Sağlık Hizmetleri Açısından Göstergelerin Önemi: Bozkır İlçesi Örneği

Öz

Sağlık hizmetlerinin arzı bir toplumun sosyal gelişmişlik düzeyini gösteren unsurlardır. Bununla

birlikte bir sağlık personelinin bir bölgeyi tercih etmesi de söz konusu bölgenin sosyo-ekonomik açıdan

gelişmişliğini göstermektedir.

Bu araştırmada sağlık göstergelerinin bir toplum için öneminin ele alınması amaçlanmaktadır.

Ayrıca bu çalışmada Bozkır ilçesine ait hem demografik hem de sağlık verilerinin göstergelerle

sunulması da amaçlanmaktadır.

•

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Hizmetlerinin Sunumu, Sağlık Göstergeleri

•

Abstract

Supply of healthcare services is among the elements that show the social development level of a

society. In addition to this, a medical personnel’s preference of a region shows the socio-economic

development of the region in question.

This study aims to embrace the importance of health indicators for a society. It also aims to present

both demographic and health data of Bozkır district via indicators.

•

Keywords

Health, Delivery of Healthcare Services, Health Indicators

* Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Sağlık Kurumları Yönetimi ve

Organizasyonu Anabilim Dalı Başkanlığı, Konya, TURKEY, [email protected], [email protected],

[email protected]. ** Arş. Gör., Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Sağlık Kurumları Yönetimi ve

Organizasyonu Anabilim Dalı Başkanlığı, Konya, TURKEY, Konya, TURKEY, [email protected].

SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ:

BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE

SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR DISTRICT

Şebnem ASLAN *

Seda UYAR **

1130 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR

DISTRICT

ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR

1. GİRİŞ

Günümüzde sağlık konusu ekonomik, sosyolojik, politik bir olgu olarak karşımıza

çıkmaktadır (Ergüder ve ark. 2000: 103). Sağlık hizmetlerinin üretilmesindeki ana hedef

toplumun bütününün sağlıklı olmasını sağlamaktır (Tekin, 1987: 56). Ayrıca bir ülkenin

sağlık ile ilgili sorunları, o ülkenin gelişmişlik düzeyine ilişkin ipuçları da vermektedir

(Cirhinlioğlu, 2012: 3). Sağlık hizmetlerini talep eden bireylerin bu hizmeti gerekli zaman

ve koşullarda elde etmesi toplumu ilgilendiren bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır

(Alpagun, 1984: 133).Bundan ötürü sunulacak sağlık hizmetleri arzının toplumun talep

ettikleri hizmeti karşılayacak nitelikte olması gerekmektedir (Mutlu ve Işık, 2012:15).

Sağlık hizmetlerinin talebi bir kaza veya hastalık meydana geldiğinde zararın onarılması

yönünde olmaktadır (Leibowitz, 2004:664). Ayrıca bu talep yalnızca tedaviye yönelik

olmayıp bilgi ve destek amaçlıda olabilmektedir (Mills ve Gilson, 1988:44). Buradaki en

büyük amaç ise bireylerin maksimum fayda elde etmeleridir (Campbel ve ark.

2000:1612).

Bir ülkedeki sağlık sisteminin o ülke nüfusunun refahı için gerekli tüm sağlık

ihtiyacını karşılayacak niteliklere sahip olması gerekmektedir (Tıraş, 2013:

126).Bireylerin demografik, ekonomik ve diğer özelliklerini dikkate alarak tüm toplumu

kapsayacak şekilde sistematize edilmesi, sağlık personelin yeterli düzeyde olması ve

yeterli bir finansal desteğe sahip olması sağlık sisteminin uygulamada iyi bir sistem

olmasını sağlayacak özellikler arasında bulunmaktadır (Roemer, 1982: 428-29).Bir

ülkenin sağlık göstergelerindeki durumu ülkenin ekonomik, demografik, sosyal, kültürel

ve politik birçok faktöre doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunmaktadır (Altıntaş,

2012: 1).

Çalışmada öncelikle sağlığın tanımından ve sağlık göstergelerinin bir bölge için

öneminden bahsedilecektir. Sonrasında Bozkır ilçesine ait demografik veriler ve sağlık

alanında bir takım göstergelerle ilçenin gelişmişliği incelenmektedir.

