SANCTI CLEMENTIS - PRIMI METTENSIS EPISCOPI

VITA TRANSLATIO AC MIRACULA.

QUqE EDIDIT

HEINRICUS VOLBERTUS SAUERLAND.

REVEREND0 DOMINO

HEINRICO NIGETIET AD MEMORIAM

SEMINAR11 AD INSTRUENDOS LUDIMAGISTROS METTENSIS ' ANTE QUINQUE LUSTRA EREGTI

ATQUE

EIUSDEM REGIMINI CONCREDITI.

->s

Praefatio.

Liber de episcopis Mettensibus a Paulo diacono anno fere 782 p. Chr. n. conscriptus, cuius textum sincerum nullo iam recentiore adäitamento interpolahn primumque editum anno 1613 a M. Frehero in Corp. Histor. Francicae nnus tantummodo, ni fallor, servat codex, bibliothecae scilicet civitatis Bremensis saeculo IX exaratus (C, 36, fol. 4-18), memorie prodit de s. Clemente primo Mettensi episcopo ad- modum panca ac brevia (conf.infra cap. 1-3). Quibus addita est postero tempore ab alio qnodam longior narratio de serpentibus in- gentibus venenosisque ab eodem sancto mirabiliter expulsis, de eccle- siis ab eodem exstrnctis ac de eius morte. Hoc additamentum, ouius auotor (conf. infra cap. 8 circa hem) satis aperte significat se scribere iam facta quadam translatione s. Glementis, . confectum esse videtur aut post primam eiusdem sancti translationem, cuius meminit addita ad XUI KaL April. in martyrologio, quod fuit olim monasterii s. Naboris, nnnc vero bibliothecae est Bernensis (cod. 289), nota marginalis soripta aliquant0 ante saec. IX esiens I), ant, quod mihi quidem verisimilius videtur, post secundam eius translationem, que facta est a Theoderico I episcopo, Wigerico primicerio et Fingenio abbate -). Cuin vero ~heode- ricns si t mortuus anno 984 et Wigericus, eiusdern sooius in itinere Italico, circa a. 970-972, nondnm fnerit prixnicerius, sed decaiius 3), haec secunda translatio ponenda est in spatio ab a. 972 usque ad a. 984 4).

Ex dnabus supradictis par t ihs , initio soilicet operis Pauli (cf. infra cap. 1-3) et addita narrationt! longiore (conf. infra cap. 4-10) constat

I) Coni. Forschungen znr deutschen Gesch. XIII, 698 et Martyrol. ipsnm in Actis Sanctonim, Nor. t. I ad XI11 Kd. Apr. 9 Conf. Chron. s. Clem. in Monnm. German. Scriptores t XXIV, 499; Cdmet, Hist. eccl. et civ. de Lorraine, I Edit. t. 1.Dissertations col. =V-XV; Xenes Archiv für iiltere deutsche Qeschichts- kunde, V, pg.436; e t infra cap. 17. s) Conf. Sigeberti Vita Deoderiai 'in,Mon. Germ. SS. t. IV, 416. ') In chronico s. Ciementis 1. cit.; notntnr arinns 981. At einsdem chronici notae chronologicae snnt mnltnm vitiosae.

.

s. Clementis Vita, i n qua edenda USUS snm duobns antiquissimis codi- cibus librnm Paul i iam additamento supra notata interpoltitum con- tinentibus, videlicet :

1. cod. bibliothecae civitatis Mettensis nr. 494. saec XI ineunte scripto, cnius folia infra annotavimus. Qui fui t qnondam monasterii s. Arnnlfi (8.).

2. cod. bibl. civit. fieverensis nr. 1160 saec. W scripto, qui qnon- dam fui t monasterü tunc temporis . s. .Encharii vocati, nunc ver0 s. Mathiae (bi.).

Hanc s. Clementis vitam (I) sequuntur scripta de einsdem trans- Iatione t e r t i a anno 1090 celebrata e t mfiaculis, quae continentnr i n codice permagno saec. Xm exarato, qui quondam fnit monasterii s. Vincentii Mettensis, nunc + rero est +bibliothecae regiae Berolinensis (Cod. lat. 123, Phillipps. 1839). ~ a d e m constant ex tribus partibus. Quarum priniam (II cap;ll-17) miracula partim iam i n Vi ta (circa finem',cap.:9) b'reviter c o k e m o r a t a continentim esse confectam ante translationem 'tertiam, i; e. ante annnm 1090, est certum 1) e t iam an'te 'ahnum 1005, cum i n ipsa~Theodericns I, cui snccessit anno 1005 Theodericus LI, non notetnr tanquam eiusdem nominis primus 3), vide- t&'verisimile. Pars secnnda (LII cap. 18-14), Continens translationem tertiam anno 1090 factani e t qnaedam secnta miracula, e t tertia, refe- rens miracula 10 recentiora (IV cap. 35-45)] conscripta snnt ab ~ezelino'~quodam3). qni fni t sine anbio monachus i n monasterio s. Clemhtis. Textnm b codice ~ero l inens i per D. .Dr. Eberhard ex- scribend& ouravit benignitate iam saepius a me probata V. Cl. 0. ~ o l d e r - ~ ~ ~ e r . ' ' Haec scripta de s. Clementis translatione e t miraculkadhuc'ine- d i t a :facere publici iGis non videbatur ~ m i h i snporflnnm a u t inu- tile, ' quippe quibns m d t n m i k s t r e n t u r ingenia, mores a c studia. incolarum, qui fuerunt saecuh X, XI e t XII, cnm civitatis ~ e t t k i s tuln 'inonasterü s. Clementis. Qua 'de Causa fore spero gratuni huncce libellum omnibus, qui stüdent 'historiae Mettensi, impriiiusque dioe- Cesis Mettensis clero.. . . .

Dabam Treveri a. d. IV Non. Oct. 1896. . . , . . . .

H. V. Sauerland.

, 1) Conf. cap. 17' circa iinern. C0nf. 1. cit. 3, Conf. cnp. 39. .. . . .

Ineipit Vita Saneti Clementis Eplscopi Et Gonfessoris Mettensis Esclesiy).

1. - Postqum peractis onuiibus, quc ciun patro pro mundi salute gereuda disposuerat, Cliistns dorninus migravit ad colos, .statim .ut promkso snncti spiritus munere beati apostoli potiti siiiit et .coiifir-

. uiati, ilico, qunm unusquisquo eoruiii provinciam vel rcgioilem predi- oqturus aggedi deberet, c o m u n i consilio iii-xta diviiiam provisionom sorte decernunt. Sin@ igitiu- ad sibi delogzita : locn' pergciitibus, b e a t i ~ Pctrus, qui in e o r m iiiunere primus ornt ot quasi diis for- tissiriii~ ciillriebnt, nd eam, quc. totiiis.'tunc muiidi .caput orat, Iioc est iu-bem Rouiulenm, tota alacritatc contondit, .fundntn prius npud h t i o c l i i m ecclesia ac sue sedis nomiuo dedicata. Igitiir cum Roman p e r ~ e ~ s e t , ilico, qui suiiimas qunsque u b e s in occiduo I f. 46' I posi- tas Christo douiino per r e r b m fidei subiiigarent, optimos oruditos: que \-iros e s suo consortio diexit. Tunc dcniqiio Apollinarem Ra- ~ennam, Lciiciuiii Biuudisiuiii, hatlioliuiii Xediolanuiu misit. 1I.i ' 1 , cum . vero, qui precipuus inter eos discipidos habebatiii; Aqiiilogiam desti- na\-it. Quibiis poprdis cum Eriiiagoran suum comitou 3Inrcus~pre- fecissct, ad bcatuui P e t r m rercrsus, ab eo niliilomiuiis ~Ulesandriam niissus est.

2. ") E a igitur teuipeshte c m apud~Galliam'Belgicam liIodio- uiatriciini, que etiaiii Xettk C ) appellntui; civitas in ipsa ' ~~oso l lg n m i s ripad) positn; copiosis populoru~n t&is li~biind:irot, ad onm beatus I'etrus apostolus Clemcutem noiiiiuo, \+rum cgrcgiiiin O) :ic meritis probatum, s u b h a t u m pontificali cliguitate (liresit, CL qiio pariter, sicut autiqua trndit rclntio, ad oas, q i i ~ procipiio orant ' .

U) Incipit Vita S. Cleuentis Epi. cod. rll. 11 atldit: Qiiod cst T T I I Ih1. deceubris. b) iiic iiic;pit rod. X C) Uetis M. d) dcat d. 0) aegicgiuin X.

Galliarum urbes, rerbo fidei obtinendas, alii quoque religiosi doctores ab eodem apostolorum principe missi sunt. Cum' ergo pervenisset beatus Clemens 3Lediomatricum ciritatem, in cavernis, ut ferunt, ampliiteathri, n) quod extra eandem urbem situm est, hospiciuni lia- buit, in quo etiam loco oratorim domino construens, altaro in eo statuit ac beati apostoli preceptoris sui nomiei consecravit.

3. 1s igitur 1-enerandus sacerdos dum sedula nmnionitiono eius- dem urbis populis predicaret, cooperanto sibi divina misoricordia, masimam e s eis multituilinem a sorilidis idolorum cultibus et erroris cocitate libcratam ad vere fidei splendoreiii perd~sit , primusquo in , illis regionibus ostensor iusticig et iudes veritrrtis enituit. Deniquo asseverant, qiii. eiusdem loci cognitioncm habent, quod in amphi- tlioatro "), ubi priinitus adveniens habitnvit, usquo inc) prcsontcni dicm nec sorpens l) consistere queat, sed et oninino nosie pestes locum i l l m rofugiunt, unde olim rerae salutis [tdi] emanarunt [modold) insig~iia 2). - : 4. Ferunt namque antiquiores nobis rr senioribus priscis ciiltui sinctg religionis 1 f. 47' I a b o d u m deditis veracissimo per varios tcrn- - poris Siiccessus relatu e) dgitnm'), hiiius sanctissiuii presidis atque apostolici viri tam ingens, quod occulig) non decot, miraculiun: Eo narnquo tomporis articulo, quo isdem venerabilis pontifes ad prefatnm devenerat urbem, m a s h a eiusdem pagi clades derastabat plebem. Ampliitiieatrumh) quippo iam siiperius d i c t u tantn orat serpontiurn multitudino plenum, ut non solum venire quisquam, scd nec nppro- pinquaroi) ad eundem auderet locum. h'am o s eoruiii flatibus voneniferis mortditas efferbuerat non modo hoiiiinum vcriini otiam Qquorum, bouiii, peccoiuiiik) ceteranirnquo bestiniuin nimiiun criidelis.

5. Iam voro bcatissimo . Clementa rnenin ipsius propinqutiuto civitatis, eadem ita se diiataverat pestis, ut riullus adeiuidi enm nc rcdcundi cursus fieret cuiquam salubris. Si qiiis uamquo portas eius rnaxima coactus necessitate vellot esiro vel etiam appropinquaro I f. 4s 1, confes,tim vi attractus veneni intcribat miserrirno.

n) nmpllytentri d. b) nmphyteotro d; m~11Jtentro *V. C) ad iü. d) tnli et modo itiswtn sirrit I'aiJi ter iu i ab eo, piri e i h l i irrset-irit scqiiertte~i tiarrotioticiti (cnp. 4-10), piro nteliirs haec co~ i iu t~~ere i i r~ . cirni illo. 0 ) relntum A. f) d i d - gntum 21. s) oculi d rt U. h) m p h ~ t e a t n i m d. i) ndpropiuqunro 31. k) osic d ct k.

1) Inm sneculo SII nd finern rergente prta ~ ~ o n e n s i s proxima monnstcriis s. Cleinentis, s. h u l f i et s. Sjmphorinrii vocnbntur portn Ser- pentinn ( i i i y n culgnri romana: porte Scrpeiioise), cf. Histoire ghnbrilo do Nob, t. iII Preures, 151. -) Hucusquo tevtus Pauli uinco~ii shcorus; quno scquuntur (8s 4-10) e i d e n i libro inteqocitn sunt.

h'ec mir- sane, si aiiguis lubricus pcrdilectn sibi' vnscula, Corpora eomrn, prosterncbnt, dc quoruxn xnciitibus ius propriuiii nd- Iiiic minimo per sncri fonteui buptisuintis niiiisornt. Scd quas tibi, bonc Ihesu, referro quinius grntes, qni riobis taiitos ubiquo tnlcsquo n) uirosisti prccones, qui noskns tun grntuitn pictnto nb oiiiiiilus SC- v i s s id sor&bis tirnnni mundnrciit xnciites ntqiio tuns iuro coleiidas notificnrent virtutcs, u t superiio vnlcreiiius pntric ficri cives! Do quorum vcncrnndo ndiuotlum collcgio auto iiiiiiidi . coiistitucioi!cui o&ium prcscisti pr~sulciu .Clemeiiteui nd lins dirigcuduiii pnrtbs, qui nobis inctiabilin clciucnti~ t i i ~ donn propnlnrct ot colcstoiii muiii- cipntuiii 9 CUIU sniictis oxnnibi~ ndquircrc possit.

G. Postqunui ergo ndniirnbilicc) tririitntis doifico ciiltor dclcgntuiu sibi predicntioiiis offitium d, oiiiiii cocpit C) iiieritis coiiniiiiiiu csplcrc, xnos multitudo iriiiuiiicrnbilis lniiguentium f ) nd cius I f. d 1 8 ' 1 studuit C), qiieiu rcruni nudielinrit prcdicarc dcuiii, uusiliuiii coiiflucrc, cogiios- ceiites -ab orc egcgi i pnstoris iion inuicrito scrpciitiiio sc iiifcctos vcncno fuissc. Qui ubi eoruui vidit iiicdicibilciu iiiiscrintu, statiui snlubcrrhaiii conferrc noii distulit xncdiciiiniu. Spopoiidit igitiir 'I), L-cri dci cicius ndfiirci) cis clcnicntiniii, si ipsi dctcstnlilciii idoloruui nbicerc iioii rciiucrcnt cultimui. Taiitlciii ergo noii soliiiii ln~ig~ci i tcs k), sed iiisiipcr pauei, qui supercrnut, snluhri iiiito coiisilio, sospitcs cuiictis sc promiscrc nbrcnuiicinrc simulncris, si. bciicficiis iioii frnudnrciitur n suiuiui dci presule promissis. Talin niitciii tniuqii~ diii 1) :i so dcsidernta r i r dco pleuus nudicris nffniiiiiin, ouiiiia pnrntiis pro eis discriiiiiiin ferrc, cstiiiiplo Inudes cunctoruxn pcrsolvit crcntori prccipuns.

