SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ ÇALIŞTAY RAPORU · 2015. 7. 20. · Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanlığı 2 7-8 MAYIS 2015 ANKARA SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ

SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ ÇALIŞTAY

RAPORU

Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanlığı

2

7-8 MAYIS 2015 ANKARA

SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ ÇALIŞTAY RAPORU

Hazırlayanlar

Tünay ŞAHİN

Sibel YALAZA

Berrin BEKDEMİR

Rabia KONUKUOĞLU

Bu yayın T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu

Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır.

Tüm yayın hakları, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna aittir.

www.tkhk.gov.tr

Haziran 2015-ANKARA

SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ

ÇALIŞTAY RAPORU

http://www.tkhk.gov.tr/


3



Çalıştaya katılan tüm katılımcılarımıza

katkıları ve destekleri için teşekkür ederiz.

Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu


4



İÇİNDEKİLER

Sunuş-Tünay ŞAHİN, Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanı 5

Önsöz -Mehmet ATASEVER, Destek ve İdari Hizmetler Kurum Başkan Yardımcısı 8

Önsöz -Uzm.Dr.Zafer ÇUKUROVA, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Başkanı 10

SONUÇLAR

Ar-Ge Faaliyetleri İle İlgili Olarak Uygulamada Yaşanan Sorunlar 12

Hukuki ve İdari Sorunlar 12

İnsan Kaynakları/ Teknik Alt Yapı 13

Mali ve Satınalma Süreçleri ile İlgili Sorunlar 14

Etik Kurullar ile İlgili Sorunlar 14

Pazarlama, Ticarileşme, Patentler ve Yayınlar ile İlgili Sorunlar 14

İşbirliği ve Koordinasyon ile İlgili Sorunlar 15

SONUÇLAR

Ar-Ge Faaliyetlerinin Güçlendirilmesi İçin Öneriler 16

Hukuki ve İdari Düzenlemeler Yapmak 16

Teknik Altyapıyı Geliştirmek 17

İnsan Kaynaklarını Geliştirmek 17

Mali Uygulamalar 19

Etik Kurullar 19

Diğer Kurum ve Kuruluşlarla İşbirliği ve Koordinasyon 19

Pazarlama, Ticarileşme, Patentler ve Yayınlara İlişkin İyileştirme 19

Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketi Sonuçları 20


5



İnovasyon, hem ülkeler hem de

firmalar için ulusal ve uluslararası alanda

rekabet gücü kazanmanın, verimlilik artışı

sağlamanın, ekonomik büyüme ve gelişmenin,

dolayısıyla da refah ve yaşam kalitesi artışının

en temel unsurlarından biri olarak kabul

edilmektedir.

Ülkelerin Ar-Ge ve yenilikçilik

alanında yaptığı yatırımların, dünyadaki

teknoloji ve bilim alanında oynadıkları rolleri

belirlediği aşikârdır. Bir toplumun refah

seviyesi ve bu seviyenin artması, ülkenin

gelişim potansiyeline, bilgiyi kullanma ve yayma yeteneğine bağlıdır.

Büyümeyi destekleyici ve krizlerden çıkmayı kolaylaştırıcı etkileri nedeniyle,

ekonomik koşulların ağırlaştığı dönemlerde dahi Ar-Ge ve inovasyona yönelik yatırım ve

teşviklerin sürdürülmesi gerektiği, artık dünyada kabul edilen bir gerçektir.

Ancak Ar-Ge ve inovasyonun kendiliğinden gelişen bir süreç olmadığını, izlenen

politikaların inovasyonun gelişmesinde önemli rol oynadığını biliyoruz. Sağlıkta Ar-Ge

faaliyetlerine ve inovasyona zemin hazırlayacak kuvvetli bilimsel bir alt yapı ile Ar-Ge

faaliyetlerini izleyecek, yönlendirecek ve destekleyecek bir yapılanmanın oluşturulması

şarttır.

Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan Eğitim, Araştırma ve Geliştirme

Daire Başkanlığımız, bu kapsamda merkez ve taşra teşkilatında Ar-Ge Birimleri ile Ar-Ge ve

inovasyon faaliyetlerini geliştirerek, sağlık alanında daha güçlü araştırma ve insan gücü

kapasitesi oluşturmayı amaçlamaktadır.

Çalışmalarımızın birinci aşaması olarak Kurum Başkanımız Sayın Dr.Zafer

ÇUKUROVA ve Sağlık Araştırmaları Genel Müdürü Sayın Dr.Rıfat KÖSE’nin katılımları ile

Ankara İlinde 7-8 Mayıs 2015 tarihlerinde, Kurumumuz Eğitim, Araştırma ve Geliştirme

Daire Başkanlığı koordinasyonunda “Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri ve Ar-Ge Yapılanma

Süreci Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir.

SUNUŞ


6



Kurumumuza bağlı sağlık tesislerinde Ar-Ge faaliyetlerini yürütecek çalışanlarda Ar-

Ge bilinci ve farkındalık oluşturulması, Ulusal Ar-Ge Politikaları, Ar-Ge faaliyetleri, Ar-Ge

destekleri gibi temel konularda bilgi düzeyinin arttırılması amacıyla düzenlediğimiz çalıştaya;

önemli paydaşlarımızdan olan TÜBİTAK, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma

Bakanlığı, Avrupa Birliği Bakanlığı, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Türkiye İstatistik

Kurumu ve Kalkınma Ajansı katılım ve katkı sağlamışlardır.

Eğitim ve Araştırma Hastanelerinin bulunduğu il Genel Sekreterleri, Genel

Sekreterlikler ile Eğitim Araştırma Hastanelerinde görevli Ar-Ge birim sorumlularının

katılımlarıyla gerçekleştirilen çalıştayımız Ar-Ge faaliyetleri konusunda farkındalığı

arttırırken, ortak akılla uzun vadeli, etkin işbirliği halinde hareket etmemizin önemini ortaya

koymuştur.

