S. Katerina V.M.

Kitba tal-Perit Ruben Abela

L-Oratorjutal-Fratellanzatas-Sagramentfiz-Zejtuninbena bejn 1-1743 u 1-1746 u huwa wiehed mill-ftit Oratorji f'Malta li jinstab f binja ghalih biswit

il-Knisja Parrokkjali. HUWQ fil-fatt inbena waqt li kienghadu ghaddej ix-xoghol fuq il-bini tal-istess knisja.Meta n-navi tal-knisja kienu ghadhom ma nbnewx il-kampnari kienu wiehed imiss mal-Oratorju u 1-iehorpariggu izda fin-naha tal-artal tar-Ruzarju.Nistghu nghidu li l-0rator)u taz-Zejtun, bhal bostamill-Oratorji 1-ohra li hemm f'parrocci different!f'Malta, inbena fl-aqwa tal-era Barokka f'pajjizna.B'hekk huwa ddekorat b'xoghol mill-isbah ta' danil-perjodu, kemm minn gewwa kif ukoll minn barra.Dan ix-xoghol jikkonsisti fdak mahdum fl-injam,fil-pittura u fil-gebla. izda bhalma jghid il-Malti,iz-zmien kollox isajjar ghaliex wara ftit aktar minnmitejn u hamsin sena minn meta tlesta, il-binital-Oratorju kellhom jizzarmaw partijiet minnuminhabba li kienu ta' periklu ghan-nies u bejn 1-2004u 1-2007 kellu quddiemu armor biex jipprotegi lin-nies minn xi gebel li seta' jaqa'. Kollox kien jindikali jekk ma kinetx ser tittiehed azzjoni mmedjata, danil-monument kien ftit ftit qieghed jitmermer u jintilef.Grazzi ghall- generozita' kbira ta' benefattrici, il-parrocca setghet timbarka fuq progett ta' restawr fuqdan il-wirt li hallewlna missirijietna.

Il-bini ta' 1-Oratorju kellhom jizzarmaw partijietminnu minhabba li kienu ta' periklu ghan-nies

Matul 1-ahhar nofs tal-2006 bdew jithejjew 1-istudjinecessarji fuq il-bini sabiex wiehed jevalwa bir-reqqa1-hsarat li kellu u |itfasslu proposti dwar x'tip ta'interventi kien hemra bzonn. Sa mill-bidu deher car li1-akbar hsara kienet fil-kampnar. Il-frontuspizzju kieninhatt fl-2004 u 1-gebel li kien jiffurmah thalla f'borgfuq il-kampnar. Is-sammrotti ta' fuq il-faccata li kienu

xi darba jiffurmaw it-troll tal-kampnar tant kienutherrew li tista' tghid li dak li kien fadal minnhomkienu ghadhom f posthom b'miraklu. L-erba' gastribil-fjammi li sa nofs is-snin disghin kienu ghadhomizejnu 1-opramorta fuq kull naha tal-kampnar kienutnehhew ghal kollox u kulma giet salvata minnhomkienet wahda mill-fjammi. Meta tlajt fuq il-be|t sibtaktar bcejjec ta' gebel li kienu jiddekoraw dan il-bini,fosthom salib, u li minhabba 1-istat hazin li kienu fihawaqghu minn posthom. Izda 1-hsara kienet mifruxawkoll mal-kumplament tal-faccata u 1-genb tal-bini.

