S HPREHIA E - INPO · S HPREHIA E A KTIVIZMIT: kurrikulë për edukimin joformal të të rinjve në fushën e aktivizmit Iniciativa për Progres ² INPO Programi për Edukim Demokratik

SHPREHIA E AKTIVIZMIT: kurrikulë për edukimin joformal

të të rinjve në fushën e aktivizmit

Iniciativa për Progres – INPO

Programi për Edukim Demokratik

Kjo kurrikulë është produkt i projektit “Shkolla e Aktivizmit 2.0”, projekt i implementuar nga Organizata Jo-Qeveritare “Iniciativa për Progres – INPO” me mbështetjen financiare të Charles Stewart Mott Foundation dhe Rockefeller Brothers Fund.

Shprehia e Aktivizmit ► Faqe 4

Autore: Brikena Avdyli

Qëndrimet e shprehura në këtë dokument janë përgjegjësi e

Organizatës INPO dhe autores, dhe nuk paraqesin domosdoshmërisht qëndrimet e Charles Stewart Mott

Foundation dhe Rockefeller Brothers Fund.

Të gjitha të drejtat e këtij botimi i takojnë Iniciativës për Progres –

INPO. Asnjë pjesë e këtij botimi nuk mund të printohet, distribuohet,

kopjohet, shumëfishohet në çfarëdo forme apo mënyre, elektronike ose të shtypur, pa pajtimin paraprak të Organizatës Iniciativa për Progres. Të drejtat dhe prona intelektuale e

këtij botimi mbrohen me Ligjin nr.04/L-065 për të Drejtat e Autorit

dhe të Drejtat e Përafërta të Republikës së Kosovës

© Iniciativa për Progres – INPO

Mars 2018

Përmbajtja ► Faqe 5

Përmbajtja

Rreth INPO-së ....................................................................................... 7

Hyrje ...................................................................................................... 8

Moduli I: Identifikimi i problemit ......................................................... 9

Identifikimi i fushave së interesimit ........................................................ 10

Hulumtimi i problemeve që ju brengosin ................................................. 13

Zgjedhja e problemit _____________________________________________ 13

Zgjedhja e metodologjisë së mbledhjes së të dhënave_______________ 14

Llojet e të dhënave _______________________________________________ 16

Mbledhja e të dhënave .............................................................................. 18

Burimet ekzistuese_______________________________________________ 18

Pyetësorët ______________________________________________________ 21

Intervista ______________________________________________________ 23

Eksperimentet _________________________________________________ 25

Adresimi i paragjykimeve individuale në hulumtim __________________ 27

Analiza e të dhënave ................................................................................ 28

Analiza e të dhënave sasiore _____________________________________ 28

Analiza e të dhënave cilësore _____________________________________ 30

Shkrimi i një raporti të hulumtimit .......................................................... 35

Citimi i të dhënave ______________________________________________ 39

Lista e komponentëve të hulumtimit ...................................................... 45

Moduli II: Gjetja e zgjidhjeve .............................................................. 47

Gjetja e inspirimit ..................................................................................... 48

Hulumtimi i zgjidhjeve të ngjashme në botë .......................................... 49

Zgjidhjet ekzistuese _____________________________________________ 49

Konsultimi me palë të tjera _______________________________________ 52

Zhvillimi i projekteve ................................................................................ 57

Definimi i zgjidhjes ______________________________________________ 57

Zhvillimi i objektivave ____________________________________________ 59

Planifikimi i aktiviteteve ___________________________________________ 61

Hartimi i buxhetit _______________________________________________ 77


Zhvillimi i planit të monitorimit dhe vlerësimit ______________________ 83

Ngritja e fondeve...................................................................................... 94

Sigurimi i qëndrueshmërisë ..................................................................... 98

Moduli III: Marrja e një iniciative ....................................................... 101

Hapat e parë në implementimin e projektit .......................................... 103

Realizimi dhe monitorimi i aktiviteteve ................................................ 105

Plani i veprimit _________________________________________________ 105

Realizimi i aktiviteteve ___________________________________________ 114

Monitorimi i implementimit të projektit ____________________________ 116

Monitorimi i shpenzimeve të projektit _____________________________ 119

Përmbyllja e projektit .............................................................................. 123

Mësimet e nxëna ______________________________________________ 123

Rezultatet e detyrave........................................................................ 125

20 ide për aktivitete .......................................................................... 127

Shabllonët .......................................................................................... 128

Shablloni I: Plani i aktiviteteve ................................................................ 128

Shablloni II: Buxheti ................................................................................. 129

Shablloni III: Plani i monitorimit dhe veprimit ........................................ 132

Shablloni IV: Plani i veprimit .................................................................. 134

Shablloni V: Monitorimi i implementimit të projektit ............................ 135

Shablloni VI: Monitorimi i shpenzimeve ................................................. 136

Bibliografia ......................................................................................... 139

Rreth INPO-së ► Faqe 7

Rreth INPO-së

Iniciativa për Progres (INPO) është organizatë joqeveritare dhe jofitimprurëse e themeluar në vitin 2005 me qëllim që të përparoj pjesëmarrjen e qytetarëve në proceset shoqërore, përmes së cilës avokohet për çështje shoqërore, politike, ekonomike, forcimin e parimit të transparencës dhe llogaridhënies së institucioneve publike, rritjen e kërkesave të qytetarëve si dhe luftimin e korrupsionit, duke synuar në promovimin e vlerave të një shoqërie të hapur dhe demokratike.

Vizioni i Organizatës INPO është për institucione lokale që qeverisen me vlera demokratike ku qytetari është bashkëvendimmarrës, ndërsa INPO për mision ka promovimin e demokratizimit të qeverisjes lokale përmes aktivizmit qytetar dhe përkushtohet në avansimin e vlerave të një shoqërie të hapur.

Vizioni dhe misioni i Organizatës INPO përmbushen përmes aktiviteteve të ndryshme të punës të cilat organizohen nga dy (2) programet e specializuara të Organizatës: (i) Programi për Qeverisje të Mirë, dhe (ii) Programi për Edukim Demokratik. Ky dokument është produkt i Programit për Edukim Demokratik, program i cili ka për qëllim krijimin e mundësive për të rinjtë për të qenë aktiv dhe promotor të një shoqërie të hapur.

INPO që nga themelimi ka shtyrë përpara agjendat për më shumë transparencë në shpenzimet financiare publike, përfshirjen më të mirë dhe më të gjerë të qytetarëve në proceset e vendimmarrjes publike dhe rritjen e llogaridhënies së zyrtarëve publik të ndjeshëm ndaj korrupsionit dhe sjelljeve të tjera të këqija në institucionet publike.


Hyrje

Ndryshimet më të mëdha fillojnë nga iniciativat e vogla. Shpesh ato iniciohen nga persona të rëndomtë, por me ide që sjellin ndryshime të jashtëzakonshme. Këta persona dallohen për punën dhe vullnetin e tyre për të kontribuar në shoqëri, të cilën e bëjnë në mënyrë aktive. Këtë mund ta bëjmë të gjithë ne. Me pak vullnet ju mund të mësoni si të ndryshoni gjërat që ju brengosin në komunitetin tuaj, dhe me punë, sidomos pasi të shihni rezultatet e para, të qenit qytetarë aktiv kthehet në shprehi. Këtë shprehi duhet ta ndërtoni brenda vetës dhe rrethit tuaj, se vetëm duke punuar në mënyrë aktive në komunitetin tuaj, mund të krijoni jetën që dëshironi. Kështu ne ndërtojmë lagjen tonë, qytetin tonë, Kosova ndërtohet me kontributin e çdo individi.

Kjo kurrikulë ka për qëllim të ju udhëzoj në krijimin e shprehisë së aktivizmit. Kjo do të jetë veçanërisht e dobishme për të gjithë ju që keni ide të ndryshme, por nuk dini si të filloni. Këtu do të gjeni të gjitha hapat që mund të merrni, bashkë me udhëzime se si të kaloni nga hapi në hap. Puna e parë që do të bëni është të mblidhni dhe të analizoni të gjitha informatat për problemin që dëshironi të zgjidhni. Kjo do të ju jep besueshmëri në rrethin tuaj dhe do të ju ndihmoj të gjeni zgjidhjet më të mira të mundshme. Pasi të kuptoni mirë problemin, ju do të mësoni se si të zhvilloni idetë tuaja në projekte konkrete. Projektet konkrete do të ju tregojnë qartë si të implementoni projektin, si dhe si të matni ndryshimin që do të rezultoj nga puna juaj. Vetëm pasi të kuptoni mirë problemin dhe të zhvilloni ide specifike për të adresuar atë, do të mund të vazhdoni me hapin e fundit, që është realizimi i idesë. Dhe pasi të realizoni idenë e parë, do të ktheheni nga fillimi për të zgjidhur ndonjë problem tjetër apo për të gjetur zgjidhje tjera për të adresuar problemin që ju brengosë. Kështu krijohet shprehia e aktivizmit, dhe me iniciativa të vogla krijojmë ndryshime të mëdha.

Kurrikula përmban një sërë mjetesh të cilat mund t’i përdorni për të hulumtuar problemet, për të zhvilluar idetë për zgjidhje dhe për të implementuar ato zgjidhje. Për secilin mjet, do të gjeni udhëzime se si të përdorni atë, si dhe do të keni një detyrë dhe një shembull të realizimit të detyrës. Këto detyra do të ju ofrojnë mundësi të ushtroni përdorimin e këtyre mjeteve, të cilat do të jenë të dobishme edhe për zhvillimin tuaj profesional. Secila detyrë ka një numër të caktuar të pikëve, ku brenda secilit modul do të mund të arrini 100 pikë.

Moduli I: Identifikimi i problemit ► Faqe 9

Moduli I: Identifikimi i problemit

Moduli i parë: Hulumtimi cilësor dhe sasior/Identifikimi i problemit - përmes këtij moduli të rinjtë do të mësohen të përdorin metoda të avansuara të hulumtimit për të identifikuar problemet në komunitet e tyre, sesi fillohet dhe zhvillohet i tërë procesi i hulumtimit, leximin dhe zhvillimin e të dhënave nga hulumtimi për problemet në komunitetet e tyre ose çështjet në përgjithësi që të rinjtë do të mëtojnë të hulumtojnë, dhe shkrimin e raportit të hulumtimit.


Identifikimi i fushave së interesimit

Hapi i parë për tu bërë qytetar/e aktiv/e është identifikimi i fushave të interesimit. Përderisa komunitetet tona ballafaqohen me probleme të shumta, ju nuk mund të zgjidhni të gjitha. Për më tepër, disa probleme mund të mos ju duken të rëndësishme ose mund të mos keni interesim për të zgjidhur ato. Por, në mesin e shumë problemeve, ju mund të zgjedhni problemin që ju brengos më shumë, ku edhe keni interesim dhe vullnet për të kontribuar.

Identifikimi i fushave të interesimit është thelbësor për sukses në qytetari aktive dhe në karrierë.

1.1. Detyrë individuale: Identifikimi i fushave të interesimit – 5 pikë

Hapi i parë: Krijoni një listë me problemet e komunitetit tuaj që ju brengosin juve. Lista mund të ketë probleme të shumta, të cilat ju kujtohen juve kur mendoni për rrethin tuaj dhe për vendin në përgjithësi. Mundohuni që problemet që listoni të jenë sa më specifike.

Hapi i dytë: Prej të gjitha problemeve në listë, zgjidhni 2 që ju brengosin më shumë. Për secilën prej tyre, përgjigjuni në pyetjet në vijim, duke vlerësuar vetën prej 1 (nuk është e vërtetë) deri në 5 (plotësisht e vërtetë).

Nr. Mendimi juaj 1 2 3 4 5

1 Ky problem më bënë shumë nervoz

2 Shpesh debatoj me familje dhe shoqëri rreth këtij problemi

3 Kam hulumtuar disa raste të ngjashme në botë dhe kam ide për zgjidhje

4 Kam biseduar me shokë dhe shoqe për një aktivitet që mund të ndihmoj në zgjidhjen e problemit

5 Idea që mund të kontribuoj, sado pak, më bënë shumë entuziast/e

6 E dua punën në këtë fushë


7 Edhe nëse nuk funksionon kjo zgjidhje, unë do të provoj me një zgjidhje tjetër

8 Nuk brengosem aspak për njerëzit që mundohen të më dekurajojnë

9 Do të punoja në zgjidhjen e këtij problemi edhe nëse askush nuk e vlerëson punën time

10 Do të punoja për zgjidhjen e këtij problemi edhe në baza vullnetare

Vlerat e larta në përgjigjet tuaja tregojnë që ky problem ju brengos juve direkt. Specifikisht, vlerat e larta në pyetjet në vijim tregojnë:

Pyetjet 1 dhe 2 – tregon revoltën tuaj për situatën e krijuar, që është motivi kryesor për të gjetur zgjidhje

Pyetjet 3 dhe 4 – tregon interesimin tuaj për zgjidhje potenciale

Pyetjet 5 dhe 6 – tregon entuziazmin dhe vullnetin tuaj për të kontribuar direkt në zgjidhje të këtij problemi

Pyetjet 7 dhe 8 – tregon dedikimin tuaj dhe se ju nuk do të zmbrapseni lehtë nga sfidat apo reagimet dekurajuese

Pyetjet 9 dhe 10 – tregon se motivi juaj kryesor është zgjidhja e problemit, edhe nëse ju nuk përfitoni asgjë nga ajo zgjidhje, qoftë ajo njohje publike apo kompensim financiar.

Ndarja e këtyre kategorive do të ju ndihmoj të identifikoni se në cilën komponentë jeni më të fortë, dhe çka mund të përmirësoni, në mënyrë që të bëheni qytetar/e aktiv/e që zgjidh probleme.

Shembull: Identifikimi i fushave të interesimit

Hapi i parë

Disa nga problemet në komunitetin tim janë:

Ndotja e ajrit

Qentë endacak

Mungesa e qasjes për përdorues të karrocave


Pabarazia gjinore në ndarjen e trashëgimisë

Apatia e të rinjve

Mungesa e parqeve në lagje të ndryshme

Hapi i dytë

Nga lista e problemeve, do të zgjedhni apatinë e disa të rinjve të cilët mendojnë që nuk mund të bëjnë asgjë për komunitetin e tyre, rrjedhimisht distancohen dhe ata nuk marrin ndonjë iniciativë. Vlerësimet për problemin mund të jenë:

Nr. Mendimi juaj 1 2 3 4 5

1 Ky problem më bënë shumë nervoz 5

2 Shpesh debatoj me familje dhe shoqëri rreth këtij problemi

4

3 Kam hulumtuar disa raste të ngjashme në botë dhe kam ide për zgjidhje

5

4 Kam biseduar me shokë dhe shoqe për një aktivitet që mund të ndihmoj në zgjidhjen e problemit

4

5 Idea që mund të kontribuoj, sado pak, më bënë shumë entuziast/e

5

6 E dua punën në këtë fushë 5

7 Edhe nëse nuk funksionon kjo zgjidhje, unë do të provoj me një zgjidhje tjetër

3

8 Nuk brengosem aspak për njerëzit që mundohen të më dekurajojnë

5

9 Do të punoja në zgjidhjen e këtij problemi edhe nëse askush nuk e vlerëson punën time

4

10 Do të punoja për zgjidhjen e këtij problemi edhe në baza vullnetare

4

Vlerat e larta në pyetjet e ndryshme tregojnë rëndësinë e këtij problemi për mua, dhe gatishmërinë për të punuar në këtë çështje të rëndësishme për mua.


Hulumtimi i problemeve që ju brengosin

Zgjedhja e problemit

Hapi i parë në një projekt hulumtimi është zgjedhja e temës. Për të siguruar që ju punoni me dedikim gjatë gjithë procesit, ju duhet të siguroheni që tema që zgjidhni është temë që ju pëlqen dhe intereson. Do të ishte ideale sikurse tema juaj të jetë një problem të cilën e keni shumë për zemër dhe për të cilin ju jeni shumë kurioz për të parë se çfarë janë rezultatet e hulumtimit. Përveç kësaj, sigurohuni që tema e hulumtimit të jetë e realizueshme brenda kohës dhe burimeve që keni në dispozicion1. Për këtë arsye është me rëndësi që tema të jetë e gjerë mjaftueshëm, që të mos ju kufizoj juve gjatë hulumtimit dhe njëkohësisht e ngushtë mjaftueshëm, që mos të keni mundësi të dilni nga tema apo të mos mund të arrini të bëni analizë të mirëfilltë.

Në vijim mund të gjeni shembuj të temave të hulumtimit që janë specifike dhe atyre që nuk janë specifike mjaftueshëm.

Shembuj të mirë të temave të hulumtimit:

1. Pjesëmarrja e votuesve të rinjë në procese zgjedhore në Kosovë

2. Politikat kundër ngacmimeve në shkolla të mesme të Komunës së Prishtinës

3. Përfshirja e nxënësve të shkollave të mesme të Komunës së Prizrenit në aktivitete vullnetare

Shembuj jo të mirë të temave të hulumtimit:

1. Gjithpërfshirja në procese zgjedhore 2. Ngacmimi në shkolla 3. Vullnetarizmi në Kosovë

“Pjesëmarrja e votuesve të rinjë në procese zgjedhore në Kosovë” është temë e mirë hulumtimi pasi që ka targetin e qartë (votuesit e rinjë përfshinë djemtë dhe vajzat që mbushin 18 vjeç para ose në ditën e zgjedhjeve) dhe përcaktohet në procese zgjedhore në Kosovë. Varësisht prej kohës dhe burimeve që keni në dispozicion ju mund të zgjedhni sa procese zgjedhore do të analizoni, dhe a do

1 Loraine Blaxter, Christina Hughes, dhe Malcolm Tight, Si të hulumtoni (Milton Keynes: Open University Press, 2006), 25.


të jenë ato vetëm Zgjedhje për Kuvend të Kosovës, vetëm Zgjedhje Lokale, apo një kombinim i të dyjave. Zgjedhja e proceseve zgjedhore si pikë e analizës e zgjeron temën mjaftueshëm, në mënyrë që të mos ju limitoj juve vetëm në hulumtimin e pjesëmarrjes së votuesve të rinjë si votues, por edhe si persona që potencialisht dërgojnë ankesa në Panelin Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP) apo edhe që marrin pjesë në proces si vëzhgues. Në rast se nuk keni kohë dhe burime të mjaftueshme, atëherë ju mund të fokusoni temën vetëm në pjesëmarrje në zgjedhje, ku ju mjafton të merrni të dhëna nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) për dalje në zgjedhje të grup moshave të ndryshme, dhe me këtë të bëni një hulumtim të mirë.

“Gjithëpërfshija në procese zgjedhore” nuk është shembull i mirë i një teme të hulumtimit pasi që është shumë e gjerë. Fillimisht, vendi i analizës nuk përcaktohet dhe ky mund të jetë hulumtim i nivelit të gjithëpërfshirjes në procese zgjedhore në mbarë botën. Përveç kësaj, gjithëpërfshirja është term shumë i gjerë që përfshinë grupe të ndryshme të margjinalizuara si gratë, të rinjtë, personat me aftësi të kufizuar, minoritetet etnike, dhe të tjerë. Një hulumtim i tillë do të kërkonte investime të mëdha financiare, vite të tëra për hulumtim, dhe qindra hulumtues/e të cilët do të merreshin me grupe të ndryshme. Mirëpo, kjo nuk është temë e mirë për një hulumtim që nuk ka këto burime, dhe për këtë arsye është me rëndësi përcaktimi i një grupi të margjinalizuar të cilin do të hulumtoni.

1.2. Detyrë në grup: Zgjedhja e temave – 5 pikë

Hapi i parë: Duke përcjellur analizën e temave më lartë, në grupe të përbëra prej 4-6 persona, diskutoni temat e dyta dhe të treta në shembujt e dhënë.

Hapi i dytë: Diskutoni pse janë apo nuk janë këto tema të mira, dhe si do të mund të përmirësoheshin.

Hapi i tretë: Diskutimin përmblidheni në pika të shkurtra, të cilat do të prezantohen nga njëri nga anëtarët e grupit.

Zgjedhja e metodologjisë së mbledhjes së të dhënave

Pas zgjedhjes së temës, ju do të zgjedhni metodologjinë e hulumtimit. Fillimisht, në bazë të kohës dhe burimeve në dispozicion, ju do të zgjedhni metodologjinë për mbledhje të të dhënave dhe do të vendosni se a do të bëni hulumtim parësor (primar), dytësor (sekondar), apo një kombinim të të dyjave. Hulumtimi parësor është mbledhja e të dhënave përmes mjeteve që


dizajnohen specifikisht për të gjetur përgjigje për temën e hulumtimit2. Shembull, nëse hulumtoni pjesëmarrjen e votuesve të rinjë në procese zgjedhore në Kosovë, ju mund të zhvilloni pyetësor përmes të cilit ju do të hulumtoni se çfarë mendojnë maturantët e shkollave të mesme për proceset zgjedhore dhe a do të dalin ata të votojnë në zgjedhjet e ardhshme. Ky pyetësor do të dizajnohet ekskluzivisht për temën tuaj dhe rrjedhimisht është hulumtim origjinal i juaji. Hulumtimi parësor mund të realizohet përmes pyetësorëve, intervistave, fokus grupeve, sondazheve, eksperimenteve, dhe mjete të ngjashme, ku ju merrni informata specifike për temën direkt nga burimi.

Hulumtimi dytësor është mbledhja e informatave nga burime ekzistuese, të cilat janë mbledhë për ndonjë temë të ngjashme, por që mund të shfrytëzohen edhe për temën tuaj3. Këto informata mund të shërbejnë për të treguar ndonjë histori të problemit apo për të bërë krahasime të të dhënave me të dhënat e juaja. Shembull i hulumtimit dytësor në temën për pjesëmarrjen e votuesve të rinjë në procese zgjedhore në Kosovë është analiza e raporteve të daljes në zgjedhje të realizuara nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve. Qëllimi i këtyre raporteve është informimi i publikut për trende të daljes në zgjedhje, por ju mund t’i shfrytëzoni informatat për votuesit e rinjë për hulumtimin tuaj.

Duke qenë se zakonisht koha dhe burimet janë të limitueshme, hulumtuesit/et në shumicën e rasteve zgjedhin metoda të kombinuara. Fillimisht bëhet një hulumtim dytësor, përmes shqyrtimit të literaturës (librave, raporteve, dhe artikujve të ndryshëm) së temës së caktuar. Ky hulumtim do të mundësoj identifikimin e perspektivave të ndryshme rreth temës, argumentet kryesore dhe historinë e problemit. Përveç raporteve të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, shembull i hulumtimit dytësor në këtë temë mund të jetë edhe hulumtimi i raporteve të trendëve të pjesëmarrjes së votuesve të rinjë në proceset zgjedhore në rajon, shqyrtimi i analizave për mendimet e tyre në raport me pjesëmarrjen në vendimmarrje, dhe të ngjashme. Pas shqyrtimit të literaturës, ju mund të realizoni pyetësorë me maturantë për të marrë direkt mendimet e tyre. Në këtë mënyrë, ju mund të mbledhni të dhëna origjinale dhe t’i krahasoni ato me të dhënat e marra nga hulumtimi dytësor. Kështu, ju do të realizoni një hulumtim me metoda të kombinuara të mbledhjes së të dhënave, që është i realizueshëm në raste kur koha dhe burimet janë të limituara.

2 Joop J. Hoox dhe Hennie R. Boieje, “Mbledhja e të dhënave, parësore dhe dytësore”, në Enciklopedia e Matjeve Shoqërore, Vol.1 ed. Kimberly Kempf Leonard. (Elsevier Academic Press, 2005), 593. 3 Hox dhe Boieje, “Mbledhja e të dhënave, parësore dhe dytësore”, 593.


Llojet e të dhënave

Përveç metodologjisë për mbledhjen e të dhënave, ju do të zgjedhni llojin e të dhënave që do të mbledhni. Konkretisht, do të zgjedhni në mes të hulumtimit sasior (kuantitativ), cilësor (kualitativ), dhe atij të kombinuar.

Hulumtimi sasior përfshinë masë më të madhe të të dhënave, të cilat zakonisht janë në formë numerike4. Fushëveprimi i këtij hulumtimi është zakonisht i kufizuar, pasi që mundësitë për përgjigje janë të limituara. Për këtë arsye, në shumicën e rasteve, hulumtimi sasior trajtohet si më objektiv dhe si pasqyrë e besueshme e situatës. Shembull, nëse hulumtoni temën përfshirja e nxënësve të shkollave të mesme të Komunës së Prizrenit në aktivitete vullnetare, ju mund të realizoni pyetësorë me një numër të caktuar të nxënësve të shkollave të mesme në Prizren. Për të mbledhur të dhëna sasiore, ju do të dizajnoni pyetësorin me pyetje të mbyllura, ku pjesëmarrësit do të kenë mundësi të përgjigjen duke zgjedhur njërën nga mundësitë e paracaktuara.

Në vijim janë disa pyetje dhe përgjigje potenciale për pyetësor në këtë temë:

1. A keni marrë pjesë ndonjëherë në aktivitete vullnetare? a) Po b) Jo

2. Ku merrni informata për aktivitete vullnetare? a) Në shkollë b) Në rrjete sociale c) Në qendër rinore d) Përmes shoqërisë e) Tjetër

3. A ka mundësi të mjaftueshme për vullnetarizëm në komunën tuaj? a) Po b) Jo

Përmes përgjigjeve në këto pyetje, ju mund të mbledhni të dhëna përmes të cilave mund të ndërtoni argumente për interesimin, informimin, dhe pjesëmarrjen e të rinjve në aktivitete vullnetare. Një dobësi e këtij lloji të informimit është së në shumicën e rasteve vetëm tregojnë pasqyrën e situatës, por nuk mund të ofrojnë më shumë të dhëna për arsyen pse ka arritur deri te kjo situatë.

4 Blaxter, Hughes, dhe Tight, Si të hulumtoni, 65.


Hulumtimi cilësor, në anën tjetër, mundëson analizë më të thellë të problemit përmes pyetjeve të shumta, që zakonisht nuk janë numerike5. Përmes hulumtimit cilësor, pjesëmarrësit në hulumtim kanë mundësi të përgjigjen si të duan, pa kufizime në përgjigje, dhe ju do të keni mundësi të kuptoni më shumë pse situata është ashtu si është. Në temën e pjesëmarrjes së nxënësve të shkollave të mesme të komunës së Prizrenit në aktivitete vullnetare, shembull i një hulumtimi cilësor do të ishte të intervistohen nxënës, arsimtarë, përfaqësues të organizatave rinore, dhe persona të tjerë relevantë. Gjatë intervistës, ju mund të bëni pyetje të hapura të cilat mund të rezultojnë në përgjigje të ndryshme. Ndër tjerash ju mund të pyetni:

1. Sa marrin pjesë nxënësit e shkollave të mesme në aktivitete vullnetare?

2. Çfarë aktivitete vullnetare organizohen në komunën tuaj? 3. Çfarë strategji janë përdorur për të inkurajuar nxënësit për të marrë

pjesë në aktivitete vullnetare? 3.1. Sa kanë qenë efektive këto strategji?

Secili prej të intervistuarve mund të zgjedhë si të përgjigjet në këto pyetje dhe mënyra e përgjigjes do të ndryshoj nga një i intervistuar në tjetrin. Në intervista ju do të keni edhe mundësinë të bëni pyetje shtesë, dhe në këtë mënyrë të bëni një analizë edhe më të thellë të problemit.

Nëse zgjedhni hulumtimin cilësor duhet të keni parasysh balancimin e perspektivave, duke qenë që çdo përgjigje që merrni është subjektive. Për këtë arsye, është me rëndësi të bëhet shqyrtim i literaturës për të kuptuar të gjitha perspektivat, në mënyrë që ato t’i mbuloni edhe gjatë hulumtimit cilësor. Nëse nuk keni kujdes, ju mund të realizoni intervista apo pyetësor vetëm me njërën palë, dhe të ndërtoni të gjitha argumentet tuaja të bazuara në vetëm një anë.



1.3. Detyrë në grup: Identifikimi i perspektivave – 5 pikë

Detyra do të realizohet në një grup prej 4-6 anëtarëve. Brenda grupit do të diskutoni për perspektivat e ndryshme të angazhimit të të rinjve në subjekte politike, si një mënyrë e përfshirjes së tyre në vendimmarrje.

Hapi i parë: Identifikoni së paku dy perspektiva - dobitë dhe mangësitë e angazhimit të të rinjve në subjekte politike.

Hapi i dytë: Diskutoni argumentet e secilës perspektive, dhe për secilën anë gjeni 2-3 pika përkrahëse të argumentit.

Hapi i tretë: Prezantoni perspektivat dhe argumentet për secilën perspektivë para grupeve të tjera, dhe krahasoni përgjigjet.

Mbledhja e të dhënave

Burimet ekzistuese

Për shumicën e temave ka të dhëna ekzistuese nga burime të ndryshme, si institucione dhe organizata, ekspertë të fushës, agjencione statistikore, dhe të tjera. Mjafton që ju të bëni një hulumtim fillestar përmes internetit, librave, fotografive, videove, apo mjeteve të tjera, dhe ju do të keni një bazë të mirë të historikut të problemit, perspektivave të ndryshme për çështjen, dhe zgjidhjet e ndryshme që janë provuar nga akterë të ndryshëm, dhe sa efektive kanë qenë ato. Përderisa përmes hulumtimit parësor ju mund të sjellni informata të reja në fushën që hulumtoni, shqyrtimi i burimeve ekzistuese, si mënyrë e hulumtimit dytësor, është i rëndësishëm pasi që nuk merr po aq kohë sa hulumtimi parësor dhe nuk është po aq i vështirë dhe i shtrenjtë6. Për më tepër, shqyrtimi i burimeve ekzistuese do të ju ndihmojë në krahasimin dhe plotësimin e të dhënave të mbledhura përmes hulumtimit parësor.

Po aq i rëndësishëm sa konsiderimi i perspektivave është edhe vlerësimi i burimeve. Çdokush mund të shkruaj blog, raport, apo edhe libër, por nuk do të thotë që ju duhet të përfshini ato burime në hulumtimin tuaj. Burimet e ndryshme në shumë raste kanë agjenda specifike të cilat i promovojnë, të cilat nuk janë domosdoshmërisht të besueshme. Megjithatë, nëse ju nuk bëni një vlerësim paraprak, ju mund të përfshini burime jo të besueshme, që do t’i japin kahje të gabuar hulumtimit tuaj dhe rrjedhimisht, do të bëjnë edhe punën tuaj



jo të besueshme. Testi CRAAP7 (shkurtesë që në gjuhën angleze nënkupton Currency, Relevance, Authority, Accuracy dhe Purpose) do të ju ndihmoj në vlerësimin e burimeve duke u përgjigjur në pyetjet në vijim:

1. Periudha kohore (Currency): Kur është publikuar hulumtimi dhe a janë të dhënat ende relevante?

2. Ndërlidhja me temën (Relevance): Çfarë informata përmban hulumtimi dhe a janë relevante për temën tuaj?

3. Autorësia (Authority): Kush është/janë autori/ja/ët e hulumtimit dhe çfarë janë kualifikimet e tij/saj/tyre? Kush e ka botuar dhe përkrahur hulumtimin dhe çfarë janë interesat e tyre?

4. Saktësia (Accuracy): Në çfarë burime është bazuar hulumtimi dhe sa janë të sakta dhe të besueshme informatat?

5. Qëllimi (Purpose): Çfarë është qëllimi i hulumtimit dhe a duken informatat objektive?

1.4. Detyrë individuale: Vlerësimi i burimeve – 5 pikë

Ju do të shqyrtoni burimet ekzistuese për temën “Rolet e të rinjve në forumet rinore të subjekteve politike të Kosovës”. Konkretisht, ju do të hulumtoni se me çfarë aktivitete merren të rinjtë e forumeve rinore dhe si i kontribuojnë ata/ato përmbushjes së misionit të subjektit politik, si dhe adresimit të problemeve të qytetarëve të Kosovës.

Hapi i parë: Hulumtoni në internet dhe gjeni së paku tre burime ekzistuese, të cilat lidhen direkt me temën.

Hapi i dytë: Vlerësoni secilin nga tre burimet duke u përgjigjur në 5 pyetjet më lartë.

Hapi i tretë: Zgjedhni se cilat nga ato tre burime janë të besueshme dhe mund të bëhen pjesë e hulumtimit tuaj.

Shembull i vlerësimit të burimit

Në temën “Shqetësimet e të rinjve të Kosovës” njëri nga burimet mund të jetë edhe hulumtimi i realizuar në 2012 nga Friedrich Ebert Stiftung, i cili përfshinë

7 “Ngritja e kapaciteteve për vlerësimin e informatave: Testi CRAAP”, Universiteti Shtetëror i Washingtonit. Qasje e fundit në ueb-faqe 21 janar 2018. http://libguides.libraries.wsu.edu/c.php?g=294153&p=1960872.

http://libguides.libraries.wsu.edu/c.php?g=294153&p=1960872


mendimet e 1,000 të rinjve rreth çështjeve të ndryshme. Njëra nga gjetjet e hulumtimit që do t’i kontribuonte direkt temës është:

“Rinia Kosovare shprehet se ndjehet e shqetësuar për Papunësinë (94%) dhe Rritjen e Varfërisë (92%). Të rinjtë shprehin gjithashtu shqetësim për mundësinë e “Ndarjes së Territorit të Kosovës” (70%). “Ndotja e Mjedisit” është përmendur gjithashtu si një shqetësim i madh (65%)”8.