Ayrıca çalıştayımızda, kamu yöneticileri ile akademisyenlerin, Ar-Ge faaliyetleri

kapsamında sürdürdükleri çalışmalarında kolaylaştırıcı rolümüzün onlar için ne kadar değerli

olduğu, altyapının hazırlanmasının gerekliliği, bürokratik işlemlerin, desteklerin, izinlerin

daha etkin ve hızlı hale getirilmesinin vurgusu bizlere hangi yönde ilerlememiz gerektiği

konusunda yol gösterici olmuştur.

Dört oturumdan oluşan çalıştay programında Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü

(SAGEM), TUBİTAK, Kalkınma Bakanlığı (KB), Bilim Sanayi Teknoloji Bakanlığı (BSTB),

Avrupa Birliği Bakanlığı (ABB), TÜİK, Ankara Kalkınma Ajansı (ANKARAKA) ve Eğitim

ve Araştırma Hastanelerimizden (EAH) toplam 16 konuşmacı yer almıştır. Son oturum ise İyi

Uygulama Örneklerinin paylaşıldığı panel şeklinde gerçekleştirilmiştir.

Çalıştayımıza yukarda belirtilen paydaşlar ile Kurumumuz ve Kurumumuza bağlı

kurumların temsilcilerinden oluşan 184 kişi katılım sağlamış olup sağlık alanı Ar-Ge

faaliyetlerine yönelik aşağıda yer verilen konu başlıkları altında sorunlar ve çözüm önerileri

tespit edilmiş, Çalıştay raporunun 1. ve 2. bölümde ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.

- Hukuki ve İdari Sorunlar

- İnsan Kaynakları/ Teknik Alt Yapı

- Mali ve Satınalma Süreçleri ile İlgili Sorunlar

- Etik Kurullar, Patentler ve Yayınlar

- İşbirliği ve Koordinasyon

Bu bağlamda “Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri ve Kurumsal Yapılanma Çalıştayının”

ana vurgusu; “sürdürülebilir kalkınma için kurumlarımızda etkin ve etkili işbirliği-

koordinasyon” olarak belirlenmiştir.


7



Ayrıca katılımcıların Ar-Ge faaliyetleri konusunda farkındalık ve bilgi düzeyini

belirlemek, yapılanma sürecine aktif katılımlarını sağlamak ve çalıştayın etkisini ölçmek

amacıyla çalıştay öncesi ve sonrası “Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketi”

uygulanmıştır. Anketin sonuçları değerlendirildiğinde Ar-Ge insan kaynağı yetersizliği,

Hastane yöneticilerinin fon kaynaklarını diğer gruplara göre daha az bildikleri, Ar-Ge

çalışmaları için gerekli kamu mevzuatı konusunda yeterli bilgiye sahibi olunmadığı, Sağlık

Ar-Ge alanında proje yürütürken, süreç yönetiminin etkili yürütülemediği gibi önemli

sonuçlar tespit edilmiş ve bu konuya 3. Bölümde Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri

Değerlendirme Uygulama Raporunda ayrıntılı bir şekilde yer verilmiştir.

Çalıştayımızda bir kez daha anlaşılmıştır ki, teknolojinin baş döndürücü hızla

ilerlediği bir dünyada, Ar-Ge ve inovasyon olmadan refah ve zenginliğe giden başka yol

yoktur. Ülkemizde Ar-Ge ve inovasyon kapasitesini arttırmak için kısa, orta ve uzun vadede

yapılması gereken önemli işler vardır. İnsan ihtiyaçlarıyla uyumlu ve ilerlemeci, Ar-Ge ve

inovasyon konusunda bilgiye sahip ve bilgiyi üreten bir toplum olmak yolunda ilerlerken,

yapacağınız çalışmalarda bu çalıştay raporunun esin kaynağı olmasını diliyor, tüm

katılımcılarımıza teşekkür ediyor ve saygılar sunuyorum.

Tünay ŞAHİN

Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanı


8



Türkiye olarak her ne şart altında olursa

olsun bilgi üreten ve bu bilgiyi sadece kendi

ülkemiz insanları için değil tüm insanlık için

refaha ve esenliğe dönüştürmek amacıyla

çalışmak zorundayız. Ülkemizde gerek kamu,

gerek özel sektör, gerekse sivil toplum

kuruluşları; yenilikçiliğin hayatın her alanını

kapsaması, bilgi üretmek ve bilgiye sahip olmak

için rol oynamalı, işbirliği halinde hareket

etmelidir.

İnovasyon; küresel rekabet ortamının beraberinde getirdiği var olma savaşında Ülkeler

için önemli bir silahtır. Küresel rekabette daha iyi noktaya gelmek amacıyla Türkiye’de

inovasyonun finansmanı için çeşitli destek mekanizmaları hayata geçirilmiştir. Bilim, Sanayi

ve Teknoloji Bakanlığı’nca yürütülen Sanayi Tezleri (SANTEZ) projeleri, Maliye

Bakanlığı’nca uygulanan Ar-Ge vergi teşvikleri, TÜBİTAK-TEYDEB tarafından yürütülen

Ar-Ge destekleri, kalkınma ajanslarının sağladığı destekler, ve TTGV tarafından sağlanan

destekler, en önemli destek mekanizmaları olarak sayılabilir

Bilişimde, iletişimde, otomotivde, makinede her sektör için olmazsa olmaz olan Ar-Ge

ve İnovasyon çalışmaları, sağlık sektörü açısından da kritik önem taşımaktadır. Dünya Ar-Ge

yatırımlarının sektörel dağılımına bakıldığında ilaç ve biyoteknoloji, teknolojik ekipman,

elektronik gibi endüstrilerde Ar-Ge harcamalarının daha fazla olduğu görülmektedir.

Ar-Ge yatırımları toplumun gelişen sağlık ihtiyaçlarını karşılamak üzere öncelikli konular

arasında yer almaktadır. Dolayısıyla sağlık; yenilik ve Ar-Ge faaliyetlerinin en önemli olduğu

alanların başında gelmektedir. Sağlık malzemelerinde, ilaçta, tedavi yöntemlerinde yapılan

her yenilik insanoğlunun yaşam kalitesini arttırmaya yönelik bir çabanın sonucudur.

