SAĞLIKLI ERİŞKİNE YAPILMASI GEREKEN AŞILAR

Doç.Dr. Murat DİZBAYG.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve

Klinik Mikrobiyoloji A.D.

Edward Jenner, 1796

Erişkinde bağışıklama

İki lider arasındaki fark ?

Erişkinlerde aşı niçin gereklidir?

Çocukluk aşılarının olmaması, eksik olması

Yeni aşıların o dönemlerde bulunmayışı

Yaşla birlikte immünitede azalma

Risk faktörlerinin ortaya çıkması İS, DM, KBY, gebelik, meslek, davranış, seyahat, çevre vb.

Erişkinlerde rutin aşı uygulaması ile ilgili sorunlar

Bilimsel çalışmaların azlığıAşı etkinliği veya yan etkiler hakkında şüphelerUlusal sağlık politikalarının olmayışıBütçeye olan ekonomik yükErişkin aşılamasının sağlık hizmetinin bir parçası olarak görülmemesi

Bağışıklama

Bir bulaşıcı hastalığa karşı kişiyi aktif ya da pasif olarak dirençli hale getirme işlemidir

Aşı

Aktif kazanılmış bağışıklık sağlamak için duyarlı kişilere verilmek üzere

mikroorganizmanın kendisinden veya ürünlerinden hazırlanmış madde

Aşı ve İlaç Arasındaki Benzerlikler

Aşı da bir tür ilaçtır.Uygulama sonrası istenmeyen etki oluşturma potansiyeli taşır.Bileşiminde bir çok madde vardır.Hastalık ve diğer ilaçlar ile etkileşebilir.Güvenlik, etkililik ve kalite standartlarına uyması gereklidir.

Aşıya Özel Durumlar Nelerdir?

Aşılamada hedef bir hastalığın görülme sıklığının azaltılması ya da yok edilmesidir. Sağlam kişilere uygulanır.Toplumla ilgilidir:

Aşının talep beklenmeden sunumu yapılmaktadır.Toplumda aşı hakkında yanlış inanış ve tutumlar olabilmektedir.

Aşı içeriği

Antijen (bakteri, virüs)Üretildiği ortama ait maddeler

yumurta antijenleri, serum proteinleri, hücre kültürü artıklarıKoruyucu, stabilizatör ve antibiyotikler (bakteri üremesini engellemek, antijenin stabilitesini korumak için)

Tiyomerosal, neomisin vb.Adjuvanlar

Alüminyum tuzları, skualen vb. Bu maddelere karşı alerjik reaksiyonlar gelişebilir

Aşıya yanıt

T ve B hücrelerinin ortak çalışması sonucudur Genelde 7-10 gün sonra ortaya çıkar Aşıya yanıt antijenin kimyasal ve fiziksel yapısı yanı sıra konağın genetik faktörleri, beslenme, yaş, cinsiyet, stres ve infeksiyon varlığına bağlıdır.

Aşıların doğru kullanımı

Antikor içeren kan ürünlerinin kullanımı (örn. Kızamık) ile canlı aşılar arasında korunması gereken süre

Aşıların aynı anda ya da farklı zamanlarda uygulanmaları

Aynı aşının dozları arasında bırakılması gereken süreler özellik gösterebilir

Genel kural;

İnaktive aşılar kanda dolaşan antikorlardan etkilenmez, canlı aşılar ise etkilenebilir

Aşıların doğru kullanımı

Aşıların doğru kullanımı

İnaktive aşılar immünglobulinlerden önce, sonra ya da eşzamanlı olarak uygulanabilir.

Kuduz, Hepatit B ve tetanozun temas sonrası profilaksisinde eşzamanlı aşı ile immünoglobulin.

Canlı aşı ile Ig yakın zamanlı uygulanacaksa arada yeterli süre bırakılmalıdır.

Canlı aşı önce uygulanmışsa Ig için en az iki hafta (örn. bir inkübasyon periyodu) beklenmelidir.Ig canlı aşıdan (örn. KKK veya suçiçeği) önce verilmişse aşı uygulanmadan önce antikorların yıkımı için yeterli süre beklenmelidir.

