SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI · Web viewTác dụng đức dục Bài tập hóa học có tác dụng giáo dục đạo đức tư tưởng vì khi giải bài tập

Sử dụng bài tập có hình vẽ trong dạy học hóa học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI

TRƯỜNG THPT THANH BÌNH

-----------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Đề tài:

Người thực hiện: HỒ THỊ MỸ DUNG

Lĩnh vực nghiên cứu:

Quản lí giáo dục

Phương pháp dạy học bộ môn x

Phương pháp giáo dục

Lĩnh vực khác

Có đính kèm:

Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác

Năm học: 2011 – 2012

GV Hồ Thị Mỹ Dung - Trang 0-


SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC

I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN

1. Họ và tên: HỒ THỊ MỸ DUNG

2. Ngày sinh: 02/11/1984

3. Nam, nữ: Nữ

4. Địa chỉ: 193 tổ 7 ấp Thanh thọ III, xã Phú Lâm, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai.

5. Điện thoại: 0976848491

6. Fax:

7. Email: [email protected]

8. Chức vụ: Giáo viên

9. Đơn vị công tác: Trường THPT Thanh Bình – huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai.

II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO

- Học vị cao nhất: Cử nhân

- Năm nhận bằng: năm 2007

- Chuyên ngành đào tạo: Hóa học

III. KINH NGHIỆM GIÁO DỤC

- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy môn Hóa ở trường THPT

- Số năm có kinh nghiệm: 4 năm

- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:

Năm học 2010 – 2011: “Sử dụng phương pháp đồ thị trong giải toán hóa học”.


mailto:[email protected]


I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Bài tập có ý nghĩa rất quan trọng trong hóa học. Ngoài việc giúp học sinh hiểu

chính xác và vận dụng các kiến thức đã học, bài tập hóa học còn giúp học sinh rèn luyện

kỹ năng, tính tích cực, trí thông minh, sự sáng tạo; đào sâu và mở rộng sự hiểu biết một

cách sinh động mà không làm nặng nề hơn lượng kiến thức đã được qui định trong

chương trình sách giáo khoa.

Hình vẽ, sơ đồ, biểu bảng, đồ thị là ngôn ngữ diễn tả ngắn gọn nhưng rất hiệu quả

bản chất của thực tiễn hóa học. Viêc sử dụng bài tập có hình vẽ để tổ chức các hoạt động

học tập sẽ giúp học sinh phát triển năng lực quan sát, tư duy khái quát, khả năng vận

dụng linh hoạt các kiến thức, gắn lí thuyết với thực tiễn nhiều hơn. Tuy nhiên, sự vận

dụng dạng bài tập này trong quá trình giảng dạy ở phổ thông còn rất ít và chưa được

nhiều giáo viên sử dụng.

Từ những lí do trên tôi đã chọn đề tài: “SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ HÌNH VẼ

TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC”.

Trong phạm vi giới hạn của đề tài, tôi chỉ xin trình bày kinh nghiệm cá nhân vào

quá trình giảng dạy phần phi kim hóa học lớp 10 (chương trình cơ bản). Tôi hy vọng đề

tài này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn. Đề tài vẫn còn có thể mở

rộng, phát triển nhiều hơn nữa, rất mong quí thầy cô và các bạn đọc góp thêm ý kiến!

II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI1. Cơ sở lí luận của đề tài

1.1. Khái niệm bài tập [1, tr.211]

Thuật ngữ bài tập chủ yếu được sử dụng theo quan niệm: Bài tập bao gồm cả

những câu hỏi và bài tập mà khi giải quyết chúng học sinh phải nhờ những suy luận

logic, những phép toán và những thí nghiệm trên cơ sở các khái niệm, học thuyết, định

luật và phương trình hóa học. Khi hoàn thành chúng, học sinh vừa nắm được tri thức vừa

hoàn thiện được một kĩ năng nào đó.

1.2. Tác dụng của bài tập hóa học [1, 2]

1.2.1. Tác dụng trí dục

Bài tập hóa học giúp học sinh hiểu chính xác và biết vận dụng các kiến thức đã học.

Bài tập hóa học mở rộng sự hiểu biết cho học sinh một cách sinh động mà không làm

nặng nề thêm lượng kiến thức đã qui định trong chương trình sách giáo khoa.



Bài tập hóa học có tác dụng củng cố kiến thức cũ một cách thường xuyên và hệ thống

hóa các kiến thức đã học.

Bài tập hóa học giúp học sinh rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo cần thiết về hóa học.

Bài tập hóa học tạo điều kiện phát triển tư duy vì khi giải bài tập hóa học, học sinh

phải sử dụng thường xuyên những thao tác như: phân tích, tổng hợp, so sánh…

1.2.2. Tác dụng đức dục

Bài tập hóa học có tác dụng giáo dục đạo đức tư tưởng vì khi giải bài tập học sinh

sẽ tự rèn luyện cho mình để có được những phẩm chất tốt của con người như: tính kiên

nhẫn, chịu khó, cẩn thận chính xác khoa học, tính trung thực, lòng yêu thích bộ môn.

