Sahrur Lugavi Kuran Okumalarim

7/27/2019 Sahrur Lugavi Kuran Okumalarim

1/179


2/179


3/179


4/179


5/179

Sidre Yaynlan: 9Kur'an Dizisi: 4Samsun, 2001

Dr. Muhammed ehrrLgav Kur'an Okumalar

zgn Ad: el-Kitbu ve'l-Kur'n -Kre Musra-

arapa zet: Hle el-r - Mustafa nvertrke zet ve notlar: Mustafa nver

ISBN975-94752-6-X

Bask:

Posta eki Hesab:Mustafa nver 870 224

Sidre YaynlanMimar Sinan Mh. eyh Galip Sk. No: 2/12

55200 Atakum/SarasunTel:O 362 437 81 05

sidreyayinlari@ hotmail.com
http://hotmail.com/http://hotmail.com/


6/179

D R. M U H A M M E D E H R U R

LUGAVIKUR'AN

O K U M A L A R I

SDRE YAYINLARI


7/179

N D E K L E RTrke zd; zae... 7

Arapa zd; zerine... Niin Bu Kitap? 8GR21

slam Dncesinin Temel Sorunlan zerine 22K AV R A M LA R ADORU28

KTAB VE K UR'N - ZKR- FURKN 28NBVVET KTABI 30

RSLET KTABI 30MU HKE M KTAB 31

MTEBH KTAB 32,ZKR 41

FURKAN42KU R'AN VE es-SEB'UL-MESN 44

KELMTULLH44APA IK YETLER (yt beyyint) 47

KEND NDEN N CEK (eUea beyne yedeyh) 50KUR 'N... M BA REK KTAB 51

ES-SEB'UL-MESN53NBVV ET VE RSLET 56RIJH VE M M 'L- KTTB 58

KTAB'IN TAFSL (TAFSL'L-KTB) 60RASL MM'MYDI? 64

TE'V L VE KURALLARI 691-Arab Diline Ballk: 69

2-Tenzl ve Inzl: 693-Tertl73

4-Parac Olmamak 735-yet Btimlerindeki Srlan Anlamak 74

-Bgilerin Karlkk Test Edilmesi Kural (Cross Examination) 75KNAT VE NSANIN CEDEL 76

1-Dhil Diyalektik (Sniyye Telzmiyye) 762-Hric Diyalektik (Sniyye Tekbliyye) 76


8/179

3-Art Zamanl Diyalektik (Sni>ye Tekuby>'e) 764-Metafziksel elikiler ArasndakiDahil Diyalektik 77

nsan Diyalektii ve nsan Bilgi 821. RAHMAN 852. EYTN 86

MUTEZLE VE KUR'N'IN MAHLUK OLMASI PROBLEM 88NSAN BLGNN UNSURLAR 90

1-HAK VE BATIL 902-GAYB VE EHDET 92

3-KULAK - GZ - VE GNL 934-KALP 94

5-AKIL VE FiKR 96VAHY, ALLAH'IN LM VE KAZASI 96

KUR'N BLG NAZARYES 96VA HY 96

a- Canl Varlklarda Organlar; Tabiat Olaylarnda se Grev BilinYoluyla Vahiy 97

b- Mualhaslatnna Yoluyla Vahiy: Ses ve Grnt 97c- Ha tra Gelme Yo luyla Vahiy 97

d- Rya Yoluyla Vahiy 98Nefs Nedir? 99

5- Metafziksel Vahiy 1046- Sesli Vahiy 105

ALLAH'IN LM 105ALLA H'IN LM YAK N MDR HTML MDR? 107

ALLAH'IN KAZASI 109MM L-KTAB, SNNET VE H K IH110TERDE VE BADETLERDE HA DLER 116

1-ENALTHAD 1172-ENSTHAD 119

3-EN ALT VE EN ST H ^ D N BRLKTE BULUNMASI 119

4-BR NO KTA ZERNDE BRLEEN EN ALT VE EN ST HA DM STAK M ZG VEY A AYN TER HAL 122


9/179

5-MSTAKM ZGYE YAKLAAN AMA DOKUNMAYAN ENST HAD 123

6- KAPALI (AILAMAZ) PO ZTF EN ST HAD HAL VEAILMASI CAZ NEGATF EN ALT HAD 123

FAZ (RB)124MA'RUF VE MNKER 129

VASYETLER VE TALMATLAR ZERNE 132SNNET 134

RSLET SNlvJET; 1391- 'Allah'a ve Rasle taat Edm" - Birleik taat 140

2- "Allah'a itaat edin, Rasle taat Edin" -Ayrk itaat 141DEVRMC MCADELEDE VE DEVLET KURMADA SNNET

NEBEV142HADS VE HADS ANLAMA KEYFYET 145

1-Sakal ve Giysi 145

2-Hurna yemek-St imek 1453-Misvak kullanmak 1464-Hilali Gzlemek 146

KADIN VE SLM HUKUKU KRZ147SLMDA KADIN 151

KADIN-ERKEK VE TOPLUMSAL DAVRANILAR 1551-Eyalarn Zneti 157

2-Makamlarn Zneti veya Mekn Znet 1573-Mekn ve ey' Znetin Beraber Bulunduu Znet 157

Zinetin Ksmlar 158KADIN ERKEK LKS ZERNE 1611-Duygusal liki 161

2- Objektif Manada Ekonomik ve Sosyal liki 162Kadnn alma Hakk 163NSAN EHVETLER 163

Kur'an'da Zikredilen nsan ehvetler 165l-Gariz 165

2-ehevt 165

S O N U 1 7 0


10/179

Trke zet zerine...Yllar nce msveddelerini yazarak tamamlam olduum, ama btalihsizliMa- yznden bir trl yaynlama firsat bulamadm almann okuyucusuyla bulumas iin bu kadar zamann gemesi takahi olsa gaêk

Elinizdeki bu kitap, Muhammed elmr'unel-Kb ve'l-Kur'n -Kre

Muasra adh kitabyla Hle el-r'mn elmr'un kitab izerme yapKrefi Kitbi'l-Kb ve'l-Kur'nadh zet almasndan elde edilenTrke zet bir almadr. Balangta hedefimiz sadece Hale Hanmyap zet almay Trkeye kazandrmak. Ancak evirinin liaamasnda mstani kalmadmz asl kitaba mracaaanmzda Arazetin baz ynlerden Muhammed ehrr'un fikirlerini tam olaryanstamad, baz yerlerde de konunun son derece j'zej'sel ilenmyznden anlama kopukluklarna sebep olabilecei endiesiyle kendim

Aâpa zet almayla snrlamadk. Bu caizden kitaptaki pekok kArapa zetten olduka ferkl olarak ve kimi zaman da daim genaklamalarla ele alnm oldu.

Bu kitapta yer alan tm dipnotlar taralmzdan konulmutur. Bunun iismimize retoâns olan aynca bir iaret kojnadk. Ancak Hle el-'yolan dipnotlarda (HU) ksaltmasyla kendisine iaret edilmitir.

Metinlerdeki vurgulamalar zaman zaman asd kitaptan, feyda mlaliedildii duaunlarda da tarafimzdan konmu ve bua dair tefi-

konmamtr.Ayet evirilerinde zellikle bir meal takip edilmemitir. Zira kitablgav mlahazalar dikkate ahnarak yetlere meal venlm^'e allmtr

Son ola-ak msveddelai d defa bgisaya-a yazm zahmetinkaandklan iin eim Feride'ye ve olm Almet Em'e; son okmgerekletirerek ok kymetli dzeltrne ve deerlendinnelerde bulunan dedost Dr.Burhanettin Tatar'a teekkr enek benim im zevkli bir grevdi

ahmak bizden, tevfik Allal'tandr.

Mustafa nva"Kurupelit, 2(X)1


11/179

Arapa ze t zer ine . . . N i in Bu Ki tap?Fikr durgunlua ve entellektel reaksiyonlarm ktlna ramehemen her gn yaynclar, belli seviyede de yaylma imkan eldeden slm ve Kur'an'la ilgili pek ok eseri yaymlamaktadrlar.

Bu yaynlarn byk ksm, nakilden ve yem hibir ey ortaykoymakszn sadece eskiyi tekrardan yalut da gelenee ait deeserleri ihtisar etmekten teye gememek-tedir. Bu yaynlardaki tyeniliin, nceki eserlerin daha kolay bir slpla yemden sunulmve onlarn savunulmas olduu sj'lenebilir.

Baz ada slm yaynlarda ise savunulan grilerin pozitolduunu gstenne adna topik saylabilecek birtakm sapmalarbulunduu gzden kamamaktadr. stelik bu tr sapmalar slmdnceye mukavemet eden aydmlama taraftarlarnn, hattkendilerine "aydmhkhklar!" denen kimselerin kardklar eserlerde zaman zaman ortaya kmaktadr.

Buradan hareketle unu sylemek istiyoruz: nan, samnyezgnlk ve yaratcln kendisinde topland islm yapta zrastlanan bir dnemde bulunuyoruz. Byle bir ortamda zorrastlanan bir eser ortaya ktnda da onun nemsenmesini vkutlamnasm beklemek ok grtilmemelidir.

Takdim ettiimiz bu alma szn ettiimiz nadir eserlerdebirisidir. Bu kitap Cambridge niversitesi evre Mhendislialanndan doktoral, Suriyeli MhendisDr. Muhammed ehrr'un"el-Kur'n ve'l-Kitb"adh eserinin zetidir. Bu zet almay daentellektel insan Hle el-r hanm gerekletirdi.

Eliizdeki eser; kendisinde inan, samimiyet, kltr ve zeknbir araya geldii bir almadr. Yazar onu tamamlamak unnmrnn yiniiibe yln harcamtr. Donsu tm olumsuzluklarstesinden gelip gerekli tm ara ve gereleri hazrlay-acak dereceyapt ie gnlden bal bir insandan bakas bir alma urunyimiibe yln veremez her halde. nan ve kltrle dopdolu byimibe yln, daha nce elde edilmemi ve ulalmam birtakbulgu ve sonulara sahip olmas gayet doaldr. Bu itibarla ulat


12/179

btn sonulara katlmasak bile bylesi bir almann vg vtaktire mstehak olduunu kabul etmemiz gerekir.

Hi mbalaa yapmadan bu kitabn slm kuramlarn veinsanlarn sk skya bal kaldklar selefi statko erevesini abir alma ve arzu edilen sln yenilik yolunda ciddi bir adolduunu ifade etmek isliyoruz. Zira selefi statkoya arbalanlan yerde donmadan baka hibir ilerleme ve gelimenolmayaca aktr...

Eksiklik ve geri kalmlklar gn gibi ortada olmas sebebiyselefi izgiye saldran baz yenilikiler (mteceddidn) ynelttikltenkitlerinde herhangi bir ynteme ihtiya bile duymamaktadrlaAncak"el-Kur'an ve'l-Kitab"adh eserin meUf kelimenin tamanlamyla bir yntemci ve keskin, berrak ve bilimsel bir kafyapsna sahip bir aratrmacdr.Mellif, Eh Ali el-Fris'mn^temellerini att"lgavyntemi"izlemekte ve el-F-isrnin"lgavaratrmalarda e-anlam l olduu san lan lafzlar farkldrla(m yuzan n fi'd-dirsti 'l-laviyye m ine'l-m terdift hilmine'l-mtebyint)eklindeki mehur zdeyiim kendisine anahtaryapmaktadr. Bu anahtar evirdiinde ise kendisine baz yenufuklar almakta ve lafzlarn delletlerinde derinlik kesbetmeneticesinde rneinel-Kitb kelimesininel-Kur'n kelimesindenfarkl olduunu vurgulamaktadr. Bunun gibirislet ve nbvvetkelimelerinin de farkna iaret etmekte ve mtebhler konusunortaya k sebeblerini ortaya koyarak incelemektedir. Ayrc"had" terimiyle ilgih olarak da etimolojik anlam devreye sokarakltlerin ve matematiksel programlarn sonu, ucu yaklamndan

1 Eb Ah el-Fris, 288'de raz yaknlarndaki Fes kasabasnda rabir babayla Arap asll bir anneden dnyaya gelen byk bir dbilginidir. Zeccc, bn's-Serrc, Eb Bekr b. Ha\yt. bn Dreyd, EBekir b. Mchid gibi mehur limlerden ders ald. En nemli eserl

arasnda Mekyisi'l-Lgave el-MucmeFisaymak mmkndr.377/987 ylnda da Badad'da vefat elti. Geni bilgi iin bkz. TDslam Ansiklopedisi, X, 88-89.


13/179


14/179

anlamndakies-sudr ( j j - ^ l ) v e y a"kalpler" demek olanel-kulb(^jM) veyahut"mal ve erkek evlatlar"anlamna gelenel-mlve'l-benn(u j i^ ' ji-Mi) lafzlarnn etimolojik kkenleri iinde szkonusu olabilir. Saydmzbu ve daha baka kelimeler hakkndamellif, etim olojik kken yn tenn mok sk sarlmakta ve Kur'mNassbu kalba sdrmak iin adeta zorlamaktadr. Doal olarakdabu yaklam, mellifinhi de lzumlu olmayan birtakm sonulanzoranlu sonularm gibi dikte etmesine neden olmutur.

Ancak btnbu hususlarnbir eye dellet etmesi gerekiyorsaoda Kur'n'm bjaiklve esizlii olmaldr. nk Kur'an, bykolan hereyden, hepimizden daha byktr.Genilik, kapsambhkvealm zelhklerine salip olan Kur'n'n btn kaplarnn almasve btn hazinelerinin kef edilmesi iin sadecetek bir ynteminkullanlmas 3-eterh olamaz. rnein "lgav yntem" Kur'n'kaplarndan birisini aarken, "psikolojik yntem"de bir bakakapy aralar. Belagat uzmanlarnn Kur'n nazmn mucizev srr

ortaya koyma hedefiyle kullandklar "msik yntemi"de bakabirkapy amaktadr. Yntem olarak Kur'an iaretlerinin bilimsbulularla sergiledii uygunlukve ahenk dorultusunda Onunmucizev konumunu belirlemekde drdnc bir anahtardurumundadr.Bu neslin bugn iin salip olmadama Kur'n'aynelik dahapek ok anahtarnvar olduu, dahada var olacakukusuzdur. Nitekim bugn sahip olunmayan anahtarlarada birbaka nesil ulaacaktr.

