49
samcxe-javaxeTis mxare (axalcixis, adigenis, aspinZis, axalqalaqis, borjomis, ninowmindis administraciul-teritoriuli erTeulebi) pasporti 2007 weli

samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

  • Upload
    others

  • View
    10

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

samcxe-javaxeTis mxare

(axalcixis, adigenis, aspinZis, axalqalaqis, borjomis, ninowmindis administraciul-teritoriuli erTeulebi)

pasporti

2007 weli

Page 2: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

2

Sinaarsi:

gverdi

1 mxaris zogadi daxasiaTeba 3

2 xelisufleba 7

3 mosaxleoba da dasaqmeba 8

4 ganaTleba 9

5 istoriuli Zeglebi. kulturis obieqtebi 12

6 mxaris ekonomika 16

6.1 mxaris biujeti 19

6.2 mrewveloba 21

6.3 soflis meurneoba 24

6.4 satransporto sistema 30

6.5 kavSirgabmuloba 31

6.6 eqsporti 32

6.7 safinanso-sakredito dawesebulebebi 32

7 mineraluri da rekreaciuli resursi 33

8 mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba 44

9 mxaris sainvesticio potenciali 47

Page 3: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

3

1. mxaris zogadi daxasiaTeba

teritoriis farTobi – 6,4 aTasi kv. km.

administraciuli centri – qalaqi axalcixe

manZili administraciul centrsa da Tbiliss Soris – 207 km.

klimati – mxare ori reliefur-klimaturi zonisagan Sedgeba: samcxisa – zomierad mSrali,

subtropikuli mTianeTis klimatiT, mcire Tovliani zamTriTa da Tbili, xangrZlivi zafxuliT.

javaxeTis zonaSi gabatonebulia zomierad mSrali hava civi zamTriT da xangrZlivi, grili

zafxuliT.

naleqebis raodenoba mxareSi uTanabrodaa ganawilebuli rogorc drois, ise sivrcis mixedviT.

saSualo wliuri raodenobis minimumi _ 498 mm. (xerTvisTan), maqsimumi ki 1822 mm. arsianis qedis

Txemze (goderZis uReltexilTan 2025 m-ze zRvis donidan). naleqebis mniSvnelovani nawili myari

saxiT modis, qmnis Tovlis safars, romlis simaRle da xangrZlivoba meryevia. magaliTad,

axalcixeSi Tovlis saSualo simaRle 18 sm-ia, xangrZlivoba ki 63 dRe. Sesabamisad 24 da 101 _

bakuriansa da cxrawyaroSi _ 98 da 191; xolo 3000 metrze maRali mwvervalebi wlis umetes dros

TovliTaa dafaruli.

mxares aRmosavleTis mxridan esazRvreba dmanisisa da walkis raionebi, dasavleTis mxridan

aWaris avtonomiuri respublika, CrdiloeTis mxridan Coxatauris, vanis, baRdaTis, xaragaulis,

xaSuris, qarelisa da goris raionebi, xolo samxreTis sazRvari emTxveva saqarTvelo-TurqeTisa da

saqarTvelo-somxeTis saxelmwifo sazRvrebs.

Page 4: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

4

wylis ZiriTadi atreriebi: wylis mTavari arteria md. mtkvaria, romelic am mxareSi miedineba

daaxloebiT 170 km-ze. igi tipuri mTis mdinarea, romlis wliuri saSualo xarji wm-Si 95 kub.m-s

aRwevs (md. dviris SesarTavTan). mtkvris mravalricxovani Senakadebidan mTavaria focxovi,

qvabliani (marcxnidan) da faravani (marjvnidan).

focxovi (sigrZe 70 km, auzis farTobi _ 1840 kv.km.) Tavisi SenakadebiT jayis wyliT,

qvablianiTa da ocxeTi (abasTumnis wyliT) awarmoebs samcxis teritoriis didi nawilis drenirebas.

isini tipuri mTis mdinareebia, miedinebian ZiriTadad viwro xeobaSi, axasiaTebT vardna da swrafi

dineba.

faravani javaxeTis zeganis mTavari mdinarea (amitomac mas javaxeTis mtkvarsac uwodeben). igi

sigrZiT 81 km, auzis farTobi _ 2280 kv.km-s udris. misi Senakadebia: buRaSenis, kulikamis, baraleTis

wyali da sxva.

mdinareTa sazrdooba Sereulia: samcxeSi _ TovliT sazrdooba 37%-s Warbobs, miwisqveSa

sazrdooba 32%-s, xolo wvimiT 31%-s. rac Seexeba javaxeTs, aq marto miwisqveSa sazrdooba 60%-ze

metia.

samxreT saqarTvelos mdinareebis saerTo energetikuli simZlavre daaxloebiT 400 aTas kvt-

saaTia.

javaxeTis zegani tbebis siuxviT xasiaTdeba. aq 80-mde didi da patara tbaa. arsebuli

mravalricxovani tbebidan mxolod 8 aWarbebs Tavisi farTobiT (TiToeuli) 1-dan 40 kv.km-s. yvelaze

didi tbaa faravani. igi abul samsarisa da javaxeTis qedebs Soris mdebare qvabulSia moqceuli,

Page 5: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

5

romlis sarke zRvis donidan 2075,5 metris simaRlezea, misi sigrZe 9,5 km-mde aRwevs, sigane ki 6 km-s,

sarkis farTobi 37 kv.km udris, siRrme 3,8 metrs.

javaxeTis platos Crdili nawilSi arsebuli tbebidan mTavaria vulkanur-teqtonikuri

warmoSobis daxSuli tba tabawyuri. igi zRvis donidan 1990,6 metr simaRleze mdebareobs. tbis

sarkis farTobi 14,5 kv.km-s udris, auzis farTobi ki 75 kv.km-s aRemateba. siRrme 33 metrs aRwevs da

mxaris uRrmes tbad iTvleba.

mosaxleobis ricxovnoba 1/01/2006w – 208888.

maT Soris: qalaqis _ 67642; soflis – 141246.

mosaxleobis simWidrove 1/01/2006w. – 1 kv.km-ze _ 32 kaci.

mosaxleobis mTliani raodenobidan:

sul dasaqmebulia _ 110,4 aT. kaci;

m.S. dasaqmebulia ekonomikaSi – 35,3 aT. kaci;

umuSevarTa ricxovnoba – 15,1 aT. kaci.

mosaxleobis eTnikuri Semadgenloba:

qarTveli – 42 % (87733 kaci);

somexi – 56,4 % (117812 kaci);

rusi – 0,7 % (1462 kaci);

berZeni – 0,2 % (417 kaci);

osi – 0,4 % (835 kaci);

sxva – 0,3 % (629 kaci).

Page 6: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

6

mosaxleobis ricxovnoba msxvil dasaxlebebSi:

qalaqi axalcixe _ 20635 kaci;

qalaqi vale _ 2850 kaci;

qalaqi axalqalaqi – 9830 kaci;

qalaqi borjomi _ 14400 kaci;

qalaqi ninowminda _ 6072 kaci;

daba aspinZa _ 3325 kaci;

daba adigeni _ 1071 kaci;

daba abasTumani _ 2000 kaci;

daba bakuriani _ 2668 kaci;

daba waRveri _ 1923 kaci;

daba axaldaba _ 2377 kaci.

cxrili 1

mosaxleobis raodenoba samcxe-javaxeTis mxareSi

mosaxleoba

raioni weli sul qalaqi sofeli

1 2 3 4 5

adigeni 2006 20858 3071 17787

aspinZa 2006 13095 3325 9770

Page 7: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

7

axalqalaqi 2006 61358 9889 51469

axalcixe 2006 46431 23652 22779

borjomi 2006 32643 21368 11275

ninowminda 2006 34503 6337 28166

samcxe-javaxeTi 2006 208888 67642 141246

2. xelisufleba

samcxe-javaxeTis regionSi aRmasrulebel xelisuflebas ganaxorcielebs saqarTvelos

prezidentis saxelmwifo rwmunebuli. misi funqciebia uzrunvelyos regionSi sazogadoebrivi

wesrigis dacvis koordinacia, resursebis mobilizeba, administraciul-teritoriuli erTeulebis

socialur-ekonomikuri ganviTarebis programebis SemuSavebisa da ganxorcielebis organizeba,

investiciebis mozidvisa da reformebis ganxorcielebis xelSewyoba, adamianis uflebebis dacva da

sxva.

mxareSi adgilobrivi TviTmmarTveloba xorcieldeba warmomadgenlobiTi (sakrebulo) da

aRmasrulebeli (gamgeoba, meria) organoebis mier Semdegi administraciul-teritoriuli

erTeulebis (municipalitetebi) mixedviT:

adigeni – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);

aspinZa – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);

Page 8: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

8

axalqalaqi – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);

axalcixe – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);

borjomi – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);

ninowminda – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba).