1131 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ


1.1.Sağlık Nedir

Sağlık, evrensel bir kavram olmasına rağmen herkes tarafından kabul edilen tek bir

tanımı bulunmamaktadır (Atabey, 2012; 5). Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) tanımına

göre sağlık, "sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal

yönden tam bir iyilik hali" olarak ifade edilmektedir (WHO, 1948: 100). Genel bir tanım

ise 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun’un 2.

maddesinde “sağlık, yalnız hastalık ve maluliyetin yokluğu olmayıp, bedenen, ruhen ve

sosyal bakımdan tam bir iyilik halidir” (Resmi Gazete, 1961) şeklinde yapılmaktadır.

Her bireyin temel ihtiyacı olan sağlık (Witter, 2002:4) negatif yönden, hastalığın

yokluğu olarak tanımlanırken, pozitif yönden, bireylerin hayata tutunabilme yetenekleri,

stresli duruma karşı koyabilmeleri, sahip olunan psikolojik iyilik ve fiziksel uyum düzeyi,

toplumda iyi ilişkiler kurabilme becerisi şeklinde tanımlanmaktadır (Somuncuoğlu,

2012:3-4). Larson (1991)’a göre sağlık kavramının bireylerin "yaşamlarını

sürdürebilmelerinden", "hasta olmamalarına", "günlük aktivitelerini yerine getirebilme

yeterliliklerine", "mutluluk duygusuna sahip olmalarına" ve "iyilik halinin sağlanmasına"

varıncaya kadar farklı şekillerde tanımlanması mümkün olmaktadır. Robinson ve Elkan'a

(1996) göre de sağlık, tanımlanması zor olan kavramlardan biri olarak nitelendirilmekte

ve hastalığın yokluğu biçiminde ifade edilmesi söz konusu olmaktadır.

Bireyin iyi olma hali yalnızca bedensel anlamda ifade edilmemektedir. Bireyin ruhsal

açıdan kötü durumda olmaması, toplumdan dışlanmış olmaması da sağlığın temel

şartlarından biri olarak kabul edilmektedir (Çoban, 2009: 10). Daha da önemlisi; bireyin

sağlıklı olabilmesi bedenen, ruhen ve sosyal açıdan bir bütün olarak tam bir iyilik halinin

olmasını gerektirmektedir (Tıraş, 2013: 127). Sağlık kavramını oluşturan dört temel

faktör söz konusu olmakta ve bunlar çevre, davranış, kalıtım ve sağlık hizmetleri şeklinde

sıralanmaktadır. Birbiri ile etkileşim içerisinde bulunan bu faktörlerin her biri oransal

önemlerine göre sağlığı farklı ölçülerde etkilemektedirler (Ateş, 2013: 2).

1.2.Sağlık Göstergelerinin Önemi

Sağlık göstergeleri, sağlık durumu ve sağlık sistemi performansını ölçmek ve bu

sayede il-bölge-ülke bazında sağlık durumu ve sağlık performansı arasında karşılaştırma

yapmak amacıyla kullanılan standart göstergeler olarak tanımlanmaktadır (Sağlık


DISTRICT


Bakanlığı, 2007). Bu göstergeler aracılığı ile ülkenin değişik bölgelerinin karşılaştırılması

ve sağlık durumlarının yükselmesindeki gelişmeleri ölçme amaçlanmaktadır. Ayrıca

ayrıcalıklı gruplar ve fakirler gibi toplumdaki belirli alt grupların veya kırsal ve kentsel

bölgelerde yaşayanların sağlık durumları aralarındaki farklılıklar da ortaya

çıkarılabilmektedir (Akgün, 2004: 45).Sağlık göstergeleri kalkınma düzeyini belirleyen

temel faktörlerden biri olduğundan, bu göstergelerin yetersizliği, kalkınmayı negatif

yönde etkilemektedir (Oral ve Sayın, 2013:396).Sağlık göstergeleri bölgenin sosyo-

ekonomik gelişmesi ve temel sağlık hizmetleri için gerekli politikaların analizinde

uygulanan sağlık programlarının gelişiminin izlenmesinde de kullanılabilmektedir

(Akgün, 2004: 45).