Ancaktm bu sylediklerimiz, elinizdekibu eserin sunduu esizve soylu katky, mellifinin belirlibir yntemi kullanmassonucunda elde ettii ayrcalkve stnl, onun gayretini,zekasn, erp atarakze ulaan matematikselve bilimsel kafayapsnve slmn, glve aktif olduu andev problemlerinegs gererek nasl stn geldiini gzler nne serme yolundarabetini hie saymak anlamnda alglanmamaldr... Aksine btbu nitelikler ehrr'un eserini esiz klmaktave onu slm

dncenin yenilenmesi yolunda iddetle acil zmler bekleye

11


15/179

problemlere gl cevaplar sunanbir yar konumunaykseltmektedir.Bu zet kitab yaynlamamznbir baka sebebide, asl kitabn

ok younve hacim asndanda bykbir cilt olmasdr. Asl kitapsradanbir okujmcuj'a gerekten ar gelecek kadar kabarkve kalnolup bykboy yaklak750 sayfadr.Bir baka sebepde, kitabnhret bulmamas, hatta Msr basn yayn organlarncabu esere saltbir iaret dahi edilmemi olmasdr.^ Bunun iin szkonusuzor

dengelemenin stesinden gelmekbir zaruret haline gelmitir.Budnceler ierisinde Hle hannm kran duygularna lyk bvemei sayesinde elinizdeki zet gereklemi oldu.Bu almaderinilim yolcu lar iin ba lang , kendilerini yete rli gren ler iindesoy olarak deerlendirilebilir. Zira okujacuya asl kitabn ierdien nemli konular hakknda genel fikir vemektedir.

Bu vesileyle inallah yaynevimiz" I L j U . _ "Ijirsavay donatan, savam olur"^hadisi gereince 3 'apmak

zorunda olduu grevinbir ksmn yerine getimi olur.

Ceml el-BennKahire, Cemdi'l-hir-1414- Aralk1993

^ Bildiimiz kadaryla Trkiye'dede kitabn varl hakknda maalesefhibir iaret ne^zu bahis olmamtr.

* "Bidyet'I-mctehid ve nihyet'l-muktesd""' Bkz. Buhr, Cihd38 ; Mslim, Cihd135, 136 ; Eb Dvd. Cihd

20 ; Tirmiz, Fedil6 ; Nes, Cihd44 ; Deylem, Cilid26 ; Ahmed.I, 20, 53 ; IV, 115, 116, 117; V. 192, 193, 234.

12


16/179

Ba la rkennceki limler Allah'n kitabm tefsir ve tahlil etme hususunda kk bir gayretten kammamlar ve diL belagat, edebiyat, nahfkh ve bilimsel gelimeler gibi pekok alanda Kur'n' gndemtaunak suretiyle geni aratrma ve incelemelere konu3'apmlardr.Onlarn bu gayretleri ve hemen her alanda Kur'n' konuturmabalar; Mslmann zihninde u dncenin kklemesine nedolmutur: "n ceki limler, sonraki nesillere braknz yeni bir

anlay ortaya koyma lar imkn n. yeni bir keifgerekletirmeleri, akllarn altrma imkn dahibrakmamlardr." Bu yanl ve kkl dncenin doal birsonucu olarak btn almalar, ncekilere ait grlerin bir araygetirilmesinden veya bazlarnn kapal bir grnnaklanmasndan yahutta ncekilerden birinin grnn yinncekilerden bir bakasnn grne tercih edilmesinden teygeememitir... Sonuta da durgunluk ve donma hakim olmutu

ok uzun ve kesintisiz bir zaman Kur'n' ve bizleri nceki limleranlay ve kavraylarna esir eden yaklam, Allah'n kitabnn dertefekkr ve aratrmayla incelenmesini engellemekle kalmamayrca onun tek bana anlalmaya allmasndan bile iddetkanlmasna neden olmutur.

Oysa bizler byle davramakla "o f ^ j V i ^ JJ^\ i j j j j j j i ^ l j " _ "K ur'n' harman layn, nk onda ncekilerin vesonrakilerin ilimleri vardr"sznn ruhuna ve mesela Fahi'eddn

Rz'nin u ifadesine kulak tkam olmuyor muvuz?:"Kur'an'dakiher harfin ve her harekenin m utlaka bir katks, bir an lam vardBeer akllar b u faydalarn an cak bir ksmna ularlar,ounluuna da ulaamazlar. nk insana ilm in az bir ksmverilmitir." phesiz beer akllar, zamann ilerlemesi ve bilgidzeyinin gelimesiyle ilerleme gsterir, buna bal olarak bugbilmediimiz bir eyi yarn bilebilmekteyiz. Szgelimi bugn eiihtisas sahalarnda incelemeler yapan baz ada ilim adamlarn

sahip olduklarna veAllah'n kitabn tefekkr ve tedebbrle

13


17/179

inceleyerek onun anlamve kavramlann kefetmelerini salayandzeye, gemi asnlardaki meslektalar sahip deillerdi.Bilimsel ynden Kur'n'a yaklamlar, ondokuzuncu asrn

sonlarna dom ortaya kmaya balayan modem bilimsel uyanbalamve tefsir kitaplarnn slmn gerek cevherini neredeyseglgelemek zere olan sril hikayelerden arndrlmasveproblemlerin aklc yollaele alnabilmesi iin szkonusu eserlerindetayl ve tenkiti bir bakla incelemnes eklinde grnm

kazanmtr. nk Tevrat, yerel olma niteliine sahiptirve slbuda mtebih olmayanbir kitaptr. Dolaysyla getirdii bilgilerodnemin insannn anlayacave yine o dnemin bilgi seviyesininkabul edebileceibir tertiple ifade edilmitir. Durum byleykennceki lirilerinriz Tevrat'ahas bu ynteme dikkat etmeyerekaz yada ok ortaya koyduklar Kur'an tefsirlerinde Tevrat'adayanmlardr. Sonu olarakda bu srih yonunlar Mslmanlarnkavramlarn ldrm ve hlda ldrmeye devam etmektedir.

Kymetli doktor Muhammedb. Almed el-skendern, merhumslahat eyh Abdrralnnn el-Kevkibve rahmetli hoca MustafaSdk er-Rf gibi baz ada limler Kur'n- Kerm'in oyetinin anlalmasnda modem ilimlerdenve deimez kuramlardanfaydalanma yoluna ynelmilerdir. Doktor Abdlazz sml, Kur'hakknda "Allah'n kitabne tp, ne mhendislik ne de uzaykitabdr ama, bazen bu ilim sahalarna atfda bu luna n tabiatkanunlarna iaretetmektedir" der ve pek ok yetin "gerek

m anasn ancak m odern ilimleri alanlaranlar" sznvurgular,Rahmetli eyh Tantv Cevheri, belkide Allah'n kitabn anlama

konusunda bilimsel akma meyledenve bu 5'ndernler vemieyiok arzulayan, anen mehur limiydi. inde ilh kudretin esizve ilgi ekici ynleri zerinde younlat"el-Cevhir" adhtefsirini ortaya koymak iin uzun yllar harcamve tefsirimn

6el-slm ve't-Tbbu'l-Hads. (HU)

14


18/179

kapsamlve bilimsel ansiklopedi trne daha yakn hale gelmesi iingeni bilimsel aratrma konularm sunarken derinlikli tahlillerbulunmutur. Btnbu abalar''f- ^ Cy s^^l ^ Ul=ja ; "fijVKitap'ta hibir eyi eksik brakm adk"^yetini dorulamak ve bunuispat etmek iin harcanmaktayd. rnein lm filozof Cevhekendini yle tantr: "Ben kevn esizliklere ak, doan n hayre tverici g zelliklerine m eftunve gkyzndeki gzelliklere,yeryzndeki zarafeteve m kem m eUie susam biri olarak

yaratlmm." znt ve krgnlk ierisinde de

"Aydnlarn ouve baz by k limler bilim sel an lamve yorumlardan yzevirmektedir" szlerini sarfeder. "F kh ilm iyle ilgili y etlerinsays yzelliyi g eme zken, sarih kevn yetlerin says yediygem ektedir... F akihler arka larnda binlerc e cilt eser braktlar..."szleriyle de znt ve krgnl doruk noktaya ykselir:Sorgulamaya yle devam eder: "Biz aklmz neden kevn yetlerzerine altrmyoruz?"slm eitim sisteminin ykselmesinitalep ederek de szlerini yle balar: "Belagat ilimleri, Ku r'anilimler inin son u deildir. Belki Kur' n'n sadece lafzlarnilimleridir."

Kur'n- Kerim'in anlalmasnda bilimin nemi zerine"BilimAsrnda slm"(el-slm f Asri'-Ilm) adl eserinde ok bykgayretler sarfederekbu kervana katlanlardan biriside byokimyaclim merhum Muhammed Ahmed el-Gam-v'dir. Mellif eserinilm tefsir ekolnn karsnda duranlar, kevn yetleri ancak nc

Araplarn anladklar kadar eksik anlamalarndan dolay tenketmekte, Kur'n'a sadece Araplarntek balarna sahip olmadklarnaksine onun btn insanlaait olduunu ifade ederek unlarsylemektedir: "Kr'n yetleriniher asrn insan an cak sahipolduu bilgi dzeyi ln ce an lar. Bylelikle herhang ibirzorlama ve sapm a olmada n Y ce Ku r'n'n i'caz yenilendikeAllah'n hccetide yenilenmi olacaktr." Aslnda Yce Kur'n'n

^En'm (6):38.

15


19/179

herhangi bir ksmn tefsir etmeye koyulmu insan hata etmeye hedinsan demektir. Hata ettiinde de hatasnn sorumluluu Kitabdeil sadece kendisine aittir. Aksi dnlecek olursa mfessirhatadan korunmu olmas gerekirdi... Bu artn ise birpeygamberden bakas iin geerli olmad aktr.

Ancak bu tefsir hareketi pek ok lim tarafndan kabul grmedve hareketin nderleri zorlama yapmakla sulandlar. in vehamve ciddiyeti, iinde bulunduumuz asrn ilk yarsnda Suud

Arabistan'da eyh Cevher'nin tefsirinin yasaklatlaraktoplatlmasna kadar uzand. Geleneki limler bu modem akmncekilerin ve tabin tabakasnn gnmzdeki ilimlere ve modekuramlara sahip olmamalar sebebiyle baz Kur'an yetlerinigerek manalarn anlamadklarna dair dolayl ve gizli bir iarolarak alglayarak ve ondan Allah'a snarak stlerim balarnrptlar. Grld gibi bu dunm, aralarnda ak farkbulunmasna ramen limleriniman ve takva ile tabi ve kevnyasalarn bilimsel adan bilinmesiarasnda zihn bir ayrmyapamadklarn gstermektedir.

Ancak bu limlerin farknda olmadklar dier bir dumm dauydu: eyh Cevher saysal stnlklerine ramen milyonlarcmslmann Bat emperyalizminin zulm altnda inim iniminlediklerini aka gmt. Bunun sebebi evresindeki dmlimlerinin ounun belagat ve fkh ilminin dallaryla yetinmeleneticede eitli slm topraklarndaki genlerin modem ilimle

okumaktan nefret etmelerine neden olacak ekilde bu ilimlerkmsemeleri ve onlara tepeden baknalar\d. Bu sretlemslmanlar cehaletin karanlklarnda derin bir uykuya dalarkeBat, ilim sahasnda ilerlemeler kaydetmekte ve toplumlarnn canve aktif bir konumda olmasn mmkn hale getimekteyd. Bunddolay byk hoca Cevher, bilimsel aratmna konularn derin derincelerken yukarda szn ettiimiz don olmayan anlaylaryoketmekteydi. Bu arada ilh kudretin esiz gzelliklerini dikkatl

16


20/179

ortaya karyor ve genleri hibir korku ve ekingenliekaplmadan bilimin btn dallarna ynelmeye tevik ediyordu.Cevher yanlmyordu ve syledikleri bilfiil gerekleiyordu

ada ilmi uyan, eitli kevn ve tabi olaylarla ilgili ilhkudretin esizliklerinden bazlarm aa kard ve buna baolarak bilim adamlar da birtakm gr ve anlaylar daha fazdikkat ve objektiflik ierisinde sunmak iin byk gayret iinoldu. Hatta ncekilerin istiare ve mecaz dorultusunda te'vil ettiklbir ksm Kur'an yetlerindeki gizli anlamlar ok dala ak vsalam bir tarzda aa karttlar. Bunun gibi baz bilim adamlada bilimsel ilerlemenin Kur'an tefsirinde kullanlmas midiybirtakm Kur'n gerekleri kefetti. Bu akma kar dnkurumlardan eitli tepkiler geldi. Bazlar bu akm dikkatli vuyank bir ekilde kullanlmas artyla kabul ederken; ounlubilim adamlarnn gayretlerinin sonucu olarak gerekleen olumgelimeleri hi dikkate almakszn sadece yanllar veolumsuzluklar yakalama zerine j'ounlaarak kart bir tavsergiledi. Ardndan da olumlu ynlerini derinliine incelemek vdaha fazla gelimesine ve ilerlemesine tevik edecek almalayapmak yerine bu alandaki gayret ve rabeti kknden kazyarayok etmek iin yrtclarn avlar zerine tkleri gibi ullandlMalesef slm dnyas hala bu kadere manz kalmakta ve kyamekadar da maruz kalmaya devam edecek gibi grnnektedr. Aynyaklamm bir sonucu olarak herhangi bir dnr, nakilcilerisylediklerinden farkl bir anlayla ortaya kt zaman, hemen kimseye ynelik ithamlar ve amur atmalar gndeme gelmektedBazen de hi kimsenin haberinin olmamas ve dikkatini dahekmemesi iin almann objektif olarak ortaya koyduu olumynlerine herhangi bir ilgi ve alaka bile gsterilmemektedir. Meseayn zihniyetin en bariz bir rneim b^ak lim filozof bn-i Rdkar yaplanlar vermektedir. Yazd eserler yaklm ve kendishapishanenin karanlk zindanlarna atlmtr. Aslnda bu kaba vfkeli yaklam, slm dncesinin hedefe bir trl varamayan b

17


21/179

baarsz olduu anlamna gelmektedir... Sonuta bu insanlagayretleri ksr, paralanmamaya ve ykselme^'e muhta kktrm bir durumda kalyorlar.

