SSİİNDNDİİRRİİM SM SİİSTEMSTEMİİ FFİİZYOLOJZYOLOJİSİİSİ

Prof. Dr. Sena ERDAL

SSİİNDNDİİRRİİM SM SİİSTEMSTEMİİ F FİİZYOLOJZYOLOJİSİİSİ

Sindirim sisteminin yapısı Gastrointestinal motilitenin genel

prensipleri Gastrointestinal fonksiyonun sinirsel

kontrolü Gastrointestinal kanal hareketleri Gastrointestinal dolaşım

SİNDİRİM SİSTEMİ-1

İnsan, yaşam için gerekli enerjiyi ancak besinlerdeki kimyasal maddelerden alabilir.

Sindirim sisteminin görevi karbonhidrat, yağ, protein gibi başlıca besin maddeleriyle, su ve elektrolitlerin vücuda alınmasını sağlamaktır.

SİNDİRİM SİSTEMİ-2

Besin maddeleri kanaldan geçirilirken:

Mekanik olarak parçalanır Kimyasal olarak sindirilir Basit moleküllerine ayrıştırılır Gerekli ve yararlı olanlar emildikten

sonra artıklar dışarı atılır.

SİNDİRİM SİSTEMİ-3

Sindirim sistemini üç bölümde inceliyoruz;

1- Besinin sindirim kanalı içinde yürütülmesi (GI motilite)

2- Sindirim sıvılarının salgılanması ( GI sekresyon)

3- Sindirilen besin maddeleri,su ve elektrolitlerin emilmesi (GI absorbsiyon)

Sindirim kanalında meydana gelen olaylar sindirim,sekresyon,absorbsiyon ve motilite

SİNDİRİM SİSTEMİNİN YAPISI

Erişkinde yaklaşık 9 m uzunluğundaki sindirim kanalı fibromüsküler yapıda olup, yer yer işlevine uygun olarak farklılaşma gösterir.

Sindirim kanalı ağız, farinks, özofagus, mide, ince ve kalın barsaklar ile anüsten oluşur.

Sindirime yardımcı yapılar dişler, tükrük bezleri, pankreas, karaciğer, safra yolları ve safra kesesidir.

SİNDİRİM SİSTEMİNDEKİ BAŞLICA SFİNKTERLER

Hipofaringiyal - Üst özofagus sfinkteri

Kardia - Gastro özofageal sfinkter Pilor Anal sfinkterler İleoçekal sfinkter

ÜST ÖZEFAGUS SFİNKTERİ

ALT ÖZEFAGUS SFİNKTERİ

PİLOR SFİNKTERİ

İLEOÇEKAL SFİKTER

ANAL SFİNKTERLER

Gİ MOTİLİTENİN TEMEL PRENSİPLERİ

GI kanalın kesitinde başlıca şu tabakalar yer alır;

1- Seroza 2- Longitidunal (uzunlamasına) kas

tabakası 3- Sirküler (dairesel) kas tabakası 4- submukoza 5- mukoza

Gİ DÜZ KAS LİFLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Boyları 200-500, çapları 2-10 mikron olan 1000 kadar paralel liften oluşan demetlerdir.

Kas lifi demetleri arasında çok sayıda yarık bileşkenler (gap bağlantılar) bulunur. Bunlar elektriksel sinyallerin bir liften diğerine kolayca geçişini sağlarlar.

Demetler gevşek bağ dokusu ile birbirinden ayrılmaktadır. Ancak birçok noktada birbirleriyle kaynaştığı için bir ağ oluştururlar. Böylece her kas tabakası bir sinsityum gibi çalışır.

GASTROİNTESTİNAL MOTİLİTENİN GENEL PRENSİPLERİ

Gastrointestinal kanalın düz kasları hemen hemen devamlı bir elektriksel aktivite içindedir. Bu aktivite genellikle

1- Yavaş dalgalar 2- Sivri potansiyeller olmak üzere iki dalga tipi gösterir .

4. Özgün gastrointestinal hormonlar

1-Tonik kontraksiyonlar Besinlerin karıştırılması ve peristaltik olarak itilme hızını, segment içindeki devamlı basıncın miktarını,sfinkterlerdeki tonik kontraksiyonlarda barsak içeriğinin hareketine karşı sfinkterlerin gösterdiği direncin derecesini belirler.

2-Ritmik kontraksiyonlar Gl yolda bazen 15-20/dk, bazen de 2-3/dk kez oluşurlar. Bunlar Gl yolda besinin karıştırılması ve yürütülmesi gibi devirli görevlerin yerine getirilmesini sağlarlar.

Gİ KANALDAKİ KONTRAKSİYONLAR

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN SİNİRSEL KONTROLÜ

İntrensek innervasyon Ekstrensek innervasyon Nörotransmitterler Gastrointestial refleksler

İNTRENSEK İNNERVASYON

Enterik sinir sistemi temel olarak 2 pleksustan oluşur:

1- Longitidunal ve sirküler kas tabakaları arasında yer alan myenterik veya Auerbach pleksusu

2- Submukozada yer alan submukozal ya da meissner pleksusu.

Myenterik pleksus temel olarak gastrointestinal hareketleri kontrol ederken, submukozal pleksus başlıca gastrointestinal sekresyonları ve lokal kan akımını kontrol eder.