Ülkelerin sağlık düzeylerini inceleyerek gelişmişlikleri hakkında karar vermek ve

karşılaştırma yapmak için objektif, standart ve sayısal bir takım kriterlere ihtiyaç

duyulmaktadır. Bu kriterler tüm dünyada sağlık göstergeleri adıyla anılmaktadır

(Altıntaş, 2012: 23). Göstergeler hali hazırdaki bir durumun tanımlanmasına yardım

etmek ve belirli bir zaman aralığındaki değişiklikleri veya trendleri ölçmek için kullanılan

ölçütlerdir ve bu göstergelerin çoğu niceliksel olmakla birlikte bazıları da niteliksel

yapıdadır (Akgün, 2004: 45).Charles ve Mercer’a göre (2004: 1199-1200) sağlık

göstergelerinin hastalık, ölüm ve sağlık hizmetleri konularına yönelen direkt amaç ve

sosyal gelişme, eğitim ve yoksulluk gibi konuları kapsayan endirekt amaç olmak üzere

iki temel kullanım amacı söz konusu olmaktadır. Bununla birlikte gelişme planlamacıları

ve ekonomistler sosyal ve sağlık durum göstergelerini, giderek artan bir biçimde, değişik

gelişme stratejilerini izlemede bir rehber olarak kullanmaktadırlar (Akgün, 2004: 15).



1.3.Göstergelerle Bozkır

Kaynak: TUİK 2015 Raporu

2007 ile 2015 yılları arasında Bozkır nüfusunu ele aldığımızda 2009 yılındaki

artışa karşılık giderek bir azalma söz konusu olmaktadır. Ayrıca yıllar itibariyle de kadın

nüfusunun erkek nüfusundan fazla olduğu görülmektedir.2015 yılı itibari ile kadın nüfus

13797 ve erkek nüfus 13209 kişi olmak üzere toplamda 27006kişilik bir nüfusa sahip

görünmektedir.

Tablo 1. Sağlık Hizmetleri - İlaç ve Eczacılık Hizmetleri

Özel Hastane 0

Devlet hastanesi 1

Özel Tıp Merkezi 0

Doktor Muayenehanesi 0

Diş Hekimi Muayenehanesi 2

Psikoteknik Değerlendirme Merkezi 0

Optisyenlik Müesseseleri 0

Sağlık Kabini 0

Özel Diş Protez Laboratuarı 0

İşitme Cihazı Merkezi 0

Eczane 10

Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015

Tablo 1’e göre Bozkır ilçesinde 1 tane devlet hastanesi, 2 tane diş hekimi

muayenehanesi ve 10 tane de eczane bulunmaktadır. Tablodaki bilgileri göre ilçede özel

16568

16217

16867

15980

15306

14814

14437

14084

13797

15486

15384

16125

15115

14608

14123

13715

13373

13209

32054

31601

32992

31095

29914

28937

28152

27457

27006

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

2 0 1 1

2 0 1 2

2 0 1 3

2 0 1 4

2 0 1 5

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Kadın 16568 16217 16867 15980 15306 14814 14437 14084 13797

Erkek 15486 15384 16125 15115 14608 14123 13715 13373 13209

Toplam 32054 31601 32992 31095 29914 28937 28152 27457 27006

YILLARA GÖRE BOZKIR NÜFUSU

Kadın

Erkek

Toplam


DISTRICT


hastane, özel tıp merkezi, doktor muayenehanesi, sağlık kabini gibi sağlık hizmetleri

bulunmamaktadır.

Tablo 2: Bozkır Devlet Hastanesi Bina Bilgileri

Hastane Bina bilgileri

1 Yataklı Nitelikli Oda 5

2 Yataklı Nitelikli Oda 10

Toplam Nitelikli Oda 15

Toplam Hasta Oda Sayısı 25

Toplam Nitelikli Yatak Sayısı 25

Poliklinik Oda Sayısı 13

Kapalı Alan m2 14.342

Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, 2015

Tablo 2’deki verilere göre 14.342 m2 kapalı alanda faaliyet gösteren Bozkır Devlet

Hastanesi’nde toplam nitelikli oda sayısı 15, toplam nitelikli yatak sayısı ise 25 olarak

gözükmektedir. Toplam hasta oda sayısı 25 ve poliklinik oda sayısı 13 şeklinde

verilmektedir.

Tablo 3: Bozkır Devlet Hastanesi Bilgileri

Klinikler Aktif olarak hizmet vermektedir

(Evet/Hayır)

Acil servis Evet

Genel Cerrahi Evet

Anestezi ve Ağrı Evet

Kadın Doğum Polikliniği Hayır

Dâhiliye Polikliniği (2 adet) Evet

Göz Hastalıkları Evet

Çocuk Sağlığı ve Hastalığı Evet

Kulak Burun Boğaz (KBB) Polikliniği Evet

Diş Polikliniği (2 adet) Evet

Diyaliz Ünitesi Evet

Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015, Bozkır Devlet Hastanesi

Tablo 3’deki verilere göre Bozkır Devlet Hastanesinde 12 tane klinik bulunmasına

rağmen hali hazırda Kadın doğum polikliniği doktor ve personel eksikliği sebebiyle aktif

olarak hizmet verememektedir.