Dn kurumlardaki kiiler hakknda nasl olurda Allah Tel'nmdiri ve ebe di olduun dan ..., diri bir na sla dirilere hitapettiinden....gafil olurlar! diye insan armaktan kendini alamyor.Nasl olur da bu insanlar vahyin mutlak hakikati ve bu hakikatin bir zamanda greli (nisb) bir anlay ierdiini grmezler! Oysadece bu anlay domltusunda slmn btn zamanlar ve btmekanlar iin geerli olduunun sylemesi aya yere basan vzorlama olmayan dom bir sz haline gelmektedir. Aslnda Kur'nKerim'in tefsiri olarakanlama ve hikmetin nceki linlerineiklerinde kald inancyla selef limlerinin anlaylarn srarla plana karma gayreti, sadece Allah'n kitabyla snrl olankudsiyet, selefin anlaylarna da mil klma manasnagelmektedir. Bu srar bilinsizce sonraki nesillerindiri olan nasV.etkileim iine girmelerini ve onu yeniden konuturmalarnengellemitir.Aynca o, bu etkileimin sadece dn tren vekutlamalarda ibadet ve tefekkr maksadyla okunarak yetiniledonuk ve dar bir alana hapsedilmesine neden olmutur.

nceki alimler tefsirlerini ve grlerini kukusuz kendizamanlarndaki bilgi dzeyi erevesinde oluturmulardr. Bilggeceler gndzleri takip ettike ^on veym\\\ olmaya uygunolarak srekli gelien ve ilerleyen bir olgudur. Hata yapan da akl

iletmesi sebebiyle bir ecre saliptir. u halde iinde yaadman kltrel dzeyi dorultusunda, gemi nesillerinetkileimlerine katks olan akademik kltr deerini de gz aretmeden Allah'n kitabyla karlkl etkileim ierisine gimiemgerekmektedir. Elbette bu etkileimin gereklemesi lim vmtefekkir insanlarn eitli bilgi dallarna ynelmelerine baldZaten Peygamberlerin vrisleri sadece eriat ve fkh limlerdeildir. Bu erefe bilakis eitli ilim dallarndaki btn limle

ortaktr.

18


22/179

Gnmz dnyas,, sadece douya zg olmayan tikd biuyana tank olmaktadr. Dnyann hemen her yerinde byk bilve fikir adamlarnn aratrarak ve objektif bir dnceyle Allah'kitabna yneknelerbu gerei dorulamaktadr. Szn ettiimizbu insanlarn bir ksm Bat kltryle birlikte yaadklar sreelde etmi olduklar ada bilimsel aratmna aralarna hti>'duymamakta ve daha kk j^alardan itibaren idrak etme5'-baladklar yce slmi kltrden istifade etmektedir. Onlar

Kur'n'a bylesinebir etkileim ierisine girmeye ynelten mil,aslnda onlarn, neredeyse mslmanlar tarihin dna atmak zeolan bu kapal ve donuk durumdan kurtanna hususunda hissettiklgerek inanve srarl arzulardr. Ancak mslmanlarm rollerininBat'nn kefettii kevn yasalar sadece kabul etmek ve bubulularla dehete kaplmaktan teye gememesi, onlarn kklerive kimliklerine duyduklar gveni katletmektedir.

imdi de doktorasn mhendislik dahnda ngiltere, Cambridg

niversitesinde tamamlayan Suriyeli dnr Dr. Muhammeehrr'un "Kur'an ve adaBir Okuma" adh eserinisememizin sebepleri zerinde durmak istiyoruz. lk anda bu kitabKur'n'n bir tefsiri olduu hatra geliyorsa da, ehrr'un eseKur'n- Kerim yetlerinin ada bir tefsiri deildir. Kitabn neaslnda Allah'n kitabn aratmna ve inceleme konusu yaparken ince ve orijinal bir5'temkullanmasndan kaynaklanmaktadr.Mellifimiz Kur'n' klasik akdev ve fkl konularla inceden ince

rl bir aratnnayla -felsef derinlii de ilmal etmeden- elealmaktadr. Zira ona gre akdev sorunlarn zme kavumafkhtaki mevcut skntlarn da otomatik olarak zlmesine sebolacaktr. Buradan hareketle kitabn esas neminin mslmanzihninde yer alan; insan tutum ve davranlardaki ahlk deer ibeer ztn dndavar olan objektif gerek arasndaki kklatmaya son vermesinde yattn ifade edebiliriz. Dr. Muhammehrr'un Arapanii srlarna ve derinliine vakf olmas, onu

19


23/179

Allah'n kitabnda geen stlahlar derinliine incelemesine katksalamaktadr.Mellif, bilimsel ve tarihsel yntemin temellerini lgav

incelemelere uygulamakta ve bu esaslar Eb Ali el-Frisrnin lgavekolnden karmaktadr. Nitekim Eb Al el-Fris beer kelamndouundan beri kelimenin 5'apsndaortaya kan geliimsel vasfanlamnda, dil, dndrme ve iletiim misyonu arasndakiayrlmaz btnlk zere younlar ve eanlamll kabul etmez.Mellif aratrd lafzlarn anlam farklarnn belrlemnesinde bn -iParis'in "Mu'cemu Mekyisi'l-La"adl lgatna dayanr. Zatenbn-i Fris de; zt ismi ile sfat ismiarasndaki farkllk (tebjain)konusunda, "lgav inceleme ve aratrmalarda eanlaml olduusanlan lafzlar farkl anlamldr" sylemiyle hret kazanmhocas Sa'lebningrn aktarmaktadr.

Dr. Muhammed ehrr hacimli, ayn zamanda ar olanalmasn meydana getirebilme umnda, aratrarak ve

gidebilecei son noktaya kadar derinleerek eyrek asrlk bir zamanharcamtr. Buradan hareketle yaynevi, kitabn orijinalini tetkiketmeye zamanlar olmayan okuyuculara hizmet gayesiyle kitabnierdii bariz noktalara ve farkl anlaylara iaret eden ve bunlaraklayan bir sunu yapmay istemitir. Bu zet almada gcmzyettiince kitabn ieriini konmaya gayret ettik. Tabiatylasunuun, herhangi bir karkla ve hakszla meydan vennedenanlalmas iin, konumu itibariyle yava java ve basiretle

okunmas gerekmektedir.Son olarak bendeniz her zaman gzlerimizi Allal Tel'nm u yet-ikerimesine odaklamamz rica ediyorum: "Ey iman edenler! Allah'a,Raslne,Raslne indirdii Kitab 'a ve ondan nce indirdii Kitab aimanedin.Kim Allah'a,meleklerine, kitaplarna,ra.sllerine ve hiretgnnekfrederse uzak bir sapkla dm olur.

Hle el-r

' Nisa (4) : 136 .

20


24/179

insanlar uzun yllar Gne'in Dma etrafmda dndneinancnt... Nihayet ilerinden bins karak inanlanm aksinGhe'ih etrafnda dnen cismin Dnya olduunu haber verdBylece insanlar yanl n kabullerinden hareket etmeleri sebebiyanl anladklar baz olaylarn doru yommunu elde etmi oldula'"'nsan bu durumu ok iyi kavramahdr. nk yanl oldu

dlia sonra ortaya km nice nkabuller(msellemt)

bulri']fe'riaktadr. Dr. Muhamned ehnir "Kitabve Kur ' an -adaiVbkurna-" adn verdii eserinin giriinde okuncunun aklnhtkp" ederek unlar syler: Biz m slm anlar slm akidesindHilseUent diyedeerlendirdiimiz baz an!a>'ilar sonucundabirbirine tamamen zt baz nkabullcrin esiri olan kimselerizGerekte Allah'n kitabndan sunduklar anlay ve yorumlan yerkltr dzeyine dayanarak istinbat etmelerine ramen selelimlerinden gelen her eyi j'eterli inceleme ve deerlendirmeye ta

tutmadan nkabuller olarak tevars etmeye baladk. Oysa insan kadar dh olursa olsun mekan ve zaman asndan nispilik (>erellizellii tamaktadr. Baka bir deyile insan, ann rndr\cbundan kurtulmas da mmkn deildir.

Yinnnc asrn balangcmdan ben slm alanda ortaya konaneBrler, nicelik asndan bol olmasna ramen inan esaslarnfdisef derinliine incelemeden slminan \'e cicvramolaraksunmaya devam etmektedir. Bu tr almalar kkl ve isabetli olu

olmadklar inceleraneden birtakm nkabullerden hareketleyaplmaktadr. Sz edilen almalarn bir ksr dng ierisinddevaml surette deveran edip dunnasna sebep olan zilmyet, mesekza-kader ve zgrlk sylemleri, bilgi problemi, devler teoristadhin yorulnu, toplum, iktisat ve demok^asi gibi geleneksel sldncesinde var olan esasl problemlere zm retmeyiengellemektedir. Nitekim sz konusu bu engelleme olmasayd, slinaucnn temel dinamikleri dna klmadan adaln tm

21


25/179

dayanaklarn hem ekil hem de ierik olarak tayan bir sldncesi ortaya konurdu.slam Dncesinin Temel Sorunlar zerineBinaenaleyh slm dncesi^ hl aadaki temel sortinlar

kar karyadr:1- ou zaman ilmi ve objektif bir aratrma yntemine sahip

olmamak: Neticede bu durum ilmi aratnnanm artlarndanbirincisini ykmakta, aratrmacy velmie drmekte ve a

derecede efkat ve merhametin egemen olmasna sebep olmaktadr2- Aratrmaya henz balamadan problemin daha nceverilmi hkmne sahip olmak:Bu artlanmayla balanan biraratrmadan kan sonular da ancak daha nceki grn haklldorultusunda nemli miktarda gereke serdetmi olacaktr.

3- Beeri felsefelerle karlkl etkileim ierisine girmemek veonlardan istifade etmemek:Hangi sebeple olursa olsun insandncesinin rettii hibir eyi gzard etmek mnkn deild

nk bunlarn iinde rk ark olduu gibi deerlisi de vardAslnda bylesi bir etkileim iine girilmeyiinin sebeplerindebirisi, herhangi bir korku ve endie duymadan bunu yapabilmemsalayacak esnek bir lye duyulan gereksinimde yatmaktadr.

4- slami Kuram Eksiklii:Bu maddeyi beer bilgi konusundamodem, ada ve btnyle Kur'n- Kerim'den istinbat edilmi slm kuram ortaya koymam olmak diye de tanmlamakmmkndr. Zira byle bir kuram Mslmana bilimsel dnc

kendine gven ve genel beer dnceyle ibirliine gitmesi vonunla karlkl etkileim iine ginnesi iin cesaretli olmahususunda bir yntem sunacaktr. Sonuta byle bir yntemolmaynca paralanma, mezheb fanatizmi ve birtakm dar fikr vekltrel politik mihraklara smna ortaya kmaktadr.

' Gerek m e l l i f in ge re kse Ara pa ze t yazar n n s l am dnce s inden sze d e r k e n " M s l m a n - A r a p D n c e s i " g i b i d e y i l e r k u l l a n m a l a r n n i s a b e i

o lmad n dnmekte ve bunu pek ok Arap ' t a va r o lduunug z l e m l e d i i m i z y a n l a i g i l a m n m i l l i y e t i l i k d u y g u l a r n a h a m l e t m e k t e y i z .

22


26/179

Unutulmamaldrki insann rettiiher fikir, zamri olarak slmndman olmak zorunda deildir.5- iddetlibir fkh bunalmn varl:Problem somut olarak

bilindii halde hl zme gereksinim duymaya devam etmektedBunalmn zm, beer bilgi alannda kkl, isabetlive Kur'anmerkezlibir kurama ulama srecinde Smiet-i Nebevyenm adabir anlaynn gerekletirilmesini zomnlu hale getirmektediBurada bazlar, "peki her yl binlerce nshas baslanve slm

diye okutulan geleneeait fkh ve tefsir kitaplarnne yapacaz?"diye sorabilir.Bu sorunun cevabnn verilebilmesi zaruri olarak aadak

terimleri dikkatle belirlememizeve onlar tanmamza baldr:a- Kltr(trs ='^lj^l) ' Bizden ncekilerin braktklar madd

ve fikr birikimve rndr.Bu birikim kukusuz sonrakilerin fikirve davran alannda akbir tavr ortaya koymalarna sebep olur.u halde kltr dediimiz birikim insann kendisindenve birbirini

izleyen eitli tarihsel dnemlerdeki bilinli beer aktvitenimej'vesinden olumaktadr.b- adalk ( m u s a r a = j^ ^ l ) : nsann maddve fikr

oluumlarla karlkl olarak etkilemeve etkilenme ime girmesiolgusudur. Bu da yine insan faktrnn ortaya koyduurnlerindendir. Dikkat edilirse kltrile adalk birbirine gemiiki kavramdrve aralarnda devaml surette hareket halinde olanimdikian ayrmaktadr. nsanlarn kltrlerineait olup olmamalar

konusunda seme zgrlkleri yoktur. Ancak onlar adalklarkltrdenve alarnn yapp etmelerinden soyutlama hakknasahiptir. Bir baka deyilebiz kltrtimzden imdimizivegeleceimizi ipotek altnda tutan, onlar ilzam eden eylerayklayabiliriz.Bu semeyle, gelecek nesillerim bir kltrhazrlam olduumuza dikkat edilmelidir. Kur'n- Kerim bizkltr karsnda bilinsizve basiretsizbir konum almamz yasaketmekteve yle buyurmaktadr:^ j ^f-^ J J

j % ^ ^j ^ T ", "Bilakis onlarbiz babalarmzbir din zere bulduk.

