Nr. 288 Hósdagur 6. mars 2003 10,-

Havnarmyndirfrá 1948

Ársinsfyrstahjálpari

aftur einfiskimaður

Seinasti túrur inná Skálafjørðin

Síða 19

Síða 22

TTáá llooððssuurriinn ffóórr vviiðð ""LLoouuiissee""til Danmarkar í 1912Síða 6-7

Síða 11-12 & 17-18

At fara við 6 tonsara til Danmarkarí 1912 var ikki hissini avbjóðing.

Vit greiða frá ferðini ogmonnunum, sum

vóru við.

Síða 20-21

Tíðindi úr granna-lagnum hjá IrakVit hava havt samband við"okkara mann" í Sam-eindu Emiratunum, sumgreiðir frá støðuni í løtuni.

Jacob Vestergaardfær avbjóðing sumfáurNýggi landsstýris-maðurin í fiskivinnu-málum hevur fingiðeitt starv, sum krevurein mann, sum kanngera bart.

Á ferð við"Brimli"

Vit vóru við Brimli, tá teir roynduoljusperringarnar.

Síða 13-15

Baksíðan

FF-blaðið - á sjógvi og á landi

PostScript billedeKJ FF 03.eps

Bara tveir bólk-ar av útróðrar-bátum í bólki 5

Í nýggju skipanini fyriútróðrarbátarnar íbólki 5 verða í fram-tíðini bara tveir undir-bólkar. Sostatt fara vitikki longur at tosa umfult riknar, partvístriknar og frítíðarfisk-arar.

Talan verður baraum fullriknar bátar ogikki fullriknar bátar.

Samstundis verðafiskidagarnir í bólki-num javnaðir soleiðisat fullriknu bátarnirfáa 50 prosent av døg-unum. Frammanund-an høvdu teir 70 pro-sent. Skipanin kemurí gildi leygardagin.

Bátarnir, vit tosaum, eru útróðrarbát-ar, ið allir eru undir 15tons.

Semingsstovnurin erkomin upp í samráð-ingarnar millum Reið-arafelagið fyri Farma-skip og Føroya Skip-ara- og navigatørfelag.

Sáttmálarnir millumReiðarafelagið fyriFarmaskip og FøroyaSkipara- og navigatør-felag ganga út 1. mars2003.Tað snýr seg umhøvuðssáttmála, sátt-mála fyri skip í frá-landavinnuni og sátt-mála fyri smærri skipí frálandavinnuni.

Partarnir byrjaðusamráðingarnar í far-nu viku, men stað-festu skjótt, at ovlangt er millum partar-nar við tí úrsliti,at sem-ingsstovnurin varð til-kallaður. Sáttmálarnireru longdir til mána-kvøldið 10. mars ámidnátt. Semings-royndin byrjar vænt-andi seinnapartin samadag.

Reiðarafelagið fyriFarmaskip hevur eis-ini sáttmálar við hinimanningarfeløgini,menteir ganga út í 2004.

Semingsstovnurintilkallaður

Síða 3Nr. 288 - 6. mars 2003

1.0 Inngangur Landsstýrismaðurin í fiski-vinnumálum Jørgen Nicla-sen boðaði 8. oktober2002 frá, at hann fór atseta í verk kanning, iðskuldi fevna um einaendurskoðan av studn-ingsskipanini viðvíkjandiflutningi av fiski.

Landsstýrismaðurin boð-aði nevndini frá, atnevndin skuldi arbeiðasambært málsetningum,ið skuldi taka støði í orð-aða fiskivinnupolitikki-num, ið m.a. ásetir, at:• beinleiðis rakstrarstuðul

ikki eigur at vera latinvinnuni

• at viðurskiftini fyriflutningi av fiski ogfiskaúrdráttum skuluskipast

• at bøta um kappingar-førið í vinnuni

• at javnstilla kappinginaí vinnuni.

1.1 ArbeiðssetningurVið støði í nevndu mál-setningum er hesin ítøki-ligi arbeiðssetningur orð-aður til nevnd, ið skalstanda fyri kanningarar-beiðinum:

• kanna og staðfesta fyri-munir (styrki) og vans-ar (veikleikar) við ver-andi flutningsstuðuls-skipan

• kanna og lýsa alterna-tivar loysnir og fremjaneyðugar raðfestingar

• leggja tilmæli um loysnvið raðfestingum fyrilandsstýrismannin tilstøðutakan

1.2 NevndLimirnir í nevndini havaverið:Hildibjart Johansen,

formaður, umboð fyriFiskimálaráðið

Ábraham Løkin, umboðvaltav FøroyaRáfiskaseljarafelag

Agnar Jensen, umboðvaltav FøroyaRáfiskakeyparafelag

Ronnie Háfoss, skrivari,fulltrúi í Fiskimálaráð-num

Nevndin hevur havt 5fundir í tíðarskeiðinumfrá 7. november 2002 - 3.februar 2003.

Nevndin fekk stutt skoð-brá til at skriva álit við til-mæli til alternativar loysn-ir og raðfestingar, ið sam-bært arbeiðssetninginumskuldi leggjast fyri lands-stýrismannin í seinastalagi 1. desember 2002.Nevndin heitti, áðrennfreistin var úti, á lands-

stýrismannin, um at fáalongt freistina soleiðis, atnevndin fekk betri stund-ir til at viðgera málið ogat skriva álit við tilmæliv.m. Hetta varð játtaðnevndini.

Nevndin hevur valtfyrst at gera eina stuttalýsing av upprunalóginium stuðul til flutning avfiski, og av teimum lógar-broytingum, ið eru framd-ar í lógini fram til í dag.Eftir tað kemur ein lýsingav skipanini, og hvussuhon hevur virkað. Umnøgdir, sum verða landað-ar og fluttar, og um, hvus-su nógv er goldið í flutn-ingsstuðli yvir ávíst tíðar-skeið, uppbýtt eftir landa-frøði og fyri hvørtstuðulsøki.

Síðani verða spurning-arnir í arbeiðssetningi-num svaraðir í hvør sín-um parti. Stuðulin tilflutning av fiski er ikkiein skipan, men í grund-ini fimm ymiskar stuðuls-skipanir. Í spurninginumum at kanna og staðfestafyrimunir (styrki) og vans-ar (veikleikar) við verandif lutningsstuðulsskipan,hevur nevndin tí valtbæði at svara generelt fyristuðulsskipanir og kon-kret fyri hvørt stuðulsøki.Somuleiðis verða eisinigjørdar niðurstøður fyrihvørt stuðulsøki sær ogein felags niðurstøða fyristuðul til flutning av fiski.

Í spurninginum um atkanna og lýsa alternativarloysnir og fremja neyðug-ar raðfestingar, er høvuðs-dentur lagdur á at lýsaalternativar loysnir held-ur enn at raðfesta.

1.4 Fiskivinnu-politikkurin

Í fiskivinnupolitikkinum ,sum varð lagdur fram avFiskimálastýrinum til aðal-orðaskifti í tinginum vár-ið 2001 stendur m.a.:

"Flutningsstuðul er sett-ur í verk fyri at javnstillaallar fiskakeyparar kringlandið. Flutningsstuðuliner tó soleiðis háttaður, attað altíð kostar at flytafiskin, men við hesumstuðli er kostnaðurin ikkistórur. Eisini, sæð í ljósi-num av kravinum um30% um uppboðssølu, erflutningsstuðulin liður íat javnstilla og optimerakappingina, sum fyri sam-felagið gevur besta saml-aða úrslit".

3.1 Galdandi stuðuls-upphæddir

Galdandi stuðulsupphædd-ir eru nú í kr. fyri kilo:

Brot úr áliti um stuðul til flutning av fiski

EEyyssttuurrooyy//SSttrreeyymmooyy NNoorrððooyyggggjjaarr SSaannddooyy SSuuððuurrooyyVVáággaarr 0,16 0 ,22 0,22 0,30SSuuððuurrooyy 0,24 0,30 0,30SSaannddooyy 0,16 0,22NNoorrððooyyggggjjaarr 0,10

Frá fiskavirki til avskipingarhavn. . . . . . . . . . . . . . . . 951.553,16 kr. 10Frá frystigoymslu til framleiðsluvirki . . . . . . . . . . . . . 471.735,77 kr. 5Fiskahøvd og -ryggir til framleiðsluvirki . . . . . . . . . . 261.031,42 kr. 3

(Kelda: hagtøl frá Lønjavningarstovuni)

Talva 2: Flutt nøgd býtt á stuðulsslag 1. januar - 31. juli 2000 og 1. januar - 31. juli 2001 (tons)

SSttuuððuullssssllaagg 22000000 22000011 MMuunnuurrFlutningur av fiski frá útróðrarbátum úr økjum, har einginuppboðssøla er, til nærmastu uppboðssølu. (§ 2 í kunngerð) 534 486 -48Flutningur av fiski frá uppboðssølu ella landingarmiðstøðtil virkingar í økjum, har firðir ella sund skilja. (§ 1 í kunngerð) 6.658 8.300 1.642Flutningur av feskum virkaðum fiski og virkað livur og rogn,frá fiskavirkjum til avskipingarhavn, har firðir ella sund skilja. (§ 3 í k.) 1.415 658 -757Flutningur av frystum fiski og skeljadjórum frá frystigoymslumtil framleiðsluvirki, har firðir ella sund skilja. (§ 4 í kunngerð) 584 941 357

99..119911 1100..338855 11..119944

Talva 3 vísir flutningsstuðulin í krónum til fisk og fiskavørur flutt um firðir ella sund í 2000 ogkostnaðarmeting fyri 2001.Viðmerkjast skal, at studningarnir vórðu minkaðir við kunngerð nr.88 frá 25.mai2000 og aftur við kunngerð nr. 111 frá 3. august 2001 um stuðul til flutning av fiski. Í kostnaðarmetinginiverður tikið hædd fyri, at tann øking, sum var í flutninginum 1. januar - 31. juli 2001, eisini verður restina avárinum.

Talva 3: Kostnaður 2000 og kostnaðarmeting 2001. (krónur)

SSttuuððuullssssllaagg 22000000 22000011Flutningur av fiski frá útróðrarbátum úr økjum, har einginuppboðssøla er, til nærmastu uppboðssølu. (§ 2 í kunngerð) 58.869 60.000Flutningur av fiski frá uppboðssølu ella landingarmiðstøðtil virkingar í økjum, har firðir ella sund skilja. (§ 1 í kunngerð) 2.785.484 2.420.000Flutningur av feskum virkaðum fiski og virkað livur og rogn,frá fiskavirkjum til avskipingarhavn, har firðir ella sund skilja. (§ 3 í kng) 444.367 243.000Flutningur av frystum fiski og skeljadjórum frá frystigoymslumtil framleiðsluvirki, har firðir ella sund skilja. (§ 4 í kunngerð) 107.019 200.000

33..339955..773399 22..992233..000000

Talva 4 vísir flutningin av fiski millum økini fyrstu 7 mánaðirnar 2001 frá uppboðssølu ella landingarmið-støð til virkingar í økjum har firðir ella sund skilja smb. § 1 í kunngerðini.

Talva 4: Flyting av fiski til virkingar smb. § 3 í kunngerðini 1. januar - 31. juli 2001 (tons)

EEyyssttuurrooyy // NNoorrðð-- FFllyyttiinngg FFllyyttiinnggffrráá//ttiill SSttrreeyymmooyy ooyyggggjjaarr SSaannddooyy SSuuððuurrooyy VVáággaarr ffrráá ttiill íí %%EEyyssttuurrooyy//SSttrreeyymmooyy 2.904 418 564 681 44..556677 56%NNoorrððooyyggggjjaarr 1.885 96 53 223 22..225588 28%SSaannddooyy 94 6 110000 1%SSuuððuurrooyy 527 49 60 6 664422 8%VVáággaarr 529 5 40 44 661188 8%FFllyyttiinngg ttiill 33..003366 22..996633 661144 666611 991111 88..118855 100%Flyting til í % 37% 36% 7% 8% 11% 100%NNeettttooffllyyttiinngg --11..553311 770055 551144 1199 229922

Talvan vísir, at meira verður flutt úr miðøkinum (Eysturoy/Streymoy) enn flutt verður til. Hini økinihava yvirskot í nøgd av flytingini. Flutningsstuðulin er ikki gjørdur upp eftir fiskaslagi. Effektivisering-in av fiskavirkingini á føroyskum virkjum seinastu árini hevur havt við sær, at virkir, hvørt sær, havaspesialiserað seg til at arbeiða ávísar støddir av ávísum fiskaslagi/-sløgum. Hendan spesialisering hev-ur elvt til meira flutning av fiski til virkingar, og talva 4 vísir, at flutningurin í stóran mun ber brá avumbýti av fiski millum økini, og har størsta nøgdin verður umbýtt millum Eysturoy/Streymoy og Norð-oyggjar.

Síða 4 Nr. 288 - 6. mars 2003

5.0 Alternativarloysnir

Nevndin hevur valt atbýta partin um alternativ-ar loysnir upp í fýra part-ar. Útjaðarastuðul, flutn-ingsstuðul, javnstilling avfiskaflutningi og fríakapping við ongumstuðli.

Møguleikarnir, sumstanda niðanfyri eru ikkiat meta sum uppskot tilendaligar loysnir, meneru nøkur hugskot um,hvussu viðurskiftini fyriflutningi av fiski kunnuskipast og samstundis livaupp til málsetningarnar ífiskivinnupolitikkinum umikki at lata beinleiðisrakstrarstuðul, bøta umkappingarførið og javn-stilla kappingina. Tað erufyrimunir og vansar viðøllum uppskotunum.