Në vijim është vlerësimi i këtij burimi:

1. Periudha kohore: Hulumtimi është publikuar në vitin 2012. Duke qenë se në 5 vitet e fundit nuk ka ndodhë ndonjë ndryshim i theksueshëm në mesin e të rinjve, si shembull ndonjë revolucion apo ndonjë formim i një subjekti politik të të rinjve, që do të mund të tregonin trende ndryshe nga ato të hulumtimit, të dhënat mund të cilësohen relevante.

2. Ndërlidhja me temën: Hulumtimi përmban të dhëna nga 1,000 anketa me të rinjtë e moshave 16-27 vjeç, ku pyetjet përqendrohen në mendimet dhe shqetësimet e të rinjve në çështje të ndryshme. Për këtë arsye, ky hulumtim lidhet direkt me temën dhe për më tepër ofron të dhëna parësore.

3. Autorësia: Hulumtimi është realizuar nga një ekip prej 6 autorësh, të cilët kanë eksperiencë të gjatë në hulumtime sasiore dhe cilësore, ndërsa është publikuar nga Friedrich Ebert Stiftung (FES), i cili është fondacion gjerman që ka për qëllim edukimin e qytetarëve mbi vlerat demokratike dhe dialogun, si dhe përkrahjen e të rinjve.

4. Saktësia: Hulumtimi është bazuar në 1000 anketa me të rinjtë e moshave 16-27 vjeç, dhe duke qenë se informatat janë marrë direkt nga të rinjtë mund të trajtohen si informata të besueshme.

5. Qëllimi: Qëllimi i hulumtimit është kuptimi i qëndrimeve të të rinjve, dhe në bazë të tyre të analizohen pritjet për shoqërinë në të ardhmen. Duke qenë se informata janë direkt nga tereni, mund të trajtohen si objektive.

Në bazë të këtij vlerësimi, burimi mund të konsiderohet i besueshëm dhe mund të përdoret në hulumtimin tuaj, sidomos duke qenë se ju individualisht do të keni të vështirë të realizoni anketa 1,000 me të rinjtë dhe të merrni mendimet e tyre direkt.

8 Auron Pasha et al. Rinia e Kosovës: Me sytë nga e ardhmja, me këmbë në tradita. (FES 2012), 8, http://www.fes-prishtina.org/wb/media/Publications/2012/Studimi%20i%20Rinise%20SHQIP.pdf

http://www.fes-prishtina.org/wb/media/Publications/2012/Studimi%20i%20Rinise%20SHQIP.pdf



Pyetësorët

Pyetësorët janë një mjet i hulumtimit përmes të cilit mund të merrni përgjigje për pyetje specifike, shpesh duke ofruar mundësi të limituara për përgjigje9. Si mjet janë shumë të përshtatshme për hulumtime në nivele më të gjera, duke përfshirë nivelet e popullsisë, pasi që mundësojnë mbledhjen e të dhënave nga shumë persona. Pyetësorët mund të kenë dy lloje të pyetjeve: pyetje të mbyllura dhe pyetje të hapura. Pyetjet e mbyllura kufizojnë përgjigjet e të anketuarve, duke ju ofruar përgjigje të limituara. Shembuj të pyetjeve të mbyllura janë pyetjet të cilave mund të ju përgjigjeni me po/jo, me zgjedhje në mes të 1 (më e ulët) dhe 5 (më e lartë), apo çfarëdo pyetje ku janë opsionet e listuara dhe ju mund të zgjedhni njërën prej tyre. Pyetjet e hapura janë pyetjet ku të anketuarit mund të përgjigjen si të duan, duke shkruar përgjigjen e tyre.

Gjatë dizajnimit të pyetësorit është me rëndësi të analizoni se sa do të ndihmojnë pyetjet e zgjedhura në mbledhjen e të dhënave që ju duhen për temën e hulumtimit. Për këtë arsye, rekomandohet që pyetjet të testohen me grupe të ndryshme para se të fillon mbledhja e të dhënave në teren.

1.5. Detyrë në grup: Dizajnimi i një pyetësori – 10 pikë

Detyra do të realizohet në një grup prej 4-6 anëtarëve. Duke konsideruar mundësitë e pakta për aktivitete kulturore dhe sportive në komunën e Suharekës, ju keni zgjedhur të realizoni një anketë me 15 të rinjë për të kuptuar se me çfarë aktivitete merren në kohën e lirë dhe në çfarë aktivitete të reja do të ishin të interesuar.

Hapi i parë: Përcaktoni parametrat e targetit – moshën e të anketuarve dhe mënyrën si do t’i zgjedhni të anketuarit.

Hapi i dytë: Zhvilloni 8-10 pyetje përmes të cilave do të mbledhni të dhënat e duhura. Në pyetësor kombinoni pyetjet e mbyllura dhe të hapura (rekomandohet që shumica e pyetjeve të jenë të mbyllura). Gjatë dizajnimit të pyetjeve, keni parasysh parametrat e targetit.

Hapi i tretë: Testoni pyetjet me së paku 5 persona që i përkasin profileve që ju targetoni.

Hapi i katërt: Në bazë të përgjigjeve të personave të cilat ju kanë ndihmuar në testim, bëni ndryshimet e nevojshme në pyetje.

9 Blaxter, Hughes dhe Tight, Si të hulumtoni, 76.


Shembull i një pyetësori

Pyetësori do të dizajnohet për temën “Përfshirja e të rinjve të Komunës së Ferizajt në qeverisje lokale”.

1. Target i hulumtimit do të jenë të rinjtë e Komunës së Ferizajt që janë 18-24 vjeç. Anketimi do të realizohet me të rinjtë që ulen në tavolinën e parë në kafenetë e qytetit të Ferizajt. Gjatë prezantimit të temës së hulumtimit, anketuesit do të pyesin të anketuarit për moshën e tyre, dhe do të vazhdojnë me realizim të pyetësorit vetëm nëse i/e anketurari/ja është brenda kësaj grupmoshe. Në rast se mosha nuk përshtatet, anketuesi do të vazhdoj në tavolinën afër.

2. Pyetjet e hulumtimit:

1. Çfarë mendoni për qeverisjen lokale në komunën e Ferizajt? __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Sa seanca ka mbajt Kuvendi Komunal i Ferizajt në vitin 2017?

a. 3

b. 5

c. 7

d. 10

3. A keni marrë pjesë ndonjëherë në takime të Kuvendit Komunal?

a. Po

b. Jo

4. A keni dorëzuar ndonjë ankesë për probleme në komunitetin tuaj?

a. Po

b. Jo

5. A keni takuar ndonjë zyrtar/e komunal/e për të biseduar për ndonjë problem në komunitetin tuaj?

a. Po

b. Jo

6. A e dini kush është drejtor/eshë i/e Drejtorisë për Kulturë, Rini dhe Sport në komunën e Ferizajt?


a. Po

b. Jo

7. A e keni vizituar ueb-faqen e komunës së Ferizajt në muajin e fundit?

a. Po

b. Jo

8. Cili është numri i komunës ku mund të thërrisni nëse keni probleme në lagjen tuaj?

a. __________________________

b. Nuk e di

Duke qenë se ky është shembull, hapi i tretë dhe i katërt nuk janë përfshirë në këtë shembull.

Intervista

Intervista është një mjet hulumtimi përmes të cilës mund të mbledhni të dhëna më të hollësishme se sa ato që mund të mbledhni përmes pyetësorëve10. Intervistat mund të realizohen në forma të ndryshme – përmes bisedave direkte, telefonit, e-mailit apo teknologjive të tjera për komunikim11. Nëse zgjedhni këtë mjet të hulumtimit, mund të zgjedhni në mes të tre llojeve:

Intervistat e strukturuara – bazohen në pyetësorë me pyetje sasiore dhe shpesh konsiderohen më neutrale pasi që të gjithë të intervistuarve u bëhen të njëjtat pyetje në të njëjtin format, pa mundësi për hulumtuesin për të marrë informata shtesë12.

Intervistat gjysmë të strukturuara – përmbajnë disa pyetje specifike që do u bëhen të gjithë të intervistuarve, por në krahasim me intervistat e strukturuara, ka më shumë fleksibilitet për radhitjen e pyetjeve dhe mënyrën se si intervistuesi i bën pyetjet13.

Intervistat e pa strukturuara – bazohen në vija të trasha të temës së hulumtimit dhe mundësojnë të intervistuarit të flasin çfarë të duan

10 Blaxter, Hughes, dhe Tight, Si të hulumtoni, 172. 11 Blaxter, Hughes, dhe Tight, Si të hulumtoni, 173. 12 Rosalind Edwards dhe Janet Holland, Çfarë është intervistimi cilësor? (Londër, New York: Bloomsbuty, 2013, 3. 13 Edwards dhe Holland, Çfarë është intervistimi cilësor?, 29.


brenda temës. Ky lloj i intervistës është zakonisht unik, dhe nuk mund të realizohet me intervistues/e të tjerë14.

Varësisht prej kohës dhe burimeve që keni në dispozicion, mund të zgjedhni llojin e intervistës që i përshtatet më shumë temës tuaj të hulumtimit. Në raste kur burimet për analizë të të dhënave janë të limituara, mund të zgjedhni intervista gjysmë të strukturuara pasi që edhe ofrojnë më shumë të dhëna, sidomos në krahasim me intervistat e strukturuara, edhe janë të realizueshme brenda kufizimeve që keni.

Këshillë teknike: Kur realizoni intervista, sigurohuni që merrni leje nga intervistuesi/ja për të incizuar apo për të shkruar përgjigjet. Për çdo rast, është mirë që lejen ta keni me shkrim, ku ata/ato nënshkruajnë një formë përmes të cilës tregojnë pëlqimin e tyre për të qenë pjesë e intervistës.

Intervistat mund të realizohen me individë apo në grupe. Format e intervistave që realizohen në grupe quhen fokus grupe, dhe përmes tyre mund të mblidhen të dhëna nga diskutimi i një grupi të vogël rreth një teme të caktuar15. Fokus grupet mund të kenë 6-10 pjesëmarrës, në mënyrë që të gjithë të kenë hapësirë për të diskutuar. Moderatori/ja i/e fokus grupit moderon diskutimin duke siguruar që të gjitha pyetjet pyeten dhe që pjesëmarrësit të mos dalin nga tema apo të mos fillojnë të përsërisin atë çka është thënë.

1.6. Detyrë në grup: Intervista – 10 pikë

Hapi i parë: Brenda një grupi prej 4-6 anëtarësh, ju do të hulumtoni temën “Ngacmimi në mes të nxënësve të shkollave të mesme të Komunës së Pejës”. Zgjedhni 3-5 persona të cilët potencialisht do t’i intervistonit për këtë temë. Nuk është e domosdoshme që të listoni persona specifikë. Mjaftojnë edhe vetëm pozitat e tyre.

Hapi i dytë: Zhvilloni 5-8 pyetje për një intervistë gjysmë të strukturuar me këta persona.

Hapi i tretë: Ushtroni intervistën me anëtarët e grupit, ku njëri prej juve bënë pyetjet, ndërsa tjetri përgjigjet. Gjatë këtij ushtrimi, analizoni se sa janë pyetjet efektive në mbledhjen e të dhënave që ju duhen juve për temën.

Shembull i një interviste individuale

14 Edwards dhe Holland, Çfarë është intervistimi cilësor?, 30. 15 Edwards dhe Holland, Çfarë është intervistimi cilësor?, 36.


Intervista në vijim do të realizohet për temën “Roli i Këshillave të Veprimit Rinor Lokal në inkurajimin e aktivizmit të të rinjve”. Duke qenë se njëri prej problemeve në fushën e zhvillimit të rinisë është apatia, hulumtimi ka për qëllim të kuptoj rolin që kanë Këshillat e Veprimit Rinor Lokal (KVRL), si platforma të përfaqësimit të të rinjve, në motivimin e tyre për të qenë qytetarë aktivë. Për këtë hulumtim do të intervistohen 5 përfaqësues të KVRL-ve nga komuna e Prishtinës, Prizrenit, Pejës, Mitrovicës dhe Gjilanit. Përzgjedhja e komunave është bërë me qëllim të sigurimit të perspektivave dhe qëndrimeve të rajoneve të ndryshme të Kosovës.

Intervista do të jetë gjysmë e strukturuar. Në këtë mënyrë, të gjithë të intervistuarit do të japin përgjigje në disa pyetje bazë, dhe do të kenë mundësi të flasin për çështje që ata/ato konsiderojnë të rëndësishme për temën duke përmendur ndonjë perspektive të re apo duke u përgjigjur në pyetje shtesë. Pyetjet e paracaktuara për përfaqësuesit e KVRL-ve janë:

1. Sipas mendimit tuaj, sa janë aktivë të rinjtë e Kosovës brenda komuniteteve të tyre?

2. Çfarë metoda janë efektive për inkurajimin e aktivizmit tek të rinjtë? 3. Çfarë metoda përdorë KVRL-ja juaj për të përfshirë sa më shumë të

rinjtë në aktivitete të ndryshme? 4. Sipas përvojës tuaj, çfarë është tendenca e të rinjve pas

pjesëmarrjes në aktivitetin e parë vullnetar? Të vazhdojnë me aktivitete apo të tërhiqen?

5. Çfarë mund të bëjë KVRL më shumë për të inkurajuar të rinjtë që të kontribuojnë më shumë për komunitetin e tyre?

Gjatë realizimit të intervistës, ju duhet të siguroni që të gjithë të intervistuarit të përgjigjen në këto pyetje bazë, në mënyrë që të mund të krahasoni përgjigjet dhe të bëni një analizë të trendeve në bazë të tyre.

Eksperimentet

Një metodë e hulumtimit është edhe eksperimenti. Eksperimentet kanë dy komponente kryesore – variablat e varura dhe variablat e pavarura. Variablat e varura, të cilat njihen edhe si grupi eksperimentues, përfshinë grupin që i nënshtrohet eksperimentit16. Shembull, në një hulumtim për ndikimin e programeve të mentorimit në zhvillimin e të rinjve, eksperimenti mund të bëhet me të rinjtë që kanë rrethana të ngjashme, prej të cilëve gjysma do të bëhen



pjesë e një programi të mentorimit, ndërsa gjysma tjetër e të rinjve do të vazhdoj rutinën e tyre të aktiviteteve. Grupi i të rinjve që bëhet pjesë e programit të mentorimit është variabla e varur e eksperimentit, dhe gjatë gjithë procesit do të monitorohet ndryshimi i këtyre të rinjve. Grupi tjetër që është pjesë e eksperimentit, por që nuk është pjesë e programit të mentorimit është variabla e pavarur, e cila nuk mund të kontrollohet nga eksperimentuesit. Në fund të eksperimentit bëhet krahasimi i të dy grupeve, për të parë nëse grupi eksperimentues ka treguar ndonjë ndryshim në aftësi, interesim dhe dije.

1.7. Detyrë në grup: Eksperimenti për aktivizëm – 10 pikë

Detyra do të realizohet nga një grup i përbërë nga 4-6 anëtarë.

Hapi i parë: Gjeni 10 të rinjë të moshave 16-18 vjeç të cilët nuk janë edhe shumë aktiv në komunitetin e tyre, dhe janë të gatshëm të bëhen pjesë e eksperimentit.

Hapi i dytë: Organizoni një takim me pjesëmarrësit dhe pyetni ata se çfarë mendojnë për aktivitetet vullnetare, a do të merrnin pjesë në aktivitete të tilla, çfarë mendojnë që janë përfitimet e aktiviteteve vullnetare, dhe pyetje të ngjashme. Shkruani përgjigjet e tyre, të cilat do të jenë baza e analizës tuaj. Në fund të takimit, në mënyrë të rëndomtë zgjedhni 5 nga pjesëmarrësit që do të bëhen pjesë e grupit eksperimentues. Sigurohuni që pjesa tjetër të mos jetë pjesë e aktiviteteve vijuese, dhe sa të jetë e mundur, të mos komunikoj me grupin eksperimentues.

Hapi i tretë: Organizoni dy aktivitete vullnetare ku 5 anëtarët e grupit eksperimentues mund të marrin pjesë dhe të kenë përgjegjësi specifike. Aktivitetet mund të jenë të ndryshme: pastrimi i lagjes, ndihmë organizatave apo institucioneve në nevojë si shtëpitë e të moshuarve, organizatat e personave me aftësi të kufizuar, strehimoret e qenve endacak, mbledhja e fondeve për ndonjë aktivitet të veçantë, organizimi i një aktiviteti për të rinjtë e qytetit, si grupe leximi apo shfaqje filmi, apo çfarëdo aktiviteti tjetër.

Hapi i katërt: Në fund të aktiviteteve, organizoni dy takime me pjesëmarrësit e eksperimentit, një me grupin eksperimentues dhe një me ata që nuk kanë qenë pjesë e aktiviteteve vullnetare. Me secilin grup diskutoni për mendimet e tyre në raport me aktivitetet vullnetare, duke u siguruar që të dy grupet kanë pyetje të njëjta. Pas takimeve krahasoni përgjigjet e të dy grupeve, dhe


përgjigjet e grupit eksperimentues në raport me përgjigjet në takimin e parë, për të parë ndryshimet.

Hapi i pestë: Bashkë me grupin tuaj analizoni të gjitha përgjigjet dhe identifikoni gjetjet kryesore. Këto gjetje mund të jenë 1-2 fjali që tregojnë gjetjen në pika të shkurta. Sigurohuni që secila gjetje të jetë pikë në vete, dhe jo një gjetje që përsëritet me fjalë tjera apo që e ndani si 2-3 gjetje të veçanta.

Adresimi i paragjykimeve individuale në hulumtim

Të gjithë kemi mendimet tona në raport me çështje të ndryshme. Në disa raste, kur prekemi direkt nga problemi, paragjykimet individuale mund të ndikojnë në kahjen që i japim hulumtimit. Për këtë arsye, është shumë me rëndësi të identifikoni paragjykimet tuaja në raport me temën, dhe të siguroheni që të mbani neutralitetin, përkundër paragjykimeve. Shembull, nëse ju keni qenë viktimë e ngacmimeve të disa nxënësve në klasën tuaj, ju do të keni paragjykime për ngacmuesit, gjë që mund të ndikoj direkt në kahjen e hulumtimit tuaj. Nëse ju jeni përfaqësues i KVRL-së, ju mund të mendoni që puna që KVRL-të bëjnë është e përkryer, dhe gjatë hulumtimit mund të neglizhoni fushat ku këto këshilla mund të përmirësohen. Nëse ju mendoni që vota nuk sjellë asnjë dobi, ju mund të drejtoni hulumtimin tuaj në mënyrë që të ketë më shumë argumente kundër votimit se sa për, dhe rrjedhimisht, të drejtoni gjetjet e hulumtimit drejt bindjeve tuaja.

Gjatë hulumtimit është shumë me rëndësi që të keni parasysh paragjykimet tuaja individuale. Për këtë arsye, para çdo hulumtimi, bëni një vlerësim të paragjykimeve individuale përmes tre hapave në vijim:

Fillimisht, ju duhet të identifikoni paragjykimet individuale duke definuar çka mendoni ju për temën dhe sa jeni të përfshirë emocionalisht.

Pasi të dini ku qëndroni në raport me temën, identifikoni perspektivat tjera, sidomos ato që janë shumë ndryshe nga tuajat.

Sigurohuni që gjatë hulumtimit të trajtoni të gjitha perspektivat në mënyrë të drejtë, dhe që nuk përkrahni një anë specifike edhe pse argumentet më të forta janë në anën tjetër.


1.8. Detyrë individuale: Identifikoni paragjykimet tuaja individuale – 5 pikë

Hapi i parë: Zgjedhni njërën nga temat e prezantuara në këtë modul.

Hapi i dytë: Identifikoni paragjykimet tuaja individuale në raport me temën.

Hapi i tretë: Identifikoni perspektivat tjera.

Hapi i katërt: Listoni argumentet për secilën perspektivë, duke u siguruar që trajtoni të gjitha anët në mënyrë të drejtë.

Analiza e të dhënave

Analiza e të dhënave sasiore

Të dhënat sasiore mund të analizohen përmes futjes së të dhënave në databaza të ndryshme, që mundësojnë analiza më të thellë. Një mënyrë e thjeshtë e analizimit të të dhënave sasiore mund ta gjeni në vijim, të përshkruar hap pas hapi përmes një shembulli.

Shembull i analizës së të dhënave sasiore

Analiza e të dhënave sasiore në vijim bazohet në pyetjet e shembullit të dizajnimit të pyetësorit, ku tema ishte “Përfshirja e të rinjve të Komunës së Ferizajt në qeverisje lokale”. Përgjigjet janë hipotetike, duke qenë se ky hulumtim nuk është realizuar.

Në kolonën e parë vendoset një kod i të anketuarit/es, ndërsa në rreshtin e parë do të vendosen pyetjet. P1 do të thotë pyetja e parë në shembullin e pyetësorit, P2 do të thotë pyetja e dytë, e kështu me radhë. Pyetja e parë e pyetësorit “Çfarë mendoni për qeverisjen lokale në komunën e Ferizajt?” është pyetje e hapur, që ofron të dhëna cilësore, dhe si e tillë nuk do të përfshihet në këtë model të analizës së të dhënave. Përgjigjet në pyetjet e tjera do të kodohen, dhe të koduara do të vendosen në databazë. Shembull, “Po” do të jetë 1 ndërsa “Jo” do të jetë 2. Në pyetjet me opsione të tjera, numrat do të jenë në bazë të radhitjes së opsioneve. Tabela në vijim tregon një formë të databazës që mund të përdoret në analizën e të dhënave sasiore:


Nr. anketës P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8

001 1 2 1 1 2 1 2

002 3 2 2 2 2 1 2

003 4 2 1 2 2 2 2

004 1 1 1 2 1 1 2

005 1 2 2 1 2 1 2

006 3 1 2 1 1 1 2

007 2 1 1 1 1 2 1

008 2 2 1 2 1 2 2

009 4 1 2 1 2 2 2

010 3 1 1 2 2 1 2

011 1 2 2 2 2 2 2

012 1 2 2 1 2 2 2

013 1 2 1 2 2 1 2

014 2 1 2 2 2 2 2

015 4 2 2 2 1 2 1

Në bazë të kësaj databaze, ku ka të dhëna nga anketimi i 15 të rinjve nga komuna e Ferizajt, mund të nxjerrim statistika për nivelin e përfshirjes së të rinjve në qeverisje lokale në këtë komunë.

P2: Sa seanca ka mbajt Kuvendi Komunal i Komunës së Ferizajt në vitin 2017?

Kodi i përgjigjes Përshkrimi i kodit Përqindja

1 3 40%

2 5 20%

3 7 20%

4 10 20%

P3: A keni marrë pjesë ndonjëherë në takime të Kuvendit Komunal?

Kodi i përgjigjes Përshkrimi i kodit Përqindja

1 Po 60%

2 Jo 40%


Në bazë të këtyre statistikave, ju mund të identifikoni gjetjet kryesore sa i përket përfshirjes së të rinjve të komunës së Ferizajt në qeverisje lokale.

1.9. Detyrë në grup: Analiza e të dhënave sasiore – 10 pikë

Detyra do të realizohet në një grup prej 4-6 anëtarësh. Brenda grupit ju do të bëni analizën e të dhënave sasiore të mbledhura përmes pyetësorit për temën aktivitetet kulturore dhe sportive në komunën e Suharekës (Detyra 1.5.).

Hapi i parë: Krijoni databazën, ku në rreshtin e parë keni vetëm pyetjet e mbyllura të koduara si në shembullin më lartë (shembull P1, P2, P3), ndërsa në kolonën e parë do të gjeni kodet e të anketuarve (shembull 001, 002, 003).

Hapi i dytë: Kodoni përgjigjet varësisht prej mundësive të ofruara për përgjigje. Shembull, nëse përgjigjet e ofruara janë Po ose Jo, përgjigjen “Po” mund ta kodoni me 1, ndërsa përgjigjen “Jo” mund ta kodoni me 2. Nëse keni disa opsione për përgjigje, atëherë mund të përdorni radhitjen e përgjigjeve për t’i koduar ato gjatë futjes së të dhënave në databazë. Shembull, nëse opsionet për pyetjen “Në cilat aktivitete sportive jeni të interesuar?” janë 1) Futboll, 2) Basketboll, 3) Tenis, 4) Hendboll, atëherë ju do të kodoni përgjigjet në bazë të numrit të paracaktuar – përgjigja futboll kodohet me numrin 1.

Hapi i tretë: Vendosni përgjigjet e koduara në databazë.

Hapi i katërt: Për secilën pyetje, gjeni trendet e përgjigjeve, sikur në shembullin më lartë.

Hapi i pestë: Gjetjet e analizës listoni në 2-3 gjetje kryesore.

Analiza e të dhënave cilësore

Zakonisht, gjatë intervistave dhe fokus grupeve marrim shumë informata. Sfida kryesore pas tyre është konvertimi i këtyre informatave në gjetje. Analiza e të dhënave cilësore bëhet përmes metodave të ndryshme, njëra prej të cilave është zhvilluar prej Marcus Renner dhe Ellen Taylor - Powell17. Kjo metodë është përshkruar në pesë hapat në vijim:

17 Marcus Renner dhe Ellen Taylor – Powell. “Analizimi i të dhënave cilësore”, Zhvillimi dhe Vlerësimi i Programeve, Universiteti i Wisconsin – Operacionet e Publikimit Zgjerimi Kooperativ (2003). https://learningstore.uwex.edu/assets/pdfs/g3658-12.pdf, 2.

https://learningstore.uwex.edu/assets/pdfs/g3658-12.pdf


1. Njihni mirë të dhënat tuaja – Lexoni të dhënat e mbledhura disa herë, në mënyrë që të dini gjithçka për informatat që keni marrë dhe vlerën që i sjellin ato hulumtimit tuaj. Kjo është sidomos e dobishme për identifikimin e perspektivave të njëanshme, të cilat mund t’i japin kahje të gabuar hulumtimit tuaj.

2. Përqendrohuni në të dhënat tuaja – Gjatë analizës sigurohuni që të dhënat që përdorni i përgjigjen temës së zgjedhur, në mënyrë që të ndërtoni argumente të forta dhe të mos dilni jashtë temës. Këtë mund të bëni duke (i) u përqendruar në pyetjet apo temën, periudhën kohore apo ngjarjen, apo duke (ii) u përqendruar në raste, qoftë ato individuale apo grupore.

3. Kategorizoni të dhënat – Në bazë të përgjigjeve ju mund të bëni kategorizimin e të dhënave tuaja, dhe në këtë mënyrë të gjeni lidhjen në mes tyre. Fillimisht, ju do të shikoni se cilat ide, koncepte, apo lidhje në mes të komponenteve të ndryshme po përsëriten më shumë. Më pas, ju do të organizoni këto ide apo koncepte që përsëriten në kategori të veçanta që kanë kuptim për hulumtimin.

4. Identifikoni lidhjet brenda apo në mes të kategorive të ndryshme – Gjatë organizimit të të dhënave në bazë të pyetjeve tuaja apo rasteve, ju do të vëreni lidhjet në mes të komponenteve të ndryshme brenda dhe ndërmjet kategorive. Përqendrohuni në ndërlidhjen në mes të gjithë pjesëve dhe gjatë gjithë analizës bëni pyetjen se pse dhe si po bëhet kjo ndërlidhje.

5. Interpretimi – Analizoni gjetjet kryesore dhe organizoni ato në mënyrë që të interpretoni të dhënat. Sigurohuni që të definoni çka është me të vërtet me rëndësi dhe të prezantoni gjetjet në mënyrë të thjeshtë për lexuesit/et e hulumtimit.

Të gjitha të dhënat cilësore që merrni duhet të kalojnë në një formë të analizës në mënyrë që të konvertohen në gjetje. Pa proces të analizës, ato mbesin vetëm të informata të përgjithshme për temën, prej të cilave është vështirë të nxjerrën përfundime.


1.10. Detyrë në grup: Analiza e të dhënave cilësore – 10 pikë

Në grupe prej 4-6 anëtarësh, ju do të bëni analizën e të dhënave të mbledhura përmes pyetjeve të hapura në intervistat e realizuara për temën “Ngacmimi në mes të nxënësve të shkollave të mesme të Komunës së Pejës” (Detyra 1.6).

Hapi i parë: Pas mbledhjes së të dhënave lexoni përgjigjet disa herë, dhe sigurohuni që njihni mirë të gjitha të dhënat e mbledhura.

Hapi i dytë: Përqendrohuni në të dhënat tuaja dhe sigurohuni që ato t’u përgjigjen pyetjeve që keni bërë.

Hapi i tretë: Kategorizoni të dhënat në bazë të ideve apo koncepteve që përsëriten. Këtë mund ta bëni duke i dalluar konceptet e ndryshme me ngjyra të ndryshme apo me numra (shihni shembullin në vijim).

Hapi i katërt: Gjeni lidhjet brenda kategorive apo në mes të kategorive të ndryshme.

Hapi i pestë: Në bazë të analizës, shkruani në pika të shkurta 2-3 gjetjet kryesore të këtij hulumtimi.

Shembull i analizës së të dhënave cilësore

Ky shembull bazohet në temën “Roli i Këshillave të Veprimit Rinor Lokal në inkurajimin e aktivizmit të të rinjve”. Në shembull përfshihen 8 përgjigje imagjinare në pyetjen në vijim:

2. Çfarë metoda janë efektive për inkurajimin e aktivizmit tek të rinjtë?

Hapi i parë: Në këtë shembull janë përfshirë përgjigjet nga tetë intervistat imagjinare, të cilat janë lexuar disa herë për t’u siguruar që është kuptuar thelbi.

1. Unë mendoj që të rinjtë kanë nevojë për modelë të aktivizmit. Personat modelë do të inspironin të rinjtë, dhe mbi të gjitha do t’i udhëzonin se si të punojnë në zhvillim individual dhe në komunitetin e tyre. Përveç kësaj, aktivitetet vullnetare si aktivitete të veçanta në shkolla të mesme do të ndihmonin të rinjtë të krijonin një shprehi të të qenit aktivë në komunitetin e tyre.

2. Vitin e kaluar ne kemi punuar me të rinjtë e dy shkollave të mesme dhe kemi realizuar diku 6 aktivitete. Pjesëmarrësit kanë treguar shumë entuziazëm dhe këtë vit kanë filluar të organizojnë vetë disa aktivitete në shkollat e tyre. Kjo na ka treguar sa shumë ka rëndësi puna me të


rinjtë e shkollave të mesme dhe bashkëpunimi me shkolla të mesme në mënyrë që kjo mundësi të ju ofrohet më shumë të rinjve.

3. Sa më herët të fillohet puna në aktivitete vullnetare, aq më shpejt do të fitojnë shprehinë e të qenit aktivë. Për këtë arsye, do të ishte me rëndësi që nga viti i parë i shkollës së mesme të krijohen klube të punës vullnetare, ku nxënësit do të mund të bashkëngjiten. Ne mundohemi që shumicën e aktiviteteve t’i realizojmë me nxënës të shkollave të mesme, pasi që këto përpjekje mund të jenë edhe më të qëndrueshme.

4. Të rinjtë e Kosovës kanë nevojë për persona që i inspirojnë për të qenë aktivë, dhe ne kemi plot shembuj që të rinjtë e Kosovës admirojnë. Kemi Majlinda Kelmendin, të cilën të rinjtë e çmojnë për dedikimin dhe punën në fushën e saj, e cila rezultoi me medalje olimpike të artë për Kosovën.

5. Shkollat e mesme kanë rol të madh në kahjen që marrin të rinjtë. Ndër tjerash, pjesëmarrja e disa nxënësve në aktivitete vullnetare mund të inspirojë të rinjtë, pasi që shohin direkt se si mund të ndryshojnë komunitetin e tyre.

6. Aktivizmi vjen nga brenda, dhe nuk mund të ndryshohet nga faktorët e jashtëm. Disa të rinjë janë aktivë, por disa nuk mendojnë se si të kontribuojnë për komunitetin e tyre. Në vend të marrjes së iniciativës, ata presin që dikush të vijë t’i marrë në shtëpi dhe t’i bëjë pjesë të aktiviteteve të ndryshme. Por, për të qenë pjesë aktive e komunitetit duhet vetë-iniciativë.

7. Si çdo gjë tjetër, edhe përfshirja aktive në komunitet mësohet. Nëse ne nuk i mësojmë të rinjtë që nga fëmijëria për vlerën që ka puna vullnetare dhe përfshirja në komunitet për një të mirë të përbashkët, ku do të mësojnë ata? Për këtë arsye, është shumë me rëndësi që të ketë klube të punës vullnetare në shkolla, ku të rinjtë mund të fillojnë të jenë aktivë shumë më herët.