23


27/179

biz onlarn izlerinden giderizdediler. "'^ Kur'n'n gsterdii buvizyon kltre saygl olunmas ama kutsallatnimamas gerektivurgular.

c- Kkllk (aslet=^^Vl): Birbirini tamamlayaniki unsuruihtiva eder. Kkleri yerin derinliklerinde, dallarise me^^'evermektedir.u yeti dikkatlice okuyalm:" ""j^V ^ j ^^j ^ifrU^I ^ V ^ j j " , "...Kk (yeryznde)sabit, dallar gky znde olan gzelbir aa gibidir. Rabbinn

izniyle her an meyvesini verir.""Marifette kkl olmak, eitlitrlerinde btn insan marifet birikimlerinden\e >nlanndanistifade etmek anlamna gelir. Kltrde bu birikimlerden birisidir:nk kltr, kklve asalet sahibi olmann temelive ilkunsurudur. Meyve konumundakinev' sramaonunla gerekleir.u anda Mslman Arap medeniyetiilk unsuruna, kklere yeterincesahiptir ancak, mej'veler ekilmive kuaunutur.Bu caizden bazenhazr malzemeve fikirlerin ylizeysel tketicileri haline geliyoruz.u

halde seleflik, zamanve mekan boyutundan sarf- nazar ederekncekilerin admlarn izlemeye davet anlamna gelirken;kkllkpozitifbir mana tamaktadr.Ne var ki yedinci ylizyhn artlaryirminci yzyln artlarndan farkl olduu iin taklit yapmaimkanszdr. Ayn ekilde bizim yedinci asrn artlarno dnemdeyaayanlarn anladklar gibi anlamamzda nkanszdr. Aslndaselef insan takliti insan demektir, zamanve mekan gzardetmekte, tarihe pusu kunuaktave akl yok etmektedir. Bakabir

deyile seleflik yaanan gereklerin dourduudev problemlerkarsnda maske giyerek kamaktr.Bu k biziok nemlibirnoktaya gtrmektedir... Acaba Hz. Muhammed (sav)'e ^-ahyedilmKitab,kltrn iine giriyor mu, girmiyormu?

slm dmanlarna gre Kitab,Hz. Muhammed'in (sav) eseridirve selefi mslmanlarn szleride onlarnbu iddialarna destekolmaktadr. nk selefi mslmanlarbir taraftan slm hicr

' " Z u h r u f ( 4 3 ); 2 2 ." brahim(14 ) : 2 4 - 2 5 .

24


28/179

birinci asrn gidiat, slbu ve anlay domltusunda karantialtna alyorlar... ve dier taraftan onun btn mekanlar vezamanlar iin geerli olduunu vurguluyorlar. te onlar tam da bnoktada zmkabil olmayan bir kmaza giriyorlar.

phesiz her byk insan ann rndr. Esasnda insan onemli bir bilgi sramas gerekletirebilir ancak iinde yaadobjektif artlarn bir ocuu olarak hayatna devam etmekzomndadr. Bundan aj'rlmasmm imkan ve ihtimali yoktur. nsan

dehas ne kadar stn olursa olsunym e de zaman ve mekanasndan sahip olduu greli (nsb) tabiat tamakdummundadr... Bu anlamda eer biz Kitab'n Hz. Pej 'gambe(sav)'in eseri olduu grn tercih edeceksek, Kitab'n kltre bir malzeme olduunu kabul etmemiz gerekecektir. k HzMuhammed (sav) beerdir, insandr ve insanlar da kltr meydagetirirler. Bu durumda Kitab, btn zamanlar ve mekanlar iigeerli olamaz hale gelir. Olsa olsa sadece yedinci >aizyln objek

artlarnn dourduu bir mahsul olur.Ancak Kitabn Allah Tel tarafndan nebilerin ve rasllerinsonuncusu Hz. Muhanmied'e (sav) vahyedildiinin kabul edilmeaadaki zellikleri zomnlu klmaktadr:

1- Allah Tel mutlaktr, mutlak ilim sahibidir, greli (nisb)tabiatla muttasf deildir. Bu muhtevadan hareketle O'nun Kitab' mutlak tabiata sahiptir.

2- Yce Allah bilgi renmeye vej-a Kendisim dom olana

sevketmeye muhta deildir. Allah bu son Kitab insanlara domgstersin, hidyet olsun diye indimiitir. u halde bu iki yargdakan sonu udur: Bu Kitab sadece insann anlajas asndagreli (nisb) zellik tamaktadr.

3- nsan dnce tarz dil olmadan gerekleemez. ^'leyse buKitab'n ncelikle bir beer dile dklmesi; ardndan da budkm n mu htevada ilh mu tlakl; bu muhtevann anlalmasnda insan grelii ieren zel bir karaktere sahip olmas

25


29/179

gerekmektedir. u halde nass 'm sabit, muhtevann hareketU ( L^sy^\ A j:k.L>aiil)olmas szuden bu kastedilmektedir.Kitab btn bu zellikleri iermektedir ve bu zellikler

dorultusunda onun Yce Allah tarafndan geldiini kabul ediyomz.nk insan zikredilen artlar gerekletinnekten cizdir... Bununiin Kitab'm yetleri kutsaldr, ona dokunulamaz ve talrifedilemez..., ancak asrlardr yetlerin tevili yaplmaya deva eder. Budununda Kitab bir kltr saylamaz. Zira kltr insanlann her

hangi bir ada gelitirdikleri greli anlayn addr.slmm ilk dneminde Arap Yarmadasndaki insanlar Kitab'laetkileim ierisine girmi ve bu etkileimleri saikanda akladmzkltr ve slmn ilk meyvesini olutumutur. Bu rn ne tek nede son olacaktr. Sz konusu etkileim; muhtevasnda insan(slm), grnmnde ise yerel (kavm) idi lk etkileimigerekletiren ahsiyet ise Hz. Pej'gamber (sav) olmutur ve kendisibizler iin en gzel modeldir.

Aratrmada zlenen Yntem:Ararmac Dr. Muhammed elrr izledii yntemi yle belirler:1- drak ile madd varlk arasndaki iliki felsefenin temel

problemidir. Buradan hareketle insann zt dndaki madd alemininsann vehm olmayan hakkat bilgisinin kayna olduu u yetedayanarak sylenebilir: *=>-j ^ 1 * ^ "i oj^ o* - ^ i j j j ^ kl iSk)i\j j L - a j ^ l j j ^ l j ^ , "Allah sizi annelerinizinkarnndan kard. (O vakit) siz hibir ey bilmiyordunuz.

kredersiniz diye size iitme duyusu, gzler ve kalpler verdi. "'2 - Ayet-i kerimeden anlaldna gre bilgi, insana d lemden

gelmektedir. nk o, sezgisel olmayp haric bir varln zyleortaya kar. Bu da salt teorik bilgiye ulamak iin iitme ve grmegibi duyular yoluyla duyu alanna ait varlklardan hareket edenrasyonel bilgiye dayal bir ada slm felsefesine ihtiyacmznolduunu gsterir.

' ^ N a h l ( 1 6 ) : 7 8 .

26


30/179

3- Varlk (kevn) madddir, insan akl ise onu idrak etme ve bilmgcne sahiptir. nsan bilgi, paralar birbirine ulama, eklemzelliine sahiptir ve ilimlerin asrlardr kaydettikleri ilerlemdzeyine baldr. Bunun gibi varlkta olan her ey de madddiuzay (kevn boluk) dediimiz her ey madd bir boluktur, yabtn bunlar maddeye ait ekillerden biridir. "C J I ^ ^ Ij U ^ U j o^ji\j" , "(Alkili) gkleri, yeri ve ikisiara snda kileri alt g nde ya ratt..."''

4- nsan bilginin ve bilimlerin ilerlemesi ehdet lemine, idraedilen leme mdahil olmas ynyledevamlbir genilemeolarakdeerlendirilirken, gayb lemine, idrak edilemez leme mdalolmas suretiyle dedevamlbir daralma ve kaslma olarak kabuledilmektedir.

5- Varln (kevn) maddenin tabiatnn deimesine sebep olabyk bir patlama neticesinde zuhur ettiim kabul eden bilimsteoriye dayamnak. Aym teori ilk patlamaya benzer byk bi

patlamann tekrarlamasyla bu varln btnyle yok olacan bunun yerine deiik madd tabiata salip baka bir varlngeeceini de ifade etmektedir. Bu kaianat ise bizimhiretdediimiz hayattr.

6- Kur'n- Kerim'le ilimlerin anas(mm'l-ulm) felsefearasnda her hangi bir elikinin olmamas. Nitekim Kur'n' te'vetme iinin ilimde derinlemi zmreye zg klnmas, neticedbilimsel delilin Arap dilindeki te'vil yasasna uygun olarak orta

kmasna sebep olacaktr.Aratnnac, daha nce szn ettiimiz lgav ekolden harekederek AUal'n korumasn zerine aldez-Zikf'm yeni biroku}aunu gerekletirmektedir. "ojJ^'^ ^ U'jj S ^ I U l ^ U l " ^"Z ikri biz indirdik, phesiz onu Biz koruya caz.Bu okumaygerekletirirken de aadaki esaslara dayamntr:

Furkan (25 ) : 59 .H c r ( 1 5 ) : 9 .

27


31/179

1- Eb Ali el-Fris'nin kurdvv, mam bn- Cim'^ ile mamAbdlkdir el-Crcn'in'^ de temsil ettikleri lgav yntemtdayanarak Arap diline ait zelliklerin kapsaml ve genel bir tarzdaaratrlmas.

2- ada dilbilim dallarnn ulatklar sonulardan haberdarolmak. Hibir beer dilin eanlamllk zelliine sahip olmamas busonularnbanda gelmektedir. Gerekten de bir kelime, kaybolmakveya nceki anlamna ek olarak yeni bir anlam kazanmak suretiyle

tarihsel geline aktr. Bu zellik Arap dilinde son derece akolarak bilinen bir husustur.KAVRAMLARA DORU

KTAB VE KUR'N - ZKR - FURKN( j j i l l . jSMi j i j i l l j ^XS\)

Kur'n- Kerim okurken karlatmz "Zikr", "Kur'an","Kitb" ve "Furkn" kelimeleri acaba e-anlaml szckler m,yoksa eitli manalara iaret eden kelimeler midir? Bu lafzlardan

her biri eitli anlamlara iaret ediyorsa iaret ettikleri anlamlarnelerdir?KTAB ve KUR'NKitb kelimesi A^apada, ifadesi olan bir anlam veya anlam tam

olan bir konuyu ortaya koymak iin birbirine ait eitli paralar bir

Osman b. Cinn el-Mevsl, Arap Dili ve Edebiyanm nc limlerinden oluperhu Dvni'l-Miitenebb ve el-Muktedab min Kelmi'l-Arab gibi eserleri

telif etmitir. Mtenebb kendisi hakknda "Ihn-i Cinn benim iirlerimibenden daha iyi bilir" derdi. 392/1002'de Badat'ta vefat.etmitir. Zirkl,A'lm, IV, 204.

Ortaam nemli kltr merkezlerinden olan Grcan'da dodu ve btnhayatm burada geirdi. ran asll olmasna ramen hibir eserini Farsayazmad. Aap Dilinin btn inceliklerine vakf olmas ve zell ik le d e nahiv,ilmini bi r "Arap Mant" niteliinde el e almas sayesinde "immu'n-niihi"olarak tannd. lretine Kur'an i'czmn sarlede veya fesahatta olduunusa\ananlara mukabil onun Kur'an nazmnda, baka bir deyile cmletekniinde olduunu ilen srmesi d e arac olduu sylemnitir. 471/1078-9

ylnda vefat eden Crcn, 50 sayfalk nehu- esen Delilll'l-'cdz' daKur'an nazmna tahsis etmitir. TDV. slam Ansiklopedisi, L 247-8.

28


32/179

araya getirmekdemek olan"ke-te-be" ( s ^ fiil kknden gelir."ketebe"mn yazmakanlamma gelen"iat-ta" 0=^) manasmdaanlalmas hataldr. Doru olan anlam"bir konuyu ortaya koymakiin cmlelerinbir araya getirilerek dizilmesidir".Allah Tel'nm,Hz. Muhammed'e(sav) eitli konulan valtyenesi szn ettiimizanlamdadr.Bu dunmda sz konusu konulardanher biribir kitaptrveu yet bunu gstermektedir: j * ^ l ^= ji jilj> dj^S ,"inde kymetli kitaplarn bu lundu u tertemiz say/alan tilvet e

Allah tarafndan (gnderilmi)bir Rasl "'^Szgehmi YaradlKitab, Kyamet Kitab, Nam az Kitab. Oru Kitab, M uam elt Kvs. hepsi yette zikredilen kitaplardandr.O halde mushafta Kitabkelinesininel taks almadan nekra olarak geldmde btn mushafaiaret ettiini ileri sren kanaat yanltr. nk mushafiniki kapaarasmdaki yetlerok eith konulara deinmektedir. Ancak kelimeraarife olarakel-Kitbeklinde gelirse Hz. Peygamber'e (sav) mdirilenbtn konulara, bakabir deyile mushafin tamarana iaret eder."


33/179


34/179


35/179

Bu yel-i kerime bizim iin Yce Allah tarafndan vahyedilm unsurun varlna dellet etmektedir;1- Kur 'an2- Kendinden nceki3- Kitabm Tafsili

M T E B H K TA B ^ e^ i ) :Mtebih kitab,hkmlerve kitabn tafsiliyleilgili yetlerin

dmdaki btn yetlerden olumaktadr. Allal Tel'nm Neb (sav

varolu (vcd) hakkmda verdii objektifvemutlak hakikatlerle Kitabmindii srete insan uurun pek oundan haberdar olmad hususlatamamma zgbir koleksiyondur. Mtebih kitap,hakla batk,hakikatle vehmiayrmaktadr.Bu hakikatin anlabas, bilunselveobjektif aratrma kurallanyla ilgili olup; onun insan davranlarybalants mevzu bahis deildir.

bn-i Kuteybe^ "Te'vl Mkili'l-Kur'n"adl kitabndamtebihi yle tarif eder:

"Tebhn (mtebihin) aslbir lajzm dier lafza ben zeme sidirve ortada iki deiik manasz konusudur.Bu anlamda 'i hanakark geldi' demek iin 'itebehe aleyye l-emr'(j-Vi ^


36/179

Bu noktada dem kssas anlatlrken Allah Tel'nm uyetlerde "haber" anlamna gelen "nebe'" kelimesini kullamnasmadikkat edelim:

" j ^ j * ^4 i t ^\ ^viJic Uj _ (J" ^ "De ki o, byk bir Imberdir.Siz ondan yz eviriyorsunuz"' ' ; "o^ ^ t >ki]j" , "Onunhaberini bir mddet sonra ok iyi bileceksiniz. u yeti dedikkatle dnehm: "^ CJJ'j 4^^' lil J l " , "Elif LanR,unlar, Kitabn ve apak Kur'n'm yetleridir.

