/V.

DE SACRIS, QÜAE DIEBUS DOMINICISPROCURANTUR

DISSERTATIO ACADEMICA

CUJUS PARTUM PRIORKM 7.

VENIA MAX. TEN. FAGULT. XIIGOL. UPSAL.

PRAESIDE

nocT. ANDREA ERICO K\ÖSS, S. Theologia Pastoralis ProfessoreReg. Ord. de Stella Polari Membro

PRO CANDIDATURA THEOLOGICA

P. P.

Mag. CAROLES AXELIIJS TORENS. S. Theologise Pastoralis Doceus

Holmiensis.

IN AUDITORJO GUST. DIE XXXI OCT. MDCCCXLVI

H. A. M. S.

UPSALIAE,

EXCUDEBANT RF.GIAE ACADEMIAE TYPOGRAPHI.

Ϊ SACRAΜ REGIAΜ MAJESTÄTEN

MAGNAE FIDEI V1R0

ϊί UiJ FRAEPOSITO, VIGILIJM PRAEFEfTO

DE CLASSE ENSIFEÜORUM EQUITf

lire η ο baroki

PiETATIS DOCEMENTUM

cλ η ιτλτ ι s Νί Vi lli HI

'.Μ Λ VI''ISSIMSC

c ^rozius axümcs toren-

rmmmmmmrn

SjVijia ^shja taVaitjsmsi hwia tn'5x rraa siBwen ^hs-rf " t:it " - v: : ' ·· ς · :-·»

Ps. Dav. 84: u.-

^acra stata et sollennia, quae publice fiunt, duplicemmaxime originem habet, unam, internam, absolutam,alteram liistoricam magis et positivam. Ouae caussae etorigines summi, quo fruuntur, commodi homines, quamvisohtutui rapidiori diversae videantur, nexu quodam ictenti-tatis interse cohaerent. Namque in veritate historia, inhistoria veritas: quod postulat ipsa ratio rei, id aut ipsa(iramedjate) aut per verum doéumenta (quod dicunt medi-ate) praecipit historia sacra, quodque praecipit, id in re

ipsa modo necessario lätet. Quum vero hi fontes, con-

juncti, divinain vim institutionis religiosae cujusvis eon-stituant, permagni profecto interest considerare, num inderevera derivari debeat publicus Dei cultus. Quod quidemsi idoneis argumentis possit demonstrari, id plurimum va-leat ad sanctitatem summam rei, quam nobis tractandamproposuimus, vindicandam.

Primum tenendum, cultum Dei publicum in ideamaeternam pietatis altas et sempiternas radices agere. In¬ternus cultus externum progignit. Quum enim omniaquae spirant et vigent vitam suam forma quadam induerecupiant, idemin pietatem, qua nihil exstat umquam fortius,

2

et vividius cadat, necesse est. Namque liaec facultas,origine atque fine pariter sublimis', data coelitus, ut adcoelura animum reducat, hominibus divinitus impertita,ii t ad Deum tamquam summum bonum ferantur, in pe-ctore ab initio habitans, vim suam profert ita certe, utjubeat hoinines superna tueri, jubeat borrore quodamsancto perfusös genua flectere, preces eloqui, muneraaut humilis amoris aut placationis nuraini, quamvis in-cognito, offerre. Quum vero fidei umbra quoque ipsa,qnalis apud gentes obtinet, illud habeat, ut sensus homi-num religiosi cultu quodam externo exprimantur et adactum, qualiscumque sit, adorationis eos impellant, nequein religione absoluta id valet minus, ubi verus etiam veriDei cultus, vi interna cogente, linguam quaerit, signa creat.Quem enim vaga affecLione cultus prosequitur naturalis, Eumin tam miro lumine collocat revelatio, ut omnia quae inliomine sunt ad eum colendum perducantur. Evadit ille,.de quo varie et confuse antea somniavit meiiSj humanadivinis aut specioso et splendido, aut foedo et absurd omodo plerumque commiscens, evadit, inquam, vi sua omni-])!3esenti et omnipotpnti cunetis immanens, idem vero peraeternam et infmitam qua fruitur, essentiam, cuncta Irans-scendeiis, omnium rerum finitarum victor gloriosissimus.ldea Absoluti, tamquam Enlis independentis, omnium re¬rum, quae spirant et existunt umquam, auctoris, omniacreantis, gubernantis, amantis, ideä illa vera et viva, quanihil cogitari possit majus, pretiosius nihil, non potestnon reverentia implere mentem, cui divinam celsitatemaperit, Trabitur ad eum viamque quaerit, qua se ill iredda t quasi propiorem. Quanto baec de divinis rebus

