fbirirus,tempusinumerus.

-•Tehor,ieft'accentusautgrauis, aut acutus,

autcircunflexus: vt bona dos: bo acuitur, nadeprimdturtfiuegrauatur,dos circurifle&itur.

Spiritus,aut afpereft, vt Crux: aut lenis, vtLana.

. • >

Tcmpus, eft prolationis mensura. Longafyilabahabet tempora duo.Breuis,vnum,&c.

Numerus,eftquofyllabaeonftar,vtabvnaliteraadfex:vt A, ab,abs,mons,frons, ftirps.Aldusvnicum feprem literarum aftert ex Vi-truuio,quod eft ftriglx.

Quae eft regula de fyllaba ti? Qupcies ti

.RVDIMENTA. 3J

praeponitur in eadem di&ione vocalijprofer-

turvtci: vcGracia,tentatio, do&ior. Quptmodis hocverumnon,eft? Tribus. Quibus?Praecedentexautf:vtMiftioveLmixtio,quae-ftio. Differentia impediente: vt Litiuma lis,vitiumavitis:vtdifferantanominatiuisliciu,vitium. Ec quum di&io Graeca fueritautHe-braea: vt Tiara,Mantia,Matthias.

.Quid eft di&io ? &c. Di&ioni quot acci-<lunt? Duo: Figura&fpicies.

Qupt modis di&iones coponuntur ? Qua-tuor. Quibus?*Ex duobus integris:vt Subur-banus, egoipfe,adamo, fuburbane, perfaepe^adamans.

.Ex duobus corruptis aivt E'fficax, ibex &

facio. Idem, ab is & demum,quafiisicerum.Efhcio,efRcacicer3efHciefis.

Ex incegro & corrupcb, auC fyllabica adie7&ione: vclneptus, egomet, perficio, inepte,perficiens» ,. ~"

Quideft fyllabica adie&io ? Syllaba,cuiusfignificatio in compofitione tantum depre-henditur:vtinpronominehae quatuor, met,te, ce,pte: vtE'gomet, cnte, huiufce,fuapte.Tumet non dicitur, fed tute, aut tutemet, vcdifterataverbo. Ne dicas, Magiftermetne-fcit: quia Met,folipron6minidatur.

,Ex corrupto &integro: vt Nugigerulus

^ aCaj.

\6 DESPAVTERIIaugarum gerulus: Ifthic, ab ifte & hic. Allii-do,affabre illudens.

Aliquando ex compluribus:v.t.Imperterri-cus, egometipfe, adobruo, inexpugnabiliter,idoperiens.

, .Figurae quot funt? Duae: Simplex& Com-pofira, .Cur cum Prifciano no ponis Decom-p6fitam?Quia deriuatio re&iusdicitur,quamfigura.: vt Magnanimitas a magrianimus.

Figura quid eft? SimplicisacompofitodifcretiOi. -,

QuPto modo componitur? Refpublica,prdmo:quia ex duobus incegrisrMuniceps,[ecundo: quia exduobus corruptis. Dainte-r

gra. Munera capiens. Ineptus, tertiomodocomponitur. Nomen.^T OM,E N quid eft ? Pars orationis cum ca-*- fu,corpus aut rem pr6prie,communiter-

/e fignificans. Quid eft corpus ? Quiequid!entitur: vt Lapis,aer.

Quideftres? Quicquid nullo fenfuperci-situr: vt A'ngelus,anima,virtus. \

Vndedicitur Nomen ? Ab myut,id eft no-

nen :auta'nofco,quia rem notificat.Quptuplexeft nomen? Duple^x. Adie&ir

ium & fubftantiuum.

RVDIMENTA. 37Vnde dicitrir fubftantiuum ? Afubfto: quia

adie&iuo fubftat.Vnde dicitur adie&iuum? Ab adiicionquia

fubftanciuoadiicitur.Quot modis fubftantiuu declinatur? Duo-

bus. Quibus ? Per vnurn genus: vt Hic pater,haecmater, hic dominus, haec domina. Perduo genera: vt Hic & haec parens.

Quormodis adie&iuum declinatur?Tri-bus.Qvubus ? Pervnum finem: vt Hic & haec

& hoc Fe-lix. Perduos: vt Hic&haec Forris& hoc forte. Per tres: vt-Hic acer,haec acris,hocacre.'Bbnus,bona,bonum,&c. '

N6miriiquotaccidunt?'Sex.Quae? Qua-litas,comparatio,&c.

Cur«Donarusomifrit-personam ? Quia ac-cidensdatur, quum variatur. Omne autemnomen eft tertiae perfonae praeter vocatiuos.

Cur omittit fpeciem ? Quia per figuram fa-cile intelligitur.

>

Gur omittit declinationem ? Quia in cafucontinetur.

•

Qualiras quid eft? Communis aproprionominediftin&io.

Iac6bus,Gui9qualitatis?Pr6priq.Qu6modopr6priae,quumfitmult6runome:vtLicobiq;pariles ?Hocnon eftinVnicafignificatione.

' SoIjCuius qiialicacis? Appellaciuae.Qui ap-

C.ii>

38 DESPAVTERIIpellatiuae, quum fitvniusnomen,?,Efietmnl-toruminvnicafignificatione^nifiresdeeffent,Sic Deusi,Luna, &c.

Quot funtproprioruranominum fpecies?Quatuor. Quae ? Praen6men,nomen,cogn6-men, agnomen.

Praen6men,eft quod difterentiae,autamici-tiaecaufa nomini praeponitur: vt Publius.

Nomen,eftpr6priumyniufcuiufquefuum:vtVirgilius.