8. Unë jam inspiruar nga motra ime, e cila ka qenë gjithmonë aktive përmes aktiviteteve të ndryshme. Ka marrë iniciativë për pastrimin e lagjes, për të cilën e kanë përkrahur e gjithë lagjja. Po ashtu, ajo bashkë me shoqet dhe shokët e klasës kanë përgatitur ëmbëlsira dhe i kanë shitur ato për të përkrahur disa nxënës që nuk kanë pasur kushtet për të shkuar në ekskursionin e vitit të fundit. Duke e parë sa mirë ndjehet ajo dhe sa shumë e vlerëson komuniteti kontributin e saj, fillova të mendoj se edhe unë mundem të kontribuoj njëjtë. Në fillim shkoja në aktivitetet e saj, mandej i morra disa iniciativa vetë. Kështu që, unë


besoj që inspirimi është metoda më e fuqishme për të motivuar të rinjtë për me qenë më aktivë.

Hapi i dytë: Pasi që pyetja kërkon vetëm metodat më efektive për inkurajimin e aktivizmit tek të rinjtë, fokus i analizës do të jetë të gjenden metodat.

Hapi i tretë: Në intervistë janë identifikuar tre kategori të përgjigjeve të cilat janë identifikuar me ngjyra, si në vijim:

Ngjyra Kategoria Sa herë është përmendur?

Portokalltë Klube të punës

vullnetare në shkolla të mesme

5

Gjelbër Inspirim përmes të

rinjve model për aktivizëm

4

Kuqe Të gjitha metodat janë provuar, por asnjë nuk

funksionon 1

Hapi i katërt: Në bazë të përgjigjeve shihet që të intervistuarit konsiderojnë të rëndësishme që puna për të inkurajuar të rinjtë për aktivizëm duhet të filloj sa më herët. Kjo është lidhja kryesore në mes të dy kategorive të para.

Brenda kategorisë së parë theksohet se klubet e punës vullnetare janë një metodë e motivimit, duke u bazuar në idenë se aktivizmi është shprehi, dhe diçka mund të bëhet shprehi vetëm nëse bëhet shpesh. Në këtë kontekst, klubet e punës vullnetare ofrojnë mundësi të shumta për këto aktivitete.

Kategoria e dytë ndërtohet në idenë se vetëm duke parë të tjerët, të rinjtë mund të kuptojnë se edhe ata/ato munden dhe do të marrin iniciativë (në disa raste edhe guxim) për tu bashkangjitur në ndonjë aktivitetet apo për të filluar diçka vetë.

Kategoria e tretë është përmendur vetëm në një intervistë, dhe rrjedhimisht nuk konsiderohet të ketë peshë të njëjtë me përgjigjet tjera. Gjatë interpretimit, kjo përgjigje duhet të përmendet, por të theksohet pesha e saj në raport me përgjigjet tjera.


Hapi i pestë: Kjo analizë shqyrton rolin e Këshillave të Veprimit Rinor Lokal në motivimin e të rinjve për aktivizëm, me fokus në metodat më efektive të inkurajimit. Gjetjet kryesore të analizës janë:

1. Rrethi ka rëndësi në inkurajimin e të rinjve për aktivizëm. 2. Metodat kryesore për motivimin e të rinjve janë klubet e vullnetarizmit

dhe inspirimi nga të rinjë modelë për aktivizëm. 3. Përvojat e ndryshme kanë bërë disa përfaqësues të KVRL-ve skeptikë

se mund të ketë ndonjë metodë për aktivizmin e të rinjve që mund të jetë efektive, por ky grup nuk është përfaqësues në këtë analizë.

Shkrimi i një raporti të hulumtimit

Raporti i një hulumtimi mund të shkruhet në disa mënyra, dhe ju mund të vendosni për strukturën varësisht prej qëllimeve të raportit tuaj apo vendit ku do ta dorëzoni. Struktura e rekomanduar në vijim është gjithëpërfshirëse dhe mund të shfrytëzohet për qëllime të ndryshme.

Paragrafi I: Hyrje

Në këtë paragraf ju do të prezantoni temën tuaj dhe do të ofroni disa informata të përgjithshme. Është shumë me rëndësi që fjalia e parë të ndërtohet në një format që të marrë vëmendjen e lexuesit/es, pasi që shumica e lexuesve vendosin se a do të lexojnë më tutje pasi të lexojnë 2-3 fjalitë e para. Për më tepër, në hyrje ju mund të definoni temën (shembull – nëse shkruani për ngacmimet e nxënësve, në hyrje ju mund të definoni çka është ngacmimi), të tregoni shkurtimisht për historikun e problemit, apo vetëm të konkretizoni problemin që po hulumtoni. Në fund të paragrafit hyrës vendosni tezën tuaj. Teza e hulumtimit është një fjali që përmban qëndrimin tuaj në lidhje me temën dhe argumentet ose gjetjet kryesore të hulumtimit. Shembujt në vijim janë ilustrime të tezave:

Qëndrimi im: Programet e mentorimit janë metodë efektive e zhvillimit të të rinjve

Argumentet/gjetjet:

1. U ofrojnë të rinjve mentorë të cilët i inspirojnë, por edhe i ndihmojnë në tejkalimin e problemeve,

2. Ndihmojnë të rinjtë të orientohen brenda fushës së tyre të zgjedhur, 3. Lehtësojnë krijimin e një rrjeti me ekspertë të tjerë të fushës.


Teza e hulumtimit: Programet e mentorimit janë metodë efektive e zhvillimit të të rinjve sepse inspirojnë dhe ndihmojnë të rinjtë në tejkalimin e problemeve, orientojnë të rinjtë brenda fushave të zgjedhura, dhe lehtësojnë krijimin e një rrjeti me ekspertë të tjerë të fushës.

Paragrafi II: Metodologjia

Në këtë paragraf do të përshkruani procesin e mbledhjes së të dhënave dhe procesin e analizimit të tyre. Fillimisht, ju do të përshkruani metodologjinë e mbledhjes së të dhënave dhe mjetet që keni përdorur. Pastaj do të tregoni se çfarë metode keni përdorur për të analizuar të dhënat, në mënyrë që procesi i identifikimit të gjetjeve tuaja të jetë i qartë. Edhe nëse të dy proceset i shkruani me një paragraf, është me rëndësi që të ndani procesin e mbledhjes së të dhënave nga ai i analizimit të tyre në mënyrë që ndarja të jetë e qartë për lexuesin/en.

Paragrafi III: Gjetjet kryesore

Varësisht prej gjerësisë së temës dhe hulumtimit, gjetjet kryesore mund të përmbledhen me një paragraf apo mund të shtrihen në më shumë paragrafë. Pas analizës ju do të definoni sa gjetje kryesore keni, dhe në bazë të asaj të organizoni raportin tuaj. Gjatë organizimit, sigurohuni që një paragraf të ketë vetëm një ide/gjetje/temë kryesore. Shembull, gjatë hulumtimit tuaj për angazhimin e të rinjve në subjekte politike keni gjetur dy perspektiva kryesore: (i) përfshirja e të rinjve në subjekte politike ju ndihmon të rinjve në zhvillim profesional dhe (ii) përfshirja e tyre mund t’i dëmtoj ata për shkak të lidhjes me subjektin. Këto janë dy perspektiva që përçojnë ide të ndryshme, dhe rrjedhimisht nuk mund të përfshihen në të njëjtin paragraf. Për këtë arsye ju do të ndani këto perspektiva në paragrafë të ndryshëm, ku në secilën do të shtjelloni gjetjen specifike.

Secili paragraf duhet të filloj me një fjali hyrëse, e cila do të prezantoj gjetjen ose argumentin që do të trajtohet në paragraf. Fillimi i paragrafit mund të jetë më i përgjithshëm, por më pas do të vazhdohet me të dhëna specifike dhe përkrahëse si statistika dhe shembuj konkretë. Në fund të secilit paragraf do të vendosni një fjali që përmbyll gjetjen apo argumentin e diskutuar.

Në shembullin e zhvillimit të tezës së hulumtimit për programet e mentorimit, tre argumentet mund të jenë paragrafë në veti, dhe secila të shtjellohet përbrenda paragrafit të vet. Më konkretisht, një paragraf mund të krijohet vetëm për mënyrën si programet e mentorimit ndihmojnë në inspirimin e të


rinjve dhe në zhvillimin e metodave se si ata adresojnë probleme. Shembulli në vijim bazohet në të dhëna imagjinare dhe shërben vetëm për ilustrimin e formimit të një paragrafi.

Fjalia hyrëse e paragrafit: Programet e mentorimit janë efektive pasi që ju ofrojnë të rinjve mentorë të cilët i inspirojnë por edhe i ndihmojnë në tejkalimin e problemeve të ndryshme.

Të dhënat përkrahëse: Shumica e të rinjve të përfshirë në eksperiment kanë treguar entuziazëm më të madh për mësime pas punës me mentorë. 50% të tyre kanë treguar rezultate të dukshme në suksesin akademik, ndërsa 30% e tyre veç kanë filluar të përmirësojnë notat. Pjesëmarrësit e tjerë (20%) tregojnë interesim në programin e mentorimit dhe marrin pjesë në të gjitha takimet me mentorë, por ende nuk kanë treguar ndonjë ndryshim akademik. Të gjithë pjesëmarrësit kanë marrë pjesë në së paku një aktivitet vullnetar, të cilët janë iniciuar nga 30% e pjesëmarrësve në eksperiment. Pjesëmarrësit tjerë (70%) kanë ndihmuar në implementimin e këtyre aktiviteteve vullnetare. Programi i mentorimit po ashtu ka ndihmuar pjesëmarrësit me zhvillimin e aftësive për adresimin e problemeve. 90% e mentorëve raportuan që pjesëmarrësit diskutuan probleme të ndryshme me ta, ku ata kanë rekomandime konkrete se si të adresojnë problemin specifik dhe probleme të ngjashme në të ardhmen. Në bazë të komunikimit me mentorët, 35% e pjesëmarrësve veç kanë marrë masa për problemin që e kanë ndarë me mentorin/en.

Fjalia përmbyllëse e paragrafit: Këto rezultate tregojnë si programet e mentorimit janë metodë më e personalizuar e punës me të rinjtë, ku të rinjtë ndjehen të vlerësuar dhe të lirë për të ndarë problemet e tyre, dhe për këtë arsye janë metodë efektive e punës në fushën e zhvillimit të rinisë.

Paragrafi IV: Përmbledhje

Pas prezantimit të gjetjeve kryesore, ju do të shkruani një paragraf që do të përmbledhë idetë kryesore të hulumtimit. Është me rëndësi që ky paragraf të prezantojë gjetjet kryesore sa më thjeshtë, dhe të mos përfshijë ndonjë informatë që nuk është përmendur te pjesa e gjetjeve. Fjalia e fundit e këtij paragrafi mund të jetë në formë të pyetjes apo ndonjë thënie që e shtynë lexuesin/en të mendoj më shumë për temën, edhe pas leximit të raportit.

Paragrafi V: Rekomandimet (opsionale)


Në shumicën e rasteve, rekomandimet do të jenë pjesë opsionale e raportit tuaj, pasi që i gjithë raporti mund të përqendrohet edhe vetëm në gjetjet e hulumtimit. Mirëpo, nëse do të përfshini rekomandime brenda raportit, rekomandimet duhet të jenë konkrete dhe t’i adresohen akterëve që mund të marrin masa për çështjen.

Referencat

Në këtë pjesë të raportit do të listoni burimet ekzistuese që keni përdorur për hulumtimin tuaj. Është më rëndësi të citoni të gjitha burimet ekzistuese, në mënyrë që t’i jepni meritat e duhura autorëve të materialit që po përdorni. Në të njëjtën mënyrë, dikush mund të përdorë raportin tuaj në një hulumtim të tyre, dhe do të ju citoj juve si autor/e i/e hulumtimit. Shfrytëzimi i materialeve të tjerëve pa i cituar ata është shkelje e të drejtave të autorit që quhet plagjiaturë. Plagjiatura është vepër e dënueshme, dhe varësisht nga vendi mund të dënohet me largim nga universiteti apo edhe gjoba.

1.11. Detyrë në grup: Shkrimi i një raporti të hulumtimit – 20 pikë

Në një grup me 4 deri në 6 persona do të realizoni një hulumtim për “Përdorimin e teknologjisë për të rritur qytetarinë aktive tek të rinjtë e Kosovës”. Gjatë hulumtimit do të përqendroheni në llojet e teknologjisë dhe në efektet e tyre, pozitive edhe negative, në inkurajimin e të rinjve që të marrin iniciativa të ndryshme që ndryshojnë komunitetin e tyre për të mirë.

Hapi i parë: Zhvilloni metodologjinë në bazë të së cilës do të realizoni hulumtimin. Metodologjia mund të përmbajë vetëm hulumtim dytësor apo edhe ndonjë kombinim të hulumtimit dytësor dhe parësor.

Hapi i dytë: Në bazë të një hulumtimi fillestar, zhvilloni tezën e hulumtimit, e cila duhet të tregoj qartë qëndrimin tuaj dhe argumentet që përkrahin atë qëndrim.

Hapi i tretë: Duke u bazuar në strukturën e rekomanduar dhe tezën e hulumtimit shkruani raportin me gjetjet tuaja për këtë temë.

Hapi i katërt: Kërkoni nga 2 apo 3 persona që të lexojnë hulumtimin tuaj dhe të japin komentet e tyre, të cilat ju më pas do t’i analizoni. Sigurohuni që të inkorporoni komentet që i shtojnë vlerë raportit tuaj.


Citimi i të dhënave

Citimi i duhur i të dhënave të huazuara është shumë me rëndësi për të evituar plagjiaturën dhe për të rritur kredibilitetin e punës tuaj. Ka metoda të ndryshme për të cituar të dhënat e huazuara. Metodat më të njohura janë: Stili i Asociacionit të Gjuhës Moderne (Modern Language Association - MLA), Stili i Asociacionit të Psikologëve të Amerikës (American Psychological Association – APA), si dhe Stili Manual Çikago (Chicago Manual of Style).

1.12. Detyrë individuale: Metodat e citimit – 5 pikë

Hapi i parë: Përmes Google hulumtoni për tre metodat e citimit, të përmendura më lartë. Përqendroni hulumtimin tuaj në dallimet mes metodave të ndryshme dhe lexoni disa punime për të parë se si janë cituar materialet e huazuara.

Hapi i dytë: Gjeni tre dallime në mes të tre metodave.

Hapi i tretë: Zgjedhni metodën që ju përshtatet ju më së shumti, dhe shkurtimisht shkruani arsyet pse kjo metodë ju përshtatet më shumë.

Materialet/idetë e huazuara duhet të citohen edhe kur kopjohen direkt nga materiali edhe kur i përshtatni ato me fjalët tuaja. Në rastet kur ju kopjoni një apo më shumë fjali nga një autor/e tjetër ju do të vendosni fjalinë në thonjëza për të bërë të qartë se bëhet fjalë për një citim direkt, ku ato janë vetë fjalët e autorit/es. Në rastet kur përmbajtjen e një fjalie apo më shumë e shkruani me fjalë tuaja, ju nuk keni nevojë për thonjëza. Ky lloj i huazimit të materialit quhet parafrazim apo citim indirekt. Në të dy rastet, duhet të citohet autori/ja e materialit. Dallimi kryesor në metodë qëndron tek përdorimi i thonjëzave, ku rastet kur fjalia ka thonjëza tregojnë që e gjithë fjalia është kopjuar, ndërsa rastet kur nuk ka thonjëza tregojnë se materiali është huazuar por në hulumtimin tuaj është shkruar me fjalët tuaja. Gjatë parafrazimit duhet të keni kujdes në mënyrën se si strukturoni fjalinë e huazuar. Ndryshimi i disa fjalëve në fjali, përderisa struktura mbahet e njëjte, nuk cilësohet parafrazim, dhe mund të ju vendos në rrezik të plagjiaturës. Kur parafrazoni, ju duhet të merrni thelbin e informatës që doni të përdorni dhe ta vendosni atë në një fjali që ka strukturë të veçantë të përbërë nga fjalët tuaja.

Citimi i materialeve bëhet brenda tekstit dhe në pjesën e bibliografisë në fund. Për të ilustruar një formë të citimit, do të përdorim Stilin Manual Çikago. Brenda këtij stili janë dy lloje të citimit: shënimet dhe bibliografia si dhe forma me


autorë dhe datë18. Kur citimi bëhet me shënime dhe bibliografi, prapa tekstit të huazuar vendoset një fusnotë, ku shkruhen shënimet për materialin e huazuar. Këto informata më pas vendosen edhe në pjesën e bibliografisë, në fund të hulumtimit. Kur citimi bëhet me autorë dhe data, pas fjalisë së huazuar vendoset në kllapa mbiemri i autorit/es dhe viti i publikimit. Në vijim do të prezantojmë një shembull të një citimi në formatin e shënimeve dhe bibliografisë të Stilit Manual Çikago19.

Citimi brenda tekstit

Kurdo që përdorni material nga një libër, ju do të vendosni fusnotën në tekst dhe brenda fusnotës të ofroni informatat si në vijim.

Citimi i një libri që përmendet për herë të parë:

Formati

Emri dhe mbiemri i autorit/es, Titulli i publikimit në italic (Shtëpia botuese, viti i botimit), numri i faqeve të referuara.

Shembull

Loriane Blaxter, Christina Hughes dhe Malcolm Tight, Si të hulumtoni (Open University Press, 2006), 25.

Citimi i një libri të cilit i referoheni për herë të dytë apo më shumë:

Formati

Mbiemri i autorit/es, Titulli i publikimit në italic, numri i faqeve të referuara.

Shembull

Blaxter, Hughes dhe Tight, Si të hulumtoni, 25.

Citimi në pjesën e bibliografisë

Bibliografia është pjesa e fundit e secilit hulumtim, ku do të prezantoni të gjitha burimet ekzistuese që keni përdorur në hulumtim, në mënyrë alfabetike.

Formati i citimit të një libri në bibliografi

18 “Udhëzues i shpejtë për stilin e citimit Chicago”, Stili Manual Chicago. Qasja e fundit në ueb-faqe 21 janar 2018. http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide/citation-guide-1.html 19 Stili Manual Chicago, “Udhëzues i shpejtë për stilin e citimit Chicago”

http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide/citation-guide-1.html



Mbiemri i autorit/es, Emri, Titulli i publikimit në italic. Shtëpia botuese, viti i botimit.

Në raste kur keni më shumë se një autor, vetëm autorit të parë i vendoset mbiemri dhe më pas emri, ndërsa autorëve të tjerë në fillim emri dhe pastaj mbiemri (shihni shembullin më poshtë).

Shembull

Blaxter, Loriane, Christina Hughes dhe Malcolm Tight, Si të hulumtoni. Open University Press, 2006.

Për shembuj të tjerë, si raste kur materiali nuk ka autorë, apo ka shumë autorë, editorë, apo përkthyes, hulumtoni formatin e shënimeve dhe bibliografisë të Stilit Manual Çikago, në mënyrë që të siguroheni që po citoni materialet në formatin e duhur.

Shembull i një hulumtimi

Shembulli në vijim shërben për të ilustruar mënyrën e shkrimit të një raporti të hulumtimit. Pjesa e hulumtimit parësor duke përfshirë rezultatet e këtij hulumtimi është hipotetike, ndërsa burimet ekzistuese janë aktuale dhe janë përdorur për të ndërtuar argumentet e hulumtimit si dhe për të ilustruar mënyrën e citimit të duhur të materialeve.

Tema: Efekti i punës vullnetare gjatë shkollës së mesme në zhvillim të të rinjve

Gjatë shkollës së mesme të rinjtë ekspozohen para dy perspektivave në lidhje me vullnetarizmin. Disa u thonë se aktivitetet vullnetare janë shumë të mira pasi që ashtu kontribuojnë në shoqëri, njoftojnë njerëz të ri dhe mësojnë gjëra të ndryshme. Disa të tjerë mendojnë se nuk ka dobi prej punës vullnetare, dhe është vetëm mundësi për dikë të shfrytëzoj aftësitë e vullnetarëve falas. Para këtyre perspektivave, të rinjtë kanë dy mundësi - të provojnë apo të mos mundohen fare. Varësisht prej përvojave të tyre, disa edhe mund të përfshihen në aktivitete vullnetare dy apo tre herë, të mos shohin dobi dhe të tërhiqen. Mirëpo, shumë dobi të punës vullnetare nuk shfaqen gjatë realizimit të një aktiviteti, por mund të shihen qartë kur investohet kohë më e gjatë në aktivitete të tilla. Hulumtimi në vijim tregon se puna vullnetare ndihmon në zhvillimin e të rinjve pasi që zhvillon bazat e qytetarisë aktive, zvogëlon veprimet anti-shoqërore dhe rritë suksesin akademik dhe aftësimin për treg të punës.


Ky hulumtimin përmban një kombinim të hulumtimit parësor dhe dytësor. Hulumtimi parësor është realizuar përmes intervistave me 10 arsimtarë, të cilët kanë treguar për nxënësit e tyre dhe dallimin në mes të atyre që merren me punë vullnetare dhe atyre që nuk përfshihen në këto aktivitete, si dhe një eksperimenti me 20 të rinjë, ku 10 prej tyre janë angazhuar në 2 aktivitete vullnetare ndërsa 10 të tjerët nuk janë përfshirë. Hulumtimi dytësor bazohet në publikimet akademike në këtë temë, të cilat tregojnë efektet e punës vullnetarë në zhvillimin e të rinjve. Të gjitha të dhënat e mbledhura janë analizuar përmes analizave cilësore. Analiza e të dhënave nga intervistat dhe hulumtimi dytësor është bërë duke identifikuar kategoritë e përgjigjeve/gjetjeve dhe duke bërë ndërlidhjen dhe interpretimin e tyre. Në anën tjetër, analiza e eksperimentit është bërë në fund të eksperimentit ku janë bërë pyetjet e njëjta për të dy grupet, dhe është bërë krahasimi i përgjigjeve. Në fund të analizës është bërë identifikimi i tre gjetjeve kryesore, që tregojnë efektet e punës vullnetare në zhvillim të të rinjve.

Njëra ndër efektet kryesore të punës vullnetare është zhvillimi i bazave të qytetarisë aktive tek të rinjtë. Sipas profesorëve të sociologjisë John Wilson dhe Marc Musick, “pjesëmarrja aktive në organizime vullnetare krijon besimin që kërkohet që njerëzit të organizohen në mënyrë efektive dhe të veprojnë kolektivisht”20. Kjo është përkrahur edhe nga eksperimenti, ku grupi i të rinjve që kanë marrë pjesë në aktivitete vullnetare kanë shfaqur besim në punën e tyre dhe në grupin me të cilin mbajnë shpresë që do të bëjnë ndryshime në komunitetin e tyre. Këtë besim nuk e kanë shfaqur grupi tjetër, i cila ka qenë më i distancuar dhe e ka bërë të qartë se nuk besojnë që ata mund të bëjnë ndonjë ndryshim. Hulumtimi po ashtu tregon se puna vullnetare mund të ndërtoj baza të forta të qytetarisë aktive, ku të rinjtë vullnetarë jo vetëm realizojnë aktivitete për komunitetin në shkollë të mesme por edhe drejtojnë karrierat e tyre drejt shërbimit për shoqërinë. Rezultatet e hulumtimit të realizuar nga profesorët e sociologjisë tregojnë se të rinjtë që punojnë në aktivitete vullnetare shfaqin më shumë interesim të votojnë, të marrin pjesë në fushata politike apo edhe të kontribuojnë në shoqëri përmes punës në shoqëri civile apo në politikë, se sa të rinjtë që nuk përfshihen në aktivitete vullnetare21. Intervistat me arsimtarë përkrahin këtë argument. Sipas arsimtarëve, shumë nxënës që kanë qenë aktiv në punë

20 Wilson, John dhe Marc Musick. Efekti i punës vullnetare në vullnetarët (Ligji dhe problemet bashkëkohore 62, nr. 4, 1999), 142. 21 Wilson dhe Musick, Efekti i punës vullnetare në vullnetarët, 146.


vullnetare në shkollë tashmë janë aktiv në shoqëri civile të Kosovës apo në politikë, ku shërbejnë në pozita të ndryshme duke përfshi edhe anëtarë të Kuvendit të Kosovës apo ministra në qeveri. Kështu, hulumtimi tregon se puna vullnetare ndihmon në zhvillimin e një përgjegjësie për rrethin e cila krijon një bazë të qytetarisë aktive. Kjo më pas shtynë të rinjtë që të jenë aktiv duke votuar, duke pastruar lagjen, apo edhe duke kandiduar për të shërbyer në Kuvend të Kosovës.

Rritja e përgjegjësisë për rrethin rezulton në efektin e dytë të punës vullnetare që është zvogëlimi i veprimeve anti-shoqërore. “Vullnetarizmi besohet të zhvilloj besimin e ndërsjellët, tolerancën, mirëkuptimin për të tjerët, dhe respektin për të mirën e përgjithshme”22. Si rezultat, sipas këtij hulumtimi, zvogëlohen veprimet anti-shoqërore si dëmtimi i pronave të të tjerëve apo ngacmimi dhe maltretimi i personave të ndryshëm. Përvoja e arsimtarëve përkrahë këtë gjetje. Sipas tyre, ka vetëm raste individuale që nxënësit e përfshirë në punë vullnetare të kenë qenë përgjegjës për ndonjë sjellje anti-shoqërore, dhe ato raste kanë ndodh për shkak të disa rrethanave të jashtme. Shumica dërmuese e vullnetarëve, sipas arsimtarëve, janë të sjellshëm dhe punojnë që të sjellin ndryshime të mira për rrethin.

Efekti i tretë i punës vullnetare është suksesi më i lartë akademik. Të rinjtë që merren me punë vullnetare jashtë shkollës tregojnë sukses më të madh akademik se sa ata që nuk merren me aktivitete të tilla. Në një hulumtim të realizuar me nxënës të një shkolle të mesme të ulët në Shtetet e Bashkuara të Amerikës (klasa e 6 deri 8), nota mesatare e nxënësve që janë marrë me aktivitete vullnetare ka qenë mesatarisht 0.51 pikë më shumë se sa e atyre që nuk kanë qenë aktivë në këto aktivitete23. Ky argument përkrahet edhe nga intervistat me arsimtarët dhe eksperimenti i realizuar. Sipas arsimtarëve, shumica e nxënësve që merren aktivisht me punë vullnetare vlerësojnë shkollimin e tyre dhe për këtë arsye arrijnë të menaxhojnë kohën e tyre në mënyrë që të kenë kohë për të dyja. Kjo është shfaqur qartë edhe në grupin e eksperimentit që është marrë me aktivitete vullnetare. Nxënësit e këtij grupi në përgjithësi kanë shfaqur interesim më të madh për të arritur ambiciet e tyre, dhe i kanë trajtuar mësimet dhe punën vullnetare si një mënyrë për të arritur cakun. Në anën tjetër, një pjesë e grupit që nuk është

22 Wilson dhe Musick, Efekti i punës vullnetare në vullnetarët, 149. 23 Camara, Pauline F. “Efekti i punës vullnetare në performancën akademike të nxënësve të një shkolle të mesme të ulët të Massachusetts”. Universiteti Northeastern, 92.


marrë me punë vullnetare ka treguar mungesë të interesimit edhe në aspektin akademik.

Gjetjet e hulumtimit tregojnë se ka shumë dobi prej përfshirjes në aktivitete vullnetare, të cilat ndikojnë drejtpërdrejtë në zhvillimin personal dhe profesional të të rinjve dhe indirekt në mirëqenien e shoqërisë. Të rinjtë që bëjnë punë vullnetare zhvillojnë ndjenjën e përgjegjësisë në raport me rrethin, e cila i bënë qytetarë më aktiv dhe disa prej tyre i drejton edhe në karrierë ku mund të ju shërbejnë qytetarëve. Për më tepër, përgjegjësia që zhvillohet gjatë kontributit në shoqëri zvogëlon tendencën e të rinjve që të bëjnë veprime që do të dëmtonin po atë komunitet që ata po mundohen të ndihmojnë. Dhe në fund, interesimi i rritur për punë vullnetare, ku të rinjtë mësojnë gjatë aktiviteteve, ndikon edhe në rritjen e suksesit akademik. Të gjitha këto dobi shihen qartë tek personat që merren me punë vullnetare për një kohë më të gjatë, por jo nga ata që ndihmojnë në një aktivitet dhe tërhiqen. Për këtë arsye është me rëndësi të ndihmosh komunitetin, se ashtu edhe komuniteti të ndihmon ty.

Bibliografia

Camara, Pauline F. “Efekti i Punës Vullnetare në Performancën Akademike të Nxënësve të një Shkollë të Mesme të Ulët të Massachusetts.” Universiteti Northeastern, Boston, 2012.

Wilson, John dhe Mark Musick. "Efekti i Punës Vullnetare në Vullnetarët." Ligji dhe problemet bashkëkohore 62, Nr. 4 (1999): 141-168.


Lista e komponentëve të hulumtimit

Listën në vijim mund të përdorni për të kontrolluar se a keni përfshirë të gjitha komponentët e një hulumtimi cilësor. Kjo listë përfshinë të gjitha fazat dhe komponentët e hulumtimit, duke filluar me zgjedhjen e një teme të përshtatshme, dhe pastaj duke definuar metodologjinë për mbledhjen dhe analizimin e informatave, dhe në fund shkrimin e raportit të hulumtimit.

Tema e hulumtimit: ____________________________________________________

Targeti është i qartë

Vendi ku po analizohet çështja është përcaktuar

Koha se kur po analizohet çështja është përcaktuar

Burimet e hulumtimit:

Afati kohor për realizimin e hulumtimit është i mjaftueshëm

Burimet njerëzore që janë në dispozicion për hulumtim janë të mjaftueshme

Kostoja e hulumtimit është mbuluar

Të gjitha materialet dhe pajisjet e nevojshme për të realizuar hulumtimin janë të gatshme

Metodologjia e mbledhjes së të dhënave për hulumtim:

Hulumtim parësor

Hulumtim dytësor

Kombinim i dy llojeve

Llojet e të dhënave që do të mbledhen për hulumtim:

Hulumtim cilësor

Hulumtim sasior


Mjetet e hulumtimit që do të përdoren për hulumtim (mund të zgjedhni më shumë se një):

Burimet ekzistuese

Pyetësorët

Intervista

Fokus grupe

Eksperimente

Observime


Tjetër: _________________________________

Metodat e analizimit të të dhënave

Analizë e të dhënave cilësore

Analizë e të dhënave sasiore


Struktura e raportit të hulumtimit

Hyrje

Metodologjia

Gjetjet e hulumtimit

Përmbyllje

Rekomandime (në rastet kur kërkohet)

Moduli II: Gjetja e zgjidhjeve ► Faqe 47

Moduli II: Gjetja e zgjidhjeve

Moduli i dytë: Shkrimi dhe menaxhimi i projekteve/Gjetja e zgjidhjeve - përmes këtij moduli të rinjtë do të mësohen që problemeve të identifikuara në modulin e parë t’iu gjendet zgjidhja duke planifikuar aktivitete konkrete në komunitetet e tyre. Ky modul është i fokusuar në ofrimin e aftësive sa më të avansuara të shkrimit të projekteve, hulumtimit të donatorëve potencial dhe menaxhimit të suksesshëm të projekteve duke realizuar aktivitetet e parapara në të në afatin kohor të parashikuar me projekt.


Gjetja e inspirimit

2.1. Detyrë individuale: Gjej inspirim – 5 pikë

Në këtë detyrë ju do të bëni hulumtim dytësor rreth të rinjve të ndryshëm në botë të cilët kanë bërë ndryshime në komunitetin e tyre dhe më gjerë. Do të gjeni 3 individë të cilët kanë bërë ndryshime në fushën tuaj të interesimit, puna e të cilëve ju inspiron. Për secilin prej tyre përgjigjuni në pyetjet në vijim:

1. Çfarë ka bërë ai/ajo? 2. Cilat kanë qenë rrethanat që mundësuan që ai/jo të kontribuoj në

atë mënyrë? 3. Cilat kanë qenë sfidat e tij/saj? 4. Çka të duhet ty për të bërë diçka të ngjashme?

Pikë shtesë: Realizoni një intervistë me një person që ju inspiron, dhe së paku pyetni atë këto 4 pyetje. Për çdo intervistë ju do të fitoni nga 5 pikë.

Shembull: Mary Grace Henry

Në moshën 12 vjeçare Mary Grace Henry vendosi të ndihmonte një vajzë që të gjente mjetet e mjaftueshme për të vazhduar shkollimin. Ajo u kërkoi prindërve një makinë qepëse për ditëlindje dhe mësoi vet se si të qep shirita për flokë që mund të vendosën në dy anë. Në fillim, shiritat u shiten vetëm në New York, ndërsa tani mund të blihen edhe online. Mary po ashtu krijoi një fondacion përmes të cilit deri më tani janë shkolluar 115 vajza nga Kenya, Uganda, Haiti dhe Peru. Në kuadër të fondacionit, secilës nxënëse i mbulohen shpenzimet e shkollimit, librat, uniformat, mjetet shkollore, këpucët, dhe ushqimi (për disa nga vajzat, ky është ushqimi i vetëm që marrin gjatë ditës)24.