Sa mill-bidu deher car li 1-akbarHsara kienet fil-kampnar

Konsentura kbira kienet tofroq il-faccata min-nofs,minn fuq s'isfel, bl-aktar hsara tispikka fl-emblemaEwkaristika mizmuma minn zewg angli li hemmfuq il-bieb tal-Oratorju. Din il-bicca xoghol artistikakienet tant fi stat hazin li 1-puttini kienu tilfu diversipartijiet minn gisimhom. L-istess jista' jinghad ghalemblema Ewkaristika ohra li kien hemm fuq il-bejtbejn 1-Oratorju u s-Sala Parrokkjali. Anzi din kienetf'qaghda ferm aghar u ghalhekk mal-ewwel ittiehdetid-decizjoni li din kellha titnizzel minn hemm biex tigikkonsolidata u kkonservata u tinzamm fil-muzew tal-parrocca u minflokha ssir replika. Fil-fatt din kienet 1-ewwel bicca xoghol li saret mill-haddiema tat-Taqsimata' Konservazzjoni fi hdan Heritage Malta, 1-agenzijali f'Novembru tal-2006 giet afdata bix-xoghol kolluta' konservazzjoni u restawr tal-Oratorju. L-emblematnizzlet minn postha u ittiehdet fil-laboratorji ta'Heritage Malta f'Bighi f Lulju tal-2007 fejn hemmhekkgiet ittrattata min-nies professjonali fil-qasam tal-

Festa Zejtun 2009konservazzjoni u r-restawr. L-istess sar mill-bcejjec tal-gebel li kien hemm fuq il-bejt.

L-emblema tnizzlet minn postha u ttiehdetfil-laboratorji tu Heritage Malta f'Bighi f'Lulju ta' 1-2007fejn hemmhekk giet ittrattatha minn nies professional!

fil-qasam tal-konservazzjoni u r-restawr.L-istess sar mill-bcejjec tal-gebel li kien hemm fuq il-bejt.

li sar fuq il-faccata kien it-tindif. Hawnhekk ridnanoqoghdu attenti hafna sabiex tinzamm il-patinatal-gebla u ma jsirx tindif eccessiv u 1-faccata tigibajda karti. Fil-fatt ittiehdet dedzjoni li 1-faccata matinhasilx izda titnoddaf biss bl-ixkupilji. Waqt li kienqed jitnaddaf il-gwarnicun ta' fuq tal-faccata sibna 1-marki tal-bennejja minquxa fuq kull gebla li kienettifforma dan 1-istess gwarnicun. Dawn kienu mark!minquxa minn min ikun hadem 1-irkaptu sabiexwara |kun jista' jithallas skond kemm il-bicca jkunhadem. Partijiet mill-fili tal-faccata kellhom jinfethuu jergghu jitkahhlu bil-gir u r-ramel.

Ix-xoghol fuq il-faccata tal-Oratorju inbeda bl-armartal-iscaffolding f Ottubru tal-istess sena fejn dan hamadwar xahar biex intrama kollu. L-ewwel xoghol

L-ewwel xoghol li sar fuq il-faccata kien it-tindif.

Fi Frar tal-2008 inbdiet 1-akbar bicca xoghol fuq il-faccata billi thattet parti mill-kampnar li kienetstrutturalment perikoluza sabiex terga' tinhademb'gebel gdid. Hawnhekk wiehed seta' japprezza aktaril-metodu ta' kostruzzjoni uzat fil-bini ta' dan il-perjodu u aktar minn hekk wiehed jibqa' mistghagebkif gebel ta' dak id-daqs kien jittella' fdak 1-gholiminghajr 1-ingenji li ghandna ilium u fuq armar tal-injam.Wara waqfa ta' sitt xhur minn fuq dan il-progett,il-Mastri u 1-apprendisti meddew ghonqhom ghalxoghol mill-aktar difficli izda daqstant interessanti.Mill-vazi kbar li nxtraw u ngiebu fuq iz-zuntier, bedajinhadem 1-irkaptu, fxoghol ta' lavur u gwarnicar.Gajj iehor beda x-xoghol minn vazi akbar fuq il-gastri u 1-fjammi din id-darba gewwa Bighi. Kien ta'sodisfazzjon kbir ghal dawn il-haddiema meta fix-xhur shan tas-sajf u minn wara n-'net' skura li kienettghatti \-iscaffolding u fl-istess hin tipprovdilhom ftitdell, bdew |araw xogholhom jitqieghed f'postu u1-kampnar jibda jiehu s-sura li xi darba kellu. Izda1-quccata ta' dan intlahqet meta tpoggew 1-ahhargebliet kbar tal-frontuspizzju u tqieghed lura s-salib.Xi gimghat wara ngiebu 1-gastri minn Bighi u tqeghduwkoll f'posthom. Issa 1-ghadma iebsa kienet ghaddietu z-Zwieten bdew jaraw il-faccata tal-Oratorju tinkixeflivell wara 1-iehor. Gew irrestawrati partijiet mill-