3. mosaxleoba da dasaqmeba

samcxe-javaxeTis mxareSi SromiTi resursebi 125,5 aTas kacs Seadgens, rac mosaxleobis 60%-s

udris. aqedan dausaqmebelTa raodenoba daaxloebiT 15,1 aTasi, anu samuSao Zalis 12%-ia. ekonomikis

dargSi dasaqmebulia 35,3 aTasi kaci, anu dasaqmebulTa saerTo raodenobis 34%.

dasaqmebulTa ricxvSi didi xvedriTi wili uWiravT TviTdasaqmebulebs (59 %), es aris

ZiriTadad soflis mosaxleoba, visac aqvs 1 ha an meti miwis farTobi.

saSualo xelfasi:

saSualo xelfasi saxelmwifo seqtorSi aSS dolarze gaangariSebiT 130 aSS dolars Seadgens,

kerZo seqtorSi _ 110 aSS dolars.

saSualo wliuri Semosavali erT sul mosaxleze gaangariSebiT eqspertuli gaTvlebis

Tanaxmad daaxloebiT 1420 dolars Seadgens.

Page 9: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

9

4. ganaTleba da kultura

samcxe-javaxeTis mxareSi funqcionirebs umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebi:

Tbilisis saxelmwifo universitetis axalcixis filiali (amJamad axalcixis institusi);

Tbilisis saxelmwifo universitetis javaxeTis filiali (amJamad axalqalaqis umaRlesi

saganmanaTleblo dawesebuleba _ koleji);

goris saxelmwifo universitetis borjomis filiali;

borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~.

umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006 wlebSi

2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007

# saswavleblis dasaxeleba studentTa

raodenoba

pedagogTa

raodenoba

studentTa

raodenoba

pedagogTa

raodenoba

studentTa

raodenoba

pedagogTa

raodenoba

studentTa

raodenoba

pedagogTa

raodenoba

akreditacia

1 Tsu axalcixis filiali 2558 257 2486 183 2343 162 2363 148 gaiara

2 Tsu javaxeTis (axalqalaqis) filiali 138 41 147 44 27 46 65 39 ver gaiara

3 goris saxelmwifo universitetis borjomis

filiali 384 81 217 55 259 45 167 14 ver gaiara

4 borjomis damoukidebeli universiteti

`Tori~ 191 38 70 16 87 18 80 18 ver gaiara

sul: 3271 417 2920 298 2716 217 2675 219

Page 10: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

10

ekonomikaSi dasaqmebulTa Soris umaRlesi ganaTleba aqvs 11,2 aTas kacs, profesiuli – 5,3

aTas kacs, xolo sruli zogadi ganaTleba – 18,8 aTas kacs.

cxrili 2

samcxe-javaxeTis mxareSi saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili

# raioni skolamdeli dawyebiTi sabazo 9 wliani sruli zogadi

1 adigeni 7 _ 8 17

2 aspinZa 2 _ 7 12

3 axalqalaqi 4 _ 16 51

4 axalcixe 9 _ 9 28

5 borjomi 14 _ 5 16

6 ninowminda 1 (kerZo) _ 9 29

sul 37 _ 54 153

profteqnikuri saswavleblebi

2003 w 2004- 2005 w. 2006 w

# municipalitetis dasaxeleba

moswavleTa

raodenoba

maswavl.

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavl.

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavl.

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavl.

raodenoba

1 adigeni _ _ _ _ _ _ _ _

Page 11: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

11

2 aspinZa _ _ _ _ _ _ _ _

3 axalqalaqi 40 13 40 13 40 13 40 13

4 axalcixe 119 28 101 26 114 22 107 23

vale 33 8 60 8 58 7 68 8

5 borjomis 91 18 76 24 67 14 12 12

6 ninowmindis 40 9 40 9 40 9 40 10

samcxe-javaxeTi 323 76 317 80 319 65 315 66

samcxe-javaxeTis mxareSi saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili skolebi

2003 2004 2005 2006

# municipalitetebis

dasaxeleba

skolebis

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavlebelTa

raodenoba

skolebis

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavlebelTa

raodenoba

skolebis

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavlebelTa

raodenoba

skolebis

raodenoba

moswavleTa

raodenoba

maswavlebelTa

raodenoba

1 adigeni 27 3441 483 25 3449 517 25 3293 530 25 3192 542

2 aspinZa 22 2317 368 22 2314 387 19 2151 404 19 2107 400

3 axalqalaqi 67 10248 1388 68 9613 1405 68 9386 1955 67 9015 1386

4 axalcixe 37 7568 765 38 7555 787 38 7377 839 37 7414 978

5 borjomi 21 4732 575 21 4632 579 21 4628 614 21 4557 615

6 ninowminda 38 3606 803 39 5256 811 38 51078 791 38 5056 899

sul 212 31912 4382 213 32819 4486 209 31942 5133 207 31341 4820

Page 12: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

12

5. istoriuli da arqiteqturuli Zeglebi

adigenis municipaliteti

zarzmis monasteri (XI s);

abasTumnis sasaxle, abanoebi, eklesia (XIX s);

Wules monasteri (XIV s);

udis eklesia (XVs);

oqros,zanavis, afieTis, Tamaris cixeebi (ganviT. Sua sauk.) da sxva.

axalcixis municipaliteti

awyuris, slesis, Tiselis, oxeris cixeebi (ganviT.Sua sauk.);

axalcixe-rabaTis ubani-eklesia, cixe-koSki, eklesia;

medrese, meCeTi, galavani;

safaris samonastro kompleqsi (XII-XIV ss.);

sayuneTis eklesia (XV s) da sxva.

aspinZis municipaliteti

varZia cixe-qalaqi (XII s);

xerTvisis cixis kompleqsi (X-XI ss.);

vanis qvabebi (ganviT.Sua sauk.);

zeda varZiis eklesia (X-XI ss);

Page 13: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

13

Tmogvis cixe-naqalaqari (X-XI ss);

zeda Tmogvis eklesia stela, gamoqvabulTa kompleqsi (adr. Sua sauk.);

xvildiSis eklesia (VIII_IX ss.);

koxtas cixe (ganviT. Sua sauk);

Tokis, kvarSas, maWaxeTis, oboleTis eklesiebi (ganviT. Sua sauk.).

axalqalaqis municipaliteti

abulis, abralis eklesiebi (X s);

abulis cixe (Zv. welTaR. I aTaswl.);

azaveTis eklesia (VII s);

afniis, axalqalaqis, alastanis, xospios, koTeliis, koWios eklesiebi (X s);

buzaveTis eklesia (VI s);

burnaSeTis, beJanos eklesiebi (X s);

samsaris saeklesio kompleqsi (VII-X ss);

kumurdos gumbaTiani eklesia (X s) da sxva.

ninowmindis municipaliteti

yaurmis xidi (XIII s);

yaurmis eklesia (XI s);

saRamos, yaurmis ciklopuri cixeebi;

Page 14: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

14

fokis cixis kompleqsi (adr. Sua sauk.);

yulalisis eklesia (XI s);

jigraSenis eklesia (X s) da sxva.

borjomis municipaliteti

likanis kompleqsi (XIX-XX s);

timoTesubnis monasteri (XIII s.);

borjomis platos sakiris, elias, Wobisxevis eklesiebi (ganviT. Sua sauk.);

salis, gogias, petres cixeebi (ganviT. Sua sauk.);

gujarisxevis monasteri (ganviT. Sua sauk.);

koSkebi, qvajvarebi, xidebi (adr. Sua sauk.) da sxva.

Teatrebi

mesxeTis saxelmwifo Teatri (q. axalcixe);

axalcixis da borjomis Tojinebis Teatrebi.

muzeumebi

samcxe-javaxeTis istoriuli muzeumi (q. axalcixe);

Page 15: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

15

borjomis eTnografiuli muzeumi;

aspinZis mxareTmcodneobis muzeumi.

samxatvro skolebi

axalcixis, axalqalaqis, borjomis samxatvro skolebi.

folkloruli koleqtivebi

(respublikuri festivalebis laureatebi)

axalcixis simRerisa da cekvis ansambli `mesxeTi~;

axalcixis #1 skolis cekvis ansambli;

axalcixis samejliso cekvebis studia;

aspinZis vaJTa simReris gundi `wunda~;

axalcixis kulturis saxlis simReris ansambli `axalcixe~;

adigenis kulturis saxlis simRerisa da cekvis ansambli;

axalqalaqis cekvis ansambli;

ninowmindis simRerisa da cekvis ansambli;

borjomis momReral vaJTa gundi;

Page 16: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

16

sxva RirsSesaniSnaobebi

kurorti abasTumani, observatoria, gogirdis abanoebi;

kurorti borjomi;

bakuriani (samTo-saTxilamuro sportis saxeobebi, saerTaSoriso donis sastumroebis qseli);

aspinZis gogirdis abanoebi;

borjom-xaragaulis nacionaluri parki;

javaxeTis nacionaluri parki (tbebi);

zekarisa da goderZis uReltexilebi;

uravlis xeoba;

javaxeTis zegani.

6. samcxe-javaxeTis mxaris ekonomika

mxaris ekonomikis zogadi daxasiaTeba:

mTliani regionaluri produqtis dargobrivi struqtura, ZiriTadi maprofilebeli

produqciis saxeebi:

1.1. soflis meurneoba – 49% (ZiriTadi produqciis saxeebi – marcvleuli, kartofili,

bostneuli, xili, xorci, rZe da rZis produqtebi, kvercxi, matyli da sxva).

Page 17: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

17

1.2. mrewveloba – 14% (mineraluri da mtknari wylebi, naxSirorJangis mopoveba,

eleqtroenergiis warmoeba, ualkoholo gaziani sasmelebi, puri-purfunTuSeulis nawarmi,

mecxoveleobis produqciis gadamuSaveba, samSeneblo masalebi, xe-tyis gadamuSaveba).