Cogn6men,eftcognationis nome:vcMaro.Agnomen, eftquod ab aliquo euentu im-

ponitur:vtTorqua,tus.Per6ttus,SuIpitius,Al-duSjCaeterique Iraliferme in fuis RudimenrisponuntexPrifcianovariasnominumfpecies:easfiquis defyderet, ex Sulpitio fic habeco:fin noiit,ad afia his pmiffis properaco.

Species, cft qua cbgnofciturprimitiuum aderiuatiuo. Species nominum duaefunt, Pri-mitiua & deriuatiua.

Communcs propriorum appelIaciuorum~

que fpecies(vtcenfetPrifcianus)haefunt:Cprporale,quod corpus fignificar:vt Lapis.Incorporale,quod incorporeum;vtVircus.Homonymu, quod vnavoce diuqrfafigni-

ficat:vcNepos.Synonymum,quodquumdiuerfum, fitvo-

ce, idem fignificat: vt Enfis^gladius, mucro.

RVDIMENTA. $$Appellatiuorum propriae fpecies funt de-

cem & o&o.,Adie&iuum,eftquodadiiciturpr6prijsvel

appellatiuis:&fignificatlaudem,velvitupefa-tionem,vel medium,velaccidens vnicuique.

Ad aliquid nomen eft,quod fine intelle&uillius, ad quod dicitur,proferri non poteft: vtPater,filius. t'

Quafiad aliquid,eft quod quum fignificetaliquid contrarium aur adhaerens,ramennonetiamillud fignificatex quoaccipit denomir.nationem: vt Dies,nox»

Gentile, quod gentem fignificat: vt Grae-cus,Italus.

Pattiu,quoda patria fumitur:vtRomanus.Interrogatiuum,qupdcuminterrogati6ne

profertur: vt Qualis.Infinitu,q) incerruquid fignificat: vt Quis.Relatiuum,quodrefertaliquid:vtAlius.Colle&iuum, quod in fingulari multitudi-

nem fignificat? vt Populus.

Diuiduum, quod aduobusvelpluribus adsingulos refertur,vel ad plures in numero pa-ri: vt Vterque,bini,terni.

Fi&itium, eft quod aproprictate fonorumper imirationem fit: vt Tintinnabulum.

Generale, quod in fpeciesdiuidi poteft: vtAnimal.

<. C.iiij.

4-0 DESPAVTERII.Speciale,quodagenerediuiditur:vtHomo.Ordinale,quodordinefignificat:vtPrimus.Numerale,quod numerum demonftrat: yt

Duo.- i •

.

Abfolutum,quod per feplenueft: vt Ratio.Temporale,quod tepus oftendit:vtMenfis.

,Locale,quodlocumautfpatiumiridicat:vt

Longinquus.Speciesderiuarorumfunthae, Patronymi-

cu, pofTefsiuum,c6paratiuum, fiiperlatiuum,diminutiuu,&denominatiuum,verbale,parti-cipiale, &aduerbiale. Exhis, quia reliquafuoloco dicemus,nunchaec noffe fit fatis.

-

Poffefsiuum,eft quod cum genitiuoprinci-pali fignificataliquid ex his quae poffidentur.

Diminutiuum,eftquod diminutionem fuiprimitiui abfolute demonftrac.

Denominaciuiijeft-generaliceromnc quodaprimiciuo nomine dehominatur.

Verbale,quod a verbo: vt Amator.Parricipiale,quodaparticipijs:vtAmandus.Aduerbiale,quod ab aduerbijs:vt Craftinus.Comparatio quid eft ? Rei ad rem collatio.Pofitiuus quotae declinationis ? Scmperfc-

cundae aut tertiae, & iri foeminino primae: vtDo&us,do&a,do&um: Fortis forte,

Camparatiuusquotae declinationis ?Sem-per tertiae,communis gencrisfub or, &neutri

RVDIMENTA. 41fub us: vchic & haec F6rcior,& hoc fortius.

Superlatiuus quotaedeclinationis? Semperfecundae& primae in mus, ma,, mum: vtFor-tiflimus,forriflima,forriflimum.

. .Comparatiuusvpdeformatur?Agenitiuovel datiuo pofitiui in i, adie&aor: vt Do&i,do&iot: Forti,f6rtior.

*. 'Superlatiuusvnde formatur ? A nominati-

uo in er, adie&a rimus: vt Piger, pigerrlmus:Pauper pauperrimus; Autapofitiuigenitiuovel datiuo in i, adie&a f& fimus: vt Do&i,ah&iflimus: Forti,fortiffimus.

Q^uaefaciuntcomparatiuum, aut fuperla-tiuum irregulariter ?. Haec, Sinifter finifteriorfiniftimus. Bonus melior optimus. Maluspeior peflimus. Magnus maior maximus.Paruus minor minimus. Multus plurimus,raultaplurima,multumplus plurimum.

Munificusmunificentiormunificetiflimus.Sic Honorificus, Mirificus,,Magnificus,&fi-miliaa Facio. Ite Maledicus, Beneuolus, &c.Iuiiehjs iunior,finefuperlatiuo.Nequamnequiornequiflimus. (Extra exterior extimus,velextremus., -*

Citra citerior cirimus. Vltravlteriorvltimus.Prope propior proximus. Dexter dexteriordextimus

.Matiirus matutior maturrimus,

vclmaturifllmus» Saturfacurior fucurrimus,

4Z DESPAVTERTIvel faturiflimus. Vetus veterior veterrimus.Poft pofterior poftremus. Supra fuperior fu-premus. Incrainceriorincimus. Infra inferiorinfimus. Anteancerior, fine fuperlariuo: vcAdolefcens & Senex, &c. Facilis facilior fa-cillimus. Sic eunt Agilis, Gracilis, Humilis,Similis, D6cilis,&c.