3

sentiendi ratio al i is longe antecellit^ tanto etiam cer-tiori effigie semeL exprimit. Quid? ut nulla aliareligio vere objecliva exslitit uisi ea, quam habet lie vela tioDivina, i ta nulla subjectiva ideoque nec ullus extra reve-lationem illani gennanus, GrmusDei eultus. Unde prim umvera pietasibidem prima nascuntur sinceri eultus semina.Etenim,, ut quaeque res vitali vi pol let, ita viget robore:ut vigoris affinen tia exuberat, ita propriam affert formgedignitatem.

Ubi auteni ad linne manifestae verilatis gradum non-dum perventum est, in ineplias aber ränt homines et ressacrae sensim dilabuntur. Quippe deficit succus et sanguisveritatis, realitatem capessentis.

Jani vero in eo quod disjeclis fallacium errorum nubi-Iis ita, ut dnnoteseat animis, quid sit unitas, essentia abso¬luta, a rebus finitis personalis sejunctio nurninis cogita-tione informati, eximium sane agitur momentum pietatis

i) Pantheismus ille quidem Indorum, apud quos unus habetur Deus, illevero fluetuantem et vagum in modum per omnia disjecta universi mem-bra manans, ab omni vera essentialitate semotus, nullum admittit realemeultum. Polytheismus quoque, animos hominum vinculis symbolicis obstringens,primum religionibus ritibusque scatens, praevertit denique et tollit eultum,et, relictis delubris, in Atheismum abit et scepticam omnium rerum despera-tionem. Spirantes nobiliora excipit Stoicismus, "se sua virtute involvens,"deteriora Epicureimus, Deorum instar, quos sibi fingit, vi et studio orbos,coelestium ipse rursus incuriosus.

4

ideoque cultus etiam religiosi. Attamen, in his/ctsi gra viasunt, unicuique hoinini, etiam liostrl temporis inque 110-stro ipso humaη itat is gradu studiose tenenda, augustissimaerei, adorationis ατσιχεΐα, in Iiis, inquam, haudquaquampmiiia posita sunt. Nec illud divinum verbum προφορικονIiis acquiescit, at inducit vivax quoddam hominem interDeumque commercium. Quod quidem a nohis secundumhabetur momentum in universo divinae explicationis cur-riculo, infirmiter in manifestationibus Deorum adumbra-tum, cum hominibus amice versantium. Suadet verbumillud Dominum excelsnm non modo pio cum stupore admi-rari, sed etiam justum et sanctum venerari; unde jamemergit relatio. Illustrat veraui rationem inter Deum et ho-mines. Culpae, cujus etiam apud gentes aderat suspicio, insacrificiis piacularibus liohis obvia, cognitionem reddit clario-rem. Patefacit et indicat infaustam vim peccati, excitat tam-quam e somno conscientiara horrendae aDeo direintionis. Sedindicat eo eonsilio diremtionem, quo restituatur concordia.Restaurationern pristinae , jain amissae Dei imaginis in VeteriTestamento pollicetur hominibus, post legem violatam spre-

tumque Dei originalem amorem Patrii domicilii exsuli-bus. Quae quidem spes recuperandae concordiae amissae,toto Levitico cultui splendorein suum mirificum praebensomnemque sanctis Vatibus prorsus singularem dignitatem, inVerbo illo hypostatico finem siuim nacta est. Hic, Jesus,Θε«ν&$ωπβς, coiieordiae desideratae in sua'persona ipse effec-tor est. In eo, Filio, caro, unigenito Deus mundum ada-niatum quaerit, complectitur, fovet, suumque reddit. DivL

5

nitas, cujus pleiitis erat Jesus, humanitafcem, cujus pars ipsefuit, illustravit ita, ut ad fastigium suum originale extolleret.Namque in lumine illius, qui φως erat εκ φωτός, απαύγασμα