1.2.3. Tác dụng giáo dục kĩ thuật tổng hợp

Những vấn đề thực tế, những số liệu kĩ thuật của sản xuất hóa học được thể hiện

trong nội dung của bài tập hóa học giúp học sinh hiểu kĩ hơn các nguyên tắc kĩ thuật tổng

hợp như nguyên tắc ngược dòng, tận dụng nhiệt phản ứng nhờ bộ phận trao đổi nhiệt,

nguyên tắc chu trình kín, tăng diện tích tiếp xúc, gắn kiến thức lí thuyết mà học sinh học

được trong nhà trường với thực tế sản xuất gây cho học sinh nhiều hứng thú, có tác dụng

hướng nghiệp mà không làm cho chương trình chính khóa thêm nặng nề hơn.

1.3. Phân loại bài tập hóa học [1, tr.211]

Có nhiều cách phân loại bài tập hóa học dựa vào các cơ sở phân loại khác nhau.

Dựa vào tính chất của bài tập có thể chia ra bài tập định tính và bài tập định lượng; dựa

vào hình thái hoạt động của học sinh khi giải bài tập có thể chia ra bài tập lí thuyết và bài

tập thực nghiệm, dựa vào mức độ đơn giản hay phức tạp có thể chia ra bài tập cơ bản và

bài tập tổng hợp.

Nếu dựa vào đồng thời cả ba cơ sở phân loại trên đây thì bài tập hóa học ở trường

phổ thông chủ yếu gồm các loại sau đây:

(1) Bài tập định tính: bài tập lí thuyết, bài tập thực nghiệm.

(2) Bài tập định lượng: bài toán hóa học, bài tập thực nghiệm định lượng.

(3) Bài tập tổng hợp (có nội dung chứa các loại bài tập trên).

1.4. Sử dụng bài tập có hình vẽ trong dạy học hóa học [3, 4]

Giáo viên có thể sử dụng hình vẽ để xây dựng dạng bài tập lí thuyết, bài tập thực

nghiệm hay bài tập tổng hợp và sử dụng các dạng bài tập này để tổ chức hoạt động học

tập, giúp học sinh phát triển năng lực quan sát, tư duy khái quát, khả năng vận dụng linh

hoạt kiến thức.


Bông tẩm xút

Bình 1


Sử dụng hình vẽ có đủ nội dung, thông tin để xây dựng nên bài tập và tổ chức cho

học sinh quan sát hiểu nội dung kiến thức, kĩ năng cần thu nhận.

Sử dụng hình vẽ chưa đủ nội dung, thông tin để xây dựng nên bài tập và tổ chức

cho học sinh bổ sung các nội dung còn khuyết, nhờ đó giáo viên có thể giúp học

sinh ôn tập, kiểm tra kiến thức, kĩ năng thực hành; kiểm tra khả năng vận dụng

kiến thức khái quát.

Sử dụng hình vẽ để tổ chức cho học sinh đề xuất, thiết kế, cải tiến dụng cụ thí

nghiệm, thiết lập sơ đồ sản xuất, điều chế các chất…

2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài

2.1. Nội dung

2.1.1. Sử dụng hình vẽ có đủ nội dung, thông tin để xây dựng nên bài tập và tổ

chức cho học sinh quan sát hiểu nội dung kiến thức, kĩ năng cần thu nhận

Bài tập 1:

Nội dung đề: Hình vẽ dưới đây mô tả quá trình điều chế khí clo trong phòng thí nghiệm.

Hãy quan sát hình vẽ và cho biết:

a. Trong phòng thí nghiệm, để điều chế khí clo ta có thể sử dụng hóa chất nào? Viết

phương trình hóa học minh họa cho phản ứng xảy ra.

b. Khí clo sau khi ra khỏi bình 1 thường có lẫn tạp chất gì?

c. Vai trò của dung dịch NaCl bão hòa và H2SO4 đặc trong quá trình trên là gì?

d. Nếu dẫn khí clo có lẫn tạp chất vào bình chứa H2SO4 đặc trước khi vào bình dung

dịch NaCl bão hòa có được không?


Dung dịch NaCl bão hòa (bình 2)

H2SO4 đặc (bình 3)


e. Nêu vai trò của bông tẩm xút.

Phạm vi sử dụng: Có thể sử dụng

Bài “CLO” hóa học lớp 10 – truyền thụ kiến thức mới là điều chế clo trong phòng

thí nghiệm.

Bài luyện tập nhóm halogen hóa học 10.

Mục đích

Học sinh biết nguyên tắc điều chế khí clo trong phòng thí nghiệm.

Rèn luyện kĩ năng viết phương trình hóa học.

Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, thao tác tiến hành thí nghiệm.

Phân tích, tổ chức hoạt động và kết quả

Phân tích và tổ chức hoạt động Kết quả

Học sinh cần lưu ý

Dung dịch HCl đặc dễ bay hơi.

Sản phẩm của phản ứng giữa HCl

đặc và MnO2 có hơi nước.

Khí hidroclorua rất dễ tan trong nước

và axit sunfuric đặc rất háo nước.

Cl2 là một chất khí độc, tan ít trong

nước nhưng tan tốt trong dung dịch NaOH.