Haec fecundum vulgatiarem opinionemdi&afunt: dequibusacutiusin libro quarcoGrammaticaenoftrae difpuramus.

COMP AR ATIONVM EXEMPLA.C San&us. In mafculinogenere,Nomina-

tiuo hic San&us fan&ior fan&iflimus. In fce-mininogenere, haec San&a fan&ior fan&ifli-

ma. In neurro genere,hoc San&um fan&iusfan&iflimum. Genitiuohuius San&i fan&io-ris fan&iflimi,huius San&ae fan&ioris fan&if-fimae,huius San&i fan&i^irisfan&iflimi.

Daciuohuic San&ofan&iori fan&iffimo,huicSan&aefan&iorifan&iflimae, huic San-&o fan&iori fan&iffimo.

Accufaciuo hunc San&um fan&iorem fan-&iflimum, hanc San&amfan&iorem fan&if-fimam,hocSan&umfan&ius fan&iffimum.

Vocariuo6 San&e fan&iorfan&iffimc, 6San&afan&ior fan&iflima ,6' San&um fan-&iusfan&iflimum.

:

Ablatiuoab hoc Sa&o fan&iore vel sa&iori

RVDIMENTA. 43fan&iffimo,ab,hac Sa&a fan&iorevel sa&iorifan&iflima,abhoc Sa&o fan&iore vel sa&iorifan&iflimo. Etplura.1. Nominatiuo hi San&ifan&iores fan&iffimi, hae San&ae fan&ioresfan&iflimae,haec San&a fan&iora fan&iffima.

Genitiuo horu San&arti fan&iomfan&iffi-m6rum,haruSa&arumfan&i6riifan&iffima-rum, horri San&oiu fan&iorii fan&iflimoru.

Datiuo his San&isfau&ioribusfan&iflirais,in omni genere.

Acciifatiuo hos San&osfan&iores fan&if-fimos, has San&as fan&iores fan&iflimas,haec San&afan&iorafan&iflima.

Vocatiuusfimilis eftnominatiuo, &abla-tiuus datiuo. Sic comparabis Magnus maiormaximus,& caetera in us.Sed Mulrus cqmpa-rratiuumin fingulari nonhabet inmafculino& fbeminino genere.

CNiger.Inmafculinogenere,Nominariuohic Niger nigrior nigerrimus. Infoemininogenere, Nominatiuo haec Nigra nigrior ni-gerrima. In neutro genere, Nominatiuo hocNigrumnigrius nigerrimum.

Genitiuo huius Nigri nigrioris nigerrimi,huius Nigrae nigriorisnigerrimae,huiusNigrinigrioris nigerrimi.

-,Datiuohuic Nigronigriorinigerrimo,huic

Nigrae nigriori nigerrimae,huicNigro nigrio-

44 DESPAVTERIIri nigerrimo,Accufatiuohuc nigrum nigrio-rem nigerrimum,hancNigram nigriorem ni-gerrimam/hocnigrum nigrius nigerrimum.Vocatiuo6 Nigernigriornigerrime,6Nigra

nigriornigerrima,6Nigru nigriifs nigerrimu.Ablatiuo ab hoc Niero nigriore vel nigriori

nigernmo, ab hac Nigra mgriore V,el nigrionnigerrima, abhoc Nigro nigriore vel njgriorinigerrimo. Et plur. Nominatiuo hi Nigri ni-grioresnigerrimi, hae Nigrae nigriores niger-rimae,haecNigra nigriora nigerrima.

Genitiuo horu Nigrortinigriorum nigerri-morum, harii Nigra.runigriorumnigerrima-rum,horuNigrorumnigriorumnigerrimoru.

Dariuo his Nigris nigrioribus nigerrimis,inomnigenere.

Accufatiuo hos Nigros nigriores nigerri-mos, has Nigras nigriores nigerrimas, haecNigra nigrioranigerrima.Vocatiuuseft simi-lis nominaciuo,& ablaciuus daciuo.Sic eunc Pulcher,Acer,Macer,Tener,Mifer.C Dulcis in mafculinogenere.- Nominaci-

uohic Dulcisdulcior dulciflimus. In fcemi-nino, NominatiuohaecDulcis dulcior dul-ciflima. Inneutro, Nominatiuo hocDulcedulcius dulciflimum.

Genitiuo huius Dulcis dulcioris dulcifli-mi, huiusDulcisdulcioris dulciffimae, huius

RTVDIMENTA.' 4JDLilcis dulciorisdulciflimi.

Datiuo huic Dulci dulciori dulciflimo,huicDulci dulciori dulciflimae, huic Dulcidulciori dulciffimo.

Accufatiuo hunc Dulcemdulciorem dul-ciflimum, hanc Dulcem dulciorem dulcifli-mam,hoc Dulce dulcius dulciflimum.

Vocatiuo 6 Dulcis dulcior dulciflime, 6Dulcis diilcior dulciflima, 6 Dulce dulciusdulciflimum.

Ablatiuo ab hoc Dulci dulciorevel dulcioridulciflimo, ab hac Dulci dulciorevel dulcio-ridulciflima, abhocDulci.dulciorevel dul-cioridulciflimo.ErpIu.Nominatiuo hi Dul-ces dulciores dulciflimi, hae Dulces dulcioresdulciflimae,haec Dulcia dulciora dulciflima.

Genitiuo horum Dulciumdulciorti dulcif-fim6rum,harti Diilcium dulciorti dulciflima-rum,horumDulciudulci6rumdulciflim6rii.

Datiuohis Dulcibus dulcioribusdulcifli-mis,in omni genere.

AccufatiuohosDulces duIcioVes dulcifli-

mos, has Dulces dulciores dulciffimas, haecDulcia dulcioradulciflima.