7. Dciiiquc pnucis secuni npgegntism) frntribus, sncro obtulit.11) munus oblntionis, quod in sui coiriirieniorntioiiciu fidclibus dovoto domiuus preccpit perngcrc Christus. At ver0 postcnquaui so suosquo sncro miiiii\-it libnuiiiic, nntiqui Iiostis O) ~ c r i t u s iion cst ccrtaiiiiiia adirc, sed I f. 49 I spc sun coiiixnissn cgli terrcquo doiuiiio, cavcrrius ndiit ntnpliitiic~tri 1)) iritrcpidc pugnnturus CU* :iiitiquo scrpoiitc, vido-' licet tlinbolo. U t autcxn soriituin pcduiii seiiscrurit nppropiiiquriiitiuiri scrpcntes, mos e s c ~ r e r n i s cocpcrunt q ) prodiro ccrtntiiii, ciipicritos dcvorriro lioiiiirieni dci. Illc vcro fncto sigrio criicis cniinus ad cos pro- perabnt intrepidus. Cuius dum virtuti resistcro rion vnlorciit aiiiplius,

3) t3~tOS nc blcs iibiquc .V. b) ~iiuiiicipntuiii cylcstciii Al. C) niiiiiiiin- lilis; JI. d) officiuin .U. C) cccpit X. f ) laiigeiitiiiiii J!. g) ~i rc t l i c i i~n~i i atldit A; nfiom X. b) o~riis>.trt~i .V. i) 0111. JI. k) Inrigcntcs d. 1) Tnlin iniiiquo diu N. m) se,-ptis M. n) optulit -4. 0 ) ostk -4. D) niuliiigtcxtri A. 'I) c~licruiit AU.

tumentia colla protinus deposueiunt. TTir autem dei, sicut .refert antiquitas, stolam, quaiu sanctissimo gerebat in collo, statim deposuit, maximumque eorum, ea cuncto spectante populo, alligavit. atquo usque ac1:fluvium Saliel), qui iustn decurrit, vinctum inanibus ad- dasi t propriis 0) euinque ibi s~ lvens dis'it: I n noinioe sanctissimg b) et individug trinitatis, quam e s beatissimi magistri mei Petri aposto- lorum principis predicatione verum deum agnovi, precipio tibi; u t nulli hominum a c bestiarum nocens boc Aumeu ocius cuin omni colierenti tibi pestifera multitudine pertranseas atque ens partes adeas, quo nullus Iiabitationis humanp USUS haberi valent. Vis ergo sanc- tus I f. 49 I sacerdos \.crba compleverat, et ecce sorpons immanissi- musc) cum ceteris omnibiis coopit festinus abiro, iit sibi antistes iusscrat egregius. Atquc post iUum d ien ita prefatus ab oinni in- munditia serpentium mundatus est locus, u t v i s aliquando ibi, uti ") supra notifi~ztuin est, pariissiiiius vermiculus repperiatur.

8. Tunc vero cunctus pppulus, tam mapriam per dei liominem cornens impleri 1-irtiitein, ab eitle ore a\ ide sabpebnnt aiidiro vcri- tatis verbum, cupientes sponsionis p r o p r i ~ esequi proiiiissuiii. Bca- tissimus igitur Clemens taritam popidi cernens devotioneiii, inasiinas largitori totius boni reddidit gratias, eosque iusta morein instriiens ecclesiasticiim ammoniiit, ut se devotissime prepararcnt ad porcipieii- dum e) sacri donum baptismatis. .Qui iussis illius in omnibus obe- dientes, iinicg sanctg matris ccclesic filii meriiero effici pnrticipes. Denique cunctis abrenunciantes sordibus idolorutu, per aquain e t spiritum sanctum ipsiim I f. 50 I sanctis abluti riianibus, universis non solum. corporum, sed etiam, quod maius est, animarum caruere lan- guoribus. Tunc') ergo esplens Opera nobilissima gomma presiiluiu cotidieque iusta psalmograplii dictum de virtirfe studcns 21rofico.e Plc vi~tzttenl, do~icc deuui. deoritnr cerjiere ulwerefur iu Sio~t g) 2); post illnm quam supra disimiis, beati Petri apostoli ccclesiam aliaui, u t fortur, in honore sauctissimi baptiste Johannis construsit bnsilicam, in qua multas diabolo abstrahens deo adquisivith) animas, ipsamque fide- lium instituit baptisterium ficri populonuii per succcderitia arinoruiii curricula. LI qua etiami) tantus sacrg religionis k) iiiolevit usus, u t postca non modico tempore sanctissiinum iriibi iiionnchorum sub

n) propriis nddiiliit Jf. I) ~ m c t g summe X. C) iiiuim~issiinus ,V. ") ut .V. 0 ) orti. ,U. f ) f)~c -1L /.) syou LU. b) ncqi&iiuit AU. i) ctinm 111. L) religioiiis sacro 111.

1) Seille. 3 P s . ~ , S .

- 11 - . regulari tramite Christo militaret collegium. . . Terciain nihilominus affir- matur edificnsse ~cclesiam, in cuius fundnnientis fecit mire pulcri- tudinis criptam fontemque inferius composuit inirificum . I f. 60' 1 , . qui non modo hnbilis 'cst nd $otmdum,.-scd ' insuper. valdo salutifer, si quis cum fido biberit;: äd. o m n e ~ . ovpcllendum el;ritudiuis. morbum. Anti ostiumn) yero ipsius fontis~consocrarit i ram iri lionorem,pro- ceptoris kui, miaiil crebro Vnomin~ti. .bo3ti 'Petri ripostoli ~postolorum- qiic .principis, iibi ipsc venerindus antistcs b) sepulcrum sibi, . quem-

.ndmodiim usque hodie cernitur, fccit, 'in quo etiam non parvo tempore - . . . . humatus iacuit I). . .

9. Kos ergo non.solumC) &C, ' q u ~ paucis memoraviinus, crodere, \-erum etiam m d t a dia et fero innuuiorabilia dobeinus non ambigore, quia ncqunquam nimium ferocia ac indoinnbiiin gontilium colla Cliristo valeret subigere, nisi ipso, qui disit : Sille „te ~ t i l ~ i l facerc potcstis" )), cooperante, u t ipsi principcs sauctg dei gcclesiv, scilicet sancti apostoli sequacesque eorum apostolici \-iri, qnemadinodum in gcstis illorum audimiis' creberrime, liic quoquc vir igregius et apostolicus mira ot mngnifica credntur egissee). Ipsc nempc auctor noster ac rodcuiptor doiiiiniis Iejus Christus . in cvnngclio f) ouiuibus suis fidelibus lcgitur I f. 51 I disisse: zLtlrot dico cobis, qiii credit i)b ))E, opera, qtte ego facio, cl +sc faciet, d t)raiorcl Irorci~~r faciet 3). Sed ut ad licc, quae dicimus, credenda incitemus animos fidelium, immittere liic visionem fidelis cuiusdniu, cuius iiomen, quia adhiic siiporest, inelius foro cro- dimus reticendum, non dusimus .supervacuum. 1% itaquo cuiu so post espletum diurni temporis ofticiuru postquo ofl'usas dovotissiino domino preces sopori dari reuet, in meiite ei talis beatissiini devenit meiuoria Clementis. Coepitg) nnrnque nixnis procordiorum pcrturba- tionibus de sepedicto presule ansiari, videlicot qui tot millia Iiominum Christo potuit eo aiinueute subiugare, ut quid nullo peno vii;tutuin fdgeret iubare. Hnec eo cogitante vis aliqiiando oa valuit nocto somno oppriuii. Sed cuiu necdumh) dormiyet riec omniinodis vigi- Iaret, 1-ir ante iilum nimic clnritntis astitit ciquo disit: Quare, fiater 7;arissinic, taiu Zo~igo tiocfis s-acio de altiii 1)rescilis uelitt' iafidelis ditbit(~rc vidcris ~irtittibiis Cle~lroitis? Scito absqcte aliqttn nutbigiiitate

n) hoatiiim -!L I.) oui. C) Xoii soliirii ergo ril; d) potcstis fncerc AL e) iiiri xuim et uing.llific3 cnxiiintur egisc, queiiindino$urii iii gestis illoriiiii nuaiuius crrberrime J(. f) C\\-nngelio ~if. s) Cepit df. 11) iicc A l .

1) Coiif. Seucs &Li\-, T, 4% c 3-31. -) Erniig. Joli. X\, 6. 3, Evnng. Joli. ';nTt 1.3. % ._

- 12 -

I f.' 51'1, ~ ~ i a x i ~ ~ i i s ?71~111 i)t c a r ~ i e viguisse t~iiraciiZis, adeo ict opi~lz'o ~ i r - tutunr t7litts taiittoit se dilatace~it, gzto ud Ro))m)las arces xon niodo ceteris Jidelzir,zis, sed efia»t ipsi aposto7ono1i pri1)io gratia»a dei in t710 at~alltii-awti clara perveliiret. Peccafis vero c72ristia)li 2)opiiZi exigqtibics, sepe rericnz crcator h n ~ i ~ i l c s i)zntite))a Onrbaro~rtn gellte118 siryer eos vei1i1.c atpzte 2710s ecclesiasgue, in puibiis yrecepta eiics airdiebatlt et co)itcnzp~zeha~it,

. exte~-»ii,iare cunz ipsis sacre scril~tz~re yasstcs est u07zti1li)1zir,tcs; n'dcircoqtie i s t f i q picc1)tadtit0~7tc1)t ei 117iirir1iorirnt snnctonoir, gesta oatnitio fere oblivio~ii stltat tl-adita. Sed quid mirum, si magnis, duni advivoret, fulsorit virtu- tibus, cum adhuc, si petentium fides non deficit, locus ioliquiaruin eius non mediocribus coruscat miracdis? Temporibus naniqiio nostris clau dum unum omni penitus debilem corporo sanatum tresquo demonincos mundatos ante sanctissimum corpus illius oculis propriis xion sin8 ingenti ammiratione ndimns.

10. Transivit rero nono die Kalendarum 1 f. 5" Deceinbiiuni a b Iiac erumnosa e t instnbili l-ita a d feliccm ot angelicam a) pstrinm - . princeps maximus e t sacerdos, coniuiictns magnis principibus sacor- dotum, assistens nunc domino celonun, pnratus intcrccdoro apud illum pro peccatis fidelinm populomm, ubi cum eo letatur feliciter in secula seculorum. Amen.

Explicit Tita L).

Ineipiunt Miraeula Eiusdem. 11. Primurn de visione cuiusdam fldelissimi viri.

Igitur C) dc r i t a e t virtutibns sive gestis beatissimi Cloiiiciitis anfistitis non s o l m hec; que paucis momorivimii~, crodoro, reruni etiam . . . . . . . . . I f . -O1d 1 . . . clioruscat niiraculis? ")

n) anglimm d. L) E. V . d e e ~ t ~ i f . C) Littera i~ i i l ia l is I Inngiin ct pulclier- rime depictn fiicit ep ispum cuxn m i t n et bnculo et subtcr CO liiicnineiitn cum mpite serpentis. d) 011tisa.~arrr nd rcrlitai (Iesct-iytn es! U T'ifne cnp. 9. U l i firniot i)2 Irita Iegitur: .fitten! hic x-isioneiii fidelis cuiusdnm, cuius xioxneli, quin aclliuc supemt, melius fore credirnus reticendum, xio~i diisiriius super vacuimiJu 1ioc loco ke r i t e r trarroti~r: . i d t t e r e hic x5siolieiii fidelis cuiusdrun dipuxn duxh~us .~

12. ~e infirmo curato 1).

Quidam e s materni tenebris uteri non solum claudus pedibus, sed etiam omnium debilihte membrorum miserabilis [erag a) effectus in huius mundi miseriis. Qui cum per multorum curricula annorum omni corporisb) I f. m a 1 usu .destitutus peno inutilis permaneret, fama Circumqnaque discurrente rirtutum ljeati Clemontis oscitus C), impositue rehicdo ad monasterium ipsius deducitur afquo Ziaiuloruui manibue ante sepulchnim beati riri deportatur. Nocte vero.dioi, qua zfuerat .. dclatus, insequenti, amicis sub coram sanctissimi corporis roliquiis cum coteris fidelibus escubantibus et noctem iUam totam insomnem ducon- tibus, divine piehtis clementiam exorantibus, ut per morita sancti con- fessoris sui iliius misereri dignaretnr, mox pius consolator, qui in fide petentibus fiiotqd) tardat, afhit et, quanti apud so bcatus Clemons esset meriti, ostendit. Xam aurora dioi Uucesconto, cuni tanto , frigore &lnpages artnum cepenuit estendi, ut omnes putaront per iuncturas totum corpus debile destitui, cam subito in naturalem usum mem- bn's omnibnc reformatis, cnnctis stupentibus, surresit ot ut novus \$ator, cpod natura non contulit, beato Clomonte largiouto adeptus, gressum temptando firmiter ire inchoavit. Qui sanitatis suo largitori masimas reddens gratias, qui alie~iis deportatus ~onora t Vostigiis, iam nuilius baiuli seu vehiculi egcns a~xiiio, ad propia repedavitl

13. De demoniaco liberato.

Qnodam-namque tempore quidam a domono porvnsus tam atro- citer cepit ab eo vesari, ut, quoscumque manibus possot attrectare, morsibus dilaniaret. Quem nexibus constrictum ad ecclesiain boati Clementis addusenint. Dum ergo ante ianuas ipsius ecclesie acces- sisset, quasi tortorei metuens vel aliquid mirabile inkons, copit rotro fugero, sed dum ingredi ralvas ipsius cogerotur occlesio,' magnie rocibus uluiando cepit clamaro: 0 virum inclemontom; advorsus genus nostrum omni inclementia et impietato esardentem! Iam enim torqueor, iam ignibus crucior, iamquo virtutem eius forro nequeo. Sed I f. %b 1 cuni in mnsima ansietate coinpulsus ,propius ad so- p d c h m beati sancti~simi~ue riri accessissot, virtute doi bt sancti

a) sirt>yl. l~) corporw cod. C) sic coi-r. cideliir loco csiciis CO({. d) srippl. , .