Sindirim kanalının yapısı

İNTRENSEK İNNERVASYON-MYENTERİK PLEKSUS

Myenterik pleksus uyarıldığı zaman ortaya çıkan etkiler:

a- Artmış tonik kontraksiyon veya barsak duvarının tonusunun artması,

b- Ritmik kontraksiyonların yoğunluğunda artma,

c- Kontraksiyon ritminin hızında artma, d- Peristatik dalgaların hızlanmasına

neden olan uyarıcı dalgaların ileti hızında artma.

İNTRENSEK İNNERVASYON-SUBMUKOZAL PLEKSUS

Submukozal pleksus myenterik pleksusun tersine her bir küçük barsak segmentinin iç duvarındaki kontrolden sorumludur.

Duysal sinyallerin çoğu, pleksusta toplanarak lokal intestinal sekresyona, lokal absorpsiyona ve submukozal kasın lokal kontraksiyonuna yardımcı olur.

ENTERİK SİNİR SİSTEMİNDE BULUNAN BAŞLICA PEPTİDLER

CGRP CCK Endotelin-2 Enkefalinler Galanin GRP

Nöropeptid Y Nörotensin Somatostadin P maddesi TRH VİP

EKSTRİNSEK İNNERVASYON

Gİ kanal çok yaygın bir parasempatik ve sempatik innervasyona sahiptir.

Parasempatikler (kolinerjik etki) genellikle barsak düz kaslarının aktivitesini artırır,

Sempatikler (noradrenerjik etki) düz kas aktivitesini azaltırken sfinkterler de kontraksiyona neden olur.

PARASEMPATİK SEMPATİK

PARASEMPATİK İNNERVASYON Kranial ve sakral olmak üzere iki kısma

ayrılır. Kranial parasempatikler hemen tamamen

vagus sinirleri içinde seyreder. Sakraller ise m.spinalisin 2,3 ve 4. sakral

segmentlerinden doğarlar ve pelvik sinirler içinde kalın barsağın distal yarısına giderler.

Parasempatik liflerin postgangliyonik nöronları myenterik ve submukozal pleksus içinde yerleşmişlerdir.

SEMPATİK İNNERVASYON

Medulla spinalisin Torakal 5 ile Lumbar 2 arasındaki segmentlerden çıkarlar.

Sempatikler genellikle gastrointestinal kanalın bütün kısımlarını aynı derecede innerve ederler.

Sempatik sinir sonlarından norepinefrin salgılanır ve gastrointestinal kanalın aktivitesinde inhibisyona neden olur.

SEMPATİK İNNERVASYON

Nörepinefrin etkisini iki yolla oluşturur:

1- Düz kas üzerine direkt etki ile yaptığı hafif inhibisyon

2- Enterik sinir sistemi nöronlarına güçlü inhibitör etkisi

Böylece sempatik sistemin kuvvetle uyarılması gastrointestinal kanalda besinin hareketini durdurabilir.

BARSAĞIN AFFERENT SİNİR LİFLERİ-1

Barsaktan, nöron gövdeleri enterik sinir sistemi içinde bulunan bir çok afferent duysal sinir lifi çıkmaktadır.

Bu sinirlerin stimülasyonu: a- Barsak mukozasının

iritasyonu, b- Barsağın aşırı gerilmesi,

c- Barsakta özel bazı kimyasal maddelerin bulunmasıyla olur.

BARSAĞIN AFFERENT SİNİR LİFLERİ-2

Nöron gödesi enterik sinir sistemi içinde olup, aksonları ekstrinsik sinirler yoluyla prevertebral gangliyonlarda yani, çölyak, mezenterik ve hipogastrik gangliyonlarda sonlanan afferent lifler.

BARSAĞIN AFFERENT SİNİR LİFLERİ-3

Nöron gövdeleri medulla spinalisin arka kök gangliyonlarında yada kraniyal sinir gangliyonlarında bulunan afferent lifler. Bu lifler sinyallerini sempatik yada parasempatik sinirlerle aynı sinir trunkusları içinde, direkt olarak medulla spinalis yada beyin sapına iletirler.

GASTROİNTESTİNAL REFLEKSLER

Gastrointestinal kanalın kontrolünde önemli olan üç tip refleks oluşur ;

1-Tümüyle enterik sinir sistemi içinde oluşan 2- Barsaklardan prevertebral sempatik

gangliyonlara giden ve buradan geriye, kanala dönen sinyallerle gelişen refleksler: gastrokolik, enterogastrik, kolonoileal refleksler vs.

3- Barsaktan kaynaklanan, medulla spinalis yada beyin sapından kanala dönen refleksler: ağrı refleksleri, defekasyon refleksleri vs.

GASTROİNTESTİNAL KANAL HAREKETLERİ

Gastrointestinal kanalda 2 tip hareket meydana gelir.

a- ilerletici hareketler (peristaltizm)

b- Karıştırıcı hareketler

PERİSTALTİZMPeristaltik kasılma Gerilmenin önde giden dalgası

başlangıçta

5 saniye sonra

Oral AnalSensory Neuron

+ -

Excitatory Motor Neuron

Inhibitory Motor Neuron

Interneurons

(Kasılma)Asetilkolin,P maddesi

(Gevşeme)VIPNO

Hız 2-25 cm/sn

Duvarın tetikleyici gerimi kalsitonin gen illişkili polipeptid (CGRP)İçeren nöronlar tarafından algılanır

GASTROİNTESTİNALKAN AKIMI