Mary jeton në New York, ku ka mundësinë të shkollohet në një shkollë që i jep rëndësi të veçantë punës vullnetare. Aty Mary u inspirua për të kontribuar në mënyrën e saj, dhe me përkrahjen e prindërve të saj, ajo filloi fondacionin.

Fillimisht Mary e kishte të vështirë të bindte familjen e saj që t’i blinte makinën e qepjes dhe të fillonte këtë angazhim paralel me mësimet e saj në shkollë fillore. Pasi që krijoi fondacionin, Mary duhej të gjente partnerë lokalë që do t’i ndihmonin asaj në identifikimin e vajzave në nevojë, të krijonte dhe të shiste aksesorët për flokë, të menaxhonte të gjitha punët e fondacionit, dhe

24 “Rreth Mary Grace: Tregimi i një sipërmarrëses sociale”, Ndrysho kahjen. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: http://www.reversethecourse.org/impact/

http://www.reversethecourse.org/impact/


njëkohësisht të vazhdonte shkollimin e saj. Kjo ishte sidomos sfiduese kur fondacioni filloi të rritej.

Ajo që e veçon Maryn është vullneti për të kontribuar dhe ideja kreative, të cilat i keni edhe ju. Përveç kësaj, Mary kishte edhe targetin specifik (vajzat që nuk kishin mjete të shkolloheshin) dhe vizionin e qartë – ajo nuk donte të jepte fonde në një mënyrë ku vajzat do të vareshin nga ajo vazhdimisht, por nga fillimi synoi pavarësimin e vajzave në mënyre që ato të jenë të zonjat vet.

Këshilla e Maryt: “Ëndërroni ëndrra të mëdha, po filloni me hapa të vogël. Caktoni një qëllim fillestar dhe mos e frikësoni veten me ‘çka nëse’. Secili hap që merrni do të jetë një mundësi e re por edhe sfidë e re. Ballafaqohuni me secilën sfidë, kurdo që ju del përpara dhe vazhdoni. Të gjithë ata hapa të vogël, të bëra me dashuri, do të ju dërgojnë në vende të cilat do të keni të pamundur t’i imagjinoni.”25.

Hulumtimi i zgjidhjeve të ngjashme në botë

Zgjidhjet ekzistuese

Çdo shtet ka probleme të ndryshme, por disa prej tyre mund të jenë të ngjashme me problemet e vendit tonë. Njëjtë si Kosova, edhe shumë vende tjera kanë sfida në fushën e zhvillimit të rinisë, në veçanti në përfshirjen e të rinjve në vendimmarrje. Ju mund të mësoni nga përvoja e këtyre vendeve, sidomos duke analizuar masat që ata kanë marrë për të adresuar problemin. Për këtë arsye, është me rëndësi të bëni hulumtim për secilin problem që dëshironi të zgjidhni, dhe të konsideroni përvojat e vendeve tjera. Kjo nuk do të thotë që ju duhet të kopjoni zgjidhjen e një shteti të caktuar, dhe ta implementoni në Kosovë. Zgjidhjen potenciale duhet ta përshtatni me rrethanat e Kosovës, si kultura, tradita, ekonomia, gjendja politike dhe rrethanat e tjera. Një zgjidhje e një problemi mund të jetë zgjidhje shumë e mirë, por mund të mos funksionoj në Kosovë për shkak të këtyre rrethanave. Përparësia juaj është se ju njihni rrethanat e Kosovës mirë, dhe ju mund të zgjedhni pjesë të një zgjidhjeje të caktuar që do të funksiononte në Kosovë. Për më tepër, ju mund të kombinoni zgjidhje të ndryshme. Shembull, ju mund të kombinoni një pjesë të një programi që është implementuar në Uganda me një pjesë të një programi tjetër që është implementuar në Spanjë, dhe të përshtatni këto pjesë

25 Couch, Robbie. “Kjo vajzë 17 vjeçare u ka mundësuar 45 vajzave afrikane shkollimin duke shitur shirita për flokë”, Huffington Post. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: https://www.huffingtonpost.com/2014/11/18/mary-grace-henry-africa_n_6179206.html

https://www.huffingtonpost.com/2014/11/18/mary-grace-henry-africa_n_6179206.html


me rrethana të Kosovës. Përveç hulumtimit të zgjidhjeve aktuale të vendeve të ndryshme, ju mund të gjeni rekomandime të dobishme edhe duke lexuar burime ekzistuese të hulumtimeve që janë bërë në fushën tuaj të interesimit.

Hulumtimi i problemeve dhe zgjidhjeve që janë ofruar për të adresuar këto probleme është sidomos me rëndësi për të evituar gabimet që të tjerët kanë bërë gjatë përpjekjeve të adresimit të problemit të ngjashëm me atë tuajin. Këto gabime, zakonisht të pa parapara, mund të shërbejnë si mësime të nxëna për realizatorët e programit në vendin që po hulumtoni, por edhe për ju. Ju mund të mësoni prej këtyre gabimeve, dhe të parashihni zgjidhje për ato gjatë dizajnimit të projektit tuaj.

2.2. Detyrë në grup: Zgjidhjet ekzistuese – 10 pikë

Aktiviteti do të realizohet në një grup prej 4 deri 6 anëtarë. Brenda grupit ju do të zgjedhni një problem, dhe do të hulumtoni zgjidhje për të adresuar atë. Zgjidhjet mund të jenë programe të implementuara në shtete tjera nga institucionet apo organizatat lokale apo ndërkombëtare, ose zgjidhje të rekomanduara nga hulumtime të ndryshme nga studime të fushës.

Hapi i parë: Zgjidhni njërën nga problemet në vijim:

1. Dhuna në shkolla të mesme të Kosovës 2. Përdorimi i duhanit në shkolla të mesme të Kosovës 3. Mundësitë e limituara për punë praktike në Kosovë

Hapi i dytë: Hulumtoni problemin dhe gjeni zgjidhjet potenciale të rekomanduara nga literatura ekzistuese në këtë fushë apo nga përvoja specifike e vendeve të tjera. Gjeni së paku 3 mënyra për të adresuar problemin.

Hapi i tretë: Krahasoni zgjidhjet dhe vlerësoni se a do të ishin të përshtatshme për Kosovë.

Hapi i katërt: Nga zgjidhjet që keni gjetur rekomandoni një mënyrë të adresimit të problemit, që mund të jetë edhe kombinim i pjesëve të programeve/zgjidhjeve të ndryshme.

Shembull i hulumtimit të zgjidhjeve ekzistuese


Ndotja e ambientit përmes hedhjes së mbeturinave në vende jo të duhura është një problem me të cilin janë ballafaquar edhe shumë vende të tjera. Zgjidhje të ndryshme janë provuar, dhe përderisa një zgjidhje ka funksionuar në një vend, nuk ka funksionuar në ndonjë vend tjetër. Në vijim mund të gjeni masat që janë marrë në Liban, Indonezi dhe Kosta Rika.

Puna direkte me komunitetin – Liban

Në gusht 2015, 4 të rinjë formuan organizatën Ganatch (në shqip do të thotë “gjelbër”) përmes të cilës kishin qëllim aktivizmin e qytetarëve për të adresuar problemin e mbeturinave në komunitetin e tyre. Më konkretisht, ata punuan në informimin e qytetarëve për riciklim duke shkuar personalisht te shtëpitë e tyre për të mbledhur mbeturinat që mund te riciklohen. Për 6 muaj, këta 4 të rinjë punuan me 60 familje duke krijuar tek ata shprehinë e riciklimit26. Nga kjo punë u mblodhën 8.8 ton mbeturina të riciklueshme, dhe pas riciklimit arritën të punësojnë 17 persona që të vazhdojnë me mbledhjen dhe kategorizimin e mbeturinave të riciklueshme. Kështu ata zgjeruan punën e tyre duke i kontribuar direkt reduktimit të ndotjes së ambientit.

Aktivizmi i të rinjve – Indonezi

Bali, një ishull në Indonezi, kishte probleme të shumta me mbeturinat, sidomos me qese të plastikës. Dy vajza, 13 dhe 15 vjeçare, vendosën të punojnë direkt në këtë problem duke themeluar iniciativën “Lamtumirë qese të plastikës”27. Me një ekip të vullnetarëve prej 25-30 të rinjë të tjerë nga shkollat e ndryshme të Balit, ato pastruan shumë plazhe të Balit, takuan qytetarë të komuniteteve të ndryshme, organizuan peticione, menaxhuan fushata në rrjete sociale, takuan aktivistë dhe figura të ndryshme dhe organizuan shumë aktivitete tjera. Gjatë punës së tyre, ato arritën të bindin shumë biznese që të mos përdorin qese të plastikës, dhe filluan të vendosin shenja në ato biznese që nuk përdorin qese të plastikës për t’i përgëzuar për përfshirjen në këtë iniciativë. Në të njëjtën kohë, përmes kësaj metode ato bënin presion në bizneset që ende përdornin qeset e plastikës. Aktivizmin e tyre e vazhduan edhe me grevë urie përmes të cilës kanë marrë vëmendjen e kryetarit të Balit, i cili më pas nënshkroi zotimin për mos përdorim të plotë të qeseve të plastikës duke filluar nga viti 2018. Iniciativa

26 “Tregimi ynë”, Ganatch. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: https://www.ganatch.ngo/our-story 27 Wijesen, Melati dhe Isabel. “Fushata jonë për të ndalur qeset e plastikës në Bali”: https://www.ted.com/talks/melati_and_isabel_wijsen_our_campaign_to_ban_plastic_bags_in_bali/up-next#t-648326

https://www.ganatch.ngo/our-story

https://www.ted.com/talks/melati_and_isabel_wijsen_our_campaign_to_ban_plastic_bags_in_bali/up-next#t-648326



“Lamtumirë qese të plastikës” ka filluar të replikohet edhe në Australi, Nepal, Kinë, Singapor dhe disa vende të tjera.

Mbjellja e drunjëve – Kosta Rika

Në Kosta Rika humbja e pyjeve është një problem i madh. Për të adresuar këtë problem, një fondacion ka realizuar një projekt në bashkëpunim me fëmijët e një shkolle fillore, ku fëmijët janë përfshirë direkt në mbjelljen e fidanëve28. Në këtë mënyrë, ata mësojnë për mbjelljen dhe mirëmbajtjen e bimëve, si dhe mësojnë për vlerën e tyre. Kështu sigurohet qëndrueshmëria e pyjeve, pasi fëmijët e tashëm do të jenë të rriturit e të ardhmes, të cilët nuk do të dëmtojnë pyjet por do të kujdesen për to.

Dy zgjidhjet e para ofrojnë zgjidhje direkte për ndotje të ambientit, ndërsa e treta ofron zgjidhje për qëndrueshmëri të pastërtisë. Në Kosovë mund të bëhet një kombinim i tre zgjidhjeve, i cili fillon me një lagje të caktuar në një qytet, ku punohet me banorët për pastrimin e lagjes dhe mbledhjen e vazhdueshme të mbeturinave dhe riciklimin e tyre. Në të njëjtën kohë, mund të punohet me shkollën fillore ku shkojnë fëmijët e lagjes, dhe të organizohet mbjellja e fidanëve në atë lagje. Mbjellja e fidanëve nga fëmijët mund të bëhet aktivitet i madh për lagjen, ku banorët do të vlerësojnë punën e më të vegjëlve, e cila do të jetë një motivim shtesë për ata që të mos e ndotin lagjen pasi të pastrohet. Kjo punë pastaj mund të zgjerohet në lagje tjera, dhe varësisht prej rrethanave që krijohen, të përdoren edhe metoda tjera të avokimit.

Konsultimi me palë të tjera

Hulumtimi i zgjidhjeve ekzistuese dhe përpunimi i idesë tuaj janë vetëm hapat e parë në zhvillimin e zgjidhjes për problemin që do të adresoni. Pasi të keni një ide konkrete, të ndërtuar pjesërisht nga hulumtimi që keni bërë, është me rëndësi që të konsultoni akterë të tjerë që kanë hise në problemin dhe zgjidhjen e këtij problemi. Varësisht prej problemit, akterët mund të përfshijnë personat e prekur direkt, si dhe organizatat dhe institucionet relevante. Secili prej tyre është i prekur në mënyrë direkte apo indirekte nga problemi, dhe rrjedhimisht duhet të jetë pjesë e zgjidhjes. Ata mund të kontribuojnë në përpunimin e idesë tuaj apo ndoshta edhe vetëm të ju bashkëngjiten në implementimin e zgjidhjes. Përveç kontributit të akterëve të ndryshëm në implementimin e zgjidhjes më të

28 “Përfshirja e mendjeve: Mblellja e drunjëve, inspirimi i të rinjve”, Fondacioni La Reserva Forest, Dhurimi Global. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: https://www.globalgiving.org/projects/engaging-minds-planting-trees-inspiring-youth/

https://www.globalgiving.org/projects/engaging-minds-planting-trees-inspiring-youth/


mirë për problemin, konsultimi me ata dhe përfshirja e tyre në zhvillim dhe implementim të zgjidhjes do të siguroj qëndrueshmërinë e zgjidhjes.

Analiza e akterëve është njëra ndër mjetet që përdoret për të analizuar se kush janë akterët e ndryshëm në problemin që do të zgjidhni dhe çfarë roli kanë ata. Kjo analizë mund të realizohet përmes tre hapave:

Hapi i parë: Identifikoni akterët

Identifikoni të gjithë individët që kanë hise në problemin që doni të zgjidhni, qoftë për shkak se preken direkt nga problemi apo për shkak se kanë ndonjë interes të caktuar. Shkruani në një listë të gjithë personat që mund të ndihmojnë apo pengojnë realizimin e zgjidhjes tuaj29.

Hapi i dytë: Prioritizoni akterët

Duke përdorur skemën në vijim30, bëni prioritizimin e akterëve në bazë të rolit të tyre. Më konkretisht, vendosni emrat e akterëve të ndryshëm brenda skemës, duke i pozicionuar varësisht prej rolit.

Skemë e huazuar nga Rachel Thompson nga “Analiza e akterëve: Sigurimi i mbështetjes për projektin tuaj”.

Komunikimi me akterë duhet të përshtatet në bazë të ndikimit dhe interesimit, sipas udhëzimeve në vijim31:

29 Thompson, Rachel. “Analiza e e akterëve: Sigurimi i mbështetjes për projektin tuaj”, Mind Tools. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: https://www.mindtools.com/pages/article/newPPM_07.htm 30 Thompson, “Analiza e akterëve: Sigurimi i mbështetjes për projektin tuaj” 31 Thompson, “Analiza e akterëve: Sigurimi i mbështetjes për projektin tuaj”

https://www.mindtools.com/pages/article/newPPM_07.htm


Personat që kanë ndikim dhe interesim të lartë është me rëndësi t’i mbani afër dhe t’i njoftoni për çdo hap.

Personat që kanë ndikim të lartë por interesim të ulët mund t’i informoni apo t’i konsultoni kohë pas kohë. Pasi që interesimi i tyre është i ulët nuk keni nevojë që ta teproni me komunikim. Mjafton që ata të ndihen pjesë e punës që po bëni.

Personat që kanë ndikim të ulët por interesim të lartë janë persona që kanë vullnet të kontribuojnë në projektin tuaj, dhe për këtë arsye është me rëndësi t’i mbani të informuar rreth projektit.

Personat që kanë ndikim dhe interesim të ulët mund t’i informoni kohë pas kohe, por nuk ka nevojë të ndani shumë detaje.

Hapi i tretë: Kuptoni akterët e projektit tuaj

Kuptoni mirë rolin e akterëve të ndryshëm në projektin tuaj dhe mënyrën se si mund të punoni me ata. Është sidomos me rëndësi të definoni se si ata mund të ndihmojnë apo të shkaktojnë probleme, dhe të adresoni të dy skenarët në mënyrat përkatëse. Emrat që vendosni brenda skemës mund t’i ngjyrosni varësisht prej rolit: personat që mund të ju pengojnë me ngjyrë të kuqe, personat që mund të ju ndihmojnë me të gjelbër, dhe personat neutral me të portokalltë32.

Hapi i katërt: Analizoni skemën për të planifikuar hapat e radhës

Në bazë të pozitës së akterëve në skemë dhe ngjyrës së tyre, planifikoni hapat e radhës në raport me ata. Përqendrohuni në ata të cilët ju përkrahin dhe në hapat që duhet të ndërmerrni për të mbajtur përkrahjen e tyre, si dhe ata që kanë ndikim të lartë por janë neutral apo kundër. Për këta të fundit duhet të bëni plane konkrete për të fituar përkrahjen e atyre, apo së paku të siguroni që ata nuk ju pengojnë në implementimin e idesë tuaj.

32 Thompson, “Analiza e akterëve: Sigurimi i mbështetjes për projektin tuaj”


2.3. Detyrë në grup: Konsultimi me palë të tjera – 10 pikë

Aktiviteti do të realizohet në një grup prej 4 deri 6 anëtarë. Bashkë me grupin do të adresoni problemin e mundësive të pakta për informim për karrierë brenda komunës tuaj duke organizuar sesione informuese me nxënës të shkollave të mesme. Për të zhvilluar dhe më pas realizuar këtë aktivitet, ju do të bëni një analizë të akterëve.

Hapi i parë: Krijoni listën e akterëve

Hapi i dytë: Bëni prioritizimin e akterëve duke pozicionuar emrat e tyre brenda skemës së paraqitur në faqen paraprake.

Hapi i tretë: Varësisht prej rolit të tyre, ngjyrosni emrat e tyre me ngjyrë të kuqe, gjelbër apo të portokalltë.

Hapi i katërt: Në bazë të skemës, bëni një analizë të shkurtër të akterëve dhe planifikoni hapat e ardhshëm në raport me ata.

Shembull i konsultimit me palë të tjera

Ju keni vërejtur se në shkollën tuaj nxënësit nuk kanë ku të marrin përkrahje akademike nëse nuk kuptojnë mësimet. Për shumicën e lëndëve nuk ofrohen kurse private. Edhe ato kurse të pakta që ofrohen janë të kushtueshme për disa nxënës. Për këtë arsye, ju keni zgjedhur të krijoni klube përkrahëse akademike në shkollën tuaj. Ju do të bisedoni me drejtorin/en e shkollës për të shfrytëzuar një klasë të lirë në orë të caktuara dhe bashkë me disa nxënës tjerë që njohin mirë lëndët specifike do të ndihmoni nxënësit e tjerë në mësimet e tyre. Për të zhvilluar këtë ide më tutje, ju do të bëni një analizë të akterëve.

Hapi i parë: Ju keni menduar mirë të gjithë akterët që mund të kenë ndikim direkt apo indirekt në projektin tuaj, dhe keni krijuar listën në vijim:

1. Drejtori/ja e shkollës 2. Nxënësit që do të jenë tutorë 3. Nxënësit që kanë nevojë për përkrahje akademike 4. Mësimdhënësit 5. Prindërit e tutorëve

Hapi i dytë dhe i tretë: Ju keni bërë prioritizimin e akterëve duke i pozicionuar ata në skemën në vijim dhe duke ngjyrosur emrat e tyre në bazë të rolit që kanë.


Hapi i katërt: Në bazë të skemës, ju tashmë e dini se keni përkrahjen e plotë të tutorëve të tjerë, të cilët do të kenë rol të rëndësishëm në suksesin e klubit që po formoni. Prindërit e tyre janë neutral, por me ndihmën e tutorëve ju do të keni edhe përkrahjen e tyre. Njëkohësisht, ju keni përkrahje dhe interesim të lartë nga shumë nxënës që kanë nevojë për përkrahje akademike. Me përkrahjen e këtyre tre palëve, të cilët kanë interesim të lartë, ju vetëm duhet të vazhdoni të punoni për të marrë aprovimin e drejtorit/es, i/e cili/a ende nuk është shumë i/e interesuar për të pasur këtë klub në shkollë.


Zhvillimi i projekteve

Shumë probleme në komunitetin tuaj mund të zgjidhen përmes projekteve që mund të zhvilloni. Projektet janë “përpjekje të përkohshme që merren me qëllim të krijimit të një produkti, shërbimi apo rezultati unik”33. Ato kanë një kohë të limituar brenda të cilës duhet të implementohen dhe burime të caktuara në dispozicion me të cilat duhet të sigurohen rezultatet e pritura. Zhvillimi i projekteve është një proces që përfshinë planifikimin e shumë komponentëve, pjesë qendrore e së cilës është ideja që ju ofroni për të zgjidhur problemin, e cila duhet të jetë unike.

Definimi i zgjidhjes

Pasi të gjeni inspirimin, të realizoni hulumtimin e duhur dhe të konsultoheni me palët tjera, ju do të mund të definoni saktë idenë tuaj. Është me rëndësi që të definoni idenë tuaj në fillim, pasi që burimet që do të duhen për projekt, aktivitetet, dhe rezultatet do të varen direkt nga ideja.

Pyetjet në vijim do të ju ndihmojnë të definoni idenë tuaj34. Sigurohuni që të gjitha pyetjet të kenë përgjigje konkrete dhe sa më specifike.

1. Çfarë është qëllimi i këtij projekti? 2. Pse është i nevojshëm ky projekt? 3. Kush do të punoj në këtë projekt? 4. Si do të realizohet projekti? 5. Ku do të realizohet projekti? 6. Kur do të filloj realizimi i projektit? 7. Kur do të përfundoj projekti? 8. Sa do të jetë kostoja e projektit? 9. Si do të menaxhohet cilësia e projektit?

33 “Çka është menaxhimi i projekteve?”, Instituti për Menaxhim të Projekteve. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide/citation-guide-1.html 34 Deji Badiru, Libri im i vogël dhe i kaltër për menaxhim të projekteve: Çfarë? Ku? Kur? Kush? dhe Si?. (iUniverse, 2014), fq. 2.




2.4. Detyrë në grup: Definimi i zgjidhjes – 10 pikë

Ju do të punoni në grupe prej 4 deri 6 anëtarë për të gjetur zgjidhje për mos përfshirjen e çështjeve të rinisë në programe të subjekteve politike të Kosovës.

Hapi i parë: Bëni një hulumtim fillestar për problemin dhe gjeni së paku 2 mënyra të adresimit të problemit.

Hapi i dytë: Bashkë me grupin diskutoni dhe mendoni edhe zgjidhje të tjera potenciale dhe kreative.

Hapi i tretë: Në mes të zgjidhjeve të ndryshme të ofruara, gjeni një zgjidhje të cilën më vonë ju do ta zhvilloni në projekt.

Hapi i katërt: Duke pasur parasysh projektin që keni zgjedhur, përgjigjuni në pyetjet e mëhershme, dhe në këtë mënyrë definoni më tutje zgjidhjen tuaj.

Shembull i definimit të zgjidhjes

Pas konsiderimit të zgjidhjeve të ndryshme për mungesën e përkrahjes akademike për nxënës të shkollës tuaj, ju keni zgjedhur të organizoni klube për përkrahje akademike.

1. Çfarë është qëllimi i këtij projekti? – Ofrimi i mundësive për përkrahje akademike për nxënës që kanë nevojë.

2. Pse është i nevojshëm ky projekt? – Ky projekt do të ofroj mundësi që nxënësit të ndihmojnë dhe motivojnë njëri tjetrin, pa shpenzuar para për këtë shërbim.

3. Kush do të punoj në projekt? – 10 nxënës do të përfshihen në projekt si tutorë.

4. Si do të realizohet projekti? - Disa vullnetarë që njohin mirë lëndë të caktuara do të bëhen tutorë dhe pas orarit të mësimit do të ndihmojnë nxënësit tjerë që kanë nevojë, në baza të rregullta. Të gjithë nxënësit që kanë nevojë për përkrahje akademike do të mund të caktojnë takime me tutorë të lëndëve për të cilat ata kanë nevojë për përkrahje.

5. Ku do të realizohet projekti? – Projekti do të realizohet në Shkollën e Mesme të Lartë “Sami Frashëri” në Prishtinë.

6. Kur do të filloj realizimi i projektit? – Projekti do të filloj në Shtator 2018. 7. Kur do të përfundoj projekti? – Faza fillestare e projektit do të zgjatë

deri në Qershor 2019, dhe më pas do të konsiderohen mundësitë e vazhdimit.


8. Sa do të jetë kostoja e projektit? - Duke qenë se projekti do të realizohet në baza vullnetare dhe nuk do të ketë kosto për huazim të hapësirës apo materialeve, projekti nuk do të ketë asnjë kosto.

9. Si do të menaxhohet cilësia e projektit? – Do të krijohet një bashkëpunim me arsimtarët e lëndëve përkatëse, të cilët do të bëjnë kontrolle të rregullta të punës së tutorëve.

Zhvillimi i objektivave

Pasi të definoni idenë tuaj për projekt, ju do të definoni objektivat tuaja. Objektivat janë rezultatet konkrete që ju pritni të arrini me realizimin e projektit. Sa më konkrete të jenë objektivat, aq më të matshme do të jenë rezultatet.

Një metodë e zhvillimit të objektivave konkrete është metoda SMART (shkurtesë që në gjuhën angleze nënkupton Specific, Measurable, Achievable, Realistic dhe Timely)35, që do të thotë që secila objektivë duhet të jetë:

Specifike: Të tregoj qartë rezultatet specifike që pritet të arrihen me realizim të projektit.

Matshme: Të përfshijë njësi matëse, sa më sasiore, të cilat do të përdoren për të matur progresin në arritjen e objektives.

Arritshme: Të jetë e arritshme brenda rrethanave në të cilat punoni dhe në bashkëpunim me akterēt e tjerë.

Realiste: Të jetë e realizueshme brenda kohës dhe burimeve që keni në dispozicion (shembull burimet njerëzore dhe financiare).

Me afat kohor: Të ketë të përcaktuar periudhën kohore brenda të cilës do të realizohet projekti.

35 Toni Marks, 20:20 Menaxhimi i projekteve: Si të dorëzoni rezultate në kohë, brenda buxhetit dhe specifikave. (UK:KoganPage, 2012), fq. 32


2.5. Detyrë në grup: Zhvillimi i objektivave – 15 pikë

Trendet në zgjedhjet e fundit në Kosovë tregojnë se të rinjtë në mes të moshës 18 dhe 21 vjeç janë grup mosha që më së shumti dalin në zgjedhje36. Në anën tjetër, grup mosha në mes të 22 dhe 29 vjeç janë grup mosha që dalin më së paku. Kjo zbritje tregon tendencën e të rinjve që të mos dalin në votime pas herës së parë. Në grupe prej 4 deri 6 personave, ju do të diskutoni problemin e zbritjes së votuesve në mesin e të rinjve 22 dhe 29 vjeçar dhe do të gjeni zgjidhje për të motivuar këtë grup moshë për të dal në zgjedhje.

Hapi i parë: Brenda grupit diskutoni zgjidhje potenciale për këtë problem, dhe zgjedhni zgjidhjen më të përshtatshme.

Hapi i dytë: Definoni zgjidhjen tuaj duke ju përgjigjur pyetjeve të mëparshme.

Hapi i tretë: Zhvilloni 2 objektiva duke përcjell metodën SMART.

Shembull i zhvillimit të objektivave

Ju keni zgjedhur të punoni drejt përfshirjes së çështjeve të rinisë në programe të subjekteve politike, duke krijuar një platformë të integrimit të ideve për zhvillim të rinisë përmes rrjeteve sociale. Më konkretisht, ju do të krijoni një faqe në rrjete sociale e cila do të shërbejë si platformë ku të rinjtë japin ide për zgjidhjen e problemeve të tyre. Platforma do të jetë funksionale për një vit, brenda së cilës të rinjtë do të postojnë ide të ndryshme. Pas një viti, ju do të përpunoni platformën dhe do të avokoni tek të gjitha subjektet politike që të përfshijnë këtë platformë në programet e tyre.

Në vijim do të gjeni dy objektiva për këtë projekt, të cilat janë zhvilluar përmes metodës SMART.

Objektiva 1: Zhvillimi i një platforme të integrimit përmes rrjeteve sociale, ku të rinjtë e Kosovës do të kontribuojnë me ide deri në fund të 2018.

Specifike – platforma është metodë specifike e përfshirjes direkte të të rinjve në adresimin e këtij problemi, ndërsa krijimi dhe shfrytëzimi i platformës do të jetë rezultat konkret.

36 Pjesëmarrja e të rinjve në zgjedhje në Kosovë. (USA: Fondacioni Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore, 2016): http://ifes.org/sites/default/files/2016_ifes_turnout_among_youth_of_kosovo_alb.pdf

http://ifes.org/sites/default/files/2016_ifes_turnout_among_youth_of_kosovo_alb.pdf


Matshme – mund të matet përmes rrjeteve sociale ku është zhvilluar platforma dhe numrit të postimeve, komenteve dhe shpërndarjeve të aktiviteteve brenda platformës.

Arritshme – duke pas parasysh përfshirjen e të rinjve në rrjete sociale, kjo objektivë mund të arrihet.

Realiste – promovimi dhe mirëmbajtja e platformës do të bëhet nga një grup i 10 vullnetarëve, që do të jetë ekipë e mjaftueshme për të realizuar projektin brenda afatit të paraparë. Për më tepër, ky projekt nuk do të ketë kosto. Për këto arsye, objektiva është realiste.

Me afat kohor - kontributi në platformë do të mbledhet deri në fund të 2018.

Objektiva 2: Përfshirja e së paku 50% të pikave të platformës në programe të së paku 10 subjekteve politike të Kosovës deri në fund të 2019.

Specifike – tregon se së paku 50% e pikave të platformës do të përfshihen në programe të së paku 10 subjekteve politike, dhe në këtë mënyrë objektiva është konkrete.

Matshme – mund të matet përmes vlerësimit së përqindjes së pikave të platformës së përfshira në programe të subjekteve politike, dhe numrit të subjekteve që kanë adaptuar këto pika.

Arritshme – duke qenë se platforma do të përmbajë kërkesa të një grupi të popullsisë që përbënë një pjesë të madhe të elektoratit të subjekteve politike, ato do të jenë të interesuara të bashkëpunojnë dhe të shfrytëzojnë këto pika për të fituar përkrahje politike.

Realiste – numri i vullnetarëve do të jetë i mjaftueshëm që kjo objektivë të realizohet brenda afatit të paraparë.

Me afat kohor – objektiva do të realizohet deri në fund të vitit 2019.

Planifikimi i aktiviteteve

Aktivitetet janë hapa konkretë drejt implementimit të zgjidhjes që keni, dhe pa realizimin e tyre nuk mund të realizohet projekti. Konkretisht, aktivitetet janë “pjesë të veçanta dhe të planifikuara të punës të cilat realizohen gjatë implementimit të një projekti”37. Kreativiteti ka rol kyç gjatë procesit të zhvillimit të ideve për aktivitete. Duke qenë që vazhdimisht ka aktivitete në çdo fushë, është me rëndësi që aktivitetet tuaja të dallohen dhe të mos jenë kopje e llojeve të aktiviteteve që vetëm janë treguar joefektive. Sa më kreative të jenë

37 Udhëzues në menaxhim të projekteve: Edicioni i pestë. (USA: Instituti për Menaxhim të Projekteve, 2013), fq. 526


aktivitetet, aq më shumë do të ju duken interesant palëve të tjera dhe do të motivohen që të kontribuojnë.

Gjatë zhvillimit të projektit, është me rëndësi të planifikoni aktivitetet tuaja sa më saktë. Për të qenë sa më specifike, aktivitetet që ju i planifikoni duhet të përmbajnë këto pesë informata38:

Definimi i aktiviteteve: Identifikoni të gjitha aktivitetet që do të realizohen për të arritur rezultatet e pritura nga projekti. Përveç aktiviteteve në tërësi, definoni aktivitetet veç e veç, për të kuptuar saktë çka nevojitet për të realizuar aktivitetin.

Radhitja e aktiviteteve: Pas definimit të aktiviteteve analizoni ndërlidhjen në mes tyre, në mënyrë që të mund të bëni renditjen. Disa aktivitete mund të realizohen, vetëm pasi të realizohen disa aktivitete tjera. Pasi të bëni renditjen e aktiviteteve do të dini saktë se si do të arrini deri në fund të projektit.

Vlerësimi i burimeve që nevojiten: Për secilin aktivitetet llogaritni burimet që do të ju duhen për të realizuar aktivitetin. Konkretisht, llogaritni burimet njerëzore dhe financiare që do të kërkohen.

Vlerësimi i kohës që nevojitet: Duke pas parasysh burimet njerëzore dhe financiare që keni në dispozicion, llogaritni kohën që ju duhet për të realizuar secilin aktivitet, si dhe të gjitha aktivitetet në tërësi.