Tổ chức hoạt động

Giáo viên chia lớp thành các nhóm

nhỏ, mỗi nhóm gồm 4 học sinh.

Giáo viên giao bài tập cho học sinh.

Học sinh thảo luận và tìm ra kết quả

trong thời gian 3 phút.

Cử 1 nhóm học sinh trình bày kết

quả, các nhóm còn lại theo dõi để nhận xét

và bổ sung. Giáo viên nhận xét và đánh giá

kết quả đúng sai.

a. Trong phòng thí nghiệm, để điều chế khí

clo ta có thể cho dung dịch HCl đặc tác

dụng với chất oxi hóa, ví dụ như MnO2…

Phương trình:

4HClđặc + MnO2 (to) MnCl2 + Cl2 +2H2O.

b. Khí clo sau khi ra khỏi bình 1 thường có

lẫn tạp chất khí hiđroclorua và hơi nước.

c. Vai trò của dung dịch NaCl bão hòa là

loại tạp chất khí hiđroclorua, của H2SO4 đặc

là loại tạp chất hơi nước.

d. Nếu dẫn khí clo có lẫn tạp chất vào bình

chứa H2SO4 đặc trước khi vào bình dung

dịch NaCl bão hòa thì không được, vì clo

thu được vẫn còn lẫn tạp chất hơi nước.

e. Vai trò của bông tẩm xút là ngăn không

cho khí clo (khí độc) thoát ra gây hại cho

người tiến hành thí nghiệm.

Cl2 + 2NaOH NaCl + NaClO + H2O

Bài tập 2:

Nội dung đề: Hình vẽ dưới đây mô tả quá trình điều chế oxi trong phòng thí nghiệm.



a. Tại sao miệng ống nghiệm phải chốc xuống?

b. Có thể thu khí oxi trực tiếp vào lọ thủy tinh (không úp lọ xuống) không?

c. Khi kết thúc thí nghiệm phải rút đèn hay ống dẫn khí ra trước, tại sao?

d. Có thể thay KMnO4 bằng hóa chất nào khác?

Phạm vi sử dụng

Bài “Oxi – ozon” hóa học lớp 10 – truyền thụ kiến thức mới là điều chế oxi trong

phòng thí nghiệm.

Bài luyện tập oxi – lưu huỳnh hóa học lớp 10.

Mục đích

Học sinh biết một số hóa chất được sử dụng điều chế khí oxi trong phòng thí

nghiệm.

Học sinh hiểu một số cách có thể thu khí oxi: dời chỗ nước, thu trực tiếp vào

bình...





Đây là phản ứng nhiệt phân, nhiệt độ ở

phần đáy ống nghiệm – nơi tập trung ngọn lửa –

rất cao.

Oxi được thu qua nước.

Khi có sự chênh lệch nhiệt độ, nước sẽ

di chuyển từ nơi có nhiệt độ cao về nơi có nhiệt

độ thấp hơn.

a. Ống nghiệm kẹp trên giá ở tư thế

hơi chốc miệng xuống để tránh hiện

tượng khi đun KMnO4 ẩm, hơi nước

bay lên đọng lại trên thành ống

nghiệm chảy xuống đáy làm vỡ ống

nghiệm.

b. Có thể thu trực tiếp khí O2 vào lọ

thủy tinh vì: Oxi nặng hơn không




Bài tập này mang tính thực nghiệm

nhiều nên giáo viên chia lớp thành các nhóm

lớn, mỗi nhóm khoảng từ 8 đến 10 học sinh.


Học sinh thảo luận và tìm ra kết quả.

Cử 1 nhóm học sinh trình bày kết quả,

các nhóm còn lại theo dõi để nhận xét và bổ

sung.

Giáo viên nhận xét và đánh giá kết quả

đúng sai.

khí, không phản ứng với không khí.

Tuy nhiên cần chú ý là đầu ống dẫn

khí phải đặt sát đáy lọ thủy tinh.

c. Khi kết thúc thí nghiệm, phải tháo

ống dẫn khí ra trước khi tắt đèn để

tránh hiện tượng nước chảy ngược từ

cốc sang ống nghiệm đang nóng làm

vỡ ống.

d. Có thể thay KMnO4 bằng hỗn hợp

KClO3, MnO2.

Bài tập 3:

Nội dung đề: Trong phòng thí nghiệm có thể điều chế SO3 nhờ

vào dụng cụ như hình vẽ bên:

Biết rằng phía trên dung dịch H2SO3 bão hòa luôn tồn tại

lớp khí SO2 cùng với oxi không khí. Một đoạn dây may xo

được nhúng vào dung dịch Fe2(SO4)3, sau đó được nối với một

nguồn điện làm dây may xo nóng đỏ, khi đó Fe2(SO4)3 bị nhiệt

phân tạo ra Fe2O3 làm chất xúc tác cho phản ứng tạo thành SO3.

Hãy cho biết:

a. Tại các vị trí A, B, C có những chất nào?

b. Sau phản ứng thu được những chất nào có chứa lưu huỳnh? Viết phương trình.