Tablo 4: Bozkır Devlet Hastanesi Hizmet Bilgileri

Hizmet Bilgisi Bozkır

(2014)

Bozkır

(2015)

Konya

(2014)

Türkiye

(2014)

Yatak Sayısı 25 50

Toplam Muayene Sayısı 70.316 65.140

Acil Muayene Sayısı 31.747 32.297

Toplam Yatan Hasta Sayısı 1.177 1.074 375.499 13.034.273

Yatak Doluluk Oranı (%)* 49.7 22.0 63.4 68.7

Ortalama Kalış Gün Sayısı** 3.9 3.5 4.1 4

Yatak Devir Hızı*** 47 21 56.6 63

Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, Sağlık Bakanlığı

*Yatak Doluluk Oranı: Bir yıl içinde yatakların ne oranda hasta tarafından kullanıldığını göstermektedir.

(Yatılan Gün Sayısı x 100) / ( Yatak sayısı x 365) şeklinde hesaplanmaktadır. **Ortalama Kalış Günü: Bir hastanın hastanede kaldığı ortalama gün sayısını göstermektedir. (Yatılan Gün

Sayısı) / (Taburcu + Ölen) Kişi Sayısı şeklinde hesaplanmaktadır.

***Yatak Devir Hızı: Bir yatağın yılda kaç hasta tarafından kullanıldığını göstermektedir. (Taburcu + Ölen)

/ (Yatak Sayısı) şeklinde hesaplanmaktadır.

Tablo 4’deki verilere göre Bozkır devlet hastanesinde yatak sayısı 2014 yılında

25 iken 2015 yılında 50’ye yükselmiştir. Acil muayene sayısı 32.297 iken toplamdaki

muayene sayısı 65.140 olarak görülmektedir. Bozkır ilçesinin diğer sağlık göstergelerine

Konya ve Türkiye karşılaştırmalı olarak bakıldığında, 2015 yılında toplam yatan hasta

sayısı Türkiye genelinde 13.034.273 iken bu rakam Konya’da 375.499 ve Bozkır

ilçesinde de 1.074 olarak görülmektedir. Yatakların bir yıl içinde ne oranda hasta

tarafından kullanıldığına bakıldığında Türkiye ortalaması %68.7 iken, Konya %63.4 ve

Bozkır %49.7‘dir. Bir hastanın hastanede kaldığı ortalama gün sayısı Türkiye geneli 4,

Konya ili için 4.1 ve Bozkır için de 3.5 şeklinde verilmektedir. Tablodaki bilgilere

Türkiye genelinde göre bir yatak yıl içinde 63 hasta tarafından kullanılırken Konya ili

ortalaması 56.6 ve Bozkır ortalaması da 47 olarak görülmektedir.

Tablo 5: Bozkır Devlet Hastanesi Acil Hizmet Bilgileri, 2015

Oda Sayısı 1

Yatak Sayısı 4

Yeşil Alan Muayene Sayısı* 722

Sarı Alan Muayene Sayısı** 1.863

Kırmızı Alan Muayene Sayısı*** 2


DISTRICT


Erişkin Acil Servis Seviyesi 1

Çocuk Acil Servis Seviyesi -

Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği

*Ayaktan başvuran, genel durumu itibariyle stabil olan ve ayaktan tedavisi sağlanabilecek basit sağlık

sorunları bulunan hastalar. **Hayatı tehdit etme olasılığı, uzuv kaybı riski ve önemli morbidite oranı olan durumlar. Orta ve uzamış

dönem belirtileri olan ve ciddiyet potansiyeli taşıyan durumlar.

***Hayatı tehdit eden ve hızlı agresif yaklaşım ve acil olarak eş zamanlı değerlendirme ve tedavi gerektiren

durumlar. Bu durumlarda hasta hiç bekletilmeden kırmızı alana alınır. Hayatı tehdit etme olasılığı yüksek

olan ve 10 dakika içerisinde değerlendirilip tedavi edilmesi gerekli durumlar.