1.3. mSenebloba, vaWroba, ganaTleba, jandacva, transporti, kavSirgabmuloba, turizmi da sxva –

37%.

mxaris mTliani produqciis (520 mln. lari) xvedriTi wona qveynis mTlian Sida produqtebSi

Seadgens 4,8 %-s; mTliani regionaluri produqti erT sul mosaxleze– 2489 lari.

Page 18: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

18

samcxe-javaxeTis mxaris ekonomikuri maCveneblebis dargobrivi

struqtura

49%

14% 3% 4%6%

5%

1%3%7%

5%3%

agraruli seqtori (soflis meurneoba, metyeveoba, TevzWera, nadiroba - 250 mlnmrewveloba - 75 mln.Sinameurneoba - 16 mln.mSenebloba - 23 mln.vaWroba da teq. momsaxureba - 31 mln.transporti da kavSirgabmuloba - 26 mln.turizmi - 7 mln.wesrigis dacva da saxelmwifo marTva - 16 mln.ganaTleba - 36 mln.jandacva - 26 mln.momsaxurebis sxvadasxva saxeebi - 14 mln.

Page 19: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

19

6.1. mxaris biujeti

samcxe-javaxeTis mxaris teritoriuli erTeulebis 2004-2007 wlebis biujeti Semosavlebisa da

gasavlis ZiriTadi muxlebis mixedviT

faqtobrivi Semosavlebi (aT. lari)

adigenis

municipaliteti aspinZis

municipaliteti axalqalaqis

municipaliteti

axalcixis

municipaliteti borjomis

municipaliteti ninowmindis

municipaliteti

samcxe-javaxeTis

mxare #

Semosavlebis da

xarjebis

muxlebi

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

1 sagadasaxado

Semosavlebi 519,8 227,8 322,9 378,6 313,7 378,9 864,6 652,1 715,5 2922,0 3426,4 2912,7 12702,5 10835,1 5998,7 666,0 930,0 646,5 18053,5 16385,1 10975,2

2 arasagadasaxado

Semosavlebi 34,6 349,8 201,3 59,9 167,8 332,6 59,4 79,8 65,2 248,1 498,2 1346,8 110,9 1985,8 1205,6 7,6 30,3 52,3 520,5 3111,7 3203,8

3

Semosavlebi

kapitaluri

operaciebidan

2,8 13,2 11,0 4,1 25,6 297,5 58,4 10,1 98,9 23,7 158,7 189,8 527,8 167,6 1627,5 10,9 12,7 44,1 627,7 387,9 2268,8

4 sul sakuTari

Semosavlebi 557,2 590,8 535,2 442,6 507,1 10009,0 982,4 742,0 879,6 3193,8 4083,3 4449,3 13341,2 12988,5 8831,8 684,5 973,0 742,9 19201,7 19884,7 16447,8

5

sax. biujetidan

miRebuli

finansuri daxm.

(transferti)

1150,0 1269,3 367,0 1070,0 1180,0 615,0 3018,0 2886,4 737,0 1600,0 1230,5 20,0 160,0 2100,0 2224,1 600,1 8938,0 8790,3 2499,1

8

sxva

Semosavlebi

kanonmdeblobiT

dawesebuli sxva

arasagadasaxado

Semosavlebidan

403,2 65,3 189,7 214,7 256,6 41,0 1437,7 1861,0 392,7 802,4 624,5 2139,4 954,0 1659,7 2489,1 748,1 25,7 4556,8 4467,1 5277,6

sul

Semosulobebi: 2110,4 1925,4 1091,9 1727,3 1943,7 1665,0 5438,2 5489,4 2009,3 5596,2 5938,3 6608,7 14295,2 14648,2 11480,9 3532,6 3197,1 1368,7 32699,9 33142,1 24224,5

sul xarjebi:

maT Soris 2076,4 1816,8 1022,9 1636,7 1902,7 1603,9 5332,3 5096,8 1717,0 5115,6 5841,6 6605,5 12694,4 14505,1 10528,2 3535,1 3172,9 1104,9 30390,5 32335,9 22582,4

Page 20: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

20

2007 weli (proeqti) aT. lari

adigenis

municipa-

liteti

aspinZis

municipa-

liteti

axalqalaqis

municipa-

liteti

axalcixis

municipa-

liteti

borjomis

municipa-

liteti

ninowmindis

municipa-

liteti

samcxe-

javaxeTi # Semosavlebisa da xarjebis

muxlebi

gegma gegma gegma gegma gegma gegma gegma

1 sagadasaxado Semosavlebi 364,0 245,0 1070,0 2410,0 6577,4 480,0 11146,4

2 arasagadasaxado Semosavlebi 324,0 290,0 90,0 315,0 1240,6 60,0 2319,6

3 Semosavlebi kapitaluri

operaciebidan 5,0 7,0 200,0 100,0 300,0 41,0 653,0

4 sul sakuTari Semosavlebi 693,0 542,0 1360,0 2825,0 8118,0 581,0 14119,0

5 sax. biujetidan miRebuli

finansuri daxm. (transferti) 632,0 550,0 236,0 110,0 554,0 2082,0

6 Semosavali miRebuli

urTierTangariSsworebiT

saxelmwifo biujetidan

300,0 300,0

1

saerTo

daniSnulebis

saxelmwifo

momsaxureba

209,4 272,3 438,9 166,0 343,8 754,3 314,3 334,8 835,6 440,5 1124,0 822,8 723,7 1121,6 1429,5 230,0 356,1 496,1 2083,9 3552,6 4777,2

2 ganaTleba 1383,7 1057,9 66,3 1002,1 979,5 81,0 4075,1 2941,3 177,0 2743,5 2634,9 206,0 1864,3 1745,8 420,1 2549,9 2044,0 21,7 13618,6 11403,4 972,1

3 janmrTelobis

dacva 137,5 43,4 27,1 117,5 78,8 71,7 301,4 68,4 91,7 289,4 180,5 80,7 1279,3 1013,4 282,9 265,6 80,1 38,7 2390,7 1464,6 592,8

4 socialuri

dacvis programa 45,5 65,2 70,8 49,9 78,3 85,2 56,0 99,6 37,5 123,6 177,8 144,2 1393,6 941,7 735,8 55,3 75,0 43,4 1723,9 1437,6 1116,9

5

sabinao-

komunaluri

meurneoba

71,5 81,1 130,4 47,1 71,8 174,9 123,0 1270,3 198,5 794,5 1211,8 4581,7 5587,7 6389,7 5275,7 98,3 285,7 273,7 6722,1 9310,4 10634,9

6 sxva danarCeni

xarjebi 228,8 296,9 289,4 254,1 350,5 436,8 462,5 382,4 376,7 724,1 512,6 770,1 1845,8 3292,9 2384,2 336,0 332,0 231,3 3851,3 5167,3 4488,5

Page 21: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

21

7 wlis dasawyisisaTvis arsebuli

sabiujeto naSTi 77,8 60,0 252,0 900,0 228,0 1517,8

8 Semosavlebi kanonmdeblobiT

dawesebuli sxva arasagadasaxado

Semosavlebidan

sul Semosulobebi:: 1402,8 1152,0 1848,0 3235,0 9018,0 1363,0 18018,8

sul xarjebi, maT Soris 1402,8 1152,0 1848,0 3235,0 9018,0 1363,0 18018,8

1 saerTo daniSnulebis saxelmwifo

momsaxureba 599,4 475,6 894,1 636,6 1040,9 571,0 4217,6

2 ganaTleba 25,0 42,3 76,0 39,8 65,0 26,0 274,1

3 janmrTelobis dacva 29,3 20,0 90,0 91,0 69,0 40,0 339,3

4 socialuri dacvis programa 109,0 27,0 100,0 128,1 447,5 24,0 835,6

5 sabinao-komunaluri meurneoba 404,1 329,3 210,0 1671,5 5489,2 280,0 8384,1

6 sxva danarCeni xarjebi 236,0 257,8 477,9 668,0 1906,4 422,0 3968,1

6.2. mrewveloba

mrewvelobis dargebisa da Sesabamisi produqciis daxasiaTeba (warmoebis moculoba 2006 wels,

misi dinamika bolo sami wlis ganmavlobaSi).

warmoebuli produqciis moculoba d.R.g._sa da

aqcizis gareSe (aTasi lari)

faqtiur fasebSi

wlis dasawyisidan

# dasaxeleba

2005 2004 + -

Page 22: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

22

samcxe-javaxeTis mrewvelobis pr-ia 80961,2 62155,9 18805,3

I el energiis warmoeba sul 1988,8 1786,4 202,4

II kvebis mrewveloba sul 75151,3 57391,6 17759,7

maT Soris

_ xorblis gadamuSaveba 10,3 17,8 -7,5

_ purisa da pufunTuSeulis warmoeba 1107,3 1369,8 -262,5

_ xorcisa da xorcis produqtebis warmoeba sul 91,3 63,7 27,6

_ ualkoholo sasmelebis warmoeba 59,1 42,6 16,5

_ mineraluri wyali (borjomi) 69919,0 53338,4 16580,6

_ mineraluri wyali (mitarbi) 294,4 100,6 193,8

_ mtknari wylis Camosxma 3669,9 2458,7 1211,2

III qimiuri da navTobqimiuri mrewveloba (naxSirorJangi) 1604,5 1329,0 275,5

IV sxvadasxva (sasmeli wyali) 724,0 701,5 22,5

V samSeneblo masalebis mrewveloba 724,9 392,9 331,2

VI msubuqi mrewveloba (samkervalo nawarmi) 2,1 1,5 0,6

VII kult-sameurneo saqoneli (aveji, garnitura, sablanko prod) 26,5 29,4 -2,9

VIII xe-tyisa da xis nawarmis damuSaveba 739,1 523,6 215,5

* statistikis samsaxurs 2006 wlis monacemebis damuSaveba ar dausrulebia.