Ayette Kur'n'n Kitab zerine nasl atfedildiini grmekteyiz.Arapada ancak farkl eyler birbirleri zerine veya husus (hss),umum (nm) zerine atfedilebilir. Buna gre yette karmza ikiihtimal kmaktadr:

1- Kur'an ve Kitap farkl eylerdir. Aralaruida atf kullanlmasfarkl olduklar iindir. Bu bizim "Ahmetve Said geldi"szmzebenzemektedir. Kur'an ile Kitap arasnda atf gerektirecekbenzeme, her ikisinin de Allah katndan geliyor olmasdr. Fakat

acaba niye srenin banda Kur'an, Kitap zerine atfedilmektedir'.'Bunun sebebini ayn srenin biraz nce grdmz 8 7 .yetindenremekteyiz: " ( ^ ^ 1 ' J ^ ' J tJ '' c> W ^ - ^ j ", "AndolsunBiz sana seb 'a mesntyi ve byk Kur 'n ' verdik. "

Buradan anlalmaktadr ki, Kur"an ile es-Seb'a'l-Mesn farkleylerdir. Yani seb'a mesn Kur'an'dan deil, fakat Kitab'tan birparadr.

2- Kur'n'n, Kitab'tan bir blm olmas ihtimali. Bu durumda

da husus olana dinleyicinin dikkatini ekmek iin hss olann yanKur'n'n, umum olana yani Kitab'a atfedilmesi sz konusuolmaktadr.

imdi de Bakara sresinin, 1 8 5 .yetine bir gz atalm: " ji^. . . L S - ^ ' J ^ ' (Jjj' LJ ^ ' ^ - ^ J " ., "insanlara hidyet... olarakKur'an, Ramazan aynda indirildi. "

Sa 'd (38) : 67-68

Sa ' d (38) : 88." H c r (15) : 1.

33


37/179

Dikkat edilirse bu yette Kur'n'm,insanlar iin hidyet olduuvurgulanmaktadr. nsanlar (ns) lafz, mmin-kafir herkesi iialan bir lafzdr. Mttak m'minler de insanlardandr ancak btinsanlar mttak m'min deildir. Bu arada bir de Bakara sresinbandaki u yeti okuyalm: " LS-^ s-yj V4 ^ ^ ^ ''-^J" ," phesiz o Kitab 'ta hi phe yoktur. M ttakler iin hidyettir.

Grld gibi bu yette deKitab'm mttakleriin hidyetolduundan sz edilmektedir.

Allal Tel Kitab', Kur'n'm salip olduu zellie ilave olariinde takvann yer ald ibadetler, muamelat ve ahlak hkmleihtiva eden bir blm olai'ak zikiederken onunmttakleriin hidyetolduunu sylemektedir. te yandan Kur'n'"b tn insanlar iinhidyet"olarak zik^etmektedii'. Btn insanliu" ifadesinin iine m'mide kfili de gimektedir. nk varolu kanunlar istisnasz btinsanlara uygulanmaktadr... Sadece bu husus bile Kitab ile Kur'naym eyler olmadm bizlere gstemektedii".

imdi de R a'd sresinin bandaki u yeti dnelim: ^ j j lc j j ^ U l l JS 4 j t > ciUl J j i i ^ i l l j ^ U ^ I C J U I ' ' , 'ElifLm M m R, unlar Kitab 'm yetleridir Sana Rahbindeindirilen haktr. Fa kat insanlarn ou inanm azlar"^'^

Bu yette Allah Tel'nn Hakk, Kitab zerine atfetmesidikkatimizi ekmektedir. imdi buradan hareketle Hak'kn baka bey, Kitab'm ise baka bir ey olduunuj-ahutHakk'n. Kitab'nbtn deil de onun bir paras olduunu syleyebilir miyz'.^ B

sonmun cevabn ise Ftr sresinin 31. yetinde bulmaktayz: "K itab 'tan san a kendinden n cekini dorulayc olarak

vahy ettiimiz. H aktr. phe yok ki Allah kullarn dan hab erdarve onlar g ren dir. "

Grld gibi sonnun cevab olan Hak, Kitab'dan birparadr. Zira Kitab'm tamam Hak deildir. Yine dikkat edilirs

' " R a ' d ( 1 3 ) : 1 .' - ' F t r ( 3 5 ) : 3 1 .

34


38/179

Hak marife olarak gelmitir. Bunun anlamise udur: "MutlakHakikat" de, muhkemt yetleri yani"rislet yetleri"gibiKitab'm iindeyer almaktadr. Ayrca Allah Tel'nn Hak'ka.kendinden ncekileri tasdik edici olma gibi ikincibir grevideverdiini gryoruz. imdi sraacaba neden btn Kur'anmtebihtir?sorusuna gelmitir.

Hi phesiz Allah Tel mutlaktr, ibnide mutlaktr, hrsanlai"hakikatin anlalmasmda greh, nisb yaratl zellii tarken, obje

hakikat Allah'm katmda mutlakve mkemmel ekliyle dumaktadr.Duramun byle olduu insanlann anlayve idraklerinin kendizamanlarndaki yerel kltr dzeyine bal ohnasmdandaanlalmaktadr. Zaten Allah Tel ibninden diledii kadarm msanlverirken insandakibu yarath zelliini gzetmektedir.

Sylediklerimizin dahaiyi anlalmas iin ylebir misal verelim:Farzedelimki bykbir lim salp olduu btn bilgileri yaudakioluna vermek istiyor. Bunu yapabilmesi iin hmin nndeb"

ncs olmayaniki seenek durmaktadr. Bunlardan birisi udur:Bilgileri, ocuun yave renme yetenei arttka tednc olarakvennek. Tabiki bu kkn seilmesi sreklive direkt obnas gerekenbiriletiimi gerektinnektedir. Yani lm ocuunu srekli gzetm altmmtacakve ocuk gelitike bilgi dozunu artracaktr. kinci kkagelmce;ya da lim salip olduu blglerm mkemmelbir bttinnocuabir defada verecektir. Tabki bu seenein tercil edihnesidemkemmel btnn zelbir dizim ve slba salp olasui

gerektirecektir.Bu zel slpta iki artn gereklemesi zonilidur:1- Nas sabit,2- Muhteva hareketli olacaktr.Ancakbu yolla ocuk gelimesive bilgisi srekli artarken sabit

olan nassher okuduunda aslarm sahip olduu bilgilere u3-gunolduunu grebilecektir. te bunu salayacak olanda "mtebih"zelhkth... -'^^Vl L W I J ", "En stn m isali verm ek Allah'amahsustur."^^

^ B k z . N a t l(16) : 60.

35


39/179

Baz limlere Gre Muhkem ve Mtebih:Muhammed Reid Rza'nn Menar'da syledii gb^' mevcuttefsir kitaplarnda muhkem-mtebih konusunda susuzluugidererek problemi zecek hibir forml bulumamaktadr. bn-iAbbas ve bn-i Mes'ud'dan u rivy'et aktarlr: "^ J J J O A I J,A j U i a l l j "^ "Muhkem, nesheden: mtebihde neshedilenyetlerdir. Fahreddn Razi ise u sz el-Esara'ma'" isnad eder:'""Muhkem, delili anlalrve ak olan; mtebihise bilinmesinde

derin dnceve tefekkre ihtiya duyulan yetlerdir." bn-i Cerrde Mcahid'den u gr rivayet etmektedir: "Muhkem yetler,Allah 'n helalve haram n aklama k sure tiyle salam lalrd;mtebih ise lafzlar deiik olsa bile m analar birbirinebenzeyen ksmlardr." Muhanmied b. Ca'fer b. ez-Zbeyr'den iseu rivayet nakledilir: "Muhkem tek bir vecihten bakasna tevilimkan verm ezken; m tebih eith vecihlere tevil imkan ver"Konu hakknda mam Muhammed Abduh da zetle unlar syler:

"Allah m teb ihi kalplerimizi tasdik etm eve m 'minin aklnincelemeve tefekkr etm e aktivitesine sahip klma dorultusun daimtihan etm ek iin indirm itir. M tehihlerden bazlar eianlamlara gelebilmekteve eith durum lara uygu lanabilmektedir.Bu m uhteme l anlam lardan hangisi seilseve hangisi uygulansadorudur. eyhlislm Ahmedb. TeymiyyeKur 'an 'da manasanlalm ayan hibir szn olm ayaca n, dolaysyla m tebi

e l - M e n r ,D, 142. (H )Sfyn Sevr , Tefs r, Rampor1385, .s. 34"den nal>:Iede .Cerralolu, Tefsir

Tarihi , Akara1988, c. I, s. 238.^' Tam ad Eb Bek r Ab d u r r a l m ub. Key sn o lan e l -Esa m m 2 /8 1 6 'd e v e fa t

en i t i r. Basra Mutez i le eko lne ba l te f s i r, ke lmve f k h l imidir.Sond e rece f ak i r o lm as n a r a m en d ev le t ad am la r n d an g rev i s t em em ivez h i d n ebir hayat yaam t r. Devr in in byk ha t ip le r indende o lan Esa n m ,Mu tez i l o lm as n a r a m en t e f s i r , b i lh a ssa k e l amve f k h ta kend inehasf ik i r le r iy le mehur o lmutur. Tefs i re da i r baz gr le r i Cbb , Mtur d ve

Rz g ib i l im le r ce n em l i g r le r ek n ak led i lm i t i r. TDV. .A . ,XL 3 5 3 - 5 5 .B k z . M e f h u ' l - G a y b ,IV, 87.

36


40/179


41/179

ilerleyen ve gelien yerel kltr dzeylerine tamamen uygunbirmuhtevaya sahip olma zelliini tamaktadr. Allah Tel mutlakhakikati; sabit form iinde ama tehh yoluyla nsb anlayaimkan tanyan beer bir dil araclyla ifade etmeyi murad etmiolmaktadr. Arap dilinin bu zellii gerek yapsnda gerekmfredatnda aka tayan bir dildir. Zaten Arapann asaletynlerinden birisi de bu zellie sahip olmasdr. Buna gre Arapdili ayn anda mutlak hakikati ve greli insan anlayn aksettiren

kap konumundadr. Zaten mutlak hakikati bilmek ancak onu tanyanve bilen bir zat iin imkan dahiline girer. Buna gre Kur'n'nmkemmel anlamda te'vilini Allah'dan baka hi kimsenin yapmasmmkn deildir. Ancak ilimde derinlik sahibi olanlar, (er-rsihnefi'l-lm) sahip olduklar kltr ve uzmanlk dzeyleri kadar te'vilyapabilirler.

O halde u sonucu karmak mmkndr:Kur 'an Neb(sav) efendimizin aldve onu insanlara te 'vilsz

olarak ilettii; ancak onlara an lalmas na yn elik gen eanahtarlar braktbir emanettir.Buradan hareketle meUifmiz kfirlerin apak yetleri (yt

beyyint) duyduklarnda niye onlar iin sihir dediklerinianlayabilmektedir. ncelikle bu yetlere yt beyyintdenmesionlarn mutlak anlamda var olmalarna veya insan uunn dndameydana gelmelerine baldr ve bu yzden akledilmelerimmkndr. Kfirler muhtevasn ve yetlerin derinliklerinde 'a^

olan gizli yasalar anlamadklar Arapa bir kelm iitmiler ve sihirolduunu sylemilerdir. Yoksa sadece yetlerin gzelliindenb TJlenereksihir demi deillerdir.

Sahabe Kur'n 'a dalmaktan kamyordu. Said b. el-Mse>7ib 'inkendisine Kur'an'dan bir yetin tefsiri sonilduunda \'le s\ledirivayet edilir: "Biz Kur'an hakknda hibirey sylemeyiz." Hz. EbuBekr hakkmda da bu tr rivayetler bulunmaktadr. Hatta Hz. mer 'inde aym domltuda kanaat salib olduu ve \'le syledii anlatlr:

"Kitaptan size aklanana tabi olun,onu uygulayn. Bilmediklerinizi

38


42/179

de Rabbinize brakn."Acababu byk sahabilerin rivayet edilenkanaatleri, kendilmne mulkem alandan, rislet konularadan olan zemirasve evienilmesi yasak olanlar hakknda soru yneltldmdemifade edihmtir?Biz byle oldumuhi sanrmyomz. Onlambizbilemeyiz dedikleri hususlar yukanda szn ettiimiz birka konuilgilidir.Hem sonrao dnemde Araplann bj'lebir tutom taknmalanasimda tarihsel adan ilm bir tavrdr. nk K ur 'n 'm btn olmda ounluuo dnemde kendileri iin gaybidi. Nitekimo zaman iinsahip olduklan kltr dzeyi onlara te'vil yapma mikan venuyordBu noktada u yeti ok daha iyi anlamaktayz:

" < L j j ul j 4^ilxjI j k a j ^ U I j j i S J j " , "Hayr, onlar bilgisinikavrayamadklar ve ken dilerine tevilinin gelm edii eyiyalanladlar."^'^

Allah Telilk iman edenimin teshmiyederiiiinve imanlaruunokkymetli olduunu ifade bujormaktadr. nk onlar Kur'n'mkendileri iin gayb olduunu bilerek onunHak olduuna iman

etmilerdi:" , "Ve o ncekiler ve ncekiler, ite (Allahd) yaklatrlanlaronlardr, nim et cenn etlerindedirler, ou nc ekilerden, birazdasonrakilerden'" ^

Allal Tel'nmbu yeti asimda Kur'n'm anlahasmdaki ihnvetarih gehimi aksettirmektedir. nk Kur'an nazil olurken ona teslolarak iman edenler hakim ounluu tekil etaekteydi. Fakat zam

ileriedke ncekiler aznlk hale dmekteve teslimile deil,tasdikileiman edenler ounluu temsil eder hale gelmektedir.Hz. Muhammed'den(sav) nceki peygamberlerin mucizeleri,

lemi ma'kldenkaynaklananbir gereklii, mucize nndayaygnlkve etkinlik kazanan doalbir olgu eklindeduyular

Yunu.s(10 ) : 39 ." V a k a ( 5 6 ) : 10 -1 4 .

39


43/179

lemindeortaya karyordu."'^^ '^h J J j^ jJ '^j" ,"Allah 'n izni olmada n hibir rasl mu cize getiremez.

O halde mucize, tab kanunlarn askya almnasyla gerekleezamansal srama demektir. Buna bal olarak eyh Tanta\Cevheri peygamberlerin mucizeleriyle ilgili yeni bir anlajgelitii"mekte veel-Cevhiradh tefsirin 14. cildinde u aklamalaryapmaktadr: Mucize szcnn asl olana'ceze (>^') l i l i ,"cizbrakt " anlam na gelmektedir. A llah Tel yce Kitabndapeygamberlerin mucizelerim anlatrken asimda bazlarnn dedigibi sevgili rasln rahatlatmak ve teselli etmek maksadn deaksine bizi varlk ve ill sanat gznnde tutmak suretiyltefekkr ve tedebbre evketine maksadn gzetmektedir.