Bài “Hiđro sunfua – lưu huỳnh đioxit – lưu huỳnh trioxit” hóa học lớp 10 – truyền

thụ kiến thức mới là “ứng dụng và sản xuất lưu huỳnh trioxit”.

Mục đích

Học sinh biết phương pháp điều chế SO3 trong công nghiệp.




Học sinh cần lưu ý a. A là dung dịch H2SO3 bão



Học sinh quan sát hình vẽ và nhận thấy A là

dung dịch xác định được A.

H2SO3 là axit yếu, kém bền, dễ bị phân hủy tạo

ra H2O, khí SO2. Đồng thời trong bình có không khí

(có O2, N2) xác định được thành phần của hỗn hợp

khí B.

Trong thành phần hỗn hợp khí B, dưới tác dụng

của xúc tác Fe2O3 thì chỉ có SO2 phản ứng được với

O2.


Đề bài đã chứa đáp án, nên giáo viên có thể sử dụng

phương pháp đàm thoại với hệ thống câu hỏi sau để tổ

chức cho học sinh tìm ra đáp án.

1. Quan sát hình vẽ và cho biết trạng thái tồn tại của A.

Xác định A.

2. H2SO3 là một axit bền hay không bền ở điều kiện

thường?

3. H2SO3 dễ phân hủy thành sản phẩm nào?

4. Nêu thành phần khí chủ yếu của không khí?

5. Xác định các chất trong B, chất C.

6. Fe2O3 đóng vai trò là chất xúc tác cho phản ứng nào?

7. Vậy sau phản ứng thu được những chất nào có chứa

lưu huỳnh? Hãy viết phương trình chứng minh.

hòa; B là hỗn hợp khí SO2, O2,

hơi nước và N2; C là Fe2O3

b. Sau phản ứng thu được hỗn

hợp SO2, SO3, H2SO4 thành giọt

nhỏ dạng sương mù.

Phương trình:

SO3 + H2O H2SO4

2.1.2. Sử dụng hình vẽ chưa đủ nội dung, thông tin để xây dựng nên bài tập và

tổ chức cho học sinh bổ sung các nội dung chưa đầy đủ

Bài tập 4:

Nội dung đề: Hình vẽ dưới đây mô tả quá trình điều chế axit clohiđric trong phòng thí

nghiệm.



a. Xác định các chất A, B, C, D trong hình vẽ trên.

b. Hãy nêu các quá trình xảy ra trong hai ống nghiệm. Viết phương trình hóa học

minh họa (nếu có).

c. Nêu hiện tượng quan sát được khi nhỏ 1 giọt dung dịch thu được lên giấy quì tím.


Bài “Hiđroclorua, axit clohiđric và muối clorua” hóa học lớp 10 – truyền thụ kiến

thức mới là điều chế axit clohiđric trong phòng thí nghiệm.

Bài luyện tập nhóm halogen hóa học lớp 10.

Mục đích

Học sinh biết phương pháp điều chế axit clohiđric trong phòng thí nghiệm.

Kiểm tra kĩ năng vận dụng kiến thức đã học: HCl tan nhiều trong nước tạo thành

dung dịch có tính axit và dung dịch sẽ làm quì tím hóa đỏ.

Rèn luyện kĩ năng viết phương trình hóa học.




Học sinh quan sát hình vẽ và nhận thấy

A chất rắn, C là chất khí và B, D là

dung dịch xác định được A, B, C, D.

Khí HCl tan rất nhiều trong nước, và

khi tan tạo thành dung dịch có tính axit

nên làm quì tím hóa đỏ.

a. A là tinh thể NaCl, B là H2SO4 đặc, C là

khí hiđroclorua và D là nước.

b. Trong ống nghiệm 1: NaCl tác dụng với

H2SO4 đặc theo hai phương trình:

H2SO4đặc + NaCl NaHSO4 + HCl

H2SO4đặc+2NaCl Na2SO4 + 2HCl

Trong ống nghiệm 2: xảy ra quá trình hòa


Bông tẩm xút


Vai trò củ bông tẩm xút là ngăn không

có khí HCl thoát ra ngoài.


Tổ chức học hợp tác theo nhóm nhỏ

(nhóm “rì rầm” có 2 hay 3 học sinh).

Giáo viên in nội dung bài tập dưới

dạng phiếu học tập.

Giáo viên giao nội dung bài tập cho

học sinh.

Học sinh thảo luận và trình bày kết

quả vào phiếu học tập.

Học sinh báo cáo kết quả trước lớp.

Giáo viên và học sinh cùng theo dõi,

nhận xét và đánh giá kết quả.

tan khí hiđroclorua trong nước.

c. Khi nhỏ 1 giọt dung dịch thu được lên

giấy quì tím thì giấy quì hóa đỏ, do khí

hiđroclorua tan trong nước tạo thành dung

dịch HCl có tính axit mạnh.

Bài tập 5:

Nội dung đề: Hãy điền chú thích vào hình vẽ mô tả thí nghiệm về tính tẩy màu của clo

ẩm và giải thích biết chất ở các vị trí là khác nhau.