1) Couf.cu11i sequentibus 12, 13 ct 14 cf.Titao cnp. 9 circa finein.

Clementis compuisus, a domo .. diu . iuste pervasa abscessit. Sicqiie liuer . < _

liomo etioctiis, lib&atoiis;ogratias reddens, g&dens ad siia reuieavit. , . . 9 . , . . , . . 8 ? . ' "

. . . ' li4. :D& duobus demoniaeis liberatis. . . , . .

r . . ,: . . .Alio quoqiie tempore du? similiter atroci demonii~n' infestatione

voxati ad. beati-Clementis sbl>ulchm, vinciilis maniis arcentibus, sunt adducti.. 'Qui con < . . 1 . . I . ' . , . V . . . . . . . . . .. .

15.. 'De arehidiaconö. " ' . * ' , I . . b . . , -,.! ,..... . . . . . * + , '. ' I', " ' ' .I , <

Per idcrn tenipi~, quo vir vite senerabilis .boatus' Eadroo") . ad has partes clevenit2) qui primus in~lecclesia-tsancti Clementis-,frnties sub norma reguliri deo senituros aggregal-it, clericalis - iriibi* ordo desorviobat deo, quibiis prefnerat quidam arcbidiaconiis saucti Stel)liarii: Quo, ab hac vita sublato, corpns ekaniuie in ecclesia.3) sancto.31ario.3) . monasterio sancti Stcpliani contiguab) defertiu; iit ibi a claricis, uti moris cst, synasis et vigiiie celebranturc). Posito..orgo corporo i n . medium maximaque noctis iam parte crncnsa, contigit onmes, qiii adorant, obdorrnire escepto quodaxn seniori riro. Qui diun psalmos cantaret intente, aiidirit yoces, conflictnqtiiini in acre. Diaboliis eniiii . .. . - < I . . ' . . cum angelo de anima ipsius'altercando' mnla gestn ipsiiis referobnt; ' sed ciim paiica bona, que contra obiceret, nngcliis ignor&et, rcspondit, beato Clemevti a deo donatuin, niilli& sibi serricntis ariiinam l~erditiiiu iri posse; Dyaboliis, ~ ut se x-ictnm. agnovit,. in .contiiiiioliosa ,vorba adversus beatum 'Clementem niagnis. vocibiis insiirrosit : 0 pessi- vtuni. viricllt C ~ ~ I I I ~ I ~ C I I I I f.,% C 1, . o Uiitrsfloli uirir„, Cle~~oifclli , aui- gaus wei hrris iuircste 1-upierrtet1i ! Sed si ? i ~ ani~lia . ~.Uidicare 11012 va~cb, ui~idicabo cd iri eilu cor~~are.. Qiii shtiui adt-olnns,. l~redicto serio aspiciente, remotis panuis, quibiis cadaver csauiiuo tegclatiw,

' titiono ardcnte mcdiam faciern defuucti perciissit , qiic coiitinuo

a) sic .C&?. L) ,contigue cal. C) sic C&.

1) De =droe (1 DG) cf. Acta SWC~O~ZII~I, 7 xnrt. t. I pg. dG9-181, ibique in primis 5s 24 et 32; pneterea Seues Archiv fiir iiltera dciitsclio Gescliiclits- Iiuridc, V, 43(i. n) C. 9-13 cf. Nonum. Gernan. Scriptorcs t. pg. 499. 9 S. Nnrine Rotuxidae, Ste. lfarie la Ronde. .

accensa nimio fetore totirn domiun dei replevit. Qiio viso senes ille espal-it nimioque teirore attonitus peno esaniinis in terram corruit. Espcrgefacti igitur, qiii prius obclormiorant, fetorem intolerabileiu odorantes, senem in terra iacentem dorrniro esistimantes, escitare temptant, eisque eum dir1 pulsantibiis, tandem rigore rosumpto sur- resit, reiquo ordinem'referens, \-ulnus, quod dyaboliis in facie ipsius infliserat, ostcndit. Qui valde aiumirantes, consilio reperto salubri, ad monasteriim beati Clementis lirotectoris siii doferre deliborant, dumque -ecclesie approl~inquarent, statim, ut signa ipsiiis ceperunt l)ulsari, 5ncendiuxn'illud diaboliciun ciuu fctore cossavit. 3Ietiientes autem, nc atrocihs hostis deinceps in eiim ntrotiiis deseviret, quanto x-icinius corpori beatissimi Cleinentis liossiint, anto ostiiim ipsiiis cripta, in qua ipse 'tiimiilatiis adliuc iaccbat, eiim sepoliuiit. Talique modo Cleiuens, confessor doiuini venerandus, omnium iu so confidentiutn siibinde probatus est defencor atquo patroniis.

16. De visione beati Kadroe. Aliam qiioqiic risiouem beati Iiadroo nd Iaudorn patroni nostri,

scilicct sancti Cleuientis, hiiic inscrere ciiraviiuiis lectioni. ' 1s nam- qi~o 0 4 s sibi comiuicsi saluti nocte dieqiie invigilans, diim nocto cpmdaiii post eqletiuu rigiliai~uu officiiuii soliis orationi vacans .in choro sedcrct, post cspletim I f. 1 l)saliiiodie suo officiiim ei talis cogitatio in hentc dcvenit. Quoniaiii cnim tunc tomporis :tanta fre- quentia po1iii1i cottidianis diebus ad ecclesiam beati ClornentiScon- veniebat, ut peile omnis civita Xetensis ad implorandiiu piotatom dirinaiu per ipsius orationes confluorct et corpoin. dofuuctorum suo- runi diatini inibi sepeliret, cepit vir sanctiis cogitaro, qiiid spei vivontcs qiiidve refrigerii defuncti iri eo loco, quem t a u assidiie frequentabant, habereut, cim siibito aute so x-idet quasi umbram liominis astanteiu. Gm beatiis &-idroo turbaretiir e s tali x-isiono, scilicot so uiubram sino corpore videre,.~uubra illa taliter inqiiit ad illiim: ATc tz ir&e~~s, cir d a di7ccie; qitia arrfc deuni asce~ideriirit preccs tiie, et pzii . occtilta corcliio~i r~spicit , deiis cogtroeif, guid cogites. U11de c t , pietatis cius pentr issii 1 i t ~ ceti i ad te, ict oraf iotr ibrcs tit is ~ ~ d t e l g e t t c i a ~ ~ nierear ac- ctj~ere. DC qiti31is (~trte~tl cogitabas, pafer snrictissirtie, te voio certihtb redere. Xoceris iri to-itafe, ottirres bcato Cleoioiti fideli'ter fauizilant~ eiirspire patrocir~iiott qitcre~ites afqite irr cilts cirlryterio . post firlem vite qitiesmitcs nierifis ipsiies ce~liarrl ycccuforiot> percip&-e; lioc etiat~i esse siji dotiafio~r a deo eler1ra7ifer. Zgo oiirti sub atiathet~lnte e r m positits,

qtcalido ab 7iac .liice sii,~r s i i b s f r a c t i ~ ~ ) et ob iiidiciob) dei ' e t e r ~ l d w penis a(7dictits. Sed qirin de j~riseriwrdia beati Cle~jzentis corafidens, ht eizts ci~~iiterio t)ie feci seyeliri, Qsfilsc) Uiterüeutit venia)w a do~~t ino ntertii A d penite~icia»i trtrnoa pltrgnto~io stau traditiis igui; a qw co)ztatzlo eripiar, si fiiero titis adiutiis 0ratio)tibics sanctis. Cui cum beatus Kadroe diceret, se dominum non iriterpellare audoro pro huiusmodi dampnato criuiine, tantum addidit: Si divine p7acitio)l. est pietati, diyzefiir auil~ie tiie siibceriire per mierita et i~ttercessio~zevt bea- t i s s i~~t i Clente~itis. I f. % ~ n 1 Postque verba, qui secum loquebatur, evanuit. Beato igitur Kadroe non post multos dies orationi, ut sibi mos erat, post vigilias matutinas incombenti siipradictrr unibra i t e r w apparuit, gratiasque non minimas referens, orationibiis oius se tor- mentis absolutum et eterne qiieti im donatum asseruit, statimquo abscedens, postea 'a beato viro videri non potuit.

17. D? eo, quod voluiti episcopus Theodericus corpus samt3 Clementis ad urbem transferre 1).

Tir vite venerabilis domnus Theodericus do ~ k a l a n t d) Mo- tenais episcopusq, dum sanctissiriia boati Clementis pignora ad ec- clesiam, cui prius prefuerat, deferri ot ab omni popiilo ibidem venerari decrovisset, s d id peragendiun cum m;rsima cleri plebisque multitudine ad monasterium, in quo preciosus recondebatur tliesaurus, - - venit, extractumque de cripL3, in qua &U tumulatus iacuerat, curn ymnis, crucibus et cereis magnoque populi tripudio ad urliom de- portandum instituit. Cumquo letantes pervonisset nd ecclosinm dica- tam in honoro sancti Laurentii, ita sacn vectores corporis solo fixi immobiles sunt redditi, ut nequo ceptum iter poragore nequo rotro possent reverti. Igitur Omnibus, qui aderant, ultra quam crodi potest, 'stupcntibus et rota mdtaque donaria sancto Clominti, si ao ad urbom deportari pcrmitterot, deroventibus, sed nicliil promoventi- bus, ecce subito duo iu~enes ineffabilis pulchritudinis, ab omnibug astantibus incogniti, scrinium, qnod preciosis~im~ui continebat mar- garitume), propriis humeris imponunt et, cuuctis mirsbilia dei cernen~ tibus, cum masimn celeritato sd monnsterium referunt, statimque

n) s u b t ~ ~ ~ t u s cut~r suprascrtjdo s. C&. b) sic cod. C ) ipsiusquo corl. d) t ssripp?. 0 ) sic wrl.

1)'De eodem cf. C h n . s. Clcmentis Nett. nd mnum 9S1 in Nonum. Germ. Scriptores, SSnT, 499; Cduiet, Hist. eccl. et civ. de In Lormhe, I EdiL t. I, Dissertations col. SnT-XV; Keues Archiv, Tl 435. 2) 964-9S-i.

nusquam coniparuerunt. Tunc episcopus suo frustratus kroposito, in' superioii moniisterio iusta albre fecit cum're'condi, in'quo loco taiii diu incuit, quousque ~Tigericus primicerius I), . moiinstei-io prolongato;

. . . eum i n loco, ubi adhuc quiescit, reposuit. .: ' .

. . < .

Translatio saneti Clementis. - . . /.

Incipit prologus in translatione beati Glementis. ~.

18. ) f. 206b 1. B) Dei oinnipotentis providencia titornnlis, quo veri- dicos rectores ad lionorem munimenque sancto ecclcsie futuros nnto tempora seculnrin presci~-it et predestinavit inundoquo inlmaligno , . . posito et nebulis peccaruinum obfuscnto mysteriiiiii, incninationis sue, passionis et resurrectionis in finn seculoiuin nporiro et manifestaro per prediwtionem eorum disposuit, ut ' qui aliqttaitdo ,erattt 'teltebie, fierefit lirx ~ I E doniit~o, d qiii era11C lange, fiere~lt prope' fgt snn~zrine Cltrisii"), hec ipsa Lothariensi rcgno, immo ouini populo sirb potozti rna~ltr dei sese Irirvtilianfi3) et ht profectiolie alarioli eius speranti" Per beatum pontificem, merito et nomine Clomentem, Netbnsi civitati a deo predestinatuui pastorem priuiuni et precoptorem, liiis peri- culosis temporibus gratissiuin \-isitationci portuiu salutis providit. Qui, ut e s libro gestorum eiuss) accepimus, Romanorum consulG), intßr claros clarius, inter nobiies nobilior florens ot pro. snnctitdis suo merito et fidei ardore constnntissimo a beato npostolo Potro civitati prcfato apostolus institutorque directus, post viginti quinque"annos,

, < < .

J) D cst rriagria ct pi~ldiet-1-iiiia littci-n i i i i t iolis, osteiide,rs r,io~inclios porta;ltes rcligitiai-itnt arcatli irifcriuspue n~ortnrliittii ge;zlairteiii i r r urniiii lilr.itiii.

I) Idem Theoderici- episcopi in itiiiere Italico circa niiii. bio-972 socius ernt t u ~ ~ c kiitor, poste3 custos, douique p b i c o r i u s ccclesino s. Stopliiiii cf. Sigcberti Vita D d e r i c i iu Yen. Gern. SS. t. nT pg. 476. 2) Pnuli ' epist. nd Eplicr '7, S ct II, 13. 3) I Petr. T, 6. 4) Psalm. Ln, 2. G ) Posterioi TTitno s. Clcmeiitis reccnsio scripta post secuiidnm oi& trnilslatioliem niino fero 981 ti TVigcrico prhicerio e t Fiiigcnio nbbate factam. De hnc et nliis ,eiusdem Titac rece1isiouibus cf. Cdmct 1. cit; l k ~ ~ ~ o i s et Tnbouillot, Hist. gbiidrnlo dc Netz, I, 216; Pnulus iu Metzer Jahrbuch, \TI, I, 95; Gestn Episc. Nett. i i XOIL Gern]. SS. &-E137 cap. 17. 6 ) Conf. Ctiroii. s. Cloiiientis et Cnlmot' 1. cit.