Hz. Muhanmied'in (sav) mucizesi olan Kur'an vees-seb'u'l-mesni'ye gelince duam farkl bir zellik arzeder ve Allal Telbununla farkl bir dummu kasteder. yle ki, bu durumda soya

(ma'kl) olan, duyalarla alglanan somuttan nce ^aku bulmaksoyul olan somutu ncelemektedir. Bylece Hz. Muhammed (sapeygamberlerin sonuncusu olarak kalrken, mucizesi de sonsuolarak kalmaktadr. nsanlk bilgi ve bilimde ilerledike Kuranngrleri duya organlaryla alglanan alan iine gimektedir. Bu Kur'n'n i 'cznn en ak ekliyle para para ortaya kacaanlamna gelmektedir. "


44/179


45/179

yetiyle "o^j i J tj" , "mal ve benn sahibi oklu diye (bylesaptm)'"''*yetinde de gryoruz. O ialde Kur'an mtelenen, likrise Kur'n'n niteleyen sfattr.

Kur'n'n zikr yn olmas, onun ibadet dili olmasn dadounnaktadr. yle ki biri Arap dieri Arap olmayan ikimslman namaz kldklarnda ve Kitab' sesli dilsel fomdaokuduklarmda okunan metnin ierii mevzu bahis olmaksznibadetleri makbuldr ve aralarnda fark yoktur. Bunun iin Allah

Tel" L J ^ ^

i-all ^51" ,"Zikrim iin namaz

kV"' bu^annutur.Fakihlerin namaz iin Arapay art komalar salih bir hkmdrve bu hkmle Kitab'n anlalmasn deil, sesli fomda tilavetedilmesini kastetmektedirler. Bu anlamda T >-M J''^ J j ^ '^j^.JS A A "j "Kur 'n 'zikr iin kolaylatrdk, yok mudur t alan '"'^yetinin de taabbdifade ettii anlalmaktadr.

"^ dJj J ^ ^ VI _^ j l


46/179

kerime bmia iaret etmektedir: " cji ^j' U:LIC.^ u i j i U jj U ^ I " , "iki topluluun karlatgn, Furkan gn kulum uzaindirdiimize inanyorsanz...""^^

En'am sresinin 151, 152, 153. yetleri iyice dnldndeszkonusu Furkan'm Musa'ya gelip sa'ya kadar sabit olan vesonra da Hz. Muhammed (sav)'e verilen on vasiyet olduunuanlamak hi de zor olmayacaktr.

imdi dorudan emir eklinde gelen bu vasiyetleri derin derin

dnelim:" I j l i i i V j j i U j l i u iA J t VI U (Jii I J

^Slfl 4j j ( j a J b "ll l i ^ j a . JA\ ^y^\ I j i i ^ 1 J L - lj j j i j j i > 3

^ 1 U ^ J ai j iS b J > a i l j6 0 I j j j jJ Ly ^ > ^ i ^ JA^

j j j S J j ^ I 3 L I4j ( SU-a j Ij a j i li ^ j a I j j l j l j IJi^M fl^ l i l j l p ^ j

^ L ^ j A I U I Jj c ( j j i a (JiJl I j a i J V J j j u i i l iLaU' .i^ (_ j j= l_> lA j i j

"De :7; size Rabhinizin neleri haram kldn okuyaym :1 - O 'na hibir eyi ortak kom ayn.2 - Anneve bab aya iyilikte bdunu n.3 - ocuklarnz fakirlik korkusuyla ldrm eyin. n k sizede.

onlara da rzk veren Biziz.4- Fuhiyatm gizlisinede an da yaklamayn.5- Allah 'n haram kld can haksz yere ldrm eyin.Bu nla r, size Allah 'n vasiyetleridir. Um ulu rki dnrsnz.

(En'am, 151)6 - Ergen lik ana eriincey e kadar yetimin m alna gzc

olmayanbir maksatve niyetle yaklamayn.7 - ly ve tarty adaletle ln.Biz .hibir nefse

kaldramayaca yk yklemeyiz.8- Akraban z bile olsa konutuun uz zam an adalette

ayrlmayn.9- Allah'a verdiiniz sz tutun.

"'Ental (8) :41.

43


47/179

Bu nla r, size Allah 'n vasiye tleridir. Um ulu r ki zikredersiniz. (En'am, 152)10- "te ben im dosdoru olan yolum bu dur. Ona uyu n. Bak

yollara uym ayn (eer uya rsanz), O 'nun bu yolundan sizi ayte bu nla r size Allah'n vas iyetleridir. Um ulu r ki tak\'a saholursunuz." (En' am, 153)^"

Yce Allah insan hadlerde ve vasiyetlerde dosdoru yola liidyetmitir, te bu balamda Furkan dosdom yolun bel kemii v

toplumsal takva motifidir. Vasiyetler hem bir taraftan semadinin esas ve hepsi arasndaki -deyi yerindeyse- ortak Jokerolmazsa olmaz sbitelerindendr. badetleri deil ahlk ierir vgenel beer tabiatn temsil eder. Allak birtakm genel insan ilkeolup slm dininin deimez ncllerindendir ve zamann vgeliimin deiimiyle deiecek karaktere sahip deillerdir. HMuhammed'e (sav) gelenzel Furkantakvada ilerlemek isteyenleriindir. u halde Mslmanlarn herhangi bir insan ister mslm

olsun ister olmasn ancaktoplumsal takva

olan ahlka ve Allah'nhadleri ierisinde hareket etmek demek olanhukuk takvayabalolup olmadyla deerlendirmesi gerekmektedir. nkferd takvaolan ibadetleri; toplumsal ve hukuk olan takvalardan ayramampek ok insann iine dt bir tuzaktr. Bunun iin"on vasiyet"Kitab'n anas (nm'l-kitb) olan rislet hkmlerinin ennemlilerindendir. O halde toplumsal hayatlarnn istikmeti iin vasiyetlere Mslmanlar mutlaka smsk sarlmak zonndalardr.

KUR 'AN VE es-SEB'UL-MESN (ij^^^ J j ^ J I )KELMTULLH (Allah 'm KeUmelen='iic^uli)Kelimeler ve cmleler beer dillere ait seslerden oluurlarSzgelimi inli bir insan konuurken biz nelere dellet ettiinanlamadmz birtakm sesler duyarz. Sz, yan medlul olmayses zihinde bir dellet oluturduu anda medlul olan bir sz haligelir, Daha ak bir ekilde ifade etmek gerekirse u sylenebiliBeeri dillerin iki seenei vardr: 1- Objektif varl olan sesler.

En 'am (6 ) : 151-1 .53 .

44


48/179

Zihinde oluturduklar delletler. Bunun iin diller iletiim vedndrme gibi iki vazifeyi yerine getinnektedirler. Acaba busylediklerimiz Allah'n kelimeleri iin de geerli midir?

Allah, keyfiyette tek olan Zttr, J" , "De ki O Allaltektir"^' ; Allah kemiyette de bir olan Zttr, '"^h "J H, "De ki o (Allah) tek bir ilahtr. "^^ phesiz Allah Tel, Arapveya ngiliz deildir. Bu yzden O'nun kelm bizatihi medlullerdenoluur. rnein Gne kelimesi Allah Tel"ya gre bizzat

Gne'in kendisidir. Bir baka deyile madd varlk ve onun genelkanunlar bizzat Allah'n kelimeleridir. Yani Allah'n kelimeleribizzat varln ve varla ait genel kanunlarn tam kendisidir. Bununiin biz "Allah Haktr,O 'nun kelimeleri Haktr"diyoruz. "(3=^1 " ^ j ^" , "O'nun sz Haktr.""O halde Allah Haktr; varlk O'nunkehmeleridir, onlar da Haktr. u yeti birlikte okuyalm: " ' J ^ ] j ^ i-Ijj J ^ 1 J ", "O 'nun ii bir eyi m urad ettii zam anona ol demektir. O i hemen olur. "'^ nsann bunlar

renebilmesini temin etmek iin Allah mutlak hakikati yani varl,genel varlk kanunlarn ve Kendsinin en gzel isimlerini (esmy-hsn) beer dil kalbna dkmtr. Ancak bu beer dil formu,tebh (benzeme, mtebihlik) hususiyeti iennektedr. Bununsebebi insann nisb ve gelimeci anlaynn gznnde tutulmuolmasdr. Kur'n'n Arapa kalba dklm formunda varlnmutlak hakikati ile insann her hangi bir saflada bu varlk hakkndasergiledii greli ve izaf anlay arasnda meydana gelen dhilicedel zirveye ykselmektedir. Aslnda bu manada bilgidzeylerindeki geliimle dom orantl olarak yaadklar asrlarlaanlama kapasiteleri ne kadar farkl olursa olsun btn insanlar iinKur'n'n mucize olduu gerei de yatmaktadr.

^ ' h l a s ( 1 1 2 ) :1.E r a m (6) : 19.

" E ' a m (6) : 73.Ya s i n (36) : 82.

45


49/179

K U R' N ' I N M U H TEVA LA RIK ur'n - K erim u iki ana ksmdanoluur;a- Sabi t Ks m: ^ ^ ^ ^ dj J j" , "O anl bir

Kur'an'dr, levh-i mahfuzdadr.Bu ksm varln yaratlndanbalayarak varoluun btn dzenleyici kanunlarna iaret eder (kevn patlama). Buna ilaveten geliim kanunlarna (lm haktr) halden hale intikal yoluyla deimeye (tesbh), hatta kynet, suflemesi, dirili, cemet ve cehennem gibi konulara da iaret ed

Levh-i Mahflz'da bu varolua ynelik kesin umm yasalabulunmaktadr. Hi kimsenin jaizsu^a hnuetine bu kanunlarddeiiklik yaplmaz. Zira "-UKJJ.iu V' ' , "O'nun kelimelerindedeiiklik yoktur.

b- D e i ken K s m:Allah Tel bu ksmn"apak birimam"dan (immiln mbn)alndna iaret etmekte ve ylebuyunuaktadr; "f-t^^j ^P


50/179

ju S J JS ^ VI V j j V j " , "Gayhn amhtarlan O'mmyan ndadr Onlar Allah'tan baka kim se bilmez. Ka radavedenizde olup bitenleriO bilir. H ibir yaprak O'nun ilmi olmada ndm ez. Yerin karan lklarnda hibir tane,ya ve kuru hibireyyoktur ki 'apak bir kitap 'ta olmasn.

Bunun gibi Raslllal 'n(sav) "*ti VI f U ^ i J J V " , "duaancak kazay geri evirir"^^hadisini de bu doraltuda anlamakta ve

bu yaklam tp, kimya, fizikve uzaybilim gibitm ilimlerin varlksebebi olarak kabul etmekteyiz.2-nsann uurlu Fii l leri :Biz bu ksma nceki milletlereait kssalar adm veri>'onz. Nitekim

Allah Tel insanlk tarilinin sergiledii geliimin, nbvvetle ilgkonularda bilgilerin nasl ilerledmm, rislet alanudaki erhkmlerin nasl gehtiinm takip edilebilmesi iin birbirini tam amlakimi olaylar anlauaktadr. nsannbir taraftan varln genel

kanunlarmave cz' kanunlara, dier taraftanda AUal'n gnderdiirisletlere kar naslbir tavr takmdbu yolla gzler nneseribnektedir. Allah Telbu ksma "ks.wlannen gzeh" (ahsene'l-kasas) adm vermektedir. Bunun iin Kur'n'm anlatt kssalardgeen er' hususlar, slm hukukunun smrian iensine gimektedir.APAIK YETLER(yt beyyint="L;j^l *iWVl)Beyyine,gzle grmeyeve mahade etmeye unkan veren somut delildemektir. Allah'mHz. Musa'j'a kendisine bv\'et olarak Tevrat';

Hz. sa'yada ncil'i venresibu kabildendir. Yani Tevratve ncirindayanaklanhrici beyyinelerdir.Sz konusu beyymeler ayn zamandamaddd-.Bu yzden Allah Tel bunlara nce"yetler"(yt), ikinciola-ak"beyyineler"(beyyut) aduu vermektedir. Dikkat edilirse AllahTel Tevi-at'tansz edei'ken onunapak yetler(ytn beyyint)olduunu sylememektedir. nk Te\'rat bm yllk insann bilimerhaleleriyle uyura salayanbir fomda gelmitir.Bu ihbaria

E n ' a m (6) : .59.B k z . A l m e d ,V, 277, 280, 282.

47


51/179

peygamberlerin beyyineleri gzle gmieye imkan tanyan madhususlar olarak zuhur etmitir.

' j j f " j ^ j s " ^"(M usa, Firavn'a) dediki: sen pekl biliyorsunkbu (mu cizeleri, apak yetleri =yt b eyyint) an cak gklerinveyeryznn Rabbi hccetler olarak indirdi.Ey Firavn ben senim uhakkak helak olm u gryorum

Buna karlk Allah Tel sadece Kur'an yetlerimbeyyineler

diye isimlendirir:. . .^ i^", "K endilerine yetlerimiz beyyineler olarak okunduu nd

bizim le karlamay um m ayanlar,ya bunun dndabir bakaKur'an getirya da bu nu deitir derler."'' 'yleyse Kur'an,beyyine olan yetler mecmuasdr.Beyyine yetlerise Haktr,Hakikattir.

" J J A U lA ^ L i .Lal (3^11 I j j i S jjiJl (J >-:^LiijU J U I J J j " J

"On lara yetlerimiz beyyineler halinde okundu unda kendilergelen Hakka kfredenler:'Bu apak bir sihir' derler.O halde buradau sorunun sorulmas gerekmektedir: Acaba

Araplar neden beyyine olan yetlerin sihir olduunu sylemilerdOysa sihir, hakim olan kanunlarn anlamakszmbir olayn duyuorganlaryla mahade edilmesidir.Bu yzden Hz. Musa'nnyetlerinin sihir olduunu sylemilerdir. nk onlar olaylarnasl olduunu anlamakszm sadece duya organlaryla gnnler

Kur'an yetlerini dinledikleri zaman Araplarnda durumuncekilerden farkl olmad. Onlarda Kur'an yetlerinin sihirolduunu sylediler, nk Araplar iindeki muhtevalarnvegizlemni kanunlarn neler olduunu anlamadklarbir Arapaszitmilerdi. Yoksa bazlarnn dedii gibi Kur'an yetleriningzellii onlar byledii iin sihir olduunu sylemi deillerdi.