5.1 Stuðul til vinnuí útjaðaraøkinum

Flutningsstuðulin til fisk,sum hann higartil erpraktiseraður, er í grund-ini ikki ein stuðul til fiski-vinnuna sum heild.Við sostórari áherðslu á fyri-brigdið "firðir og sund",er stuðulin í grundini einstuðul til vinnuna í út-jaðaranum og arbeiðs-pláss har. Um tað er eittpolitiskt ynski at geva út-jaðarastuðul, so samsvar-ar hetta við at nýta "firðirog sund" sum treyt fyri atfáa flutningsstuðul, menrættari hevði ivaleyst ver-ið at nevnt hendan stuðul-in fyri útjaðarastuðul.

Tað er ólogiskt, trupultog krevur nógva óneyð-uga umsiting, tá ein slíkurútjaðarastuðul skal leggj-ast inn í eitt ótal av flutn-ingsrokningum fyri ym-iskt útvaldar fiskavørur tileina rúgvu av fiskavirkj-um. Vandin við hesumstuðulshátti er, at hannbæði er dýrur at umsitaog ógvuliga skjótt kannfara útav kós, sum eisinifleiri dømi eru um. Nógvfrægari hevði verið at lat-

ið møguligan studning áein greiðan og einklanhátt, sum ikki krevurnógva umsiting.Tað kanngerast á flutningsøkinum,t.d. við at lækka flutnings-prísirnar/farmaprísirnarhjá Strandferðsluni, meneisini á øðrum økjum, ogfáa sama ella kanskastørri gagn fyri útjaðaranog vinnuna í útjaðara-num.

Tað er í hesum sam-bandi neyðugt politiskt atallýsa, hvat meinast viðútjaðaran og vinnuna í út-jaðaranum. Hetta kanngerast bæði viðvíkjandifiskavirkjum, útróðrarbát-um og møguliga øðrumvinnugreinum. Um taðikki kann gerast yvir einkamb, so ber til at allýsaymisk útjaðaraøki við ym-iskum prioriteringum.Afturat hesum kann einmøgulig stuðulsupphæddfrá politiskari síðu verðaklárt ásett. Eftir hettakann ein nevnd setast viðt.d. umboðum frá vinnunií útjaðaranum til at geraav, hvussu og eftir hvørj-um leisti stuðulin skalbýtast.

5.2 Stuðul tilflutningsvinnuna

Heldur ein fast við fyri-brigdið "firðir og sund",so er stuðulin ikki til allafiskivinnuna og heldurikki til alla flutnings-vinnuna.Tá er felagsnevn-arin útjaðarin og Strand-ferðslan.Tí tað er Strand-ferðslan, sum stendur fyriøllum flutningi um firðirog sund.

Játtanin á fíggjarlóginitil Strandferðsluna er ígrundini ein flutnings-stuðul. Tað er politisktásett, at prísurin skal veratann, hann er. Um ferða-fólk og farmur skuldugoldið tað, sum tað veru-liga kostar at reka Strand-ferðsluna, eisini við rent-um og avskrivingum uppáskipini, so hevði flutn-ingsprísurin verið mun-

andi hægri enn tað, hanner í dag. Ein møguleiki ertí at leggja hendan stuðul-in, um hann framvegisskal vera, inn í flutnings-prísirnar hjá skipunumhjá Strandferðsluni, sumso kundu tikið lægri flutn-ingsgjald fyri bilar viðfiski í. Hetta hevði iva-leyst givið nógv minniumsiting, men stuðlasomu økir, sum ætlanin erí dag.

Ein slík skipan má ikkigeva Strandferðsluni sumflutningsfyritøku fyrimun-ir fram um aðrar privatarflutningsfyritøkur í landi-num. Men um stuðulinliggur í takstinum at flytabilar, so má farmaleiðirrinda skipunum tað samafyri bilin, sum privatarflutningsfyritøkur gera.

Um ein møguligurstuðul verður lagdur her,er hann ikki ein beinleið-is rakstrarstuðul, menkanska ein óbeinleiðisrakstrarstuðul. Men sumvíst á frammanfyri hevðitað bert verið ein hækk-ing av tí stuðli sum longuframmanundan liggur íjáttanini á fíggjarlógini tilStrandferðsluna

5.3 Javnstillingav fiskaflutningi

Um tað er eitt politisktynski og eitt ynski í vinnu-ni um, at allir fiskakeypar-ar skulu javnstillast við-víkjandi innlendis flutn-ingskostnaðum, so ber tilat seta upp aðrar skipanirenn tær, sum nú eru viðalmennum rakstrarstuðli.Niðanfyri nevndu møgu-leikar byggja á, at øll virk-ir ella skip, sum eru ísomu støðu, eru felagsum at javnstilla hvørtannað. Eftir hesum skulupengar ikki flytast frávinnuøkjum ella sam-felagsbólkum til at javn-stilla/stuðla ávísum øðr-um vinnuøkjum. Hettaátti at havt við sær, at taðí øllum førum ikki verðurkappingaravlagandi. Eftir

hesum kemur vinnansjálv at rinda fyri javnstill-ingina og ikki skattgjald-arin.Um hetta skal gerast,kann tað eisini vera einkombinatión av nøkrumav niðanfyri nevndu møgu-leikum.Tað eigur at liggjaeitt "optimeringsmoment"í einari tílíkari skipan, so-leiðis at tey sum brúkaskipanina kunnu sparapengar við at handla skila-gott og við ábyrgd. Einslík skipan kann neyvansetast inn við lóg,men mábyggja á, at vinnan sjálv-boðin gongur við til einaslíka skipan.Tað er tó iva-samt, um hetta letur seggera.

Møguleiki 1Seljarin (fiskifarið) skalrinda fyri flutning, líka-mikið hvar keyparin er(ella selur CIF virkið).Hetta hevði gjørt, at taðhevði loyst seg best fyriskipini, um tey løgdu segeftir at landa fiskin nærvið har, sum keyparin er.Tað er hugsandi, at teyroknaðu ein møguliganflutnings kostnað inn ísøluprísin á fiskinum.Kanska hevði tað eisinigjørt, at skipini høvduroynt at selt alla lastina tilsama keypara.

Møguleiki 2Keyparin rindar fyri allanflutningin (ella keypurFOT landingarstað). Herkemur eisini tað inn, atvirkið roknar ein møgu-ligan flutningsprís inn íkeypsprísin. Virkini vilduroynt at fingið skip atlanda so nær sum møgu-ligt.

Møguleiki 3Landingarmiðstøð ellauppboðsøla tekur eittávíst fast gjald fyri flutn-ing av fiskinum. Hettagjald verður tikið, líka-mikið um fiskurin verðurfluttur langt ella stutt, ogskal kunna dekka allarflutningsútreiðslurnar.All-

Talva 5 vísir, at størra helvtin av landingum av ísfiski í Føroyum fer um uppboðssølu ella landingarmiðstøðir.Eisini vísir talvan, at fyrstu 7 mánaðirnar av 2001 eru 61.858 tons landað íalt, harav 8.300 tons eru flutt umfirðir ella sund, ella tað sama sum gott 13% av landaða fiskinum verða flutt um firðir ella sund.Viðmerkjast skal, at Tavan í Leirvík tók ímóti 4.628 tonsum av gulllaksi fram til 1. august í ár, og er hettargrundin til, at beinleiðis landingar til virkir er størst í Eysturoynni. Gulllaksurin var allur landaður hjá Beta íRunavík og koyrdur til Leirvíkar.

Talva 5: Fiskur fluttur um fjørð ella sund til virkingar, landingar beinleiðis til virkir í økinum og fiskurhandlaður um Fiskamarknaðin ella landingarmiðstøð, landaður í økinum 1.januar - 31.juli 2001 (tons)

LLaannddaaðð UUmm uuppppbbooððssøølluuFFlluutttt FFlluutttt NNeettttoo-- bbeeiinnlleeiiððiiss oogg mmiiððssttøøððiirr TTiill vviirrkkiinnggaarr

ttiill ffrráá ffllyyttiinngg ttiill vviirrkkiirr LLaannddaaðð íí øøkkiinnuumm øøkkiinnuumm íí aallttNNoorrððooyyggggjjaarr 2.992 2.324 669 3.007 7.853 11.529EEyyssttuurrooyy 2.617 4.599 -1.982 9.678 19.140 26.837SSaannddooyy 614 106 508 3.517 1.130 5.156SSttrreeyymmooyy 498 2 496 4.329 1.783 6.608SSuuððuurrooyy 665 651 14 6.399 2.672 9.085VVáággaarr 913 619 294 1.191 1.159 2.643

88..330000 88..330000 00 2288..112211 3333..773377 6611..885588

AðalfundurMaskinmeistarafelagið hevur ársaðal-fund á Hotel Hafnia leygardagin 15.mars kl. 14.

Skrá sambært lógini.

Nevndin

Síða 5Nr. 288 - 6. mars 2003

ur fiskur verður ikki seld-ur um uppboðsølu, menum tað verður hildið fastvið, at tað bert er fiskur,sum skal um uppboð-sølu, so má javnstillinginliggja har. Um landingar-miðstøðirnar krevja eittstandard flutningsgjald,sum dekkar flutning tilalt landið, er vandi fyri, atseljarar og keyparar ikkihugsa nóg mikið um atoptimera flutningin.

Møguleiki 4Ein flutningsmiðstøð stend-ur fyri øllum flutningi avfiski og kassum millumvirkir og skip og innrokn-ar flutningsgjaldið av bæðifullum og tómum kassuminn í kassagjaldið. Hendaskipan hevði ivaleyst havteitt sindur fleiri optimer-ingsmøguleikar enn land-ingarmiðstøðirnar, menhevur annars somu vans-ar.

Møguleiki 5Seljari (fiskifar) og keyp-ari (virki) rinda flutnings-kostnaðin 50/50. Hettager, at bæði seljari ogkeypari mugu hugsa umat optimera, men hettakan gerast tungt at ar-beiða við til dagligt, umallar rokningar skulu deil-ast í tvey.

Møguleiki 6Almennur stuðul kanneisini innganga í onkra avhesum skipanum fyri athjálpa til at fáa tær ígongd og sleppa burturfrá verandi kappingarav-lagandi skipan. Men ein

møguligur almennur stuð-ul í onkra av hesum skip-anum eigur at verðaniðurtrappaður og avtik-in eftir ávísum tíðarskeiðit.d. tveimum ella trimumárum.

5.4 Avtøku av flutn-ingsstuðlinum

Ein møguleiki er, at stuð-ulin verður tikin heiltburtur,og frí kapping er áflutningsmarknaðinum.Soer tað upp til hvønn ein-stakan at optimera oggera avtalur um leverings-treytir.

Nevnast kann eisini, atvirkini í útjaðaraøkinumkunnu hava ávísar fyri-munir framum virkini, iðliggja í meginøkinum, t.d.sum at hesi virkir sum oft-ast hava lættari atgongdtil arbeiðsmegi og bíligariíløgukostnað v.m.

Um flutningsstuðulinvarð avtikin, so vildu virk-ini í útjaðaranum eisinifingið minni kapping umráfiskin, ið varð landaðurá staðnum - vegna atflutningskostnaðurin hjáhesum virkjum vildi veriðminni enn hjá virkjum ímeginøkinum.

Tað er sum áður nevnteisini nógv, ið bendir á, att.d. Suðuroy er verri fyri ísamband við avskiping avfeskum vørum beinleiðisav landinum í dag í muntil áðrenn flutningsstuð-ulin varð innførdur - og tí-skil er hugsandi, at skipa-feløg aftur fara at avskipaúr Suðuroy, um so er, atflutningsstuðulin verðuravtikin - hetta vildi helst

verið til gagns fyri vinnu-lívið sum heild í Suður-oynni.

Hetta kann hava viðsær samfelagsbúskapar-ligar fyrimunir vegna atminni óneyðugur flutn-ingur av fiski verður mill-um oyggjarnar. Hinveginkann eisini vísast á, athetta samstundis eisinikann verða ein vansi sam-felagsbúskaparliga, umhetta hevur við sær minniserframleiðslu á virkjum,ið hava lagt seg eftir atframleiða smáar nøgdir ísenn av ávísum fiskaslagi,ið virkið í dag vanligakeypir aðrastaðni úr landi-num.

6.0 Niðurstøðaog tilmæli

6.1 Almennarviðmerkingar

Fiskivinnupolitikkurin sig-ur, at rakstrarstuðul eigurikki at verða veitturvinnuni. Er tað tó eittpolitiskt ynski, at annarstuðul skal latast vinnuni,so eigur tað sjálvandi atvera eins fyri alla vinnu-na, soleiðis at tað ikkiverður kappingaravlag-andi eins og tað er í dag.

Tað er altíð gott viðnýggjum átøkum í vinnu-ni, og tað kann vera, atjúst stuðulin í onkrumføri ger, at ávíst virksemiyvirhøvur kemur í gongd.Men tað má eisini ansasteftir, hvørjar avleiðingarstuðulsskipanin kemur atfáa fyri aðrar partar avvinnuni sum brúka somurávøru.