07-08 Mayıs 2015 tarihlerinde Ankara’da düzenlenen “Sağlıkta Ar-Ge Faaliyetleri ve

Ar-Ge Yapılanma Süreci Çalıştayında tüm paydaşların katılımı ile Türkiye’de Ar-Ge ve

inovasyonun önündeki engeller ile Ar-Ge ve inovasyondan ürüne geçişin önündeki engeller

nelerdir gibi soruların bilimsel yanıtlarının bulunması açısından çok önemli bir buluşma

olmuştur.

ÖNSÖZ


9



Bu kapsamda katılımcıların geri bildirimleri ile oluşturulan bu rapor; önümüzdeki

dönemlere ilişkin kapsamlı değerlendirmelerde bulunmamız, ufkumuzu daha net

görebilmemiz ve yeni stratejiler geliştirebilmemiz adına büyük önem taşımaktadır.

Değerli işbirliği ve destekleri için tüm kurumlarımıza ve katılımcılarımıza teşekkür

ediyorum.

Mehmet ATASEVER

Destek ve İdari Hizmetler Kurum Başkan Yardımcısı


10



Günümüz bilgi çağında uluslararası alanda

rekabet edebilmenin en önemli koşulu, bilgiye

yatırım yapmaktır. Bilgiye yatırım denilince akla ilk

gelen kavramlar Ar-Ge ve İnovasyondur.

Küreselleşme süreciyle birlikte artan rekabet

ortamına dayalı olarak, Ar-Ge faaliyetleri sonucu

yaratılan bilgi, teknolojik yenilik gibi değerler

özellikle internetin de gelişmesiyle birlikte daha

kolay yayılabilmektedir. Yaratılan buluşun, ürünün

ve bilginin dağılımının hızlanması, Ar-Ge

yatırımlarının verimliliğini arttırmakta, maliyetleri

düşürmektedir.

Bilgiyi araçlara dönüştüren Ülkeler vatandaşlarına daha iyi bir yaşam sunmaktadırlar.

Türkiye’nin bugün geldiği nokta son derece önemlidir. Ancak günümüzün rekabetçi

ortamında gideceğimiz yol uzun ve zorludur. Bu sebeple sürekli olarak bilgiyi üretmeli ve bu

bilgiyi tüm insanlık için refaha ve esenliğe dönüştürmek amacıyla çalışmalıyız.

Ar-Ge, en üst yöneticiler tarafından sahiplenilmesi gereken bir kavramdır. Ancak bu

şekilde toplumsal farkındalık ve Ar-Ge bilinci oluşturulabilir. Hükümetler, bu etkinin farkında

olarak Ar-Ge ve yeniliği destekleyen bir sistem oluşturmak için gerekli politikalar

belirlemektedir. Son 10 yılda ekonomi ve sanayi politikalarında Ar-Ge ve inovasyonun

ağırlığı belirgin bir şekilde artmıştır.

Bilindiği gibi Ülkemizde de ulusal kalkınma planları hazırlanmakta ve bu planlar

çerçevesinde ülkenin kalkınma politikaları ve rotası belirlenmeye çalışılmaktadır.

Başbakanlık Onuncu Kalkınma Planının 28, 29, 30 ve 31 inci maddelerinde “Bilimsel

ve Teknolojik Gelişmelere” yer verilmiş olup teknolojik gelişmelerin; başta bilgi teknolojileri,

otomasyon ve ileri üretim teknikleri ve sağlık teknolojileri alanlarında yoğunlaşılacağı

bildirilmektedir. Onuncu Kalkınma Planımızda da yer aldığı gibi “Türkiye’nin ekonomik ve

sosyal kalkınmasına ve küresel sağlığına katkı aracı olarak sağlık sistemini geliştirmeyi ve

sağlık sisteminin öncelikli alanlarında araştırmayı, geliştirmeyi teşvik etmek.” Türkiye Kamu

Hastaneleri Kurumunun hedefleri arasında yer almaktadır.

ÖNSÖZ


11



Kurumumuza bağlı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri sağlık Ar-Ge alanında önemli bir

konumda bulunmakta olup Ar-Ge odaklı çalışmalarına hızla devam etmelidir. Bu

bağlamda 07-08 Mayıs Ankara’da düzenlenen “Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri Çalıştayında”

mevcut durumumuz ve zayıf yönlerimiz tartışılarak ortaya konulmuştur. Ayrıca daha güçlü

bir programın uygulanması konusunda görüşlerin ortaya konulduğu önemli ve değerli bir

buluşma olmuştur. Bu vesile ile Çalıştayımızdan elde ettiğimiz sonuçların

önümüzdeki dönemde sağlık Ar-Ge alanında önemli katkılar sağlayacağını umut ediyor ve bu

raporun hazırlanmasında emeği geçen arkadaşlarıma teşekkür ediyorum.

Hazırlanan bu raporun hizmet sunumuna katkı sağlaması temennisi ile saygılarımı

sunarım.

Uzm.Dr.Zafer ÇUKUROVA

Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Başkanı


12



1- AR-GE FAALİYETLERİ İLE İLGİLİ OLARAK UYGULAMADA YAŞANAN

SORUNLAR

Hukuki ve İdari Sorunlar

- Projelerle ilgili prosedürlerin ve mevzuatın yeterince bilinmemesi,

- Yöneticilerin Ar-Ge çalışmalarına yeterince destek vermemesi,

- Ar-Ge çalışmaları için yapılacak harcamaların geri dönmeyecek harcama olarak

görülmesi,

- Hastanelerdeki performans sisteminin uygulamada Ar-Ge çalışmalarını

desteklememesi,

- Ar-Ge’nin atıl bir alan olarak görülmesi,

- Hizmet sunumu ve ihtiyaçların belirlenmesinde Ar-Ge faaliyetlerinin çoğu zaman

gündeme alınmaması,

- Projelerin ürüne dönüşene kadar geçecek basamakların öngörülerek kurgulanmaması,

- Sağlık Bakanlığının Ar-Ge projeleri geliştirmek için gerekli literatürün taranacağı veri

tabanları ile anlaşmalarının olmaması (ULAKBİM gibi),

- Ar-Ge çalışmalarına ilişkin çağrıların ve faaliyetlerin geniş zaman aralığı içinde

duyurulmaması.

SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ ÇALIŞTAYI SONUÇLARI


13



İnsan Kaynakları/ Teknik Alt Yapı

- Ar-Ge birimlerinde çalışacak nitelik ve nicelikte personelin istihdam edilememesi,

- Nitelikli Ar-Ge personelinin istihdamı konusunda bilgi ve farkındalık eksikliği,

- Desteklere başvuru süresinin araştırmacılar tarafından etkin kullanılamaması,

- Motivasyon eksikliği,

- Sağlık hizmeti ve Ar-Ge faaliyetlerinin aynı çatı altında verilmesi sonucu Ar-Ge

çalışmalarına ayrılan zamanın sınırlı olması,

- Çalışma şartlarının ağır olması,

- Sağlık hizmeti ve Ar-Ge faaliyetlerinin aynı çatı altında verilmesi,

- Lisans eğitimlerinde ve asistanlık eğitimlerinde proje eğitimlerine yer verilmemesi,

- Klinik süreçlerin, asistan performansı üzerinden döndürülmesi,

- Hastanelerdeki performans sisteminin getirdiği uygulamalar sonucunda; Ar-Ge

çalışmaları için yeterli isteğin ve gereken zamanın oluşamaması

- İnsan kaynaklarının hareketliliği,

- Ar-Ge faaliyetlerinde multidisipliner yaklaşımın olmaması,

- Bilim dalları arasında multidisipliner işbirliğine imkan sağlayacak çalışma

ortamlarının mevcut olmaması,

- Ar-Ge faaliyetlerinde ekip çalışması anlayışının olmaması,

- Ar-Ge faaliyetlerinin çalışanların özlük hakları, atama ve yükselme kriterlerine

yansımaması,

- Ar-Ge faaliyetleri kapsamında kapasitesi yüksek akademisyenlerin desteklenmemesi,

- Genel Sekreterliklerde ve hastanelerde Ar-Ge birimlerinin olmaması,

- Var olan Ar-Ge birimlerinin nitelik bakımından yeterli olmaması,

- Ar-Ge birimlerinin görev tanımlarının olmaması,

- Ar-Ge faaliyetlerine yönelik istatistiki verilerin tutulmaması, verilerin denetiminin

yeterli olmaması,

- Alandaki eksikliklikleri tespit etmek ve buna göre tedbirler almakta anahtar olacak

istatistiki verilerin yetersizliği,

- Ar-Ge faaliyetlerine yönelik geri bildirimlerin yapılmaması,

- Fiziksel koşulların uygunsuzluğu (kütüphane, internet kısıtlılığı, bilimsel çalışma

ortamının olmaması)

- Sağlık Bakanlığının Ar-Ge projeleri geliştirmek için gerekli literatürün taranacağı veri

tabanları ile anlaşmaların olmaması (ULAKBİM gibi),


14



Mali ve Satınalma Süreçleri ile İlgili Sorunlar

- Projelerin desteklenmesi kararından sonra hesap açılması ile ilgili yaşanan sorunlar,

- Projelerden vergi alınması (personel ödenekleri),

- Hastanelerde geçici süreli işçi (sözleşmeli) çalıştırılamaması, bu nedenle hizmet alımı

yoluna gidilmesi ve KDV kesintisinin olması, dolayısıyla personele yatacak paranın

büyük bir kısmının firmaya kalması,

- Hastanelerde; Ar-Ge projeleri için öngörülebilir bütçe yönetim sisteminin olmaması

ve ilgili bölümlerde çalışanların bilgi eksikliği…

- Hastanelerde, kabul edilmiş projelerin satın alma süreçlerinde kamu mevzuatından

kaynaklanan zorluklar,

- Hastanelerde, kabul edilmiş projelerin satın alma süreçlerinin uzunluğu;

Malzemelerin farklı firmalardan temin edilmesi,

Bazı projelerde tek firma ürünlerinin alınması,

Üreticinin tek olduğu durumlarda satın alma zorlukları,

Yurt dışından temin edilen malzemelerin çok geç gelmesi,

- Hesapların hastanelerin bağlı bulunduğu mal müdürlükleri tarafından açılması,

yazışmaların ise gider tahakkuk birimleri tarafından yapılması,

Etik Kurullar ile İlgili Sorunlar

- Araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü her hastanede etik kurulun bulunmaması,

- Etik Kurulların bilgi ve deneyimlerine bağlı olarak değerlendirme sürecinde onay ile

ilgili eksikliklerin olması,

- Etik Kurullar arasında farklı kararların alınması,

Pazarlama, Ticarileşme, Patentler ve Yayınlar ile İlgili Sorunlar

- Araştırma Proje çıktılarının patentlenmesi sürecine yönelik bilgi ve farkındalık

eksikliği nedeniyle sorunlar yaşanması,

- Ar-Ge’si tamamlanmış ürün ve teknolojileri ulusal ve uluslararası pazara taşıma

mekanizmalarının eksikliği,

- Küresel pazarlarda Ar-Ge faaliyetlerinin takip edilmemesi,

- Ar-Ge sonuçlarının ticarileşmesine yönelik kamu desteklerinin yetersizliği,

- İnovasyona yönelik yapılan yayınların az olması,


15



İşbirliği ve Koordinasyon ile İlgili Sorunlar

- Ülkemizin Avrupa Birliği üyelik sürecinde, AB mali yardım programlarından hak

ettiği ölçüde yararlanamaması,

- Multidisipliner bir yaklaşım ile Ar-Ge faaliyetleri için Kamu, Üniversite, Sanayi, Özel

Sektör işbirliğinin zayıf olması,

- Fon sağlayıcı kurumların proje değerlendirme süreçlerinde hakemlerin doğru/etkin

kararlar vermesini sağlayamaması,


16



2- AR-GE FAALİYETLERİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ İÇİN ÖNERİLER

Hukuki ve İdari Düzenlemeler Yapmak

- Ar-Ge faaliyetlerini izleyecek, yönlendirecek ve destekleyecek bir yapılanmanın

oluşturulması,

- Bilimsel araştırmaları ve yenilikçi çalışmaları teşvik edici düzenlemelerin yapılması,

- Başta ABD olmak üzere, teknolojide söz sahibi birçok ülkenin çıkarmış oldukları Ar-

Ge stratejilerinde bilimsel araştırmaların ticarileştirilmesi yönünde tedbirler alınmakta

ve bu anlamda stratejik hedefler koymaktadırlar. Bu alandaki engellerin önüne

geçebilmek için Ar-Ge’ye dayalı ürünlerin ticarileşmesine yönelik düzenlemeler

yapılmalı ve etkin ticarileştirme mekanizmaları kurgulanmalıdır.