^ L S R A ( 1 7 ) : 1 0 2 .

*- Alkaf(4 6) : 7Yu n u s (10) : 1 .5.

48


52/179


53/179


54/179

indirdi)."^''yetinin kapsam altndadr.Sz konusu yanl anlamaHz. Muhammed (sav)'in nbvvetinin adeta belinin krlmasnsebep olmutur. SankiHz.Muhammed (sav)'in nbvvetinin hedefi,yedinci mild asrda bihmekte olan Ahd-i Atk'le Ahd-i Cedtasdik etmektir.

lim Muhammed Esed,Al-i mran sresini yorumlarken ilgiliyeti tefekkrve teemmlile ele alr ve yetin Kur'n'n nzulncesindeki kitaplara iaret ettiini syleyen ou mfessirler

gryle ikna olmam grnr.Ona gre "kendinden nceki"deyii bizth nceki kitaplar anlamna gelmez. Bilakis onuobjektif bir hakikate, Kur'n'm indii dnemde mevcut olmayanbireye iaret ettii aktr!Onu byle dmeye Tevrat ' niki bmsenedir iftirave tahriflere maruz kalmasylaHz. Muhammed'in(sav) getirdii hkmlerin Tevrat'n hkmlerinden farkl olmasevketmektedir...Ne var ki meselenin arl, Kur'n'nhiolmazsa nceki kitaplarda sahih olarak kalan temel hakikatle

tasdik ettiini sylemeye zorlamtr.BelkiDr. ehrr'unbu konudaki mtalaas lim MuhammedEsed'in sorgulad duruma doyurucubir cevap nitelii tar.phesiz Allah Tel insanlara ibadetleri, ahlkve davrankurallarn (yanikitbullh'i) aklamak iin risletinin tebliinimurad etmitir. Bunun iinde risleti tasdik etmek zere"Kuran ve seb'u mesnV'y'inzal etmitir. Bakabir deyile davrankura llarn, var lk hakikatinetasdk ettirmitir.

K U R'AN. . .M B A R EK K TA B ( - i i j M ... >II):Arapadabereket, okluuve retkenlii, yani sebatve istikrarsimgeler. el-Kitb,"mbarek" olarak vasflanm, yan nassnmsabitve deimez olduusz konusu edilmitir. Nitekim "'^i ^ j ^ " ","Allah mbarektir"''yetide, 'nun sabit olduuve deiiklieuramayaca gereini vurgulamaktadr. phesiz Salabe AllahKitabn kendi alarnn kltr dzeyine u>gun olarak anlamlar

* ' l - m r n ( 3 ) : 4 ." Bkz . A ' r f (7) : 5A ; M ' m i n n(23) ; 14 ; Gfr (40) : 64.

51


55/179


56/179


57/179

yedi yet ve yedi balangtr. Srelerin balanglarnabaktmzda aadaki yedi ucu grmekteyiz...1. Elif-Lm-Mm (j-il), 2. Elif-Lm-Mm-Sd 3. Kf-H-

Y-Ayn-Sd (o^ , 4. Y-Sn (o-i), 5. T-H 6. T-Sn-Mm 7. H-Mm ( H -

Bu balanglann hepsi bal bana mstakil birer dettir. teyandan Elif-Lm-R (J), Elif-Lm-Mm-R T-Sn (o^) ,Nn ( j ) , Kf (o), Sd (o^) gibi sre balanglar ise bal bana

birer yet olmayp, bir yetin paralardrlar. rnein ( L j ( ^ i j jojj^) , "Nn, kalemeve yazdklarna yem in olsunyetindeki"nn" balangc mstakil bir yet deildir,

Aratnnac ehrr sre balarnda tekrar eden hallerin aadakion bir sesden olutuunu tespit eder:

Elif ( ^ V l ) , Lm Mm ( ^ 0 , Sd ( ^ L - i l ) ,Kf ( - ^ ' ^ O . H ( l ^ l ) , Y Ayn (o*!'),Sn (of -^O. T (f L k l i )ve H ( ^ ^ 0

Daha sonra aratrmacmz mstakil birer yet olmayan

balang harflerim yan Elif-Lm-R (J), Elif-Lm-Mm-R (j^i),T-Sn (^), Nn ( ) ,Kf (S), Sd ( ^ )topluluklarn ele almaktave bu son kesik harfler ierisinde nceki gunptan tespit ettii 11sesin dnda yeni ses daha belirlemektedir. Bunlar da Kf ( ^ l i ) ,R ( J L L ) ve Nn ( J I ^ O sesleridir. Bu temel seslerden ise "Kur 'AN"(jjJl) kelimesi olumaktadr. Bu yem ses nceki onbir sese ilaveedildiinde ise saylan ondrd bulmaktadr, ndrt says da 2defa yedinin toplamdr. (2x7=14) Bu da seh'ul-mesn'dir.

Mellif konuya Hz. Peygamber'in "Bana kelamn toplamverildi"^'',( f ^ l '" ' . !-"-l)ve "Kelam bendez klnd (i j L ^ l hadislerini ele alarak devam eder. Ona gre bu ikihadisin nebevi belagata,iaret ettiine dair yalgn kanaat isabetlideildir. nk dillerin douu, seslerle (akustik) ilgilidir. Arapada

" Kalem (68) : 1.' " M . s l i m ,Me.slcid 5-8, Eribe 72; Buhr, Ta'br 11: Tinniz, Siyer 5 ; Ahmed,

n, 172, 212, 250, 264, 268, 313, 412. 442, 455, 501." Drim, Mukaddime 8.

54


58/179


59/179

ve hepsinde mterek bulunan seslerdir. Buna gre yenaizsakinleri gnn birinde baka bir gezegendeki akll canllarlakarlama imkan bulduklarnda onlarla anlaabilmek veya onlarailetiim dalgalarn ulatrabilmek iin bu sesleri kullamnalargerekmektedir. Kukusuz Allah, en iysm bilendir.NBVVET VE RSLET {^Jj 'j^l)Kitab'ta Allah Tel'nn insanlarn lh ve lemlerin Rabb olduuifade edilmektedir: ">alUI Jii A ^ I " "H amel alemlerin RahhAllah'a mahsustur "'^'^ : " - ^ 1 'j


60/179

olmak zere ruhbiyei makamndantabiatla ilgili cz' kanunlardatasarruf sultasm vermitir.nsana yeryznde halifelik vennesi karlmda Yce Allah, ondan

lhm Allah olduunu itiraf etmesini ve bu hakikati emirlerine itaatetmek, yasaklanndan kamak suretiyle ortaya koymasm talep etinitir.Zira rubbiyetAllah'la btn mallukat arasmdaki deimez ilikiyitemsil ederken ulhiyetsadece akl sahibi insamn Allah', birliini veemirlerini kabul ederek itiraf etmesini temsil etmektedh".

Allal Tel'nm helalle haramn ayTilnasma ynelik emrlenUlhiyetKitab'n2i,mm'l-Kitab'd,yani -7"w/er-de ya-almaktadr.Bunun iin rislet ksm insana baldr ve onun ykrnl olmasylaalkal bir durumdur, baka bir ifadeyle insamn seme zgrl bualanda gndemdedir. nk "u*^ ij l "i" , "dinde hibir zorlamayoktur. nsan dilerse yapar demezse yapmaz.

Zaten bu ksmn znel (ztiyle) olmasnn sebebi de insana balolmasndan kaynaklamnaktadr. te yandan mtebih olan

Kur'n'a bakacak olursak, onda her hangi bir hkm veykmllkle ilgili her hangi bir emir bulamayz, nk o sadecephe gtrmez Hak'km ta kendisidir. Bu yzden genel kanunuierisinde kadere; cz' yasalar dahilinde de insan bilgiye baldr.Daha ak bir deyile insann Kur'an karsndaki konumu, onainanmas ya da inkr etmesi eklinde ortaya bnaktadr. NitekimAllah Tel'nm yle buyunnas da bunu gsterir: " L> J j...JS^ pLi t>j t>jJ3 *Ui >a" _ "De ki: Hak Rahbinizdendir. O

halde dileyenona iman etsin, dileyen kfretsin...Ancak insann bu kanunlar deitirmesi veya bu kanunlardankamaya almas hi mmkn deildir, buna bulaca hibir yolyoktur: " 1 . ^ = ^ (> o j I v..." , "... O'nunkelime lerinde hibir deiiklikyoktur. Ondan baka snac akbiryer de bulamazsn"^^

*' Bakaa (2) : 256.

" Kehf(18) :29." K e i f ( 1 8 ) : 2 7 .

57


61/179

R HVE M M ' L -KTB(v^^l H J CJ^ORuh'n organik hayatn srr olduu ynndeki j 'aygm kanaainsanlar Allah'n Ktab'mda geenrh kavramnn gerekmefhumundan uzaklatrmtr. Neticedebu j 'anl anlamaMslmanlarn hayatn, insannve yeryzndeki trlerin aslnaratrmaktan uzak durmasna sebep olmutur... Zira Mslmanlruhunhep hayatn srr olduu dolaysylada onun sadece Allah'amahsus ilerden olduu zanm tamlardr.

Ruh hayatn srr olunca... insanlar, haj'vanlarve bitkiler gibibtn canl varlklarn ruhlara sahip olmas gerekecekti! Oysbunlar doru dedir. nk Allah Tel dem'e ruhu flemtiancak ruhu teki varlklarada flediindensz etmemitir. ZatenYce Kitab'daki lmle ilgili"vefat" ve "mevt" yetleriniincelediimizde Allah'nruh kavramnhayat ve liine ilgilikonularda kesinlikle kullamnadn grmektej'iz. Bilakisbukonulardanefi kelimesi kullanlmaktadr. Zira hayat srenve len

nefistir. Bu noktadaHz. Peygamber'in(sav) u hadisim birazdnelim:" ^ -^^^ ,_>aJL5ilj", "M uham m ed'in nefsi, elinde olanayemin olsunki." Acaba peygamberimiz neden nefis kelimesinikullamn da "ruhum elinde olana yemin olsunki" dememitir.Malesef Hz. dem'in yaratlndansz eden yetlerdekimtebililikve selefin kendi dnemlerinde sahip olduklar bilgidzeyi onlara hayatn srrnnruh olduunu syletmtir.

Konuyla ilgili olarak zilmeilk gelen soru udur: Acabau \et

ne anlama gelmektedir?:" ^ J c-S-^^' '-^ C-J-^^' ^: ) U l V I 1 > f^^jV', "Sana ruhu soruyorlar,de ki, ruh Rahbniuilerinden dir. Size ilim denaz bir ksm verilmitir."^"^

Araplar, YahudilerinHz. Peygamber 'e(sav) ruhla ilgilisorduklar somlar yanl anlamlard. Gerekte Yahudiler Mus(as)ve sa 'ya(as) gelen (vahi)- melei)namususoruyorlard, ancakAraplar hayatn srrnn somlduunu sanmlard. Kaldki

' s r a ( 1 7 ) : 8 5 ,

58


62/179

Yahudilere greruh, hayatm srr anlamnada gelmiyordu, bununiin yukardaki yette verilen cevapla yetmnilerd.

Konuyla ilgili cevab verilmesi gereken ikinci soruda '' c r i j ^ j j (>" , "ona ruhumdan fledim"^^yetininne anlama geldiihususudur.

Bu soruya verilecek cevap insan hay'vandan ayrt eden eyibilimuesini gerektirmektedir. nsan hayvandan sadeceiki zellikleayrlr. Bunlarda bilgi (marifet)ve hukuk (teri') yan emirvenehiydir. Buradan hareketle kendisineruh flenmesi sayesindeinsamnbir eyle onun sureti arasnda sesli fonu yoluyla zihinselbakurabilmesi mmkn olmaktadr... Nitekim Allah Tel'nm Ademruh flemesinden sz edilirken"h^ -U^Vi, ^ 1f ^ j ' , "dem'e b iitnisimleri retti"^^ denilmektedir. Kukusuzbu yette ruhunanlalmasnn anahtar bulunmaktave beerin insanadnmesieklindeki te'vili son derece nemliyer tutmaktadr.

Asimda bunun altmda Ademin seilnresive sttiu tutulmas

yatmaktadr. Bakabir deyile burada uura salip msanlk tanhnnbalangc sakhdr. dem ncesinde hayvanlar leminden bir trebeerad veriliyordu.Bu beer fizyolojik adan hazr hale gelince..." -^ Jf ^ f ^^ i k l" , "Allah demiseti... ve ona mhu fledi. Sonuta beer,ilerive gelikinbir insana dnt. Bununm melekleriona secdeettirdi, nk n lun flenmesi srasmda onahilfetvermiti.

Aratrmacbu kez de aadaki yetleri dnmeye balar:'' JaL F F J J > ' t > c J-> '". l ^ j j j J j i - , "Meleklerve

' ' H c r ( 1 5 ) :29 .Bak ara (2) : 31.

" Al- i im-an(3) : 23.

s r a ( 1 7 ) : 8 5 .Gaf i r (4 0) : 15.

59


63/179

Ruh o gece Rablehnin izniyleher bir i iin inerler. . "j U V I V js J ^ ' t i j J J U Uj-l (> U . J J 4^1 ^f^'ji", "Biz bylecesan a em rimizden olan ruh'u vahyettik. Oysa daha nc esen Kitabnedir iman nedir bilmezdin.

Hz. Peygamber'e(sav) rah sonilduunda onun lemlerinRabbinin ilerinden birisi olduu cevab gelmiti. Allah bize namaorucu, hacc, zekat, anne babaya iyilik etmeyi, donluuvenm' l -Kitab ' tayer alan bunlara benzer daha baka hkmleri

emretmitir. Bunlarn insanla domdan ilikili olduu aktrnein insan ayrldnda ve gittiinde beraberindebu hkmlerdegider. Bundan dolay Allah Tel'nn emirlerimve yasaklannnakletme grevini stlendii iin Cibril'eRh ismi verilmitir. AllahTel bizeruhu Kendi Ztndan vennitir, yoksaonu insanoluturan kinat maddesine katm deildir. HkmlerinrChadmalmas szn ettiimiz sebebe baldr. nk hkmlerin cisgerekliinden sz edilemez, onlar uurlu davranlardr.