Tablo 5’deki acil hizmet verilerine bakıldığında Bozkır Devlet Hastanesinde acil

hizmetinin verildiği oda sayısı 1, odadaki yatak sayısı da 4 olarak görülmektedir. Acil

müdahale içerisinde yeşil alan muayene sayısı 722, sarı alan muayene sayısı 1.863 ve

kırmızı alan muayene sayısı ise toplamda 2 olarak görülmektedir. Tablodaki bilgilere göre

var olan acil servis yetişkin seviyesinde iken çocuk acil servisi bulunmamaktadır.

Tablo 6: Bozkır Devlet Hastanesi Sağlık Personeli Bilgileri, 2015

Aktif PDC*

Uzm

an s

ayıs

ı Cerrahi 2 6

Dâhiliye 1 7

Çocuk Sağlığı 1

Pratisyen Hekim 4 8

Ebe 5

Hemşire 27

Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği

*Personel Dağılım Cetveli

Tablo 6’daki bilgilere göre Bozkır Devlet Hastanesinde personel dağıtım

cetvelindeki cerrahi uzmanı sayısı 6 olarak gözükürken aktif olarak görev yapan cerrahi

uzmanı sayısı 2 olarak gözükmektedir. Aynı şekilde dâhiliye uzmanı sayısı personel

dağıtım cetveline göre 7 iken aktif olarak 1 tanedir. Pratisyen hekim sayısına bakıldığında

personel dağıtım cetvelinde 8, aktif sayı ise 4 olarak verilmiştir. Ayrıca Bozkır Devlet

Hastanesinde 5 ebe ve 27 hemşire bulunmaktadır.



Tablo 7. Bozkır İlçesiSağlık Personeli Durumu

Aktif Çalışan Personel

Sayısı

Geçici Görevde Olan

Personel Sayısı

Hekim 3

Uzman Hekim

Diş Hekimi

Hemşire 8 2

Ebe 14 2

Sağlık Memuru 1 1

Tıbbi Sekreter 1 1

Toplum Sağlığı Teknisyeni

Çevre Sağlığı Teknisyeni 1

Laboratuvar Teknisyeni

Röntgen Teknisyeni

V.H.K.İ

Diyetisyen

Hizmetli 4 1


Tablo 7’deki verilere göre Bozkır ilçesinde sağlık personeli durumu şu şekildedir.

3 hekim, 10 hemşire, 16 ebe, 5 tane hizmetli, 2’şer tane sağlık memuru ve tıbbi sekreter,

1 tane de çevre sağlığı teknisyeni bulunmaktadır. Toplamda aktif çalışan personel sayısı

32 iken geçici olarak görevlendirilmiş personel sayısı 7 kişi olarak görülmektedir.

Tablo 8. Bozkır İlçesi Sağlık Evleri

Toplam Sağlık Evi Sayısı 13

Aktif Sağlık Evi Sayısı* 7

Sağlık İstasyonu Sayısı 1

Personeli Olmayan Sağlık Evi Sayısı 4

Sağlık Evinde Çalışan Vekil Ebe Sayısı 3 (2 hemşire+1 ebe)

Personeli Geçici Görevde Olan Sağlık Evi Sayısı 2


*Aktif Sağlık Evi: Kadrolu ya da geçici görevli personeli olup hizmete devam eden sağlık evidir.

Tablo 8’e bakıldığında Bozkır ilçesinde 13 tane sağlık evi bulunmasına karşılık

aktif olarak yalnızca 7 tane sağlık evi kullanılabilmektedir. Ayrıca personeli olmayan 4

tane de sağlık evi mevcut bulunmaktadır. Sağlık evlerinde 3 personel vekil olarak

çalışmakta ve 2 personel de geçici görevlendirme ile çalışmaktadır.


DISTRICT


Tablo9. Bozkır İlçesi Sağlık Evleri

Personel

Durumu

(var/yok)

Sağlık

Evi

Nüfusu

İlçeye

Uzaklık

(km)