2

iusticie tramitem premonstrando, ~ i r t u t u m magnalia in fide ct nomiue Christi gentilium oculis eshibendo, ..pectora eorum in agnitionem amoremque Christi transfiindendo, strenuissima assiduitate invigila- verat et plcbem domini sui educaverat, illustrnvcrnt, in fido Cliristi confirmaverat, cum multiplici laborum fructu bona, que suiit in superna Therusalcm, perceptunis glorios0 transitu in pace quievit. Cuius corpuc per quinquaginta pontificum succcssiones in basilica boati Pctri apostoli tumulatum non, n t decebat, inlionorum mansit 1). Explicit prologuc.

Incipit translaeio sancti Clementis primi Metensis episeopi 2).

19. Igitur Hcinrico quarto aupusto iu regno presidcute, Beri- manno 3Ietensium pontificc, collibuit diviuitati, ut sanctuiii suum, qucm in r i ta niirifimverat et post cclectis regrii I f. 20Gc 1 amplitudino lionorarat, in coiispectu ouinium homiuum ad saliiteiu crellcntium exaltaret e t miraculis glorificiindo dilatarot. Duin cuiiisdnu iioctis intempeste silencio quidam ad multaru noctcm pervigilarot ct ad breve accommodatuin somno corpus conccssisset, liberalis sumnioquo egrcgia viri forma sibi apparuit et hec iuandate dedit: Vde , in- quiens, dic Herhtianlio Wer i s i qiscopo, piie tanta eitor cioictosgue sitos secordn'u a, ijtcaserif, qiiod grace potidiis. terretie cogifntiotlis it)itrierse~it, itt ajostolici viri a dm szüi co~icessi nietiioria ~ll>itd se .~tliiiits celelris I~abeaitw nieigue gldani wrporis fiiliotiesfa defontlitatis facie Iriittio tegi j~atiantttr. ATatt& ecce ftiuledicfusr ciotl ~tremlatio, honricidiion c i i ~ fiirto, adttlteritcnt citnr periiirio Uiirrid«cerii)if, et satlgiris satigttilleur tetigit, c t wtte r7ei ocltlos tlitr7tiplici itiiqiiihfe (7ei crriittre cniciatitio; ittide, zct filror ipsitis digtiana fac;is cill(7ictanr ~etrilritat~ ilrcitaftw. Ergo irt ' tntitis sich- ve)t2'Etzilo occt~rrntit, nieiot, depii7~ere 7ypsatiirilr exaltoit, exnltaftt~r fiegtte~i- tetlt, frepiterifatido Iioiiorelif. StcIq)ressio e t h r ?io„iitiis i~rei per rtitilfa

a) sic cod.

1) Quiiigeiitesimiic Clemeutis successr cum sit ~eriinniiiiiis, qiii ri. 1090 , fecit tercinm trnnslatioiieiu, efiicitur e s siipmrilitic ~~rologi rerbis, Heceli-

niiin liuius auctorem inm ignomre du- priorcs translntiones. 2) Do Iiac trniis: Intiona nniio 1W frict cf. Heriinnuiii episcopi Xetteisis littema np. Cnlinet 1. cit. I Ed. t I P r e u w ~ col. 303-395; Nigiie Pntrologia lntiii. t. CL. ml. 1181-11f3-I ; IFugo& Flaviuiacensis Clu~iiicou ad W. 1090 iii 3fouuiii. Genii. Scriptores toin. \Tm pg. 47'1; Gestn El)iscoponiin Mett. ibidelii t. X pg. M9 cnp. M); Cliron. S Cleinentis rid nrui. 1090 ibideru t. XXR. pg. 50.'

feuqora a aieworia generis htiriiaiii peile .dalisi fedet nle. 1110 vero visa t't audita non taciturnitnti irec oblivioni tradens iicc fantastico, errore deceptuiii SC credens, mane, cuui n) in presentia solis urgento noctis umbra abscessit, episcopum adiit. Secrete cuin episcopo ser- mono collato, sancti viri coliab mandata cx ordino prosequitur..

20. Episcopus reniiniscens scciptuiii, quia 9 1 t t r U 0 ~ fecerlint sonipizia errare') auditis allegationibu sancti obaiidireb) ncglexit. Vorum ubi zodiactea peragratione so1 aririiiiii post supradictaiii visionam emensus fuerat, snnctus doiriini sacerdos risori suo seciindo dignatus est appnrere 1 f. I, cui iiiandata superioribici siuiilia iniunsit. 1110

-0lcdiens opiscopo rctulit; sed ilio riichiloininus oblivioni, quo audio- rat, trndens, parcre distulit. Tcrcio in nocte, quaui doiiiinica cena sollempneiii christiaua religio colit et renenitur, sanctus adest, viruni iterato aggreditur, u t episcoliuiii adeat, amtuouet, adliortatur. Ad hec illo ut posco loqui cepit: Pafer, inquit, saactissiule! preselttie el)isco~ali iiissiorreai tiiaar srt!lgessi et bis maiidata meqcterldo peroi.avi, sa7 ille ca~iituti aiiitcrs obsrqirerido dqit tavif . Vereor* aiiteua, lle, s i al.yari- fioire coni~rio~ifio~iis iite de~irto pcr a e a~~i~~iorieati ir , argiiat llie ttota fulsi- fatis ef, .qirarradarodtoii bis diisirs siou (1 coiis~)cctii eitis, si'c tercio exclirdar. Sic: ille; c t iUum sanctus . lioc modo converiit :. Quisiia~rr est, qrri iccfiili gratissirlia i7ectilritio1ie tiria tecicrra parl ic~~utr ir? E t ill?: Vioreiri I I ~ ~ J J I , doaii~ie, liarit dilhio esse credas. Cni sanctus: du uliqzto, inquit, 91iodo Uicovtuioditatis atit peste egritufitis cnnt ue.raiP perselt- sisti? Ule contra: A'qrre triol-bo foquer i lieqiie corlroruli ?riolestiu sol- Iicifari eatri r i r hac Iroru, 31ri doaii~ie, cog~iovi. Ad liec sanctus: Quia episcot,iis siiiqrie cer-bis tiiis, ~ I I I I I I O jiice fitssiorii credere 9ioiztertt~it, cre- deiit saltenl verbo sipri sequeiitis: ATarrc ~locte, qitaiib dies crasti~iris~ preced.d, Iru~ic i p s a ~ ~ i , qitanz dicis cor~iiiyoir t i ian, fzoveris Itowiiie„t exiiftlt-ar~; Et cctiits tiiolc co)~tulerrtio preseritiulito~ letaris, eius intoil-, ~ r a t i r a sel~arulio~ie t u d I I I . O X ~ I I I ~ f i t i 1iictlto.s~ sorfe ufficier)iiizi. .Sie ~iinctu6 finierat, et opcre adimpletur, quod prcdiserat. Suncti viri auditor xuerore e t trcmorc pulsatus, post tristem usoris liuiriatio~ioiii episcopo wandet3 ct s i p u m e t w u m coiiiparis siio fiobilitor narra- vit. Sed is alias intentus, pro parvo ducoriduiii putavit. , ,

11. Idcm vir bcnti Clementis qunrto sibi al)pnrcntis nuctoritnto co~ifirmntus, puntitici rerbis eius non credenti talia iniuitaiido 'intulit: Doaririi tlostr-i ciri upostolici Cler~ie~rfis te eer4is 1 f. 9 7 ~ I u110pt0):

3) anrlit~~ioii iii ~tiaigi~ic,

Quia nzicl~i obedire distitlist i, ug~loscas tc dei>zceps regit ie11a iu episcoy io I Z O I ~ l~abittcrto~i. Quod, verax' rei probavit eventus. Nam si volueri- mus profectionem illius in Ttaliam morasque tomporum. inibi longo ductas, circuitiones Germanio, reversionem quoquo in Galiias, consilia cum' rogibus primoribus occidentis habita retosore, longo a proposito digrediemur. IUe, que didicerat a saricto, porora\-orat; scd opiscopus nequo comninanti neque suadenti aurem placidam voluit applicaro.

Quinta apparitione Sanctus adest homiui diccns: Tode, cll'c epis- copo. ATow avlplitts r~le videbis, qitia mni»rlozi casrc o~iorie rapiar. X t dc te 12ove1-is, qtto~~ianr, posfpitaur sa~iclitnr co)ptls levaveris, tercia die post I I ~ o I T ~ I ~ S . Ad hec episcopus infremuit multumquo comininntus liominem a so abiecit.

22. Huiusmodi aliocutiones sancti cum homino, liomiriis cum episcopo, solari spera septcnas referento estates, adimplentur. E i e ita transactis idem ipse homo corporali molcstia pulsatus, ad meliora migravit. - Qui aliqumto post obitiiiii suum curricido cshausto dio- rum, ,instanto quadragesimdis ieiunii clevotiono, sacardoti vocabdo Hazoni, provjsori oratorii sancto Crucis in ipsa urbo siti I), iion nd plcnum dormienti, c m volucro nivoi w d o r i s dostoro ciiis adliorcnti; astitit. Quem blnnda aliocutiono annicabilitei convonions, ut ponti- - fici e s Persona sui diceret, adhortatur: Uurditi~ius - Iioc enim noiiien - fuit viri - qtro ir~ier~liotiio s a ~ c i i f~ in~ ldu ia Cle„roliis s q ~ e r r i t ~ ~ i e ~ . ~ ac- cc~is t i , ninndafis persitudei, fie coryoris socri f ~ ~ ) s l a t iotto~a dift'ere~ido fititbcs adit~plere. iliortis aiiilr vici~ria dies tltos celeritts, qitant ~iori sperns, occltpa2rit. Ad hec sacerdoti ffigidlts horror 91ienlLra qitatit, geliditsqire . mit fornriditie s a t i g u i s ~ ) . E n a) ipaum, cuius funeri osc- quiarum officio corporis humarii -deccrvier& sibi nshro, so alloqui demiratur.? TTerumtamen fidiicia diqunndo concepta, quid commi- tatui eius inlierens ab-is candi&or sibi vclict, sciscitatur. ~ l e , ubi a divina dignationc I f. %ib 1 Clomentis gloriosi xneritis augclu~ii in sui tuitiono destinatum propnhvit, disparuit. Saccrdos taZiLlisafto~littrsb) visis a'c coce3j loqucntis, siqiiidem ncc illud crnt sopor corripie~is corpits e,stratis4), certius coguiturus, oercne vivcret, nd locuin tuuiuli concito gradu contendit. Sed cnm crrore sublato sibi rcdditus, (iiiin dßfuncti spiritum viderit, animadvcrtissot, n q ~ l i o r o pcrcussus liorroro,: noctis

U) in corl. ..b) ntonitus cod.

1) Dirutae s. ( h a c k ecclmiac uieiuoriniii n&uc servat locu publicus, crii est Iioriieu Place stc. Crok, Heiiigh~~tzplntz. . 3 Tezgili Aciicid. 1. III V. 2 9 4 0 . 3) Ibidem 111, 151. I ) lhidem III, 1TG.

residuuxn pernoctavit iiiatutinaque sinasi completa, solo rebus colo- rens reddeiite, super risis et auditis legntioriem defert remque e s ordinc pandit.

23. Pontifes taudem divino, ut credimus, instinctu mnnsuefactus, quasi de supcrnis accepto oracuio, fidem decrovit ndliiboro voritati. Dcindc dixisse f e r b : Itcssto~zi diU.itie, f i n f r ~ ~ , CS^ yurotdio~a, voltc~l- lati co,idiforis ~~osfi,osita oi~oti dubiefate obsegiieiidior~. Posto-iora p ~ i o - riiriis ci(7eiifio- dig~iaiitei. coiisonare. Qtci tuilti priits al)pa~;itio,ies dztl- cissi~~ii yafro~ii fiosfri ,Clc~iiozfis civics sq i s s i~~ ie i)ttoltiiit, +)se &118 de corpore uiorfis Iltrlirs absoltifiis, qitia ya.ficie;idtrw cst, ~iovissiuie po' j)rwoiie~~r prtsbito-roll asfririf. ATou est igif co. diffc~.eitdil~ic, qztod, 9te c7ifferrcfii,; crder~Giis cisio~iiori argu~~rotf.is est utciilcnttofi.

P ~ x CU fafii~ 1) cirt, ct ccco loqucntem dolor invasit, clolorem egrihido secuta cst. Accitis ergo priiiioriuu siiorum clori vcl abbatum cateri-is confert in w.iiic0, u~ido agorctur. Sancti allegntioncs rcvolruiitiu, quid ad hoc facto opiis sit, consiilitur. Coiiuiiuui itaque seiitentia deceriiihu; ut die, qua so1 C ) primuw. graduin tniiri,auriuali giratioiio nttixigeus muridum illustrarot, abbatc ot fratribus ipsius ceiiobii oiiinibiis, quod U ) coii\-euireiit, diligciitur provisis, iii subso- queuti teiiiporc iioctuniali sauctissimi corporis glcbn porquiratur 1 f. 207,cl et iiivcu~t cpiscol)o festiriaiitcr iiitimetur. Quod ot fnctum,est. Siqui- dciu tcrra efl'ossa est inventumque, quod quorebatiii; ct iili iios uiortales somiusquc reliquit, poutifici aniiuutintur. Qiii licet Inuguoris difficultatc aiisiaretur, perresit, vidit, deo grncias cgit. E t quja domiuim ceun recolelatur, noii tantum fiuitimos, sed ctiaiii longo positos sacra dies ad iirbcm coritraserat. Doniiiio iiostro .Ilicsu Christo rcgnanto et beato memorie Eeriiuaiiiio pontifico ecclcsiaxn Xeteusciii gubcrnniitc, traiislatio rcliquinruiii bcntissiiui Clcmciitis die,

quc Knleiidas M a i s precederet, futura oiu~iibus douuritintur. , . 24. f i -pec t a~~ dies ndemt, fmnaquo diversos

simul ct rcvcrcutia saucti escierat, lcto complobaut iiioiiia cetu, dosi- derautes sarictonuu piguoruxn votiva perfrui bciiedictioiio. Duiu poriti- f e ~ prcstolahir, ut accelcraret~), divcnim proelauintiir; , tristi uu~itio plebs suspcnsa detiirbatur, qtiod ndeo iiicoumodi iieccssitnto cpn- stringcrctiir, iit ncc a lccto posit asurgero ~icc, qiio dolibornvorat,

i) km crasi scriptuiii alio alt-aiiir~ilo. b) coiifcrt ili sct.illll~r1 f i t triflrgille caric~ri nioriic . i ~ ~ f r i , , i alio' qiride111

t alr~iiinttr, scd radrrri rcl saltci~i si~iiillii~ia uiatiir. d) @ 'coft. O) rare 10~0 wflsi.