Krijimi i një plani të aktiviteteve: Në bazë të aktiviteteve, si dhe kohës dhe burimeve që kërkohen për realizimin e secilit aktivitet, krijoni një plan. Ky plan do të shërbej për të ju udhëzuar drejt implementimit të projektit, dhe do të mundësoj identifikimin e punëve që po shkojnë mbarë si dhe atyre në të cilat keni mbetur prapa. Ka mjete të ndryshme në dispozicion, të cilat mund t’i përdorni për të ndërtuar planin tuaj. Mjetet më të përdorura mbeten Ilustrimi i Gantt-it (Gantt Chart) si dhe Struktura e Organizimit të Punës (Work Breakdown Structure). Ilustrimi i Gantt-it është mjet më i thjeshtë për të ilustruar planin e aktiviteteve, dhe për këtë arsye do të përdoret në këtë material. Planet e aktiviteteve që ndërtohen në bazë të Ilustrimit të Gantt-it përfshijnë të gjitha aktivitetet dhe detyrat e projektit, datat e fillimit dhe mbarimit të secilit aktivitet dhe detyrë, si dhe kohëzgjatjen e tyre, dhe prezantojnë të gjitha këto informata në mënyrë vizuale39. Për të zhvilluar

38 John Cropper, Eric Berg, Michael Culligan dhe Leah Radstone. Menaxhimi i projekteve për ekspertët në fushën e zhvillimit – Niveli i pare. (PM4NGOs, 2010), fq. 51 39 Cropper, Berg, Culligan dhe Radstone. Menaxhimi i projekteve për ekspertët në fushën e zhvillimit – Niveli i pare. fq. 54-55


Ilustrimin e Gantt-it të dhënat për secilin aktivitet duhet të vendosen në një tabelë, si tabela në vijim, në bazë të së cilës ndërtohet Ilustrimi i Gantt-it.

Koh

ëzg

jatja

(dit

ë)

31

5 19

7 28

11

12

5 92

32

48 12

Dat

a e

mb

arim

it

05/

02/

2018

10/0

1/20

18

29/0

1/20

18

05/

02/

2018

06/

03/

2018

17/0

2/20

18

01/

03/

2018

06/

03/

2018

06/

06/

2018

07/

04

/20

18

25/0

5/20

18

06/

06/

2018

Dat

a e

filli

mit

05/

01/

2018

05/

01/

2018

10/0

1/20

18

29/0

1/20

18

06/

02/

2018

06/

02/

2018

17/0

2/20

18

01/

03/

2018

06/

03/

2018

06/

03/

2018

07/

04

/20

18

25/0

5/20

18

Titu

lli i

akti

vite

tit

dhe

det

yrës

Akt

ivit

eti 1

Akt

ivit

eti 1

(Det

yra

1)

Akt

ivit

eti 1

(Det

yra

2)

Akt

ivit

eti 1

(Det

yra

3)

Akt

ivit

eti 2

Akt

ivit

eti 2

(Det

yra

1)

Akt

ivit

eti 2

(Det

yra

2)

Akt

ivit

eti 2

(Det

yra

3)

Akt

ivit

eti 3

Akt

ivit

eti 3

(Det

yra

1)

Akt

ivit

eti 3

(Det

yra

2)

Akt

ivit

eti 3

(Det

yra

3)

Në këtë tabelë përveç aktiviteteve mund të gjeni edhe detyrat, të cilat janë hapa specifikë që duhet të ndërmerren për të realizuar një aktivitet. Shembull, nëse një aktivitet i projektit tuaj është organizimi i një prezantimi për riciklimin e mbeturinave në një shkollë të mesme, detyrat tuaja do të përfshijnë: krijimin


e materialit për prezantimin, kërkimin e lejes nga drejtori/ja i/e shkollës, caktimin e orarit të prezantimit, përgatitjen dhe printimin e materialeve informuese, dhe detyra të tjera. Kur zhvillohet plani i aktiviteteve, shtrirja kohore e aktiviteteve do të përcaktohet në bazë të kohëzgjatjes së detyrave që hyjnë brenda atyre aktiviteteve. Shembull, Aktiviteti 1 në tabelën paraprake planifikohet të zgjatë 31 ditë, aq sa është edhe kohëzgjatja e Detyrave 1, 2 dhe 3 (5+19+7=31). Për këtë arsye, në tabelë dhe në ilustrimin në vijim, detyrat renditen ndër aktivitete dhe shtrirja kohore e të gjitha detyrave përbënë shtrirjen kohore të aktivitetit.

Këtë plan mund ta realizoni me lehtësi edhe përmes një shablloni të Microsoft Excel, apo duke listuar aktivitetet dhe datat si në shembullin në vijim.

A – Aktivitetet; 1, 2 dhe 3 – Aktiviteti 1, Aktiviteti 2 dhe Aktiviteti 3

1.1, 1.2 dhe 1.3 – Detyra 1, Detyra 2 dhe Detyra 3 e Aktivitetit 1



Ky plan i aktiviteteve i realizuar përmes tabelës së Microsoft Excel i ka të ndara muajt në numër të javëve (shihni rreshtin e dytë). Për secilin aktivitet dhe detyrë ngjyrosen hapësirat afër, ngjyrosja e të cilave duhet të përkas me kohën kur ato janë të planifikuara. Ky nuk është shembull tipik i Ilustrimit të Gantt-it, por kryen të njëjtin shërbim.

5-Jan 25-Jan 14-Feb 6-Mar 26-Mar 15-Apr 5-May 25-May 14-Jun

Aktiviteti 1

Aktiviteti 1, Detyra 1



Aktiviteti 2




Aktiviteti 3





Qer

shor

4

3

2

1

Maj

4

3

2

1

Prill

4

3

2

1

Mar

s

4

3

2

1

Shku

rt

4

3

2

1

Jana

r

4

3

2

1

A 1 1.1

1.2

1.3 2 2.1

2.2

2.3 3 3.1

3.2

3.3


2.6. Detyrë në grup: Planifikimi i aktiviteteve – 15 pikë

Përdorimi i substancave narkotike në shkolla të mesme është problem në rritje në Kosovë. Në grupe prej 4 deri 6 anëtarë, do të diskutoni zgjidhje të ndryshme për adresimin e problemit. Përqendrohuni në zgjidhjet që ju si grup mund të realizoni me mundësitë tuaja. Siguroni që zgjidhjet që ofroni të jenë kreative dhe unike, dhe që kanë mundësi të kenë influencë pozitive tek të rinjtë e Kosovës që ballafaqohen me këtë problem.

Hapi i parë: Brenda grupit diskutoni zgjidhje potenciale për këtë problem, dhe zgjedhni idenë më të mirë. Gjatë shqyrtimit të zgjidhjeve, bëni edhe një hulumtim të përgjithshëm për masa të ndërmarra në vende të tjera, të cilat mund të ju inspirojnë për ndonjë ide që do të përshtatet për kontekstin në Kosovë.

Hapi i dytë: Zhvilloni idetë tuaja për aktivitetet që do të realizohen brenda këtij projekti duke i përcaktuar këto komponentë:

1. Definimin e aktiviteteve 2. Radhitjen e aktiviteteve 3. Vlerësimin e burimeve që nevojiten 4. Vlerësimin e kohës që nevojitet

Hapi i tretë: Zhvilloni një plan të aktiviteteve të bazuar në Ilustrimin e Gantt-it apo shembullin e tabelës në Microsoft Excel. Në pjesën e shablloneve, ju do të gjeni një tabelë të planit të aktiviteteve (Shablloni I). Plani duhet të përmbajë së paku dy aktivitete me nga dy apo tre detyra për secilin aktivitet.

Shembull i zhvillimit të planit të aktiviteteve

Punësimi është njëra ndër sfidat kryesore të të rinjve. Ju keni zgjedhur të adresoni këtë problem duke përgatitur të rinjtë e komunës së Mitrovicës për treg të punës. Target i projektit tuaj janë të rinjtë e grup moshës 15 deri 18 vjeç të cilët janë nxënës të shkollave të mesme të larta të Mitrovicës. Pas konsultimit me palë tjera dhe hulumtimit të zgjidhjeve ekzistuese, ju keni zgjedhur aktivitetet në vijim:


1. Definimi i aktiviteteve

Organizimi i 5 vizitave studimore në organizata, institucione apo kompani relevante në rajonin e Mitrovicës

Përmes vizitave studimore, nxënësit e shkollave të mesme mund të mësojnë për punën në atë organizatë, institucion apo kompani, si dhe aftësitë që kërkohen për atë punë. Për më tepër, do të kenë mundësi që të krijojnë kontakte me personat që punojnë aty, të cilët mund të bëhen mentorë të tyre dhe t’i udhëzojnë për karrierë. Në mënyrë që të ekspozohen ndaj natyrave të ndryshme të punës, në kuadër të këtij projekti, pjesëmarrësit do të kenë mundësi të vizitojnë 2 organizata, 2 kompani dhe 1 institucion nga rajoni i Mitrovicës. Për të organizuar këto vizita, ju do të bisedoni me përfaqësuesit e organizatave, kompanive dhe institucionit, të cilët do t’i informoni për qëllimin e vizitës. Pasi të definoni detajet e vizitës (datën dhe kohën, numrin e pjesëmarrësve të lejuar, personat që do të flasin para pjesëmarrësve dhe temat të cilat do të diskutohen) ju do të njoftoni nxënësit e shkollave të mesme për këtë mundësi, duke i kërkuar drejtorëve të shkollave që të përcjellin informatën. Nxënësit e interesuar do të ju kontaktojnë dhe ju do të zgjedhni 15-20 pjesëmarrës, duke u bazuar në interesimin që kanë treguar në aplikacion. Disa ditë para vizitës, ju do të aranzhoni edhe transportin e pjesëmarrësve.

Organizimi i 10 prezantimeve informuese në shkolla të mesme të komunës së Mitrovicës

Prezantimet informuese në shkolla të mesme janë mënyrë efektive e përcjelljes së informatave tek nxënësit, pasi që mund të arrini direkt te ata. Në kuadër të këtij projekti, ju do të organizoni prezantime informuese për aftësitë që kërkohen në fusha të ndryshme dhe për mundësitë se si ata të mësojnë ato aftësi. Këto prezantime do t’i shtyjnë nxënësit të mendojnë për të ardhmen e tyre dhe informatat që ata marrin do të jenë të dobishme kurdo që ata do të bëjnë zgjedhjet e tyre për karrierë. Ju do të mbani prezantime në dy shkolla të mesme të Mitrovicës. Në secilën prej tyre do të mbani nga pesë prezantime brenda ditës, në mënyrë që të ju mundësoni nxënësve të vijnë në orarin kohor që ju përshtatet më shumë. Për të koordinuar punën, ju do të bisedoni me përfaqësuesit e shkollës për të marrë leje dhe për të caktuar datën dhe kohën. Përveç kësaj, ju do të kërkoni që ata të njoftojnë nxënësit e shkollës për qëllimin dhe orarin e prezantimeve. Në secilin prezantim ju do të prezantoni materialin që keni përgatitur dhe më pas do të udhëheqni një diskutim interaktiv me pjesëmarrësit.


Krijimi i një broshure informuese për aftësitë që kërkohen për fusha të caktuara dhe mundësitë për të zhvilluar këto aftësi

Në mënyrë që të ofroni informatat në një format që kuptohet lehtë dhe i cili mund të qaset kurdo, ju keni zgjedhur të krijoni një broshurë informuese. Fillimisht, ju do të bëni një hulumtim për aftësitë që kërkohen në 20 fusha të caktuara dhe për mundësitë ekzistuese për të mësuar ato aftësi. Të gjeturat e hulumtimit do t’i përpunoni në një format që kuptohet lehtë. Më këtë material do të dizajnoni një broshurë që duket atraktive për nxënës. Broshurën do ta printoni në 2000 kopje dhe do ta shpërndani tek nxënësit.

2. Radhitja e aktiviteteve

Pas definimit të aktiviteteve, ju do të konsideroni radhitjen më natyrale dhe më efektive të tyre. Në këtë projekt, krijimi i broshurës është pikënisja më e mirë, pasi broshurën mund ta përdorni edhe gjatë prezantimeve informuese në shkolla të mesme. Pas prezantimeve informuese do të filloni të organizoni dhe mbani vizitat studimore. Rrjedhimisht, aktivitetet tuaja do të radhiten si në vijim:

Aktiviteti 1: Krijimi i një broshure informuese për aftësitë që kërkohen për fusha të caktuara dhe mundësitë për të zhvilluar këto aftësi

Aktiviteti 2: Organizimi i 10 prezantimeve informuese në shkolla të mesme të komunës së Mitrovicës

Aktiviteti 3: Organizimi i 5 vizitave studimore në organizata, institucione apo kompani relevante në rajonin e Mitrovicës

3. Vlerësimi i burimeve që ju nevojiten

Burimet që nevojiten për Aktivitetin 1

Burimet njerëzore: Për të krijuar broshurën informuese ju duhen dy persona që merren me hulumtim të fushave të ndryshme dhe aftësive që kërkohen në ato. Këta dy persona do të zhvillojnë materialin që do të përfshihet në broshurë, dhe më pas edhe në prezantime informuese. Për më tepër, këta të dy do jenë pjesë thelbësore e projektit me të cilët do të punoni bashkë për realizimin e aktiviteteve. Përveç këtyre dy anëtarëve, do të kërkohet edhe një person që do të bëjë dizajnin e broshurës. Në këtë shembull, do të supozojmë që ju dhe këta tre persona do ta bëni punën e kërkuar në mënyrë vullnetare, dhe se nuk do të ketë kosto shtesë. Në rast të kundërt, ju do të llogaritni koston e angazhimit të stafit, duke llogaritur numrin e personave që do të përfshihen, pagën për person, dhe kohën sa ata do të jenë të angazhuar në projekt.


Materialet: Për të realizuar hulumtimin dhe dizajnin, juve do të ju duhen së paku tre laptopa. Për hir të realizimit të projektit, ju dhe ekipi juaj keni vendosur të përdorni laptopët tuaj personal për të realizuar hulumtimin dhe dizajnin. Për këtë arsye, ju nuk do të keni kosto shtesë për materialet. Në të kundërtën, ju do të ju duhej të bleni laptopë, koston e të cilëve duhet ta kalkuloni në bazë të numrit të laptopëve që do të bleni dhe çmimit të tyre.

Shërbimet: Pasi që të zhvillohet broshura, ju do të printoni 2000 kopje për të shpërndarë në prezantimet tuaja. Një hulumtim i tregut do të ju informoj për koston e këtij shërbimi, që në këtë shembull do të jetë 200 Euro.


Burimet njerëzore: Ju dhe dy anëtarët e ekipës tuaj do të organizoni prezantimet informuese, duke realizuar të gjitha detyrat që do të specifikohen në ilustrimin e Gantt-it. Duke qenë se në këtë rast ju jeni duke bërë punë vullnetare në këtë projekt, nuk do të ketë kosto monetare për burimet njerëzore.

Materialet: Për të realizuar këto prezantime, juve ju duhet një projektor që do të shfaqë prezantimin tuaj. Për këtë shembull, do të supozojmë se ju do të mund të huazoni projektorin e një organizate jo-qeveritare që përmes kësaj mënyre do të ju përkrahë në realizimin e aktivitetit. Në raste kur nuk mund të huazoni projektor, ju do të mund të zgjedhni në mes të realizimit të prezantimeve pa ato, apo të llogaritni koston e projektorit dhe të mbledhni fonde për blerjen e tij.


Burimet njerëzore: Duke qenë se ju të tre do të vazhdoni të punoni edhe në organizimin e vizitave studimore në mënyrë vullnetare, nuk do të ketë kosto shtesë për staf.

Shërbimet: Ju do të ftoni 15-20 pjesëmarrës nga shkolla të ndryshme për të qenë pjesë e vizitave. Pasi që keni disa pjesëmarrës që do të udhëtojnë nga fshatrat dhe pasi që disa nga vendet që do të vizitoni gjenden larg qytetit të Mitrovicës, ju duhet të planifikoni transportin e pjesëmarrësve. Zgjidhja më e mirë do të jetë huazimi i një minibusi për 5 ditët që do të mbahen vizitat studimore. Një hulumtim i tregut do të ju informoj për koston e këtij shërbimi, që në këtë shembull do të jetë 80 Euro për gjysmë dite. Në bazë të kësaj oferte, ju do të llogaritni koston totale për 5 ditë, e cila do të jetë 400 Euro.


Duke bërë vlerësimin e burimeve për çdo aktivitet, ju mund të bëni vlerësim më të saktë të burimeve që ju duhen për të realizuar projektin në përgjithësi. Kjo është sidomos e rëndësishme për të zhvilluar buxhetin dhe për të kërkuar fondet që ju nevojiten për realizimin e projektit.

4. Vlerësimi i kohës së nevojitur

Koha që nevojitet për Aktivitetin 1

Fillimisht, ju do të caktoni 20 fushat që do të hulumtoni, dhe më pas do të hulumtoni secilën fushë individualisht. Për një hulumtim të mirëfilltë, ekipës tuaj do t’i duhen 1 deri 2 ditë për 1 fushë, nëse punoni me orar të plotë (40 orë në javë). Dukë qenë se ju jeni nxënës dhe keni obligime shkollore, ju do të mund të përkushtoni vetëm 20 orë në javë në këtë aktivitet. Për këtë arsye, ju do të shpenzoni afërsisht 3 ditë për 1 fushë, duke punuar me gjysmë orari. Në bazë të kësaj, ju do të mund të përfundoni hulumtimin për diku 60 ditë. Pasi të mblidhni informatat, ju do të bëni përpunimin e materialeve në një format që kuptohet lehtë. Ky proces i zhvillimit të materialeve do të ju marrë afër 20 ditë. Pastaj, do të ju duhen edhe 10 ditë për dizajnimin e broshurës. Në këtë mënyrë, ju duhet të planifikoni 90 -95 ditë (3 muaj) për realizimin e këtij aktiviteti.


Ju do të mbani prezantimet informuese në 2 shkolla të mesme, nga 5 në secilën shkollë. Për secilën shkollë do të ju duhen 2 javë për organizimin e prezantimeve, pasi që duhet të koordinoheni me drejtorët/et dhe stafin e shkollës, përmes të cilëve do të bëni edhe njoftimin e nxënësve. Duke pas parasysh angazhimet tuaja akademike, brenda një muaji ju do të mund të realizoni prezantime informuese vetëm në një shkollë. Rrjedhimisht, ju do të planifikoni 2 muaj për realizimin e këtij aktiviteti.


Çdo vizitë studimore do të kërkoj së paku 2 javë kohë për tu organizuar, pasi që do të koordinoheni me përfaqësuesit e organizatës, institucionit apo kompanisë, si dhe me pjesëmarrësit. Për shkak të angazhimeve shkollore, ju do të mund të mbani vetëm një vizitë studimore në muaj. Për këtë arsye, ju do të planifikoni 5 muaj për realizimin e këtij aktiviteti.

Është shumë me rëndësi të llogaritni kohën reale që mund të përkushtoni në një projekt, në mënyrë që të mund të llogaritni sa më saktë kohëzgjatjen e projektit. Në bazë të vlerësimit të kohës që kërkohet për secilin aktivitet


dhe kohës që ju keni në dispozicion (duke marrë parasysh angazhimin në shkollë), ju do të mund të realizoni të gjitha këto aktivitete për 10 muaj.

5. Krijimi i një plani të aktiviteteve

Në bazë të të gjitha vlerësimeve, ju do të shfrytëzoni ilustrimin e Gantt-it për të krijuar planin e aktiviteteve për projektin tuaj. Fillimisht, në tabelën në vijim ju do të vendosni përshkrimet e aktiviteteve dhe detyrave, datat e fillimit dhe përfundimit të tyre, si dhe kohëzgjatjen. Kjo tabelë do të gjenerojë Ilustrimin e Gantt-it për projektin tuaj, i cili do të shfaqë në mënyrë vizuale planin për implementimin e aktiviteteve.

Në bazë të këtij plani, ju mund të identifikoni qartë datat tentative për realizimin e aktiviteteve kryesore, të cilat janë:

- 7 dhjetor 2018 – Printimi i broshurave informuese - 18 dhjetor 2018 – Prezantimet informative në shkollën e parë - 5 shkurt 2019 – Prezantimet informative në shkollën e dytë - 22 shkurt 2019 – Vizita studimore në organizatën e parë - 21 mars 2019 – Vizita studimore në kompaninë e parë - 18 prill 2019 – Vizita studimore në një institucion - 23 maj 2019 – Vizita studimore në organizatën e dytë - 20 qershor 2019 – Vizita studimore në kompaninë e dytë.

Ky plan do të ju ndihmoj në monitorimin e implementimit të projektit. Përfundimi i aktiviteteve me sukses brenda afateve të parapara tregon se projekti po implementohet me sukses. Në anën tjetër, çdo vonesë është indikator i ndonjë problemi, i cili duhet të adresohet në mënyrë që të vazhdohet më tutje pa u shkaktuar vonesa në aktivitetet tjera.


Ko

hëz

gja

tja

(dit

ë)

95

2 57

23

10

3 62

3 9

Dat

a e

mb

arim

it

07.

12.2

018

05.

09.

2018

01.

11.2

018

24.1

1.20

18

04

.12.

2018

07.

12.2

018

04

.02.

2019

07.

12.2

018

16.1

2.20

18

Dat

a e

filli

mit

03.

09.

2018

03.

09.

2018

05.

09.

2018

01.

11.2

018

24.1

1.20

18

04

.12.

2018

04

.12.

2018

04

.12.

2018

07.

12.2

018

Tit

ulli

i ak

tivi

teti

t d

he

det

yrës

1.

Kri

jimi i

bro

shur

ës

1.1.

Pë

rcak

tim

i i f

usha

ve

1.2.

H

ulum

tim

i i f

usha

ve

1.3.

Zh

villi

mi i

mat

eria

leve

1.4

. D

izaj

nim

i i b

rosh

urës

1.5.

Pr

inti

mi i

bro

shur

ës

2.

Org

aniz

imi i

10

pre

zant

imev

e in

form

uese

2.1.

K

oord

inim

i me

shko

llën

e p

arë

2.2.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

së s

hkol

lës

së p

arë


1 4

16

1 129 7 10

3 7 10

18.1

2.20

18

18.0

1.20

19

03.

02.

2019

05.

02.

2019

14.0

6.20

19

12.0

2.20

19

22.0

2.20

19

22.0

2.20

19

11.0

3.20

19

21.0

3.20

19

17.1

2.20

18

14.0

1.20

19

18.0

1.20

19

04

.02.

2019

05.

02.

2019

05.

02.

2019

12.0

2.20

19

19.0

2.20

19

04

.03.

2019

11.0

3.20

19

2.3.

M

baj

tja

e p

reza

ntim

eve

2.4

. K

oord

inim

i me

shko

llën

e d

ytë

2.5.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

së s

hkol

lës

së d

ytë

2.6.

M

baj

tja

e p

reza

ntim

eve

3.

Org

aniz

imi i

5 v

izit

ave

stud

imor

e

3.1.

K

oord

inim

i me

org

aniz

atën

3.2.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.3.

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.4

. K

oord

inim

i me

kom

pan

inë

3.5.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve


3 7 10

3 7 10

3 7 10

3

21.0

3.20

19

08.

04

.20

19

18.0

4.2

019

18.0

4.2

019

13.0

5.20

19

23.0

5.20

19

23.0

5.20

19

10.0

6.20

19

20.0

6.20

19

20.0

6.20

19

18.0

3.20

19

01.

04

.20

19

08.

04

.20

19

15.0

4.2

019

06.

05.

2019

13.0

5.20

19

20.0

5.20

19

03.

06.

2019

10.0

6.20

19

17.0

6.20

19

3.6.

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.7.

K

oord

inim

i me

inst

ituci

onin

3.8.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.9.

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.10

. K

oord

inim

i me

org

aniz

atën

3.11

. N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.12

. A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.13

. K

oord

inim

i me

org

aniz

atën

3.14

. N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.15

. A

ranz

him

i i t

rans

port

it


Në vijim shihni ilustrimin e Gantt-it për këtë projekt, i cili është ndërtuar në bazë të tabelës më lartë.

03-Sep 23-Oct 12-Dec 31-Jan 22-Mar

1. Krijimi i broshurës

1.1. Përcaktimi i fushave

1.2. Hulumtimi i fushave

1.3. Zhvillimi i materialeve

1.4. Dizajnimi i broshurës

1.5. Printimi i broshurës

2. Organizimi i 10 prezantimeveinformuese

2.1. Koordinimi me shkollën e parë

2.2. Njoftimi i pjesëmarrësve të shkollëssë parë

2.3. Mbajtja e prezantimeve

2.4. Koordinimi me shkollën e dytë

2.5. Njoftimi i pjesëmarrësve të shkollëssë dytë

2.6. Mbajtja e prezantimeve


05-Feb 17-Mar 26-Apr 05-Jun 15-Jul

3. Organizimi i 5 vizitave studimore

3.1. Koordinimi me organizatën

3.2. Njoftimi i pjesëmarrësve

3.3. Aranzhimi i transportit

3.4. Koordinimi me kompaninë



3.7. Koordinimi me institucionin



3.10. Koordinimi me organizatën



3.13. Koordinimi me kompaninë




Hartimi i buxhetit

Përderisa ka shumë projekte që mund të realizohen me punë vullnetare dhe pa kosto, për shumicën e projekteve do të nevojiten fonde. Në fakt, disa projekte as nuk mund të fillohen pa fonde, edhe nëse keni një ekipë të vullnetarëve të gatshëm të dedikojnë kohën e tyre për projektin. Për këtë arsye, gjatë zhvillimit të projektit bëhet edhe hartimi i buxhetit. Buxheti është një listë e shpenzimeve të një projekti, që përmban shumat më të përafërta të fondeve që kërkohen për të realizuar projektin40. Gjatë zhvillimit të projektit, përgatitja e buxhetit do të ju tregoj qartë se çfarë kërkohet për të implementuar projektin, dhe do të ju udhëzoj se çfarë mund të realizoni me fondet në dispozicion. Në disa raste, gjatë hartimit të buxhetit do të vëreni se projekti që keni planifikuar nuk mund të realizohet me shumën që keni paraparë. Në këto raste do të keni dy zgjidhje: (i) të zvogëloni numrin e aktiviteteve, apo (ii) të gjeni fonde shtesë.

Një buxhet i planifikuar mirë duhet të jetë i plotë dhe të përfshijë koston e të gjitha shpenzimeve që do të bëhen për të realizuar projektin, si dhe të jetë i arsyeshëm41. Kostoja e shpenzimeve duhet të planifikohet në bazë të çmimeve aktuale të tregut për produktet dhe shërbimet që do të kërkohen për implementim të projektit. Hulumtimet e tregut, ku ju kontaktoni direkt me kompanitë që ofrojnë produktet apo shërbimet e caktuara, do të ju ndihmojnë në zgjedhjen e ofertave më të arsyeshme.

Një buxhet duhet të përmbajë këto informata:

Linja buxhetore janë të gjithë artikujt në listën e shpenzimeve të parapara në buxhet, të cilat vendosen në rreshta të veçantë në tabelën e buxhetit. Kjo përfshinë rrogat individuale të stafit, kompjuterët dhe projektorët, materialet e printuara, transportin, shpenzimet e telefonit dhe të tjera. Në shembullin e buxhetit në vijim, linjat buxhetore janë artikujt në 1.1, 1.2, 1.3, 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 3.1, 3.2, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 5.3 dhe 6.1.

Kategoritë buxhetore janë linjat buxhetore që mund të grupohen në një lloj të veçantë të shpenzimeve. Disa lloje të kategorive buxhetore përfshinë pagat,

40 “Informata të përgjithshme për përgatitjen e buxheteve për projekt propozime”, Universiteti i Kalifornisë, Irvine. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: https://www.research.uci.edu/sponsored-projects/contracts-grants-admin/proposal-prep/budget-general-info.html 41 “Përgatitja e buxheteve për propozime për grante në hulumtim”, Zyra për Projekte të Sponzorizuara, Universiteti Dartmouth. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: http://www.dartmouth.edu/~osp/docs/resources_docs/preparing_a_budget_14_v1_10-16-13.pdf

https://www.research.uci.edu/sponsored-projects/contracts-grants-admin/proposal-prep/budget-general-info.html


http://www.dartmouth.edu/~osp/docs/resources_docs/preparing_a_budget_14_v1_10-16-13.pdf



pajisjet, transportin, shpenzimet direkte, shpenzimet indirekte dhe të tjera. Në disa projekte mund të keni vetëm dy kategori: shpenzimet direkte, që përfshijnë të gjitha shpenzimet që lidhen direkt me realizimin e aktiviteteve (pagesat e stafit, transporti, shpenzimet e telefonit, shpenzimet për aktivitete etj.) si dhe shpenzimet indirekte, ku përfshihen të gjitha shpenzimet që nuk lidhen direkt me aktivitetet (shërbimet bankare, auditimi i projektit etj.). Në shembullin e buxhetit në vijim, kategoritë buxhetore janë: (1) Pagat, (2) Pajisjet, (3) Transporti, (4) Shpenzimet administrative, (5) Shpenzimet tjera direkte dhe (6) Shpenzimet indirekte.

Prezantimi i linjave buxhetore me 1.1, 1.2. dhe 1.3. tregon që ato përkasin

brenda kategorisë 1. Pagat.

Njësitë shërbejnë për të matur se sa njësi të produktit apo shërbimit të caktuar kërkohen për të realizuar projektin. Për produkte të caktuara termi njësi nënkupton sasinë e produktit. Shembull, një njësi e kompjuterëve do të thotë një kompjuter (shihni linjën 2.1. në buxhetin në vijim). Në raste të shërbimeve, njësi matëse mund të jenë muajt apo ditët për të cilat kërkohet shërbimi. Shembull, për një asistent/e të projektit njësi matëse janë muajt brenda të cilave ai/ajo do të kontribuoj në projekt (shihni linjën 1.2. të buxhetit në vijim). Të gjitha linjat buxhetore duhet të kenë njësi përkatëse.

Kosto për njësi përcaktohet në bazë të çmimit të njësisë së produktit apo shërbimit të caktuar. Shembull, paga e një menaxheri të projektit për një muaj është kostoja për njësi e kësaj linje buxhetore. Në këtë shembull, menaxheri/ja i/e projektit është linja buxhetore, muaji është njësia, ndërsa paga mujore është kostoja për njësi (shihni linjën 1.1. në buxhetin në vijim). Në disa raste në vend të njësisë ju do të keni termin “shumë e përafërt” ku do të llogaritni çmimet e pjesëve përbërëse të linjës buxhetore. Shembull, nëse linja juaj buxhetore është trajnimi, atëherë koston për njësinë “shumë e përafërt” mund ta definoni duke llogaritur koston e huazimit të vendit ku do të mbahet trajnimi, ushqimit për pjesëmarrës, materialeve për trajnim dhe të tjera. Shuma e të gjitha këtyre do të ju jap një shumë e cila do të vendoset në pjesën kosto për njësi të linjës së trajnimit të caktuar (shihni linjën 5.2. në buxhetin në vijim).

Shembull i buxhetit

Ky shembull tregon se si prezantohen kategoritë dhe linjat buxhetore, si dhe njësitë dhe kostot për njësi brenda një buxheti. Shumat totale llogariten në tre pjesë të buxhetit:


1. Shuma totale për linjë buxhetore, ku shumëzohet numri i njësive dhe kostoja për njësi e artikullit në linjë buxhetore (shembull: pjesa e hijezuar me të gjelbër në buxhetin në vijim)

2. Shuma totale për kategori buxhetore, ku llogaritet shuma e totaleve të secilës linjë buxhetore që përfshihet në atë kategori (shembull: pjesa e hijezuar me të portokalltë në buxhetin në vijim)

3. Shuma totale e projektit, e cila llogaritet duke mbledhur shumat totale të të gjitha kategorive buxhetore.

Përshkrimi Njësia Numri i njësive

Kosto për njësi

Shuma totale

1. Pagat

1.1. Menaxheri/ja i/e projektit

muaj 6 € 500 € 3,000

1.2. Asistenti/ja i/e projektit

muaj 6 € 400 € 2,400

1.3. Menaxheri/ja i/e financave

muaj 6 € 450 € 2,700

Shuma totale për kategori

€ 8,100

2. Pajisjet

2.1. Kompjuter njësi 2 € 800 € 1,600

2.2. Projektor njësi 1 € 500 € 500

2.3. Tavolina njësi 3 € 80 € 240

2.4. Karrige njësi 3 € 50 € 150


€ 2,490

3. Transporti

3.1. Transporti i ekipës muaj 6 € 20 € 120

3.2. Transporti i pjesëmarrësve

pjesëmarrës 50 € 3 € 150



€ 270

4. Shpenzimet administrative

4.1. Shpenzimet për telefon

muaj 6 € 50 € 300

4.2. Interneti muaj 6 € 30 € 180

4.3. Materiale për zyre muaj 6 € 80 € 480


€ 960

5. Shpenzimet tjera direkte

5.1. Punëtori shumë e përafërt

1 € 1,000 € 1,000

5.2. Trajnim shumë e përafërt

2 € 2,000 € 4,000

5.3. Publikim i raportit shumë e përafërt

1 € 3,000 € 3,000


€ 8,000

6. Shpenzimet indirekte

6.1. Shpenzimet bankare

muaj 6 € 10 € 60


€ 60

Shuma totale e projektit € 19,880


2.7. Detyrë në grup: Hartimi i buxhetit – 10 pikë

Në grupe prej 4 deri 6 personave, ju do të hartoni buxhetin për projektin “Përgatitja e të rinjve të Mitrovicës për treg të punës”. Shfrytëzoni planin e aktiviteteve, të cilin mund ta gjeni më lartë në formë tabelore dhe në ilustrimin e Gantt-it, për të definuar linjat dhe kategoritë buxhetore, si dhe njësitë dhe kostot për njësi. Në pjesën e shabllonëve, ju mund të gjeni shabllonin e buxhetit (Shablloni II), të cilin do ta plotësoni me informatat në vijim.

