Samenwerking tussen Specialismegroepen Somatiek, EPA en

Leefstijlinterventies (g)een onmogelijke opgave?

Samenwerking tussen Specialismegroepen Somatiek, EPA en

Psychose

‘Onze hulpverlening eerder, dichterbij en zo mogelijk korter en

lichter’

Mensen met een EPA: een aanzienlijk beter en langer leven door

completer herstel

Bedrijfsplan Parnassia Groep 2017-2019

Levensverwachting van mensen met een ernstig psychiatrische aandoening (EPA) is 10-30 jaar korter dan mensen zonder een ernstig psychiatrische aandoening.

Colton & Manderscheid, 2006; Tiihonenet al., 2009; Wahlbeck et al., 2011; Laursen et al., 2011

Levensverwachting van mensen met schizofrenie is 20-25 jaar korter dan de levensverwachting van de algehele bevolking. Zorgstandaard Psychose (2017-2018?)

Waarom een kortere levensverwachting?

• Veel mensen met EPA hebben een ongezonde leefstijl (roken, ongezonde voeding en inactiviteit)

• Verhoogd risico op lichamelijke aandoeningen, door bovengenoemde en door medicatiegebruik

• Medicatiegebruik: bijwerkingen zoals inactiviteit, verandering metabolisme, effecten op verschillende organen

• En vast nog vele andere oorzaken

Wat kunnen wij o.a. doen?

• Jaarlijks somatische screening, inclusief medicatie- en leefstijlmonitoring

• Toeleiding van patienten naar gezondheidsinstellingen zoals tandarts,

ziekenhuis, huisarts

• Motiveren tot verandering leefstijl

• Samenwerking zoeken met andere professionals, zoals sportinstructeurs,

huisartsen, diëtisten en fysiotherapeuten

Leefstijl bij patiënten met een ernstige psychische aandoening, multidisciplinaire richtlijn V&VN, 2015 Somatische screening bij patienten met een ernstig psychiatrische aandoening, multidisciplinaire richtlijn

V&VN, 2015

Even voorstellen

Anneke Wijtsma Dietiste

Hester van Urk Fysiotherapeute

Dieneke Gerretsen Fysiotherapeute

Tamara van der Putten Verpleegkundig Specialist

Gezonde voeding, een verwaarloosd thema

bij patiënten met ernstige psychische

aandoening!?

Workshop leefstijl

12 oktober 2017

Anneke Wijtsma

Inhoud presentatie

• Voorstellen

• Kennistest voeding

• Bespreken Kennistest

• Aanbevolen hoeveelheden dagelijkse

hoeveelheden

• Casus

• Bespreken casus

• Ervaringen uitwisselen hoe voeding en leefstijl in

het behandelplan van de patiënt vormgegeven kan

worden

8 Workshop leefstijl, 12 oktober 2017

Even voorstellen

Anneke Wijtsma, diëtist

Sinds september 2000 werkzaam in de

psychiatrie

Vanaf november 2016 werkzaam in Dijk

en Duin

9 Workshop leefstijl, 12 oktober 2017

Kennistest 1

Levensverwachting

Workshop leefstijjl, 12 oktober 2017 10

Kennistest 2

Vroege indicatoren van het metabool

syndroom

Workshop leefstijl, 12 oktober 2017 11

Kennistest 3

Leefstijlinterventie


Kennistest 4

Gewichtsmanagement


Kennistest 5

Voldoende gezonde voedingsmiddelen beschikbaar


Kennistest 6

Een mens kan niet goed zonder ontbijt


Kennistest 7

Koolhydraten maken dikker dan eiwitten


Kennistest 8

Er zitten meer calorieën in natuurlijk

sinaasappelsap dan in Cola


Kennistest 9

Oude kaas bevat minder kcal dan jonge

kaas


Kennistest 10

Als je wilt afvallen kan je beter meer

melkproducten gebruiken.