της δόξης*)_, εικων τ& Οεβ άοράτα2^), no va justitia et sanctitate,quam illi soli debet, splendet genus ηostrum. Est hocquidem magnum pietatis mysterium, nondum, nec ulloumquam tempore satis perspectum, nisu tarnen cogitationisaeque ac frugifera veneratione dignissimum,— ipsum Deum,Filium, in carne se manifestavisse, perqueEum, πρωτότοκονπάσης κτίσεως2) liberrimum nobis ad Deum Patrein aditumpatere. Ille autem singulis momentis salutiferae manife-stationis curriculi, actione, passione, morte, resurrectione,banc nobis reconciliationem impetravil, quam velut finemusque babebat propositum. Vixit, 11t, qnod perditum erat,salvaret, passus est, ut peccatorum omnium aeternas liieretpoenas, vitam dedit in multorum redemtionem, recepitgloriose, quo 110s , auspice sublimi mortis peccatique victore ,

άρχηγω της ζωης, exemti ex culpa et merita condemnatione,fide sancti degeremus coram Deo, patrimonii, quod ipsenobis comparaverit, in aeternum futuri participes.

Ita idealiter perfecte, objective adest relatio interDeumet hominem. Yisitavit Deus, velut salvator, gentemsuam,et factus est Emmanuel, sese cum nobis jugiter com-municans. Ostendimus jam ante, omnis religionis natiiramita est comparatam, ut etiamsi fracta sit et confusa revela-

1) Hebr. 1: 3. 2) Col. 1: 15.

6

tionis cujusdam imago, formam suam confestim capiat proeo, quem continet, veritatis modo solidam, mansuram,eamque neeessitatem formae capiendae crescere, prout menshumana ciariorem rerum divinarum notionem, certiorem-

que earum conscientiam nanciscatür. Quum vero in reli-gioue Christiana fules objectiva nihil aliud est, nisi di-vina sapientia, mortalibus sese mamfestans, omiiiumfrdelium animis adoralionis sensum commovens, CultusChrisliani neeessitatem promtam habemus. Qualis enirn heicmateries est, absoluta, aeterna, Divina, talis forma materiel,id est, eultus, exoritur, conciliaute tarnen Semper Religionesubjectiva, quae fidesest. Cujus quidem cultus, internanecessitate a fide Christiana proficiscentis, duae sunt ma-nifestationes , altera, vita saneta, quae Deo placeat, altera,cultus singularis, cujus sanetissiraum negotium est, ratio-nem quae inter Deum et hominem jam vere intercedit, ex-primere, augere, confirmare.

Porro, ut id religioni, universae, idealiter sumtae, com¬mune habendum est, ut finitum et infinitum justum inmodum concilietur, illud maxime Christianismus et spec-lat et consequitur, ubi idea reconciliationis omnia membrarei permeat, quasi sanguinem ejus vivilicantem efficiens.Θεοσεβεια, si locupletem ejus respexeris universilatem, quaeobjectum et subjectum simul, quamquam vive et reciprocecomplectitur, ita pvocedit dialectico quodam motu, ut pri-mum ab objecto in subjectum proliciscens, ab hoc conci-piatur, foveatur ad vira suam exserendam, ut rursus infontern supremum remittatur, quo ex duplici et mutua

communicatione perfecta unitas, beata, aeterna harmoniaéxoriatur. Deus primus setérni et essentialis sui amorisarcana in revelalione, quas in se habet omne divinum tae-lum, depromit viva et vegeta, ut ei hominum amor re-tribuatur. Namque 'Έν τοΰτω εστίν η αγάπη., όνχ ότι ημείςήγαπησαμεν τον Θεόν, αλλ' ότι αυτός ηγάπησεν ημάς, και απόστειλετον υίόν αυτΐί ίλασμόν περί των αμαρτιών ημών"^) Profudit infinilabeneficia , quo ei referamus sacrificia animorum, gratorum,sanctorum. Totus vero hic processus revera divinus' est:divine "se ipsuni amat Deus in nobis". In qua senten-lia, si rite percipiatur, illud latet, fidei sanctissimae,inaxime congruum, Deuin per Sanctuiii Spiritum omnia,quse ad nominis sui celebrationem valen t, apud homin.esoperari. Dat quae jubet: suspiria setern i boni, preces suppli-cantis animi, salutis avidi, quas non possunt 110'n viva etiamvoce et signis efferri, suscilat ipse, opus reconciliationis ani-mis salvandorum applicat verbo et sacramentis, ut redun-dent inde jiistificatprum Jaudes, gratesque f'ervidse. Quodcultus insigne et felix mysterium ploquitur Paulus: η Χάριςπλεονάσασα dia των πλειόνων την ευχαριστίαν περισσεύει εϊς την δόξαντ£ Θε$> 2) Omnia igitur in re lam gravi a Deo profici-scuntur par i ter ac Deum quserunt, petunt.