Einhvør almenn stuðuls-skipan er óneyðug tileina sunna vælvirkandivinnu. Sunn vinna eigurat tillaga seg eftir umstøð-unum og so liva við teim-um treytum, sum umstøð-urnar geva. Hinvegin eig-ur vinnan at kunna líta ákarmarnar, soleiðis atgrundarlagið ikki verðurrykt undan frá degi tildags. Skulu broytingargerast í karmunum mugutær gerast varliga og yvireitt ávíst tíðarskeið, so-leiðis at vinnan nær at til-laga seg broyttu umstøð-unum.

Kanska kann almennurstuðul til vinnuna saman-líknast við heilivág til einsjúkling. Ein frískur per-sónur tørvar ikki heilivág,men um hann fær heili-vág,hóast hann er frískur,so gerst hann sjúkur avhjáárinum, áðrenn longtíð er farin. Í hesari mynd-ini er rakstrarstuðul taðsama sum pínudoyvandiheilivágur, sum doyvirsymptomið, men lekirikki sjúkuna. Vinna, sumbert fær pínudoyvingklárar kanska at haldadagin út, men verðurongantíð ein sunn vinna.

Øll sunn vinna eigur athava tað í sær at viljaklára seg sjálva uttanstuðul. Stuðul sløvar ogdoyvir og bøtur ikki nak-að kappingarføri í longd-ini. Stuðulsskipanir tilvinnuna kunnu í fyrstaeygnabrá tykjast at javn-stilla kappingina í vinnu-ni. Men oftast elva tær tilspekulatión í stuðulsskip-

anini og áðrenn long tíðer farin, er kappinginaftur avlagað júst av stuðli-num.

Ávegis niðurstøður erugjørdar í kap. 4 í hesumáliti og tær vísa klárt, atverandi flutningsstuðuls-skipan ger mun á virkjumog ymiskari framleiðslu,og tað tykist tilvildarligt,hvørjar framleiðslur fáahendan stuðul. Øll hend-an skipanin við at roknaávíst krónutal at lata ístuðli pr. flutt kilo er íandsøgn við fiskivinnu-politikkin og málsetning-in hjá hesari nevnd.

Nevndin hevur eisini íkap.5 víst á ymiskar aðrarmøguleikar, ið gera taðmøguligt at liva upp tilmálsetningarnar í fiski-vinnupolitikkinum.

Nevndin metir at enda,at tað er ein politiskurspurningur at raðfestatær nevndu loysnirnar.

6.2 TilmæliNevndin mælir tí til,vísandi til málsetningar-nar í arbeiðssetninginum

hjá nevndini og til kap. 4í hesum áliti, at verandistuðulsskipan til flutningav fiski, har stuðul verðurlatin eftir hvussu nógvkilo verða flutt, verðuravtikin.

Um nakað skal setast ístaðin fyri og hvat er einpolitiskur spurningur,sum partvís ligguruttanfyri arbeiðsetninginhjá nevndini við tað, attað fer inn á onnurmálsøkir, t.d.økismenning hjá Olju-málaráðnum ogsamferðslumál hjá Vinnu-málaráðnum.

Tað er alt ov fløkjasligtog gevur ov nógvaumsiting um smáirstuðlar ella útjavningarskulu gerast á flestuøkjum, ið hava viðflutning av fiski at gera.Tímælir nevndin eisini til,bert at halda seg til einaskipan, um ein slíkurstuðul skal halda áfram,og ikki veita stuðul á einhátt, ið gevur nógvaumsiting og skjótt fer útav kós.

Amerikanski dollarin ogbretska pundið eru fallinmunandi í mun til krónu-na seinasta árið. Stóra-bretland og Amerika erumarknaðir av týdningifyri hýsu og hetta ger, atkursfallið beinleiðis ávirk-ar tað sum fæst fyri hýsu-na.Tað eru ongi útlit fyri,at kursurin fer uppaftur íbræði.

Kursurin á amerikan-ska dollaranum í mun tilkrónuna er fallin við 20%frá februar 2002 til í dag.Hetta vil við øðrum orð-um siga, at um ein ameri-kanskur innflytari rindaðiføroyska útflytaranum6,50 dollarar fyri eitt kiloav hýsuflaki í januar2002, so gav tað føroying-inum 55,90 kr. Um ameri-kanarin rindar 6,50 doll-arar í dag so gevur taðbara 44,60 kr.Hetta er ein

munur uppá heilar 11,30kr fyri hvørt kilo av flaki,sum svarar til 5 - 6 kr fyrikilo á føroyska ráfiska-marknaðinum.

Bretska pundið er fallið11% frá februar 2002 til ídag. Hetta vil aftur siga, atum prísurin var tann samií pundum so kundi einvøra sum fyri einum áriðsíðani gav 55,00 kr til út-flytaran bert geva 49,00 ídag. Príslækkingin baraorsaka av kursinum er so-statt 6,00 kr, sum aftursvarar til uml. 3,00 kr áføroyska ráfiskamarknaði-num.

Ávirkanin frá kursfalli-num er eitt,men afturat tíkemur,at prísurin í dollar-um og pundum eisini erfallin munandi. Stórarnøgdir av hýsu eru ámarknaðinum og eftir-spurningurin er lítil. Hes-in ójavnin millum útboðog eftirspurning á altjóðahýsumarknaðinum sæsteisini aftur á føroyska rá-fiskamarknaðinum ogávirkar prísirnar fleirikrónur afturat.

VViinnnnuuhhúússiiðð

Hýsuprísin lækkaður upptil 6 kr orsakað av kursfalli

Kursir frá Nationalbankanum:Amerikanski dollarin 28.02.2002 Kursur 859,06Amerikanski dollarin 27.02.2003 Kursur 686,35

Bretska pundið 28.02.2002 Kursur 1216,02Bretska pundið 27.02.2003 Kursur 1085,60

Útbjóðing avlastbilaflutningi

Flutningur av skervi og asfaltblandingum o.øðr.millum grótbrotið í Hundsarabotni og bryggjuna áLangasandi, verður við hesum boðin út alment.

Áhugaðir kunnu venda sær til LV-skrivstovuna,Tinghúsvegi 5, tlf. 311333, har frágreiðing og treyt-ir fáast útflýggjað.

LANDSVERKFRØÐINGURIN

3 Cubabátar til søluVið hesum verða

Munkur, Skúgvur og Grælingurlýstir til sølu

Bátarnir hava ikki fiskiloyvi í føroyskum sjógvi.

Nærri fæst at vita við at venda sær til:

P/F Beta Tel. 449966600 Saltangará ella 219966

Síða 6 Nr. 288 - 6. mars 2003

Føroyamyndirnar hjá Olov Ånstad, 6. partur

Havnarmyndir frá 1948, og ein stuttlig frásøgn!

Heri Simonsen

Man hevur mangan hoyrtfrá teimum tilkomnu ogeldru havnarborgarunum,at gamla Havnin var eintiltikin hugnaligur býur.Sum yngri hevði ein lynditil at halda, at hetta bertvar nostalgi. Men sum ein

hevur sæð alsamt fleirimyndir av Havnini áðr-enn og aftaná seinnaheimsbardaga, so er runn-ið krystalklárt fyri einum,at rætt hava tey gomlu ogtilkomnu! Gamla Havninvar veruliga ein framúrhugnaligur lítil býur. Tær8 havnarmyndirnar hjá

Olovi Ånstad vit prenta ídag undirbyggja eisinihendan sannleikan!

Hvat hendi í 60-unum og 70-unum?Men tað tykist, sum onk-ur skriða leyp í 60-unumog 70-unum! Ansað varðikki nóg væl eftir gomlu,

klassisku,søguligu og estet-isku umhvørvunum ígomlu Havnini. Havninhevur enn nógvar hugna-ligar blettir og hugnaligstøð, men langt frá sonógv vit kundu havt, umpartvís vandalisma í fram-burðarinnar navni ikkihevði gjørt av við nógvarav hesum yndisblett-unum hjá tilkomnum ogeldri havnarborgarum.Vityngru fingu soleiðis ikkilut í hesum býararkitekt-oniskum dýrgripum, menvið myndum, sum hesarhjá Olovi Ånstad kunnuvit fáa eina hylling av,hvussu gott tað kundiverið! Eitt hjartasuff fyriegna rokning!

Á hesum sinni fara vit, umframt atprenta myndir av fremstu góðsku, eisiniat prenta eina stuttliga frásøgn hjá Olovi

Ånstad. Frásøgnin er frá 1989, og er um"Silvurtoskin", fiskikappingina hjáLions Club í Tórshavn.

Mynd tikin tá Olov Ånstad á fyrsta sinni kom til Føroya við "Tjaldrinum" í mai1948.

Á Kongabrúnni í 1948.

Ein nú ógvuliga søgu-lig mynd av trappunihjá gamla Tryggingar-sambandinum, ið bleivmjølvað sundur í síðstuviku. Spell, at hendanfyri ungdómin væl um-tókta trappan er farin ísøguna! (Hendan mynd-in er tikin í 1962).

Síða 7Nr. 288 - 6. mars 2003

Hesuferð hava vit valt at prenta eina grein hjá Ånstad um Før-oyar. Greinin stóð í einum svenskum Lion’s Club-blaði í 1989,og er um tiltakið hjá Lion’s Club í Tórshavn, ið nevnist"Silvurtoskurin".

Greinin er á svenskum, vit hava týtt mest torskildu orðini tilføroyskt (standa í klombrum). Greinin er eisini eitt prógv um,hvussu stórur Føroya-vinur Olov Ånstad er! Olov er sjálvuraktivur í Lions Club í Malmköping.

Olov Ånstad,MMaallmmkkööppiinngg

Låt mig först meddela (boða/siga frá)något om detta land - Färöarna - "étselvstyrende folkesamfund indenfordet danske rige" - som det står i själv-styreslagen av år 1948. Utrikespolitisktär Färöarna danskt. Inrikes har lagting-et, Europas äldsta lagstiftande försam-ling, succesivt tagit över merparten avall lagstiftning och styr genom sin egenregering - Landstyret - Färöarnas liv ochverksamhet med numera (nøkrum) fåundantag. C:a 45.000 invånare bor påde 17 bebodda öarna och huvudstadenheter Tórshavn, som har ca. 15.000 inv.Och här - där lagtinget med landsyreoch lagman/regeringschef befunnits iöver 1000 år, finns ögruppens endaLions Club, bildad 1966.

Helt beroende (bundin at) fisketMänniskorna är här till 99% beroendeav sitt fiske. Främsta fritidssysselsätt-ningen (ítrívið) är också fiske. Fast imotsats till yrkesfisket, sker det i små-båtar, numera ofta av plast och likn-ande våra, om än gjorda för fjordfiske,där det är blåsigt (nógvur vindur), menframför allt mycket besvärlig ström.

Femton LionsbåtarFemton "Lionbåtar" genomförde täv-lingen (kappingina) och sammanlagt26 man var med. Vem skulle bli 1989

års Fiskekung och få inteckning (navn-ið graverað) i "Silvurtoskin" (Silver-torsken).

Lördag 7. okt. kl. 08.00 lade man ut.Kl. 17 skulle alla båtar vara återkomna,och fisken vägas.Den båt som fått mestfisk - i kilo räknat per besättningsmannoch som inte fått några "prickar"(minusstig) för ojuste (óregluliga) fiskeeller navigering, får en inteckning i detlika eftertraktade som dyrbara vand-ringspriset - Silvurtoskin - och ytterlig-are några som kom närmast segraren(sigursharran) fick också priser. Klock-an 6 på lördagskvällen såldes hela dentotala fångsten och pengarna gick till"aktivitetskassan". Totalt fångades1.537,5 kg. och Ivan Holm med sin båt"Tóra" vann Silvertorsken 1989 genomalldeles (púra) ensam i sin båt dra upp116,5 kg. I genomsnitt fick de 26 Lionssom deltog, 59 kg. vardera (hvør),vilket betecknades som "mycket då-ligt". Endast (Bert) torsk gillas (telurvið). Kungsfisk, sej och "onyttig" fiskräknas inte med i fångsten.

Pannkakor och kaffeTill arrangemangen vid denna tradion-ella fisketävling hör (hoyrir til) attLioness bjuder alla de återvändandefiskarna på pannkakor och kaffe ochsedan torshamnsborna (havnafólk)gjort sitt och köpt all fisken samladesalla Lions med Lionesses till dans ochdå spelade spelmännen från Nólsoy -

en ö utanför huvudstaden Tórshavn, tillvars båtbärgningssällskap (hvørsbjargingarfelag) 20.000 kr. av över-skottet överlämnades. Havet och fjord-arna är farliga och det händer att dessasmå båtar råkar í (enda í) sjönöd ochmåste få hjälp av sjöräddningen. Lionsbidrog därmed till ett för alla färingar"sjönära" problems lösning. Lions ClubTórshavn är en uppskatad (nógv av-hildin) serviceorganisation, som samlarinn medel (hentleikar) också för andrabehov.Ändå är de inte ensamma om att"tulla" (útvega) allmänheten på medel.Syföreningar och idrottsklubbar runtom på ögruppen är vana vid att åstad-komma (útvega) tiotusentals kronoräven på mycket små orter.