Aşıların doğru kullanımı

Yakın zamanda kan ürünü almış olanlarda;

KKK ve suçiçeği aşıları kan ürününden 14 gün önce verilmeli ya da antikor yıkımı sonrasına bırakılmalıdır

Daha erken uygulanmışsa aşı sonrası bağışıklık durumunun serolojik olarak test edilmesi ve gerekli durumlarda yeniden aşılama

Aşıların aynı anda uygulanması

Genel kural;

Her türlü aşı aynı anda uygulanabilir. Canlı ve inaktive aşıların aynı anda uygulanması antikor cevabını azaltmaz ve yan etki hızlarını etkilemez.

Canlı aşılar (KKK, suçiçeği, sarı humma) aynı anda uygulanmamışsa aralarında en az 4 hafta süre bırakılmalıdır (sonra uygulanan aşının etkinliğinin azalmaması için)

Aşı tipleri

Dünyada ve Türkiye’de halen kullanılmakta olan iki temel aşı tipi bulunmaktadır:

Viral Aşılar

Bakteriyel Aşılar

Viral Aşılar

Attenüe (zayıflatılmış) canlı viral aşılarDoğal infeksiyonu taklit ederGüçlü antijenik uyarı

İnaktive (ölü) viral aşılarSubunit (alt birimli) viral aşılar

Antijenik uyarı zayıfİmmünsupreseler ve gebelerde kullanılabilirler

Bakteriyel Aşılar

Tam hücreli bakteriyel aşılar BCG, tam hücreli boğmaca

Toksoid Aşılar Difteri, tetanoz

Subunit bakteri aşıları Asellüler boğmaca aşısı, tifo, meningokok

Polisakkarid aşılar PnömokokKonjugasyonla etkinliği artırılır

Mehmet Çekirge, 75 yaş

Bilinen bir sağlık problemi yok

Hangi aşıları önerelim?

Erişkinlerde aşı ile korunulabilen infeksiyon hastalıkları

Difteri, boğmaca, tetanozKızamık, kızamıkçık, kabakulakİnfluenzaPnömokokHepatit A

Hepatit BSuçiçeğiMeningokokKuduzHuman papilloma virusHerpes zoster

Difteri-Boğmaca-Tetanozİçerik D-T: toksoid, B: ölü bakteri, aB: Asellüler

Endikasyon Primer: 3 doz şeklinde 0., 1., 7/12. aylarRapel: 10 yılda bir Td şeklinde

Kontrendikasyon Allerjik reaksiyon, nörolojik bulgu öyküsü

Yan etki Lokal yan etkiler. Nadiren aşırı duyarlılık

Özel durum Tetanoz: Gebelere 4 hafta arayla iki dozTemas sonrası: Aşı + Ig

TETANOZ PROFİLAKSİ

Temiz küçük yara Tetanojen yara

Aşılı değil

Aşılı

Aşı Aşı + Tetanoz IG

Aşı

Gerekmez

Gerekmez Gerekmez

Aşı

Aşı>10 yıl

5-10 yıl

<5 yıl

Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulakİçerik Attenüe canlı aşı

Endikasyon Seronegatif olan erişkinler (riskli kişiler)

Kontrendikasyon Gebelik, immünyetmezlik, yumurta-neomisin allerjisi

Yan etki Lokal yan etkiler. Allerjik reaksiyon, parotit, artralji, nadiren ensefalit

Özel durum HIV (+): CD4 >200 üzerinde önerilirTemas sonrası profilaksi: immünglobulin, kızamık: aşı

İnfluenzaİçerik İnaktif, subunit, canlı intranazal

Endikasyon >65 yaş, sağlık personeli, <5 yaş çocuklara bakım verenler, aspirin kullananlar, bakımevinde kalanlar, kronik akciğer ve kalp hastalığı, DM, KBY, immün yetmezlikliler, gebeler, asplenikler, obezler

Kontrendikasyon Allerjik reaksiyon, nörolojik bulgu öyküsü

Yan etki Yumurta ve aşı içeriğindeki maddelere reaksiyon<6 ay bebekler, ilk trimester gebeler (zorunlu olmadıkça)