Binanın

kime ait

olduğu

Bina**

Durumu

Lojman**

Durumu

Soğucak Sağlık Evi Var 779 18 HSM* Çok iyi İyi

Sorkun Sağlık Evi Var 1121 13 HSM* İyi İyi

Çağlayan Sağlık Evi Var 1229 5 Belediye Orta Orta

Hacılar Sağlık Evi Var 713 18 HSM* İyi İyi

Kuşca Sağlık Evi Var 522 12 HSM* Orta Orta

Harmanpınar Sağlık Evi Var 697 10 HSM* Çok iyi Çok iyi

Taşbaşı Sağlık Evi Yok 245 30 HSM* Orta Orta

Hamzalar Sağlık Evi Var 1458 55 HSM* Orta Orta

Dere Sağlık Evi Var 1056 8 Belediye Orta Orta

Dereiçi Sağlık Evi Yok 1613 30 HSM* Orta Orta

Söğüt Sağlık Evi Yok 698 21 HSM* İyi İyi

Kildere Sağlık Evi Yok 465 22 HSM* İyi İyi

Kuzuören Sağlık Evi Var 611 25 - - -


*HSM: Halk Sağlığı Müdürlüğü

**Çok İyi: Hiçbir onarıma gerek yok, sadece yıllık bakım yeterli

İyi: Küçük çapta tadilat ve yıllık bakıma ihtiyacı var

Orta: Şu an için hizmete devam edilebilir. Orta ve küçük çapta tadilata ihtiyacı var.

Kötü: Şu an için hizmete devam edilebilir. Büyük ve orta çapta tadilata ihtiyacı var. Yeni bina planlaması

yapılabilir.

Çok Kötü: Hizmete devam etmesi uygun değil. Herhangi bir bakım ve onarım yapılamaz.Yeni bina

planlaması gerekli

Sağlık evleri Tablo 9’da görüldüğü gibi ayrı ayrı değerlendirildiğinde 4 tane sağlık

evinde kadrolu ya da geçici görevlendirilmiş personel bulunmamaktadır. Sağlık evlerine

kayıtlı nüfusa bakıldığında en düşük nüfusa sahip Taşbaşı Sağlık Evi (245 kişi)

görünürken en fazla nüfusa sahip sağlık evi ise Dereiçi Sağlık Evi (1613 kişi)

görünmektedir. 2 tane sağlık evi binası belediyeye ve 10 tane sağlık evi de Halk Sağlığı

Müdürlüğüne (HSM) ait görülmektedir. Sağlık evlerini bina olarak değerlendirdiğimizde

yalnızca 2 tane sağlık evi binasında onarıma gerek duyulmamaktadır. Bunun dışındaki

sağlık evi binalarında orta ya da küçük çapta tadilata ihtiyaç söz konudur. Sağlık evlerine

ait lojmanlarda da Harmanpınar Sağlık Evine ait lojmanda herhangi bir tadilata gerek

yokken diğer lojman binalarında ihtiyaç hissedilmektedir.



Tablo 10. Bozkır İlçesi Aile Hekimliği

Aile sağlığı merkezi (ASM) sayısı 4

Aile hekimi birim (AHB) sayısı 9

Boş aile hekimliği birim sayısı 1

Sözleşmeli aile sağlığı eleman sayısı 8

Kamu personeli olmayan aile sağlığı

elemanı sayısı

1

Bebek dostu aile hekimliği birim sayısı 8

ASM başına düşen AHB sayısı*

(Türkiye Ortalaması: 3,12)

2.25


*ASM başına düşen AHB sayısı: [Toplam AHB Sayısı / Toplam ASM Sayısı] şeklinde hesaplanmaktadır.

Tablo 10’da görüldüğü üzere ilçede 4 tane aile sağlığı merkezi (ASM) bulunmakta

ve bu merkezlerde de toplamda 9 tane aile hekimi birimi (AHB) bulunmaktadır.

ASM’lerde sözleşmeli eleman sayısı 8 ve kamu personeli olmayan eleman sayısı 1 olarak

belirtilmektedir. ASM başına düşen AHB Türkiye ortalaması 3,12 iken Bozkır ilçesinde

bu rakam ortalamanın altında 2,25 olarak görülmektedir.

Tablo 11. Bozkır İlçesi Aile Sağlığı Merkezi (ASM) Bilgileri

Aile hekimi

birimi (AHB)

sayısı

Aile sağlığı

merkezine

(ASM) kayıtlı

toplam nüfus

Aile hekimi

birimi başına

düşen ortalama

nüfus

Binanın fiziki

yeterliliği*

Mehmet Öz

ASM

5 18.481 3.696 İyi

Sarıoğlan ASM 2 6.182 3.091 İyi

Hisarlık ASM 1 2.211 2.211 İyi

Üçpınar ASM 1 1.998 1.998 İyi

İlçe Geneli 9 28.872 3.208


*Çok İyi: Hiçbir onarıma gerek yok, sadece yıllık bakım yeterli

İyi: Küçük çapta tadilat ve yıllık bakıma ihtiyacı var

Orta: Şu an için hizmete devam edilebilir. Orta ve küçük çapta tadilata ihtiyacı var.