Färöarna spännande upplevelseVi åker (ferðast) - de flesta av oss - gan-ska tanklöst hit och dit och får i bästafall med oss hem en mörkare hudfärgän vanligt, fast den sedan snart for-svinner. Den som kan undvara sol-brännan, men i stället (ístaðin) vill varamed om (vilja uppliva) saker de garant-erat aldrig glömmer, rekommenderasatt följa med på en dryg (góða) veckatill Färöarna. Lämpligen (klókast) börman då välja slutet av juli, för den 29.juli inträffar Ólavsøkan - det vil sägaöfolkets nationaldag,då också lagtingetöppnas. Ögruppen har ca 45. 000 med-borgare och man får nog lätt (skjótt)uppfattningen att dom alla samlas den

dagen i huvudstaden. Högtidligheternai kyrkan, processionen till lagtinget,musik,körsång och tal åtföljd (eitt ótal)av tävlingar i allehanda (hópin) färö-iska bedrifter. Mat och dryck i mängdoch specialitéer.

Grindadráp - ett blodigtskådespel (sjónleikur)Chansen finns att det kan bli Grinda-dráp i någon vik - ett blodigt skådespel,som troligtvis skulle förära (skaka)varje miljö och djurvän, men som ärattraktion man inte bör tala illa om närfäringar hör på. Besök på ensliga bo-platser - till ex. på Stóra Dímun där detbara bor en familj. När djur skall häm-tas eller frun (konan) i huset skall tillBarnsbarsel användes en kran, men enlina och sele för att komma ned til denvakande båten.

Fantastiska fiskevattenMen nu finns det helikopter om detkniper. Fjordfisket är fantastiskt. Vadsägs (siga til) om att ro hem en hälle-flundra (kalva) upp till 100 kg.på krok-en? Och vilket vägnät man åstadkom-mit. Även (sjálvt) till småbyar med 15-20 hushåll går det nu slingrande (nógvsving?), men asfalterade vägar med entunneltäthet som troligen saknar mot-stycke i världen.

"Silver-torsken" - skojfrisk aktivitet (stuttlig og frísklig kapping)i de nordiska nationernas minsta huvudstad

Eystara Bryggja í 1948. Myndin er tikin umborð á “Tjaldrinum” .Ungir havnarborgarar ganga niðan Konradsbrekkuna (Grím Kambansgøtu).

Síða 8 Nr. 288 - 6. mars 2003

Granskingarstyrkur úrFólkaskúlagrunninum

Fólkaskúlagrunnurin er ein sjálvsognargrunnur, iðskal veita granskingarstyrk til verkætlanir í náms-frøði innan fókaskúlaøkið. Grunnurin skal serligastuðla verkætlanum, sum kveikja og menna ar-beiðið í føroyska fólkaskúlanum.

Grunnurin kann lata upp til 75% í stuðli av tí virðis-øking, sum stendst av rentutilskriving, vinningsbýtio.tl. í undanfarna tvey ára skeiði. Stuðulin verðurlatin eftir umsókn.

Samsvarandi galdandi viðtøkum fyri grunnin hevurstýrið fyri grunnin gjørt av, at 100.000 kr. íaltkunnu játtast sum granskingarstyrkur til eina ellafleiri verkætlanir, sum eru:

• námsliga kveikjandi fyri undirvísingina ífólkaskúlanum

• námsliga mennandi fyri fólkaskúlan

Stýrið avger, hvørjar verkætlanir verða stuðlaðar,og hvussu stórar stuðulsupphæddirnar verða.

Tey, sum eru áhugað í hesum, kunnu søkja særgranskingarstyrk samsvarandi omanfyri nevnduætlanum.

Umsókn saman við nágreiniligari verkætlan skalinnan 1. apríl 2003 verða send til

FólkaskúlagrunninMentamálaráðiðHoyvíksvegi 72FO-100 Tórshavn

MMeennttaammáállaarrááððiiððFólkaskúladeildin

Hús í Havn til søluUm hóskandi boð fæst, verður ognin í Hvanna-sundsgøtu 12 seld.

Húsini eru eini tvíhús uml. 75m² í tveimum hædd-um, og eru innrættað við 2 kømurum, stovu, baði-verilsi og vaskirúmi í niðari hæddini. Á ovaru hædd-ini er køkur og stova í einum, 2 kømur og baði-verilsi.Friðarligt umhvørvi og gott útsýni. Grundøkið er257m².

Nærri fæst at vita við at venda sær til skrivstovuokkara.

Skrivstovusamstarv

AdvokatvirkiðPáll Nielsen, adv. Eyðhild Skaalum, adv.

Sigmund Poulsen, adv. Hans Trygvi Teirin, adv.

Skansavegur 1 • Postsmoga 85 • FO-110 TórshavnTlf. 312227 • Fax 312241 • e-mail: jus@post.olivant.fo

telefontíð kl. 10 - 12 & 14 -16 / fríggjad. 13 -15

Hin 29. sept. - mikkjals-messudag - fylti ein kend-ur klaksvíkingur, JohanLamhauge, 80 ár. JohanLamhauge ella Lamba-Johan, sum hann vanligaverður nevndur,er bónda-sonur úr Lamba, menkom á ungum árum tilKlaksvíkar til hjálp hjásystrini Onnu Katrinu,sum tíðliga var vorðineinkja. Tá ið hon seinnigiftist uppaftur við Poul

bónda í Niðristovu íGerðum gjørdist Lamba-Jóhan húskallur teirra tilhann 30 ára gamal giftistog búsettist á Vágsheyg-num.

Arbeiðssamur og rask-ur maður hevur verið,skilamaður bæði á sjógviog landi. Ikki kann tað

sigast, at hann hevur ligiðá løtu síðuni ella tikið særav løttum. Nei, hann hev-ur altíð viljað staðið har,ið á stóð. Hjá honum sumhjá so mongum hevurhjallurin verið á sjónum.Hann róði í mong ár útvið róðrarbáti, bæði íSuður- og Norðurhavið,

og tá ið motorbátarnirkomu, gjørdist hann for-maður á "Klakki", oghetta starv røkti hann ílanga tíð. Miðamaðurman hann hava verið sumfáur, men nú fer at tynn-ast millum teir, sumkendu hvønn plinka oghvørt havmið.

Hesi seinni árini hevurhann mest ligið á landi,sjálvt um hann av og ákann fara á flot við teim-um ungu, sum ynskja atfinna tey ymsu miðini.

Sum veltingarmaðurhevur hann verið av teim-um bestu. Øll jørð, sumhann hevur havt í hond-um, er botnvelt.Tað bestadømi i so máta er hansaraarbeiði í trøð J. F. Kjøl-bro's, sum hann hevurvelt úr enda í enda.

Hóast 80 ár er hannótrúliga raskur og vilóivað enn eina tíð ikkisiga seg undan at veltaeitthvørt stykki upp úrnýggjum.

Um hann og konan livatil 29.okt. h.á. kunnu teyhalda gullbrúðleyp.

Eg ynski honum til-lukku við vón um nógvargóðar arbeiðsdagar enn.

SS..

Tað var Lamba JohanÍ myndarøðini hjá Olov Ånstad høvdu vit í seinasta blaði hesamyndina, har vit sóknaðust eftir, hvør hann var.

Tað var skjótt at vitfingu greiðu á, at hettavar Lamba-Johan í Klaks-vík. Hann var longukendur á skrivstovu FFsav eini merkiligari tilvild.

Í 1936 kom út 25 áraminningarrit hjá Før-oya Fiskimannafelagi.Hesum vóru vit í uppi-setur við. Ein dagingreiðir Dan Petersen,fyrrverandi tingmaðurfrá, at hetta ritið er tilsølu í H.N. JacobsensBókahandil. Vit keypatað og inni í ritinum ligg-ur ein gomul Dimma-lætting frá 06.10.1945,har tað júst er ein greiní samband við at Lamba-Johan hevði fylt 80 ár.

Hesa greinina prentavit her:

Hann kom í Gerðar 17 ára gamalat verða hjá systur síni Onnu Kat-rinu sum var gift bónda í Niðru-stovu. Lambajóhan var føddurMikkjalsmessudag í 1865 og doyðií mei 1955,og varð sostatt tætt viðtey 90.

Hann var av allarbestu útróðrar-monnum her í Gerðum, og varhann tað, longu áðrenn hann komí Gerðar. Kann millum annað siga,at tá í tíðini var ikki lukkuligt at

hava smettað ýtini á miðum,plinkun ellum grynnum.

Tað skal vera honum sagt tilheiðurs, at hvussu teir so roynduat fáa hann at fortala seg, eydnað-ist tað ongantíð. Hetta havi eghoyrt teir sum róðu út saman viðhonum siga.

Børnini hjá Lisu og Jóhan, fingueftirnavnið, Johansen. Tað manvera í seinasta enda av tí tíðinibørn fingu eftirnavnið av fornavnipápans.

Kendi Ziska Jacobsen, millumGarðarnar var giftur, við Jóhonnu,dóttur Lambajóhan.

Jógvan kennir eisini Ånstad.Um hann sigur Jógvan:Filmin Olav tók upp í 1949 avkongavitjanini, hevur kommunanher latið spælt inn á video viðteimum grammofonplátunum, egtók upp av somu vitjan. Hesarupptøkur vóru vístar Drotningini,tá hon var her á vitjan fyri nøkr-um árum síðan.

Olav var her aftur í 1989 ogstakk inn á gólvið fyri at heilsauppá okkum.Tað er stór broytinghend á tí tekniska fjølmiðlaøki-num hesi 40 ár, men víst uppafturstørri hesi 14 ár sum farin eru,síðan hann var her.

Tá tveir útróðrardagargóvu kr. 3,16.Í 1946 gav Robert Joensen út bók-ina "Útróður 1845-1945". Johanvar ein av hansara heimildarmonn-um viðvíkjandi útróðrarleiðum.

Vit fara at endurgeva eitt brot úthesi bók, har Lambajohan greiðirfrá ári við lítlum fiski. Hann sigur:Tað var um várið 1888. Vit fórunorður á hav við "Gerðabátinum",settu okkara línureiðskap, dróguog so aftur til hús. Vit fingu kr.1,66 í part. Tá vit komu aftur atlandi, skuldi báturin "Samognin"norð á Hav.Albert Matras á Heyg-um var formaður. Honum restaðiein mann í fulla skipan og baðmeg koma við. Eg rann til hús atfáa mær ein bita. So avstað aftur.Vit komu aftur í øllum góðum,men fongurin var lítil,bert kr.1,50í part.Tá eg kom aftur henda túrinhevði eg verið burtur í tvey sam-døgur uttan at hava sovið, eghevði róð um 63 fjórðingar, og til-samans var lønin kr. 3,16. Hettavárið var stak ringt til fisk. Taðhendi seg túrir, at bátar komuaftur so at siga sørir, einar tríggjar-fýra fiskar á bát. Hetta er tað sør-asta eg veit um at siga.

So tað hevur verið ein rættiligurbrandur, sum Ånstad hevur hitt í1948.

Jógvan Gerðalíð sigur annars um Johan:

Lambar Jóhan tosar við Hanus íÁrnafirði um farnar dagar í út-róðrinum.

- Jú, mangt kann vera atminnast

Síða 9Nr. 288 - 6. mars 2003

SSTTUUÐÐUULL TTIILL VVEERRKKÆÆTTLLAANNIIRR Norrønt Atlantssamstarv (NORA) er stovnur undirNorðurlanda Ráðharraráðnum, ið hevur til enda-máls at menna og stuðla samstarvi millum Grøn-land, Føroyar, Ísland og Noreg og grannaøkini hjáhesum londum. Serligur dentur verður lagdur á atuppskotini til verkætlanir koma frá vinnufyritøku-num sjálvum og at sambond vera skapt millumvinnufyritøkur og tey granskingar- og menningar-umhvørvi, sum eru í NORA londunum

Verkætlanir sum fremja vinnuligt samstarv, menn-ing og gransking á Atlantsleiðini, verða raðfestarovast. Dentur verður eisini lagdur á, at verkætlanir-nar eru nýskapandi og hava flest møgulig av lond-unum við í samstarvunum. Stuðul kann veitast tilverkætlanir har privat vinnuvirki og stovnar og al-mennir stovnar og granskingarstovnar samstarva.

Stuðul kann veitast í mesta lagi 3 ár og er treytaðurav at onnur fígging fæst til verkætlanina.

Umsókn, skrivað á norðurlendskum máli, eigur atfevna um:

- Stutt yvirlit yvir sjálva ætlanina

- Upphæddina, ið søkt verður um

- Heildarfíggjarætlan, ið vísir, hvørjir stovnar ellaeinstaklingar taka lut í útreiðslunum og hvussufígging fæst til vega

- Navn/nøvn á ábyrgdarfólki fyri sjálvaverkætlanina

Meira fæst at vita við at venda sær til NorrøntAtlantssamstarv ella við at vitja heimasíðu okkarahttp: www.nora.fo

Stuðulsumsóknir skulu vera stovninum í hendi íseinasta lagi 1. apríl 2003.

Umsóknir verða sendar til:

NNOORRRRØØNNTT AATTLLAANNTTSSSSAAMMSSTTAARRVVBryggjubakki 12 Postboks 259 110 Tórshavn

telefon: 353110 telefax: 353101e-mail: nora@nora.fo heimasíða: www.nora.fo

Kaj Leo Johannesen, løg-tingsmaður, hevur íSosialinum og Dimma-lætting spurt um støðunahjá Fiskimannafelagnumtil kapping í veiðulið-num.

Hann vísir til okkarastøðu viðvíkjandi kapp-ing í virkisliðnum, og taðskilst millum reglurnar, atKaj Leo ikki heldur, atsamsvar er millum hesisjónarmið um virkisliðiðog so kappingarstøðuna íveiðuliðinum.