Alia aeque vitalis radix cullus publici in genere est arnorfidelibus inhabitans, qui efficit, ut communicentur invi-cem et spiritualium donorum frui velint consortio. Desi-derium societatis, menti humanae insilum, ad plenatn suamdignitatem, bonis illis spit itualibus, qua3 per Verbum et

1) 1 Joh. 4: 10. 2) 2 Cor. 4: 15.

8

Sacramen ta a Deo conferunlur, feliciter acceptis, evehi-Uir. Fide anim, instar seniinis igoei in corde demissadivinitus, qua, post luctam con.tr i timvis et poenitentiae,credit peccator peccata sibi remitti propter Christum, no-vus adest homo, nova mens, plena graLiar tim, plena amorisnon solum in Deum, verum etiam in eos, qui jamom nes fraternitatis vinculo ei sunt conjuuelissimi» Quid?Quum per reconciliationem Christi hic natus sit felis ve¬rum ordo, ut Deus mitis jam Pater habendus sit, Filiusomnium in se credentium fräter amantissimus_, έ πασα

πατρία εν ουρατοΐς και επί της γης ονομάζεται Ulla fa in i 1 ia hea¬torum et salvandorum, hujtrs rei viva et laeta conscientiamos unusquisque imbuitur regeneratus, quo fit, ut illeonmes homines, eodem Christi sacrificio redemtos, in ean-

dem salutis gloriam vocatos, ardenti studio complectatur.Vis divina, qua in aequales suos, regni Dei coliaeredes,fertur, talis est, ut cohiberi 11011 possit. Loquuntur fide-les |κ περισσεύματος της καρδίας, novis Iinguis praedicantessibi invicem magnalia Dei. Sentiunt insuper, ad eumtamquam laetissimum fiuem duci homines, ut velut in unum

corpus per Divinam caritatem confluant. Quae conscientiafuturae absolutae animorum concordiaé, qua ne caelicolaequidem quidquam. majus habent, si in singulis, ad fidemperductis,, exorituu, totam etiam rempublicam Cbristianamimplet, unde vivum illud commercium exstat, quod persollennes conventus et cultum, de quo heic precipue agi-mus, signiiicatur. Ut eniin una est Ecclesia, communio

i) Epli. 3: 15.

9

sanctorum, sie uno qnasi öre Jaudes salva tor is celebrare,unanimaque actione ex perenn i fönte coelestis vitae sibialiisque haurire necesse habet. Mira qua se commendatcultus ille, gralia et dignjtas, non in eo. solum consistit,quod liac via juneta sacrificia precum atque laudum Deocönfert Ecclesia, verum etiam quod tali modo membra velsejuneta revocat vel inclinata erigit, vel contra vim mundivitiique adliuc luctantia adjuvat et corroborat, denique quodita ideale illud vinculum communitatis, quod artus vivosjam colligat, reale redditur et visibile.