Page 23: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

23

samrewvelo sawarmoTa ZiriTadi maCveneblebi

cxrili 3

mcire sawarmoebi (20

kacamde)

saSualo sawarmoebi

(20-100 kaci)

msxvili sawarmoebi

(100-ze meti kaci)

sul moqmedi

sawarmoebi

warmoebuli

produqcia

dasaqmebulTa

raodenoba

#

teritoriuli

erTeulis

dasaxeleba

sawarmoTa raodenoba

dasaqmebulTa raodenoba

warmoebuli produqcia

(aT. larebSi)

sawarmoTa raodenoba

dasaqmebulTa raodenoba

warmoebuli produqcia

(aT. larebSi)

sawarmoTa raodenoba

dasaqmebulTa raodenoba

warmoebuli produqcia

(aT. larebSi)

sawarmoTa raodenoba

2006 w.

2006 w.

1 adigeni 47 137 405,0 2 85 1200,0 49 1605,0 222

2 aspinZa 18 69 454,1 1 30 1136,3 19 1590,4 99

3 axalqalaqi 11 41 360,1 11 360,1 41

4 axalcixe 66 243 1391,6 4 138 1375,7 70 2767,3 381

5 borjomi 29 99 94,6 7 272 1533,6 3 635 66820,5 39 68448,7 1006

6 ninowminda 6 15 228,0 6 228,0 15

sul mxareSi 177 604 2933,4 14 525 5245,6 3 635 194 74999,5 1764

SeniSvna: statistikis samsaxurs 2006 wlis monacemebis damuSaveba ar dausrulebia.

Page 24: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

24

qveyanaSi mimdinare gardaqmnebis procesSi funqcionireba Sewyvites mxaris ZiriTadi

samrewvelo potencialis iseTma mniSvnelovan sawarmoebma, rogorebicaa:

axalcixis raionSi _ xil-bostneulis sakonservo qarxana, xorckombinati, erbo-yvelis qarxana,

aqat-diatomitis maRaroTa sammarTvelo, mefrinveleobis fabrika, goris bambeulis kombinatis

axalcixis saqsovi fabrika, axalcixis samSeneblo tresti, axalcixis Rvinis Camomsxmeli qarxana,

valis feradi qvebis qarxana, valis el. Zravebis qarxana; borjomis raionSi _ xorckombinati,

andezitis warmoeba, axaldabis saavejo fabrika, rZis kombinati, zanavis sakonservo qarxana,

bakurianis meliebis fabrika; adigenis raionSi _ sakonservo qarxana, magnitofonebis qarxana;

aspinZis raionSi _ gamTiSvelebis qarxana, samSeneblo blokebis qarxana; axalqalaqis raionSi _

fexsacmelebis samkervalo fabrika, mefrinveleobis fabrika, xorckombinati, bagirgzebis

mowyobilobaTa qarxana, ludis qarxana; ninowmindis raionSi _ ninowmindis, eStiisa da gonduros

trikotaJis samkervalo fabrikebi.

6.3. mxaris soflis meurneoba

soflis meurneobis dargebisa da Sesabamisi produqciis daxasiaTeba (warmoebis moculoba 2006

wels, misi dinamika bolo sami wlis ganmavlobaSi)

samcxe-javaxeTis mxareSi gadamwyveti adgili ukavia agrarul seqtors. am dargis wilad modis

mTliani Sida produqtis 49%. dargSi dasaqmebulia SromiTi resursebis udidesi nawili. dargSi

Page 25: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

25

arsebuli sawarmoo potencialis srulad gamoyenebis, maRalmosavliani da daraionebuli jiSebis

(marcvleulis, kartofilis, bostneulis, sakvebi kulturebis) gamoyenebis, mcenareTa dacvis,

sasoflo-sameurneo teqnikis ganaxlebisa da sarwyavi sistemis mowesrigebis Sedegad uaxloes 3-5

weliwadSi mxareSi SesaZlebelia saSualod wliuri warmoeba gaizardos marcvleulis 25-30

procentiT da miRweuli iqnes 50-52 aTasi tona; kartofili Sesabamisad 30-40%-iT, 180-200 aTasi tona;

bostneuli _ 15-20%-iT, 48-50 aT. tona; xili _ 20-25%-iT, 5-6 aT. tona; sakvebi kulturebis warmoebis

moculobis gadideba da pirutyvis jiSobrivi gaumjobeseba adgilobrivi resursebis bazaze

mecxoveleobis dargis produqciis yovelwliuri warmoeba gaizrdeba xorcis (realizaciiT) 20-25%-

iT da miaRwevs 20-22 aTas tonas, rZis warmoeba _ 25-30 %-iT da miaRwevs 95-98 aTas tonas. mTliani

produqciis warmoebis saSualo wliuri moculoba fulad gamoxatulebaSi gaizrdeba 25-30%-iT da

miaRwevs 195-200 milion lars.

mxaris bunebriv saTib-saZovrebis zonaluri da vertikaluri mdebareoba, sakvebi kulturebis

warmoebis gadideba uzrunvelyofs pirutyvis suladobis mkveTr gadidebasac da miaRwevs:

msxvilfexa rqosani pirutyvi 105-110 aTas suls, maT Soris Zroxa 65-68 aTas suls, cxvari da Txa 98-

100 aTas suls, Rori _ 11-12 aTas suls.

samcxe-javaxeTis soflis meurneobis prioritetuli mimarTulebebia:

• mekartofileoba;

• mebostneoba;

• marcvleuli kulturebi;

• mexileoba;

Page 26: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

26

• sakvebi kulturebis warmoeba;

• mecxoveleoba;

• mefutkreoba.

sasoflo-sameurneo produqciis ZiriTadi saxeobebis warmoebis dinamika 2004-2006 wlebSi

adigenis

municipaliteti aspinZis

municipaliteti axalqalaqis

municipaliteti

axalcixis

municipaliteti borjomis

municipaliteti ninowmindis

municipaliteti sul mxare

#kulturebis

dasaxeleba

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

2004

2005

2006

farTobi ha 2210 2160 1920 1560 1510 1490 12220 12100 12050 4240 4270 4180 750 780 710 3870 3920 3830 24850 24740 24180

saS.

mosavali

c. 18,1 18,3 18,0 17,5 17,3 17,0 18,5 18,8 18,2 18,8 19,1 18,9 16,7 17,1 16,3 18,2 18,5 18,1 18,4 18,6 18,2 1

marcvleuli

sul mosav. t. 4000 3953 3456 2730 2612 2533 22607 22748 21931 7971 8156 7900 1253 1334 1157 7043 7252 6932 45604 46055 43910

farTobi ha 1465 1480 1330 402 430 410 6380 6490 6220 1862 1975 1822 780 792 710 1663 1772 1690 12552 12939 12182

saS.

mosavali

c. 110 112,5 108,3 95 103 92 118,5 127,8 122,3 115,8 122,7 118,3 103,8 110,5 102,5 121,7 128,2 123,4 115,9 123,4 118,2 2

kartofili

sul mosav. t. 16115 16650 14404 3819 4429 3772 75603 82942 76071 21562 24233 21554 8096 8752 7278 20239 22717 20855 145434 159723 143933

farTobi ha 435 466 442 221 252 231 755 783 723 552 583 530 210 223 212 138 145 132 2311 2452 2270

saS.

mosavali

c. 168 175 162 152 161 143 155 168 162 172 185 178 145 161 150 152 166 155 160,1 171,9 162,3 3

bostneuli

sul mosav. t. 7308 8155 7160 3359 4057 3303 11703 13154 11713 9494 10786 9434 3045 3590 3180 2098 2407 2046 37007 42149 36836

farTobi ha 870 870 870 885 885 885 - - - 1055 1055 1055 17 17 17 - - - 2827 2827 2827

saS.

mosavali

c. 32,8 24,2 10,1 28,1 25,3 8,1 - - - 30,2 23,3 8,3 22,1 18,2 5,1 - - - 30,3 24,2 8,8 4

xili

sul mosav. t. 2854 2105 879 2487 2239 717 - - - 3186 2458 876 38 31 9 0 0 0 8564 6834 2480

Page 27: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

27

wamyvani saxeebis sasoflo-sameurneo produqtebis warmoeba 2006 wels

(aTasi tona)

crili 4

municipaliteti marcvleuli kartofili bostneuli xili xorci rZe

adigeni 3,5 14,4 7,2 0,9 3,2 6,2

aspinZa 2,5 3,8 3,3 0,7 2,1 4,5

axalqalaqi 21,9 76,1 11,7 _ 5,3 24,8

axalcixe 7,9 21,5 9,4 0,9 3,9 9,2

borjomi 1,2 7,3 3,2 _ 1,7 3,7

ninowminda 6,9 20,8 2,0 _ 4,3 24,2

sul mxareSi 43,9 143,9 36,8 2,5 20,5 72,6

sasoflo-sameurneo savargulebis moculoba saxeebis mixedviT.

