Wedel. Symbola ad Clementis Alexandrini stromatum librum VIII interpretandum. 1905

8/6/2019 Wedel. Symbola ad Clementis Alexandrini stromatum librum VIII interpretandum. 1905.

http://slidepdf.com/reader/full/wedel-symbola-ad-clementis-alexandrini-stromatum-librum-viii-interpretandum 1/60

WEDEL

SYMBOLA AD CLEMENTIS ALEXANDR^

INI STROMATUM LIBRUM VIII

INTERPRETANDUM

<&?.





Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/symbolaadclementOOwede





Syiliola afl Clementis Alexandrini

!t

Dissertatio inauguralis

qttam

ad summos in philosophia honores rite impetrandos

conseusu et auctoritate

amplissimi philosophorum ordinis

in

Alma Litterarum Universitate Friderica Guileima Berolinensi

scripsit

Christiana de Wedel

Berolinensis.

--****•$*-

Promotio solemnis habebitur die V. m. Augusti a. 1905.



Jtt

De dissertatioue iudicarunt:

U. de Wilamowitz-Moellendorff,H. D i e 1 s.

Typis expressit R. Wagner iun. — Vimariensis.



Hermamio Diels

IMalrico de Wilamowitz-Moellendorff





Olemens Alexandrinus qui per septem stromatum libros

fidei christianae coramendandae subsidia ex ethnicorum libris

quaerebat sul> finem ]. VII. pollicitus se refutaturum esse rd

xmo

e

EXXrjvo)v xal 'Iovdaicov imq egojueva fjjuv iyxXf)fjuxxa ita

non fecit quod promiserat, ut liber VIII. mere logicus vel

dialecticus excerptis Theodoteis et eclogis Propheticis exceptis

a stromatum consilio et indole videatur abhorrere. Arnimius

vir doctus 1. VIII. vel potius fragmentorum corpora quae hoc

nomine feruntur non ut Zahnius censuerat *) ex libro VIII.

Clementis perfecto ab alio homine excerpta sed a Clemente

ipso ex aliis et logicis et haereticis libris ad str. VIII. vel

alios conficiendos descripta ab amicis post mortem eius edita

esse probavit. 2)

Quae vero mere logica vel dialectica esse

videntur censuit „ex scholastica in dialecticam introductionc"

fluxisse, quia „a quaesita ceterorum stromateorum elegautia ac

varietate longe remota est arida huius introductiouis exilitas".

Xeque tamen omnia libri VIII. qui fertur in codiceMediceo-

Laurentiano plut. V. cod. III. eodem modo imperfecta sunt,

sed priorem partem esse elaboratam alteram nihil nisi excerpta

continere intellegere potest etiam qui neglegentius haec per-

legerit. Exordio amisso §§ 1 et 2 agitur de utilitate scienti-

ficae demonstrationis contra eristicos et scepticos, §§3— 8 de

ajiode&cog et ovtioyiouov, §§ 8—15 (356,23— 362, 12 Dind.)

de C^Tjy/fUTfoJ' et TTOofihii-idTCQv notionibus.

I. De excerptis quibus doctrina sceptica tractatur.

Quae sequuntur in codice Mediceo-Laurentiano plut. V.

cod. III. sic legenda sunt:

J) Forschimgen zur Geschichte des N.Tl. Cauona III 104— 130.

2) De VIII. Clementis stromateomm libro. Rostock 1894.



77)00? rovg IIvQQCoveiovg.1

) Eiye rp)]otv i) enoyi] flefiaiov

elvai /jLrjdev, dfjXov oti dcp' eavrijg doâjuev)] nocbrov dxvQOJoei

eavTYjv. i) toivvv didcooiv dXtfoeg ti elvai xal ov neQi ndvxoav

ecpexreov, i) evioTarai jurjdsv elvai dXt]i3eg Xeyovoa, xal dfjXov

on ovd' aim] TiQOTeQov dX)]&evoei. ijroi yaQ avTtj dXijftsvsi r)

ovx dXij&evei. dXX' el juev dXyfievei, didcootv dxovod xi elvai

dXijdeg, e! de jui] dXtjdevei, dXrjdi) dnoXeinet. aneQ dvelelv e/iov-

Xero. ev co yaQ yevdijg deixvvrai i) dvaiQovoa enoyj], ev

TovTCo rd dvaioovjLieva dXrjdij dsixvvrat, cbg 6 ovetQog 6 Xeycov

yevdelg elvai ndvrag rovg bveioovg. avrov ydo dvaioeTtx)) ovoa

tcov aXXcov yiyverai xvqojtixt). xal oXcog el eouv dX)]i9i]g dcp'

eavrfjg Tioirjoetai ri]v doyijv ovx dXXov nvbg ovoa enoyi] dXXJ

sairtrjg nQcTnov.

Haec omnia videntur excerpta quae Clemens ad refutandos

scepticos colligebat, quoniam § 1 huius libri ipse dicit se contra

eristicos pugnare. ITQog rovg IIvQocoveiovg inscriptionem esse

iudicavit Arnim o. c. p. 11, quam iuscriptionem non dubito

quin Clemens ex suo ingenio ut argumentum addiderit, quo

postea in libro perficiendo facilius et citius intellegeret ad quem

finem his excerptis uteretur. Neque enim illius contra scepticos

pugnantis libri titulum derivasse Clementem constat, quia non

ab initio scepticorum illam refutationem expiiabat, sed e medio

sua sumebat. Ante ea quae apud Clementem servantur contra

scepticos scripta in exemplo dictum fuisse necesse est, esse

qui omnino negarent veritatem quaerendam, sed probareut

iudicium suspendendum esse, quia nihil certi esset. Ex duabus

causis enoyj) refutatur, cum et fundamentum quo nititur, fiefiatov

eJvai /xtjdsv evertatur et demonstretur virum scepticum qui

eneyetv nos iubet suam doctrinam ad finem non persequi.