Özel durum

Pnömokok aşısıİçerik 23 valanlı polisakkarit, 7 valanlı konjuge

Endikasyon Kronik kardiyo-pulmoner hastalık, DM, kronik KC hastalığı, aspleni, immünsupresyon, BOS kaçağı, HIV,Bakımevinde kalanlar, >65 yaş

Kontrendikasyon Daha önce allerjik reaksiyon gelişenler

Yan etki Lokal yan etkiler. Nadiren aşırı duyarlılık

Özel durum Yüksek riskli immünsupreseler ve apleniklere 5 yılda bir tekrar. HIV hastalarında 3 yılda bir. Gebelerde yüksek risk durumunda yapılabilir

Hepatit A aşısıİçerik İnaktif virus

Endikasyon Endemik bölgelere seyahat, IV ilaç bağımlıları, kreş personeli, sağlık çalışanı, kronik KC hastalığı, kanalizasyon işçileri, faktör kullananlar, SOT/KİT adayları

Kontrendikasyon Allerjik reaksiyon öyküsü

Yan etki Lokal yan etkiler. Nadiren aşırı duuyarlılık

Özel durum Temas sonrası profilaksi: IgGebelere önerilmez

Hepatit B aşısıİçerik Saflaştırılmış yüzey antijeni (rekombinant)

Endikasyon Sağlık personeli, sağlıkla ilgili okul öğrencileri, hemodiyaliz, kan ürünü kullananlar, IV uyuşturucu, taşıyıcıların aile bireyleri, çok sayıda cinsel eşi olanlar, homoseksüeller, kronik KC hastalığı olanlar, taşıyıcı anneden doğan bebekler

Kontrendikasyon Allerjik reaksiyon öyküsü

Yan etki Lokal yan etkiler. Grip benzeri hastalık

Özel durum Temas sonrası profilaksi: Aşı + HBIG (ilk 48s içinde)Gebelikte kullanılabilir. Bebeklere 6-12s içinde aşı+HBIG

Suçiçeği (Varicella zoster)İçerik Canlı attenüe, Oka suşu

Endikasyon Seronegatif olan erişkinler aşılanabilir. Sağlık personeli, kreş personeli, ilkokul öğretmenleri

Kontrendikasyon İmmünyetmezlik, HIV, gebeler, VZIG sonrası 5 ay

Yan etki Nadiren makülopapüler, suçiçeği benzeri döküntü

Özel durum Temas sonrası profilaksi: VZIG ilk 96s içinde

Herpes Zoster aşısı (Zostavax)Canlı attenüe aşı. >60yaş erişkinlere önerilmektedir.

Meningokok aşısıİçerik Polisakkarid (2 ve 4 valanlı), konjuge

Endikasyon Aspleni, laboratuvar çalışanları, askeri personel, endemik bölgeye seyahat, hacılar, kompleman eksikliği

Kontrendikasyon Ateşli hastalık

Yan etki Lokal yan etkiler. Nadiren aşırı duyarlılık

Özel durum Polisakkarit aşılar >2 yaşa önerilirSalgınlar sırasında gebelere yapılabilir

Kuduz aşısı

İçerik Hücre kültürü aşıları (HDCV, Vero aşıları)

Endikasyon Temas öncesi: Mesleki temas riski olanlar, endemik bölgeye seyahat (0., 7., 21. günler)

Temas sonrası: Bütün kuduz riskli temaslılara a) 0., 3., 7., 14., 28. günler + RIG ± Tetanoz aşısıb) 0. (2 doz), 7., 21. günler ± Tetanoz aşısı

Human papiloma virus aşısı

İçerik 2 ve 4 valanlı aşılar mevcut

Endikasyon Servikal neoplazileri önlemek için 9 – 26 yaş arasındaki kadınlara önerilmektedir.

Kontrendikasyon Gebeler

Yan etki Lokal yan etkiler.