Giấy quì khô Giấy quì ẩm

Hình 1 Hình 2


Bài “CLO” hóa học lớp 10 – tính chất hóa học của clo: clo tác dụng với H 2O tạo

thành nước clo có tính tẩy màu.


Mục đích

Học sinh biết clo có khả năng tác dụng với H2O tạo thành nước clo.

Học sinh giải thích vì sao nước clo có tính tẩy màu.

Rèn luyện kĩ năng tiến hành thí nghiệm, kĩ năng quan sát, phân tích.






Tính tẩy màu của khí Cl2 ẩm: Khi có nước

Clo trong HClO có số oxi hóa +1 HClO có tính oxi hóa

mạnh nước clo có tính oxi hóa mạnh sẽ tẩy màu tím

của giấy quì.

Điều kiện để thí nghiệm thành công là: Phải có hơi

nước.

Hình 1: Thí nghiệm sử dụng giấy quì khô (1) phải là khí

Cl2 ẩm (2) là H2O

Hình 2: Thí nghiệm sử dụng giấy quì ướt (3) là khí Cl2

khô (4) H2SO4 đặc có tác dụng hút ẩm.


Giáo viên tổ chức 1 cuộc thi tài nhỏ, gồm các bước:

Bước 1: Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm: Nhóm 1, 2 gồm

một số học sinh đóng vai là “thí sinh” dự thi, nhóm 3 là

“giám khảo” đánh giá bài làm của nhóm thí sinh, nhóm 4 là

nhóm làm giám sát, nhận xét giám khảo.

Bước 2: Giáo viên phát đề cho cả bốn nhóm.

Bước 3: Trong khoảng thời gian xác định, nhóm 1, 2 chuẩn

bị bài trình bày bài làm trên bảng phụ, nhóm 3, 4 thảo luận

kín đáp án.

Bước 4: Nhóm 1, 2 treo bảng phụ và thuyết trình các chọn

đáp án. Nhóm giám khảo thảo luận, nhận xét và đánh giá.

Bước 5: Công bố kết quả đội thắng cuộc.

Bước 6: Nhóm 4 nêu nhận xét.

Bước 7: Giáo viên nhận xét, đánh giá và xác nhận lại kết

quả đúng.

(1) Khí Clo ẩm

(2) H2O

(3) Khí Clo khô

(4) H2SO4 đậm đặc



Bài tập 6:

Nội dung đề: Có hỗn hợp khí gồm: O2, O3, H2S, SO2. Sau khi dẫn hỗn hợp khí qua hệ

thống chứa 3 dung dịch KI bão hòa, NaOH bão hòa, H2SO4 đậm đặc được sắp xếp như

hình vẽ dưới đây ta thu được khí O2 sạch.

a. Xác định các dung dịch A, B, C? Viết phương trình chứng minh?

b. Vai trò của H2SO4 đậm đặc trong bình (C) là gì?

c. Cũng hỗn hợp khí trên nhưng thay O2 bằng Cl2 thì có thể dùng bộ dụng cụ trên

tinh chế khí clo không?



Mục đích

Kiểm tra khả năng vận dụng kiến thức đã có của học sinh: tính oxi hóa của oxi,

ozon, tính axit của hidrosunfua, lưu huỳnh đioxit là một oxit axit và tính háo nước

của H2SO4 đặc.

Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích.

Rèn luyện kĩ năng tiến hành thí nghiệm, tinh chế các chất.




Học sinh vận dụng các kiến thức cũ:

O2, O3 đều có tính oxi hóa nhưng tính oxi

hóa của O3 mạnh hơn O2, vì vậy O3 có thể phản

ứng với dung dịch KI còn O2 thì không.

Khí H2S tan trong nước tạo thành dung

dịch H2S có tính axit yếu khí H2S có thể được

giữ lại bằng dung dịch NaOH.

a. A là dung dịch KI. B là dung

dịch NaOH. C là dung dịch H2SO4

đậm đặc.

O3 + 2KI + H2O 2KOH + O2 + I2

H2S + 2NaOH Na2S + 2H2O

SO2 + 2NaOH Na2SO3 + H2O

b. Dùng để làm khô khí O2.



Khí SO2 là oxit axit tác dụng được với

dung dịch NaOH bị dung dịch NaOH giữ lại.


Giáo viên chia lớp thành các nhóm nhỏ,

mỗi nhóm gồm 4 học sinh.


Học sinh thảo luận và tìm ra kết quả trong

thời gian 3 phút.

Cử 1 nhóm học sinh trình bày kết quả,

các nhóm còn lại theo dõi để nhận xét và bổ

sung.


đúng sai.

c. Không được, vì Cl2 tác dụng

được với dung dịch kiềm nên bị giữa

lại.

2.1.3. Sử dụng hình vẽ để tổ chức cho học sinh đề xuất, thiết kế, cải tiến dụng

cụ thí nghiệm, thiết lập sơ đồ sản xuất, điều chế các chất…

Bài tập 7:

Nội dung đề: Bộ dụng cụ sau đây có thể dùng để điều chế chất khí nào trong số các

chất khí sau: Cl2, O2, NH3, SO2?