Kennistest 11

1 kg gewichtstoename is 7000 kcal teveel

ingenomen dan behoefte


Kennistest 12

6 boterhammen per dag is voor een

volwassene te veel

Workshop Leefstijl, 12 oktober 2017 21

Kennistest 13

Een gevulde koek heeft net zo veel

calorieën als 3 boterhammen


Kennistest 14

Tekort aan energie aanvullen met extra vitaminen


Kennistest 15

1 zak grote zak chips bevat meer calorieën dan een

gemiddelde warme maaltijd

Congres "Mind the Body II“ 11 februari 2014, Amersfoort, Nl 24

Kennistest 16

Verdeling vet

Workshop,leefstijl, 12 oktober 2017 25

Kennistest 17

Afvallen gaat in eerste instantie om het verliezen van je

gewicht


Kennistest18

Streng diëten leidt uiteindelijk meestal tot gewichtstoename

Congres "Mind the Body II“ 11 februari 2014, Amersfoort, Nl 27

Kennistest 19

Als je minder calorieën wilt binnenkrijgen kun je beter

dieetmargarine dan roomboter op je brood smeren


Kennistest 20

Een broodje gezond is gezonder dan een broodje kroket


Kennistest 21

Als je wilt afvallen kan je beter geen tussendoortjes

gebruiken


Kennistest 22

Later op de avond snacken zorgt voor meer

gewichtstoename


32

33

Voedingseducatie

• De diëtist kan zowel individuele voedingseducatie als

voedingseducatie in een groepsbehandeling geven.


Voedingseducatie Een gespecialiseerd diëtist psychiatrie moet over de volgende

vaardigheden beschikken:

1. Kennis van psychiatrische ziektebeelden

2. Gesprekstechnieken aanpassen aan de cliënten

3. Bijzondere behandel-/vertrouwensrelatie opbouwen m.n. bij

angstige cliënten

4. Kennis van (bij)werkingen van psychofarmaca

5. Omgaan met extreem/grillig gedrag

6. Duidelijk, helder en concreet communiceren

7. Rekening houden met verminderde concentratie


Casus

Pieter, 25 jaar, heeft onlangs voor het eerst een psychose meegemaakt. Hij is

opgenomen in een kliniek en nu 3 weken behandeld met Clozapine. Dit lijkt goed aan

te slaan: hij heeft minder last meer van stemmen. Echter Pieter is erg moe. Hierdoor

ligt hij veel op bed.

Eten smaakt hem beter en het lijkt alsof hij alles kan eten wat hij wil. Dubbele porties

van de warme maaltijd en ook in de avond diverse boterhammen. Helaas heeft dit wel

gezorgd voor gewichtstoename: 10kg zwaarder in 3 weken. Dit zorgt dat Pieter u een

BMI heeft van 28 terwijl hij vroeger slank was.

Zijn arts maakt zich zorgen, er lijkt geen rem op Pieters eetgedrag te zitten. Door het

vele dagen in bed worden lijkt Pieter steeds suffer te worden. De arts schakelt de

diëtist in.


Casus vervolg

Pieter woont inmiddels al weer een jaar op zichzelf en heeft ambulant

begeleiders die 2x per week langs komen.

Naast de begeleiders heeft Pieter weinig omhanden. Hij ligt weer steeds meer

op bed en voeding is eenzijdig en ongezond. Het gewicht stijgt weer verder. Hij

weet niet goed waar hij moet beginnen en ook de motivatie tot veranderen lijkt

steeds minder aanwezig.

De begeleider vindt het niet meer kunnen en bespreekt Pieter binnen het team.


Hoe kun jij Pieter helpen?

• Wat biedt jouw team aan een cliënt zoals Pieter?

• Zijn er beweegprogramma’s?

• Een diëtist?

• Afspraken over voeding (kliniek)?

• Afspraken over wegen of rapporteren?

• Verbeteringen mogelijk?

Workshop Leefstijl, 12 oktober 2017 38

Ervaringen uitwisselen

• Welke stappen zijn er bij jullie in de instelling al gezet om

de voeding van EPA patiënten te verbeteren?

• Welke tips en adviezen kunnen jullie geven om hiermee

aan de slag te gaan of om nog meer verbeteren?



Relatie tussen roken en botten/ spieren

Van samen roken naar samen stoppen

Stelling

• Onze cliënten zijn al zo misdeeld, we laten ze lekker roken, ik begin er niet over, ze hebben al zo weinig.

Vincent van Gogh, Schedel met brandende sigaret, 1885

Gevolgen roken

• COPD • Post operatieve respiratoire problemen/longontsteking • Longkanker • Hartaanval, TIA, CVA, claudicatio intermittens • Slecht helende botbreuken, verminderde collageen productie • Osteoporose • Huidproblemen o.a rimpel vorming, kleur, couperose • Sneller grijs en kaal • etc…..

Waarom is roken slecht voor botten Cadmium

• stimuleert vorming en activiteit van osteoclasten (botafbrekers)

• Als eenmaal cadmium is opgenomen in het lichaam, wordt het slechts langzaam uitgescheiden.

• Het kan ook onder andere de nier werking verstoren.

Gaan uw botten in rook op?