1) Ibideiu Ii, 5.23.

adimplere. Xunc ver9 clamoribus desistercnt nec sibi advorsarentur; ' sequenti eiiim die satis eoriim votis agerct, aut humcris bniulorum aut equi vectamine illiic d(:portntiis. Quo dicto iuquictudo populi cst repressa. Dicm optntnm letiusa) iubar estulernt, et quod cro- dendum est mcrito Cleiiieiitis beatissimi, Ilicsu domiiii opcraiitc gracia .pontifes corporis nielioratione aliquatcuus recupcrata affiiit, clorata- quo dc sarcopfiago sancti ossa, qiianta potuit veriarationis dccentia, fcrctro imponit ct ad scderii, ciii olim pracfirorat, iuiriio saiicte ac iiisto" vivendo profiicrnt, uionachoriuu tiirmis, cleri, sarictimonialiuiu, plcbo diverse conditioiiis et etatis nmonicis persultantibiis, bclie secuii- dum psaliiiistain (7co ~ I I cocifcrcrtio~te ystillerrtibits 1) I f. 1, in occlesia anncti Stepliaiii defcrtiir, ubi iioctis umbra irrucute officiis cscubia- "rum utriuscjue sesus digne honoratnr. Xano cpiscopo advcxitantc, postquaiu precrm vota effudit, terrcriaruui reriini portioricm usiü fratrum saricto scn-ientiiim dclcgavit ot 1~3% iiiaiiu bciiigno imper- tivit 9. Hinc rrrliis cires animis gaudentibris orniics npostolum pri- miunque pastorein suiun rocibiis attollurit, ciirictisqiic: Glor;a n',i excdsis deo! consone ymnizautibus in moiiasterio suo dcceiitcr rcstituitiir.

25. Sed in eo itiiierc quid diviiiitus acciderit, iioii ost silciitio pretorcuiidiim, presertim quod non sino multa ainriiirationo pnlnin 'omriibiis fiiit. Ccrci omties, cjuos dcrotio iiiultoriiiu ad Iiorioroiii benti -antistitis ardcntes ferebat, qui - ut itn dicaw. - ips:im nocteiii, si nd- Ossot, poteraiit f lanius s-inccre, vaporc iguis deficiorito ostiiiguuiitur. Verum dominus rirtotiiui ct res glorie, qui in ovarigclio fidclibus suis lo

esuberans I f. W b I in corporibus humanis inequalitate sua ätrociter dominabatw, quibus huiusmodi medicinalis potus beati viri presidio fuit. Hinc liquid0 coliigi potest, quam ineffabilis meriti sit illic, ubi cum Christo vivit, qui in tot miraculis vivit hic, ubi mortuus est. Convicanei et inasime, qui periculum incoiumodi evasorant, que fiebant, fideliter animadrertentes, sapienti coiisilio usi, a b eis, qui eas servabant, sanctas reliquias salutiferi pulroris espetunt et accep- tus sacro in loco, videlicct in dtaribus, per maiius sacerdotum de- center impoiiiint, ad salutem preseutium et munimen futuroruiu, ubi liactcnus lionorifice mnerantur.

2s. De eodem pulvere furtive ablato.

Item alio quodam sepcdictum sacri corporis pulrerom furtim rapiente, dum secum in paiiio ligatuin domi tulisset: pcr nocturnuui soporem e-dortatur, u t que male arripuorat ct arclia incluscrat, ad ecclesiam extra muros civitatis sitani X-ombulo ad macerias 1) deferret. Qui cum in crastino Parere. distidisset, subseqiienti iiocte, postqiiam sommo rcsolutus erat, ecce facies dira multitudinis demonuin oi astare visa est iinitantium iras leoniim, ursorum scvitiain, gruiinitus por- corum, ululatus luporuiu, sibiiatus draconum nliariiriique species fera- rum. Proti~iits a~icipiii aie~ltettr forrriidilie pressiq obshq~iiit, stctwialt- gite cot~ie, e t cox ISitcibiis Jiesit z), et donec Lucifer duceret diom, inane sui potcus \-igii permansit. Officio Plrelri firwat pars aucfa diei, nec homo quicquaru, ut obedirot, promovebatur. Igitur in p ldca cuni vicinis P o ~ i ~ e ~ i t e t ~ g ~ ) demonium invasit e t agitaro cepit, quod in- dicio fecit color et vultus. in diversa mutati ot r an i sermones non b e n e sensab I f. I iiiente prolati. Estimplo Iaborantis periculo concussis animis eorum, qui aderant, sacerdotcxii suum accorsiunt, cui festinato advenienti c~usaxn edocent; de cetero, si qua possit ope, u t iniserando subvcniat, esposcunt. Ille pacientein convouiens, do suis escessibus sciscitatur. Qui neccssitato addiictus, postquam a d so reciierat, rapinam e t qucque alia superius conpreliensa con- fitctur. Sacerdos itaque desiderans sacri benedictione pulveris l~otiri, ad ccclcsiam sancti dicatam meritis Jlartini, cui preerat, ipsuui iubct

1) Fortasse cel cxi suburlii p m , quae nunc infra inuros sita vocatur Ruo Nazelle, rel eiusdeni rilia, quae olim rocabatur grmd uieiss, ubi uuiic crjt arseiinle. 2) Te@ Aeneid. 1. DI v. 4 7 4 .

transferri. Quod cum ab eodem, qui rapuerat, fieret et ccclesh fori- bns c b niuita curiositate ,sequentium propinquarot, is, cuius pulvis portabatur, crimen rapine et inobediencie, qua soviritatis u1tione:fuerat persequendum, voluit demonstrare. ..Denique norvi bracl~iosum 'por- hntis contrahuutur, manuum lirticuli obrigcscunt. Quo stupcntes horrore miracuii, qui comitabantur, rocibus . invalescbntcs' adliorta- bantur, ut ad ecclesinm et locum nd maccrias trarisiret. Tramite veloci, quo iussus ernt, properanti, limen ecclesio sacrum ,iam calco terente, celesfis t.irtrrs sili reddidit . corpo~is zcstcs. Deinde. quod Ccperat~), cnm reverencia timoris altari imponons, do roliquo sccu- ris permansit. Continuo vinculum, cuius nodo artabatur pallium, quo pulvis saccr claudebatur, angelico quod credimus famulatu, longe dissiliit, et quod in so conti~iebat, omnibus apparuit. Ad liec plebis d t i t u d o iii faciem suam cadens, rirtutem torribiliorum doi adorat et uiagnitudineiu eius corde et ore profitctiir. Isquo pulvis in eadem ecclesia hactenus reservatur, immo so pie vcneraiitos consorvantur .Per mcrita sancti Clemeutis.

29. De vexato quodam.

Gnu, qui resari I f. W 3 d I inimici infestationo consuevorat, cum plurima sanctorum suffragia circumqunquo perlustrans quesissot noc meruisset curari, 3d sui liberationem et invasoris ospugnationom I>eatissimo Clemente opÜs fuit. Akici itaque ot vicini misorum duCentes, immo potius trahentes, iiierita eius ut espeterent, delibora- runtc), iamque iter emensi, tcmpluni templique introitum videbant, quod domhi sacerdos virtutibus et corpore potenter illustrat. At sinister spiritus suo eiectioiii timens, uo monasteriuiu intrarct, multa reluchtiono enkins repuguabat. verum maiiu trahentiuin invales- cente anto d h r e shtuitur, et ut ad ausilium sibi sincti Clomentis nomen hvocaret, 3 ~ircmstanf ibus co~upellobatur. Quod interdum differenq tanderu aliquando coactus, prima sillaba, riomiiiis tiopius contemptiro rcpetita, post longas m o r s dtimam annectabat d). Doindo sancti feretro appliwtus ot eriiridc reductus, ad mo~iuiaeiituiu .eius, quod iii mcdio ccclesie est cum archn lignea, de qua sacrum corl)us

clevatum fuerat, ut ipsam oscularetur, nolons compollobutur. Quod cum facere adversnretur, vi caput eius ipsi arcllo illisuin ost. E t

B) sic corrigoiduiri r i d d u r cmlicis: feccmt. b) sic cod.1 0) ddolibernreiit cod. U) sic cod.

cum malignus demon fugcre clc obsesso corporc penis ct cruciatibuc cogeretur nec tarnen esire ei pcr os liccret, feda parto corporis ipso fedissimus amator immundicic egestus est. Quo facto fotor liorribilis exalans locum implevit, ita ut multi nbsccdcrcnt. Post Iicc cducturu ,de monasterio abluunt, nblutuin introducunt, arbitrati do cctcro foro securum 1). Perum res sea) aliter, ac rati orant, ovcriit. Kam torribili voce omissa, e s abruptob) clainare ccpit: Certe at7111ic plirrcs slolt. . Qui aiitem nstabant e t aiidiebant, arbitrati eiiui adliiic miiltitiidine :dernonum teneri, discnint: Certe qrrotqrrot firenolt, per aierita sulicti Clewentis e;cfrrrilcatrrr. Deniio drii~i nd altnro ducoretur ot in modio chori ndvonisset, iain liber pctebnt, iit nesii rinculoriiui, quo nstric- tua crat, solvcrctiir. Quod c i u aliqiin diibiotntis scrupulositato ad- iinplctur, no fuga elnberetiu; qiiod seiiicl I f. r)cMa I 011111 inul fccisso tcstnbnntur. Igitur l>ostqum resoliitiis crat, iri so rovcrsiis, dcuiraus inquircbat, qiio C) loco habcretiir. Rcsponsuin cst, in prcscritin Clo- mcntis, prcciosi lilcratoris siii, ciim astarc. 1110 lioc niidito ciirrntur ,tot0 corporc,

Fereus Tote p t s et nb imo pectoro Inudes. Ago, inqiiit, et Iicibeo ef p o s o l o persolve~ispue iibi i ~ i g o ~ t e s 9 cdebco grutius, clenientissit~~e C ~ ~ I I I ~ I ~ S , crdiirtor cf Iiberator ne la!

Is t3 perornvit, quo rcrierat, ct repednvit Isdein rioii tdis, fuernt nuperiiiic qunlis.

30. De muliere curata. JIiilicr quaterno tj-pn, qunin lorigovnm ogritudincm dicuiit, iiiiius -

a~in i ciirriculo fatigata, ruriioroe) escitata virtutuin, cupiciis ct cro- dens libcrnri, ad uiona.steriuiii venit ot facta orntionc nd locuxn, quo snnctus incuerat, acccssit. Iri qiio votis supplicibiis ofl'usis, j>io et fidelitci furatn de ipsa terra, reccssit, domuiu dcbortavit. Itnquo cum solo riicntc dies clntideretiir solitnqiic rccursio ~iuinciitciii noctis umbram rcduccrct, dun1 optatain lcctuli pctorct qiiiotcm, iucmor e t ansin pcriciili se discnitiaritis, fiirtiin oqpiti siio siibposiiit ; ubi, post- p n m obdoniiivit, espergefacta rncliorntiorie~n totiiis corporis so ob- tinuisso persensit. Ergo Ietabundn iuisericordiniu otuiiipoteiitis dci so siibseciitim benedirit et iii filin sun, qiio cndciii riccecsitrito iricom- modi agcbntur, u t idcrn esperlrctur, cogitnvit. Dciiiqiio non fciuirie:i

a) sic C&.! L) nbruto CM?. C) quid CM{. d) iiigeiitc iotl. e) niiiior iotl. 1) Siinilliinuxn mlliiculuui iiireiiitiir in nUirac~ilis s. Liiit~s-iiii ; cf. AIoiiii-

meiitn Germ Scrip:~ t. 'iT pg. ~ $ 2 cap. 4.

temeritnte, sed fideli iutentiono fJie euntis cubituiii cnpitnli a) supponit. Quo postqunm somnnru cepit et surrosit, percopta nd planum sospi- tate, leticin tripudiarc cepit, qua iuatrem iiiiportiro studuit. Utraque autem, mater videlicet cuin filin, pro boiiis sibi grntuito collatis gra- tias conditure, curu esultntionc adrenieates, qucquo in so fnctn fratribus uionasterii e roo~ t i s retcsiint. Fidolis ot iucdicnbilis rkpiiia tcrro suo loco restituitur, in coiiimune a b oruuibus sancti mcritn prodicnntur.

Smctoniiu cirtiis rerborum discutit ictiis, Erigit eLsos, solidnt uiwlbris resolutos. Uride deo Iaiides I f. 1 prornnt derotio supplos, Cuius ab iinperio stat miiiidi ciisus ct ordo, &da cuul liquidis, coucodoiit fngorn faiiiinis, Sec liquidus siccuiu iiec corrurupit fiigorb) csturii.

Wit eo teiiipore plurimuui reuiodiuiu C ) snliiti di\~orsoriiin sncri ccspitis sive beiiedictio si\-c niedicinn. Xaui qiiiciimquo uiorbo vcsn- tus dc ipso accepernt, sntiitatcru indcl)tus, suo IOCO rostituobnt.