Itaqué, néque, ut uonnullis placet, émpirico maximemodo gravem rem tractantibus, ob id solum quia sensibuspraedita natura humana iis, quae sei)sus movent, nonvelit earere, neque solum ob utilitatem quandam "infe?xioris ordinis vel ob aliam quameumque exteniam caussamcultus exortus est, verum adest preclarus quia non ρυ-test non adesse. Ex ipsa intima vi fidei, quae oinninodiviiia est, ex ipsa vi amoris supernaturalis i. e. per Chrbstum redintegrali, liecessitate coelesti efflorescit. Adoratliomo Deum, quia Dens ei est, educatur, inslituitur, re^vertitur ad Deum, quia per Verbum Deus hominem ad scvocat, conjungitnr cum Deo, ei obviam progreditur, quialiic e fasligio suo descendens idemtideni pro sua i-nfinitagratia ei se offert. . Adorant, colunt conjunctim, publice,cogente amore, qui, Christianis ingenitus, ipsa vis est Ec-clesiae Christi, qna spirat, viget, crescit dg άνδρα τέλειον,aig μέτρον ηλικίας ζ£ πληρώματος τ& Χριστή·

Quod vero ad pösitivam rei partem attinet, facili ne-' %

· ■'*- ·' : ' ' " 2 ■·

10

gotio patebit, instituto quoque Divino origiaem deberecultiim, praesertim quem, sollennem, die Dominica, obimusChristiani.

Primum quidem externum illum omnem suo* exemplosancivit Christus, apertis verbis, vi va voce Patrem coele-stem orans. Sabbatum ceteraque festa Judaeorum observareei cordi erat1) etsi illam observationern, antea saepiusservilem et supers ti tiosam ad verum libertatis fastigiumevexit, ostendens finem Sabbati non ésse nisi in salutehominis 2), Is autem qui animos Judaeorum, ritibus exter-nis perverse intentos ad saniora judicia et ad spiritua-lem frugem in ctiltu Divino revocavit, vehementer repre-hendens 3} hypocrisin Pharisaeorum, forensem per Detimcolendum honorem sibimet ipsis foede auCupantium, invi-tat suos ad societatem religiosam miti promissione prae-sentiae suae, utque lucem, qua fruereritur ipsi, homini-hus porrigerent, enixe cohortatur 4), Ministerio illo Yerbisalvifici praedicandi expressis verbis origiaem dedit, Sa-cramenta instituit tum initiationis, tum illud, quod adhoc genus, de quo agimus, cultiis publici, magis pertinet,communionis, quorum utriqite in prima etiam simplicitateliturgicum quoddarn elementum necessario inest. Itaque,non solum is est, cujus verba et opera semina fecundissimaliabeantur cultus, niillo umquam tempore abolendi, verumetiam gravissimarum hnjus partium auctor modo magispositivo jure dici potest.

1) Luc. 2: 42. Job. 2: 13, 23. Matth. 26: 17. Joh. 10: 22, 23.2) Marci 2: 27, 2S. 3) Matth. 6: 5. 4) Matth. 5: 16.

11

Quae clivina vi incipit ille, ea Apostoli, ab eo consli-tuti et a Spiritu illius in onrme veritate ducti, magisquodammodo definierunt, quae dixit, voluit, gessit, am-plius explicantes. Per eos veritatis coelestis testes, ope Di¬vina prorsus singulari praeditos, consilia Dei de salvandishominibus plene patefacta sunt; eloqui enim poterant o-mnia, grandi reconciliationis opere jam perpetrato. Uttali modo revelationem ad finem suum Splendidum per-duxerunt, ita etiam in iis, quae cultum speclant, ube-riores sunt. Eo faciliore negotio id factum est, quumcrescenti in dies gregi credentium, regulis, praeceptis ma¬gis opus esset. Velut Propbetae Yeteris Test., exter-lium cultum, nisi internum exprimat et ex eo profluat,abominabilem Deo esse, adseverantes1) Apostoli verum o-mnem cultum in fide, per amorein se efficacem prae-

stanti2), ponunt, docentque, nihil apud Deum valere nisinovam creaturam, meutern piam, sanctimoniae inservieii-tem, Deo omnia voventem. Ilaec est λατρεία λογική, si¬ne qua omnis Dei cultus, velut exanimis, hypocriticus, Ei,qui sanctissirnus est, summopere sordet. Nihilo tarnen im-,nus λατρεία illa ut exprimeretur, cresceret, invaleret, le-ctionem Verbi, preces v i vas, comiriunes, manifestas, com-mendat suadetque ut Psalmis et lijmnis cantandis3), rne-

moriaque Christi] in coena sacra celebranda fidem, et a-morem augerent. Monendo insuper, ut omnia in Ecclesia

1) Es. 1: 13, 14. Prov. 28: 9. Os. 8: ll-nrl4.