• Osteoporose/ Osteopenie : letterlijk poreuze botten

Osteoporose

• De stevigheid van het bot is al afgenomen

• pijn

• skeletvervorming

• verhoogd risico op botbreuken soms spontaan in heup/ wervelkolom/ ribben en of pols. Dit niet perse door overbelasting maar gewoon tijdens dagelijkse bezigheden

Risicofactoren op osteoporose

• ROKER

• SLECHTE VOEDING

• GEBREK AAN LICHAAMSBEWEGING

• Vrouwen in (post) menopauze

• Sommige Schildklier afwijkingen

• Overvloedig gebruik corticosteroïden en maag zuurremmende medicijnen

• Ziekte van Cushing (cortisol)

Koolmonoxide

• Neemt in bloed gedeeltelijk de plaats van het zuurstof in, waardoor de bevoorrading van zuurstof in het hele lichaam en in de spieren aanzienlijk daalt.

nicotine

• Nicotine is zeer verslavend, zowel lichamelijk als geestelijk. De sterkte van de verslavende werking is vergelijkbaar met stoffen als heroïne en cocaïne

Nicotine werking

• Hartritme en bloeddruk

• Vernauwing van de bloedvaten

• Afbraak vitamine C

• Roker smaakt, ruikt, hoort en ziet minder scherp

• Samen met CO sterk effect op zenuwstelsel waardoor vermindering concentratie vermogen en de reactiesnelheid daalt

Invloed roken op spieren

• Dwarsgestreept spierweefsel: de skelet spieren

• Gladde spieren: vaatwandverandering

Cholesterolgehalte in het bloed

• Hartspier: raakt in de war

• Spierfunctie

Mogelijk chronische ziekten die door roken worden veroorzaakt/in stand worden gehouden

• Fibromyalgie

• Nekpijn

• Rugpijn

• Gewrichtspijn

• Hoofdpijn

• Jicht

• Heupjicht

• Etc.

Ook een sigaretje?

ROOKBELEID IN DE GGZ

DE STAND VAN ZAKEN

ROOKBELEID IN NEDERLANDSE INSTELLINGEN

(Nationaal expertise centrum tabaksontmoeting juni 2015)

Zijn jullie op de hoogte van het rook beleid van de instelling?

Roken in GGZ

• Percentage is twee tot vier keer zo hoog

• kan een ongunstig effect hebben op het beloop van psychische stoornissen

• kan de werking van bepaalde psychofarmaca beïnvloeden

• Schizofreniepatiënten die roken hebben vaak een hogere dosering antipsychotica nodig om hetzelfde effect te bewerkstelligen

vraag

• Wat denkt u dat er gebeurt wanneer er een algemeen rookverbod komt in de hele instelling

casus

• Client heeft COPD en rookt. Door de arts is het advies gegeven om te stoppen met roken. Hij gaat naar de fysiotherapeut om zijn ademhaling en conditie te verbeteren.

• U besluit om de cliënt te motiveren om niet meer te roken. Hoe pakt u dit op?

Stelling

• Onze cliënten zijn al zo misdeeld, we laten ze lekker roken, ik begin er niet over, ze hebben al zo weinig.

Motiverende gespreksvoering

• https://www.nji.nl/nl/Download-NJi/(311053)-nji-dossierDownloads-Watwerkt_Motiverendegespreksvoering.pdf

https://www.nji.nl/nl/Download-NJi/(311053)-nji-dossierDownloads-Watwerkt_Motiverendegespreksvoering.pdf









“Lopen is het beste medicijn”

Hippocrates

Nut van bewegen?

Nut van bewegen

• regulatie • activatie • preventie • gezondheid • training • recreatie

Fysioforum, artikelen 11-9-2017

• Voorkomen is beter dan genezen

• Artsen moeten vaker kiezen voor ‘bewegen als medicijn’

• Kom in actie in de Week van de Valpreventie

• Bij chronische duizeligheid is oefenen beter dan pillen

Stellingen:

Matig of zwaar intensieve inspanning 60 minuten 1 keer per week

Wandelen is met betrekking tot beweegintensiteit matig intensief.

Beweegrichtlijnen aangepast 22-8-2017

Trainingsprincipe: supercompensatie

Ten minste 2-3 keer p/week oefen voor trainingseffect. Continuiteit!

Wat beweegt je..?

• Zelf effectiviteit (beweeggedrag)!

• Doel(en) om in beweging te komen (hulp- en of zorgvraag)

• plezierbeleving

• Sociale interactie

• Welbevinden, genoegdoening

• Fit/ vitaal voelen

Zelf effectiviteit, wikipedia

• Zelfeffectiviteit is het vertrouwen van een persoon in de eigen bekwaamheid om met succes invloed uit te oefenen op zijn of haar omgeving, bijvoorbeeld door een bepaalde taak te volbrengen of een probleem op te lossen.