S. Katerina V.M.• 4 ». . . . . - * • • • / . * I/••• ' . • .

gwarnicuni u fe|n kien hemm imxellef jew nieqesrega' nhadem. Sar id-deffun fuq 1-istess gwarnicunisabiex ma jzommx ilma tax-xita fuqhom u b'hekkjerga' jigrilhom il-hsara. Wara dan ix-xoghol id-differenza kienet ovvja, izda jekk wiehed iqabbelir-ritratti ta' kif kienet il-faccata qabel ma' dawkli ttiehdu wara r-restawr jintebah bl-ammontta' xoghol li sar. Harsu wahda lejn ir-ritratti tal-emblema Ewkaristika li hemm fuq il-bieb!

H-quccata ta' dan intlahqet meta tpoggew 1-ahhargebliet kbar tal-frontiispizzju u tqieghed lura

is-salib. Xi gimghat wara ngiebu il-gastri minnBighi u tqeghdu wkoll f posthom.

Mill vazi kbar li nxtraw u ngiebu fuq iz-zuntier, bedajinhadem 1-irkaptu, f xoghol ta' lavur u gwarnicar.

Gajj iehor beda x-xoghol minn vazi akbar fuq il-gastriu 1-fjammi din id-darba gewwa Bighi

Wara dan ix-xoghol id-differenza kienet ovvja. izdajekk wiehed iqabbel ir-ritratti ta' kif kienet il-faccataqabel ma' dawk li ttiehdu wara r-restawr jintebah bl-ammont ta' xoghol li sar. Harsu wahda lejn ir-ritratti

tal-emblema Ewkaristika li hemm fuq il-bieb!

Festa Zejtun 2009Kienu bosto li apprezzaw ix-xoghol li sar izda ftitjifhmu li biex isir xoghol bhal dan hemm etika liwiehed irid josserva bir-reqqa. Niltaqa' ma' bostanies li jghidulek li gebla marida aqbad u ibdilhab'wahda gdida. Din mhix il-prattika korretta. L-ewwel nett wiehed irid jara x'qed jifhem meta jghidgebla marida. L-etika ta' konservazzjoni titolbok biexizzomm kemm tista' minn dak kollu li hu original!.Il-pregju u 1-valur qieghed f dak kollu li hu originali,jigifieri dak li sar aktar minn mitejn u hamsin senailu mhux fil-kopja li saret ilium. Huwa ghalhekk lidak li strutturalment kien b'sahhtu, minkejja li forsighal uhud deher immermer, gie kkonservat. Hekkgara mis-slaleb tal-gebel.

Issa li x-xoghol kollu fuq il-faccata ewlenija tista'tghid li kwazi lest, u x-xoghol fuq il-faccata tal-genbjinsab fi stadju awanzat, wiehed qieghed jistenna lifil-gimghat li geijin |intemm dan il-progett u jibdaiehor ferm akbar - ir-restawr tal-Knisja Parrokkjali. Ir-restawr tal-Oratorju serva ta' prova importanti ghall-metodologija li irrdu nuzaw fuq il-kumplament tal-bini tal-knis]a, u aktar minn hekk tana indikazzjoniahjar tal-ispejjez involuti biex wiehed ikun jista'jidhol ghal progett bhal dan. Li hu zgur hu lighandna bzonn hafna 1-ghajnuna taghkom sabiexdan il-gojjell li hallewlna missirijietna jkunu jistghuigawduh uliedna.

25, Mater BoniConsigli Street, .*

Zejtun

Tel: +3S6 2169 4677Mob:+356 9940 2404 «

A. FERRIGGIImporters & Distributors

Power Tools, Castors & Wheels, Safety Equipment& All Type of Hardware Accessories

Tel/Fax: 21 673 719 Mob: 9947 5154E-mail: antferriggi@onvol.net