Tað kundi verið skrivaðein hóp um hetta evni.Men tað skal ikki gerasther. Men sigast tó, at hó-ast spurningurin er ein-faldur, so kann hannneyvan svarast eins ein-falt.

Taka vit virkisliðið, varjú støðan tann fram tilendan av 80-unum, at hervar talan um planøkono-mi - eins og í Ruslandifyrr.

Ein flakavirkisleiðarivar ikki annað enn einuppsitari. Hann hevðionga ávirkan á prísin,hann rindaði fyri fiskin.Hann hevði onga ávirkaná, hvat hann framleiddi,ella hvat hann fekk fyrilidnu vøruna. Hetta hevðiheldur ikki tann stóraáhugan. Tað, sum ráddium, var at halda seg sonær sum gjørligt til teytøl fyri framleiðsluút-reiðslur, sum vóru ásettkalkulatióni hjá Ráfiska-

grunninum fyri tey ym-isku fiskasløgini. Gjørdihann tað, var honumtryggjað eitt ætlað rakstrar-úrslit, tá roknskapurinskuldi gerast upp. Úrslitiðav hesi skipan var einfíggjarlig vanlukka fyri so-væl virkislið sum fyri sam-felagið yvirhøvur. Størriog størri partur av fram-leiðsluvirðinum fór til út-reiðslur hjá veiðuleiðnumog tess minni var ráð atrinda fyri fiskin. Hettakundi fyrstu tíðina kamu-flerast við hægri studn-ingi, og tá kreppaði byrj-aði, sást greitt úrslitið avhesi skipan.

Hóast í seinna lagi, sovar tað vinnan, her ikkiminst FF, sum fekk lagtupp til tann marknaðar-búskap fyri vinnuna, sumvarð samtyktur á tingi í1988,og sum vendi øllumhesum.Virkini fingu sjálviábyrgdina av keypi ogsølu av fiski og av athalda útreiðslurnar lægstmøguligt fyri at kunnakappast við grannavirkið.

Kann ikki sammetastvið veiðiflotanTað er eitt sindur trupultat síggja, hvussu vinnu-umstøðurnar hjá fiski-skipum kunnu sammetastvið tey á landi, sum teyvóru.

Skipini bæði vóru ogeru undir marknaðar-treytum. Tað, sum umræður hjá skipara og reið-

ara, er at veiða mestmøguligt og at fáa mestmøguligt fyri fiskin. Reið-arin skal sjálvsagt roynaat hava útreiðslurnar solágar sum gjørligt. Hettaer heilt frá keypi av oljusum til vali av fígging ognógv annað. Her erreiðarin nærum fult út"sin egen lykkes smed".

Tað, sum Kaj Leo núsóknast eftir, er eini kapp-ing um fiskiloyvi. Sum taðskilst, skal tann fáa fiski-loyvi, sum vil gjalda mest.Hetta er nærmast einheilt annar spurningur,sum fyrr hevur veriðreistur á meira akadem-iskum støði.

Hetta sigur nakað um,hvussu skjótt vit øll eruum at gloyma. Vit skuluikki fara longur aftur enntil 80-ini, tá tað varð rokn-að sum nærmast óhugs-andi, at skipini nakrantíðkundu klára seg uttan al-mennan studning. Hettavar nærmast fatað sumein náttúrulóg. Men taðer hetta, sum er støðan ídag.Tískil skuldu øll veriðlukkulig um, at tað eftirso stuttari tíð er eydnastat náa einum slíkum -einaferð óhugsandi -máli.

Ein av fremstu orsøk-unum fyri hesum er, attað júst hevur verið fríkapping hjá skipunum,meðan tað manglaði hjávirkisliðnum.

Hugskotið hjá Kaj Leo

um kapping um fiski-loyvi, kemur í hvussu erat merkja eina nýggja út-reiðslu hjá vinnuni. Og attað skal kunna mennavinnuna er ringt at síggja.Tað er neyvan nakrastað-ni í heiminum, at ein slíkskipan er í gildi.

Aðrastaðni berjast teymóti kreppu í vinnuni, ogt.d. í ES vildu tey veriðmeira enn fegin, um teyhøvdu eina vinnu, sumkundi bera seg sjálva. Í EStykist "loysnin" at vera atfáa avtikið fiskivinnuna ístørst møguligan mun.Síggi beint í DanskFiskeritidende, at bretskastjórnin hevur samtykt atveita 675 mill. kr. íkreppuhjálp bert til teirraflota. Ein stórur parturskal fara til upphøgging-arstuðul.

Hinvegin er tað gott, atmenn sum Kaj Leo viljahava kjak um slík viður-skifti. Og einum slíkumkjaki eiga partarnir ívinnuni heldur ikki atvera ræddir fyri.

Svarið uppá spurninginhjá Kaj Leo er, at sjálvsagtgongur FF inn fyri kapp-ing í veiðuliðnum. Menhesa kapping hava vitlongu í eins stóran munsum í virkisliðnum.At einkapping framhaldandiskal stimbrast og menn-ast er ein sjálvfylgja.

ÓÓllii JJaaccoobbsseenn

Svar til Kaj Leo

Kapping ella ikki

Síða 10 Nr. 288 - 6. mars 2003

Verkfrøðingurtil plan- og prosjektdeildina

Starv sum leiðari av plan- og prosjektdeildini hjáLandsverkfrøðinginum er leyst at søkja.

Plan- og prosjektdeildin er deild undir vegadeild-ini.

Til rætta fólkið kunnu vit bjóða eitt spennandiog áhugavert starv, ið er fakliga og persónligamennandi og við góðum arbeiðsumstøðum.

ArbeiðsuppgávurUppgávur, sum viðkomandi í høvuðsheitum kannrokna við at skula røkja og standa fyri, eru hesar:· Gera ætlanir fyri landsvegakervinum· Gera ætlanir fyri trygdartiltøkum· Programmeringar, forkanningar,prosjektering og

prosjektgransking· Eftirlit við verkætlanum og · Myndugleikaumboðan

FørleikakrøvSóknast verður eftir verkfrøðingi við royndum inn-an omanfyri nevndu virkisøki, og er neyðugt, atumsøkjarin dugir at samskipa og leiða arbeiðið ádeildini.

Stórur dentur verður lagdur á góðar persónligareginleikar, og rokna vit við, at viðkomandi er fyri-komandi og hevur góð samstarvsevni, dugir atskipa sítt arbeiðsøki og kann geva sítt íkast tilmenning av arbeiðsplássinum og er førur fyri at ar-beiða sjálvstøðugt, eggja og ganga undan.

SetanarviðurskiftiTænastustaðið verður skrivstovan í Havn. Løn ogsetanartreytir annars verða sambært sáttmála mill-um Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag.

UmsóknirUmsóknir við prógvum og lívsgongdarlýsing (cv)verða at senda til Landsverkfrøðingin,Postboks 78,110 Tórshavn, og skulu verða skrivstovuni í hendií seinasta lagi 10. mars 2003. Brævbjálvin eigur atmerkjast "Verkfrøðingur til vegadeildina".Allar um-sóknir verða viðgjørdar í trúnaði.

Nærri upplýsingar um starvið kunnu fáast frá Finn-leifi Durhuus, leiðari av vegadeildini, á tel. 31 1333, lokal 213 (e-postur: finnleif@lv.fo).

LANDSVERKFRØÐINGURIN

Starvsmannafelagið hevði 42. ársaðalfundin leygar-dagin 23. februar í Havnar Klubba. Felagið hevur ídag umleið 1800 limir.

Rættiliga nógvir limir vóru á fundi og vóru vanligfelagsmál til viðgerðar.

Nevndarval var á skránni og vóru John Kjær ogSelma Ellingsgaard afturvald.Hinir nevndarlimirnireru: Gunnleivur Dalsgarð, formaður, Heini Joensenog Suni Selfoss.

Sum tiltakslimir vórðu vald: Karin Elisa Niclasenog Kartni Ravnsfjall.

Eftirlønargrunnur felagsins hevði eisini aðalfundbeint aftaná og vóru John Kjær, GunnleivurDalsgarð og Jákup Danielsen afturvaldir.

SSttaarrvvssmmaannnnaaffeellaaggiiðð

Tíðindaskriv:Starvsmannafelagiðhavt ársaðalfundurin

Ár 2002, 11. des., løgdutingmenninir Henrik Oldog Gerhard Lognberg,vegna Javnaðarflokkinfram soljóðandi uppskottil samtyktar:

HHeeiitttt vveerrððuurr áá llaannddssssttýýrriiss--mmaannnniinn íí ffiisskkiivviinnnnuummááll--uumm uumm aatt sseettaa eeiinnaa nneevvnnddaatt eenndduurrsskkooððaa lløøggttiinnggss--llóóggiinnaa uumm vviinnnnuulliiggaann ffiisskkii--sskkaapp..

Viðmerkingar:Løgtingslógin um vinnu-ligan fiskiskap kom í gildií 1994. Fyrstu tvey árinibygdi lógin á, at fiskaðvarð eftir eini kvotaskip-an. Men síðan á sumri1996 er fiskiskapurin far-in fram eftir eini fiskidag-skipan.

Síðstu árini hava fleiriog fleiri ivamál tikið segupp um,hvussu lógin skalumsitast, tað vátta ikkiminst tey mongu rættar-mál, sum hava verið fyri írættinum síðstu árini um,hvussu lógin skal umsit-ast. Fleiri av hesum rætt-armálum hevur Fiski-málaráðið tapt, og eigurbara hettar at føra til, atlógin verður endurskoð-að, so rættartrygdin hjáborgaranum verður útint

á besta hátt.Nógv onnur ivamál eru

eisini, t.d. í grein 2, harsagt verður "Livandi til-feingi á føroysku land-leiðunum og tey rættindi,føroyska heimastýrið viðsamráðingum hevur rokk-ið, ella eftir altjóða rættieigur uttan fyri føroyskulandleiðirnar, eru ognFøroya fólks." Eitt annaðivamál er,hvussu útjaðara-num kann tryggjast fiski-rættindi á besta hátt, ogteimum bygdum fiski-rættindi,har útróður mestverður rikin summarhálv-una.

Umframt omanfyri nevn-du dømi kann sigast, atlógin er bæði long ogsera torskild við nógvumendurtøkum. Tað kannikki vera rætt, at lógar-grundarlagið undir okk-ara høvuðsvinnu er sotorskilt, at vanlig fólkhava so at siga onganmøguleika at síggja, hvør-ji rættindi tey hava.

Fyri ikki at seta forðing-ar og avmarkingar í veg-in, so er í uppskotinumikki tikin støða til, hvussunevndin, ið skal endur-skoða lógina, skal verasamansett. Hetta kann fá-ast ábending um undir

viðgerðini í vinnunevnd-ini, um semja kann finn-ast um tað har. Annarsverður tað sjálvandi upptil landsstýrismannin atgera av, hvussu nevndinverður samansett.

Heldur ikki er í sjálvumuppskotinum sett nakarávísur arbeiðssetningurhjá nevndini, fyri ikki atavmarka møguleikarnarhjá nevndini.

1. viðgerðvar 18. des. 2002. Máliðbeint í vinnunevndina,sum tann 19. feb. legðifram soljóðandi álit:

Undir viðgerðini hevurnevndin havt fund við An-finn Kalsberg, løgmann,sum umsitur fiskivinnu-mál, til nýggjur lands-stýrismaður tekur við.

Vinnunevndin ásannar,at tað helst kann blívatrupult at gera eina saml-aða politiska og lógar-tekniska endurskoðan avløgtingslógini um vinnu-ligan fiskiskap undir ein-um.

Vinnunevndin er tósamd um, at tíðin hevurvíst, at nógv ivamál eruum, hvussu lógin skaltulkast, og at ikki minstfiskivinnan hevur ilt við

at meta um, hvørji rætt-indi og hvørjar skyldurlógin ávikavist gevur ogáleggur teimum.

Nevndin mælir tí til, atuppskotið til samtyktarverður broytt soleiðis, attalan í fyrstu syftu baraverður um eina lógar-tekniska endurskoðan ogforeinkling av lóggávuni,ið viðvíkur vinnuligumfiskiskapi, men har hæddtó eisini verður tikin fyriteimum ivamálum, iðtykjast vera í reglum,ásettar við heimild í lóg-ini. Støða kann so hereftirverða tikin til, um takastskal stig til eina politiskaendurskoðan av pørtumav lógini ella lógini sumheild.

Ein samd nevnd tekurundir við málinum, menvísandi til omanfyristand-andi viðmerkingar mælirnevndin Løgtinginum tilat samtykkja uppskotiðvið hesum broytingar-uppskoti:

Orðini "seta eina nevndat endurskoða løgtings-lógina" verða broytt til"gera eina lógartekniskaendurskoðan og foreinkl-ing av løgtingslógini".

Uppskot um at endurskoðalógina um vinnuligan fiskiskap

Ár 2003, týsdagin 11. feb.,boðaði formaðurin fráomanfyri nevnda fyri-spurningi frá Rúna Hent-ze, løgtingsmanni, sumvar soljóðandi:

FyrispurningurVið hvørji heimild í lóginikunnu veiðiloyvi hjá par-trolara og lemmatrolaraleggjast saman?

Eftir hvørjum reglumverður veiðiorkan hjápartrolara og lemmatrol-ara roknað út?