Vocatiu9fimiliseft nominatiuo,&ablatiuusdatiuo. SiceutFortis,Suauis,Mitis,& fimiiia.

CFelix. In mafculino genere.Nominatiuohic Felixfeliciorfeliciflimus.

4<J DESPAVTERTIInfcemininogenere, haecFelix felicior feli-ciflima.Inneutro genere, hocFelixfeliciusfeliciflimum. ', '

Geniciuo huius Felicis felici6ris felicifli-mi, huiusFelicisfelici6risfeliciflimae,huiusFelicis feliciorisfeliciflimi.

Datiuo huic Felici feliciori feliciflimo,huicFelicifelici6rifeliciflimae,huicFelicifelici6-rifeliciflimo.

.Accufatiuo huncFelicem feliciorem feli-ciflimum,hanc Felicem feliciorem feliciffi-mamjhocFelixfeliciusfeliciflioiumi

Vocatiuo 6 Felixfeliciorfeliciflirhe, 6 Fe-lixfelicior feliciflima, 6 Felix felicius feliciffimum.

< /.'

i,Ablatiuo ab hoc Felice vel felici feliciore

vel feliciori feliciflimo, ab hac Fcjice vel feli-ci felici6re vel feliciori feliciflima,ab hoc Fe-lice vel felici feliciore vel felicjori feliciflimo;Etpluraliter, Nominatiuohi Felices felicio-resfeliciflimijhae Felices feliciores feliciffi-mae,haecFelicia'felici6rafeliciflima.'

Genitiuo horumFelicium feliciorum feli-ciflimorum, harum Feliciumfeliciorum fe-liciflimarum,horum Feliciumfeliciorum fe-liciflimorum.

tDatiuohis Felicibus felicioribus felicifli-rnisjin omnigenere,

R VDIMENTA.Accufariuo hos Felicesfeliciores

.x

mos, has Felices feliciores feliciffimas, ruFeliciafeliciora feliciflima."' Vocaciuus sknilis eft nominaciuo, & abla-ciuusdaciuo. Siceunc Mifericors,Prudens,Solers,Audax,&c.

Genus quid eft ? Sexus difcrecio, & mafcu-4ini a caeteris diftin&io.

Generanomintiquoc func? Sepcem. Quae?Mafculinum,&c.

- CurDonacusfblumquacuorponic? Quiacommune caedicur in commune duum,quodvulgb commune riuncupacur: & communecrium, quod omne dicicur: &fribcommuheideftepiccenum.Dubiuro, femper mafculi-num,aucfcemininum,auc neucrumeft: & icaDonacus fiifficientergerieraentimerat.

" Numerusquideft ? Di&ionisforma,quaedifcrecionemquancicacis facere poceft.

Roma,in plurali? Carec.Cur? Quiaomniapropria, vc propria func, carent plurali, nififipt tantiim pluralia: vt Athenae. Cur dicis,vcpropria furit? Quia propriapro mulris eiuf-dem nominis, propriorumhaturamperdunt:vt Iac6bi,Scipi6nes,&c.,

Cafus quid eft?Declinationis gradus.Et siicfex,Nominatiuus,qui&re&us.Geniriuus,qui& patrius& poffefsiuus. Datiuus,qui &com-

.PAVTERIIAccufatiuus,qui & caufatiuus»

aus,qui & falucatorius. Ablatiuus,qui^mpatatiuus &Xatinus dicitur.

Quot funt re&i ? Duo: Nominatiuus &vocatiuus.

Qupt obliqui? Quatuor: Genitiuus,Dati-uus,Accufatiuus,Ablatiuus.

Declinatioquid eft ? Di&ionis per cafus infine variatio.

Vnus,quotaedeclinationis?Nullius in N6-mine.Cur?Quiahabetfecundam declinatio-ne pronominis:vt Vnus vna vnuyVn£us, vni.

QuptfunttaIia?Nouem.Qu«?Vnus,vllus,vter,nullus,folus,alter,totus,aliu*s^quis.

Qupcifloruhabent vocatiuum?Tria.Quae?Totus,folus&vnus. ,.;,Declina Magifterper regulas Dpnaci.Nondidicimus: quia. declinationum, regulas, exaliolibroperfe&ius,CHRISIO fauente,di-fcemus.

,Pronornen*"pRonomen, quid eft? Pars orationis- quae•*- pro Nomine ppfica, tantundempene fi-gnificatjperfonamqueinterdum recipic.

- Vnde dicitur Prpnomen?A pro & nomen:quia pro nomine ponitur,ne nominis iteratiofaftidium pariat.

RVDIMENTA. 49Quot funt pronomina? Qmndecim;Quae?

Ego, cu, fui, ille, ipfe, ifte, hic, is,-meus, cuus,fuus,nofter,vefter,noftras,veftras.

Cur omittis Quis,talis,qualis,aDonato in-

ter pronomina numerata? Quia Quis,qrialis,talis,tefte Prifciano,n6minafunt,nonprono-mina:licet cum multisalicer doceatDonatus.

Cur ita?Quia propriii eftpronominis,certafignificarepersonam(licecDonatusdicatPer-fonamque interdti recipit) & locp proprij no-minis poni.Hoc iftis n5 conuenitjergonomi-na funt,non pronomina. Ideo eciaai qualitasbmittitur: quia nulla pronominafunt infini-ta. Ergo in pronomine non eft genus cc%n-muneduum,quod Donarus pofueratproptertalis,qualis.N,am noftras,veftras,omnisgene-risfunt: quialegimus,Noftratiaverba, &c.

QuptpronominahabentvocatiuosSQui*tuor. Quae ? Tu,meus,nofter,rioftras.