• Zelfeffectiviteit wordt als een belangrijk element gezien van theorieën over motivatie. Personen zijn sneller gemotiveerd voor een bepaalde handeling als zij het idee hebben dat zij de bekwaamheid hebben om deze met succes te verrichten.

https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bekwaamheid&action=edit&redlink=1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Motivatie

De mens staat centraal met zijn behoeften (niet de aandoening!)

Inactiviteit en risico’s

Depressie en vermoeidheid (angst)

Gebrek aan iniatieven/

eetlust Somberheid/ negatieve

gedachten

Gewichtsafname Inactiviteit/

spierafname Slaapproblemen

Zelfredzaamheid ↓ Valrisico ↑

Eenzaamheid

• chronische ziekten

• diabetes

• hart- en vaatziekten

• depressieve symptomen

• botbreuken, loopsnelheid (ouderen)

• borst- en darmkanker

• vroegtijdig overlijden

Chronisch stress en de vicieuze cirkel

Fysieke inspanning goed effect hippocampus

(stress reductie )

Belemmerende factoren in relatie met leefstijl

• Polyfarmacie

• Negatief affect

• psychoses

• ziektewinst

• Zelf effectiviteit

• overtuigingen

• nihilisme

• catastroferende gedachten

• kinesiofobie

Stelling:

Pijn is een goede indicator voor het bewegen?

“Bewegen op geleide van pijn”

Model van kwetsbaarheid

Fysiologische veroudering bewegingsapparaat

• Collageenstructuur wordt stijver

• kraakbeen droogt uit, wordt stijver en dunner

• Intracellulair watergehalte neemt af

• Vetpercentage neemt toe (sarcopenie)

• Afname spiermassa m.n spiervezeltype 2

• verlies botmassa en –dichtheid

• hersenweefsel neemt af mn. cortex en cerebellum

Valpreventieweek 2 t/m 8 oktober Hup, in de benen! https://www.veiligheid.nl/valpreventie/netwerk/valpreventieweek

Waarom krachttraining?

Belastbaarheid ↑: lokaal en gegeneraliseerd

Houdingsspieren, rompstabiliteit, actieve rug- en beenstrekkers

Spieren, bot- en bindweefsel etc.

Spierweefsel eerst coördinatie en sterkere activatie van motorische eenheden.

Functioneel niveau zelfredzaamheid

opstaan uit stoel, traplopen, evenwicht- en opvang reacties.

Centraal neurologische aandoeningen Vaatstoornissen, neuro degeneratieve aandoeningen, NAH, psychiatrische beelden

Beweeggedrag: Hyper- hypokinesie

Bewegen voor o.a doorbloeding, arousal, lichaamsbesef en oriëntatie in de ruimte

• aangename ritmes en muziek

• structuur, eenvoudige functionele oefeningen en visuele richtpunten

• zintuigen stimuleren (i.p.v cognitieve opdrachten)

Hoe kun je de arousal reguleren?

Bij overarousal/ underarousal?

Zintuigen

• Zien

• Horen

• Proeven

• Ruiken

• Voelen

• Lichaamsgevoel

• Evenwichtszintuig

Loopstoornissen parkinsonisme Muziek als medicijn

Muziek roept aangename emotie/ sfeer op, verbindt mensen en kan ondersteunen bij motorische, cognitieve en spraakproblemen. Marsmuziek met ritmische cues stimuleert het natuurlijk looppatroon. Het therapeutisch effect is vooral meetbaar in snelheid, staplengte en cadans, ook vermindert freezing tijdens het lopen. Ook spreken in muzikale dialogen is effectief. De cliënt praat dan op een overdreven zangerig geïntoneerde manier en/of op een vertraagd ritme. Britse neuroloog Oliver Sacks (1933-2015) schrijft in zijn bestseller Musicolia over de krachtige effecten van ritme en muziek op het bewegen van Parkinsonpatiënten. Volgens Sacks geeft muziek mensen even ‘vrij’ van Parkinson; muziek geeft ze ‘ ow’ om te lopen, dansen en praten.

Voorwaarden verantwoord bewegen

Verantwoord verplaatsen

Of….

Recreatie

• Sociale interactie (vaardigheden)

• Plezier beleving

• Hobby- sportvereniging

• Afleiding

• Bewegingsagogie

• activiteitenbegeleiding

• Beweegtuin

Beweegtuin! 2018?

buiten bewegen (vitamine D), zintuigen prikkelende omgeving, lichamelijke en geestelijke activering (mindset), sociale interactie, plezierbeleving slaap-waakcyclus etc

Documents

Samenwerking tussen Specialismegroepen Somatiek, EPA en