Hapi i parë: Identifikoni të gjitha linjat buxhetore që do të kërkohen për të realizuar projektin, dhe listoni ato në kolonën e parë të buxhetit.

Hapi i dytë: Vendosni linjat buxhetore brenda kategorive buxhetore ku përkasin. Etiketoni kategoritë me numra përkatës si për shembull 1. Pajisjet dhe pastaj vendosni numrat për secilën linjë brenda kësaj kategorie, si 1.1, 1.2, 1.3 e kështu me radhë.

Hapi i tretë: Identifikoni njësitë për secilën linjë buxhetore (kolona 2) dhe numrin e njësive që do të kërkohen për të realizuar projektin (kolona 3).

Hapi i katërt: Hulumtoni koston e artikujve në secilën linjë dhe vendosni koston për njësi në kolonën 4. Sigurohuni që kostoja të jetë sa më e saktë duke u bazuar në ofertat më të mira në treg.

Hapi i pestë: Në bazë të këtyre të dhënave, llogaritni (i) shumat totale për linja buxhetore, (ii) shumat totale për kategori buxhetore, dhe (iii) shumën totale të projektit.

Shembull i hartimit të buxhetit

Duke vlerësuar të drejtën e votës dhe përgjegjësinë për të kontribuar në zgjedhjen e udhëheqësisë së komunës dhe vendit, ju keni zgjedhur që të bëni disa takime joformale me nxënës të shkollës tuaj, me qëllim që ata të kenë të qartë procesin e votimit dhe rëndësinë e votës së tyre kurdo që ka zgjedhje. Bashkë me 4 shokë dhe shoqe që mendojnë si ju, ju keni vendosur që të mbani 10 takime në 3 muajt e ardhshëm. Takimet do t’i mbani pas mësimit, në një klasë për të cilën ju keni marrë leje shfrytëzimi. Për të njoftuar nxënësit për takimet, ju do të vendosni postera në shkollë. Posterët do të dizajnohen falas nga një shoqe juaj, ndërsa juve ju mbetet të buxhetoni printimin e 50 posterëve. Përveç diskutimeve, në takime ju do të shpërndani edhe broshura që tregojnë për rëndësinë e votës dhe mënyrat se si të rinjtë mund të kontribuojnë në një


proces zgjedhor. Pasi që prisni të keni deri në 300 pjesëmarrës në takime, ju do të printoni 300 broshura, të cilat po ashtu do të dizajnohen falas nga shoqja juaj me ndihmën e anëtarëve të tjerë të ekipës. Me këto informata, ju do të hartoni buxhetin si në vijim.

Përshkrimi Njësia Numri i njësive

Kosto për njësi

Shuma totale

1. Pagat

1.1. 5 vullnetarë Muaj 3 € 0 € 0


€ 0

2. Pajisjet

2.1. Kompjuter Njësi 1 € 0 € 0


€ 0

3. Transporti

3.1. Transporti i ekipës muaj 3 € 20 € 60


€ 60

4. Shpenzimet administrative

4.1. Shpenzimet për telefon

muaj 3 € 50 € 150


€ 150

5. Shpenzimet tjera direkte

5.1. Printimi i posterëve Copë 50 € 0.50 € 25

5.2. Printimi i broshurave

copë 300 € 0.30 € 90



€ 115

Shuma totale e projektit € 325

Në dy kategoritë e para të buxhetit, më konkretisht te pagat dhe pajisjet, ju mund të vëreni shumat € 0. Kjo bëhet për të theksuar kontributin jo financiar që hyn brenda projektit. Nëse ju nuk do të realizonit këtë projekt në mënyrë vullnetare, për shkak se ju dëshironi të kontribuoni në komunitetin tuaj, ndoshta projekti do të mbetej i parealizuar për shkak të fondeve për të paguar dikë për të implementuar këtë projekt. Nëse një shok i juaji nuk do të ofronte kompjuterin e tij për shfrytëzim gjatë dizajnimit të posterëve dhe broshurave, juve do të ju duhej të gjeni fonde për të blerë apo huazuar ndonjë kompjuter. Këto mënyra të kontributit janë shumë të rëndësishme, dhe rrjedhimisht vlen të theksohen, sidomos në projekt propozime ku kërkoni fonde nga donatorë të caktuar. Në momentin kur keni siguruar që disa pjesë të projektit të realizohen në mënyrë vullnetare, ju i tregoni donatorit potencial se ideja juaj veç ka përkrahje, dhe ju kërkoni përkrahjen e tyre në pjesën e mbetur.

Zhvillimi i planit të monitorimit dhe vlerësimit

Që në zhvillim të idesë është me rëndësi të keni një plan të monitorimit dhe vlerësimit me të cilin do të mund të matni suksesin e projektit. Përmes kësaj ju mund të definoni pritjet tuaja në raport më projektin, dhe më pas mund të krahasoni rezultatet që arrini gjatë implementimit të projektit me pritjet tuaja.

Monitorimi është një proces i vazhdueshëm, i cili në çfarëdo kohë ju tregon se ku qëndroni në raport me pritjet tuaja42. Monitorimi realizohet gjatë dhe pas çdo detyre apo aktiviteti. Shembull, qëllimi juaj është që të informoni 200 nxënës të shkollës tuaj për sigurinë në trafik përmes 5 prezantimeve ku prisni të keni nga 40 pjesëmarrës. Pasi që qëllimi juaj është që të keni 40 pjesëmarrës në secilin prezantim, ju progresin e projektit mund ta monitoroni duke numëruar sa persona vijnë në secilin prezantim, dhe duke e krahasuar numrin e pjesëmarrësve aktual me numrin që keni synuar. Nëse në prezantimin e parë keni vetëm 5 persona, ju do e kuptoni se projekti nuk po shkon sipas planit dhe se duhet të bëni ndryshime në orar, në mënyrën e promovimit të prezantimeve,

42 Jody Zall Kusek dhe Ray C. Rist. 10 hapa drejt sistemit të monitorimit dhe vlerësimit të bazuar në rezultate: Udhëzues për ekspertë të fushës së zhvillimit. (Washington D.C: Publikim i Bankës Botërore, 2014), fq. 13


apo në çështje të tjera për shkak të të cilave numri i pjesëmarrësve është kaq i vogël. Kështu, ju do të keni mundësinë të rregulloni problemin gjatë projektit. Ndër zgjidhjet tjera, ju mund të ftoni më shumë pjesëmarrës në prezantimet e tjera, që në fund të mund të arrini qëllimin tuaj që është informimi i 200 nxënësve për siguri në trafik.

Vlerësimi është një proces që ndodh në një kohë të caktuar, zakonisht në mes apo në fund të projektit. Është një proces objektiv përmes të cilit bëhet vlerësimi i rezultateve të arritura në raport me qëllimet e caktuara për periudhën për të cilën po bëhet vlerësimi, dhe në bazë të analizës definohet pse janë apo nuk janë arritur ato qëllime43. Shembull, një mënyrë e vlerësimit të projektit për informimin e 200 nxënësve për siguri në trafik është realizimi i një vlerësimi në fund të projektit. Në këtë vlerësim, mund të bëni krahasimin e parametrave që keni caktuar gjatë zhvillimit të projektit, të cilat mund të përfshijnë (i) numrin e pjesëmarrësve në projekt, (ii) vlerësimet e pjesëmarrësve të cilat i kanë shkruar komentet e tyre në formën për vlerësimin e prezantimit, (iii) vlerësimet e mësimdhënësve të cilët kanë bërë një diskutim në klasë pas secilit prezantim, dhe të tjera. Tabela në vijim është një ilustrim i vlerësimit ku bëhet një krahasim i thjeshtë i parametrave, të cilat njihen edhe si indikatorë.

Indikatorët janë njësi matëse me të cilat mund të monitoroni dhe vlerësoni arritjet e projektit44. Një projekt mund të ketë shumë indikatorë, të cilët lehtësojnë monitorimin e projektit dhe bëjnë procesin e vlerësimit më objektiv. Indikatorët duhet të jenë të qartë dhe të thjeshtë, në mënyrë që e gjithë ekipa dhe palët e tjera të kuptojnë indikatorët njëjtë.

Targetet janë qëllimet apo synimet tuaja për secilin indikator, ndërsa rezultatet aktuale tregojnë sa keni arritur të realizoni qëllimet tuaja për secilin indikator.

43 Kusek dhe Rist. 10 hapa drejt sistemit të monitorimit dhe vlerësimit të bazuar në rezultate: Udhëzues për ekspertë të fushës së zhvillimit. fq. 13 44 Yumi Sera dhe Susan Beaudry. “Monitorimi dhe vlerësimi”. Banka Botërore, 2007. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018: http://siteresources.worldbank.org/INTBELARUS/Resources/M&E.pdf

http://siteresources.worldbank.org/INTBELARUS/Resources/M&E.pdf


Vle

rësi

mi

Ësht

ë te

jkal

uar

num

ri i

pje

sëm

arrë

sve

Ësht

ë te

jkal

uar

për

qin

dja

e p

ritu

r e

vler

ësim

eve

poz

itiv

e q

ë tr

egon

se

pje

sëm

arrë

sit

kanë

qen

ë ed

he m

ë të

kën

aqur

me

pre

zant

imin

se

sa

që

ësht

ë p

ritu

r g

jatë

zhv

illim

it t

ë p

roje

ktit

.

Nuk

ësh

të a

rrit

ur a

s g

jysm

a e

qël

limit

për

kët

ë in

dik

ator

. Një

an

aliz

ë m

ë e

thel

lë k

ërko

het

për

të

kup

tuar

ars

yet q

ë m

und

të

për

fshi

jnë:

(i) m

ësim

dhë

nësi

t nu

k ja

në t

ë kë

naq

ur m

e m

ënyr

ën e

p

reza

ntim

it, (

ii) m

ësim

dhë

nësi

t nu

k ka

në p

asur

koh

ë p

ër d

isku

tim

më

të t

hellë

dhe

kan

ë b

ised

uar

vetë

m

në f

orm

ë si

për

faq

ësor

e, o

se a

rsye

të

tje

ra.

Rez

ulta

ti a

ktua

l

205

pje

sëm

arrë

s

43%

e p

jesë

mar

rësv

e vl

erës

ojnë

pre

zant

imet

m

e no

të m

bi 3

15%

e a

rsim

tarë

ve

vler

ësoj

në p

reza

ntim

et

me

notë

mb

i 3

Targ

eti

200

pje

sëm

arrë

s

40

% e

pje

sëm

arrë

sve

vler

ësoj

në p

reza

ntim

et

me

notë

mb

i 3

30%

e m

ësim

dhë

nësv

e vl

erës

ojnë

pre

zant

imet

m

e no

të m

bi 3

Ind

ikat

ori

Num

ri i

pje

sëm

arrë

sve

Përq

ind

ja e

vle

rësi

mev

e p

ozit

ive

(mb

i not

ën 3

) në

form

a të

vle

rësi

mit

të

pre

zant

imev

e

Përq

ind

ja e

vle

rësi

mev

e p

ozit

ive

të m

ësim

dhë

nësv

e (m

bi n

otën

3) q

ë b

azoh

et

nga

dis

kuti

mi i

tyr

e në

kla

së


Një plan i mirë i monitorimit dhe vlerësimit duhet të përmbajë45:

1. Burimet: Të gjitha burimet financiare, njerëzore dhe materiale që kërkohen për realizimin e projektit. Shembull, burimet që kërkohen për të realizuar projektin për informimin e nxënësve për siguri në trafik janë ekipa që do të mbajë prezantimet, kompjuterët, projektori, fletoret dhe kimikët që do të u shpërndani nxënësve për të marrë shënime, dhe mjetet financiare për të mbuluar këto shpenzime.

2. Aktivitetet: Masat që merren për të adresuar problemin që doni të zgjidhni. Në këtë rast, prezantimet informuese janë aktivitete përmes të cilave synoni të vetëdijësoni nxënësit që të jenë më të kujdesshëm në trafik.

3. Prodhimet: Rezultatet që mund të shihen gjatë apo menjëherë pas realizimit të projektit. Shembull, numri i pjesëmarrësve në prezantime mund të llogaritet gjatë secilit prezantim, dhe në momentin që përfundon prezantimi i fundit ju do të keni totalin e nxënësve që kanë marrë pjesë në prezantime. Në bazë të tabelës më lartë, prodhim i projektit janë 205 pjesëmarrës. Prodhimet mund të maten gjatë monitorimit të projektit.

4. Rezultatet: Arritjet afat-shkurta apo afat-mesme të cilat rezultojnë nga projekti juaj. Në këtë shembull, ju mund të matni rezultatet duke kontaktuar ata 205 pjesëmarrës pas 6 muajve dhe përmes një ankete të pyesni se çfarë ka ndryshuar tek ata në raport me sigurinë e tyre në trafik. Inicimi dhe mbajtja e prezantimeve të ngjashme nga pjesëmarrësit e projektit tek nxënës tjerë mund të jetë një rezultat shtesë i projektit. Rezultatet mund të maten në kuadër të vlerësimit të projektit.

5. Ndikimi: Efektet afat-gjatë që janë rezultat i projektit tuaj. Në këtë rast, projekti juaj mund të ketë ndikim në zvogëlimin e incidenteve të lëndimit të këmbësorëve, sidomos të nxënësve të shkollës tuaj. Ndikimi mund të matet në kuadër të vlerësimit të projektit.

Në bazë të kësaj analize, plani i monitorimit dhe vlerësimit mund të duket si në vijim:

45 Sera dhe Beaudry, “Monitorimi dhe vlerësimi”, fq. 2


P

lan

i i m

on

ito

rim

it d

he

vler

ësim

it

1.

5 p

reza

ntim

e p

ër r

ënd

ësin

ë e

kujd

esit

në

traf

ik

2.

5 d

isku

tim

e në

kla

së t

ë ud

hëhe

qur

a ng

a m

ësim

dhë

nësi

t

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

shfr

ytëz

imin

e b

urim

eve

1.

Foto

, lis

ta e

pje

sëm

arrë

sve

2.

Dok

umen

t i h

uazi

mit

të

kom

pju

teri

t 3.

D

okum

ent

i hua

zim

it të

pro

jekt

orit

4

. Fl

etor

et

5.

Kim

ikat

6.

Fa

tura

t e

shp

enzi

mev

e

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

pro

dhi

met

e a

rrit

ura

1.

Foto

, lis

ta t

ë p

jesë

mar

rësv

e 2.

Li

stat

e p

jesë

mar

rësv

e 3.

Fo

rmat

e v

lerë

sim

eve

të

pje

sëm

arrë

sve

4.

Form

at e

vle

rësi

mev

e të

m

ësim

dhë

nësv

e

Bur

imet

që

kërk

ohen

për

pro

jekt

1.

2 p

reza

ntue

s 2.

1

kom

pju

ter

3.

1 p

roje

ktor

4

. 20

0 f

leto

re

5.

520

0 k

imik

a 6.

10

0 E

uro

Targ

etet

për

pro

dhim

e

1.

5 p

reza

ntim

e të

mb

ajtu

ra

2.

200

pje

sëm

arrë

s 3.

4

0%

e p

jesë

mar

rësv

e vl

erës

ojnë

p

reza

ntim

et m

e no

të m

bi 3

4

. 30

% e

mës

imd

hënë

sve

vler

ësoj

në

pre

zant

imet

me

notë

mb

i 3

Akt

ivit

etet

Bu

rim

et

Pro

dh

imet

(Të

mat

en m

enjë

herë

p

as p

roje

ktit

)


Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

rezu

ltate

të a

rrit

ura

1.

Ank

etë

për

mes

tel

efon

it m

e p

jesë

mar

rësi

t në

pro

jekt

2.

A

nket

ë p

ërm

es t

elef

onit

me

pje

sëm

arrë

sit

në p

roje

kt

3.

Ank

etë

për

mes

tel

efon

it m

e p

jesë

mar

rësi

t në

pro

jekt

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

ndik

im t

ë ar

ritu

r

1.

Rap

orte

të

polic

isë,

inte

rvis

ta m

e nx

ënës

dhe

sta

f të

shk

ollë

s

Targ

etet

për

rez

ulta

te

1.

40

% e

pje

sëm

arrë

sve

rapo

rtoj

në t

ë je

në m

ë vi

gjil

ent

në t

rafi

k 2.

M

ë p

ak s

e 5%

e p

jesë

mar

rësv

e ra

por

tojn

ë të

ken

ë q

enë

në r

rezi

k të

nd

onjë

inci

den

ti 3.

5

pje

sëm

arrë

s të

pro

jekt

it m

baj

në

nga

1 p

reza

ntim

për

sig

uri n

ë tr

afik

p

ara

nxën

ësve

të k

lasa

ve m

e të

ulë

ta

se a

ta

Targ

eti p

ër n

dik

im

1.

Zvog

ëlim

i i r

aste

ve t

ë lë

ndim

it t

ë kë

mb

ësor

ëve

(së

pak

u 5%

)

Rez

ult

atet

(Të

mat

en 6

mua

j pas

re

aliz

imit

të

pro

jekt

it)

Nd

ikim

i

(Të

mat

et 2

vite

pas

re

aliz

imit

të

pro

jekt

it)


Vërejtje: Disa mënyra të mbledhjes së informatave do t’i përdorni vetëm në rast se projekti përkrahet nga një donator që kërkon dëshmi që aktivitetet janë mbajtur dhe rezultatet janë arritur ashtu si raportoni ju. Shembull, nëse ju dhe ekipa juaj mbani aktivitetin në baza vullnetare (pa donator) ju nuk do të keni nevojë për dëshmi si foto apo listë të pjesëmarrësve që të dëshmoni se prezantimi është mbajtur, pasi që prezantimin e keni mbajtur vet.

Në bazë të këtij plani, ju mund të monitoroni progresin dhe të vlerësoni suksesin e projektit tuaj. Në plan, në pjesën e prodhimeve, rezultateve dhe ndikimit, mund të vëreni përdorimin e indikatorëve në bazë të të cilëve janë caktuar targetet e projektit. Dallimi në mes të indikatorëve dhe targeteve është se indikatorët janë njësi matëse dhe nuk kanë masa të caktuara, ndërsa targetet përfshijnë indikatorët me masa të paracaktuara gjatë zhvillimit të projektit. Tabela në vijim ilustron dallimin në mes të këtyre koncepteve.

Indikatori Targeti

Numri i prezantimeve të mbajtura 5 prezantime të mbajtura

Numri i pjesëmarrësve 200 pjesëmarrës

Përqindja e pjesëmarrësve që raportojnë të jenë më vigjilent në trafik

40% e pjesëmarrësve raportojnë të jenë më vigjilent në trafik


2.8. Detyrë në grup: Zhvillimi i planit të monitorimit dhe vlerësimit – 15 pikë

Në bashkëpunim me qendrën rinore të qytetit tuaj, ju do të filloni një klub të leximit, i cili do të përqendrohet në fushën e arsimit. Qëllimi i këtij klubi është që anëtarët e klubit çdo muaj të lexojnë nga një publikim shkencor për këtë fushë dhe pastaj të mblidhen dhe të diskutojnë materialin. Në këtë mënyrë, ju synoni që të jeni të informuar për metodat më moderne dhe efektive për përmirësimin e cilësisë në arsim, dhe bashkë me anëtarët tjerë të zhvilloni disa rekomandime të cilat do t’i përcjellni në Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT). Ju planifikoni që klubi të mbajë takime të rregullta një vit para se të filloni të punoni në rekomandime për MASHT-in. Qendra rinore do të ju përkrahë duke ofruar hapësirat e tyre për takime dhe duke përcjellë njoftimin për klubin në të gjitha shkollat e mesme në qytet, në mënyrë që të interesuarit të lajmërohen tek ju, pas të cilës ju mund të formoni klubin.

Në grupe prej 4 deri 6 anëtarë do të zhvilloni një plan të monitorimit dhe vlerësimit duke u bazuar në skenarin më lartë.

Hapi i parë: Definoni të gjitha aktivitetet në realizimin e këtij projekti. Disa aktivitete mund t’i merrni nga skenari, ndërsa për disa pjesë ku nuk ofrohen informata specifike, ju mund të propozoni ide për aktivitete. Sigurohuni që të ofroni zgjidhje për mënyrën se si do të vazhdoj klubi pas një viti dhe si do të monitoroni se sa po konsiderohen rekomandimet tuaja nga MASHT-i.

Hapi i dytë: Zhvilloni një plan të monitorimit dhe vlerësimit duke u bazuar në Shabllonin III, ku do të përfshini aktivitetet, burimet, prodhimet, rezultatet dhe ndikimin, si dhe mënyrat për mbledhjen e informatave për të arriturat në secilin indikator.

Hapi i tretë: Brenda grupit diskutoni dallimet mes indikatorëve dhe targeteve që keni vendosur, për tu siguruar që indikatorët (njësitë matëse) janë të matshme dhe që targetet (qëllimet) janë të realizueshme


Shembull i zhvillimit të planit të monitorimit dhe vlerësimit

Në lagjen tuaj nuk ka park ku banorët mund të kalojnë kohën e lirë. Ka vite që banorët ankohen për mungesën e parkut, por askush nuk ka ndërmarrë asnjë iniciativë për të adresuar këtë çështje. Ju keni identifikuar një hapësirë të lagjes e cila për momentin është e mbushur me mbeturina dhe që mund të shfrytëzohet për ndërtim të parkut. Duke qenë se hapësira ekziston, ju dhe shoqëria juaj keni vendosur që të ndërmerrni masa për pastrimin e hapësirës dhe të inicioni një peticion për të kërkuar nga komuna ndërtimin e parkut. Ju do të kaloni nga disa orë në ditë në pjesë të ndryshme të lagjes duke biseduar me banorët duke i ftuar ata që të nënshkruajnë peticionin si dhe të marrin pjesë në pastrimin e hapësirës. Pasi që të bëhet pastrimi i hapësirës, që tregon kontribut direkt nga banorët, dhe pasi të nënshkruhet peticioni nga 1000 banorë, ju do të dorëzoni peticionin në komunë. Më pas ju do të planifikoni takime të rregullta për të monitoruar statusin e kërkesës tuaj.

Në bazë të kësaj ideje ju keni zhvilluar një plan të monitorimit dhe vlerësimit si në vijim:


Pla

ni i

mo

nit

ori

mit

dh

e vl

erës

imit

1.

Past

rim

i i h

apës

irës

që

mun

d t

ë sh

fryt

ëzoh

et p

ër p

ark

2.

2. M

ble

dhj

a e

nëns

hkri

mev

e p

ër p

etic

ion

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

shfr

ytëz

imin

e b

urim

eve

1.

Foto

nga

akt

ivite

ti q

ë tr

egon

p

erso

na d

uke

pas

trua

r, li

sta

e p

jesë

mar

rësv

e në

pas

trim

2.

M

ater

iale

t q

ë ja

në b

lerë

3.

Fa

tura

t e

shp

enzi

mev

e

4.

Kon

takt

et e

vul

lnet

arëv

e

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

pro

dhi

met

e a

rrit

ura

1.

Foto

të

hap

ësir

ës p

ara

dhe

pas

p

astr

imit

2.

N

umri

i në

nshk

rim

eve

në p

etic

ion

3.

Dok

umen

ti q

ë ko

nfir

mon

që

pet

icio

ni ë

shtë

pra

nuar

Bur

imet

që

kërk

ohen

për

pro

jekt

1.

Ban

orët

që

pas

troj

në h

apës

irën

2.

M

ater

iale

t p

ër p

astr

im t

ë la

gje

s 3.

10

0 E

uro

për

mat

eria

le t

ë p

astr

imit

4

. Ek

ipa

e vu

llnet

arëv

e q

ë do

të

mb

led

hë n

ënsh

krim

et

Targ

etet

për

pro

dhim

e

1.

Hap

ësir

a e

pas

trua

r 2.

10

00

per

sona

nën

shkr

uajn

ë p

etic

ioni

n 3.

Pe

tici

oni d

orëz

ohet

në

kom

unë

Akt

ivit

etet

Bu

rim

et

Pro

dh

imet

(Të

mat

en m

enjë

herë

p

as p

roje

ktit

)


Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

rezu

ltate

të a

rrit

ura

1.

Dok

umen

ti m

e ve

ndim

të

Kuv

end

it

Kom

unal

2.

D

okum

ente

t e

pro

kuri

mit

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër

ndik

im t

ë ar

ritu

r

1.

Ekzi

sten

ca e

par

kut,

num

ri i

per

sona

ve

që

vizi

tojn

ë p

arku

n në

per

iud

ha t

ë ca

ktua

ra

Targ

etet

për

rez

ulta

te

1.

Kuv

end

i Kom

unal

mer

r ve

ndim

in p

ër

ndër

tim

të

par

kut

2.

Shp

alle

t ten

der

i për

nd

ërtim

të

par

kut

dhe

zg

jed

het

oper

ator

i

Targ

eti p

ër n

dik

im

1.

Nd

ërti

mi i

par

kut

dhe

për

dor

imi i

tij

nga

ban

orët

e la

gjë

s

Rez

ult

atet

(Të

mat

en 6

mua

j pas

re

aliz

imit

të

pro

jekt

it)

Nd

ikim

i

(Të

mat

et 2

vit

e p

as

real

izim

it t

ë p

roje

ktit

)


Ngritja e fondeve

Hapi i radhës pas zhvillimit të projektit dhe hartimit të buxhetit është ngritja e fondeve për realizimin e projektit. Në bazë të buxhetit ju mund të definoni shumën që kërkohet për të realizuar projektin, dhe kjo shumë do të jetë caku apo qëllimi i përpjekjeve tuaja për ngritje të fondeve. Ka mënyra të shumta për të ngritur fonde, dhe me një projekt të qartë dhe ide inovative për ngritje të fondeve ju mund të arrini te caku me lehtësi, sidomos nëse shuma nuk është e madhe. Disa nga format kryesore për ngritje të fondeve janë: aplikimi për grante, organizimi i ngjarjeve, si dhe krijimi i produkteve dhe shitja e tyre.

1. Aplikimi për grante

Në shumë raste, ka organizata dhe institucione vendore dhe ndërkombëtare që kanë fonde dhe që duan të zgjidhin problemin të cilin ju po mundoheni të zgjidhni me projektin tuaj. Këto organizata apo institucione ofrojnë grante për propozimet më të mira për zgjidhjen e problemit. Nëse ju ndiqni hapat e zhvillimit të projektit dhe keni të qartë aktivitetet që do të implementoni dhe si ato do të sjellin rezultatet që ju pritni, ju veç keni bazat e një propozimi të mirë. Puna e vetme që ju mbetet është të shkruani propozimin për projekt në formatin që kërkojnë donatorët. Secili donator ka kërkesat e veta në raport me formatin dhe dokumentet që kërkojnë. Disa donatorë kërkojnë propozime të gjata dhe shumë dokumente, të tjerët kërkojnë propozime me limite në numrin e fjalëve që përdorni. Këto janë kërkesa teknike, të cilat duhet t’i lexoni me kujdes dhe t’i përgatitni materialet sipas specifikave të kërkuara.

Disa donatorë nuk ofrojnë grante për individë, por vetëm për organizata të shoqërisë civile apo kompani. Në këto raste, ju mund të bashkëpunoni me një organizatë e cila mund ta përkrahë idenë tuaj, dhe kështu të aplikoni për grant në kuadër të asaj organizate. Përveç mundësisë së aplikimit për grant, bashkëpunimi me organizata është i dobishëm edhe për shkak të burimeve që ata veç kanë (stafin, zyrat, pajisjet, etj.) të cilat mund të ju ndihmojnë në realizim të projektit.

Ideja juaj është pjesa kryesore e propozimit. Nëse keni idenë kreative dhe unike, ju mund të kërkoni mbështetje nga shumë donatorë duke dërguar propozime për projekte apo edhe duke marrë pjesë në gara të ndryshme ku idea e fituesve përkrahet financiarisht. Në këtë mënyrë ju fitoni përkrahje për shumën që e keni cak, dhe mund të filloni implementimin e projektit.


2. Organizimi i ngjarjeve

Organizimi i ngjarjeve është një mënyrë më e thjeshtë e ngritjes së fondeve, pasi që nuk vareni nga donatorët dhe nuk keni nevojë të bëni përgatitje sipas kërkesave të tyre. Për të organizuar një ngjarje të suksesshme që do të sjellë fonde, ju duhet të keni:

Qëllim të qartë të përdorimit të fondeve: Përkrahësit potencial duan të dinë qëllimin dhe mënyrën se si do të përdoren paratë e tyre. Për këtë arsye, ju duhet të keni një qëllimin të thjeshtë dhe të qartë. Kështu, ata që besojnë në qëllimin tuaj, do të ju përkrahin në realizimin e atij qëllimi. Shembull, nëse ju kërkoni fonde për të përkrahur familjet në nevojë, ju mund të mos keni shumë përkrahës pasi që qëllimi nuk është i definuar qartë. Disa nga paqartësitë janë: kush janë ato familje, për çfarë kanë nevojë, dhe si do të ju ndihmoj ky organizim në lehtësimin e kushteve të tyre. Për më tepër, ka shumë organizime me qëllime të tilla të paqarta por prapë të ndjeshme, në të cilat persona të ndryshëm kontribuojnë. Ndoshta personat që ju targetoni me ngjarjen tuaj, veç kanë kontribuar në ndonjë qëllim të ngjashëm. Në anën tjetër, nëse organizoni një ngjarje ku mjetet e grumbulluara do të shërbejnë për të blerë pajisjet për incizimin e audio librave të cilët do të përdorën nga fëmijët e verbër, qëllimi dhe mënyra e përdorimit të fondeve është e qartë. Kjo do të motivoj përkrahësit potencial që të përkrahin qëllimin tuaj, dhe mund të inspiroj ata që të gjejnë mënyra tjera të përkrahin fëmijët e verbër.

Ngjarje kreative dhe sa më unike: Në shumë fusha, ka grupe dhe organizata të ndryshme që mundohen të ngritin fonde për të adresuar probleme të caktuara, dhe donatorë që veç përkrahin qëllimet e tyre. Për të marrë vëmendjen e tyre dhe përkrahjen e personave tjerë, përveç qëllimit ju duhet të ofroni një ngjarje kreative dhe unike, e cila do të motivoj më shumë pjesëmarrës të marrin pjesë në ngjarje. Shembull, ju doni të përkrahni një organizatë të personave me aftësi të kufizuar për të blerë karroca të reja për anëtarët e tyre, si dhe të rregulloni qasjen për nxënës të shkollës tuaj që janë përdorues të karrocave. Ju mund të organizoni një mbrëmje muzikore, ku pjesëmarrësit do të paguanin biletën, dhe përmes shitjes së biletave të mblidhen fondet për qëllimin tuaj. Përderisa kjo mënyrë mund të ju sjellë fonde, keni parasysh se ndër vite janë organizuar shumë mbrëmje muzikore për qëllime të ndryshme, dhe ka shumë përkrahës që veç kanë shkuar në mbrëmje të ngjashme. Për më tepër, mbrëmja muzikore nuk i mëson


pjesëmarrësit e aktivitetit për aftësinë e kufizuar. Në vend të kësaj, ju mund të organizoni një turne të basketbollit me karroca, ku në ekipe do të ketë kombinim të përdoruesve të karrocave dhe nxënësve që luajnë basketboll. Ekipet më pas do të garojnë me njëri tjetrin në turne, në të cilin do të ftonin nxënësit dhe familjarët e tyre, si dhe palët tjera që mund të jenë të interesuara. Pjesëmarrësit do të paguajnë një çmim simbolik për bileta, përmes të cilave ju do të mblidhni fondet për qëllimin tuaj. Përveç ngritjes së fondeve, përmes këtij aktiviteti ju do të arrini te vetëdijësoni pjesëmarrësit se përdoruesit e karrocave kanë aftësi të ndryshme, si gjithë të tjerët, duke e përfshirë edhe aftësinë për tu marrë me sport.