Quptuplex eft pronomen ? Qvrjntuplex.Qupmodo ? Demonftratiuum, relatiuum,poffefsiuum,gentile,& reciprocum.

Meus,quale pronomen? Poffefsiuti.Quare?Quiaperipstipoflideri aliquid fignificamus.

Quptfuntpronomina poflefsiua? Quin-que. Quae? Meus,tuus,fuus,nofter,vefter.

Qupdeftnomenhis fimile? Cuius, eiiiaacuium: vc Cuia eft penna?

JO DESPAVTERIINoftras, quale pronomen? Gentile&pa-

trium. Quare ? Quiaper ipfum, gentcm, pa-triamque indicamus: vt noftras,id cft, noftraegencis vel pacriae.

Qupc funcpronominagecilia ? Duo.Quae?Noftras,veftras.

Qupd eft nomen his similc ? Cuias: vt Cu-ias es ? Romanus,&c.

Sui,qualepron6men?Reciprocum.Quare?Quia fui fignificationemin fe refle&it: vt l'n-indus fibi nocec,fe laedit.

Qupt funt pronomina reciproca ? Duo.Quae? Sui,&Suus.

-Declina Noftras. Nominaciuo hic&haec

& hoc Noftras,Geniciuohuius Noftracis,Da-tiuo huic Noftrati, Accufatiuo hunc & hancNoftratem & hoc Noftras, Vocatiuoo No-ftras, Ablatiuo ab hoc & ab hac & ab hocNoftratevel Noftrari.

Etpluralitcr,Nominatiuohi & hae Noftra-tes & haec noftratia, Genitiuohorum & harti&horumNoftratium, Datiuo hisNoftrati-bus, Accufatiuo hos & has Noftrates & haecnoftratia,Vocatiuo 6 Noftrates & 6 noftraria,Ablariuo ab his Noftratibus. Eodem mododeclinaturVeftras-

CurNoftras & Veftras,praeter morempro-nominum, fumunc in declinacione arciculos?

RVDIMENTA. JI,Quia habett£rtiam declinationemnominti.

CurMeus,tuus,fuus,nofter,vefter,non fu-munt articulos,quum habeant fecundam de-clinati6nemn6minum

? Quiaadie&iuafunr.Iam do&iffimiafferuntadie&iuafecundae ca-rere articulis: vr Bonus bona bonum.

Declinaldem. Nominatiuo Idem eademidem,Genitiuo Euifdem,Datiuo Eidem,Ac-cufatiuo Eundem eandem idem,AblatiuoabEodemeademeodem, Etplural. Nominari-uo Eidem vel iidemeaedem eadem,GeniriuoEortindemearundem eorundem,DatiuoEif-demvel iifdem, Accufatiuo Eofdem eafdemeadem,Ablatiuoab Eifdem vel iifdem.

Verbum.*\7Erbum quid eft? Pars orationis cum tem-' pore & perfona,fine cafu,autagere ali-quid,autpati,autneutrum fignificahs.

Vnde diciturverbti? Averbero:quia aeremverberat quum profertur.

Amandi,quaepars orarionis ? Verbum.Amandijfignificatcum cafu, quomodoeft

verbum?Cum cafu quidem fignificat,fedabf-«qiie genere mufculino, fceminino, autneu-tro: iam intellige fine cafu, cui gerius accidit,

"Amandi,cuius tempotis,& quotae perfonae?ExdeclarationenofciturivcAmandi te gratia

D.ij.

J2 DESPAVTERIIvenio: id eft, vtamem: hic praefencis tempo-ris eft, primae perfonae. Et ita refpondetur*deomni gerundio & fupino.

Quid eftgerundium?,Verbumin di, do,dum,iignificati6nem eius a quo defcendit,gerens: vt LegendijlegendojlegendLim.

Quideftfupinum ? Coniugationisfinisinum vel in u definens: yt Le&um, le&u.

Oportet, quale verbum ? Imperfonale a&i-

uae vocis,& coniugatur fic:Indicatiuomodo temporepraefenti,Op6r-

tet, Praeterito imperfe&o,Oportebat.Praete-ritoperfe&o, Oportuit. Praeteritoplusquamperfe&o,Oportuerar.Fututo,Oportebit.Imperatiuo modo teporepraeseti,Op6rteat.Optatiuo, vtinam Oporteret,oportuiffet,

oporteat. ^Coniun&iuo, quum Oporteat, Pporteret,oportuerit,oportuiffet,oportuerit.

Infinitiuo,Opoftere, Oportuiffe. Futiirocarec.Sic eunc Pdenicec,Decec,&plura.

Da imperfonaliaa&iuaevocis:Referc,inccr-eft,eft: quae cria quemuis genitiuumcupiunt,praerer primitiuos, mei, tui, fui, noftri, veftri,noftrum, veftru. Pro quibus intereft & refertcapiunt ablatiuos,mea,tua,fua,npftra, veftra:&Eft,nominatiuos,meum,tuu,fuum,noftrti,veftruniv vtMagiftriintcreftdiligenterdocc,-

RVDIMENTA. J3

re. Difcipuli refert ftrenue difcere. Non tuaintereft me carpere,fi quid peccem.Meumeftte caftigare. Non tuum eft hoc fcire.

^4'ccidit,euenit,&contingit,fitque,pldcetque,

Et libet,dtque licet,liquet,expedit:ddde doletque,Succedit,conftdt,prxftdt,refldtque,l>dcatquetSufficit& condmit:duent~)>erbumdtqueddtiuu.

vt Libet mihi abire.Praeftatmihi egere,quaminiufte ditari.