Qucdaiii paralisis iaitiiariitate psisumdata, itn ut rlcc lirigiia afficio nec ninriuiiiu pcduiuvc niuiiiiriiciilo perfriioretiii; iri prcseiitin" sniicti deportntiir. Igitur noctc siiperveiiieiitc, postqunin sigriiini nd iiiatitu- rinruru sitinsiiu celcbrnr~dniu insoriuit, ~~ia~irificnvit (701itl1rus iuiscricor- d i a ~ ficere alni illn 1). t l d hec omrii debilitnto fiigntn, snrin siirrcsit, ad fcret- saricti grcssii diu insiieto siirrosit, gmtins egit, nd sun. rediit. e t sel)eriuniero rid iuoa~teriiiru, u t sniicto votn solvorot, venit.

32. De duobus surdis et mutis. gravc sj-dus ar icr i ardoribus Pliobi iiiostiinrcit ct geiiiiiiatn

leticia 31)ost~Ii~i festi, diese) videlicet glorioso pnssioiiis bbntoruiii Pewi ct PnuIi, iilusisset, multi npnd sniictuiii ~ l o i u o n t c ~ do diroiiis ~ ) ~ ~ t i l > ~ w confluserniit, inter quos du0 nffucruiit, quoriuii altor siirdus ot muh^, alter itideuiquc ernt er uiutus. @(is loqirc!,& lio(c~rtias doiititti? 3

Swtu roti1-m pl)uliti durn solvcrct odns, Iiul~lorat s ~ u c t s , et ndest umiiicn virtus, Esum risturi: qlic 1)leiic rcddit iitrisqiie.

3) filie ciibituin capitali d. c?pitalo = clicvct. b) sic cod. C) nddit.

jIi I l l O q l ~ l ~ ~ rndc~~r III~IJII . d) uic uxl. e) bis iti rod, script~i~ri, scrf scctrt id~l~~i cxfiiic- 111111 cst ~11i1li0.

1) p&&n. CXxl7, 2. =I P A ~ U L Ci-, 2.

33. De muta curata.

'Quedam mulier cuiii filia uiiita ad monasteriiiin renerat. Ciii continuo, u t venit, miseratio celestis iiianuu n, porrosit et lingiiam ad loqucndum iuipeditam suos a d iisus infomavit. Blatei 'do recupo- ratioim filie esultans, nulli dusit intiiuandurn, sed ad propria abi- turn paravit et recessit. 'Exnenso itaquo iam parto e s pluriina itinere, demoni concessa ariipitur, cadit I f. "11, officium lingue, quod rece- perat, ainittit. Quotq autem preteribant, infortunio misere condolentes sciscitaban tur causas passionis, quando et quomodo cvenerint. Ad liec mater in sliedio fiiterfata dolore I), quo Kmta fueraut, pcr ordinem edocet. llli econtra: Si ~iostris , inquiu~it, obaudieris 2)recel)tis et per- sttasioni crec7ideris, fd n~utitrato reditit ud snlicfurll reri'ecis et 21alam onnibics, pite facta sioif, ?'>lnotescas, tiLi et yericlitn~ifi fiiie profecto stib- veuiettcr. Ula credula verbis bona persuadentiuu redirc non distiilit, omnia, que facta fuerant, narravit, cuxn filia, saiiitate nd plciiiiiii recepta, ad propria remenvit.

34. De equo perdito e t recuperato.

Quidam mcrcator dc remotis partibus ad civitatciii JIeteiisciu venerat cuni equis suis. B latroci~iantibus circiixn\~entus, equua eic) furatiis est. Qui daxnl~num et auiissioriein pcr aliqiiot dies plaiigcns, beati Clemeritis rirtutibus auimonitus, qiie crebomiiiio por 0ra mul- torum versabantur, in hcc votiva verba proriipit: 0 beate C l a ~ i e ~ ~ s , si cputo~l, plrerli alnisi, s.estitite~-is, qiiahtor 11uni11ii d, a uie tibi defe- relttitr. Vix .vcrba finierat, 'cum eccc equus in doino ricinn, ciiius latebra cclabatur, hinuicndo insoriuit. Ule spc recuperatioriis aiiiiuatus, quo hinnitus advocabat: secutus douuiu iutravit, quod suuiii crat inrenit, inverituin nbdusit e) et null0 caluinpiiiante do reliqiio, ut do sua r e agere libiiit, cgit. Deindc Cleinenti baatissiino vota siin, no voti reus tenerkur, in cous~icctu popdaris frcquentio, qua confliiserat, persolvit.

a) man CM!. I) quod cml. C) equus ei si~prasct.i~~rro,i eadcnr tiia~rir.

Ineipit liber seeundus miraeulorum saneti Clementis.

35. Carissimia) fratres! Xeain tarditatern, moaui esiguitatem, me scientia et sermoue impedituui, me, iiiquam, qui silero decrevoram, convenitis, conrenieudo iustatis et, ut ita dicnui, verba e s oro muti elicitis, u t ( f. mJ I magnitica domini salvatoris opora, qiio inerito e t sauctitate gloriasi sacerdotis dignatus cst opcrari, prosoqunr, adlior- tamini. Sed qucso, quis sntis possit de co idoneam laudom dicere, quis d i g ~ e possit scribere, qui sepenumero cives, urbem, pntriirn ab liostibus 1-isibilibus e t iuvisibilibiis libcrsvit? Que iubilatio cuin hoc bencticio coml~arnri, quod liuic facto diguum precouium potest inreniri? Xcqueo, frntres, verbis c sp l i a r e o1egrrntia.s siiigularos ot dipi tatem opei-um dei uti suuiuius ptiilosopliiis 9 ot rotlior dissor- tu5 e t gramriiaticus suminis rationibiis artis esercitntus, ot . cui uatura tantuiii tribuerit sollercie, acuiriiiiis vcl meiuorio, ut potueriin soptom . discipliiiarum penitus liabere noticinui. Sed ausilio . mcritoi.um'~beati \*ifi et velitris orationibus communitus, ad id peragondulii, prout potoro, accinpr.

36. De tempestate sedata. Ut C) iu principio liuius operis prelibsvimus, pigriora sacrosnncts

eiusdcm patris, diim snrcophago clevarontur c t loculo clocentor nobili- tat0 et prcpnrnto coudcrciitur, abbas ipsius loci IIagniio I), 1' 711; ser- cie,is doj~ifiio iir ti11i01-e et t~ulta~rs ei ciolr t~m~lore 2)) 6t fintrcs OS sa~icti brachii quodnm scriniolo reposuerunt, ut, si quaiido ricccssitas incoiuberet, humniiis incomiuodis eo occurrcrotur, occurrondo iiiodi- wrctur. Dic igitur quadam, dum ,omiis :ciritis Metensiuin ot ouiiiis scsiis operi diuriio iiicomberct, subito celuiii iiisoniiit 9, rabies von- toruiii supcrve~iit a c tcrichris ii~palluit, ot , totö' cöiigcsta poricula " ' muido soli prefiqte ciritati c t fiuitihc regioni iri.iie&ut; iniuiicn vis

, . . ' ' , . . -:. a) Cu C@!. b) l>holosphuz; rod. C) Et rod. d) iiitoiiiiit co~r~igcii~lio~t vitlctio..

1) Eius meutio uou fit iu trriiii;lntioiiis descriptioiie pmccdeiitu;' '3 Psnlin. n, 11. I :

demonum occurrit, procellas opponit, diem subducit, tcnebrarum cali- ginom jnducit. Ad hec civitas turbata, omni spe ovadendi subtracta, suffragia sanctorum inclamat imminciisque iiialum iiiiratur.

Cultus matroiia decoros ~eiosui t , mesteque replebant temlda cnten-e Et lacrimis s p a e r e thoros et pector~ duro m ~ e r e solo lacensque in lixnine sacro Attonite I f. 2103 1 fudere cornns I-otisque vocari Sue ts sanctorum feriunt sin,dtibus aures.

Namque e s r e r a vite presidia bcno sperahnnt, qiiibus et iniqua tonipestas fortune c t omuiuiu poriculorum iiaufrngia evacunri pote- raut. - Interea infortunio desos-icnte et ternpestato in aurns avidum caput altius efferente, fratrcs ciim abbete rebus afflictis cuw saricti Clomentis ausilio admsc et siiccurrcrc gcsticbant. IL~quo scririioluiu, cui sacrum pignus inerat, os 1-idelicet bracliii gloriosi sacordotis, - - arripiunt, portas iiionasterii cscunt, ipsum iiisanieiiti procollo opposi- turi. Scd tunc fratcr forto dcernt, cuius in tutela clavis scrinii habebatur. 31ira res! Durii queritur, d u iuclnmatiir, qiii aberat, subito angclico ministerio prefntiim scririioliiiu aporiiiir, OS sniictum aeri ot sancto a) reseratiir, tcmpcstati obicitur.

Tunc subitum dictuque oritur niirnbile factu~n. Namquc nute ora astantium e t deum irivocaiitiiiui, ecce coliiinbn

oinnem sua albedino vinccns nivem o iuonasterio visn est ogrodi e t trina circiiitiono totam cingerc civitatom et, qiiod 9 crcdi potcst, in mon:istcriuiu, quo exierst, rcpedavit. Quo fncto hycuis oinissa clis- cutitur, tutnida aera p l a ~ ~ n t u r , , collecte nubcs hgantur, igncus so1 reducitur. Sic aniini tiruentiuiu sutit iristaurati, siisilio lovati, despo- ratis salus est rccul)crak. Igitur e s porictilo libcrati civos, iit boato viro g r a t i s agant, msturato accurruut, inoiiastcriiuu iiiiplent, altaro rnuneribus onerant; dclcs, super ornnia qui cst viirabilis i',i sa)lctis sitis I), benedicitur, glorificatur.

37. D e sanata demoniosa.

Jlaiores turn sa1)ienter tiiru etiaui subtiliter astroiioiuica dispu- tationo annotarunt, duplici crjuidio veris ct autuniii C) aiiiiunlcin cursuiii dividi ct signari. Solaris igitur spcra cuiii ad augmeritn dioriiiii et

a) sco c d . L) fu~fosjs es: strppioidiitti I&. C) sic c d .

1) Psalm. JZI'II, 36.

lucis festinans rernale transierit et lunn aiitunnnlo ploniliinio . suo deciirrerit, festiritas festivitaturu, videlicet dies dominico resurrectioiiis,

- a sancta et unirersali ecclesia percolitiw et gloriosius omni cliristia- nissima devotione celebratiir. Deciiisa igitiir liuiiis I f. 2iOb 1 preclara celebritate, septies septeui deflaserant et quinqiiagcsima, qunin sacra- tissimum diem pcntecosten vocaiuus, illiice~~obat. Hnnc cs legali traditionc aritiqiii patrcs sollempneiu ot insignissiinam Iiabuorunt, . . ]ianc ctinni maiori frequeutin, domini salvntoris gratin rutilanto, rabus in melius relatis, ecclesia, totius orbis terrnrum o s advciitu pnracliti spiritiis super apostolos, cuin e s ~d io t i s sumiuos liomiiium principes; popr~orum iiiagna vorbi tonitriia erecit, predicnbili devotione con- celebrot, escolit, rencratiir. Ergo diun frntres pro celobritato taiito sollempnitatis persidtnrent diriiitmiqiie inelos miiltifida siiavitato liymiii- zarent, liora diei tertia instabat. Pcriuii 1)receiitor cum illud Arubro- sianiiiu: A71n1c sa~icfe ~zobis spiriltcs armonica didccdirio intonaret n) et omnis cliorus ~7noris vocibus et sapieriti ~nodulatu siibscqueretiir, Inaguaw niultitudiiicili dulccdiiiis suc, qua crga lioiiiincs pictas snlva- toris tencretur sanctitatc et iusticin bcnti Clerucntis, paiidcro digiintus cst. Iilo iinuiquc die iiitcr uiultiplices properaiites ab uridiquo plobcs infclis uiiilier irrupernt, oiuiiis idariec rei egons, cuius corpiis ot mcritcui nequniii spiritus iiirnscrat et invndeiido possidobat. Dciiiens fereiis aliena colla hachabatur, feroces oculos torquot,

Sunc ~ ~ l t u lnx-ido, i i u o ton-a iuinncitnto Stat, iiuiiqunuib) flccics, nhor iyeiis iiificit ora C) Li~eiltesqiie genns, uec qui sollet csso tiiiieiiti, Tembilis~) sed pallor i n s t uec feasn quiescuiit cord3.

Statim igitiiir, ut prefati hbros inn i vcrsiculi iiiitiiiin iiisoiiuit, gratin spiritus sniicti inrocaiitibus affiiit. Huius presoiitinni iiniuuii- dicia e) mnligui spiritus cshorrc~is iiifrciiitiit, et freiuitii ot iilulntu oiiinibiiq qui ndcraut, iiiaudito teiiici;?rius inrnsor posscsstiin dcsoruit ct, quin sui iuris non esset, fugicndo patefecit. Protiiiue iiiulier iuiseraruui iniscrrima, iniii Iibern, inm sibi rcdclitn, cum Iiis, qui aderaut, iii lnudibus cnipit, gratinin snlvntoris, cclfiis ollem stwt ilt

' fidc e t citizis >~iisericordia ple~zo at tet't'a 1) I f.210 c 1 celo ciiu vociferi' tki ic cCoriiiit; s:iuctuiu viruru, cuius inerita iiirnliicraiit, Yciie~antur e t be~iedicuiit. At cohors f) f rn t rui intcr lctabuii~la spoctaculn' cbiiom

3) ~ l l p l l e ~ t ~d. I) fortase cor.: uuljcluam. C ) liorn cod. 'd) tcrribili ccwi. C) imuiidicin c d . r ) cliohors d. , ,

1) Psllll. ~~, 4, 5.

modulatione et musico impulsu ymnum deo persolvit et, quia derts vkitaverat p7che11r s i m ~ ~ t I), rithmi~x' et diligenti repetitione concinuit,

. . . , . Nunc super octaris socinto, iimriinte bombis,

Nunc ep*ta sonis, nunc iungeiis sesupln diiplis.