- Eğitim ve Araştırma Hastanelerinin puanlaması ve sınıflandıılmasında Ar-Ge

çalışmalarının dikkate alınması,

- Genel Sekreterliklerde ve Eğitim Araştırma Hastanelerimizde “Donanımlı Ar-Ge

Birimlerinin” kurulması ve desteklenmesi,



17



- Ar-Ge birimlerinde çalışacak personel niteliklerinin belirlenmesi,

- Ar-Ge birimlerinin görev tanımlarının oluşturulması,

- Ar-Ge çalışmalarına olanak sağlayacak şekilde çağrıların çok daha önceden

duyurulması,

Teknik Altyapıyı Geliştirmek

- Ar-Ge ve İnovasyona temel oluşturacak ihtiyaç analizlerinin yapılması,

- Eğitim ve Araştırma Hastanelerimizin öncü rol oynayacağı potansiyel kaynakların

belirlenmesi,

- Biyoteknolojik ilaç, biyomalzemeler, biyomedikal ekipman vs. konularında rekabet

gücünü artıracak araştırma altyapılarının ve çalışmaların desteklenmesi,

- Ar-Ge veri tabanı oluşturulması, tüm Ar-Ge çalışmalarının bu veri tabanına

kaydedilmesi ve takip edilmesi,

- Multidisipliner Ar-Ge faaliyetlerine olanak sağlamak için farklı disiplinlerdeki

araştırmacıları bir araya getirecek çalışma ortamlarının oluşturulması,

- Araştırmacı bilgilerini içeren insan kaynağı havuzunun oluşturulması için bir sistem

kurulması,

İnsan Kaynaklarını Geliştirmek

- Ar-Ge birimlerinde nitelikli personel istihdam edilmesi,

- Ar-Ge birimlerinde araştırmacıların projelerinin yazımını ve takibini yapacak teknik

personel bulunması,

- Araştırmacı ve girişimcilere; danışmanlık ve destek hizmeti sağlanması,

- Araştırmacıların rekabet gücü yüksek ürünler, fikirler üretebilmesi için çalışma

koşullarının iyileştirilmesi,

- Bilimsel çalışma yapanlara performans ve puan uygulaması yapılması gibi özendirici

sistemlerin getirilmesi,

- Araştırmacılara, klinik araştırmalar, biyoistatistik, makale ve proje yazma eğitimleri

verilmesi,

- Web tabanlı proje eğitimlerinin yapılması,

- Asistan karnelerine proje ve makale atıf sayısı gibi parametrelerin eklenmesi,

- Asistanların tez yerine Ar-Ge projeleri yapmalarının sağlanması,

- Ar-Ge, İnovasyon, girişimcilik ve proje yazma konularının lisans ve uzmanlık

öğrencilerinin müfredatına entegre edilmesi,

- Ajansların verdiği proje eğitimleri desteklerinden faydalanılması,


18



- Sağlık alanında Ar-Ge faaliyetlerine hemşirelerinde aktif olarak dahil edilmesi,


19



Mali Uygulamalar

- Mali uygulamalar ile ilgili bilgi ve farkındalığın arttırılması,

- Projelerde hesap açılması ve satın alma konusunda yönetim desteğinin olması,

Etik Kurullar

- Eğitim ve Araştırma Hastanelerinde Etik Kurulların oluşturulmasının teşvik edilmesi,

- Etik Kurul üyelerine çalışma türleri ve değerlendirme kriterleri açısından düzenli

periyotlarda eğitimler verilmesi,

Diğer Kurum ve Kuruluşlarla İşbirliği ve Koordinasyon

- İnovasyon faaliyetlerinin hız kazanabilmesi için bilgi akışını kolaylaştırmak suretiyle,

tecrübe, bilgi alışverişi, yüksek seviyeli bilimsel çalışmalara katılma olanakları

sağlayacak işbirliklerin arttırılması,

- Üniversite, kamu ve özel sektörü bir araya getiren işbirliği ağlarının oluşturulması,

Pazarlama, Ticarileşme, Patentler ve Yayınlara İlişkin İyileştirme

- Ar-Ge sürecine sağlanan destek ve teşviklerin pazarlama, ticarileştirme ve satış

süreçlerine de aktarılması,

- Küresel pazarlarda Ar-Ge faaliyetlerinin takip edilmesi, pazardaki gerçek ihtiyaca

göre başarılı ürün dizayn edilmesi,

- Yeni ürünün gerçekten pazarda başarılı olabilmesi için, yeni ürün geliştirme ve yeni

ürünlerin pazara sunulması ile ilgili tarafların birlikte çalışması,


20



3- SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ DEĞERLENDİRME ANKETİ

SONUÇLARI

Kurumumuz Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanlığı Ar-Ge Birimi tarafından ilki

düzenlenen “Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri ve Ar-Ge Yapılanma Süreci Çalıştayı”nda

katılımcıların Ar-Ge faaliyetleri konusundaki farkındalık ve bilgi düzeyini belirlemek,

yapılanma sürecine aktif katılımlarını sağlamak ve çalıştayın etkisini ölçmek amacıyla

çalıştay öncesi ve sonrası Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketi

uygulanmıştır.

Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anket Çalışması; ön ve son değerlendirme anketi ile

yapılmış olup ön değerlendirmeye 126 kişi (24 kişi kurum belirtmemiş), son değerlendirmeye

ise 51 kişi katılmıştır.