Poe'nitet,& t<edet,miferetque,pigetque,pudetquet

Qudrtos cumpatrijs,infinitumuerequirunt. "'

vtPdenitetmepeccati: autPcenitctmepec-cafle.

Quartumvultdecet,atque iuudt,deleb~idt,op6rtet.

vt, Medele&atftudere.Nondecetteirafci.*

0'mniadj&afereinterdumperfonaliafunt:vt,Domumtuam decetfan&itudo,&c.

Imperfonalium pafsiuae vocis coniugatioliquet exDonato: vt Amatur,Docetur,&c.

Verbo quoraccidunt?Septem. Qualitas,coniugatio,&c.Aut o&o,fipro qualitatc mo-dum formamveponas.

Modus quid eft? Diuerfa inclinario animiyvarios eius affe&us indicans. Modi quot funt?Quinque.Qui ? Indicatiuus,&c.

Quare omittis modCi imperfonaIem,quemponitDonatus ? Quiaquti verbum imperfo-nalemodoshabcatvtperfonale, iure ab alijs

1

D.iij.

DESP AVTERIIincermodosnonlocacur. Imperaciuuseciamdeprecatiuus dicitur, quia per ipfum aliquidprecamur: vt Miferere mei Deus.

Quae siir opratiui notae?V'tin3,6 fi,vt,quam,&fiqua sutaduerbiaoptandialia. Daexem-plum devt. Ouid.de Diana, - oraque rerroFlexit,&vt vellet promptas habuifle fagittas.

Da exemplum de quam.Neroapud Sueto-nium,Quam vellem nefcite literas.

Da opratiui exemplum fine hota. AlphisOuidiana,Vellemnulla forem.

.

Coniun&iuusvocatur etiam fubiun&iuus:quia ipfialterumvcrbumfubitingitur.

Quae funtnotae coiun&iui?Si,dum,quum,quin,vt,nifi,&c.

Fotma quid eft? Verbi fpecies.Le&ito vnde formatur?Patebit ex alio libro.

Coniugatio quid eft? Verbi declinatio.Coniugationes verborum quotfunt?Qua-

tuor. Cur ergo Donarus fblum ponit tresiTertia Donati caeditur in tertiam breuem &tertiam longam,quamquartam dicimus.

Primaquaeeft?Nondifcimus:quia breuius& facilfus per a ante re,&c. cognofcimus: li-cet Donatus re&e doceat.

Sum,cuiusconiugationis aut generis?Nul-,lius. Quare?Quiacft peuitusan6malum,necino,necin ordefinens. Cut eft anoinalum?

RVDIMENTA. JJQuia irrcgularicerconiugacur: vt Edo,cs,eft:Fero, Volo: quae cria funt tertiae coniugatio-nis: Quia dicimus Edunt, Fcrunt,Volunt,vtLegunt.Sumautemeftpenitus irregulare.

Quptuplexeft praeteritum?Triplex.Imper-fe&um,quod remincceptamfuifle, nondumperfe&am fignificat:vtLegebam.Perfe&um,quod rem perfe&ea&am fignificat: vc Legi.PIus quam perfe&um,quod rem diucule prae-teriifle fignifieat: vt Legerem.

Amabam,vndeformatur?Ab Amas fecvin-,daperfonapraefentisindicatiui,demptas>&

addita bamautbar:vtAmabam,amabar. ADoces,docebam,docebar. Sed ih tertia&quarta etiam mutatur i in c: vt Legis, lege,legebam,legebar: Audiebam,audiebar.

Amauivndeformatur? Inpraeterito perfe-&o non eftformationis generalis regula.

Amaueram, vnde formatur? A praeteritoperfe&oAmaui,verfa i in e,fitamauc: additaram,ficamaueram: rim, amauerim: ro, ama-uero. Amaui,addica f& fem, ficamauiffem: f&fe,ficamauiffe.

Quot tempora fitita praetericoperfe&o Ii>dicaciui ?Quinque fecundu cerminacionem.Quae ? Ram,fIem,rim,ro,fle.Daverfus.

Prteteritumverbidejeddt tempord quinqrn, >

Rdm,ffemjrimjfo,ffeiformabitcasteraprcejens.D.iiij.

j6 DESPAVTERIIInpafsiua vocehaec temporafumuntur ex

participio & verbo Sum: vt le&us eram velfueram,&c.

Amauerim,poteftneefle optatiui modi?Po-teftcerte, quiaDiomedes praeterituperfe&tioptatiui in rim ponit: vt V'tinaamauerim. &id verum effe aurhoritate oftendit-Prifcianus.Virgilius lib. 6. Hac Troiana renus fueritfor-tuna fecuta.id eft,vtinafuerit. Lucanus lib. i.-conditorartis Finxerit iftaTages. Ideftvti-ham Tages vir ille fmxerit ifta.

Amabo,vnde formatur? A fecundaperfonapraefentis indicatiui fingularis, abie&as, &addita bo,aut in pafsiuo bor,vtAmas,amabo,

.am&bor: Doces,docebo,docebor,&c.in pri-ma & fecunda coniugationibus.

Lega,vndeformarur?Aprimapofiti6never-bi,verfao in am,& in pafsiuo in ar: vt a. Lego,legam,legar: ab Audio,audia,audiar. Sic cae-tera in tertia & quartacoiugati6nibus,praetcrlbo,Quibo,&antiqueAudibo,Scibo, &c.