sasoflo-sameurneo savarguli mxareSi sul: _ 396399 ha.

maT Soris:

_ saxnavi _ 77721 ha;

_ mravalwliani nargavi – 3009 ha;

_ saTibi – 31607 ha;

5 xorcis warmoeba

(realizacia)

t. 2850 2980 3210 1810 1920 2110 4820 5110 5320 3310 3520 3850 1510 1660 1730 3570 3790 4260 17870 18980 20480

6 rZis warmoeba t. 5810 5930 6160 4340 4420 4510 24220 24560 24830 8810 8990 9160 3420 3560 3720 23900 24110 24240 70500 71570 72620

Page 28: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

28

_ saZovari – 280142 ha;

_ nasveni – 3920 ha.

sasoflo-sameurneo miwebis aTvisebis mdgomareoba

(dinamika 2004-2006 wlebSi)

aqedan gamoyenebaSi iyo sasoflo-sameurneo

savargulebis dasaxeleba

sasoflo-sameurneo savargulebis

farTobi (ha) 2004 w. 2005 w. 2006 w.

saxnavi 77721 55465 50350 48460

mravalwliani nargavi 3009 3009 3009 3009

saTibi 31607 31607 31607 31607

saZovari 280142 280142 280142 280142

nasveni 3920 _ _ _

sul savarguli 396399 370223 365108 363218

sasoflo-sameurneo miwebis privatizebis mdgomareoba 2007 wlis 1/01-Tvis

(raionebis WrilSi)

raionebis dasaxeleba saprivatizebo miwebis

saerTo raodenoba (ha)

privatizebuli miwebi

pirdapiri miyidvis formiT (ha)

privatizebuli miwebi

auqcionis wesiT

adigeni 5121 33 _

aspinZa 5500 105 _

axalqalaqi 13670 55 _

axalcixe 8397 326 _

Page 29: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

29

borjomi 5529 41 _

ninowminda 22262 432 _

sul mxareSi 60479 992 _

mciremiwiani (1,25 ha-mde farTobi) glexebis raodenoba sul mxareSi 58879 komli;

m.S. raionebis mixedviT:

_ adigeni – 6553 komli;

_ aspinZa _ 4328 komli;

_ axalqalaqi _ 18721 komli;

_ axalcixe _ 11702 komli;

_ borjomi _ 8011 komli;

_ ninowminda _ 9564 komli.

msxvili fermeruli meurneobebis, fermerTa asociaciebis, kooperativebisa da sxva

gaerTianebebis raodenoba sul _ 6 fermeruli meurneoba.

soflis meurneobis momsaxure agro-centrebis, servis-centrebis raodenoba da maTi masalebiTa

da teqnikiT aRWurvilobis done _ ar aris.

Page 30: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

30

6.4. mxaris transporti

satransporto komunikaciebis daxasiaTeba: satransporto arteriebi, transportis saxeebi maTi

mniSvnelobis mixedviT

saavtomobilo arteriebi: axalcixe-Tbilisi, axalcixe-quTaisi, axalcixe-baTumi, axalcixe-

TurqeTis respublika, axalcixe-somxeTis-respublika.

sarkinigzo transporti: vale-Tbilisi, axalqalaqi-Tbilisi.

satransporto organizaciebi da maTi muSaobis maCveneblebi

sarkinigzo da saavtomobilo gzebis sigrZe:

saavtomobilo gzebis sigrZea _ 1340 km. aqedan:

saerTaSoriso mniSvnelobis _ 195 km. saerTaSoriso magistraluri gzebi satranzito

mniSvnelobisaa da isini akavSireben mxarisa da qveynis regionebs somxeTisa da TurqeTis

respublikebTan.

Sida saxelmwifoebrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea _ 270 km;

adgilobrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea _ 945 km.

sarkinigzo gzebi: mxareSi funqcionirebs saqarTvelos rkinigzis `xaSuri-axalcixe-vale~

(sigrZe _ 60 km.) da `marabda-axalqalaqi~ ganStoebebi, romlis meSveobiTac xorcieldeba satvirTo

(70-80%) da samgzavro gadazidvebi.

Page 31: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

31

6.5. kavSirgabmuloba

ss `saqarTvelos gaerTianebuli satelekomunikacio kompanias~ samcxe-javaxeTis mxaris

eleqtrokavSirebis 6 teritoriuli filiali emsaxureba 13500 abonents.

q. borjomsa da daba bakurianSi 2005 wels damontaJda da moqmedebs Tanamedrove cifruli

satelefono sadgurebi. ss `saqarTvelos gaerTianebuli satelekomunikacio kompanias~ 2007-2008

wlebSi dagegmili aqvs analogiuri sadgurebis damontaJeba mxaris yvela municipalitetSi.

mxaris eqvsive municipaliteti (adigeni, aspinZa, axalqalaqi, axalcixe, borjomi, ninowminda)

moqceulia `MAGTI-GSM~-sa da `GEO GCELL~-is dafarvis zonaSi.

interneti _ axalcixisa da borjomis macxovreblebs saSualeba aqvT isargeblon internetis

Tanamedrove momsaxurebiT. Tanamedrove cifruli satelefono sadgurebis damontaJebis SemTxvevaSi

mxaris danarCen municipalitetebis mosaxleobas miecema internetiT momsaxurebis saSualeba.

Page 32: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

32

6.6. mxaris eqsporti

samcxe-javaxeTis mxaridan eqsportirebuli produqciis moculoba 2004-2006 wlebSi (ZiriTadi

saxeobebisa da qveynebis WrilSi).

produqciis dasaxeleba 2004 w. 2005 w. 2006 w.

samcxe-jaxaxeTis mxaredan qveynis SigniT

eqsportirebuli sul (mln. lari)

maT Soris:

191 198 210

min. wyali `borjomi~ 45 45 41

naxSirorJangi CO2 1.5 1.5 1,5

xe-tye 1.3 1.3 1,2

kartofili 22 21 20

bostneuli 6.0 6,5 6,3

xili 1.2 1.0 -

xorci 36 38 40

rZis produqtebi 78 83.7 100

6.7. safinanso-sakredito dawesebulebebi

samcxe-javaxeTis teritoriaze moqmedebs saqarTvelos erovnuli bankis axalcixis

ganyofileba; samcxe-javaxeTis regionaluri saxazino samsaxuri (q. axalcixe); 4 komerciuli bankis

Page 33: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

33

(TBC bankis regionaluri filiali – q. borjomSi; ss `saqarTvelos bankis~ centraluri filiali –

q. axalcixeSi; ss `saqarTvelos gaerTianebuli qarTuli bankis~ axalcixis filiali _ q.

axalcixeSi; ss saqarTvelos saxalxo bankis~ filialebi eqvsive raionSi) filiali da 6 sakredito

dawesebuleba, romlebic TavianT momxmareblebs sTavazoben srul sabanko momsaxurebas.

7. mxaris mineraluri da rekreaciuli resursi

sasargeblo wiaRiseuli saxeebisa da adgilmdebareobis mixedviT. maTi maragi

gamovlinebis dasaxeleba

wiaRiseulis dasaxeleba adgilmdebareoba raioni

Gzomis

erTeuli maragebi SeniSvna

1 2 3 4 5 6 7

1 mura naxSiri vale axalcixe aT. t. 71300

2 diatomiti qisaTibi axalcixe aT. m3 7995

arali adigeni aT. t. 8795 3 bentonituri Tixebi

CurCuto adigeni aT. t. 16613

4 andeziti bakuriani borjomi aT. m3 4517

xanCali ninowminda aT. t. 63,0

avWala ninowminda aT. t. 255,0 5 torfi

tabawyuri borjomi aT. t. 121,3

Page 34: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

34

aT. m3 4763 6 sanakeTo qvebi (aqati) Surdo, pamaji axalcixe

t. 709,8

xando (bazalti) axalqalaqi aT. m3 2210

CunCxa (doleriti) axalqalaqi aT. m3 2295

xizabavris (doleriti) aspinZa aT. m3 14123 7

samSeneblo masalebi –

mosapirkeTebeli qvebi

WobareTis marmarilosebri kirqva axalqalaqi aT. m3 5180

faravnis (perliti) ninowminda aT. m3 13500

gujareTis (vulkanuri wida) borjomi aT. m3 11891

modegis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m3 23141

aragvis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m3 1099

okamis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m3 3430

surbsaris (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m3 37270

suldis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m3 4231

tikmantaSis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m3 7770

vladimirovkis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m3 8977

iniak-dagis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m3 6517

iumri-tepes (vulkanuri wida) ninowminda aT. m3 14622

fokis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m3 7895

8 betonis Semavsebeli

nedleuli

kara-tepes (vulkanuri wida) ninowminda aT. m3 51226

vales _ I axalcixe aT. m3 5919

adigenis adigeni aT. m3 3171 9 samSeneblo qviSa-xreSi

arlis adigeni aT. m3 3027

Page 35: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

35

10 saxerxi qvebi odundis (tufbreqCiis) axalcixis aT. m3 3398

wyalTbilis TabaSiri axalcixe aT. m3 1121 11 samSeneblo TabaSiri

wyalTbilis gaji axalcixe aT. m3 1946

aT.m3 1) borjomis borjomi

dR. R. 0,722 eqsp. myofi

centraluri ubani borjomi _~_ 0,220

likanis ubani borjomi _~_ 0,077

vaSlovani-yvibisis ubani borjomi _~_ 0,425

2) sadgeris borjomi _~_ 0,170

3) mitarbis borjomi _~_ 0,103 eqsp. myofi

4) axalcixis axalcixe _~_

m.S. mineraluri wyali _~_ 0,417

naxSirorJangi _~_ 8,890 eqsp. myofi

5) uravlis axalcixe _~_ 0,060

6) naqalaqevis aspinZa _~_ 2,9

7) flates adigeni _~_ 0,134

12 mineraluri wylebi

8) abasTumnis adigeni _~_ -

sul mineraluri wylebi _~_ 4506,0

sul naxSirorJangi _~_ 8890,0

Page 36: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

36

rekreaciuli (sakurorto, turizmis, samkurnalo-gamajansaRebeli da sxva) resursebis daxasiaTeba