Sağlık Bakanlığı merkez ve Kurumumuza bağlı Kurum/Kuruluşlarından “Sağlık Alanı Ar-Ge



21



Faaliyetleri ve Kurumsal Yapılanma Çalıştayına”, katılanların sayıları Tablo 1 de verilmiştir.

Buna göre davet edilenlerin %97,4’ü çalıştaya katılım sağlamıştır.

Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri ve Kurumsal Yapılanma Çalıştayına katılımın %44’ü

EAH’lerden, %37’i KHB’lerden olmuştur.

Tablo 1 Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri ve Kurumsal Yapılanma Çalıştayı Davetli,

Katılımcı ve Araştırmaya Katılanların Sayısı

Davet Edilen Çalıştaya

Katılan

Çalışmaya

Katılan

Çalıştaya

Katılım %

Çalışmaya

Katılım %

TKHK 30 25 8 83,3 32,0

SAGEM 3 3 1 100,0 33,3

THSK 1 1 0 100,0

Diğer 8 7 0 87,5

KHB 72 68 40 99,4 58,8

EAH 75 80 53 106,7 66,3

Toplam 189 184 102 97,4 55,4

Tablo-2’de çalıştay katılımcılarından sağlık alanı Ar-Ge faaliyetleri değerlendirme anketine

katılanların tanımlayıcı bilgileri yer almaktadır. Buna göre;

Çalıştaya EAH’lerden katılanların %55’inin (n=44) idari görevi vardır. (başhekim,

başhekim yard. ve müdürler).

KHB’lerden %37 genel sekreter (n=25) ve %21 başkanlık (n=14) düzeyinde katılım

gerçekleşmiştir.

Katılımcıların şu anki görevde bulunma süresi %44 oranında 1 yıldan az, kamuda

deneyim süresi ise %79 oranda 11 yıl ve üzeridir.

Ankete katılanların %61’inin çalıştığı kurumda Ar-Ge Birimi vardır.

Ar-Ge Birimi, KHB’lerde %51 oranında İdari Hizmetler Başkanlığına ve %34 oranında ise

Tıbbi Hizmetler Başkanlığına bağlıdır. EAH’lerde ise yaklaşık %50 oranında Başhekimliğe

bağlıdır.

Çalışmaya göre en çok bilinen fon kaynağı %30 ile TUBİTAK’tır ve Sağlık Bakanlığı fon

kaynakları ise %18 ile 3. Sırada yer almaktadır.

Katılımcıların %68’i herhangi bir fon kaynağına dayalı proje yürütmemiştir.


22



Tablo 2 Çalıştay Katılımcılarından Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketine

Katılanların Tanımlayıcı Bilgileri

n % n %

Kurum/Kuruluş Çalışılan Kurumda Ar-Ge Birimi

Kamu Hastaneleri Birliği 40 38,46 Var 68 61,26

Eğitim Araştırma Hastanesi 53 50,96 Yok 43 38,74

TKHK 8 7,69 Toplam 111 100,00

Sağlık Bakanlığı 1 0,96 Ar-Ge Biriminin Bağlı Olduğu

İdare

1Özel Sektör2 1 0,96 TKHK

Üniversite 1 0,96 Destek ve İdari Hizmetler KBY 8

Toplam 104 100,0

0 KHB

Görev Genel Sekreterlik3 4 11,43

Genel Sekreter 12 10,81 İdari Hizmetler Başkanlığı 18 51,43

Başkan/Başkan Yard. 12 10,81 Tıbbi Hizmetler Başkanlığı 12 34,29

Başhekim/Başhekim Yard. 21 18,92 Kalite Koordinatörlüğü 1 2,86

Müdür/Müdür Yard. 7 6,31 Toplam 35 100,00

Doktor 29 26,13 EAH

Ar-Ge Birim Sorumlusu/Çalışanı 10 9,01 Başhekimlik4 13 46,43

Diğer 20 18,02 Sağlık Bakım Hizmetleri Müd. 8 28,57

Toplam 111 100,0 İdari ve Mali Hizmetler Müdürlüğü 6 21,43

İş Deneyimi Kalite Koordinatörlüğü 1 3,57

Şu Anki Görev Süresi Toplam 28 100,00

1 yıldan az 51 44,35 Fon Kaynakları

1-3 yıl 42 36,52 TUBİTAK 111 30,00

4-5 yıl 10 8,70 Kalkınma Ajansı 99 26,76

6-10 yıl 7 6,09 Ulusal Ajans 55 14,86

11 yıl ve üzeri 5 4,35 S.B. Desteği 70 18,92

Toplam 115 100,0

0 BAP 6 1,62

Kamu Sektöründeki Deneyim KOSGEB 11 2,97

1 yıldan az 2 1,79 Diğer Bakanlıklar 9 2,43

1-3 yıl 3 2,68 Denekler, Vakıflar 9 2,43

4-5 yıl 10 8,93 Toplam 370 100,00

6-10 yıl 9 8,04 Fon Kaynakları ile Proje

Çalışması/Çalışmalarında

Bulunma Durumu

11 yıl ve üzeri 88 78,57 Evet 35 32,11

Toplam 112 100,0

0 Hayır 74 67,89

Toplam 109 100,00

2 Biyomedikal Firma 3 Antalya KHB, İstanbul Anadolu Kuzey Bölgesi KHB, İzmir Kuzey KHB, Kayseri KHB 4 İstanbul Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi EAH, Etlik Zübeyde Hanım Kadın Hastalıkları EAH, Ümraniye

EAH, Ankara Keçiören EAH, Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi EAH, İstanbul Gaziosmanpaşa Taksim

EAH,

Adıyaman EAH, Adana Numune EAH, İstanbul EAH, Marmara Üniversitesi Pendik EAH, İstanbul Şişli Hamidiye EAH, Dr.

Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi EAH, İstanbul Fizik Tedavi Rehabilitasyon EAH


23



Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketi sonuçlarına göre (Bkz: Tablo-3);

Çalışmaya katılanların;

%60’ı kesinlikle “teknolojik değişimlerin, çalışma yaşamındaki süreçleri olumlu

etkilediğini”,

%46’sı kesinlikle “kurumunda Ar-Ge çalışmalarını gerçekleştirme olanağını bulduğunu”,

%45’i “Ar-Ge/Proje fikirleri için hangi Fon Kaynaklarına (TUBİTAK, Ajanslar gibi)

başvurabileceklerini bildiklerini”,

%41’i “kurumsal yapılanmanın Ar-Ge çalışmalarını-yeniliği desteklediğini”,

%46’sı “üst yönetimin Ar-Ge-inovasyon çalışmalarına olan bakış açısı, yenilik yaratmaya

teşvik ettiğini”

%40’ı “bürokratik idari yapılanmanın Ar-Ge çalışmalarına uygun olduğunu”,

Ar-Ge-inovasyon çalışmaları için %42’si finansal destek hakkında, %46’sı kamu

mevzuatı yeterlik düzeyi hakkında, %33’ü ekip oluşturma, %39’u gerekli işbirliğinin

sağlanması ve %48’i üniversite-devlet-sanayi arasında işbirliğinin kurulması hakkında

bilgi sahibi olmadığını,

Ar-Ge-inovasyon çalışmaları için %31’i insan kaynağının yeterli olmadığını, %42’si Ar-

Ge çalışmalarının düzeyinin yeterli olmadığını ve %31’i de Ar-Ge çalışmalarına imkân

sağlayan kurumsal kültürün olmadığını belirtmiştir.


24



Tablo 3 Sağlık Alanı Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketine Verilen Cevapların

Dağılımı

Kes

inli

kle

Ka

tılm

ıyo

rum

Ka

tılm

ıyo

rum

Ka

rars

ızım

Ka

tılı

yo

rum

Kes

inli

kle

Ka

tılı

yo

rum

To

pla

m

Teknolojik değişimler, çalışma

yaşamımdaki süreçleri olumlu etkiler.

n 6 3 3 39 75 126

% 4,76 2,38 2,38 30,95 59,52

Kurumumda Ar-Ge çalışmalarını

gerçekleştirme olanağım var.

n 5 18 24 21 58 126

% 3,97 14,29 19,05 16,67 46,03

Ar-Ge/Proje fikirlerim için hangi Fon

Kaynaklarına (TUBİTAK, Ajanslar

gibi) başvurabileceğimi biliyorum.

n 4 6 27 56 32 125

% 3,20 4,80 21,60 44,80 25,60

Kurumumda, Ar-Ge-inovasyon

çalışmaları için insan kaynağı mevcut

ve yeterlidir.

n 17 39 31 35 4 126

% 13,49 30,95 24,60 27,78 3,17

Kurumumda, Ar-Ge-inovasyon

çalışmaları için ekip oluşturabiliyoruz.

n 10 28 42 39 7 126

% 7,94 22,22 33,33 30,95 5,56

Ar-Ge çalışmaları için kamu mevzuatı

yeterlidir.

n 8 24 58 30 6 126

% 6,35 19,05 46,03 23,81 4,76

Kurumumun Ar-Ge ve inovasyon için

finansal destek düzeyi yeterlidir.

n 9 27 53 30 7 126

% 7,14 21,43 42,06 23,81 5,56

Ar-Ge ve inovasyon çalışmaları için

kurum içinde gerekli işbirliğini rahatça

kurabiliyoruz.

n 6 20 48 43 6 123

% 4,88 16,26 39,02 34,96 4,88

Ürettiğimiz proje ve çalışmalarda

üniversite-devlet-sanayi arasında

işbirliğini rahatça kurabiliyoruz.

n 5 34 59 22 3 123

% 4,07 27,64 47,97 17,89 2,44

Kurumumda, Ar-Ge çalışmaları yeterli

düzeyde yapılıyor.

n 16 51 33 15 6 121

% 13,22 42,15 27,27 12,40 4,96

Kurumumda, Ar-Ge çalışmalarına

imkan sağlayan kurumsal kültür

mevcuttur.

n 16 38 28 35 7 124

% 12,90 30,65 22,58 28,23 5,65

Kurumsal yapılanmamız Ar-Ge

çalışmalarını-yeniliği destekliyor.

n 7 23 27 50 16 123

% 5,69 18,70 21,95 40,65 13,01

Kurumumda, üst yönetimin Ar-Ge-

inovasyon çalışmalarına olan bakış

açısı, yenilik yaratmaya teşvik ediyor.

n 6 13 19 57 29 124

% 4,84 10,48 15,32 45,97 23,39

Kurumumda, bürokratik idari

yapılanma Ar-Ge çalışmalarına

uygundur.

n 9 25 17 49 24 124

% 7,26 20,16 13,71 39,52 19,35


25



Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anket çalışmasına katılanların kurumlarında Ar-Ge Birimi

varlığına göre ankete verdikleri cevapların dağılımına bakıldığında (Bkz: Tablo-4);

Kurumumda Ar-Ge çalışmalarını gerçekleştirme olanağım var.

Ar-Ge ve inovasyon çalışmaları için kurum içinde gerekli işbirliğini rahatça kurabiliyoruz.

Kurumsal yapılanmamız Ar-Ge çalışmalarını-yeniliği destekliyor.

Kurumumda, üst yönetimin Ar-Ge-inovasyon çalışmalarına olan bakış açısı, yenilik

yaratmaya teşvik ediyor.

Kurumumda, bürokratik idari yapılanma Ar-Ge çalışmalarına uygundur.

Yukarda yer verilen ifadelere kurumlarında Ar-Ge Birimi olan katılımcıların verdikleri

cevaplar, Ar-Ge Birimi olmayan katılımcıların verdikleri cevapların ortalamalarından

yüksektir. Bu durum Ar-Ge Birimlerinin varlığının kurumsal anlamda inovatif yapıyı

destekliğini, kurumsal Ar-Ge kültürünün gelişmesine katkı sağladığını düşündürmüştür.

Tablo 4 Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketine verilen cevapların çalışılan kurumda ar-

ge birimi olması durumuna göre dağılımı

İfade Ar-Ge

Birimi n Ort.

Std

Sapma

Std

Hata t p

Kurumumda Ar-Ge

çalışmalarını

gerçekleştirme olanağım

var.