Ama, vndcformatur ? A fecunda perfonapraefentis indicatiui, abie&as: vt Amas,ama:Doces,doce:Audis,audi,&c.inprima,fectida& quarta. In tertia mutatur i in e: vt Lcgis,le«

se. In pafsiuofadditur re:vtamare,legere, &c*Vndeformatur tcrriapcrsonapre/entis im-

peratiui?Aprima pofitipnc,yerfao in et vel in

RVDIMENTA. 57ent,in prima coniugatione: in alijs,vcrfao inatvel anc:vt Amo, amet,ament: D6cco,d6-ceat,doceat. In pafsiuo adiicitur ur: vt Ame-tur. Prima pers6na pluralis imperatiui prae-fentis & futtiri, fit ex cercia perfonapraefentis,abie&a t & additamus: vt Amec,amemus. Inpafsiuo,in mur vercicur: vt Amemur,&c.

Amate,vnde formatur?Atertiaperf6napr^-fentis indicatiuiamat, adie&a e. Sic a D&cet,docete: a Legit,legite: ab Audit, attditc." Inpafsiuo pro te dicitur mini:vtamamini."

Amato,vndeformatur? A tertia perfona a-mat,additao,&in pafsiuo or: v£ Amator. Itaa Docet,doceto,docetor:

a, Legit,legito,legi-tor: ab Audir,audito,auditor.

Amat6te,vndeformatur?Ab amato,additate: ita a Doceto,docet6te,&c.Inpafsiuo,totevertitur in minor: vt Amaminor. Amato,vn-deformatur ? Ab amanr, addita o: & in pafsi-uo,or:vt Amantor. Sic aDocer,docento,&c.Amantoce,ficab amanco addica ce fyllaba.

Amatem, vndeformacur? A fecundapcr-fona indicaciui amas, ablacas, & addica rem,auc in pafsiuo rer. Sic a Doces, docerem, do-cerer: ab Audis,audirem,audirer.Sedin ter-tia, i verticur in e:vc Legis,legerem. Haecvoxcft in praefenti optatiui,& in praeterito impcr-fe&o coniun&iui.

j8 DESPAVTERIIAmcm, vnde formatur ? Ab Amo, verfa o

in em, & in pafsiuo in er, vt Amer: in futurooptatiui,.& in praefenti coniun&iui primaeconiugationis.Inalijs overticur in am & ar:vcLegam,legar.

Amare,vndeformatur? A fectindaperfonapraefentis abie&as,& addita re:vtab Amas,a-maro>SicJiDoces,docere:ab Audis,audire.Interc]@v^rtitur i in c:vta Legis,legere. In pafsi-

UQ rc vertitur in ri,vt Amari: nifi in tertia,vbiabie&are,vertiture in i; vt a Legere,legi,&c./:Aduerbium.A Duerbium quid eft ? Pars orationis quae

"^*adic&averbo fignificationcm eiuscxpla-nat atque implet: aliquando etiam mutat autminuit: vtFortiter fecit, Non ibo, Parumcompft.

Vnde dicitur aduerbium?Abad,idcft,iux-ta, & yerbum: quia iuxta verbumponitur, vcdeclareteius fignificationem.

Vnde deriuanturaduerbia ? A nomine, vtDo&eAfprtiter.Sedauda&erp6tius,quamau-daciterjdicitur: & difliculter, non difficiliter;Facile, non fapiliter. Abadie&iuis fecundaefiuntaduerbia in e: vta Pulcher,pulchre. Abadie&iuis tertiae in ter; vt a Comis, comiter.Haec faepe obferuantur,non femper.

RVDIMENTA, $9

•A nominefubftatiuo:vt Vicacimjoftiacim^

oppidarim,viririm: id eft,de viro ad virti,&c.ApronominCjVtHuc.

,A verbo:vt Scfim a fentio,Tra&imatraho.Anomine & verbo: vtPedetentim, a pes

&tento.Apraepofiti6ne:vtIntrb,&c.Ponunturitem,

nominapro aduerbijs: vt Sole rccens orto,ideftrecenrer.Toruumintonat,protorue, &c.

.

Quptfuntinterrogatiualocorum?Sexprae-cipua.Q^?Qup,ideftAdquemlpcu.Quj*»ideft Per quemlocum.Vbi, ideft Inquolp^co. Vnde,id eft De quo loco.Quprfum,ideftQuem locum verfus.Qupufque,ideftQuamlonge,vfque ad quem locum.

Quae aduerbia refpodenrurad Qub? Huc,illtic,iftuc,cb,aliqub, alib;,foras, intrb, vfqua,nufquam,fiqub,nequb,&c.

>

Quae refpondenturad Qua ? Hac, illac, i-ftac,ea,alia,fiqua,nequa,&c.

Quae refpondenturad Vbi? Hic,illic,iftic,ibi,ibide, alicubi, alibi,Vel aliubi,int,us,foris,paflim,vfquam,nufquam,vbique,sicubi,&c.

Quae refpondenturad Vnde ? Hinc,illinc,iftinc,aIicunde,intus,foris,nectindc, ficundc,fuperne,inferne,&c.

:Quae refpondencurad Quprfum?Horfum,iI16rfum,ift6rfum,antr6rfum,retr6rfum,<lcx-

60 DESPAVTERIItrorsu, finiftrorsti, laeu6rsu,fursti, deorsu, &c.

Qnaerefpondenturad Quoiifque? Hucuf-que,illucufque,&c.

Participium."DArticipium quid eft?Pars orationis partem

capiens nominis,partemqueverbi.Vnde dicicur parcicipium ? A parcem ca-

piendo.Quotfunt tempora in participio

? Tria.Quae ? Praefens, praetericum,fucurum. Ans &ens,funt praefentis & praeteriti imperfe&itemporis. Tus,fus,xus,& uus,praereritiperfe-&i &plusquampcrfe&i temporis.Dus& rus,fututi temporis.

Praefens^vnde formatur?A praeterito imper-fe&o indicatiuijVerfebamvel bar in us: vt abAmabam,amans;Laetabar,laetans:Legebam,legeSj&Cr-Excipitintur Iens,Quiens,ab Ibam& Quibam.