38. De insano sanitati restimto. . , ' , . Pagus in vicinin JIetensis civitatis Iiabetur, cuius nomen, quin a, memoria oscessit, siletur. Hunc itaque duo ,frntres, intor suos notissimi incolebant. Quadain denique die, ubi e s Opera diiirnx ambo defessi, famis ncccssitate bellum stomacho iiidictuin pastis 8) visccribus sumptoque cibo pacificaverant, unius lectuli contubernio so contulere, quia cadcntia s jdcra iam sundebant somnos 9). Verum ubi plurima parte noctk obdormierant et iam

P a d s obliquos helio C) conrerteret nses, alter horum videtur sibi audire rugitiis leoriiim I

Grunnituiuqued) suis et rniice murrniirn miile, Quod bos mugitu fingit, bnltentqiie'e) :)inelus, Quodque lul>us iilulnt, ~ e l quod ~ulpeculn gnnnit, Quod padus fellit, quod mumt pesimn tigris: Quod glntit o?tuius, quod mittit setiger liircus,

serpeutium quoque sibilos e t cetera, quc di a b o 1' ico comineuto sensus h m a n i poterant abhorrere. Igitur attoiiitus ot demoritatus fratrem clamoribiic impetit ceterosqne, qnos gratissima quies tcnebat, vocibiis et ululatu inquietat. Ergo 1-icini deseruere domos, ociusf) accurrunt, furiale malum stupent, demonuni fuisse astutias docent et, u t snlii- taro s i p u m sancte crucis imprimat, adhortantur e t suadcnt. At ille sanguineam intorquens faciemg) torramquo 19 repoiite s . clamnns irifit: I o cives, audifc, fi~rentes. Tandem aliqunrido rcpetita coniinonitiono victus et cruce vivifica munitus, aliqiinutuliiiii destitit domentare. Vis absccsserant ricini, qrii accurrerant 1 f. 21W 1, eilfit infc7ix fitgell- tibits ercitlis ~ I ~ o I ~ s ~ I - ~ s , surgit,

Discumt totamque f r i r i t i i t ~ c l ~ l i c r t a iiiento IJCr ') edeiii. Denuo fm I-olnt, tremuiis clnlnoribus auch.

Qui absccsserant redcunt, irisanum non iam vorbis, sod nodis viri- culoruxn coliliciit, astringunt ct astrietilm iisqu6 cliei serrnut. Et i?m dics . . , aderat, . et rebiis retectis 'solis iiibare, pliires ,compassi miseria . . . '

. n) lnst-tis CD

.limphatici furoris assunt, ' fratr6m fuiintis' allo'cunt~r;~. inter, so conr sultant, quid in tam dubiis rebus facto opus ssset; Taridem:subiit sententia, consilium placuit; et nicliil immoranduui censont, quin:iiie-. , mori'uii et tumulm beatissimi Clementis adoant, sibi eum supplicabili derotione et dcccnti muncrum oblatione concilierit. Nam Clciiiens gloriosus Lumanis ~iecessitatibus compatitur; Clcmentis gloriosi vir- tutes ubiquo cuxn laude ct gloria swit 'vulgatc; Clemeriti glorioso, sanitas ut succednt, obteiupcrant, ob ut invalitudo absccdat a); Clo- mentem gloriosum dcmones xuaxime metuunh mosbosi, ut curcntur, petuntb); 'CIEmcnte glorioso iuipcranto omnia vivifica~itiir noc porount. Ergo non longa consulb6ono liabita, immo omni dcliborationo rcmota, ouini rinsietatis scrupulo submoto, iter inradunt, civitnti so conferunt, monastorium sancti inquirunt. Quo eniensi viam, succcdunt, vcsanuui loculo sancti sacerdotis, quamvis renitentem, qunmvis reclamantom ceterosque, qui adcmnt, iuquieti~utem, aiumovont. At rrvido pro saluto eius recnperandrr solliciti, voce doloris multoque geinitu us i , vota vovent, et quia C) quohnnis solvcrent, ropromittiint. Nec longn mora kkit, et souini gratissima quies sorpit Iaboranti, cum quo amentia amentem descrit, et uieritis beati viri salutid) coudonatur. Quo facto non mo&m tripudiantes leticia, qui adveneraiit, ad .somot cum gratiarurii actiono redierunt. . . . .

Vita brevi teneinur, tempore veloci defliiimus. Igitur iie detcr- uiiuati~ molesta, mors ridelicet I f. 9 1 3 1, subsequatur nos, bo1auuc est co,lfiferi doni~ lo et in uieritis sanctoruiii psallere ?to11t2jli eitls, a1tissil)lel). Reni 3tienta a septemtriono distoriiiinant Gallica rura a Germanis colons, cuius undis Colonia metropolis civitas nbluitur. Arcliiopi- scopus itaque eiusdem domos beno actionales ad rofcctioneiu ogro- torum et debilium rnulLt ot sapienti cura providebat ot soliicito ooruin neccssitntib~s incombcbat. Inter frequentins autem Corum, quos ccclo- sinstico et cultu paterno sustentabat, quidaiii non solum 'rcbus iiiops '

renun contractione incmbroruiii artatus iacebat .vocnbulo Iloclirrrdus. Illa tcmpcstato non raua fawa accesserat ct animos pluriuiorum irruiii- pens, signa rirtntum beati Clementis intulerat, ,ot , ' ,

. . Velos nuntin rcruni Solrerrit innumerns ren. in 'precordin l inpns .

a) succe&t d. b) mctuunt cod. C) fo~- tasc COI-I*.: quid. d) sic cod. rct i t i f ra pi~oque C. 39 t sauit3.ü condorintur. < . I

1) Psalm. SC& 2. , - < B .

Hec inter libxii. po$os altimque Alpem iacentes fr&nens 'erat ct non soliun Lotliariam a), sed ct fines Arctoos hplebat . , Hac ille .com-

. monitus et corporea necessitate ~adductus~,'fultus quoimdam solatio, ct quia spe recuperandc sdntis animus Vehementer ardebat, viam vohiculo temptat ct cnm suis progrcdituc Cumque - ncc 110s nec dies in vota et in preces vacaret, beati Clementis, deo iiu'scrante, ei suffragia afiere. Xani defectu C) membroium mira et liiisolita d) celeritatc in mclius recnpcrato, mpcr pedum bases attollitiir et Icticia cxiiltans incesstun siiiim stupet et ammiratur. Psalniista tcstatur diceris : Blirnbilis dcus 1',~ sa)zcfis sztis 1). Si ergo sancti invocantur ot virtutes fiunt e), eas dem operatur. At Fevora virtutes fiunt, si sancti invocantur. Ergo deus mbabilis In sanctis suis prcdicaqdus est; piti'scctiiidttm apostoluru operaktr o~~ittia 918 ont?ta%us 2).

Sed ad propositurn revcrtrimur! 1s ipsc, in quo cgrcgie beati v i i i virtus omicueikt, nefarium ratns ct indignnm, nisi restauratori, suo gratias agat et abeat, iter, quod. ceperat, haut. difi'erendum pu- tavit. Eo festinante quidam suus patriota forto ad divcrsorium, [ n d ~ 3 qnod idcm direrterat, applicuit. Qui CS incredibili eius saluto leta- bundus ut cognito sibi et convicaneo blande snlutationis pigiiorri impcrtivit, deinceps in oscul;~ mit. E t una uno participati convivio, alter alt.erum de recupcrata sduto ct quo tenderct, sciscitatur. At ille dc benc gcstis erga se rebus dei predicnrc gratiam, benivolcn- ciam I f.211b I ct sednlitatem meritornni Clementis bcatissiini Iaudabili consciciitia animi, intacibili orc repctcro et docerc adorsus cst. .Addi- iiit otiam, requircns de suorum caiisa fratrnm ct notorum, quomodo so agerent, quo pacto vivcrent, si prospcra fortuna uterentur. Ad licc convicanaus : ATocs*is,- inquit, cos gaiidere, hole utlerc, be~ie r e ~ gerere, Q!ta. de re situdeo, ut projositirnr ifer daeras, eos uisites, ptos soq~itate titn 2iidiciLilifer scia* ex7iilnraados. 1110 talibus verbis atquc consiliis . . irrctitus, 'duin retro ,giridus rcitcret, aiiimo iinniutatus, vota' parvi- l~cndcns, negligentio sue pcnas incurrit. Xain enormitas et contrnctio mcmbrorum, quc sancti viri ausilio ovariiicrant, denuo miserum in- vadunt: Ergo Iiuinotcnus stcrnitur, grcsstisg) a nature dcstituitur. Hic igitur, simtil ric sanitas dilapsa cst [ d i l ) consuctudo inccdcndi

I dcrolavit, ingomit et vicinitatom misernndis qucstibus iiiil~lct. Fluctua- bat miser, quid agerct, quo se verterct, quibus ratioiiibiis iiiipctus iii

a) sic cod. b) rrdilictus cod. C) defectü CM?. d) iusolitii cod. 0) finilt cotl.. 1) siypl. i) sic cal. h) sirppl. . .

1) Psalm. LXI'ii, 3G. 3 I Cor. XII, G. . .

- 35 -

so grassantis a) fortuno superaret. Quidam liumanissinie': accurixiit, -1npsum suscipinnt, rationabilitcr castigaiit, docent errasso, .detestantur 1-oturn, .quod promiserat, non persolvisse. Illc misera roruni suarum .

. coriveisione instigatus rectoquc consilio animatus, por oinnipotentiaui salratoris obtestatnr et couimonet, ut so porrcctn mnnu iniscricordic sustcntcnt, rebus iurent ct f id ]b ) civitatcui, qun .corpus sancti sacer- dotis habebatur, quia in vicino erat, vohiculo .ductitont. 111j com-

' pnssi miliis eius, apparatissiqe potita csecuntur. Igitur baiiilofum obsequüs- deporbtus, in senodocliio Netensis suburbii deponitur. Fundus autem, supra quod ipsum senodocllium situm ost, iuris con- stat ~ s s c xuonasterii Clementis boatissiuii. Inde ad presetitiaiu cor- poris sacri elevatus, sanitati q u m celerrimo coiidonatur. Hunc ego ipse Hcceliuus, peccator et omnium bonoriim indignus \vestigiis, cum h n o d i a ciusdem animirab'iis saucti nnniversulitor recolorotur et interessem, incolumoin ct prmdeiitom vidi ot omnipotonteiii deuin, critcs ttiagnificetitia Et t,irtics ai! ita ~icUi71ics 1)) laudnvi pinquo gratis gubernatus ) f. 211~ L in mcritis omniwn sanctorum, quaxndiu oro,~laudabo.

. ? 40. De Duabus mulieribus curatiis.

Cuiusdam secularis nuctoris non improlandn sentencis est,' que ' dicit: .O virtutis Comes inridia, qus bonos seqiioris, ploriimquo 'adio insectaris! Cebituclo ,itrrque tot ac tnntnruiu virtutum glebo sanc-

. t i ~ i m i corporis aliqunndo inridiaui pertulit, invidentoiu iucurrit, sed baut impune, ut modo liquebit.

Doe mulieres, nescio qua dc wusa, imn coiivcnorant,- iiriius quarum mauus morbo acuto impetebatur, adoo iit nulli officio idotion sivß npta rideretur. Igitur cum ansia senteritia niitn~is penderot,

:qua adiumento uiolestia prol~ulsaretui; bcato Cleliientis moiiioria occurrit, cuius clementia necessitudhi Iiouiinuni froquons orat,,ad succurre~duui- T u c coniersa ad e m , que sibi adliorobat :' (tluo~~ia„c, inquit, d o l o r ~ fna)ltis *)lce ?ION 91todo ?itcllis remcciiis ~bZatidiFcattti(r,.' certini 21iorUis irrite~lfihtrs pregraca~ihtr, do»ihii i~iei et .'ho~loraadi Cle- r~ie,ifis Iipsatiro~a e-qxfere tlo1i c7esUiau1, el cerenm atnttttr)t-illi .offere)zs,

. irir n1c.e atoledie aiisereufiir, o,n)ts pernocfabo. Ciii illn,. sivo stultitin .

. sivo maiicia siro utraqued) inducta,.ait: Euiicsniodi~cerce siviz7itttai~zes,

a) cmsscnssantis C&. I) suppl. C) cf. siryra pg. 33 i i . d. d) utr~quo cotl.

1) Ps&L L x v q 35. S*

pzlartcat tz'bi totatla fi)age~ida)~a esse asseris, p7e)iores 8) apttd sgiictaaa Xaliaai qitanr pst& sn?ihtl,; Clenre~itet~a adsse piabartticr. Hec sanc-

. tum dei rodens invidiose astmebat, non ut genitrici sancte dei'obse- queretur. Est autem in prefata urbe infra ecclesiam protbomartiris

- Stophani oratorium sancte dei geuitricis, memoria hono~%bilc, cultu celebre, spectans qila ~ i e d i i a dies flagrantibtts estimt Iioris I).. In hoc visitatione sua ct gloriosa benedictione ipsa dci genitrix 'piissiina saluti hominum inrocata adest manuque propitia medotiir, quipro~tor a pluribus decenter frequentatur. Verum illiid est sapientis, quod confitetur, non esse malicinm super maliciam mulieris, üludquo Tul- lianum : eloquium cum in viros tum masimo hiter cotera in mulieres ~eraci ter invectum I f. 2llU I : 'Piros, inquit, 017 tcnicniptiodqtte nialeficiton szitgitie ct(pidifates Pttg)e?Ztoit, a i i t Z i m ad o ~ j ~ n i a ~iialeficia cipidltas tcna dtlcit. 0 infelix mulier, o \+rosa lingun, ouiiii ignom.Sa te diguam .piitamus. Sed continemus nos, nc, si te digriaui ilicamus, nos inclig- . num quippiam disicso \+deninur. Kecdum prophane vociv vorba * murmuraverat -et murmurando contumeliose egesserat, et e s impro- viso ambarum manuum querelosam ariditatem sibi siipeivenisse lacrimabiliter ingemuit, quam nec ypocraticum iera") resolvoret C) nec malactiw mollificarent nec termantiw calefaciendo relasarent. Illius ad clamores quidam conpatiendo affueruntd); cnusam doloris inquirunt. Illa eventnm graris infortunii profitetur, quoxn incurrerat, et lea, qus invidiose in sanctum oblatraverat. Et cum dicto mnnus ostentans 'ambas: Z?cce, inquit, sig~ta ~ l ic i rmtils, ot Vidlcia lliee t e l~ ie~ i - tat& et procacis clicfi! Consiiio ergo oorum factis duabus cereis uiani- hus, cum socia ad memoriam sancti festinavit - dolor onim addidit alas - et confcssa reatum coram mnltis, qui aderant 0)) utraquo deum laudans cum leticia sann discessit. Igitur fama .volnns civium corda alacritate et iubilo cxtulerat, et sesus uterque persultabat: Cle~we~ts siistulit tliorbos, C l m i o u allisos crexit, Cle~liens dcuiolies filga- vit, C/clne~is c i ~ i f a f ent serca vit. lsfu(1 ti%i, Cltrisfe, afttr%iteudton est,

'. tibi gratia est 7rabozda, tibi cyfhara co~i f i f c~~dio~t , tibi nia de&w corda- rttnt psalterio psalle~iditnr ! 1)

n) sie CO$. b) sic cod.1 C) resolvcrit C&. d) nffucmnt cod. 0) ndomt cod. . 1) L u h Phnrsnlin, I, 16. Conf:'P~nlm.XXXtI, 2.