Hvør er heimildin fyrihesum reglum, tá áseting-in í lógini um, at einkunngerð verður útvegaðum, hvussu veiðiorkan

verður roknað út, ennikki er gjørd?

Hvør mannagongd verð-ur brúkt fyri samanlegg-ing av partrolarum oglemmatrolarum?

Hvussu leingi eftir, at eittfiskifar er lagt med alla,kann landsstýrismaðurineftir umsókn veita tilsøgnum veiðiloyvi til annaðfiskifar ístaðin, sum síðanskal verða skrásett innan2 ár eftir, at tilsøgnin ergivin, jfr. § 8, stk. 4?

Viðmerkingar:Í lógini um vinnuliganfiskiskap stendur í § 8, atloyvt er at flyta veiðiloyvifrá einum fiskifari, sum er

lagt med alla, yvir á inn-flutt fiskifar við minniella somu orku.

Í stk. 3 stendur, at veiði-loyvi frá tveimum fiskifør-um, ið eru løgd med alla,kunnu verða flutt yvir áannað far svarandi til, atfiskiorkan ikki verðurstørri enn fiskiorkan til-samans hjá fiskiførunum,sum veiðiloyvini verðaflutt frá.

Í stk. 4 stendur, at verð-ur fiskifar lagt med alla,kann eigarin fáa tilsøgnum veiðiloyvi til annaðfar ístaðin innan 2 ár frá tídegi, tilsøgnin er givin.

Í stk. 7 verður sagt, atlandsstýrismaðurin ásetirí kunngerð reglur um,hvussu fiskiorka verður

roknað úr, og um manna-gond fyri samanlegging.Henda kunngerð erongantíð gjørd.

Í § 5, stk. 12 stendur, at:Fiskifør kunnu ikki skiftahøvuðsbólk.

Fyri stuttum vórðu tveirpartrolarar skiftir út viðtveir størri innfluttar bát-ar. Fyri at javna munin áveiðiorkuni hjá gamla ognýggja parinum verðurveiðiloyvi hjá lemmatrol-ara, sum er lagdur medalla fyri 4-5 árum síðani,innroknað.

Út frá hesum vea hesirspurningar settir.

Á tingfundi 12. feb.2003 varð samtykt, uttanatkvøðugreiðslu, at fyri-spurningurin skal svarast.

Fyrispurningur um veiðiloyvir

Síða 11Nr. 288 - 6. mars 2003

Framhald á næstu síðu

Í seinasta blaði høvdu viteina frásøgn um, tá Sofushjá Christian í Dali, "Loðsi-num", í 1946 fór við ein-um seksmannafari, onkursigur at støddin var meiraeitt fýramannafar, til Dan-markar at vitja dóttrina.Her skal sigast beinanveg-in, at feilur var komin ítann eina mynda-tekstin. Johanna,mamma Christian áHafnia og omma Jo-han, var systir Sofus.

Men pápi Sofus,Christian, fór í 1912eina ferð til Dan-markar á fiskarí-messu við sínummotorbáti "Louise",og var hetta eisiniein serstøk ferð.Vithava havt liggjandimynd av bátinum,har hann liggur íSkovshoved Havnnærindis Keyp-mannahavn. Menvit hava sóknasteftir eini frágreið-ing frá ferðini.Hanahava vit funnið íDimmalætting, og

vit hava fingið loyvi til atendurprenta hesa greinfrá 1980. Teir sum skriv-aðu greinina vóru Pól áKletti og Benny Samuel-sen.

Vit vísa til hesa grein,sum annars eisini hevurannað forvitnisligt atgreiða frá, og lofta vit

okkurt av hesum. Sumt.d. tað sum sagt verðurum Jógvan í Grótinum,sum hevur verið ein rætti-ligur framburðsmaður.Hann legði eisini til brotsat frysta agn í Føroyum,og greiða vit eisini fráhesum.

Vit fara nú at fylgja"Louise" ella rættarisagt "Louisunum"eitt sindur nærri, tíChristian átti ikkifærri enn tríggjarbátar við hesumnavni.Keldan til hes-ar upplýsingar erMarius Rein, dómarií "Borð um borð",sum veit stórt sæðalt um bátar og skip.

Tann fyrsta "Lou-ise" var tann, sumLoðsurin fór til Keyp-mannahavnar við,og sum hendan frá-líka myndin er av.Hetta hevur veriðein snotiligur bátur,men - sum tað sæst -hevði hann ikkistýrihús. Hetta varminni gott í ringum

veðri. Tá mátti róðurs-maðurin standa bundin.

Hetta var júst neyðugthendan túrin, tí veðriðvar buldrasligt báðar veg-ir, hóast hásummar var.Guðrun sigur frá, at eina-ferð Sofus, sum stendurbundin við mastrina,hygg-ur afturum seg, er einginróðursmaður.Tá var hann

júst farin fyri borð! Mentil alla lukku var hannbundin, so hinir umborðfingu hálað róðursmann-in innanborða aftur.

Hendan "Louise" varðseld vestur í Vágarnar, harhon varð kallað "Ørn".Hagani varð hon seld tilKlaksvíkar til Karl Niel-sen og Dánjal Jacobsen.

Tá Loðsurin fór til Danmarkarvið "Louisu" í 1912

Seinast høvdu vit frásøguna um Sofus hjáLoðsinum, tá hann fór við "Guðrun" tilDanmarkar. Hesa ferð hava vitsøguna, um tá Loðsurinsjálvur í 1912 siglditil Danmarkar við6 t. bátinum"Louise"

Tað er helst Sofus, sum hevur gjørt hendan tekstin til upprunamyndina:"Fader’s Motorbaad "Louise" der i Sommeren 1912 gjorde Reisen fraThorshavn til København og tilbage igjen trods Storm og svær Sø.Skovshoved Havn."

Teir draga á "Louise".Hetta er nr.2 í røðini.

Tað er ikki eydnast at fáa nakra mynd avloðsinum. Men hann er tann triðiaftasti

umborð, og innsett hava vit forstørað tannpartin av myndini. Sofus er tann, sum

stendur beint aftanfryi mastrina.

Síða 12 Nr. 288 - 6. mars 2003

Framhald á síðu 17

Karsten Hansen, lands-stýrismaður, keypti fyrstpart og síðan allan bátin.Hann seldi seinni bátin tilHans Johansen hjá Talis, íHavn.Hans seldi seinnibátin inn á Toftir, ogbáturin er ikki til longur.

Tann næsta "Louise" hjá

Loðsinum varð seldur tilKjølbro í Klaksvík,har Óliá Dalinum førdi hana. Ólivar pápi tann seinni kendaútróðrarmannin og løg-tingsmannin Poul JacobOlsen.

Bókin hjá Robert Joen-sen um "Útróður" hevurnokkso fitta umrøðu ogeisini myndir av hesi"Louise", og endurgevavit nakað av hesum tilfari,sum vit meta hevur áhuga.

Hendan "Louise" eitur ídag "Skemmingur", FD49. Eigari er sambærtálmanakkanum Jørgen Jo-hansen, Runavík. Báturiner bygdur í Havn í 1916og tilfarið er eik/fura.Støddin er 11,47 BRT.

So koma vit til ta triðju"Louise". Tann báturin erbygdur í 1925 í Havn av tíkenda bátabyggjaranum

Elias Johansen, sum varEnok í bókini hjá OddvørJohansen "Í morgin eraftur ein dagur", sum varðlisin í útvarpinum fyrinøkrum árum síðani.Støddin er 18 BRT.

"Louise" varð fyrst seld-ur til Dias á Heyggi í Vági.Síðan til eitt felag v. PoulJoensen,ættaður av Trølla-nesi, seinni búsitandi íKlaksvík.

Aftaná at hava skift eig-arar og navn fleiri ferðireitur hann aftur "Tindur",og eigari er p/f Sesam áTvøroyri, t.v.s.Marner Lis-berg, sum, eftir at havaverið lærari, nú er vinnu-lívsmaður við bæði trolar-um og virkjum.

Skuldi onkur vitaðmeira um hesar bátar,vilja vit fegin frætta.

Hetta er triðja "Louise".

Óli á Dalinum, sumførdi "Louise".

Ein av manningini á "Lou-isu" var Harald Joensen.Tað er ofta áhugavert atsíggja, hvussu nógv kanngoyma seg í einum navni,tá kannað verður eftir.

Harald var úr Miðvági,og hann var pápi J. K.Joensen, sum í dag er eitttað kendasta navn innanútgerð til fiskivinnuna.Hendan fyritøkan er tí-skil upprunaliga stovnaðav Haraldi sum "smede-mester og maskinmon-tør". Afturat hesum varhann "Eneforhandler forFærøerne af MOTOREN"Gideon"". Og tað manhava verið í hesum sam-bandi, at hann fór við"Louise", sum júst hevðiein Gideon motor. Hend-

an ferðin var eisini einframúr reklama fyri motor-in.

Men tað sum so eisinihevur áhuga er, at Haraldkom at hava ein serligantýdning fyri Sjómansheim-

ið í Havn. Hann var einav teimum, sum gekk

undan at fáa Sjómans-heimið bygt. Og hanngjørdist fyrsti stjóri á Sjó-mansheiminum samanvið konuni Thominu. Távar J. K. vorðin so vaksin,at hann kundi taka yvirvesturi í Miðvági.

Harald legði frá særvegna sjúku í 1940, táhevði hann verið stjóri í17 ár. Eftir hann tókdóttirin, Olivia, við, oghon sat í 5 ár.

Hetta er vert at nevnanú, Sjómansheimið fyrstadagin verður 80 ár. Tað

eru slíkar eldsálir viðhjarta fyri okkara sigl-andi, sum yvirhøvur havagjørt tað møguligt at fáa

Sjómansheimið, sum hev-ur havt sera stóran týdn-ing fyri okkara siglandifólk.

Her síggja vit tey bæði Harald og Thominu.

Teir sum vóru við "Louisu"

Her síggja vit brævhøvdið hjá Harald, har Gideonmotorurin er partur av búmerkinum.

Her síggja vit Johan, Hannemann, og konuna Hanna, ættað úr Sørvági, saman við børnunum.Frá vinstru í fremsta rað: Ingrid, Mikkjal, Herman og Borghild.

Aftanfyri: Eli og Kissa "hjá Kissa".

Harald Joensen Norðoya Fornminnisfelag varðveitir ein av teimum gomlu motorbátinum,nevniliga "Nólsoyar Páll", sum liggur á vágni.

Johan Christiansen, van-liga kallaður Hannemann,var havnarmaður. Hannfórst við "Martu" í 1929,men hann kundi eins vælfarið við "Louisu". Hannstóð til róðurs, meðanSofus stóð bundin viðmastrina. Eina ferð, Sofusvendir sær við, er Johanfarin fyri borð! Tíbeturvar ein endi á honum, sohann varð bjargaður.

Johan var føddur í1888. Í 1908 tók hannskiparaprógv. Í 1923 keyp-ti hann skipið "Hanna" úrHull,men seldi tað aftur í1929 til Mortensen menn-inar.

Men í 1929 var Johan

við fransaskonnartini"Martu", sum var eittstórt skip, tað tók 1800-2000 skippund. Í oktob-er fara teir niður at landafiskin, sum teir høvdufingið undir Grønlandi.Tað kom av ringasta ill-veðri á teir, og skipið fórat leka. Teir royndu athalda lens, men ikki bartil. Komnir framvið FairIsle í Hetlandi sakk"Marta". 5 mans vórðubjargaðir av enskum trol-ara, men tveir mansdoyðu,og teir vóru kokk-urin og Johan. Eftir satkonan, Hanna, við 6børnum.

Johan Christiansen

Vit vilja greiða eitt sindur frá teimum monnum sum umframtfeðgarnar Christian og Sofus vóru við henda túrin.

Síða 13Nr. 288 - 6. mars 2003

Høvið beyðst nakrar vik-ur aftaná, tá vit fingu høv-ið at koma umborð eindagin, sovæl "Brimil" sum"Tjaldrið" skuldi roynaoljusperringar inni áSkálafjørðinum. At forða

fyri oljuvanlukkum er júein av størru uppgávu-num hjá Veiðieftirlitinumog Sjóbjargingarstøðini.Og sum tað frættist ítíðindunum, er tað alsikki so sjáldan, at hetta er

aktuelt. Afturat hesumkann vandin gerast størri,tá/um vit fáa eina olju-vinnu.

Tí er neyðugt altíð atvera á varðhaldi og athava regluligar venjingar,

ÁÁ ffeerrðð vviiðð BBrriimmlliiFF-bblaðið verið við til at leggja oljusperringar

Skúlastova umborð.

Á brúnni: Frá vinstru: Skiparin Jákup Müller, stýrimaðurin Julian M. Juul, JensMidjord, Jóan Jacob Jacobsen, frá Sjóbjargingarstøðini.

Hesir umboðaðu Sjóbjargingarstøðina: f.v. JóanJacob Jacobsen og Regin Zachariassen.

"Kokkurin er góður..." Magni Durhuus.

Í seinasta blaði høvdu vit eina umrøðu av fundi umborð á"Brimli" í sambandi við eina verkætlan um Telemedisin. Vitkoma annars seinni at greiða frá gongdini í hesum máli.

Í hesum sambandi varð avrátt, at onkran dag tá høviðbeyðst, skuldi FF-blaðið koma ein stuttan túr við "Brimli", sotað kundi síggjast, hvussu arbeitt verður við hesum nýggjavaktarskipi.