2) Gal. 5: 6. Gal. 6: 15.

3) Col. 3: 16. 4) 1 Cor. 11: 23—26.

12

Έΐσχημόνωφ -Aal natu τάξίν fiai>t 2|, ut iicleles mutuae operatnnavent aedificationi, neque deserant externam illara comgregatiönem . sanclorum 2), 11t unusquisque donis quibuspraecipue pollebat, reipublicae Ecclesiasbicae prodesse co¬nti retur 3)y cultui publica in aevum consuluisse Apostolusvideatur 4).

Conventus Christi anorutb religiosos certa· quadam, velprima hebdomadis die, matnre jani Dominica appellata,habitos fuisse, ex Codice Sacrö'5) neque ltiinus éx scriptis"Patrum constat. Cujus rei men tio huc omnino'pertinet quialiujus dici sanctilas, et,; ipsa positiva, ex ' Divino potissi-mum präecepto originem ducit et, siquidein maneat, pluri-mam confert auctorilatis cultui, de quo beic "agimus liiaxi-me. Neque profecto est, qüod Di'ei Dominicas religionenl

ι) 1 Cor. 14: 40. 2) Hebr. 10: 24, 25.

3) 1 Cor. 12.4) Si quis dixerit, iritus ecclesiasticos in sacra codice non satis defini-

tos, regula firma et solida carere, humanoque arbitrio cuncta magis essepermissa, quam ut divinitus tradita dicerentur, respondebimus illij in eo ipsoSingulariter elucere divinitatem cultus Christiani, quod non, velut Judteorumet Muhammedanorum, ad normam rigidam praeceptorum astriclus sit, sedaifectui pietatis ipsius concreditus, ut éx libertate profluens, in libertate ver-setur. CvRedoIet ita generosum et nobilem amoris spiritum, quo se, sive"doctrinam, sive iultum respicis, mirifice commendat Christianismus. In* ipsapraeceptorum paucitate latere dicas rei eximiam praestantiam. Semen exiguumfit arbor, floribus amoenae grati® ridens, fructibus pietatis abundans. De eullunostro etiam valet: "jugum idulce, onus .leve". Nihilo tarnen iiiiniis ljbfirtpité,qua gaudemus, nihil est cogentius, dulcedine ista nihil fortius, levitate i§tanihil gravius, potentius, efficacius.b) Act. 29. 7. Ϊ Cor." 16V 2.

13

liegeftrus. Obligabat enim obligatqiie etiämnum Christianosprasceptum·: illucl Decalogi de unius hebdomadis dierumsanctificatione, quia legem perficere, ut ait ipse, non subro-gare Christi erat. Quod in primum d i ein α septimo recesse-runt, id quidern ipsum Di vina sanctioiie factum esse videturx\postolica ordinatione, admoneute Spiritu, Apostolos inspi-rante. Tanto jam clariore luce prasnitet Sabbato Judaeo-rum Dies nostra Dominica, quanto Veteri Teslamento ante-cellit Novum, quantoque majores adsunt caussae, cur occa-sionem concessam amplectnmur, Deo ut gratias releramusob tanta nova. ejus amoris pignora. Quod quidem si iiiomni loco omnique tempore fieri et potest et debet, illudtarnen Christiano cuique gratum videatur, unam esse eari-täte coelestis Patris diem seléctam i qua sibi, terrenis cutisexemto, lieeat Deo soli vacare inque coelestibus rebuspraecipue.versarL· «Verum- quidem est, präeceptum illud,— antiquum 11011 antiquatum, — beneficium singulare aequeac präeceptum, invitationeiii, deliciis sanetis plenam aequeäc* jussüm esse habendum." Attamen obligat eo magis Chri¬stianos tum ob memoriam iaetisslmäm 'Christi, die i 1 la iro-

vara creationem absolventis, de morte et tenebris in aeter-

iium triumphantis, tum ob ädauctum amorem, quo jam.adhona.sua percipienda allicit Ileus. Quid! quod accessitpraecepto lertio legis evangelicum elementum, quo factumest, ut obligatio liberior quidem, eadem major, quasi sanc-tior,. subtilior, uberior evaser it. *) ξ¬