' V ' 1 < >

41. De bobus furto ablatis,, . . , - . , , . Sequitur 3) uiiraculuiu pnr superiori, 'quii in eodeiii' iuuliebri

iesu celebriter actitatum, ver- dispnr, quia iihllii irivectioiio iiiiu- riosa in deiferi liuius patris nostri caluiiiIja dbf\iicatuiu. ~ g i t u r qucdam mulier substaucia et r e b u ~ PliCii~$ltisl~es dilitatn pollebnt, qiiibus sibi suisqiic ,lmiiiiiiicti~abat~ir et necessaria rite 'pfei7idebat l). Xaligni. ergo, quibus inteiitio pcssimn et iisus fuerat alioiia dirip6& et clepere et. rapto latrociiiqnter vivere, prefate iuulieri iusidiaiites, inteiiipeste noctis silentio imeruut, iariuas doiuus iiifrcgerutit, boves abstuleruut I f. 212n I loco familiaris sibi ad neqiiiciniu reco"didoruiit! -4d liec xuulier ciim farniliola sua erigilaris, re, que sibi iioii prosporc cesserat, turbntur, mente auxiatiir, et qiiia hriiuaiiiim aiisiliuxu iri prcseiiti aberat, celeriiiscide diriiium iit iinpl&et, acceiiditiir. &los flcbili roce, iuos corde eiulanti cleiiiii inrocnt, bcato Cletneiiti iusistit, crcbro inrocat, iufestaudo noiueii eiiis iiigciuiiiat, et iit auiissa sibi - rcstitunntur, ciim eRiisioiio Iacriiiiaruxu inclaiiint. Xec dofuit diriiia 1)ropitiatio iii\yo~miti. Saiiique facto iiiaiie, cum arisia siiblati pedei ostio domus etierret, in ipso esitu suos iu prcsouti ndessc luiratur boves. Luctiis ir? gniidinc) cowiiiutaiitur. Ergo uk gratias agat, lixuiua sancti espetit et ouiuibus pcr iiiorita gloriosi,,Cleiiieiitis, iii so factam misericordiaiii salvatoris csplniint, letaiite! docet et assorit.

Qiiia auctoritate libri geneseos 1) iiitor reptilia ot cetcra aui- uialin bo\-es iussu dei se'ito die e s terra prodiictos esse ncccpimus, X-isuiu est nobis scsto in loco repetiti operis, sccundi libri videlicot, amissioncui et restitutionem bniuii iuseriiisse, quod iiiilli friroluii, obsecro, rideatiir.

42. De campana Per se pulsata.

Senariuiii eptas sequitiir. Quo nuiiiero auima iuuiidaiia geiierata esse ~ r e r i d i c o m argiimeiitis pliisicoruui amiuirabili et uoii ociosa prosecutione npprobatur. Gnstat oiiteui e s iiiio et ses vol o s diiobus ct qiiinque vel e s tribus et quntuor. Qiiibiis coiiipaginibns sapiciiter ntque ratioue .ariiiietica d, ins-estigatis, fntetur iiullus aliiis iiiiiyorus tarn n r i a esse iuaicstate feciiudu?. Roe uuiiiero orclo soptoiii rxgiutiiiiu

3) Cequitur cotl. b) aic CM?.! C) p u d i o cotl. d) sic cod.!

1) G e ~ ~ e s . I, 24-25.

sperarum providencia artificis et fabricatoris dei inetiabiliter dispensq- tur ; lunam autem 'ipsarum septimam numerus septenariiis monet cur- sus,que 5) eius ipse deducit. Kam riginti octo diebus zodiaci ambitum conficit et septem fere horis, et ab nnitate -usqiie ad septem 'viginti octo numerantui.. Hunc gratia sancti Spiritus decorat, cuius septem dona esse nemo fidelium non agnoscit, et in cuius honor'e mator ecclesia septies deo in die laudes clicit 1). Hoc ergo rniraculum,' quod dicturi' siimus in septirno loco, hmc locum liabeat.

Mos erat iiniverse civitati I f. 212", quandocumqiie doniinicus dies illucesccbat, ad derotionem sancti inhiare ef inhiaiido festinare et kissarum solempnitatem e t ea,~ que dei sunt, libenter audire et

,

post hec in sua ciim gaudio remeare. Quadam igitur die, cuin .ad- . essent .et fratres adliuc quieti matutine indulgerent et popiilns siisperi;

sus prestolaretur, maius campanku divina virtute cepit impelli et sine liukano ausilio piilsari. Tanto tinnitu fratres somiiio escussi

moiiasterii eseunt, eger resumpto spiritu clauioribus, quibus poterat, sa~ictum inrocat et, quod sui adrenerat causa, confitetur et. ut in tam gravi infortunio sibi adesse dignetur, expetit et implorat. Nec mora ergo longa interfuit, et divina virtute attactus erigitur et testo omni po- pulositate deo gratias retulit sanctoque Clementi devoto a) se obligavit.

e 44. De homine a diabolo vexato. Quidam incola I f. 21-C I ville, qiiam Biiseum 3 dicunt, patre et

, fiatre potitus, dei iudicio, quod non latet, iniGica vosatione non modice torquebatur. lgitur a patre e t fratre v i s captus et compeditus manicisque ligatiis, ubi grariter artari cepit e t dcficere, simulatorio USUS alloquio, quod sanitatem indeptusb) erat, icleoque vociferando, ut solreretur, flagitabat. Quod audientes, qui aderant, consilio non bene sano ei assenserunt et solutum velut liberum abire pormittunt. Ergo aliquantisper se nequam spiritus continuit. Vorum ubi aliquid vie peregerunt, qua ferebantur, miser mptivus comites [efficgit] C) et circumquaque dementia e t furia invectus cursitabat. Quem pater cum fratre cursu insequentes, aliquos riderunt sibi obviam venire, quos per deum obtestati sunt, u t add) artandum vesanum sibi auxilio essent. A b illis autem retroactus inveliitur in patrem, cuius barbam cum mngna pnrte cutis ewlsit, genas et oculos ungulis desecavit. Itaque denuo vinctus artissime ad presentiam gloriosissimi Clementis deducitur. Cumque eius nimietas dementie omnibus onerosa liabe- retur, in scala quiidam alligatur, u t r e l sic animositas eius infirma- I retur. Tandem iniqua pcstis esorcismo et letaniis et meritis beati viri debilitatur, et ut solratur is, qui ligatus fuerat, esclamat. Parentes igitiir non u t primo credendum ei estimarerunt, donec longarum interstitio morarum hora rursusque 3li3 hora nd terciam decurreret. Ultimo vero' ipsius clnmoribus fatigati, ad credendum persuasi, lilje- nim et de reliquo beati riri xueritis munitum abire permittunt.

45. Item de quodam hornine a demonio vexato. Sperica r e l ciclica species niuiieri appellatur, que, ut arithmetica

raiione Profite* uon solum n senario rerum etiam a quinario pro- ficiscitur. Sed de senario nmc, quia ratio esigit, in hoc presentia- ruiii loco silendum merito putatur, et de quinario breviter aliquid

3) de ~ o t e C&. b) indept coä. C ) suppl. d) sirp>~sc~-&tiori in cod. 1) Fo-e Beux?

li~osequamur. Huius igitur quinarii niultiplicitatioiies n) a s'e . ipso pro~redientcs in eodcni metantur. , Kam quinquies quinque, qui 'fit viginti b) .quinquc, a quinque progess'us~iii eodeui clesinit 'quinque; Et'si I f. W1iU I 110s rursuin qniuquies ducac, in cosdcui quinquo eoriiiii terriiirius veniet. Quinquiei eniiu viginti quinqiie Suiit centuiii vigiuti quinque. E t si. 110s ceutuui X-iginti quiiiqiie rursiiiu qiiinqiiies diicns, in quinarium numerum cstreiiiitas terminabitur C) ; atque hoc usque in infinitum, id est seiuper eveniet. Huius igitur qiiinarii dup1.icatio decadem absolvit, et idciu ipse decas ctibica arimoticoruiii dupli- catione, videlicet decies deni, decics milk perficit, qui solidus ct pcrfectus iiuiiicms diffiriitur. Hic itaque deuarius multis dc rebus, veruiii et demlogi auctoritate qiiia prrfcctiis habetiir, deciiiii perpe- tratione miraculi er perpetmtioiiis descripfioiie hoc opus, nc f:istidiiini cuiquam") adsit, claiidatur.

Quidam vocabulo Hagano, proplianis scciilariiiiu aruiis inservicns et insane ciim suis deseviendo comiiiilitoiiibiis barbarico ritii pluriiiia nefaria prosequens nec aliqiiid boui ac iusti pciisi lial>oris, dcpreda- tionibus paiipciuni ct inccudiis- ecclcsiai.iiiu grassabatur C). Igitiir iibi duas dci casas inale depopidando tetris flainmaruiii globis csus-- scrat 9, quia impiiiic sibi lioc cedere vidernt, tcrciaiu iueritis et lionoric)' Laiirciitii iiiartiris gloriosissimi clicxtaiu aggrcssiis, priiiio spolinvcrat et spoliando dehoucstavernt, dcincle liorribili conflagrntioiie suhegerat et in pulcereiu redegerat. Sec1 rioii iu lougiim Iiac feri- tate letatus, fcrocissiuio dcmoni doiiianclus traditiir, a quo lupiiio capta rictu eius precordia devorantur et ipsa mens st+?iigidatiir atquo illius tcrribilitcr sensibus periiiiscctur. Tunc taiii iiiiiiia~issiino pleiius liostc,' fiirens iiiiser lipsano gloriosi Cleuieiitis siititur spuiiieasque cfflans saliras, cruda torqiiens liiuiiiia, siiorum coufessioue ,criuiiuum coriscissu et dilaceratiis. Igiriir Bebilcs eiiilatus audiebaiitur, U ~ C tortor L) astabat; ruiscrabile corpiis per Angra sciiiclebatur, iicc fla- gelluni ceriii poterat. igitur'indicc ab oiiiui ciritate et coiii- pitis circuilicjunquc positis festiriatur, visuri iiiiserebundiiiii ot ut coiiiptiantur nfiectu :ic, si possibile sit, prccuiii suffragiis apud dcuiii coiuitentur. \'cruiii ciiin letaiiiis fratres iristarerit ot iiistaiido crcbia rcpctitii,iie iioiiiiiia sartctoruui reitcrarent, ucquaiu i, spiritus iioii hin: miiriiiure vocis sed frcciiieutia claiiioris I f. 21Sn 1 qiieqiic tiraniioriiiu' noiiiiua insanissiinc pewonabat. I'Erbi grntia, ciiu dicorctur: Su,ide

3) aic C'(/. L) ugiuti caI. C) teniiiiialatur cud. d) fnstidio ciii qua cod. C ) crnssabntur cod. f) esuxt-nt CM!. E) lioiiore coii. L) torto cot?. i) iic(liiacot1.

Pefre! Sa~icfe Paide! Saticfe C7e))ie)is! Ora pro ~zobis! pktiens e direrso infremebat : klbs-te de . Btr'aco ! WidiTce de TITdeiczcrte ! 0;a. pro ~iobis! et plurcs alios sue impietatis comministros ropetobat. At ubi m u h defremuerat bachando a), malignus predo, meritoruin af-' fluencia beati viri vesatus, relictis so medullis esuit. Linquens ita- que illcsa* rnpinam, dico autem: plasma dei, ab uno ungue ad capilluu salva. diiittens omnia, difigit, confitens so ardoro ; nam incola geheuno hnbebatur. Ereptus igitur et omni liomo libertate ' donatus, omnibus annuntians bonum sa1vatol.i~ indicibili morito beati riri sibi prestitum, ad propria remeavit.

- 46. H e c y de mdtiplici segete \.irtutum sepefati domini nostri et preclari tutoris non solummodo suoru~u, quin immo omnium so invo~intium panca grana veridica reridicorum frrrtruni affirmationo comperh, ieiuno Sermone conscripta et collecta, memorie postororum transmittere cura\-imus. Veniam a te, o lector, esposco priuium, quod soloecisinis U ) et meo~~cismie ot viiitate dictionum auros tuas wlnero et inconsulto tibi obstrepo, deindo quod inorciclo) ot peccati tenebris obnubilatus, oro polluto hec sacra et mirandas virtutes ausus fuerim cnuncizre. VeUem, ut sinister et ut sum futurus eminus, dino- scerer inter greges hedorum, atque sacerdoto glorioso oranto iudex omnium sanctis angelis cdiccret : Cle~)iejis, 2~recios~cs !nost.' coilttder- na7is reglli, orat d precafitr. li.a~isfe,-fe Iiiolc liediinr ,)lilr& s