3. Krijimi produkteve dhe shitja e tyre

Një mënyrë tjetër e ngritjes së fondeve është krijimi i produkteve të caktuara dhe shitja e tyre. Produktet mund të jenë nga më të ndryshmet: ushqim dhe pije, veshmbathje, bizhuteri, kartolina, piktura, skulptura, çanta të pambukut, sapun dhe të tjera. Edhe për këtë mënyrë të ngritjes së fondeve, ju duhet të keni një qëllim të thjeshtë dhe të qartë që do të motivoj përkrahësit potencial të blejnë produktet tuaja dhe përmes kësaj të mbështesin qëllimin. Shembull, ju doni të përkrahni arsimimin e fëmijëve të komunitetit Romë, Ashkali dhe Egjiptian, tek të cilët ka shkallë më të lartë të braktisjes nga shkolla. Ndër tjerash, ju mund të krijoni audio libra, ku ju do të incizonit vetën dhe anëtarët tjerë të ekipës duke lexuar libra, dhe më pas do të shitni ato. Ka shumë persona që nuk kanë shumë kohë në dispozicion për të lexuar libra, dhe do të mirëpresin që të dëgjojnë versionin audio të një libri duke vozitur për punë. Fitimet nga shitjet mund t’i përdorni për të mbuluar shpenzimet e shkollimit të fëmijëve që për shkak të vështirësive ekonomike janë në prag të largimit nga shkolla. Me këto produkte, ju mund të përkrahni edhe grupe tjera të shoqërisë si personat e verbër dhe personat e vjetër me të parë të dobësuar, tek të cilët mund të dërgoni kopje shtesë. Në këtë mënyrë edhe ata do të kenë mundësinë që të dëgjojnë versionin audio të librave dhe të mësojnë nga ato.


2.9. Detyrë në grup: Ngritja e fondeve – 15 pikë

Në qytetin tuaj ka shumë qenë endacak, disa prej të cilëve mblidhen afër shkollës tuaj. Shumë nxënës frikësohen prej qenve dhe nuk ndjehen të sigurt kur vijnë në shkollë. Ju keni ndarë këtë brengë me një fermere që ka fermë në një fshat afër, e cila është e gatshme të ofroj një hapësirë të fermës së saj për të strehuar disa qenë. Një organizatë për mbrojtjen e kafshëve ka ofruar të ju përkrah në largimin e qenve nga rruga dhe dërgimin e tyre në fermë. Juve ju mbetet sigurimi i mjeteve për mirëmbajtjen e tyre. Në grupe prej 4 deri 6 personave, ju do të zhvilloni një plan për ngritje të fondeve për mirëmbajtjen e qenve për një vit dhe një tjetër për mirëmbajtjen e tyre afat-gjatë, pasi që ju personalisht nuk do të mund të përkrahni këtë projekt pas një viti.

Hapi i parë: Hartoni një buxhet për mirëmbajtjen e 30 qenve për një vit. Keni parasysh që mirëmbajtja e tyre nënkupton sigurimin e ushqimit dhe shërbimet e veterinarit.

Hapi i dytë: Në bazë të buxhetit, zhvilloni një plan për ngritje të fondeve për mirëmbajtjen e qenve për një vit, duke zgjedhur në mes organizimit të një ngjarjeje, krijimit dhe shitjes së produkteve, apo një kombinimi në mes të dyjave.

Hapi i tretë: Zhvilloni një plan afat-gjatë (së paku 5 vite) të përkrahjes së strehimores. Planin mund ta zhvilloni duke përdorur njërën nga tre format e ngritjes së fondeve, apo një kombinim të të tri formave.

Shembull i ngritjes së fondeve

Duke parë rritjen e rasteve të dhunës në familje, ju keni vendosur të kontribuoni drejt ngritjes së vetëdijes kundër kësaj dukurie. Ju do të realizoni një video të shkurtë ku disa persona të respektuar në shoqërinë e Kosovës do të flasin për rëndësinë e harmonisë në familje dhe të drejtat e barabarta të të gjithë anëtarëve të familjes. Fillimisht, ju keni hartuar një buxhet për të llogaritur shpenzimet e projektit. Fqinji i juaj që merret me prodhim të videove ju ka premtuar se bashkë me dy kolegë do të realizoj videon në mënyrë vullnetare, por se huazimi i pajisjeve do të kushtoj 500 Euro. Përveç kësaj, ju keni hulumtuar koston e shpërndarjes së videos në rrjete sociale dhe keni gjetur se në total ky shërbim do të kushtoj 300 Euro. Pasi që ju dhe ekipa juaj, si dhe tre figurat publike që keni kontaktuar, do të realizoni punën në projekt në mënyrë


vullnetare, ju nuk do të keni shpenzime tjera, dhe kështu caku juaj për ngritje të fondeve është 800 Euro.

Për të mbledhur këto fonde ju keni vendosur që gjatë verës të shfaqni filma të ndryshëm në oborrin e shkollës, ku të gjithë të interesuarit do të kenë mundësinë të vijnë me familjet e tyre të shijojnë një film në ambient të hapur. Për më tepër, ju keni zgjedhur filmat që do të shfaqni dhe jeni siguruar që të gjitha të kenë mesazhe për barazi gjinore dhe rëndësinë e harmonisë në familje. Keni biseduar edhe me drejtoren e shkollës, e cila ju ka përkrahur idenë, dhe me një përfaqësues të një organizate që punon për barazi gjinore, i cili ka konfirmuar se do të ju përkrahë me pajisje për shfaqjen e filmave.

Ju prisni që afër 50 persona të vijnë në shfaqje të filmit, ku çmimi i biletës do të jetë 2 euro për person. Në total, ju prisni që shfaqja e një filmi të gjenerojë 100 Euro. Kështu, për të arritur cakun tuaj, ju duhet të shfaqni 8 filma, të cilat ju do t’i organizoni në vikende kur prindërit kanë më shumë kohë të kalojnë më fëmijët e tyre në aktivitete të tilla. Një javë para secilit film, ju do të ftoni sa më shumë njerëz që mundeni përmes ftesave në rrjete sociale dhe ftesave personale. Pasi të arrini cakun, ju do të filloni të punoni në zhvillimin e videos dhe më pas shpërndarjen e tij në rrjete sociale, në mënyrë që të arrij tek sa më shumë persona që është e mundur.

Vërejtje: Në projekte të ngjashme duhet të keni parasysh të drejtat e autorit, dhe të planifikoni si të merrni leje për shfaqje të filmit në publik më të gjerë.

Sigurimi i qëndrueshmërisë

Një aktivitet apo projekt i vetëm mund të jetë shumë i rëndësishëm për komunitetin, por mund të mos mjaftoj në zgjidhjen afat-gjatë të problemit. Në fakt, në shumicën e fushave, problemet mund të zgjidhen vetëm pas shumë intervenimeve të planifikuara mirë, të cilat mund të jenë aktivitete apo projekte të ndryshme. Për këtë arsye, gjatë zhvillimit dhe implementimit të projektit ju duhet të keni parasysh qëndrueshmërinë e zgjidhjes. Qëndrueshmëria nënkupton vazhdimin e përpjekjeve për zgjidhje të problemit apo për mirëmbajtje të zgjidhjes së propozuar, edhe pas përfundimit të projektit tuaj. Me fjalë të tjera, sigurimi i qëndrueshmërisë së projektit do të thotë që puna e mirë e juaj do të vazhdoj edhe nëse ju tërhiqeni nga ajo fushë dhe nuk realizoni projekte të ngjashme. Në vijim mund të gjeni shembuj të projekteve të paqëndrueshme dhe shembuj të projekteve të ngjashme por të qëndrueshme.


Produkte jo të qëndrueshme:

1. Blerja e ushqimit për një (1) muaj për tri (3) familje të varfëra 2. Krijimi i një (1) audio libri për persona të verbër dhe shpërndarja e këtij

libri përmes shoqatës së të verbërve 3. Vendosja e shportave për riciklim në lagjen tuaj

Produkte të qëndrueshme:

1. Aftësimi i tre (3) personave nga tre (3) familje të varfra në fusha specifike në mënyrë që të kenë më të lehtë të gjejnë punë

2. Krijimi i një (1) klubi në kuadër të universitetit i cili do të krijoj audio-libra në vazhdimësi dhe do të shpërndajë ato përmes shoqatës së të verbërve

3. Organizimi i takimeve të rregullta informuese me banorët e lagjes dhe garave për mënyrën më të mirë të informimit të qytetarëve për riciklim, ku idetë më kreative do të shpërblehen me çmime simbolike

4. Blerja e ushqimit për një muaj për 3 familje të varfra do të ndihmonte ato 3 familje gjatë një muaji. Por, pas një muaji ato tre familje prapë do të mbesin në kushte të vështira ekonomike. Për këtë arsye, aktiviteti juaj për të ndihmuar ato familje nuk është i qëndrueshëm. Në anën tjetër, nëse ju jeni programer i uebfaqeve dhe dëshironi të përdorni atë aftësi për të ndihmuar këto familje, ju mund të trajnoni 3 të rinjë nga ato 3 familje në këtë fushë. Në këtë mënyrë, ata marrin një aftësi me të cilën mund të gjejnë punë dhe mund të mbajnë familjet e tyre në një periudhë afat-gjate.

5. Krijimi i një audio libri për persona të verbër dhe shpërndarja e tij përmes shoqatës së verbërve do të ju mundësonte personave të verbër që janë anëtarë të shoqatës të shijojnë librin që ju keni incizuar në audio. Por pas përfundimit të audio librit, ata mund të mos kenë mundësi të dëgjojnë audio libra të tjerë. Në anën tjetër, nëse ju bashkëpunoni me universitetin dhe filloni një klub që merret me incizimin e audio librave, do të ofroni një mundësi për studentët që duan të kontribuojnë në këtë projekt dhe do të siguroni që audio librat të krijohen në vazhdimësi. Klubi mund të ketë një udhëheqësi që koordinon punën e vullnetarëve, e cila mund të ndërrohet çdo vit. Në këtë mënyrë puna e klubit do të përcjellët ndër gjenerata, dhe personat e verbër mund të kenë më


shumë audio libra në dispozicion dhe mund të zgjedhin çfarë do të lexojnë.

6. Vendosja e shportave të riciklimit është një nismë e rëndësishme për të filluar riciklimin në lagjen tuaj. Por vendosja e shportave për riciklim nuk do të thotë që banorët e lagjes do të ndajnë mbeturinat në kategori të ndryshme, dhe të vendosin atë në shportat e caktuara. Për të ndërtuar shprehinë e riciklimit duhet kohë dhe motivim për të bërë këtë aktivitet. Për këtë arsye takimet informuese me banorët e lagjes, ku ju i njoftoni ata për përfitimet e riciklimit dhe mënyrën se si riciklimi përmirëson cilësinë e jetës në komunitet, mund t’i inkurajoj ata që të fillojnë kategorizimin e mbeturinave. Por edhe takimet duhet të jenë të vazhdueshme, pasi që diskutimi në një takim mund të harrohet, sidomos nëse nuk ka aktivitete pasuese. Përveç takimeve, ju mund të organizoni edhe gara vjetore për të shpërblyer personat që gjejnë mënyrat më kreative për promovimin e riciklimit dhe inkurajimin e të tjerëve që të kategorizojnë mbeturinat. Garat janë aktivitete kreative që motivojnë njerëzit për të realizuar aktivitete të caktuara, dhe organizimi i ndarjes së shpërblimeve çdo vit do të ndikonte në rritjen e numrit të personave që riciklojnë dhe në krijimin e shprehisë në një periudhë afat-gjatë.

Moduli III: Marrja e një iniciative ► Faqe 101

Moduli III: Marrja e një iniciative

Moduli i tretë: Aktivizmi/Marrja e një iniciative - përmes këtij moduli të rinjtë do të mësojnë si të planifikojnë implementimin e projektit duke pasur parasysh realizimin dhe monitorimin e aktiviteteve. Planifikimi i duhur i aktiviteteve e sjell suksesin, e në këtë modul do të jepen udhëzime sesi aktivitetet të kenë sukses sa më të madh dhe të arrijnë gjithëpërfshirje sa më të madhe. Ky modul ka për qëllim që zgjidhjet e gjetura në modulin e dytë të problemeve të identifikuara në modulin e parë t’iu gjej zgjidhje implementuese në komunitet përmes aktivizmit.


3.1. Detyrë në grup: Zhvillimi i një projekt propozimi – 50 pikë

Brenda një grupi prej 4 deri 6 anëtarë do të zhvilloni një projekt propozim për një problem që ju brengos në komunitetin tuaj, të cilën dëshironi ta adresoni. Ju do zhvilloni këtë projekt duke përdorur mjetet që keni mësuar në modulin e parë dhe të dytë.

Hapi i parë: Zgjidhni problemin që ju brengos duke ndjekur udhëzimet në faqet 10-14.

Hapi i dytë: Hulumtoni për problemin që keni zgjedhur, duke ndjekur udhëzimet në faqet 14-45. Varësisht prej temës, ju mund të zgjedhni mjetet e mbledhjes së informatave dhe mënyrën e analizimit të të dhënave. Në bazë të metodologjisë që zgjedhni, ju do të shkruani një raport të hulumtimit, jo më gjatë se 3 faqe. Sigurohuni që të citoni të gjitha materialet që keni huazuar nga autorë tjerë.

Hapi i tretë: Identifikoni tre zgjidhje ekzistuese për problemin që dëshironi të adresoni, dhe zgjidhni njërën prej tyre apo ndonjë kombinim të tyre. Udhëzimet për identifikimin e zgjidhjeve ekzistuese i gjeni në faqet 48-51. Pasi të zgjidhni mënyrën e adresimit të problemit, definonin zgjidhjen qartë duke ndjekur hapat në faqet 57-59.

Hapi i katërt: Zhvilloni analizën e akterëve në bazë të hapave të ilustruara në faqet 52-56. Në bazë të analizës shkruani një paragraf me hapa si planifikoni tu qaseni grupeve të ndryshme.

Hapi i pestë: Zhvilloni 2 objektiva për zgjidhjen tuaj, në bazë të udhëzimeve në faqet 59-61.

Hapi i gjashtë: Planifikoni saktë aktivitetet tuaja duke ndjekur hapat në faqet 61-76. Në bazë të aktiviteteve do të zhvilloni planin e aktiviteteve për të cilin mund të përdorni Shabllonin I. Shablloni do të jetë baza e planit të aktiviteteve, të cilin mandej mund ta krijoni duke përdorur Ilustrimin e Gantt-it apo tabelën në Microsoft Excel.

Hapi i shtatë: Në bazë të aktiviteteve, hartoni buxhetin e projektit. Shfrytëzoni udhëzimet në faqet 77-83 gjatë procesit të hartimit të buxhetit, si dhe Shabllonin II.

Hapi i tetë: Zhvilloni planin e monitorimit dhe vlerësimit duke u bazuar në hapat e ilustruar në faqet 83-93, si dhe duke përdorur Shabllonin III.


Hapi i nëntë: Hartoni planin për ngritje të fondeve sipas udhëzimeve në faqet 94-98. Prezantoni qartë mënyrën se si të arrini shumën që ju duhet për të realizuar projektin, e cila do të jetë sa totali i buxhetit tuaj të cilin e keni zhvilluar në hapin shtatë.

Hapi i dhjetë: Tregoni se si zgjidhja e propozuar përmes këtij projekti është zgjidhje e qëndrueshme.

Gjatë realizimit të detyrës tregon qartë realizimin e të gjitha hapave sipas radhitjes më lartë. Është me rëndësi që të gjithë anëtarët e grupit të jenë pjesë e realizimit të të gjitha detyrave në mënyrë që të kontribuojnë me ide dhe të mësojnë nga procesi i realizimit të detyrës.

Hapat e parë në implementimin e projektit

Një plan i mirë është pjesa kryesore e një projekti. Kur keni një plan të mirë i cili reflektohet në një projekt propozim të mirë, juve ju mbetet vetëm të zbatoni atë. Në këtë pjesë ju mund të shihni fuqinë tuaj përderisa realizoni një ide që dikur ishte vetëm në mendjen tuaj! Gjatë realizimit të projektit ju do të:

1. Shihni aftësitë tuaja në aksion, ku do të vëreni pikat tuaja të forta dhe ato të cilat doni t’i përmirësoni,

2. Mësoni shumë më shumë për fushën në të cilën realizoni projektin, 3. Njoftoni njerëz tjerë që ashtu si ju besojnë që problemi i caktuar duhet

të zgjidhet dhe janë të gatshëm të punojnë në zgjidhje, 4. Keni sfida dhe probleme, të cilat do të arrini t’i zgjidhni, dhe do të

mësoni si t’i evitoni në të ardhmen, 5. Njiheni nga rrethi për gatishmërinë për të kontribuar në komunitet, dhe

do të 6. Vëreni se ju, një person i vetëm, mund të merrni iniciativa që zgjidhin

probleme të ndryshme në rrethin tuaj, të cilat ju ndihmojnë shumë njerëzve të jetojnë jetë më të mirë.

Ju mund të mendoni se ndryshimet që ju mund të sjellni janë të vogla dhe se si të tilla nuk kanë ndonjë efekt të madh në rrethin tuaj. Por keni parasysh, ndryshimet e mëdha nuk vijnë nga një përpjekje e vetme. Ato ndërtohen nga shumë ndryshime që ju mund të cilësoni si të vogla.

Pasi që projekt propozimin e keni gati dhe keni gjetur fonde për të implementuar atë, në vijim gjeni disa këshilla të përgjithshme për të filluar realizimin e projektit:


1. Lexoni me vëmendje propozimin dhe sigurohuni që të kuptoni në tërësi, me të gjitha detajet që përmban, sidomos nëse nuk e keni shkruar vetë projektin.

2. Takohuni me ekipin tuaj dhe diskutoni projekt propozimin, për të siguruar që të gjithë kuptojnë saktë të gjitha pjesët e projektit dhe rolin e tyre në realizimin e projektit.

3. Nëse keni nevojë për persona të tjerë në ekipin tuaj, mundohuni të gjeni persona që duan të zgjidhin problemin po aq sa ju dhe ekipi juaj.

4. Rishikoni analizën e akterëve dhe bashkë me ekipin planifikoni si do të ju qaseni secilit prej tyre, sidomos atyre që mund të pengojnë në punën tuaj.

5. Analizoni objektivat tuaja në mënyrë që e gjithë ekipi të ketë të qartë për çfarë po punohet dhe si ndërlidhen objektivat me aktivitetet që do të realizoni.

6. Shikoni planin e aktiviteteve dhe afatet kohore për të realizuar aktivitetet dhe detyrat e parapara në projekt. Bashkë me ekipin diskutoni ndarjen e përgjegjësive, dhe mundohuni që ndarja të bëhet në mënyrë vullnetare, dhe askush të mos detyrohet të realizojë ndonjë detyrë që nuk dëshiron.

7. Analizoni buxhetin e projektit dhe sigurohuni që të gjithë të kenë të qartë mjetet që janë në dispozicion për realizimin e projektit.

8. Rishikoni planin e monitorimit dhe vlerësimit për të pas sa më të qartë si do të monitoroni progresin e projektit dhe ku do të mbledhni informatat për indikatorë të ndryshëm. Në këtë mënyrë, do të mund të bëni monitorimin e projektit në vazhdimësi dhe do të mund të evitoni probleme potenciale.

9. Krijoni një listë të hapave kryesorë që duhet të merrni për të filluar realizimin e projektit. Shembull, krijimi i listës së materialeve që duhet të blini për të filluar punën, mësimi i procedurave që kërkohen për të marrë lejet që ju duhen për të mbajtur ndonjë ngjarje, rezervimi i vendeve që do të mbani ngjarjet, dhe kështu me radhë.

10. Mbani entuziazmin tuaj dhe të ekipës gjatë gjithë kohës. Entuziazmi mundëson realizimin e projektit në cilësi më të lartë në një mënyrë që të gjithë ndihen të kënaqur me arritjet e tyre. Gjatë implementimit të projektit, ju do të ballafaqoheni me sfida. Por, nëse keni entuziazëm në ekip dhe vullnet për të arritur atë që synoni me çdo kusht, sfidat do t’i përballoni me lehtësi.


Mbani mend: Të gjitha pjesët e parapara në projekt propozim duhet të realizohen gjatë implementimit të projektit, në mënyrën sa më të përafërt me atë që keni planifikuar në propozim. Në disa raste, për shkak të rrethanave disa aktivitete duhet të bëhen më ndryshe, më vonë, apo me kosto më të vogël apo edhe më të madhe. Të gjitha këto ndryshime duhet t’i përshtatni gjatë implementimit të projektit, duke u munduar që të mos ikni shumë nga ajo që keni planifikuar.

Realizimi dhe monitorimi i aktiviteteve

Plani i veprimit

Plani i aktiviteteve, të cilin e keni zhvilluar në modulin e dytë, do të jetë pika juaj orientuese për realizimin e aktiviteteve. Ky plan do të ju tregoj kur priten të realizohen aktivitetet dhe detyrat, në mënyrë që projekti të realizohet me sukses dhe në kohë. Në fazën e implementimit të projektit, ju do të përdorni planin e aktiviteteve si bazë dhe do të vendosni informata shtesë, që do të ju mundësojnë monitorimin e progresit në realizimin e aktiviteteve dhe detyrave. Ky plan, me këto informata shtesë, është plani i veprimit të projektit. Plani i veprimit duket si në vijim:


Plan

i i a

ktiv

itete

ve

Kom

ente

Pers

oni/

at

për

gje

gjë

s

Edon

a

Edon

a, B

esni

ku

Bes

niku

Edon

a

Plan

i i v

epri

mit

Dat

a e

mb

arim

it

05/

02/

2018

01/

01/

2018

29/0

1/20

18

05/

02/

2018

Dat

a e

filli

mit

05/

01/

2018

05/

01/

2018

10/0

1/20

18

29/0

1/20

18

Titu

lli i

akti

vite

tit

dhe

det

yrës

1.

Akt

ivit

eti 1

1.1.

D

etyr

a 1

1.2.

D

etyr

a 2

1.3.

D

etyr

a 3


Ben

i

Art

a

Art

a, B

eni

Ben

i

Jeta

Ard

i. Je

ta

Jeta

Ard

i

06/

03/

2018

17/0

2/20

18

01/

03/

2018

06/

03/

2018

06/

06/

2018

07/

04

/20

18

25/0

5/20

18

06/

06/

2018

06/

02/

2018

06/

02/

2018

17/0

2/20

18

01/

03/

2018

06/

03/

2018

06/

03/

2018

07/

04

/20

18

25/0

5/20

18

2.

Akt

ivit

eti 2

2.1.

D

etyr

a 1

2.2.

D

etyr

a 2

2.3.

D

etyr

a 3

3.

Akt

ivit

eti 3

3.1.

D

etyr

a 1

3.2.

D

etyr

a 2

3.3.

D

etyr

a 3


Si mund të shihni, tre kolonat e para që përfshijnë titujt e aktiviteteve dhe detyrave, datat e fillimit dhe mbarimit, si dhe datat e mbarimit mbesin të njëjta si në plan të aktiviteteve. Në vend të kohëzgjatjes, vendosen emrat e personit apo personave përgjegjës për secilin aktivitet dhe detyrë. Kur bëhet ndarja e përgjegjësive për aktivitete, është praktikë e mirë që një person të marrë përgjegjësinë për një aktivitet. Personat e tjerë, pastaj, mund të ndihmojnë në realizimin e detyrave brenda aktivitetit. Një aktivitet mund të udhëhiqet edhe nga më shumë se një person, por është shumë me rëndësi që të gjithë ta kenë të qartë se kush është përgjegjës për aktivitetin dhe kush do t’i udhëzoj se çfarë do të bëjnë. Në fund, keni kolonën e komenteve, e cila do të ju shërbejë që të tregoni se ku qëndroni në realizimin e secilës detyrë. Në komente mund të shkruani hapat e ardhshëm për realizimin e detyrës specifike, sfidat pse ndonjë detyrë nuk është përfunduar, apo ndonjë informatë tjetër që lidhet me realizimin e detyrës apo aktivitetit. Pjesa e komenteve përditësohet në secilin takim që keni me grupin, në mënyrë që plani i veprimit të përfshijë informatat më të fundit rreth progresit.

Plani i veprimit është një mjet që do të përdorni gjatë implementimit të projektit, për të siguruar se implementimi po shkon sipas planit dhe për të identifikuar problemet potenciale para se të ndodhin. Kjo është sidomos me rëndësi për të identifikuar vonesat në implementim të projektit, dhe mënyrën se si ato mund të ndikojnë në realizimin e aktiviteteve tjera apo edhe projektit në tërësi.


3.2. Detyrë në grup: Zhvillimi dhe implementimi i planit të veprimit – 10 pikë

Brenda grupit, do të punoni në realizimin e projektit të zhvilluar në detyrën 3.1.

Hapi i parë: Në bazë të planit të aktivitetit të realizuar në hapin e gjashtë të Detyrës 3.1. ju do të zhvilloni planin e veprimit, ku do të vendosni personat përgjegjës për realizimin e aktiviteteve dhe detyrave si dhe kolonën e komenteve. Shabllonin e planit të veprimit mund ta gjeni edhe në Shabllonin IV.

Hapi i dytë: Shfrytëzoni planin e veprimit për të monitoruar progresin në realizimin e aktiviteteve dhe detyrave, dhe përditësoni planin pas secilit takim të grupit. Për të realizuar këtë detyrë me sukses, tregoni planin e veprimit të përditësuar pas takimit të tretë të grupit tuaj, kur edhe janë përfunduar disa nga aktivitetet dhe detyrat.

Shembull i planit të veprimit

Në vijim mund të gjeni një plan të veprimit të bazuar në projektin për përgatitjen e të rinjve të Mitrovicës për treg të punës. Më shumë informata për projektin mund të gjeni në faqe 66-76. Për të ilustruar se si bëhet përditësimi i planit të veprimit gjatë implementimit të projektit, në vijim mund të shihni se si duket një plan i veprimit 2 muaj pas fillimit të implementimit.


Kom

ente

Janë

për

cakt

uar

20 f

usha

t

Hul

umti

mi p

ër 2

0

fush

at k

a p

ërfu

ndua

r

Zhvi

llim

i i

mat

eria

leve

për

15

fush

a ka

p

ërfu

ndua

r, d

he

për

5 f

usha

t e

mb

etur

a d

o të

p

ërfu

ndoh

et n

ë ja

vën

në v

ijim

Janë

dis

kutu

ar

dis

a ko

ncep

te t

ë d

izaj

nit

Pers

oni/

at

për

gje

gjë

s

Han

a

Han

a, Y

lli, D

ea

Ylli

Han

a, Y

lli

Han

a

Dat

a e

mb

arim

it

07.

12.2

018

05.

09.

2018

01.

11.2

018

24.1

1.20

18

04

.12.

2018

Dat

a e

filli

mit

03.

09.

2018

03.

09.

2018

05.

09.

2018

01.

11.2

018

24.1

1.20

18

Titu

lli i

akti

vite

tit

dhe

det

yrës

1.

Kri

jimi i

bro

shur

ës

1.1.

Pë

rcak

tim

i i f

usha

ve

1.2.

H

ulum

tim

i i f

usha

ve

1.3.

Zh

villi

mi i

mat

eria

leve

1.4

. D

izaj

ni i

bro

shur

ës


Han

a

Ylli

Ylli

Ylli

Ylli

, Dea

Ylli

Ylli

Ylli

, Dea

07.

12.2

018

04

.02.

2019

07.

12.2

018

16.1

2.20

18

18.1

2.20

18

18.0

1.20

19

03.

02.

2019

05.

02.

2019

04

.12.

2018

04

.12.

2018

04

.12.

2018

07.

12.2

018

17.1

2.20

18

14.0

1.20

19

18.0

1.20

19

04

.02.

2019

1.5.

Pr

inti

mi i

bro

shur

ës

2.

Org

aniz

imi i

10

p

reza

ntim

eve

info

rmue

se

2.1.

K

oord

inim

i me

shko

llën

e p

arë

2.2.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

të s

hkol

lës

së p

arë

2.3.

M

baj

tja

e p

reza

ntim

eve

2.4

. K

oord

inim

i me

shko

llën

e d

ytë

2.5.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

të s

hkol

lës

së d

ytë

2.6.

M

baj

tja

e p

reza

ntim

eve


Dea

Dea

, Han

a

Dea

Han

a

Dea

, Ylli

Dea

Han

a

Dea

, Ylli

14.0

6.20

19

12.0

2.20

19

22.0

2.20

19

22.0

2.20

19

11.0

3.20

19

21.0

3.20

19

21.0

3.20

19

08.

04

.20

19

05.

02.

2019

05.

02.

2019

12.0

2.20

19

19.0

2.20

19

04

.03.

2019

11.0

3.20

19

18.0

3.20

19

01.

04

.20

19

3.

Org

aniz

imi i

5 v

izit

ave

stud

imor

e

3.1.

K

oord

inim

i me

org

aniz

atën

3.2.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.3.

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.4

. K

oord

inim

i me

kom

pan

inë

3.5.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.6.

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.7.

K

oord

inim

i me

inst

ituci

onin


Dea

Han

a

Dea

, Han

a

Dea

Han

a

Dea

, Ylli

Dea

Han

a

18.0

4.2

019

18.0

4.2

019

13.0

5.20

19

23.0

5.20

19

23.0

5.20

19

10.0

6.20

19

20.0

6.20

19

20.0

6.20

19

08.

04

.20

19

15.0

4.2

019

06.

05.

2019

13.0

5.20

19

20.0

5.20

19

03.

06.

2019

10.0

6.20

19

17.0

6.20

19

3.8.

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.9.

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.10

. K

oord

inim

i me

org

aniz

atën

3.11

. N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.12

. A

ranz

him

i i t

rans

port

it

3.13

. K

oord

inim

i me

kom

pan

inë

3.14

. N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

3.15

. A

ranz

him

i i t

rans

pori

t


Ky plan i veprimit tregon se brenda dy muajve të implementimit të projektit janë realizuar 4 detyra të parapara në kuadër të aktivitetit të parë, dhe se implementimi po shkon sipas planit.

Realizimi i aktiviteteve

Në momentin kur merrni përgjegjësinë për realizimin e një aktiviteti, ju duhet të analizoni çfarë duhet të bëni për të realizuar atë. Këtë mund ta bëni duke zbërthyer aktivitetin në detyra specifike, të cilat mund t’i shkruani në listë të detyrave. Si në jetën tuaj të përditshme, listat e detyrave ju ndihmojnë të organizoni punën tuaj duke shfaqur në mënyrë vizuale të gjitha punët që ju presin për të realizuar aktivitetin. Listat e detyrave vazhdimisht ndryshojnë – disa detyra largohen pasi që i përfundoni, ndërsa disa tjera të paparapara shtohen. Për këtë arsye, gjatë realizimit të detyrave është me rëndësi të keni parasysh afatin kohor dhe të prioritizoni detyrat kryesore apo më urgjente. Këtë mund ta bëni edhe duke hijezuar detyrat kryesore me ndonjë ngjyrë specifike, duke nënvizuar, apo duke vendosur ndonjë yll (*) para detyrës specifike. Në anën tjetër, detyrat e përfunduara mund t’i largoni nga lista duke vendosur ndonjë tik (√) para detyrës apo duke vendosur një vijë në mes të tekstit ku është shënuar detyra. Në vijim gjeni ilustrime të tre listave të detyrave për aktivitete të ndryshme, dhe mënyrat e ndryshme të prioritizimit dhe të largimit nga lista.

Krijimi i një broshure për informimin e të rinjve për proces zgjedhor dhe rëndësinë e votës

Hulumtimi për materialet që do të vendosen në broshurë

Përzgjedhja e materialeve që do të vendosen në broshurë

Dizajnimi i broshurës Përcaktimi i sasisë Zgjedhja e kompanisë për printim, në

bazë të ofertës më të mirë Printimi i broshurës


Sh

faq

ja e

film

ave

në

ob

orr

të

shko

llës

Para

shf

aqje

s së

film

it

Taki

mi m

e d

rejt

orin

/en

për

të m

arrë

leje

Pë

rzg

jed

hja

e d

atav

e p

ër s

hfaq

je t

ë fi

lmit

Pë

rzg

jed

hja

e fi

lmit

Përg

atit

ja e

njo

ftim

eve

për

seci

lin f

ilm

Pu

blik

imi i

njo

ftim

eve

në r

rjet

e so

cial

e 2

javë

par

a sh

faq

jes

së f

ilmit

Ta

kim

i me

udhë

heq

ësin

e n

jë O

JQ-j

e lo

kale

për

të

kërk

uar

huaz

imin

e e

kran

it d

he z

ërim

it

V

end

osja

e e

kran

it d

he z

ërim

it n

ë ob

orr t

ë sh

kollë

s në

dit

ën e

shf

aqje

s së

film

it

V

end

osja

e k

arri

gev

e në

obo

rr n

ë d

itën

e s

hfaq

jes

së f

ilmit

Pas

shfa

qje

s së

film

it

K

thim

i i

ekra

nit

dhe

p

ajis

jeve

të

zë

rim

it

te

kom

pan

ia

K

thim

i i k

arri

gev

e te

kla

sët

për

katë

se

Pa

stri

mi i

hap

ësir

ës

Org

aniz

imi

i n

jë

vizi

te

stu

dim

ore

p

ër

nxë

nës

të

sh

kolla

ve

të

mes

me

në

një

ko

mp

ani

të

rajo

nit

të

M

itro

vicë

s

Ta

kim

i me

ekip

ën p

ër t

ë ca

ktua

r ko

mpa

ninë

Ta

kim

i m

e ud

hëhe

qës

in/e

n e

kom

pan

isë

për

të

pre

zant

uar

iden

ë d

he p

ër t

ë p

ërca

ktua

r ko

hën

Pë

rgat

itja

e a

gje

ndës

Pë

rgat

itja

e n

jë n

joft

imi p

ër n

gja

rjen

, ku

të r

injt

ë e

inte

resu

ar f

tohe

n të

apl

ikoj

në

Pu

blik

imi i

njo

ftim

it n

ë rr

jete

soc

iale

Ta

kim

i me

dre

jtor

ë të

4 s

hkol

lave

të m

esm

e p

ër të

kë

rkua

r q

ë at

a të

nd

ajnë

info

rmat

ën p

ër n

gja

rjen

në

shk

olla

t që

udhë

heq

in

B

lerj

a e

flet

orëv

e d

he k

imik

ëve

që

do

të v

endo

sen

në p

akot

info

rmue

se p

ër p

jesë

mar

rësi

t

A

ranz

him

i i t

rans

port

it

K

ontr

ollim

i i a

plik

acio

neve

Pë

rzg

jed

hja

e p

jesë

mar

rësv

e

N

joft

imi i

pje

sëm

arrë

sve

për

për

zgje

hdje

n


Monitorimi i implementimit të projektit

Gjatë implementimit të projektit ju po ashtu do të bëni monitorimin e projektit për të parë se ku qëndroni në shfrytëzimin e burimeve dhe arritjen e targeteve për prodhim. Burimet dhe prodhimet janë të vetmet që mund të monitorohen gjatë implementimit të projektit, ndërsa rezultatet dhe ndikimi mund të maten përmes një vlerësimi që bëhet në një kohë të caktuar pas përfundimit të projektit. Mbledhja e të dhënave për monitorim të projektit bëhet në vazhdimësi, ndërsa vlerësimi i arritjeve bëhet në kohë të caktuar. Shembull, nëse projekti zgjatë një vit, ju mund të bëni vlerësimin e arritjeve çdo dy muaj. Në fund të dy muajve, ju do të përdorni të dhënat e mbledhura gjatë asaj kohe, dhe në bazë të tyre do të bëni vlerësimin e burimeve të shfrytëzuara dhe prodhimeve të arritura. Në vijim do të gjeni një shembull të monitorimit të projektit, i cili ndërtohet në shembullin e prezantimeve për siguri në trafik. Më shumë informata rreth aktivitetit mund të gjeni në faqe 83-89.