ι) "Postquam transiit illud umbrarum tempus, in nove foedere liber-tatem nollem in eo quserere, quod minus adstringamur ad sanctificationem

14

Cui järn parti positivae, liistoricae, diem quoque ha¬bend certam, qua potissimum fiat cultus Dei, si junetacogitetur divina necessitas, qua, data materie, sua sponteetiam floret cultus publicus, sequitur, sacra, .quae diebusDominicis procurantur, maxima sanctitate frui. In re lau-danda consentit quoque tota Christjana antiquitas. DePatribus, ut paucis nominibus acquiescamus, Clemens Ro-menus "λειτχργίαν' velut rem sanctam, religiösa observa-tione dignam, suis commendat, Origines, vivis cclori-bus depingit excellentiam loci, ubi congregatis fidelibusintersit Christus ipse cum Angelis et choro beatorum1);Angustinus cultum illum necessarium prasdicat, quo inco-lumis et viva conservetur memoria beneficiorum Christi2);Chrysostomus tamquam a Christo oriundam commemoratpropter naturam hominum, sensibus praeditam3) laudat ve¬lut egregium adorationis adminiculum, cultui privata vi

Diei Dominic® ipsam, quia obligationen obsequii Deo pnestandi tot accep-tis novis berieficiis auctam potius quam imminutam tota clamat analogia ii-dei" Speneri Cons. Theol. Pars 11 Cap. 3 Art. 1. Pag. 15.

ι) "Εχει δέ τι ίπίχαρι εις ώφέλειαν τόπος ευχής, το χωρίον της επι το αυτότών πιοτενόντοιν συνελεύσεως, ώς εικός, καΐ αγγελικών δυνάμεων εεφισταμίνων τς

ά&ροίσμασι των πιστενόντων, και αυτού του κυρίου και σωτηρος ημών δυνάμεως,ι"δη δε καϊ πνευμάτων αγίων, διμαι δε, οτι και ττροκεκοιμημενων, Orig. d qOrat. lierol. 1844 pag. 285.

2) Ei beneficiorum ejus sollennitatibus festis et diebus statutis dicamus,sacramusque memoriam, ne volumine temporum ingrata subrepat oblivio.Augustini de civitate Dei Lib. X, Cap. IV. Edid. Stoer 1596 Pag. 562.

3) Hom. 20 ad Pop. Ant.

15

sua singulari longe anteponendum *). Ecclesia vero, a pri-mis suis incunabulis in conciones sollen nes congregata,verba et facta Apostoloruin, auctoritates Patrum primaevo-rum, usus sacros aetatum omnium pie venerans, conven-tibus suis summam dignitatem usque vindicat2). Verum

ι) *Λλλά τις ή ψυχρά των πολλών απολογία; ευξασ&αί φησι, καϊ επί τηςοικίας δύναμαι ομιλίας δέ άκοΰσαι καϊ διδασκαλίας δυ δυνατόν επί *ήςοικίας. ''Απατάς σαυτόν, άν&ρωπε' ενξασ&αι ώς επϊ τής εκκλησίας αδύνατον,όπου πατέρυιν πλή&ος τοσούτον, όπου βοή εις τον Θεον όμο&νμαδόν αναπέμ¬πεται.

. Ονχ όυτοις άκονη κατά σαυτόν τον δεσποτην παρακαλ.ών, ώς μετά τωναδελφών των σων. Ένταύ&α γαρ εστί τι πλέον, δ&ι ή ομόνοια καϊ ή συμφοινίακαι της αγάπης ό σύνδεσμος, και άι των ιερών ευχαι. Jiå γάρ τούτο όι ιερείςπροεστηκασιν, ίνα άι τού πλή&ους ευχαι άσ&ενεοτεραι ονσαι τών δυνατοηερωντούτων επιλαβόμεναι ομού αυνανελ&ωσιν άνταΐς. Job. Cbrysostomi Ο. Ο. Edid.Montfaucon Paris. MDCCXVIII Tom. I. Pag. >569.