Praeteritnmvndeformatur?Afupinoinu,addita s :.vt a Le&u,le&us.

-Futurumvnde formatur? In rus, fit a fupi-

no in u,addita rus,vt a Le&u, le&iirus.In dus,fitagenitiuopraefentis,verfatisindus: vtabAmans,amantis,fit Amandus.

Qupmpdo declaratur participiu in verna-cula lingua ? Prasfens fic, km3.siaimatiminende.

RVDIMENTA. 61 \

Praecericumfic,A.matus}aime,ghemint. Futuruin rus, fic,Amaturus,qui dimerd, die %al minen.

,

Per relaciuumfcilicetQuiquae quod, & ver-,

bum ciufdem temporis. In dus,fic,Amandus,quiferd dime,die zylghemint %in,&c.

Qupt funt terminationes participiorum?0&o.Quae?Ans,ens,tus,fus,xus,uus,rus,dus.

Quoc modis parcicipium fic nomen? Qua-tuor.Quibus?Mutacione rcgiminis: vc Ama&yini.nequeenimdicitur,Amovini, fedvinu.Comparatione; vt Amans,quum facitaman-tiorcomparaciuum. Compoficione, vbinonica componicurverbum: vc 1'hnocens, indo-&us: neque enim innoceo, aut indoceo dici-tur. Amiffione temporis: vt amanclus, prodignus amari,&c.Coniun&io./^Oniun&ioquideft?Parsorati6nisanne-^-^&ensordinanfquefententiam.

Vnde dicitur cPnuin&io?A coniungendo:quia c«teraspartes in oratione conitingit.

Que,qualis coniun&io eft ? Enclitica, fiueinclinatiua.Quare?Quiapraecedentem fjflla-bam extollens ipfa inclinatur.

Qupt funt coniun&ionesencliticae ? Tres.Quae? Que,ve,ne:vtDixicque,communicer-ue,fcntifne?

6& DESPAVTERlfPrxpofitio.

pRaepbsitio quid eft?Pars orationis,&c.Vn-•* de dicitur Praepositio ? A praeponendo:quia praeponiturcaereris partibus in oratione.

Praepositio quot modis in oratione loca-tur.?Duobus. Quibus?Per compofitionemtquado eftpars di&ionis compofitae figtirae; vtA'damo. Per appofirionem: quanda non cftpars di&ionis compofitae figtirae; vt Ad patre.Dapraepofitionesaccufatiuicafus.Ad,apud^

&c.Qupmodo? Dicimus enim Adpatrem,Apudvillam, Anteaedes, Adueifum vel ad-uerftisinimicos,CisRhenum, Citraforum,Circum vicinos,Circa remplum, Contraho-ftes, Erga propinquos, Extraterminos, Intcrnaues,Intranicenia,Infrate&um, Iuxta ma-ceilum,Obaugurium,Pone tfibunal, Perparietem,Propefeneftram, Propter difcipli-nam,Secundumfores,Poft rergum, Supracaelum, Praeterofficium, Vltra fines, Trans

,

ripam, Circiterannos,VfqueOceanum,Se-cus viam, Penes arbitros,Romam Verfus.

Dapraepofitionesablatiuicafus. A,ab,abs,&c.Qupmodo? Dicimus enim, A domo,Abhomine,Absquolibet,Cum exercitu,Coramteftibus, Clam cuftodibus, De foro, E iure,Expraefe&ura, Proclientibus, Prae timore,

RVDIMENTA. 6y

Palam 6mnibus,Sine Iab6re,Abfque iniviria,Tenus pube, quod nos dicimus Pubc tenus,Procul dubio,Proculvrbe.

Da praepofiti6nesvtrivifque cafus. In, Sub,Super,Subter.

Quando accufatiuocafuiferuiunc? Dummotum ad locum fignificamus: vt Eo in tem-plum.Currofubancrum. Cadofuper aquas.lngrediorfubccr lodicem.

Quado ablaciuocafui feruiunr?Dum quie-tem,aut in loco motum fignificamus:vtSumin cubiculo. Iaceo fub fponda. Sedeo fuperviridi fronde. Dormio fubter lodice.

Inpro Erga & contra, accufatiuum fblumhabet: vt Sub,pro circiter,autpaulbante: ve-luti Crudelis inhoftem. Pius in patrem. Subno&em dixere vale.

SuperproDe,ablatiuo gaudet: vt Superhac re plura tibi alias. Clam,vtriufquefuit ca-fus, vt Procul. Sed finem facio: quia in Syn-taxi plenedocebimini.

Interie6tio.TNterie&io quid eft? Parsorationis fignifi-•cansmentis affe&um voceincondita.

Vnde dicitur Intcrie&io? Ab intcriidor,id eft interponor:namalijs partibusorationisinceriicicur,feriem oracionis rumpens.

6^ DESP. RVD.Significationeslnterie&ionum quotfunt?

Pcneinnumerae: vr Gaudentis,dolentis,&c.Da gaudentis':yt Euax,oh,o.Dadolencis: vc Heu,hei,o,ah.

; Da admirancis:yt Papae,vah,o.Da expauefcentis: vc Acac,hei,ah.Da deridenris: vc Aha,ehe,ahu,phi.Dafaciaci: vcOhe.Da exclamancis: vcPrb,6,ah.Da irafcencis:vt Nefas,malum,infandum,

prb nefas,6.Da laudantis: vt Euge.Dafugantis:vt A'page. Da ridentis:vt

Haha he. Da deprehendencis:vc Acat.Da filentis: vc Ac,fi,ft.Da minancis: vc Vaeh.