samcxe-javaxeTis mxareSi turizmi swrafad mzardi dargia. turistuli da sakurorto

potenciali warmodgenilia 7 kurortiTa (borjomi, bakuriani, waRveri, cemi, abasTumani, aspinZa,

varZia) da 9 sakurorto adgiliT.

sabWoTa periodSi samcxe-javaxeTis samxreTi raionebi TurqeTis sazRvarTan mdebareobis gamo

samxedro strategiuli mniSvnelobis iyo da amdenad igi gansakuTrebuli Sidasameurneo da

SezRuduli mimosvlis reJimiT cxovrobda, rac negatiur zegavlenas axdenda mxaris turistuli

potencialis ganviTarebaze.

turistuli TvalsazrisiT wamyvania mxaris kulturul-istoriuli RirsSesaniSnaobebi.

axalcixidan 22 km-Si, centralur saavtomobilo magistralze mdebareobs mniSvnelovani

turistuli adgili _ sof. awyuri, romelic Zvelad qalaqi iyo. igi mateaneSi XI saukunidan

ixsenieba. awyuri XII-XVII saukuneebSi samcxis saeklesio centrs warmoadgenda. axalcixidan

samxreT-aRmosavleTiT 10 km-Si tyiT daburul mTis ferdobze mdebareobs – safara, samonastro

kompleqsi, sadac 12 sakulto nagebobaa, gansakuTrebiT gamoirCeva wm. sabas gumbaTovani taZari. (am

saxeliT berad aRikveca didi politikuri moRvawe da sardali sargis jayeli) taZari sargisis

Svilis beqas dakveTiT aigo XIII-XIV saukuneebis mijnaze.

adigenis raionSi bunebrivi Tu kulturul-istoriuli mniSvnelobis mravali Zegli arsebobs _

zarzma, Wule, zanavi, oqros cixe, abasTumani da sxva. yovelive ki misi turistul centrad qcevis

winaprobas warmoadgens.

Page 37: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

37

adigenis raionis daba abasTumanSi aRsaniSnavia yanobelis mTaze (zRvis donidan 1650 m)

ganlagebuli saqarTvelos mecnierebaTa akademiis unikaluri samecniero-kvleviTi dawesebuleba _

sabWoTa kavSirSi 1932 w. daarsebuli pirveli samTo astrofizikuri observatoria. abasTumnis

midamoebSi saintereso saeqskursio adgilebia Suasaukuneebis eklesia da Tamaris cixe.

qvablianis xeoba gansaxlebisa da kulturul-istoriuli Zeglebis Tavmoyris mTavari arealia,

romelic amave dros Tvalwarmtaci bunebiTa Tu xedebiT waruSlel STabeWdilebas axdens

mnaxvelze.

qvablianisa da misi marjvena Senakadis _ ZinZes SeerTebis adgilas, adigenidan 8 km-is

daSorebiT mTis ferdobze gaSenebulia sof. zarzma, sadac mdebareobs unikaluri samonastro

ansambli. mis daarsebas VI-VII ss-Si mcxovreb gamoCenil moRvawes serapion zarzmels miaweren. igi

centralur-gumbaTovan eklesiaTa tips miekuTvneba. samonastro kompleqsi Sua saukuneebis

xuroTmoZRvrebis maRalmxatvruli nimuSia, romelic gamoirCeva CuqurTmebis siuxviT, kedlis

mxatvrobiT. taZris samreklo erT-erTi udidesi da sanimuSoa saqarTveloSi. istoriulad zarzma

mniSvnelovani saganmanaTleblo kera yofila, sadac moRvaweobdnen mwignobrebi zarzmelebis

saxelwodebiT. adigenidan 5 km.-is moSorebiT, CrdiloeTiT maRali mTebiT garSemortymul tyian

tafobze mdebareobs Wules monasteri. XVI saukunis wm. giorgis saxelobis gumbaTovani taZari

safarisa da zarzmis xuroTmoZRvrul jgufs ganekuTvneba. xeobis RirsSesaniSnaobas warmoadgens

sof. zanavis midamoebSi kldeze aRmarTuli, Znelad misadgomi cixe. zanavis cixidan Crdilo-

aRmosavleTiT mdebareobs samcxis cixe-simagreTa Soris erT-erTi mniSvnelovani – oqros cixe. igi

Tavisi farTobiT erT-erTi udidesia saqarTveloSi.

Page 38: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

38

borjomi turizmis mniSvnelovani centria. rogorc bunebrivi, ise istoriuli

RirsSesaniSnaobebiT. borjomis mxareTmcodneobis muzeumSi daculia mravali saintereso

arqeologiuri Tu kulturuli eqsponati. turistuli TvalTazrisiT mniSvnelovania sadgeris

lavuri platos tye-parki, petresa da gogias cixeebi. waRveridan 3 km-Si istoriuli Toris

SuagulSi mdebareobs saagarako sofeli da mniSvnelovani turistuli obieqti timoTesubani. aq

dRemde Semonaxulia XII-XIII saukuneebis qarTuli xuroTmoZRvrebis Zegli _ didi samonastro

kompleqsi RvTismSoblis miZinebis taZriT. igi gamoirCeva araCveulebrivad mdidari ikonografiiT,

romelic aRbeWdilia sxvadasxva ostatebis xelweraTa stilisturi erTianobiT. specialistTa

azriT es mxatvroba Tamar mefis epoqis brwyinvale nimuSia.

bakurianis erT-erT mniSvnelovani turistuli obieqtia 1910 wels Seqmnili botanikuri baRi,

romelic alpuri da subalpuri floris evropuli masStabebis mdidari koleqciiT gamoirCeva.

mcenareTa nimuSebis raodenoba aq 1500-s aRwevs. baRis samecniero da SemecnebiT mniSvnelobas kidev

ufro zrdis mis teritoriaze bunebis dacvis msoflio fondis (WWF) mier dafuZnebuli

ekologiuri ganaTlebis regionuli centri.

arqeologiurma kvleva-Ziebam daadastura, rom borjomis xeoba uZvelesi droidan yofila

dasaxlebuli. igi saqarTvelos ZirZveli kuTxea, romelic II_IV ss Toris saerisTavos saxeliT iyo

cnobili. borjomis xeobaSi 200-ze meti istoriuli Zeglia aRricxuli. maT Soris gansakuTrebiT

sainteresoa taZrisis, neZvis, kvirikeTis, timoTesubnis, qvabisxevis, likanis, CiTaxevis (`mwvani~)

monastrebi, agreTve slesis, petres, gogias, axaldabis cixeebi, Toris platos nasoflarebi da

sxva.

Page 39: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

39

aspinZis raionSi aRsaniSnavia xerTvisi, romelic mdebareobs md. mtkvrisa da md. faravanas

Sesayarze da mnaxvels aocebs Tavisi legandaruli cixe-qalaqiT. xerTvisi uZvelesi droidan

darajobda am strategiul adgils, dRes ki iSviaTi silamazis xuroTmoZRvrebis nimuSs

warmoadgens. xerTvisidan varZiis mimarTulebiT xeoba Rrmavdeba da daaxloebiT 8 kilometrSi

mdebareobs sof. naqalaqevi, cnobili Termuli (33 C) radioaqtiuri wyaroebiT. soflis midamoebSi

antikur da adrefeodalur xanaSi arsebobda javaxeTis administraciuli da religiuri centri

wunda, aqve aris amave saxelwodebis patara, magram Rrma tba (13 m.) da sanaxevrod kldeze aSenebuli

rusTavelis epoqisdroindeli eklesia. odesRac Zlieri qalaqis wundas dakninebis gamo mis

mopirdapire mxares, mtkvris marcxena napiras maRal mTaze IX-X ss-Si aRmocenda cixe-qalaqi

Tmogvi, romelic istoriaSi cnobilia auReblis saxelwodebiT. es didi da Znelad misadgomi cixe-

simagre vefxistyaosanSi qajeTis cixis asociacias iwvevs da turistisaTvis mimzidveli obieqtia.

vanis qvabebidan 1,5 km-Si mtkvris marcxena mxares aRmarTulia kldeSi nakveTi qalaqi varZia.