Kötü: Şu an için hizmete devam edilebilir. Büyük ve orta çapta tadilata ihtiyacı var. Yeni bina planlaması

yapılabilir.

Çok Kötü: Hizmete devam etmesi uygun değil. Herhangi bir bakım ve onarım yapılamaz. Yeni bina

planlaması gerekli

Tablo 11’deki verilere göre Mehmet Öz ASM’de aile AHB sayısı 5 ve AHB

başına düşen ortalama nüfus 3.696 kişi olarak görülmektedir. Sarıoğlan ASM’ de 2 AHB

bulunmakta ve AHB başına düşen ortalama nüfus 3.091 kişidir. Hisarlık ASM ve Üçpınar


DISTRICT


ASM’ de AHB sayısı 1 ve sırasıyla AHB başına düşen ortalama nüfus 2.211 ve 1.998 kişi

olarak verilmektedir.

Bozkır ilçesinde bulunan ASM binalarının fiziki yeterliliğine bakılacak olunursa

tüm binalar“iyi” olarak derecelendirilmektedir. Yani binalarda küçük çapta tadilata ve

yıllık bakıma ihtiyaç olduğu görülmektedir.

SONUÇ

Bozkır ilçesi ile ilgili verilere bakıldığında sağlık hizmetleri sunumu ihtiyacı

karşılayacak nicelik ve niteliğe sahip görülmemektedir. İlçe sadece bir tane devlet

hastanesi olması ilçe halkı için alternatif sağlık kuruluşlarından hizmet almalarını

imkânsızlaştırmaktadır. Ayrıca sağlık kuruluşlarının yetersizliği halkı ildeki gerek özel

gerekse üniversite hastanelerinden hizmet almaya mecbur bırakmaktadır.

ASM binaları için ilçe sağlık müdürlüğü tarafından yapılmış olan

derecelendirmede aktif olarak görev ifa edilen binaların hepsinde küçük de olsa bir

tadilata gerek duyulmaktadır. Ülkemizde aile hekimlerinin kırsal kesimlerde verdikleri

hizmetin sınırlı kalmasına (Cirhinlioğlu, 2012: 114) binaların fiziki durumlarını da neden

olarak gösterebiliriz. Benzer şekilde ilçedeki sağlık evleri de hem personel bakımından

hem de bina ve lojman bakımından yeterli bir düzeye sahip değildir.

İlçedeki sağlık için mevcut bulunan insan kaynağına bakıldığında da sağlık

kuruluşlunun yetersizliğe bağlı olarak personel sayısında da kısıtlılık söz konusudur.

Özellikle devlet hastanesinde kadın doğum gibi önemli bölümler doktor ve personel

eksiliği nedeniyle aktif olarak hizmet verememektedir. Bununla birlikte ilçedeki tek

hastane olarak görünen Bozkır Devlet Hastanesi gerek acil oda sayısı gerekse yatak sayısı

bakımından yetersiz görülmektedir. Hastanedeki yatak doluluk oranı, ortalama kalış gün

sayısı ve yatak devir hızına bakıldığında neredeyse Türkiye ortalamalarına

yaklaşmaktadır. Buna rağmen hastane içerisinde hem personel bazında hem de poliklinik

bazında büyük eksiklikler görülmektedir.

Personel sayısına da bakıldığında cerrahi alanda aktif olarak görev yapan uzman

sayısı personel dağıtım cetvelinin (PDC) 1/3’nü ancak karşılamaktadır. Benzer şekilde

dâhiliye uzmanı olması gereken sayı 7 iken hastanede 1 dâhiliye uzmanı bulunmaktadır.



Pratisyen hekim sayısı da personel dağıtım cetvelindeki (PDC) rakamın yarısına ulaşmış

gözükmektedir.

Sarı ve Atılgan’a (2012: 22-23) göre toplumsal yaşam koşulları, coğrafi bölge,

iklim ve yaşam tarzı hastalıklar üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olmaktadır. Bu

nedenle her bölgenin sağlık hizmetlerine duyduğu ihtiyaç da farklı düzeylerde olmaktadır

(Cirhinlioğlu, 2012: 4).