Var 63 3,76

1,03 0,16 2,832 0,006

Yok 41 3,20

Ar-Ge ve inovasyon

çalışmaları için kurum

içinde gerekli işbirliğini

rahatça kurabiliyoruz

Var 62 3,35 0,79 0,126

2,502 0,014

Yok 39 2,90

Kurumsal yapılanmamız

Ar-Ge çalışmalarını-

yeniliği destekliyor.

Var 63 3,63 1,08 0,174

3,294 0,002 Yok 38 2,92

Kurumumda, üst

yönetimin Ar-Ge-

inovasyon çalışmalarına

olan bakış açısı, yenilik

yaratmaya teşvik ediyor.

Var 63 3,90 1,12 0,179

2,110 0,038

Yok 39 3,44

Kurumumda, bürokratik

idari yapılanma Ar-Ge

çalışmalarına uygundur.

Var 63 3,67 1,22 0,20 2,596 0,011

Yok 39 3,03

Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anket Çalışmasında ön ve son değerlendirmeye katılan 51

kişi üzerinden yapılan analizlerde;

Ar-Ge/Proje fikirlerim için hangi Fon Kaynaklarına (TUBİTAK, Ajanslar gibi)

başvurabileceğimi biliyorum,

Kurumumda, Ar-Ge-inovasyon çalışmaları için insan kaynağı mevcut ve yeterlidir,


26



Ar-Ge çalışmaları için kamu mevzuatı yeterlidir,

Yukarıda yer alan ifadelere verilen cevapların ortalamaları arasındaki farklar anlamlı

bulunmuştur. Çalıştay sonrasında verilen cevapların ortalaması çalıştay öncesi verilen

cevapların ortalamasından anlamlı olarak yüksektir (Bkz: Talo-6).

Bu sonuç çalıştayın verimliliği, etkililiği, kısa vadede yarattığı etkiyi görmek açısından

anlamlıdır.

Tablo 5 Ar-Ge Faaliyetleri Anketi Çalıştay Öncesi ve Sonrası Fark Tablosu

Önce Sonra Farkların

Ortalaması

Farkların

SS

Farkların

SH t p

Ort. SS Ortalama SS

Ar-Ge/Proje fikirlerim

için hangi Fon

Kaynaklarına

(TUBİTAK, Ajanslar

gibi) başvurabileceğimi

biliyorum.

3,8 0,97 4,29 1,01 5,69 13,3 1,86 3,052 <0,05

Kurumumda, Ar-Ge-

inovasyon çalışmaları

için insan kaynağı

mevcut ve yeterlidir.

2,8 1,06 3,08 1,02 2,75 9,4 1,32 2,086 <0,05

Ar-Ge çalışmaları için

kamu mevzuatı yeterlidir. 3,08 0,84 3,39 1,00 3,14 10,29 1,44 2,176 <0,05

Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketi Sorunlar/Öneriler Bölümü

Bu bölüm; proje hazırlarken ve proje yürütürken karşılaşılan sorunlar şeklinde ve

katılımcıları yönlendirmeksizin, açık uçlu soru formatında verilmiştir.

Katılımcılara göre proje hazırlarken karşılaştıkları en büyük sorun aktif, nitelikli personel

ve/veya ekiplerin yetersizliği ve/veya olamamasıdır (%39).

Katılımcılara göre proje yürütürken karşılaştıkları en büyük sorunlar; süreç yönetiminin etkili

yürütülememesi (proje protokol imza, proje hesabı açma, satın alma işlemleri gibi) (%33) ve

proje yürütecek ekiplerin olmamasıdır (%16).

Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketinin, ilk uygulama sonuçlarına göre; katılımcıların

Ar-Ge faaliyetlerini yürütürken yaşadıkları sorunlara getirdikleri öneriler; öncelikle Ar-Ge

faaliyetleri için Kurumlarda altyapı oluşturulması/Sistem oluşturulması/Destek

mekanizmalarının geliştirilmesi; sonrasında ise sırası ile proje yazımı ve yürütülmesi

süreçlerinde Merkezden danışmanlık hizmetinin verilmesi ve eğitim, çalıştay sayısının

artırılması ile insan kaynağının devamlılığının sağlanması önerisinde bulunmuşlardır.


27



Ar-Ge Faaliyetleri Değerlendirme Anketinin sonuçlarına göre;

Katılımcılar; kurumlarında Ar-Ge çalışmaları yapma olanakları bulmaktadır ancak Ar-

Ge insan kaynağı yetersizdir.

Kurumlarda yapılan Ar-Ge çalışmaları yetersizdir.

Hastane yöneticilerinin fon kaynaklarını diğer gruplara göre daha az bildikleri

söylenebilir.

Bütün grupların Ar-Ge çalışmaları için gerekli kamu mevzuatı konusunda yeterli bilgi

sahibi olmadığı söylenebilir.

Ar-Ge Birimlerinin varlığı kurumsal anlamda inovatif yapıyı desteklemektedir ve

kurumsal Ar-Ge kültürünün gelişmesine katkı sağlamaktadır.

Sağlık Ar-Ge alanında proje hazırlarken karşılaşılan en büyük sorun aktif, nitelikli

personel ve/veya ekiplerin yetersizliği ve/veya olmamasıdır.

Sağlık Ar-Ge alanında proje yürütürken karşılaşılan en büyük sorunlar; süreç

yönetiminin etkili yürütülememesi (proje protokol imza, proje hesabı açma, satın alma

işlemleri gibi) ve proje yürütecek ekiplerin olmamasıdır.

Çalıştay katılımcılarının; Ar-Ge/Proje Fon Kaynakları ve Ar-Ge mevzuatı hakkındaki

bilgi düzeyi ile Ar-Ge faaliyetleri insan kaynağı farkındalık düzeyleri artırmıştır. Bu

sonuç çalıştayın verimliliği, etkililiği, kısa vadede yarattığı etkiyi görmek açısından

anlamlıdır.

Documents

SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ ÇALIŞTAY RAPORU · 2015. 7. 20. · Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Daire Başkanlığı 2 7-8 MAYIS 2015 ANKARA SAĞLIK ALANI AR-GE FAALİYETLERİ