KTAB' IN TAFSL (TA FSL 'L-KT B=v i^ lFasi kelimesi"fe-sa-le" (d^) fiil kknden tremekte olupbireydenbir eyin ayrlma s, ayrdedilme s, tem yiz edilm esianlamnagelmekte ve aadaki iki hususu iennektedir:

a- Tafsil (dv^ l ) ke l imes iaklamak, erhetmekanlamnagelmektedir; (f^LJlL^J _,ljJiJ A ^ J ), "Bu,Kitab'maklam asdr. Onda asla phe yoktur. Alem lerin Rabb katndgelmedir."^ Bu eit yetler Kitab'n ierdii hususlar aklarve

saylarda az deildir;b- Nesneler hakknda zamansalve mekansal ayrm:" f ^ j i t U L : j

> j a ^ " , "Biz onlarn zerine ayr ayr yetler olarak tufan.

Kad r (97) : 4.

" ura (42) : 52 .' ' Yu n u s ( 1 0 ) : 3 7 .

60


64/179


65/179


66/179


67/179

;_jUJl|i

4 Ai c j " ^"Allah dilediim siler, (dilediim) sab it klar.mm'l-Kitab onun kalndadr.

Silmeve sabit klmailemininrisletalanmda, yanmm' l -Kitab'Va.meydana geldii de son derece aktr.RA S L M M ' M Y D I ?Mushafta"mm" terimi u alt ^'ette geer: Al-mran 20, 75 ;Araf 157, 158; Cuma 2; Bakara 78. Bu yetlerden anlaldngre "mm" terimi, Yahudi ve Hristiyan dinlerinden birisini dn

olarak benimsemeyen kimseleri kasdetmektedir. Asl brance'def J j olup "milletler"demektir ve bugnk anlamdaalt tabakavehalk manasna gelir. Bu insanlara m m demnesi, Yahudikitaplarnda geen hkmleri bilmedikleri iindir. Bu anlamda HPeygamber de fiilen bir mndir. nk o, aslen ne Yahudidir ne Hristi^'andr. Byle olmad gibi Hz. Peygamber (sav) kendisivahyedilenlerin dnda onlarn kitaplarna kar dammdk.Ancakkonuyla ilgili yanhlk Hz. Peygamber'e ilikin bu tespitin onu

okuma-yazma bilmedii noktasna indirgenmi olmasndakaynaklanmaktadr.Yazmakanlamna gelen"el-kitbe"(-SbSJl) lafz,anlaml hr

b tn ortaya koyab ilm ek iin eitU paralar bir aray a toplademektir. Acaba Neb (sav) anlaml bir cmle oluturmaktan cbirisi miydi? Bu anlayn yanl olduunu en bata kendisiniKsr'ya gnderdii mektubu gstennektedir. nk bu mektubu fomuna kendisi koj'arak iml ettimitir. Araplara greokumak

anlamna gelen"el-kre"(f-ljill) ise retim ameliyesini yanstr. (d^J^ ^ 1 o i j ) "falancadan ilim elde ettim"eklindeki kullanm,retim ameliyesi anlamndadr. Yani bilgileri dikkatlice gz nntutmak, sonular karmaya ve bunlar birbiriyle karlatnnayg yetirmek. imdi acaba kelimenin tam bu ince anlamdoraltusunda Nebi (sav) okumuyor muydu?

Baz kimseler bu gr rtmek iin Hz, Peygamber'e (savvahiy geldiinde onun"ben okum a bilmeni"anlamndaki{jj'h

"^ Ra ' c U lS ) : 3 9 .

64


68/179

) szn delil olarak kullanabilir ve bu szden onun okumabilmedii anlamm karm olabilir. Yalnz bu duramda Hz.Peygamber'in irade etmesi ile g yetirememi olmas arasnda birkantnna sz konusu olmaktadr. Sanki Cebrail (as) okumas iinonun nne yazl bir metin koymu da Hz. Peygamberokuyamamtr. Fakat Cibril nc kezyaratan Rahhnin adylaoku dedii zaman Hz. Peygamberin"ben okuma bilmem" demesizerine "Yaratan Rahhinin adyla oku""'" yetini sylemitir.Aslnda bu olay onun okumayna, okumaya konu olan husushakknda bilgi sahibi olmayna dayandna delildir ve bu dnceonun teenni ve hikmet dolu ahsiyetiyle de btnyle rtr. Haslkret ve kitabet terimlerinin gerek medlullerine ilikin kark vehatal anlama yanl neticelerin kmasna sebep olmutur.

Evet.. Hz. Peygamber,hat (yaz yazma) konusunda mmdn. Buanlamda yaz yazmamt, yazlan da bilmiyordu. " ,> Iji2 oiS j i ^ l >_jjV I il diiiuAiai^iV j sji iS |> AA" ^ "Sen nceden ne kitap

okumutun (tilvet) ne de sa elinle yazmtn. Eer byle olsaydnbatl peinde olanlar pheye derlerdi. ""^ Bu yettenanlamaktayz ki tilvet, bir nassn erhsiz veya 3'ommsuz olarakharfiyen kesintisiz ekilde tekrar edilmesidir. (Tilvet-KraatFarkll).Bu noktada akla yle bir som gelmektedir: AcabaEbu'l-A'l el-Meanf' veya Th Huseyn'"" mm midir? nkher ikisi de gmie zrl olduklar iin yaz bilmiyorlard.

104

Alak (96) : 1.'"^ Ake but (2 9) : 48 .

44 9/ 10 57 'd e vefat etmi olan el-Mearr, filo zof ve air olup geirdii iekhastalndan drt yanda gzlerini kaybetmitir. 11 yanda hikmet vefelsefesini yanstan iirlerini .syleineye balar. iirlerinin pek ou Arapadndaki dillere de evrilmir. Zirikl, A'lm, I, 157.1889-1973 yllar arasnda yaam Msrl nl Arap Edebiyat uzman ThHuse^Ti, yanda geirdii ie k hastalndan gzlerini kaybetti. 19 14 de"Zikr Ebi'l-Al" adl almasyla doktorasn ald. "Felsefe/u hn-i

Haldun" adl Franszc a tez iyle de Paris Sorbo me niver sit esi nde ikinci

doktorasn tamamladktan sonra 1918"de Msr'a dnen Th Huseyn,gazetecilik, retim yelii, dekanlk ve lkesinin Eitim Bakanlm yapt.

65


69/179


70/179

etmesi Allah Tel'mn ralunetindendir. Akl nceliklemtebihi,mtebih olmayandanayracaktr. Bu ilk adm, mtebihianlayabilmek ve te'vilne ulaabilmek iin kevn delillerin, akburhanlarn, hitap yollarnn ve dellet ynlerinin aratrlmasgerektirmektedir. Bu yn ise yettekier-rsihnkelimasinin ancakAllah lfz zerine atfedilmesiyle ortaj'a kmaktadr.T E ' V L D E N M A K S AT N E D R ?Te'vil,ztlk ifade eden fullerden (ef l'l-eddd) olup,"ev-ve-le" (

Jji) fiil kknden tremektedr. rnein iin ba anlamnd"evvel'l-emr"dediimizdesonun zddnanlatmak isteriz. Bununzt anlam ise iin sonudur. Fiil olarakle-yel(Jj jy-) eklindekullandmzda da bireyin sona erdiini, bittiini anlatmak isterBuna grete'vil, yetin en sonunda ulatobjektif ve dorudanhakikat veya akl ve 'nazar kanundemektir. te bu durummtebih bir nassa hareket imkan tanmaktadr. Bylecei 'cz vegreceli anlaynassm sabit, muhtevanu deiken olduu

dunmlarda sakl hale gelmektedir. Bu szlerle"Kur'n'm te'viledilebilecei, am a tefsir edilem eyecei"sznn ne anlamageldiini anlayabilmekteyiz. Ancak bunun baarlablmesi u iesas kuraln iyice kavramias gerekmektedir;

a-Vahiy, aklla elimez.b-Vahiy, hakikatle elimez.Hz. Peygamber (sav) tm detaylaryla btn Kur'n'm tam

te'vilini bilmiyordu. Aks taktirde mutlak ilim noktasnda Allah

bir orta olmu olurdu. Zira tam ve nicel te'vil ancak kyamet ggerekleecek, Kur'n'n btn yetleri o zaman gzle gndr hagelecektir. Allah Tel'nm u yeti kermesini dikkatlice dnelim

" J u j ^JpU . ,ia (Jj^ j ^ nj^ J J I J J ) " J J JJlki^ j j - j hV I OJJ^ J * ^ j " , "ille de on un te 'vilini m i bekliyorlar. Te 'vih geldig n daha nce onu un utan lar yle derler: Rabbim izin elilbize hakk getirmiler... "

" " A - a f ( 7 ) : . 5 3 ,

67


71/179


72/179


73/179

c) et-Tenzl(ij^^):Ses ve grntnn dalgalar yoluyla tanmas gibi insanbilincinin dnda meydana gelen madd bir tamadr.

Hz. Peygamber (sav)"inzV'iu szleriyle aklamtr:

l Hj ^ " , "K ur'an, Ka dir G ecesinde dn ya sem asna toptaninzal edildi. Bu ndan sonra da yirmi sen ede peyderpey tenolundu.

Bu hadis, akla uygunluk arzeden akln ve mantk bir anlamagerekli klmaktadr. Hadise )'zeysel ve katksz bir anlaylyaklamak yeterli deildir. Allah Tel insanlara Kur'n vennemurad edinceca'l ve inzalbir defada gereklemitir. Nitekim uyet bunu ifade etmektedir: "j j ^ Lu j c J sUia, ui" , "Sizonu akledersiniz diye Arapa bir K ur'an yaptk (cealn). "" ^

Ayn yet,inzalterimi kullanlarak da yer alr:Lu jc- iji j 3 oUJj^l UIoji^ 1 ^ " , "Biz onu akledersiniz diye Arapa bir K ur'an olarak

indirdik.""^ Bunun anlam udur: Kur'an evvel emirde idrak dydve aa kanhnam, tehir edilmemi halde)d. Daha sonra idrakedilir hale geldi ve bu deiiklik deinzalolarak gerekleti. u haldeKur 'an 'daca'l ve inzalbulumnaktadr. Yani Kur'an insann idrakalan iine girebilmesi iin Arapa haline getirilmi,inzaledilmitir... Daha sonra Hz. Peygamber'e (sav) vahiy yohn'latenzU,ses alanyla ilgili bir yntemle dezikr imn... Hz. Peygamber (sav)de onu insanlara nakletiitir. nsan davranlaryla ilgili olan. b

baka deyile objektif varlkla ilgili olmaj'anMuhkemyetleregelince bunlardamtebiMikvasf bukmnamaktadu. u haldemm'l-Kitab iinca'l, yani bir halden bir hale detnne szkonusu deildir. Bu ksm yetler Allah'tan dorudan vahiy olarainz.lve tenzilyoluyla gelmitir. Bunlardaca'Im yer almamasnn

H k i m , M s t e d r e k ,, 22 2 ; Bey hak , K i tbu4-E , sm ve ' s -S f t , 23 5 ; F u a b i ' l - m n ,I, 3 7 0 .

Zuhru f (43 ) : 3 .Yu . s u f ( 1 2 ) : 2 .

70


74/179


75/179

(> ujj1 J ^ jJ_> d^ u i ^ ^ \ t >^ 1 i l i J i j i j l j l l j j i .C A J Ij U a j J j ^ L .V j U > ! j U l j Vl o t u : j j U J l

^jAjd\ j > 1 ^ 1 4 j i a l V M- i t ' ' J^ l t r " ^ ^ j s ^ i > a ^^k l^Jll- .

"H an i havariler yle dem ilerdi: Ey M eryem olu ha. Rahbize gkten bir sofra tenzil edebilir m i? (sa) ima n ediyorsAllah'tan korkun dedi. stiyoruz ki ondan yiyelim , kalplerimiz iy

yatsn, senin bize doru sylediini bilebm ve bu na bizzat olan lardan olalm dediler. M eryem olu sa da: Ey Allah'Rabbimiz bize gkten bir sofra inzal et ki bizim iin, nce ve gelen lerim iz iin bir bay ram olsun ve senden de bir m ucize oBizi rzklandr, se n rzk veren lerin en hayrlm sn dedi. Abu yurdu ki: Ben onu sizin zerinize tenzil edeceim , am a onsonra sizden kim kfrederse ona alem ler iinde kim seyapmayacam azab yaparm.

1- Hav arilerHz,sa'dan zerlerine gkyznden objektif hakikatolarak yiyecekleri madd bir sofra indirmesini(tenzil) talepetmilerdir. Bu byk bir talep olduu iin Hz. sa"Allah'tankorkun"demitir.

2- Hz. sa ise sofra konusunda Allah Tel"daninzaltalebindebulunmutur. Yani bu konuda valiy beklemitir. nk onunAllah'n mutlak kudretinden hibir phesi bulumnad iiAllah'tan gelecek madd bir be>7neye ihtiya duymamaktadr.

3- Allah Tel, havarilerin talebini kabul etmi ve gkten maddbir sofratenziletmitir.Ayn dorultuda Har Sresinin 21. yetinde de Kur'n'm da

inzal edilmesi durumunda onun Allah korkusundan paramparaolcandan sz edilmektedir. Nitekim Kur'n'n btn ieriklemadd ve tarih objektif hakikatlerden olumakta ve eer bu konudan idrak alanna girmi olsayd kukusuz da '"lim" olacakhayet iinde kalacakt. Zaten Ftr Sresinin 28. yetinde de kull

M a i d e ( 5 ) : 1 1 2 - 1 1 5 .

72


76/179

iinde Allah'aen ok hayet duygusu besleyenlerin limler olduubelirtilmektedir,3-Tertl:Tertl hakkndaki yaygm kanaat, onun hemen hemen tilvette

nameler yaparak eitli sesleri uzatma, yanitecvit olduueklindedir. Oysatertl maddesinin lgav kkeninde"bellibirdzende sray takip etmek"gibi anlamlaryer almaktadr. Bunagre tertl,bir konudaki yetlerin birbiri ardna eklenerek bellibir

dzende takip edilmesidir.u halde" ^ J J U'J*^' L^JJ" , 'Kur'n 'tertlile oku"^^^yetinde kastedilen eyin tilvetteki tecvit olmasmmkn deildir. nceliklebu anlay, aadaki yetin gereiyleuyumaz. "^j* , "Biz sana arbir sz ilkaedeceiz.""^ Burada sz, yakn veya uzak olmakla deil,arolmakla vasfedilmitir

Documents

Sahrur Lugavi Kuran Okumalarim