Bông



Mục đích

Kiểm tra khả năng vận dụng kiến thức đã có của học sinh: cách tính tỉ khối của

một chất khí so với không khí, từ đó xác định khí nặng hơn hay nhẹ hơn không

khí; phương pháp điều chế Cl2, O2, SO2 trong phòng thí nghiệm.


Rèn luyện kĩ năng tiến hành thí nghiệm, kĩ năng thiết kế, lập sơ đồ sản xuất, tinh

chế các chất.




Học sinh cần phân tích bộ dụng cụ trên

gồm hai phần:

Bộ phận thu khí là một cốc thủy tinh miệng

hở hướng lên trên, được đậy bằng một tấm thủy

tinh nhỏ nên vẫn tiếp xúc với không khí.

Bộ phận điều chế khí gồm một phễu nhỏ

giọt chứa chất lỏng được nhỏ xuống một chất lỏng

hay một chất rắn chứa trong bình cầu.

Học sinh rút ra được bộ dụng cụ trên được

dùng để điều chế chất khí có ba đặc điểm: Nặng

hơn không khí, không tác dụng với không khí,

được sinh ra do một chất lỏng tác dụng với một

chất lỏng hay một chất rắn.


Bài tập này mang tính thực nghiệm nhiều

nên giáo viên chia lớp thành các nhóm lớn, mỗi

nhóm khoảng từ 8 đến 10 học sinh.


Học sinh thảo luận và tìm ra kết quả.

Cử 1 nhóm học sinh trình bày kết quả, các

Bộ dụng cụ này dùng tốt cho

điều chế Cl2, SO2.

Nếu điều chế O2 từ H2O2, xúc

tác MnO2 thì cũng có thể dùng tạm

bộ dụng cụ này để điều chế O2.

Bộ dụng cụ trên không dùng

để điều chế khí amoniac vì NH3

nhẹ hơn không khí.



nhóm còn lại theo dõi để nhận xét và bổ sung.


đúng sai.

Bài tập 8:

Nội dung đề: Hãy chỉ ra điểm sai trong hình vẽ dưới đây và hoàn chỉnh lại cho đúng.



Mục đích

Kiểm tra khả năng vận dụng kiến thức đã có của học sinh: khí hiđroclorua tan tốt

trong nước nên bị giữ lại khi đi qua dung dịch NaCl, Cl2 tan ít trong nước.



chế các chất.




Mục đích của thí nghiệm là loại bỏ HCl ra

khỏi hỗn hợp khí Cl2 và HCl.

Khí HCl tan rất tốt trong nước và người ta

dùng dung dịch NaCl bão hòa để loại bỏ HCl.

Khí clo không tan trong dung dịch NaCl

bão hòa


Tổ chức học hợp tác theo nhóm nhỏ (nhóm

“rì rầm” có 2 hay 3 học sinh).

Giáo viên in nội dung bài tập dưới dạng

Hình vẽ thiết kế sai cách lắp

ống dẫn khí.

Ống dẫn hỗn hợp khí HCl, Cl2

vào bình chứa chưa tiếp xúc và sục

sâu vào dung dịch NaCl bão hòa,

nên khí HCl không thể tan trong

dung dịch NaCl bão hòa được.

Ống dẫn khí Cl2 thu được lại

sục sâu vào dung dịch NaCl bão

hòa, trong dung dịch này không có

hòa tan khí clo.


Dung dịch NaClbão hòa


phiếu học tập.

Giáo viên giao nội dung bài tập.

Học sinh thảo luận và trình bày kết quả vào



Giáo viên và học sinh cùng theo dõi, nhận

xét và đánh giá kết quả.

Cách thiết kế đúng:

Dung dịch NaCl bão hòa

Bài tập 9:

Nội dung đề: Có ba ống nghiệm không nhãn, mỗi ống chứa 1 trong ba chất khí SO2, O2,

HCl không màu. Úp các ống nghiệm vào các chậu nước và thu được kết quả như hình vẽ

dưới đây:

a. Khí trong ống nghiệm nào tan trong nước tốt nhất?

b. Xác định các khí trong từng ống nghiệm.

c. Nếu thay nước ở chậu thứ hai bằng dung dịch NaOH thì quan sát thấy hiện tượng

gì?

Phạm vi sử dụng:


Mục đích

Kiểm tra khả năng vận dụng kiến thức đã có của học sinh: khí hiđroclorua tan rất

nhiều trong nước (ở 20oC, 1 thể tích nước hòa tan gần 500 thể tích khí HCl), khí

SO2 tan nhiều trong nước (ở 20oC, 1 thể tích nước hòa tan được 40 thể tích khí

SO2), khí oxi tan ít trong nước (ở 20oC, 1 thể tích nước hòa tan được 0,031 thể

tích khí oxi).



Chậu 1 Chậu 2 Chậu 3



chế các chất.




Khí hiđroclorua tan rất nhiều trong nước (ở

20oC, 1 thể tích nước hòa tan gần 500 thể tích khí

HCl).

Khí SO2 tan nhiều trong nước (ở 20oC, 1

thể tích nước hòa tan được 40 thể tích khí SO2).

Khí oxi tan ít trong nước (ở 20oC, 1 thể tích

nước hòa tan được 0,031 thể tích khí oxi).