Normal ve risk grubu yetişkinlerde aşılama şeması

Aşı 18-49 yaş 50-64 yaş 65≥ yaş

Tetanoz, difteri (Td) Her 10 yılda bir rapel doz aşı

Kızamık (K) / Kızamık, kızamıkçık,kabakulak (KKK)

1 veya 2 doz aşı

Hepatit B 3 doz aşı (0, 1, 6. aylar)

İnfluenza Yılda 1 doz aşı Yılda 1 doz aşı

Pnömokok(polisakkarid)

1-2 doz aşı 1 doz aşı

Hepatit A 2 doz aşı (0, 6 -18. aylar)

Suçiçeği 2 doz aşı (0, 1 ya da 2. aylar)

Meningokok 1 ya da daha fazla doz aşı

İmmünitesi ve kontrendikasyonu olmayan tüm bireyleri kapsar

Risk faktörü olan ve kontrendikasyonu olmayan bireyleri kapsar

ACIP. Annals Int Med 2010

T.C. Sağlık Bakanlığı Erişkin Aşılama Programı

Kontrol programlarıRisk grubu aşılamalarıSeyahat aşılamaları kapsamında değerlendirilebilir.

Hepatit B Kontrol ProgramıAşılama;

Rutin Bebek aşılamasıPerinatal Hepatit B bulaşının engellenmesiBüyük yaş gruplarının catch-up (yakalama) aşılaması

Adölesan aşılaması;2005-2008 öğretim yılında 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflara yapılmış olup 1992 ve sonrasında doğan çocukların primer aşılaması tamamlanmıştır.

Risk gruplarına aşılamaSağlık personeli (öğrenciler dahil), hemodiyaliz hastaları, sık kan ürünü kullananlar, aile içi temaslılar, dama içi uyyuşturucu kullananlar, kronik karaciğer hastalığı, mahkumlar ....

Maternal ve Neonatal Tetanoz Eliminasyon Programı

Aşılama;

Bebek aşılamasıOkul aşılamalarıGebe aşılamaları

Yüksek riskli bölgelerde 15-49 yaş grubu kadın aşılamaları; 2006-2007 yıllarında 3 tur “Tetanoz Aşı Günleri” düzenlenmiştir (I. Aşama).

Eliminasyonun sürdürülmesi: 2007 sonrası: Gebe kadın aşılamalarının %80’in üzerinde tutulması. Yüksek riskli bölge değerlendirmesinin güncel tutulması (II. Aşama)

Kızamık Eliminasyon Programı

Aşılama

Bebek aşılamalarıOkul çağı aşılamalarıDestek aşılama çalışmaları; Kızamık Aşı Günleri: 2003-2005 yılları arasında 9 ay-14 yaş grubu aşılanmıştır.

2002 yılında askerlere tek doz kızamık aşısı uygulaması başlanmıştır.

Mevsimsel grip aşılamaları

Aşılama;Birinci basamak sağlık kurumları ile yataklı tedavi kurumlarında çalışan sağlık personeli,Sağlık personeli yetiştiren yüksek öğrenim kurumları ile lise öğrencileri,Tarım Bakanlığı bünyesinde çalışan itlaf ekipleri, Bölge Araştırma Enstitüleri ve laboratuvarlarda çalışanlar aşılanmaktadır.

Askerlik dönemi aşılamasıKızamık (KKK)TdMeningokoksik menenjit aşılamaları

Seyahat aşılamasıHacca gidenlere; Meningokoksik menenjit aşılamaları

Bu kampanya ile;Tetanoz-difteri, Hepatit B, PnömokokGrip

aşılarını yaptırmak üzere hedef gruptaki kişilerin sağlık kurum ve kuruluşlarına başvurmalarının artırılması amaçlanmıştır.

2008 yılı Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği ve Tedavi Yardımına İlişkin Uygulama Tebliği kapsamında;

Belirlenmiş risk gruplarına İnfluenza, Pnömokok (polisakkarit) ve Hepatit A aşıları ödenmektedir

Erişkin Bağışıklama Rehberi

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD) Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık DerneğiGeriatri DerneğiHalk Sağlığı Uzmanları Derneği Türk Hematoloji Derneği Türk Toraks Derneği Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

http://www.ekmud.org/dosya/asirehber/eriskinasirehber.pdf

To help protect your privacy, PowerPoint prevented this external picture from being automatically downloaded. To download and display this picture, click Options in the Message Bar, and then click Enable external content.