saocari sanaxaobaa 100 m. simaRlis mqone da naxevar km-ze ganfenili sarTulebad ganlagebuli

gamoqvabulebis kompleqsi. 1938 wlidan varZia muzeum-nakrZalad aris gamocxadebuli.

axalqalaqis raionuli centridan 12 km-is daSorebiT javaxeTis centrSi, mdebareobs kumurdos

taZari. igi aaSena xuroTmoZRvarma sakocarma 964 wels, xolo manamde aq sxva taZari arsebula.

kumurdo kaTedraluri taZaria. igi gamoirCeva originaluri arqiteqturuli gadawyvetiT,

dekoraciuli gaformebis mdidruli sistemiTa da Zveli qarTuli warwerebis siuxviT.

ninowmindis raions gansakuTrebuli istoriuli mniSvneloba aqvs qristianuli

saqarTvelosaTvis. Cveni welTaRricxvis me-3 saukuneSi somxeTidan swored aq Semovida pirvelad

Page 40: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

40

qarTvelTa didi ganmanaTlebeli wmida nino. raionis saxelwodebac swored mas ukavSirdeba,

wmindani Tavdapirvelad faravanis tbis mimdebare teritoriaze dasaxlebula, sadac dRes sofeli

foka mdebareobs. amJamad sofelSi dedaTa da mamaTa monastrebi funqcionirebs da qristianuli

RvTismsaxureba aResruleba. gansakuTrebiT mniSvnelovania XIII-XIV saukuneebis qarTuli

xuroTmoZRvrebis brwyinvale nimuSi fokis dedaTa monasteri, romelic mnaxvels aocebs Tavisi

maRalmxatvrulobiT, originaluri arqiteqturuli gaformebiTa da CuqurTmebis siuxviT.

turizmis ganviTarebis TvalsazrisiT Cvens mxareSi mniSvnelovan rols Seasrulebs bojom-

xaragauli-abasTumnis erovnuli parki, romelic Seiqmna 2001 wels bunebis dacvis msoflio fondisa

da germaniis mTavrobis daxmarebiT da dReisaTvis igi ukve konkretul Sedegebs iZleva. parki

moicavs mcire kavkasionisaTvis damaxasiaTebeli tyis ekosistemebis, sub-alpuri da alpuri

mdeloebis 85000 heqtars. parkis didi teritoria SemorCenilia xeluxlebeli saxiT. erovnuli parki

warmoadgens florisa da faunis araerTi gadaSenebis piras myofi, endemiuri da reliqturi

saxeobebis TavSesafars. maT Soris bevri maTgani Sesulia saqarTvelos wiTel wignSi.

erovnuli parki SesaniSnavi adgilia turistuli mogzaurobisa da dasvenebisaTvis. mnaxvelebs

saSualeba eZlevaT gaecnon xeluxlebeli bunebis saocrebebs, istoriisa da arqiteqturis Zeglebs.

arsebuli infrastruqtura moicavs 2 administraciul Senobas, romelic amavdroulad

funqcionirebs rogorc vizitorTa centrebi; 4 turistul TavSesafars turistuli marSrutebis

gaswvriv (lomis mTa, amaraTi, saxvlari da abasTumani), agreTve sakarve da sapiknike adgilebs,

romlebic mowyobilia parkis SesasvlelebSi da TavSesafrebTan (qvabisxevi, zanavi, nunisi, awyuri,

abasTumani, marelisi). parkis bilikebis qseli moicavs 9 turistul marSruts, romlebic iZlevian

Page 41: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

41

rogorc erTdRiani, ise ramdenimedRiani turebis mowyobis saSualebas. aq SeiZleba ekologiuri,

samTo, saTavgadasavlo, aRmoCeniTi da kulturuli turizmis moyvarulTa interesebis maqsimaluri

dakmayofileba.

SeTavazeba sxvadasxva miznobrivi jgufisaTvis

miznobrivi jgufi SeTavazeba

studenti praqtikuli samuSaoebi da treningebi erovnul parkSi; organizebuli laSqroba,

filmi, muzeumi

moswavleebi da maswavleblebi istoriuli Zeglebis monaxuleba, organizebuli turebi, saganmanaTleblo biliki,

saganmanaTleblo programebi, erovnuli parkis muzeumi

damsveneblebi kurortidan mokle da ioli marSrutebi, istoriuli Zeglebi, sapiknike adgilebi

ojaxebi mokle da ioli marSrutebi, cxenebiT gaseirneba

organizebuli turistebi

(saqarTvelos moqalaqeebi)

sacxenosno da salaSqro turebi

religiuri turistebi eklesia-monastrebi. #2 – andria pirvelwodebulis biliki

individualuri turistebi

(ucxoelebi)

salaSqro da sacxenosno turebi, sapiknike adgilebi

organizebuli turistebi

(ucxoelebi)

laSqroba, cxenosnoba, erovnuli parkis muzeumi, filmi – saganmanaTleblo biliki

saqarTveloSi mcxovrebi

ucxoelebi

laSqroba, cxenosnoba, – saganmanaTleblo biliki

Page 42: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

42

turistTa raodenobis dinamika borjom-xaragaulis erovnul parkSi 2003-2006 wlebi

wlebi 2003 2004 2005 2006

erTdRiani turistebi 209 371 673 1268

ramdenime dRiani turistebi 148 291 349 467

turistebis saerTo raodenoba (delegaciebis da

saswavlo dawesebulebebis garda) 357 662 1022 1735

turistebis saerTo raodenoba (delegaciebis da

saswavlo dawesebulebebis CaTvliT) 1021 1688 2519 3190

gasul wlebSi yvelasaTvis cnobilma siZneleebma sakmaod moSala mxaris turistuli

infrastruqtura, bevr adgilebSi Sewyda turistuli marSrutebi. bolo wlebSi aRdga borjom-

bakurianisa da abasTumnis kurortebis samomxmareblo potenciali. mxaris turizmisa da kurortebis

sammarTvelos Seqmnis mTavari mizani is iyo, rom Seqmniliyo mxareSi turizmisa da sakurorto

ganviTarebis strategia da SemuSavebuliyo konkretuli koncefcia im unikalur pirobebze

dayrdnobiT, romelic mxares esoden moWarbebulad gaaCnia, magram samwuxarod mxaris sammarTvelom

ver SeZlo Seeqmna turistul-sakurorto ganviTarebis strategia da konkretuli koncefcia misi

infrastruqturis aRorZinebisaTvis.

aRniSnulidan gamomdinare, am etapze aucilebelia dazianebuli saavtomobilo magistralebisa

da turistul obieqtebTan misasvleli gzebis SekeTeba-reabilitacia; infrastruqturis ganviTareba;

sasmeli wyliT momaragebis uzrunvelyofa; sakanalizacio sistemebis mowesrigeba (gansakuTrebiT

adigeni, abasTumani, axalcixe, aspinZa); jandacvis obieqtebis reabilitacia; kavSirgabmulobis

funqcionirebisa da tele-radio gadacemebis miRebis mdgomareobis gaumjobeseba; varZiis istoriuli

Page 43: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

43

Zeglis restavracia da gamagrebiTi samuSaoebis Sesruleba. turistuli kompleqsis restavracia da

misasvleli gzis (xerTvisi-varZia) monakveTis mSenebloba, regionaluri turistuli saagentos

Seqmna, turistuli marSrutebis Sedgena, aspinZisa da adigenis raionebSi sastumroebisa da

dasasvenebeli saxlebis mSenebloba; sazkvebis obieqtebis mSenebloba. axalcixisa da borjomis

raionebSi arsebuli kerZo sastumroebis turizmis infrastruqturis qselSi aqtiurad CarTva.

turizmis tradiciuli da perspeqtiuli saxeebi:

dasveneba borjomis raionis kurortebze da abasTumanSi, mTis klimatur kurortebze;

samkurnalo turizmi klimatur da balneologiur kurortebze;

zamTris samTo turizmi (bakuriani) _ zRvis donidan 1700 m-ze mdebare bakuriani, saqarTvelos

gamorCeuli samTo kurorti da saerTaSoriso mniSvnelobis centria. igi borjomidan 29 km-iT aris

daSorebuli da mdebareobs tyiT dafaruli mTis ferdobebiT garSemortymul farTo qvabulSi. misi

hava da reliefi zamTris sportis ganviTarebisaTvis idealur pirobebs qmnis. Tanamedrove

bakuriani, romelic zamTarSi `sportuli dedaqalaqi~ xdeba, Camosulebs daainteresebs ara marto

samTo-saTxilamuro trasebiT, sabagiro gzebiT, sportuli da samkurnalo gamajansaRebeli bazebiT,

sastumro momsaxurebiT, dasvenebisa da helioTerapiis efeqtianobiT, aramed aqtiuri turizmis

farTo SesaZleblobebiTac;

ekoturizmi _ (borjom-xaragaulis erovnuli tye-parki, abasTumani, varZia, javaxeTis zeganze

arsebuli tbebi da sxva);

Page 44: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

44

8. mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba

mxareSi (raionebis WrilSi) moqmedi saerTaSoriso organizaciebi, fondebi, donori qveynebis

warmomadgenlobebi da maT mier ganxorcilebuli programebi da proeqtebi.

samcxe-javaxeTis mxareSi moqmedi saerTaSoriso organizaciebi: UNDP, Care Internacional, CHF,