Araştırma kapsamına alınan Bozkır ilçesinin sağlık ihtiyaçları bu nedenle

farklılaşmaktadır. Bölgeye eksik olan sağlık hizmetlerinin getirilmesi, bölge halkının

daha iyi bir sağlık seviyesine ulaşmasında önemlidir.


DISTRICT


KAYNAKÇA

Akgün S. (2004). Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkinliği Araştırması: Hane Halkı Araştırması. TC.

Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzısıhha Mektebi

Müdürlüğü/Başkent Üniversitesi.

Alpugan, O. (1984). Sağlık Hizmetlerinin Ekonomik Açıdan İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İktisat

Fakültesi Mecmuası (Ord. Prof. Şükrü Baban'a Armağan), 1(4), 133-160.

Altıntaş, T. (2012). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerin Sağlık Göstergeleri Açısından Çok

Değişkenli İstatistik Yöntemlerle Karşılaştırılması. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Sayısal Yöntemler Bilim Dalı Doktora Tezi.

Atabey, S. E. (2012). Sağlık Sistemleri ve Sağlık Politikası, Gazi Yayınları, Ankara.

Ateş, M. (2013). Sağlık Sistemleri, Beta Basım A.Ş., İstanbul.

Campbell, S.M., Roland, M.O. ve Buetow, S.A. (2000). Defining Quality of Care. Social Science

&Medicine, 51, 1611-1625.

Cirhinlioğlu, Z. (2012). Sağlık Sosyolojisi. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.,

Ankara.

Çoban, H. (2009). Sağlık Ekonomisi ve Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması.

Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış

Doktora Tezi.

Ergüder, T., Esin, S., Kutlu, L., Kanyılmaz, D. (2000). Birinci Basamak Sağlık Hizmet Sunumunda Aile

Hekimliği/Genel Pratisyenlik. Amme İdaresi Dergisi, 33(4). 103-111.

Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, 2015

Larson J. L. (1991) The Measurement of health. Concepts and Indicators. Greenvvood Press, New York.

Larson, C., Mercer, A. (2004). Global Health Indicators: An Overview. Canadian Medical Association

Journal, 171.

Leibowitz, A.A. (2004) “The Demand for Health and Health Concerns after 30 Years” Journal of Health

Economics, 23:663-671.

Mills, A. ve Gilson, L. (1988). Health Economics for Developing Countries: A Survival Kit. Health

Economics&Financing Programme Working Paper Series, 1(88).

Mutlu, A., Işık, K. (2012). Sağlık Ekonomisine Giriş. Ekin Basım Yayın Dağıtım, 3. Baskı, Ekim, Bursa.

Oral, B. G., Sayın, F. (2013). BÖLGESEL Eşitsizliklerin Sağlık Göstergeleriile Analizi: Manisaİlinin

SağlıkStatüsü.Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 395-411.

Resmi Gazete, (1961). 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, R.G Sayısı:

10705, R.G. Tarihi: 12.01.1961.

Roemer, M.I. (1982). Market Failure and Health Care Policy. Journal of Public Health Policy, 3(4), 419-

431.

Robinson J., Elkan R. (1996). Health Needs Assessment. Pearson Professional Limited. New York.

Sarı, Ö., Atılgan, K. G. (2012). Sağlık sosyolojisi: Hastalık ve Sağlığa ilişkin Kavramsal Tartışmalar.

Karatay Akademi Yayınları, Konya.

Somuncuoğlu, S. (2012). Sağlık Kurumları Yönetimi-I. TC Anadolu Üniversitesi Yayını No:2631,

Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1599.

T.C.Sağlık Bakanlığı, (2007). http://www.tusak.saglik.gov.tr/pdf/surveyans/calismaraporu.pdf,

T.C. Sağlık Bakanlığı, 2015 Faaliyet Raporu.

Tekin, F., (1987). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Ve Finansmanı Sorunu, Türkiye Maliye Eğitimi

Sempozyumu, Gebze, 56-85.

Tıraş, H. H. (2013). Sağlık Ekonomisi: Teorik Bir İnceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 125-152.

TUİK, 2015 Faaliyet Raporu.

Witter, S. (2002). Health Financing in Developing And Transitional Countries, Briefing Paper For Oxtan

GB, The University of York, İnternational Programme, Centre For Health Economics, York, 22.

World Health Organization, (1948). Official Record, Geneve, 2.

Documents

Sağlık Hizmetleri Açısından Göstergelerin Önemi: Bozkır İlçesi Örneği