Khi khí tan trong nước, áp suất khí sẽ giảm

và nước sẽ dâng lên trong ống nghiệm. Khí càng

tan tốt thì nước dâng trong ống nghiệm càng cao.


Tổ chức học hợp tác theo nhóm nhỏ

Giáo viên in nội dung bài tập dưới dạng


Giáo viên giao nội dung bài tập.

Học sinh thảo luận và trình bày kết quả vào



Giáo viên và học sinh cùng theo dõi, nhận

xét và đánh giá kết quả.

a. Khí trong ống nghiệm C tan trong

nước tốt nhất.

b. Khí trong ống nghiệm A là O2,

trong B là SO2, trong C là HCl.

c. Nếu thay nước ở chậu thứ hai

bằng dung dịch NaOH thì thấy nước

dâng cao, do SO2 là một oxit axit có

thể tác dụng với dung dịch NaOH.

SO2 + NaOH NaHSO3

Hay

SO2 + 2NaOH Na2SO3 + H2O

2.2. Biện pháp thực hiện� Xây dựng một số bài tập có hình vẽ như trên thuộc phần phi kim hóa học lớp 10

(chương halogen và oxi – lưu huỳnh).



� Chọn 1 số bài tập có hình vẽ để thiết kế các hoạt động học tập cho bài lên lớp, cụ thể như sau:

Bài tập Sử dụng

Bài tập 1 Bài “Clo” hóa học lớp 10 – truyền thụ kiến thức mới là điều chế

clo trong phòng thí nghiệm.

Bài tập 5 Bài luyện tập halogen hóa học lớp 10

Bài tập 2 Bài “Oxi – ozon” hóa học lớp 10 – truyền thụ kiến thức mới là

điều chế oxi trong phòng thí nghiệm.

Bài tập 9 Bài luyện tập oxi – lưu huỳnh hóa học lớp 10.

� Tiến hành dạy thực nghiệm các bài trên lớp 10A4 và 10A5 (tổng số học sinh là 91). � Tiến hành lấy ý kiến phản hồi của học sinh sau khi tham gia các tiết học sử dụng bài

tập có hình vẽ nhằm đánh giá hiệu quả của dạng bài tập này trong quá trình dạy học hóa học. Nội dung

PHIẾU PHẢN HỒI CỦA HỌC SINHSau khi tham dự các tiết học sử dụng bài tập có hình vẽ để tổ chức các hoạt động

dạy học, em hãy cho biết ý kiến về một số vấn đề dưới đây bằng cách đánh dấu (x) vào ô lựa chọn.

(Mức độ 1 là có nhưng không nhiều, 4 là rất nhiều)Tiêu chí Mức độ

1 2 3 41. Mức độ tiếp thu kiến thức2. Giờ học sinh động, hấp dẫn3. Rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm 4. Phát triển năng lực quan sát5. Rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp6. Rèn luyện kĩ năng vận dụng linh hoạt các kiến thức7. Gắn nội dung lí thuyết với thực tiễn

III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI

Bài tập có hình vẽ là một trong những phương tiện dạy học góp phần phát huy

tính cực của học sinh, giúp học sinh thêm hứng thú với bài học, rèn luyện các kĩ năng

quan sát, phân tích, tổng hợp… Trong đề tài này, tôi đã hoàn thành được mục tiêu ban

đầu đề ra: đề cập đến ý nghĩa, tác dụng của bài tập hóa học, phân loại bài tập, xây dựng



được một số bài tập có hình vẽ phần phi kim hóa học lớp 10, tiến hành dạy thực nghiệm

và lấy ý kiến phản hồi của học sinh nhằm đánh giá hiệu quả của đề tài.

� Kết quả định tính: Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy giờ học sinh động,

hấp dẫn , học sinh tiếp thu kiến thức rất tốt và ngoài nội dung lí thuyết học sinh còn

được rèn luyện kĩ năng tiến hành thí nghiệm, thấy hóa học gần với thực tiễn sản xuất.

� Kết quả định lượng

Tiêu chí Số HS lựa chọn mức độ 1 2 3 4

1. Mức độ tiếp thu kiến thức 2 4 10 752. Giờ học sinh động, hấp dẫn 1 3 82 53. Rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm 0 8 56 274. Phát triển năng lực quan sát 1 1 59 305. Rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp 3 5 34 496. Rèn luyện kĩ năng vận dụng linh hoạt các kiến thức 0 8 12 717. Gắn nội dung lí thuyết với thực tiễn 2 1 10 77 Xử lí kết quả

Tiêu chí % HS lựa chọn mức độ1 2 3 4

1. Mức độ tiếp thu kiến thức 2,20 4,40 10,98 82,422. Giờ học sinh động, hấp dẫn 1,10 3,30 90,10 5,503. Rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm 0,00 8,79 61,54 29,674. Phát triển năng lực quan sát 1,10 1,10 64,84 32,965. Rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp 3,29 5,49 37,36 53,866. Rèn luyện kĩ năng vận dụng linh hoạt các kiến thức 0,00 8,79 13,19 78,027. Gắn nội dung lí thuyết với thực tiễn 2,20 1,10 10,98 84,61

Nhận xét:

Dựa vào bảng thống kê % học sinh lựa chọn các mức độ, ta thấy đa số học sinh

cho rằng: bản thân tiếp thu được lượng lớn kiến thức sau khi thực hiện các bài tập có

hình vẽ, được rèn luyện rất nhiều về kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng phân tích, tổng

hợp, kĩ năng tiến hành thí nghiệm, phát triển năng lực tư duy khái quát, phát huy tính

sáng tạo, vận dụng linh hoạt các kiến thức và gắn lí thuyết hóa học với thực tiễn sản xuất.

IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG



Để việc sử dụng bài tập có hình vẽ trong dạy học hóa học đạt kết quả tốt, tôi đề nghị một số ý kiến sau:

Bài tập được thiết kế phải phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh.

Hình vẽ được thiết kế rõ ràng, có tính khoa học, chính xác và tính thẩm mĩ cao.

Hình thức tổ chức chủ yếu khi sử dụng dạng bài tập này là hoạt động nhóm. Vì

vậy, giáo viên cần phải chú ý phân chia các nhóm phù hợp, có sự đồng đều về mức độ

nhận thức giữa các nhóm học sinh, hướng dẫn học sinh một số nguyên tắc khi thảo luận,

trình bày kết quả…

Giáo viên có thể sử dụng các phiếu học tập, phần mềm powerpoint, màn hình

chiếu hay bảng phụ để làm phương tiện hỗ trợ khi trình bày đề bài hay kết quả trước lớp.

V. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông và đại học

– một số vấn đề cơ bản, NXB Giáo dục.

2. Vũ Thị Thơ, Bài tập hóa học phổ thông, Khoa hóa trường đại học sư phạm TP. Hồ

Chí Minh.

3. Lê Trọng Tín (2006), Những phương pháp dạy học tích cực trong dạy học hóa học,

tài liệu bồi dưỡng thường xuyên giáo viên THPT chu kì III, trường đại học sư phạm

TP. Hồ Chí Minh.

4. Nguyễn Thị Sửu, Tổ chức qúa trình dạy học hóa học phổ thông, khoa hóa trường đại

học sư phạm Hà Nội.

5. Sách giáo khoa hóa học 10, NXB Giáo dục.

Người thực hiện

Hồ Thị Mỹ Dung



MỤC LỤC

I. Lí do chọn đề tài…………………………………………………………………………

1

II. Tổ chức thực hiện đề tài………………………………………………………………..

1

1. Cơ sở lí luận…………………………………………………………………………..

1

1.1. Khái niệm bài tập………………………………………………………………… 1

1.2. Tác dụng của bài tập hóa học……………………………………………………..

1

1.3. Phân loại bài tập hóa học………………………………………………………….

2

1.4. Sử dụng bài tập có hình vẽ trong dạy học hóa học………………………………..

2

2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài………………………………

3

2.1. Nội dung…………………………………………………………………………..

3

2.1.1. Sử dụng hình vẽ có đủ nội dung, thông tin để xây dựng nên bài tập và

tổ chức cho học sinh quan sát hiểu nội dung kiến thức, kĩ năng cần thu nhận………

3

2.1.2. Sử dụng hình vẽ chưa đủ nội dung, thông tin để xây dựng nên bài tập

và tổ chức cho học sinh bổ sung các nội dung chưa đầy đủ………………………….

7

2.1.3. Sử dụng hình vẽ để tổ chức cho học sinh đề xuất, thiết kế, cải tiến

dụng cụ thí nghiệm, thiết lập sơ đồ sản xuất, điều chế các chất…………………….

12

2.2. Biện pháp thực hiện………………………………………………………………

17

III. Hiệu quả của đề tài…………………………………………………………………...

17


Trang


IV. Đề xuất, khuyến nghị, khả năng áp dụng…………………………………………….

19

V. Tài liệu tham khảo…………………………………………………………………….

19



SỞ GD – ĐT ĐỒNG NAI CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Trường THPT Thanh Bình Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

-------------- ----------

Phú Bình, ngày 20 tháng 05 năm 2012

PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Năm học: 2011 – 2012

Tên sáng kiến kinh nghiệm:

SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ HÌNH VẼ TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC

Họ và tên tác giả: HỒ THỊ MỸ DUNG

Đơn vị: Tổ HÓA HỌC

Lĩnh vực

Quản lí giáo dục Phương pháp dạy học bộ môn x

Phương pháp giáo dục Lĩnh vực khác

1. Tính mới

- Có giải pháp hoàn toàn mới

- Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có x

2. Hiệu quả

- Hoàn toàn mới và đã có triển khai áp dụng trong toàn ngành

có hiệu quả cao

- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã

triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả

- Hoàn toàn mới và đã có triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu

quả cao

- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã

triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả x

3. Khả năng áp dụng

- Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường

lối, chính sách

- Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng áp dụng vào thực

tiễn, dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống



- Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng

áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng x

XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ


Documents

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI · Web viewTác dụng đức dục Bài tập hóa học có tác dụng giáo dục đạo đức tư tưởng vì khi giải bài tập