IOCC, Unicef,UUnifem, World Food programme, Ww, `Save the Children~, `Tina Til Kvina~, `Press–Now~,

_A(adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi); `CSCE~ –

(axalqalaqis, axalcixis, ninowmindis raionebSi); Aqvantage, Mercy Corps, Europian Centre For Minority

Issues – (axalqalaqis, ninowmindis raionebSi); IIZ/DVV – (axalcixis, ninowmindis raionebSi) Urban

Institute – (axalqalaqis, axalcixis raionebSi),MMersy Corps (axalqalaqis raioni).

saerTaSoriso fondebi:

USAID, DFID, SIDA, MCG _ (adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis

raionebSi); EC Delegation to Georgia – (axalqalaqis, axalcixis, ninowmindis raionebSi); World Bank _

(adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi); GGerman Bank of

Reconstructive and Developerment - (borjomis, axalcixis, adigenis raionebSi).

donori qveynebi:

aSS, holandia, SvedeTi, inglisi, norvegia, germania, avstria _ (adigenis, aspinZis, axalqalaqis,

axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi);

maT mier ganxorcielebuli programebi:

Page 45: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

45

UNDP- infrastruqturis reabilitacia, turizmis perspeqtivebis kvleva; ganxorcielebuli

proeqtebi:

axalqalaqis raionis raisaavadmyofos reanimaciuli ganyofilebis reabilitacia, iv.

javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis filialis wyalgayvanilobis mSenebloba, q.

axalqalaqis sabavSvo sportuli skolis reabilitacia _ (yvela dasrulebuli), zakvi-xando-

koTeliis sarwyavi sistemis reabilitacia (mimdinare).

CHF _ soflad mewarmeobis, Semosavlebisa da samuSao adgilebis Seqmnis xelSewyoba da

gaumjobeseba ekonomikuri fasilitaciisa da ganviTarebis gziT; ganxorcielebuli proeqtebi:

adigenis raionis sof. lelovanis eleqtromomaragebis gaumjobesebisaTvis eleqtrogadamcemi

xazebis transformatoris dadgma, sof. lelovanis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof.

kaxareTis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof. benaris sarwyavi arxis rekonstruqcia, sof.

xevaSenis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof. xevaSenis gzis remonti, aspinZis raionis

sof. idumalaSi sasmeli wylis sistemis remonti, axalqalaqis raionis sof. bozalis sasmeli

wylis qselis reabilitacia, axalcixis raionis sof. anis sasmeli wylis sistemis reabilitacia,

sof. ivlitis sasmeli wylis Sida qselis SekeTeba, sof. ivlitis sarwyavi arxis transformatoris

Secvla. borjomis raionis sof. mzeTamzes sasmeli wylis sistemis reabilitacia, sof. tbis Sida

gzis reabilitacia, sof. sadgeris sacalfexo xidebis reabilitacia, sof. vardgineTis Sida gzis

reabilitacia. _ (yvela dasrulebuli);

Page 46: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

46

Care Internacional _ saarsebo saSualebebis mdgradi ganviTarebisa da regionuli dagegmarebis

proeqti, sazogadoebrivi investirebis proeqti; ekologiuri usafrTxo mecxoveleobis proeqti;

konfliqtis prevenciia axalgazrdebSi garemosmcodneobis amaRlebis saSualebiT;

OCC _ sakredito komponenti;

World Food programme _ sairigacio sistemebisa da infrastruqturis reabilitacia mosaxleobis

sasursaTo uzrunvelyofiT;

Wv _ sakredito komponenti, axalgazrduli centrebi axalcixesa da ninowmindaSi;

CSCE _ adamianTa uflebebis dacva, iuridiuli konsultacia, qarTuli enis swavlebis programa

araqarTveli mosaxleobisaTvis;

Urban Institute _ urbanuli ganviTareba, TviTmmarTvelobebis konsultacia;

Save the Children _ bavSvTa uflebebis dacva, sagranto komponenti garemosdacvis sakiTxebze;

Tina Til Kvina~ _ genderuli programa;

Press-Now _ adgilobrivi mediis ganviTareba, gazeTi `samxreTis karibWe~;

Aqvantage _ sasoflo produqtebis _ meTesleobis ganviTareba, fermeruli biznesis aRorZineba;

Europian Centre For Minority Issues _ erovnul umciresobaTa uflebebis dacva;

IIZ/DVV _ erovnul umciresobaTa warmomadgenlebis profesiuli momzadeba, enis swavleba,

kulturaTa integracia;

Unicef _ bavSvTa imunizaciis programa, treningebi bavSvTa jandacvis sakiTxebze, skolamdeli

aRzrdis dawesebulebebis saganmanaTleblo komponenti;

Unifem _ qalTa uflebebis dacva _ treningebis cikli;

Page 47: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

47

Mercy Corps – infrastruqturis reabilitacia.

sazRargareTis qveynebis investiciebi (pirdapiri da portfeluri investiciebi). am

investiciebis geografiuli da dargobrivi struqtura. sazRvargareTis qveynebis kapitaliT

Seqmnili sawarmoebi (CamonaTvali).

9. mxaris sainvesticio potenciali

2007 wels saxelmwifo biujetidan gansazRvrulia 2,64 mln laris gamoyofa, romelic

daixarjeba Semdegi proeqtebis gansaxorcieleblad:

proeqtis dasaxeleba

proeqtis Rirebuleba

(aTasi lari)

proeqtis dawyebis

TariRi

proeqtis dasrulebis

TariRi

adigenis municipaliteti

daba adigenSi md. vablianze napirsamagri

samuSaoebis Sesruleba 50,0 2007, marti 2007, maisi

sof. tyisubanis eleqtrogadamcemi xazis

mSenebloba 200,0 2007, marti 2007, dekemberi

daba adigenis keTilmowyobis samuSaoebi 137,0 2007, marti 2007, noemberi

daba abasTumanis keTilmowyobis samuSaoebi 77,0 2007, aprili 2007, maisi

municipalitetis teritoriaze arsebuli

Sidasasoflo xidebis SekeTeba-aRdgena 137,0 2007, aprili 2007, oqtomberi

gorguli-aralis sarwyavi arxis saTave 38,0 2007, marti 2007, noemberi

Page 48: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

48

nagebobis aRdgena-SekeTeba md. qvablianze

aspinZis municipaliteti

oTa-aspinZis sasmeli wylis magistralis

qselis mSenebloba 1000,0 2007, marti 2007, oqtomberi

axalqalaqis municipaliteti

q. axalqalaqis malxasianis quCaze asfaltis

dageba (0,5 km) 350,0 2007, aprili 2007, agvisto

axalcixis municipaliteti

XIX s. qalaq-muzeumTan (rabaTi) misasvleli

gzis reabilitacia, 1 km-ze 300,0 2007, aprili 2007, ivlisi

ninowmindis municipaliteti

daba ninowmindis sasmeli wylis qselis

realizacia da sakanalizacio qselis

nawilobrivi SekeTeba

350,0 2007, maisi 2007, noemberi

sainvesticio winadadebebi, romelTa gansaxorcieleblad saWiroa mozidul iqnes investiciebi.

saSen masalaTa (bazalti, perliti, marmarilo, vulkanuri wida, TabaSiri, inertuli masalebi)

mopoveba da gadammuSavebeli sawarmoebis Seqmna;

diatomitisa da aqatis sabadoebis (mopoveba, gadamuSaveba, realizacia) amoqmedeba;

samcxe-javaxeTis mdinareebze (mtkvari, faravani, focxovi) mcire hesebis aSenebis perspeqtivebi;

tbebze (faravani, tabawyuri, saRamo, karwaxi) Tevzis warmoebis gadideba da gadammuSavebeli

mini sawarmos Seqmna;

mxaris municipalitetebSi sasoflo-sameurneo teqnikiT momsaxurebis servisebis Seqmna;

Page 49: samcxe-javaxeTis mxaregov.ge/files/53_74_736482_samckhe-javakheti.pdf · borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~. umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006

49

sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis gazrdisaTvis arsebuli sarwyavi sistemebis

reabilitacia;

marcvleulisa da kartofilis Teslis warmoebis gafarToebisaTvis (fermerTa gaerTianeba)

xelsayreli pirobebis Seqmna.

sanaSene mecxoveleobis ganviTarebisaTvis (fermerTa gaerTianeba) xelsayreli pirobebis Seqmna.

mxaris municipalitetebSi sasoflo-sameurneo produqciis (xili, bostneuli, xorci, rZe)

gadammuSavebeli sawarmoebis Seqmna;

sasoflo-sameurneo produqtebis SesafuTi Tanamedrove teqnologiebis danergva da

sawarmoebis Seqmna;

avejisa da xis nakeTobaTa erToblivi sawarmoebis Seqmna;

arsebuli xe-tyis gadammuSavebeli sawarmoebis anarCenebiT (naxerxiT) sawvavi SeSis Semcvleli

`briketebis~ warmoebisaTvis sawarmoebis Sqmna;

mineraluri (flate, varZia, uraveli) da mtknari wylebis Camosasxmeli sawarmoebis Seqmna;

turizmis ganviTareba;

inovaciuri turistuli produqtis formireba da sastumro meurneoba;

saTamaSo biznesis ganviTareba;

investiciebi uZrav qonebaSi, binaTmSenebloba;

infrastruqturuli obieqtebis mSenebloba.