Síða 14 Nr. 288 - 6. mars 2003

so skjótast gjørligt kannverða atborið, tá tørvuriner veruligur. Tí skal einslík venjing fara framminst tvær ferðir árligahjá hvørjum skipi.

Við í ferðini hendandagin vóru eisini tveyumboð fyri Sjóbjargingar-støðini. Tað er hendan,sum eisini hevur ábyrgd-ina, um tørvur er fyri til-tøkum á hesum økinum.

Beinanvegin, komið erumborð, merkist, at herer talan um eitt skip, harserligur dentur verðurlagdur á trygd.Beinanveg-in vóru gestirnir vístirrunt á skipinum við atlititil trygd, og hvatið hvørskuldi gera í eini vanda-støðu.

Snotiligt skipAnnars er talan um eitt

sera snotiligt skip við øll-um hentleikum. Tað mábert endurtakast, tað sumfyrr er sagt:Tað eru fá øki,sum eru so nógv broytteftir stuttari tíð, sum um-støðurnar hjá teimumsum sigla, og hetta kunnuvit bert gleðast um.

Men sagt verður atskipið rullar sera illa, ogtá veðrið er ringt, er taðikki serliga liviligt um-

borð.Tað er ringt at skilja,at hetta skal bera til viðeinum so nýggjum skipivið allari teirri tøkni, sumhevur verið til taks. Mensagt verður, at arbeittverður við at fáa bøtt umhetta.

Manningin er 12 mans,og tá manningin er um-borð helvtina av tíðini, soeru tvinnar manningar.

Manningin umborð var

bæði blíð og fyrikomandi,so umstøðurnar fyri ein-um góðum degi vóru tilstaðar.

Oljusperringinverður pumpað uppAftaná at útgerð varð tik-in umborð í Havn, varðfarið inn á Skálafjørðin,har útgerðin skuldi royn-ast.Oljusperringarnar erurullaðar uppá á eina

trumlu.Tær er í tveimum,og er hvør longdin 200metrar. Sigast kann, athetta er ikki nóg mikið tilat fyribyrgja eini heiltstóra vanlukku. Tá krevstein heilt onnur útgerð.

Oljusperringin verðursett eins og ein nót, mentað gongur ikki so skjótt,tí hon skal pumpast upp,so hvørt hon verður sett.Sperringin er býtt upp í

Her verður riggað til. Slangan er tann, sum verður nýtt til at pumpa olju úrsjónum.

Í messuni: f.v. Bárður Dal Christiansen, sum forrestin er langabbasonur SofusDal Christiansen og oldurabbasonur loðsin, Ragnar Mouritsen og Palli Olsen.

Í messuni: f.v. Julian Juul, Símun Dahl, Jarmund Berthelsen, Almfinn Jacobsen,Rani Rasmussen.

Her verður oljusperringin "sett". Fyrst skal hin pumpast upp, sektión fyrisektión.

MOB báturin verður nýttur at hála sperringina út frá skipinum. Liðugt er at seta. Sperringin røkkur einar 400 metrar.

Síða 15Nr. 288 - 6. mars 2003

sektiónir, og skal hvørsektión pumpast upphvør sær.

Hetta gekk ikki so vælfyri teir fyrstu 200metrarnar.Tað var okkurt,sum ikki riggaði viðpumpingini. Tí tók fyrrahelvtin av "setingini" 40minuttir. Men brekið varðrættað til seinnu helvtina,og tók tað tá 20 minuttirat seta. Roknast kann við,at eina komandi ferðverður eitt slíkt brek ikkiorsøk til eina slíka seink-ing. Men undir øllum um-støðum má roknast við, attað tekur sína tíð at setaoljusperringina út.

Tá sett er, ræður um atfáa oljuna savnaða, sohon kann pumpast uppav teirri serútgerð, sum erumborð. Tað slepst ikkiundan, at olja og sjógvurverður pumpað umborð ísenn. Men umborð verð-ur sjógvur og olja skyldfrá hvørjum øðrum, ogsjógvurin fer fyri borðaftur.

Tá liðugt er at pumpaupp, verður drigið innaftur, og hetta verðurgjørt á sama hátt, sum tákoyrt varð út. Men núverður luftin sogin úr"slanguni" aftur, og taðgongur skjótari.

Komið varð aftur áHavnina seinnapartin.Viðmyndum verður roynt atlýsa ein dag við Brimli.

"Brimil" hevur fingið sokallaða ISM góðkenning,sum stendur fyri "Alheims kodan fyri tryggumskiparakstri".Tað, sum henda góðkenning merkistumborð, er, at stórt sæð alt skal skrásetast. Hettagevur eisini ein trygd fyri, at øll krøv verða fylgd.Um málsetningin fyri ISM verður sagt í reglugerð-uni:

Málsetningurin við koduni er at tryggja trygd-ina á sjónum, fyribyrgja skaða á fólk ella missav menniskjalívi, at sleppa undan skaða á um-hvørvið, serliga havumhvørvið og skaða á ogn-ir.

Hjá reiðarínum eigur málsetningurin fyri trygg-um skiparakstri m.a. at vera:1) at skipa fyri tryggum skiparakstri og einum

tryggum arbeiðsumhvørvi,2) lýsa trygdarfyriskipanir móti øllum kendum

vandum, og3) framhaldandi betra førleikan í trygdar-

leiðslu hjá starvsfólki á landi og manning-um á skipunum, herundir gera fyrireikingar,um neyðstøður taka seg upp bæði í sam-band við trygd og umhvørvisvernd.

Trygdarstýringin eigur at tryggja:1) at kravdar reglur og viðtøkur verða hildnar,

og2) viðkomandi kodur, stevnumið og aðalkrøv,

sum eru fyriskipað av felagsskapinum, fyri-sitingini, klassafeløgunum og sjóídnaðarfyri-tøkum verða havd í huga.

NýtsluøkiHenda koda kann nýtast á øllum skipum.

Virkandi krøv til einatrygdarstýringsskipanEitt og hvørt reiðarí eigur at menna, seta ígongd og viðlíkahalda eina trygdarstýringsskip-an (SMS), sum inniber hesi til eina og hvørja tíðgaldandi krøv:1) ein trygdar- og umhvørvisverndarpolitikk2) fyriskipanir og arbeiðshættir, sum skulu

tryggja tryggum rakstri av skipi og verju avumhvørvinum samsvarandi viðkomandi al-heims- og flagglandalóggávu.

3) lýst leiðslustig og lýstar samskiftislinjur mill-um land- og skipsstarvsfólk og innanhýsissamskifti á báðum støðum.

4) mannagongdir fyri fráboðan av vanlukkumog avvikum frá ásetingum í hesi kodu

5) mannagongdir at fyrireika seg til, at einneyðstøða kann taka seg upp, at handfaraneyðstøður, og

6) mannagondir fyri innanhýsis eftirliti ogleiðslunnar ummeting av skipanini.

Skipari og maskinstjóri.

Næsta stig er at lora pumpuna niður í oljudýkið.

Og nú verður drigið inn aftur. Luftin verður sogin úr, so hvørt drigið verður.

Og nú verður pumpað.

"Brimil"ISM góðkendur

Síða 16 Nr. 288 - 6. mars 2003

Nú er FF-blaðið aftur á gøtuni við hópin avtilfari - fyrst og fremst slíkum, sum viðvíkirfiskiskapi og sigling.Umrødda tíðarskeið er frá1912 og til dagin í dag.

Í hesum og seinasta blað hava vit havt drúgvafrásøgn um tveir einastandandi feðgar,nevniliga Christian og Sofus Dal Christiansen.Hesar frásagnir meta vit vera eitt týðandi íkasttil okkara siglingarsøgu. Ofta føra slíkarfrásganir til, at meira kemur undan kavi. Eittdømi um hetta er frásøgnin um "Riddaran" í1927, tá sjey mans druknaðu, tá teir fóru inn atavrokna við ein bónda, sum teir høvdu keyptfrá.Vit hava nú fingið samband við abbadóttirhendan bóndan, og hon hevur sent okkummyndir av bóndahjúnum og staðnum, harbóndagarðurin stóð. Hesar fara vit at hava íkomandi blað.

Afturat hesum kann roknast við Kára við Steinog Ånstad.

Í komandi blaði hava vit frásøgn um fýrabeiggjar av Eiði, sum gjørdust skiparar.Tríggirteirra doyðu í bestu árum. Frásøgumaðurin erabbasonur ein teirra, Laurids, nevniliga fjórð-ingsføroyingurin, Morten Jespersen, sum erkendur av okkara lesarum frá øðrum frá-sagnum.

Vit fara eisini at hava frásøgn hjá Jens AndreasHansen í Kollafirði, har hann skrivar um síttsjólív.

Seinasta framløgufreistin hjá tinginum erbeint farin aftur um. Her eru løgd framuppskot frá sovæl samgongu sum landsstýri,sum viðvíkja fiskimonnum.Vit koma at greiðafrá hesum uppskotum og fara sum vanligt atvera á varðhaldi, tá tað snýr seg um at verjaokkara limir.

Komandi blað

Síða 17Nr. 288 - 6. mars 2003

Framhald á næstu síðu

Umframt sjálvar luttakar-arnar á framsýningini,sumbyrjaði mánadagin 2. juniog endar í morgin, verðaFøroyar umboðaðar avsluppini "Westward Ho",sum framsýningardagar-arnar hevur ligið í havn-ini í Kjøpinhavn og eisinigjørt útferðartúrar við inn-bodnum og áhugaðum.

Føroysk luttøka áðurÍ hesum sambandi hevurCarl Johan Bech fyrrver-andi landsdjóralækni, ringttil Dimmalætting og sagt,at hann í umtaluni í bløð-um og útvarpi av fiskarí-messuni í Kjøpinhavn1980 ikki hevur hoyrtnevnt, at Føroyar áðurhava luttikið á fiskarí-messu í Kjøpinhavn,og atFøroyar eisini tá vóru um-boðaðar av skipi ella báti.Carl J. Bech segði, at fram-sýningin var í 1912, og atloðsurin Kristian í Dali íHavn tá var farin til Dan-markar á framsýninginavið motorbáti sínum "Lou-isa". Við bátinum vóru 4mans: gamli loðsurin Chr.í Dali, sonur hansaraSofus Dal-Christiansen,Jacob Hans Jacobsen hjáKaldbaks Peturi, og einfjórði maður, sum hannikki rættiliga kundi minn-ast, hvør ið var. Hettakundu vit kanska finnafram til við at leita í arkivi-num á Dimmalætting,segði C. J. Bech.

Fiskarí- ogmotorframsýningVið at leita í árganginumav Dimmalætting fyri 1912funnu vit fram til, at einskandinavisk fiskarí- ogmotorframsýning skuldiopna í Kjøpinhavn 6. juli1912.

- Framsýningin skuldiverða hildin í húsum,sumvórðu bygd til endamáliðá havnarøkinum í Kjøpin-havn, men meðan fiski-vinnudeildin hevði luttak-arar úr teim skandinav-isku londunum, hevðimotordeildin ein meiri al-tjóða dám við tað at fram-sýnarar úr øðrum lond-um, eitt nú Týsklandi, eis-ini luttóku.

Fingu 75 kr. hvørí ferðastudningiÁhugi fyri at luttaka og

vitja á framsýningini hev-ur eisini verið í Føroyum,og sett var ein framsýn-ingarnevnd fyri føroyskudeildina á framsýningini,har løgtingið valdi 5 limirog Skipara- og Navigatør-felagið 4.

Í Dimmalætting 22. juni1912 stendur, at staturinhevur játtað 1000 kr. ístudningi til føroyskarfiskimenn, sum skuluvitja skandinavisku fiski-vinnu- og motorframsýn-ingina í Kjøpinhavn.FærøAmtskommune hevur játt-að 300 kr., Føroya Bankihevur givið tilsøgn um250 kr. í studningi ogSparikassin 100 kr., so-leiðis at nevndin hevur1.650 kr. at ráða yvir.

Av hesum vórðu 750kr. latnar sum stuðul til 10luttakarar í framsýning-ini, meðan restin fór tilplássleigu,útvegan av fram-sýningarlutum, flutningio.a.

Teir 10 føroyingarnir,sum fingu 75 kr. í part tilat luttaka í framsýningini,verða nevndir í blaðnum,og vóru teir hesir:

Smedemester og Mon-tør Harald Joensen, Mid-vaag, Fisker Mads A. Poul-sen, Skopen, Fisker JohanSofus Christiansen,Thors-havn. Fabrikant og FiskerJohan Evensen, Thors-havn. Smed og FiskerJoen Rasmussen, Klaks-vig. Montør Sofus Jacob-sen, Thorshavn. SmedJens M. Poulsen, Thors-havn.Smed Johs.L.Didrik-sen, Vestmanna. Og Sko-mager og Fisker L.Larsen,Tveraa.

Og blaðið leggur aftrat:Blandt de mange Ting,

der bliver udstillet fraFærøerne, kan vi særlignævne en Firemandsfarermed fuld Udrustning,bygget af TømmermandOle Mortensen, og en fintlavet meget smuk Modelaf en Fiskerslup med altTilbehør: Denne sidste erbygget af og tilhører Post-ekspedient Søren Daniel-sen, Midvaag.