2) Lutherus ipse in flumine igneae oralionis, instiganle animum justo ,etsevero odio operis illius operati, qu?, Pharisaeorum instar, se de Deo pro-mereri, stalte autumabant coaevi, de re ipsa, qua åbutebantur, durioraquaedam pro ferocitale sua caudida eloqui quidem ausus est. Sollennis veroet stata Divini Nominis celebratio quantopere pio viro fuerit et sancta etjucunda, ex inultis illius elucet diciis, Davidicam mentem spirantibus, e. g.:''©Ott hat einem forderlichen Xag in ber 20οφεη baju georbnet, baran manbeji allein trarte, ob man iroi;l fonft bie ganje 2Βοφβ mit anberer Qlrbeitauci) ©ott bienet^ aber biefe hat er fonberlich auSgemahlet unb Brenge gebotenju galten." "Oer ©otteSbienft, ber jetjt allenthalben gehet, hat«ine ΟφπβΙΙφι 5lbfunft, gieic^trie αϋφ baS ^rebigtamt" "Ou follefteS ja ηίφί tnübe» ηοφ überbrnSfig treiben, bod) beS OageS ober ber 9Bod)eeine ©tunbe lang ju ©otteSbienft ju gehen. ©o follteft bu jetjt bieUmehr thun unb fagen: Ob ϊφ eS gleich überaus toohl fönnte, (als bod> nichttji); fo null ίφ boφ ©Ott ju (Shrett unb ©ehorfam meinen Oienft letfien —

baft ©r [ehe mein lieber £err, bafj ίφ ihm gerne trollte bietten in biefetthohen Oienfie, baoon er fo biel halt unb fo biel barauf toenbet, baf ίφηιίφ beS tröfien unb rühmen fönnte, ba§ ιφ ihm baS heiligffe S2Berf unb bettliebfien ©otteSbienft gethatt habe, alfo, baj? alle anbere Otenfte gering, unb

ίβ

quideoi, est, per temporis decursuiii plures exstitisse, quivtil Ebiotiistno vel falso quodäm Spiritualismo ducti refsanctie levins gravinsve sint adversati. Nisus vero illorurtinudae spii ituali tatis i o reiigione propugiiatorum eo teten-disse, ipsis insciis , videtur atque etiamnum tendere, —inquo. m.agnus rei Divinae frucfus situs est,. — ijjt correctionöpermanenti res aequa justa, vegeta conservetur. Cultus ron,modo noii hisce motibus fuit infractus, sed etiam, ut>iieri solet in veritate, quae per negationem ipsam confir-iiiatur , e rationihus oppositis augmentum complementumquequodarnmodo assumit. Plenior inde et idea: suae propior,major superbia illa spirituali, externa, tamquam se indigna,spernente, longe major etiam levioris seculi commentis,manet cultus manebitque vel ad ultirnas aetates, donec abilio excipiatur, qui perfectus atque aeteriius, nulla finiumcircumscriptione continetur.

Cultus vero ille tria potissimnm habet, quatenus ple-;narrt exprimit r e vel a tio η em. Haec enim praebet qnodsumniopere desiderat et exoptat creatnra, quae immortaliumals ein gemeinen 5Berfeltag gu rechnen tfi, gegen biefe fyofye Srefi. — —©δ tji ήΐφ ein geringes Sfiun, bafi Semanb gern unter beut tfi, baman ©Ott lobt unb banft; melcfyeS bie alten 3Sater mit tiefen ©eufjen gemün^fc^et l)aben, mie] ber 42 φf. ö. 5. fagt: mollte gern Ctnüberfatyren mitbem Raufen, unb mit il;nem junt «f?aufe ©otteS gelten, int Son beS 9iul)me6unb 35anfe8 unter ben Raufen, bie ba fetern. Unb in frönen ©onfttemini$f. 118, 15: ©8 tfi eine ©timme ber ^reuben unb beS ^eilS in benKütten ber ©eredjten. 3)ettn mer unter bem Raufen tfi (fo er nidjt falSd) ifl)ber tfi ti;etlf)afttg aller ©ijren unb 2)anf, fo ©Ott S)afelbfi gefdjneljet." Vid.©eifi au8 SutX;erS ©Triften, <§erau§geg. oon 3intntermann 2)armfietbt 1829Pag.: 522, seq.