3.3. Detyrë në grup: Monitorimi i implementimit të projektit – 10 pikë

Brenda grupit tuaj do të punoni në realizimin e projektit të zhvilluar në Detyrën 3.1. në faqe 102. Në bazë të planit të monitorimit dhe vlerësimit të realizuar në hapin e tetë të Detyrës 3.1. ju do të bëni monitorimin e implementimit të projektit. Në Shabllonin V mund të gjeni shabllonin për monitorimin e implementimit të projektit, i cili përfshinë edhe kolonën për arritjet aktuale.

Hapi i parë: Në bazë të gjatësisë së projektit tuaj bëni ndarjen e periudhave kohore brenda të cilave do të bëni vlerësimin e arritjeve aktuale. Shembull, nëse projekti do të zgjasë 3 muaj, ju mund të bëni vlerësim të implementimit të projektit çdo muaj. Varësisht prej numrit të periudhave të vlerësimit do të vendosni edhe numrin e kolonave të arritjeve aktuale. Në shembullin më lartë do të keni 3 kolona për arritje aktuale të cilat do të jenë si në vijim: Arritjet aktuale – Muaji 1, Arritjet aktuale – Muaji 2 dhe Arritjet Aktuale – Muaji 3.

Hapi i dytë: Shfrytëzoni këtë mjet për të monitoruar implementimin e projektit dhe plotësoni kolonat e arritjeve aktuale pas secilës periudhë vlerësuese. Për të realizuar këtë detyrë me sukses, tregoni dokumentin e monitorimit të implementimit të projekti pas periudhës së parë të raportimit.


Shembull i monitorimit të implementimit të projektit M

onito

rim

i i im

ple

men

tim

it t

ë p

roje

ktit

Arr

itje

t ak

tual

e (1

Jan

ar

– 28

Sh

kurt

20

18)

1.

pre

zant

ues

2.

1 ko

mp

jute

r 3.

1

pro

jekt

or

4.

50 f

leto

re

5.

50 k

imik

a 6.

80

eur

o

1.

1 p

reza

ntim

i m

baj

tur

2.

30 p

jesë

mar

rës

3.

45%

e p

jesë

mar

rësv

e vl

erës

ojnë

p

reza

ntim

et m

e no

të

mb

i 3

4.

-

Plan

i i m

onito

rim

it d

he v

lerë

sim

it

Mën

yra

e m

ble

dh

jes

së in

form

atav

e

1.

Foto

, lis

ta t

ë p

jesë

mar

rjes

2.

D

okum

ent

i hua

zim

it të

ko

mp

jute

rit

3.

Dok

umen

ti h

uazi

mit

të p

roje

ktor

it

4.

Flet

oret

5.

K

imik

at

6.

Fatu

rat

e sh

pen

zim

eve

1.

Foto

, lis

ta t

ë p

jesë

mar

rjes

2.

Li

stat

e p

jesë

mar

rjes

3.

Fo

rmat

e v

lerë

sim

it të

p

jesë

mar

rësv

e 4

. Fo

rmat

e v

lerë

sim

it të

m

ësim

dhë

nësv

e

Tar

get

et

1.

2 p

reza

ntue

s 2.

1

kom

pju

ter

3.

1 p

roje

ktor

4

. 20

0 f

leto

re

5.

200

kim

ika

6.

100

eur

o

1.

5 p

reza

ntim

e të

mb

ajtu

ra

2.

200

pje

sëm

arrë

s 3.

4

0%

e p

jesë

mar

rësv

e vl

erës

ojnë

pre

zant

imet

me

notë

mb

i 3

4.

30%

e m

ësim

dhë

nësv

e vl

erës

ojnë

pre

zant

imet

me

notë

mb

i 3

Bu

rim

et

Pro

dh

imet

(Të

mat

en

men

jëhe

rë

pas

re

aliz

imit

të

akti

vite

teve

)


Në shembull mund të vëreni kolonën e targeteve dhe mënyrën e mbledhjes së informatave për burime dhe prodhime, të cilat ju i merrni nga plani i monitorimit dhe vlerësimit që keni zhvilluar në projekt propozim. Këtyre dy kolonave ju shtohet edhe një kolonë, që tregon arritjet aktuale të burimeve dhe prodhimeve në një kohë të caktuar. Në këtë shembull, ju keni bërë vlerësimin e progresit të projektit dy muaj pasi që keni filluar të implementoni atë. Në bazë të informatave në tabelë, ju vëreni se:

Ju keni vetëm një prezantues/e edhe pse keni paraparë të keni dy. Kjo mund të jetë indikator i ndonjë problemi, sidomos nëse nuk mund të gjeni ndonjë prezantues tjetër, dhe kjo ju informon se duhet të merrni masa alternative,

Ju keni arritur të huazoni laptopin dhe projektorin që ju duhet për realizimin e prezantimeve

Ju keni blerë disa nga materialet, në këtë rast fletorët dhe kimikët, por duhet t’i blini edhe tjerat që t’i keni gati për prezantime. Në bazë të të dhënave, ju i keni fondet, 20 Euro prej të cilave veç i keni shpenzuar.

Ju keni mbajtur një prezantim, që është mjaftueshëm për periudhën e paraparë, por keni arritur të mblidhni vetëm 30 pjesëmarrës, jo 40 ashtu si keni paraparë. Kjo ju tregon se duhet të ndryshoni mënyrën e promovimit dhe të ftoni më shumë pjesëmarrës në mënyrë që në fund të arrini targetin që keni paracaktuar – 200 pjesëmarrës.

Pjesëmarrësit e prezantimit të parë janë më të kënaqur me prezantimin se sa që keni pritur. Vlerësimet tregojnë se 45% e pjesëmarrësve vlerësojnë prezantimin me notë më shumë se 3. Kjo do të thotë që ju keni tejkaluar pritjet tuaja.

Nuk ka asnjë të dhënë për vlerësimet e mësimdhënësve, që do të thotë se mësimdhënësit nuk kanë mbajtur diskutimet me nxënës në bazë të të cilave do të bënin vlerësimin e prezantimit. Kjo mund të jetë në rregull, në rast se ka ende kohë që mësimdhënësit të bëjnë vlerësimet, apo mund të jetë shenjë e një problemi, ku mësimdhënësit tregohen jo bashkëpunues. Sido që të jetë, në momentin kur shihni mungesë të të dhënave në arritjet aktuale, apo arritje me të ulëta se sa që keni pritur, hulumtoni problemin dhe mundohuni të zgjidhni.

Ky është vlerësimi vetëm për një periudhë kohore, që në këtë rast është janar dhe shkurt 2018. Nëse projekti është një vit, ju duhet të shtoni edhe 5 kolona tjera për arritjet aktuale në periudhat në vijim: 1) mars- prill 2018, 2) maj-qershor 2018, 3) korrik-gusht 2018, 4) shtator- tetor 2018, dhe 5) nëntor- dhjetor 2018.


Kështu do të monitoroni progresin e projektit në vazhdimësi dhe do të arrini të identifikoni problemet potenciale në kohë.

Monitorimi i shpenzimeve të projektit

Gjatë implementimit të projektit është me rëndësi që të bëni monitorimin e shpenzimeve, në mënyrë që të sigurohuni që fondet po shpenzohen ashtu si janë paraparë. Nëse nuk bëni monitorim të vazhdueshëm të shpenzimeve, ju mund të rrezikoni të shpenzoni të gjitha fondet në fillim apo të dëmtoheni duke kursyer e në fund të mbesni me shumë fonde me të cilat nuk dini çfarë të bëni. Duke u bazuar në buxhetin që keni zhvilluar për projekt propozim, në vijim gjeni një shembull të monitorimit të shpenzimeve. Ky shembull përmban dy kolona të reja: shpenzimet aktuale dhe mbetja. Shpenzimet aktuale mund t’i llogaritni në periudha të caktuara. Në këtë rast, ju mund të bëni vlerësim të shpenzimeve aktuale çdo muaj, kur edhe do të llogaritni shpenzimet që keni bërë gjatë atij muaji. Në bazë të shpenzimeve aktuale, mund të llogaritni mbetjen e cila mund të nxjerrët duke zbritur shpenzimet aktuale nga shuma totale e projektit:

Shuma totale – Shpenzimet aktuale = Mbetja

3.4. Detyrë në grup: Monitorimi i shpenzimeve të projektit – 10 pikë

Brenda grupit tuaj do të punoni në realizimin e projektit të zhvilluar në Detyrën 3.1. në faqe 102. Në bazë të buxhetit të hartuar në hapin e shtatë të Detyrës 3.1. ju do të bëni monitorimin e shpenzimeve të projektit.

Hapi i parë: Vendosni buxhetin tuaj në formatin e shfaqur në Shabllonin VI, i cili përfshinë edhe kolonat e shpenzimeve aktuale dhe mbetjeve, në mënyrë që të krijoni mekanizimin për monitorimin e shpenzimeve të projektit.

Hapi i dytë: Çdo muaj llogaritni shpenzimet aktuale dhe mbetjen, dhe përditësoni informatat në tabelën për monitorimin e shpenzimeve të projektit. Për të realizuar këtë detyrë me sukses, tregoni tabelën për monitorimin e shpenzimeve pas muajit të dytë të implementimit të projektit.

Shembulli në vijim është një ilustrim i bazuar në projektin për edukimin e nxënësve të shkollave të mesme për procesin zgjedhor dhe rëndësinë e votës. Më shumë informata për këtë projekt mund të gjeni në faqet 81-83.


Shembull i monitorimit të shpenzimeve të projektit M

onito

rim

i i s

hpen

zim

eve

të p

roje

ktit

Mb

etja

- - -

Shp

enzi

met

ak

tual

e

- - -

Bux

heti

i p

roje

ktit

Shum

a to

tale

€ 0

€

€ 0

Kos

to p

ër

njës

i

€ 0

€ 0

Num

ri i

njës

ive

3 1

Një

sia

Mua

j

Një

si

Përs

hkri

mi

1.

Pag

at

1.1.

5

vulln

etar

ë

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

2.

Pajis

jet

2.1.

K

omp

jute

r


-

€ 4

5

€ 4

5

€ 1

05

€ 1

05

-

€ 1

5

€ 1

5

€ 4

5

€ 4

5

€ 0

€ 6

0

€ 6

0

€ 1

50

€ 1

50

€ 2

0

€ 5

0

3 3

Mua

j

Mua

j

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

3.

Tran

spor

ti

3.1.

Tr

ansp

orti

i ek

ipës

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

4.

Shp

nezi

met

ad

min

istr

ativ

e

4.1

. Sh

pen

zim

et p

ër

tele

fon

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i


€ -

10

€ 4

0

€ 3

0

€ 1

80

€ 3

5

€ 5

0

€ 8

5

€ 1

45

€ 2

5

€ 9

0

€ 1

15

€ 3

25

€ 0

.5

€ 0

.3

50

300

Cop

ë

cop

ë

5.

Shp

enzi

met

dir

ekte

5.1.

Pr

inti

mi i

pos

terë

ve

5.2.

Pr

inti

mi i

bro

hura

ve

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

Shum

a to

tale

e p

roje

ktit


Një analizë e këtij buxheti do të ju tregoj se:

Në linjën buxhetore 3.1. dhe 4.1. ju keni shpenzuar më pak se sa që keni paraparë. Më konkretisht, ju keni shpenzuar 15 Euro në transport përderisa keni pasur 20 Euro në dispozicion, dhe 45 Euro në telefon përderisa ju keni buxhetuar 50 Euro.

Në linjën buxhetore 5.1 ju keni shpenzuar 10 Euro më shumë se sa që keni paraparë. Ky është një indikator që tregon se këto mjete duhet t’i nxjerrni nga linjat tjera. Në këtë rast, ju mund t’i shfrytëzoni mbetjet në linjën buxhetore 3.1. dhe 4.1. Mirëpo, në raste kur nuk ka mbetje në linja tjera, kjo paraqet një problem, pasi që mund të ndodhë që mjetet duhet t’i nxjerrni nga xhepi juaj.

Në linjën buxhetore 5.2. ju keni shfrytëzuar 50 Euro për të printuar 150 broshura, dhe ju kanë mbetur 40 Euro për të printuar po aq broshura tjera. Në këtë rast, ju mund të shqyrtoni vende tjera që mund të realizojnë printimin më lirë, apo të kurseni në linja tjera për të kompensuar dallimin.

Për këtë arsye është me rëndësi të bëni monitorimin e vazhdueshëm të shpenzimeve, dhe kështu do të mund të implementoni projektin me sukses, brenda buxhetit të paraparë në projekt propozim.

Përmbyllja e projektit

Mësimet e nxëna

Pas realizimit të projektit është më rëndësi që të takoheni me ekipin dhe të diskutoni mësimet e nxëna nga implementimi i projektit. Kështu ju do të mësoni së çfarë ka shkuar mirë dhe çfarë do të mund të shkonte më mirë, në mënyrë që herën tjetër që të realizoni një projekt të ngjashëm të mund të evitoni gabimet apo rrethanat jo të favorshme të projektit të parë. Mësimet e nxëna nga implementimi i projektit të parë duhet të analizohen dhe të konsiderohen gjatë zhvillimit të projekt propozimit për projektin e dytë.

Për të diskutuar mësimet e nxëna, ju duhet të organizoni një takim me të gjithë ekipin dhe akterët e përfshirë në realizim të projektit. Duke përfshirë akterët e ndryshëm në takim, ju do të mund të analizoni realizimin e projektit edhe nga perspektivat tjera, të cilat ju si implementues të projektit mund të mos i vëreni. Në takim ju do të bëni një sërë pyetjesh, ndër të cilat duhet të përfshini këto pyetje kryesore:


1. “Çfarë është realizuar mirë? 2. Çfarë nuk është realizuar mirë apo kishte pasoja të paparapara? 3. Nëse do të kishit mundësi ta realizoni prapë të njëjtin projekt, çfarë do

të bënit ndryshe? 4. Çfarë rekomandime do të ju bënit të tjerëve që janë duke implementuar

projekte të ngjashme?”

Pasi që takimi do të ketë formatin e fokus grupit, ju do të bëni analizën e përgjigjeve duke ndjekur udhëzimet për analizën e të dhënave cilësore të përshkruar në faqet 30-35. Nga kjo analizë do të nxjerrni disa gjetje kryesore, të cilat do t’i ndani me të gjithë akterët, në mënyrë që të gjithë të kenë të qartë cilat janë hapat tutje në zgjidhjen e problemit të caktuar.

3.5. Detyrë në grup: Mësimet e nxëna – 10 pikë

Pas implementimit të projektit të zhvilluar në Detyrën 3.1. në faqe 102, ju do të takoheni me grupin tuaj dhe akterët e tjerë të përfshirë në realizim të projektit për të diskutuar mësimet e nxëna.

Hapi i parë: Bashkë me grupin dhe akterët e tjerë përgjigjuni në pyetjet në vijim:

1. Çfarë është realizuar mirë? 2. Çfarë nuk është realizuar mirë apo kishte pasoja të paparapara? 3. Nëse do të kishit mundësi ta realizoni prapë të njëjtin projekt, çfarë

do të bënit ndryshe? 4. Çfarë rekomandime do të ju bënit të tjerëve që janë duke

implementuar projekte të ngjashme?

Hapi i dytë: Në bazë të diskutimit, identifikoni 5-7 mësime që keni mësuar nga përvoja e implementimit të projektit.

Rezultatet e detyrave ► Faqe 125

Rezultatet e detyrave

Vlerësimin e detyrave mund ta bëni në grupe, ku mund të diskutoni sa keni arritur të realizoni kërkesat e detyrave, apo duke kërkuar nga një person tjetër të ju mentoroj dhe vlerësoj. Shembull, ju mund të kërkoni këtë nga ndonjë mësimdhënës/e, përfaqësues/e i/e ndonjë organizate të shoqërisë civile, apo edhe nga prindërit.

Në tabelën në vijim gjeni pikët maksimale për secilën detyrë dhe hapësirën për të shkruar pikët tuaja. Këto rezultate janë vetëm orientuese. Ato do të ju tregojnë ku qëndroni tani dhe hapësirën që keni për t’u përmirësuar. Keni parasysh që të gjithë gabojmë gjatë realizimit të projektit të parë. Për këtë arsye, ne kemi mësimet e nxëna, të cilat na ndihmojnë që të performojmë më mirë në projektin e ardhshëm.

Detyra Pikët

maksimale Pikët tuaja

Moduli I: Hulumto problemin

1.1. Identifikimi i fushave të interesimit 5

1.2. Zgjedhja e temave 5

1.3. Identifikimi i perspektivave 5

1.4. Vlerësimi i burimeve ekzistuese 5

1.5. Dizajnimi i një pyetësori 10

1.6. Intervista 10

1.7. Eksperimenti për aktivizëm 10

1.8. Identifikoni i paragjykimeve tuaja individuale

5

1.9. Analiza e të dhënave sasiore 10

1.10. Analiza e të dhënave cilësore 10

1.11. Shkrimi i një raporti të hulumtimit 20

1.12. Metodat e citimit 5


Moduli II: Planifiko zgjidhjen

2.1. Gjej inspirim 5

2.2. Zgjidhjet ekzistuese 10

2.3. Konsultimi me palë të tjera 10

2.4. Definimi i zgjidhjes 10

2.5. Zhvillimi i objektivave 15

2.6. Planifikimi i aktiviteteve 15

2.7. Hartimi i buxhetit 10

2.8. Zhvillimi i planit të monitorimit dhe vlerësimit

15

2.9. Ngritja e fondeve 15

Moduli III: Realizo zgjidhjen

3.1. Zhvillimi i një projekt propozimi 50

3.2. Zhvillimi dhe implementimi i planit të veprimit

10

3.3. Monitorimi i implementimit të projektit

10

3.4. Monitorimi i shpenzimeve të projektit 10

3.5. Mësimet e nxëna 10

Rezultati total 300

20 ide për aktivitete ► Faqe 127

20 ide për aktivitete

1. Audio libra për persona të verbër 2. Bashkëpunim me restaurante për të përdorur ushqimet e mbetura

për të ushqyer qentë endacak 3. Dekorimi i lagjes për festat e fund vitit nga të gjithë banorët e lagjes 4. Faqe në rrjete sociale ku vazhdimisht prezantohen mundësi të

ndryshme për aktivitete vullnetare, në të cilat personat e interesuar mund të përfshihen direkt

5. Filma për barazi gjinore në oborre të shkollave të përcjella me diskutime me pjesëmarrës

6. Ftesë për kryetarin/en e komunës apo anëtarët e kuvendit komunal që të vijnë në shkollën tuaj për të prezantuar punën që po bëjnë dhe për tu përgjigjur në pyetjet tuaja

7. Fushatë kreative në rrjete sociale kundër ngacmimeve në shkolla 8. Klube për përkrahje akademike në shkollën tuaj 9. Lojëra të rregullta të shahut në shtëpinë e të moshuarve 10. Marsh në shenjë proteste ndaj dhunës në shkolla 11. Pastrimi i hapësirave brenda dhe jashtë shkollës nga nxënësit dhe

prindërit, në mënyrë që të krijohet shprehia e mbajtjes së pastërtisë 12. Peticion për ndërtimin e një fushe të tenisit në qytetin tuaj 13. Platformë online për identifikimin dhe prioritizimin e problemeve të

të rinjve, e cila do të plotësohet nga vetë të rinjtë dhe do të orientoj punën e institucioneve dhe organizatave që punojnë në këtë drejtim

14. Prezantime informuese për siguri ne trafik 15. Riciklim i mbeturinave në lagjen tuaj përmes takimeve vetëdijësuese

me banorët dhe vendosjes së shportave për kategori të ndryshme të mbeturinave

16. Shfaqje teatrale në shkolla për mënyrën se si korrupsioni ndikon direkt tek qytetarët

17. Turne i basketbollit me karroca për të ngritur vetëdijen për aftësinë e kufizuar

18. Ueb aplikacion ku të rinjtë mund të marrin informacione për aftësitë që kërkohen për fusha të ndryshme, dhe mënyrat se si mund të mësojnë ato aftësi

19. Ushtrime yoga në rrugë anësore për t’i bërë presion komunës për të ndërtuar një park në lagjen tuaj

20. Vendosja e një bllokadë në rrugën afër shkollës për të evituar aksidentet.


Shabllonët

Shablloni I: Plani i aktiviteteve

Koh

ëzg

jatja

(dit

ë)

Dat

a e

mb

arim

it

Dat

a e

filli

mit

Titu

lli i

akti

vite

tit

dhe

det

yrës

1.

Akt

ivit

eti 1

1.1.

D

etyr

a 1

1.2.

D

etyr

a 2

1.3.

D

etyr

a 3

2.

Akt

ivit

eti 2

2.1.

D

etyr

a 1

2.2.

D

etyr

a 2

2.3.

D

etyr

a 3

3.

Akt

ivit

eti 3

3.1.

D

etyr

a 1

3.2.

D

etyr

a 2

3.3.

D

etyr

a 3

Shabllonët ► Faqe 129

Shablloni II: Buxheti Sh

uma

tota

le

Kos

to p

ër n

jësi

Num

ri i

njës

ive

Një

sia

Përs

hkri

mi

1. P

agat

1.1.

1.2.

1.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

2. P

ajis

jet

2.1.

2.2.

2.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i


3. T

rans

por

ti

3.1.

3.2.

3.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

4. S

hpen

zim

et a

dm

inis

trat

ive

4.1

.

4.2

.

4.3

.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i


5. S

hpen

zim

et tj

era

dir

ekte

5.1.

5.2.

5.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

6. S

hpen

zim

et in

dir

ekte

6.1.

6.2.

6.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

Shum

a to

tale

e p

roje

ktit


Shablloni III: Plani i monitorimit dhe veprimit P

lan

i i m

on

ito

rim

it d

he

vep

rim

it

1.

2.

3.

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër s

hfry

tëzi

min

e b

urim

eve

1.

2.

3.

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër p

rod

him

et e

arr

itur

a

1.

2.

3.

Bur

imet

që

kërk

ohen

për

pro

jekt

1.

2.

3.

Targ

etet

për

pro

dhim

e

1.

2.

3.

Akt

ivit

etet

Bu

rim

et

Pro

dh

imet

(Të

mat

en m

enjë

herë

pas

pro

jekt

it)


M

ënyr

a e

mb

led

hjes

së

info

rmat

ave

për

rez

ulta

te të

arr

itur

a

1.

2.

3.

Mën

yra

e m

ble

dhj

es s

ë in

form

atav

e p

ër n

dik

im t

ë ar

ritu

r

1.

2.

3.

Targ

etet

për

rez

ulta

te

1.

2.

3.

Targ

eti p

ër n

dik

im

1.

2.

3.

Rez

ult

atet

(Të

mat

en 6

mua

j pas

rea

lizim

it t

ë p

roje

ktit

)

Nd

ikim

i

(Të

mat

et 2

vite

pas

rea

lizim

it t

ë p

roje

ktit

)


Shablloni IV: Plani i veprimit K

omen

te

Pers

oni/

at p

ërg

jeg

jës

Dat

a e

mb

arim

it

Dat

a e

filli

mit

Titu

lli i

akti

vite

tit

dhe

det

yrës

1.

Akt

ivit

eti 1

1.1.

D

etyr

a 1

1.2.

D

etyr

a 2

1.3.

D

etyr

a 3

2.

Akt

ivit

eti 2

2.1.

D

etyr

a 1

2.2.

D

etyr

a 2

2.3.

D

etyr

a 3

3.

Akt

ivit

eti 3

3.1.

D

etyr

a 1

3.2.

D

etyr

a 2

3.3.

D

etyr

a 3


Shablloni V: Monitorimi i implementimit të projektit M

on

ito

rim

i i im

ple

men

tim

it t

ë p

roje

ktit

Arr

itje

t ak

tual

e (1

Jan

ar

– 28

Sh

kurt

20

18)

1.

2.

3.

4

.

5.

6.

1.

2.

3.

Mën

yra

e m

ble

dh

jes

së

info

rmat

ave

1.

2.

3.

4

.

5.

6.

1.

2.

3.

Tar

get

et

1.

2.

3.

4

.

5.

6.

1.

2.

3.

Bu

rim

et

Pro

dh

imet

(Të

mat

en m

enjë

herë

pas

p

roje

ktit

)


Shablloni VI: Monitorimi i shpenzimeve M

bet

ja

Shp

enzi

met

ak

tual

e

Shum

a to

tale

Kos

to p

ër

njës

i

Num

ri i

njës

ive

Një

sia

Përs

hkri

mi

1. P

agat

1.1.

1.2.

1.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

2. P

ajis

jet

2.1.

2.2.

2.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i


3. T

rans

por

ti

3.1.

3.2.

3.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

4. S

hpen

zim

et a

dm

inis

trat

ive

4.1

.

4.2

.

4.3

.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i


5. S

hpen

zim

et tj

era

dir

ekte

5.1.

5.2.

5.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

6. S

hpen

zim

et in

dir

ekte

6.1.

6.2.

6.3.

Shum

a to

tale

për

kat

egor

i

Sh

um

a to

tale

e p

roje

ktit

Bibliografia ► Faqe 139

Bibliografia

“Informata të përgjithshme për përgatitjen e buxheteve për projekt propozime.” Universiteti i Kalifornisë, Irvine. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.


“Ngritja e kapaciteteve për vlerësimin e informatave: Testi CRAAP,” Universiteti Shtetëror i Washingtonit. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

http://libguides.libraries.wsu.edu/c.php?g=294153&p=1960872.

“Përgatitja e buxheteve për propozime për grante në hulumtim.” Zyra për Projekte të Sponzoruara, Universiteti Dartmouth. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

http://www.dartmouth.edu/~osp/docs/resources_docs/preparing_a_budget_14_v1_10-16-13.pdf.

Badiru, Deji. Libri im i vogël dhe i kaltër për menaxhim të projekteve: Çfarë? Ku? Kur? Kush? dhe Si? iUniverse, 2014.

Blaxter, Loraine, Christina Hughes, dhe Malcolm Tight. Si të hulumtoni. Milton Keynes: Open University Press, 2006.

Camara , Pauline F. “Efekti i Punës Vullnetare në Performancën Akademike të Nxënësve të një Shkollë të Mesme të Ulët të Massachusetts.” Universiteti Northeastern, Boston, 2012.

Couch, Robbie. “Kjo vajzë 17 vjeçare u ka mundësuar 45 vajzave Afrikane shkollim duke shitur shirita për flokë,” Huffington Post, Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

https://www.huffingtonpost.com/2014/11/18/mary-grace-henry-africa_n_6179206.html.

Cropper, John, Eric Berg, Michael Culligan dhe Leah Radstone. Menaxhimi i projekteve për ekspertët në fushën e zhvillimit – Niveli i parë. PM4NGOs, 2010.



http://libguides.libraries.wsu.edu/c.php?g=294153&p=1960872






Dhurimi Global. “Përfshirja e Mendjeve: Mbjellja e drunjëve, Inspirimi i të rinjëve.” Fondacioni La Reserva Forest. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

https://www.globalgiving.org/projects/engaging-minds-planting-trees-inspiring-youth/.

Edwards, Rosalind, dhe Janet Holland. Çfarë është intervistimi cilësor? Londër, New York: Bloomsbury, 2013.

Ganatch. “Tregimi ynë.” Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

https://www.ganatch.ngo/our-story.

Hox, Joop J., dhe Hennie R. Boeije, "Mbledhja e të dhënave, parësore ose dytësore" në Enciklopedia e matjeve shoqërore, Vol.1, edituar nga Kimberly Kempf Leonard, 593-599. Elsevier Academic Press, 2005.

Instituti për Menaxhim të Projekteve. “Çka është menaxhimi i projekteve?” Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide/citation-guide-1.html.

Kusek, Jody Zall dhe Ray C. Rist. 10 hapa drejt sistemit të monitorimit dhe vlerësimit të bazuar në rezultate: Udhëzues për ekspertë të fushës së zhvillimit. Washington D.C.: Publikim i Bankës Botërore, 2004.

Marks, Toni. 20:20 Menaxhimi i projekteve: Si të dorëzoni rezultate në kohë, brenda buxhetit dhe specifikave. UK:KoganPage, 2012.

Ndrysho kahjen. “Rreth Mary Grace: Tregimi i një Sipërmarrëses Sociale.” Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

http://www.reversethecourse.org/impact/.

Pasha, Auron, Kreshnik Xhangolli, Jona Dundo, Besmir Gjokuta, Zana Tahiri, dhe Odeta Lena. Rinia e Kosovës: Me sytë nga e ardhmja, me këmbë në tradita. FES, 2012.

http://www.fes-prishtina.org/wb/media/Publications/2012/Studimi%20i%20Rinise%20SHQIP.pdf.

Pjesëmarrja e të Rinjve në Zgjedhje në Kosovë. USA: Fondacioni Ndërkombëtar për Sisteme Zgjedhore, 2016.



https://www.ganatch.ngo/our-story



http://www.reversethecourse.org/impact/




Bibliografia ► Faqe 141


Renner, Marcus, dhe Ellen Taylor- Powell. “Analizimi i të dhënave kualiative,” Zhvillimi dhe Vlerësimi i Programeve, Universiteti i Wisconsin – Operacionet e Publikimit Zgjerimi Kooperativ (2003).

https://learningstore.uwex.edu/assets/pdfs/g3658-12.pdf.

Sera, Yumi dhe Susan Beaudry. “Monitorimi dhe vlerësimi”. Banka Botërore, 2007. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.


Stili Manual Chicago. “Udhëzues i Shpejtë për Stilin e Citimit Chicago.” Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide/citation-guide-1.html.

Thompson, Rachel. “Analiza e akterëve: Sigurimi i mbështetjes për projektin tuaj.” Mind Tools. Qasja e fundit në uebfaqe 21 Janar 2018.

https://www.mindtools.com/pages/article/newPPM_07.html.

Udhëzues në menaxhim të projekteve: Edicioni i pestë. USA:Instituti për Menaxhim të Projekteve, 2013.

White, Mark dhe Alison Cohan. “Udhëzues për identifikimin e mësimeve të nxëna.” The Nature Conservancy, 2016.

Wijsen, Melati dhe Isabel. “Fushata jonë për të ndalur qeset e plastikës në Bali.” Xhiruar në Qershor 2015 në TEDGlobal>Londër. Video, 11:01.

https://www.ted.com/talks/melati_and_isabel_wijsen_our_campaign_to_ban_plastic_bags_in_bali/up-next#t-648326.

Wilson, John dhe Mark Musick. "Efekti i Punës Vullnetare në Vullnetarët." Ligji dhe problemet bashkëkohore 62, Nr. 4 (1999): 141-168.



https://learningstore.uwex.edu/assets/pdfs/g3658-12.pdf




https://www.mindtools.com/pages/article/newPPM_07.html



Documents

S HPREHIA E - INPO · S HPREHIA E A KTIVIZMIT: kurrikulë për edukimin joformal të të rinjve në fushën e aktivizmit Iniciativa për Progres ² INPO Programi për Edukim Demokratik