Við 6 tons deksbátiÍ sama blaði fyri 22. juni1912 stendur, at "de Af-stande og Vanskeligheder,man regnede med igamle Dage, er svundne

meget stærkt ind ogreduceret til Ubetydelig-heder; det mærker manogsaa i disse Dage, da dertales om en Rejse herfratil Fiskeriudstillingen iKøbenhavn med en lilleMotorbaad paa godt 6tons. Det er den bekend-te Lods Christiansen, derleder denne interessanteEkspedition; han agter athave tre unge Thorshavn-ere med sig, nemlig: Fisk-erne Sofus og JohanChristiansen samt Mon-tør Jacob H. Jacobsen.

Det vil vække megenOpsigt i Hovedstadenden Dag,den lille færøskeMotorbaad lægger til iKøbenhavns Havn. Ensaadan Rejse hører til detusædvanlige".

Mikudagin 3. juli 1912skrivar Dimmalætting, at"motorbaad "Louise" af-sejlede i Lørdag Eftermid-dag til København. For-uden de fire i Bladet før-nævnte Herrer rejsteSmedemester Harald Joen-sen, Midvaag, med Motor-baaden. Vi haaber, detgode Vejr vil holde sig,saa"Louise" kan faa en finRejse".

Og ferðin niður gekkvæl, tí 5. juli telegraferarloðsurin til Dimmalætt-ing:

Motorbaad "Louise" erankommet til Københavni Dag Kl. 5.Alt vel!

Christiansen.

Og Dimmalætting legguraftrat:

"Denne Tur er ganske u-sædvanlig og meget dris-tig. Samme Dag som denskandinaviske Fiskeri- ogMotorudstilling er aabneti København, lagde altsaaden lille færøske Motor-baad til ved Udstillingenog demonstrerede mereend noget andet, hvadMotoren kan udrette. Be-givenheden maa havevakt megen Opsigt paaUdstillingen,og vi skylderLods Christiansen oghans kække Ledsagere enTak for deres Bedrift".

Í seinna lagiFøroyingarnir hava kort-ini verið í seinna lagi atkoma til framsýningina(flestu luttakararnir skul-du koma við ferðamanna-

skipinum "Vesta" 16. juli),tí í blaðnum 13. juli 1912verður skrivað:

"Dimmalætting"s Kor-respondent meddeler os,at han har haft en Samtalemed Inspektøren for denskandinaviske Fiskeri- ogMotorudstilling.Inspektør-en havde i Samtalens Løbbeklaget, at Færingernehavde været saa sene tilat meddele, om de deltog

og hvor mange der kom.Da vor Korrespondenttalte med Inspektøren,vidste denne intet be-stemt; der var reserveretFærøerne Plads; men denkunde ikke holdes retlænge, da andre af Ud-stillingsdeltagerne havdeforlangt den. Vor Kor-respondent beroligedeimidlertid Inspektørenmed, at der var Færinger

undervejs med Motor-baad, hvorpaa Inspektør-en sagde, at der skuldegøres for dem, hvad derkunde gøres."

Skifti motorFramsýningin man havaeydnast væl hjá føroyskuluttakarunum, og taðgjørdi heimferðin hjá"Louisu" eisini. 27. juli1912 skrivar Dimmalætting.

Dimmalætting á sumri 1980:

Tá fingu føroyingar gullheiðursmerki fyri góðan klippfiskÍ hesum døgum verður hildin stór fiskarímessa í Bella Centri-num í Kjøpinhavn við luttøku av framsýnarum nærum allastaðniúr heimi. Eisini fleiri føroyskar fyritøkur luttaka í framsýning-ini við tí nýggjasta og besta, vit kunnu framleiða á tí tekniskaog øðrum økjum innan fiskivinnu.

Tað kann vera stuttligt at lýsa Jacob Hans við tí viðmæli, sum Chr. Christiansengav honum í 1913:

Jacob Hans kom at sigla stóran part av lívinum. Fyrst úti í verðini, síðan viðteimum bátum hjá Skipafelagnum, sum sigldu millum oyggjarnar.

At hann hevur verið nakað av einum ævintýrara sæst av tí, at hann í 1952 fórvið maskinbátinum "Tusk" saman við m.ø. tí gamla djóralækanum Carl JohanBech úr Føroyum til Danmarkar.

Jacob Hansen doyði í 1977, 85 ára gamal.

Jacob Hans Jacobsen

Herved bevidner jeg undertegnede, at Hr. Jacob Hans Jacobsen af Thors-havn har sejlet med min Motorbaad "Louise" i ca. 10 Maaneder somMotorpasser og har i den henseende vist sig at være sin Stilling fuldt udvoksen, og kan jeg paa bedste Maade anbefale ham som Motorpasser.

Det bemærkes, at omtalte Motorbaad "Louise" af Thorshavn er den før-ste Motorbaad, som tilbagelagde Vejen over Atlanterhavet fra Thorshavntil København.

Tillige bemærkes, at omtalte Hr. Jacobsen har vist sig som en udmærketSømand.

Han har været afholdsmand siden sit 14. Aar og var 21 Aar, da hankom i min Tjeneste.

Thorshavn den 14de April 1913.CChhrr.. CChhrriissttiiaannsseenn,, LLooddss

Hetta var eitt frálíkt ummæli at fáa hjá einum 21 ára gomlum dreingi!

Her er JacobHans til róðursmillum Føroya

og Danmarkumborð á

"Tusk" 40 áreftir, at hann fór

sama túr við"Louise" í 1912.

Síða 18 Nr. 288 - 6. mars 2003

Agnspurningurin herheima tók seg ikki upp aválvara, fyrr enn tað varvorðið vanligt,at útróðrar-menn nýttu línu sumfiskiamboð.Og táið mennút ímóti 1900 fóru at talaum at goyma agn, eitt núsild, í frosti, so høvdu út-róðrarmenn yvirhøvuronga tiltrúgv til, at tað fórat bera til.

At goyma kjøt og tílíkt íkulda er rættiliga gamalt íøðrum londum. Í Róma-ríkinum goymdu teirymist í kava ella ísi, fyri attað skuldi halda seg feskt.Og longu fyri uml. 500 ár-um síðani dugdu menn íEuropa tað at frysta við atblanda salt í ís ella kava.

Eins og heima hjá okk-um voldi agntrotið í Ís-landi stórar trupulleikar ífiskivinnuni, tá hon aválvara tók seg upp á hes-um leiðum út móti 1900.Stutt fyri 1900 fluttu

nógvir íslendingar vesturtil Amerika. Har sóu teir,at til bar at goyma kjøt ogfisk rættiliga leingi ífrosti, og amboðini, teirfrystu við, fingu kulda úrblanding av kava og ísi.

Íslendingar, sum høvdufest búgv í Amerika um1890, skriva heim og sigamonnum har, hvussu teirskulu gera fyri at goymasild í frosti. Men eingintykist at svara til hetta.Seinnapartin í 1894 faratveir íslendingar úr Amer-ika og heim til Íslands íteimum ørindum at fáamenn at útvega sær frost-kassar at goyma agn í, soat teir eisini kunnu rógvaút, tá teir annars høvduverið noyddir at liggjaheima vegna agntrot. Taðeydnaðist hesum monn-um at fáa fyrstu íshúsinibygd. Hesi hús vórðu fyltvið kava og ísi á vetri athava til at taka á vári og á

sumri. Og síðani vórðugjørdir frostkassar, hartann frysta sildin skuldigoymast í, so at hon støð-ugt varð hildin í frosti viðblanding av ísi og salti.

Um hetta mundið komuføroyingar nógv til lands íÍslandi.Ein teirra var Jógv-an í Grótinum, JoenRasmussen, f. 1871.

Tá ið Jógvan í Gróti-num sá íshúsini og frost-kassarnar til agngoymslurí Íslandi, var tað honumgreitt beinanvegin, athetta kundi verða av allar-størsta týdningi fyri út-róðurin í Føroyum, ogheimafturkomin fór hannat tala við menn um at fáatílíkt gjørt her heima, húsat goyma kava í og frost-kassar at goyma agn í.

Jógvan í Grótinum varættaður undan Gøtueiði,men búsettist í Klaksvík,har hann kom at virkasum jarnsmiður.Ein dagin

á vári í 1897 høvdu klaks-víkingar fingið nakað avfeskari sild úr Gøtu athava til agns. Jógvan tóktá og frysti nakrar sildir,soleiðis sum hann hevðisæð menn gera í Íslandi.Nú sóu menn, at til bar atbeinfrysta eftir hesumháttalagi. Men um sild -goymd fryst - kundi nýt-

ast til agns, tað vórumenn í iva um.

Jógvan í Grótinum heltá við at mæla monnum tilat fara undir at byggja húsog alt, sum hoyrdi seg til,fyri at kunna goyma agn ífrosti. Tað eydnaðist hon-um at fáa fyristøðumann-in fyri handilin í Klaksvík-ini at skipa fyri, at hetta

skuldi setast í verk. Jógv-an í Grótinum segði,hvussu alt skuldi gerast. Áheystartíð í 1898 vóruhesar frostgoymslur í hús-um, sum vóru 10x12 alintil støddar. Og væl kom atbera til at goyma agn eftirhesum háttalagi, sum ís-lendingar høvdu lært íAmerika, og sum Jógvan íGrótinum hevði lært avíslendingum. Hetta tiltakkom at hava almiklantýdning fyri fiskivinnuna,og eisini í sluppirnarvórðu frostkassar bygdirog vóru teir vanligir ískipum til fyri stuttari tíðsíðan.Um ár 1900 kom ís-hús og frostgoymsla íHavn, og størri ella minnifrostkassar komu so viðog við í flestu bygdum,har til bar at røkja sjógv-in.

Tá ið ravmagnið gjørd-ist vanligt, hvurvu frost-kassarnir av tí gamla slag-num, og bæði á landi ogskipum fáa frostrúmininú kuldan við ravmagni,eins og tey nú í hvørjumheimi at kalla hava hettaslagið av frostkassum tilat goyma mat í.

Jógvan í Grótinum lærir føroyingar at goyma agn í ísiÍ bók síni "Utróður" hevur Robert Joensen eina stóra frásøgnum agn, og um hvussu Jógvan í Grótinum fekk føroyingar attaka við frysting av agni fyri meira enn 100 árum síðani. Íblaðnum "Sjómaðurin" í 1971 hevur Robert eina stytri útgávuav hesi søgu. Sum tað sæst í endurgivnu greinini úr "Dimma-læting", var Jógvan ein framburðsmaður, og fyri at lýsa eittdømi um hetta, endurgeva vit hesa grein:

Jógvan íGrótinum.

"Motorbaad "Louise",Lods Christiansen, ankomhertil i Torsdags Nat kl.12fra København. "Louise"sejlede fra KøbenhavnLørdag Aften Kl. 6, og haraltsaa tilbagelagt Vejenpaa godt 5 Døgn til trodsfor Modvind og daarligSø. Vi hilste i Gaar paaLodsen, der var megetfornøjet med sin Køben-havnertur. "Man vilde bareikke tro os dernede, da vifortalte, vi kom sejlendefra Færøerne i den lilleBaad". "Louise", der paaNedrejsen havde en gam-mel Motor, er nu blevetforsynet med en nyMotor af samme Slags ogKraft. Lods Christiansensraske Tur til Københavner et udmærket Eksempelpaa de færøske SøfolksDygtighed og Kækhed ogen brillant Reklame forGideon-Motoren".

Eisini fuglfirðingará messu"Louisa" hevur ikki veriðeinasti føroyski motor-báturin, sum hevur vitjaðfiskivinnuframsýningina í1912, tí Dimmalætting10. juli hetta sama ár veitat siga, at "KøbmandPetersen i Fuglefjord agt-er at sende en af sine

Motorbaade til Fiskeriud-stillingen i København.Desværre er Vinden nukommet i det uroligeHjørne, saa Baadens Af-rejse antagelig vil bliveudsat, indtil Vejrforhold-ene atter bedres".

Tað hava tey eisini gjørtrættiliga skjótt, tí í blað-num 17. juli stendur, at"motorbaaden "Hilmar",tilhørende Købmand S. P.Petersen, Fuglefjord, af-sejlede i Mandags herfratil København for atgæste Fiskeriudstillingen".

Og at niðurferðin hev-ur verið góð, sæst av tí,sum blaðið skrivar 24.juli: "Søndags ankom Mb."Hilmar", tilhørende Køb-mand Petersen, Fugle-fjord, til København. Deter den anden færøskeMotorbaad, der i Sommerhar vovet sig saa lang Vejover Havet. "Hilmar" hartilbagelagt Vejen i nogetkortere Tid end "Louise".

Á uppferðini hava fugl-firðingarnir við "Hilmari"kortini fingið roynt seg, tíí Dimmalætting 10.augustverður skrivað:

"Fuglefjordsbaaden, derhar gæstet København,kom hjem igen i Ons-dags. Det var en megetdrøj Rejse over Nordsø-

en, da det faldt ind medslemt Uvejr. Nogle af deSøer, der begravede detlille Fartøj, gik op til dethalve af Masten. Der kun-ne selvfølgelig ikke væretale om andet end atdrive for Vejret".

Motorbátarnir bestirÍ Dimmalætting 11. sept.1912 gevur ein av teim10, sum fingu studning tilat fara niður, Joen Rasmus-sen úr Klaksvík, eina met-ing av framsýningini.Hann skrivar m.a.:

"Straks da jeg kom indpaa Udstillingspladsen ogsaa de store Bygningersamt Fiskefartøjerne iHavnen, blev j