'EnoyJ] ipsa loqui fingitur proinde ac si nomen sectae scepticae

esset, quam apud alios scriptores semper vel ecpexuxovg vel

oxenrixovg vel JJvQQCoveiovg vel oxeytv nominatam inveniebam.

Sed cum dicitur ovx dXXov Ttvbg ovoa enoyt) apparet enoyjjv

propriam suam vim suspendendi iudicii habere. Quae cum ita

*) jtq. r. 77. sujqmotv 1) sjto/jj L: si, >] tprjolv >) snoyjj (supplenduin

ovTOjg sysi) Arnitu: sTys cprjoiv scripsi.



— 8 —

sint, duobna modia scriptor voce fato%r) utitur: modo doctrina

ephectica est, modo actio cohibendi iudicii.

Tum sie legitur: "Enetxa el xaxaXafifidvexat <">ti &v&QC0n6i

iaztv i) b*xi inifcei, drjXdg ioxt fir) inixoov.1) ncog bav xal ri/v

(in'/.'l

r efe xr)v djuqiioprjxrjoiv atpbeero negl ndvxcov ini%arv; ncos

b'av y.ui anexQtvexo ttooc rd iQCoxfj&iv ; ti6q\ y&Q avrov xov\ov

&fj9.6g iortv <>i'y. inexcov, vdl /u,r)v xal ano<patverat Sxt §ni%ei,

<> y.ui ei det nei&6/uevov avxdts rryoi ndvrcov inkyetv, negl avrijs

rrooTtoov t/)c ino%rjs e\p4£ojuev, etxe netoxiov avxfj eexe xai /n).

Voce thtetxa novuni excerptum incipere indicat, qnod sub-

ieetnin verhi xaxaXa/x^dvexai nou est eixoyi), qnoniam brjXos,

rreoi ndvxojv ?rrty(or, ovx ine%cov, nec&o/uevov snnt masculini

generis, sed 6 oxenxtx6s de quo antea nihil legebamus dictum.

Neqne dubito qnin Clemens ipse enetxa addiderit, qnod Wila-

mowitzius mihi suppeditabat.

Eodem modo ac Sextus 2) et Diogenes 3

) Laertius scriptor

forma media xaxaka/X[iaveodai utitur, qui tamen praeter xara-

/.a/ifiaveoftai etiam xaxakafifldveiv adhibent.

Eiusdem scriptoris haec dno fragmenta tam arte coniuncta

mihi videntur, quamquam color dicendi differt aliquo modo.

In altero enim fragmento quaestiones acriores anaphoras con-

tinentes (ncbg b'av xai) leguntur, et multo alaerins scribitur,

pro enox/] qnae antea verbafecit vir sceptieus inducitur,

scpei-ofxev legimus, cum antea numquam prima persona pluralis

adhibeatur, denique scriptor amat dfjkog eijut (antea dijhov oxt)

et tenninis technicis anoqaiveodai, xaxala/iftdveoOai uti. Potest

autem unus scriptor et imprimis qui refutet vario genere dieeudi

uti et doctius argumenta logica proferre et alacrius virum

scepticum ipsum aggredi. Aristocles quoque vir peripateticus

saeculi secundi p. Chr. n. in scepticis refutandis saepe eademargumenta novis formis usus profert.

4) Immo quod duo frag-

menta certe sunt adinvat unius scriptoris esse, neqne enim

*) /o) htexsiv L: /u/ ejvexoov eorr. Wilauiowitz. — 2) Sext. Emp.

editionis Bekkerianae p. 255,11; 256,14.16.20; 257,22.24.25; 280,

26.28.29; 332,23; 362,6; 427,9; 595,18. — 3) Diog. L. IX 102. —

4) cf. Euseb. praep. ev. XIV 18. 8. 9 et XIV 18, 21.

1*



— 4 —

scimus quam multa iuterposita fuerint, et quo maiorem con-

stituimus lacunam eo verisimilius est aliud dicendi genus.

Quod cuius sit, utrum exemplaris an excerptoris, inde divinari

potest quod val jurjv a Clemente ipso maxime amatur.

"Eti el tovto amo eoTt to aXrjdeg to juij eldevat t6 aXrjdeg,

ovde rrjv dgytjv aXrjft&Q ti Jiag exeivov didoTat. et de xal tovto

djxcpto^rjTYjotfxov egei to dyvoelv TaXrjfieg, ev avTco tovtco didoootv

elvat to dXrj&eg yvojgtptov, ev co xr\v Jiegl avTov enoyrjv cpaiverat

jur) fieftatajv.

Vocem ert Clementi tribuo; neque vero multum ab alterius

fragmenti sententia abhorret hoc, quoniam ipsum.quoque virum

scepticum non neglegit (ixeivov), neque alio est genere dicendi,

cum eget = (p)]oi eodem modo atque val juijv Clementem ipsum

prodat. 1

)

Tum quae sequuntur:

atgeoig eort ngooxXtotg doyjuaTwv Jj , wg Ttveg , jigooxXtotg

doyjuaot jioXXolg dxoXovdiav Jigog dXXrjXa xat to. cpatvojueva

jiegteyovot2) Jigog to ev t,rjv ovvTeivovoa. xat zo juev doyjua

eoTt xaTaXrjxpig rtg Xôytxrj, xaTaXrjijng de e^tg xat ovyxaxadeotg

Ttjg dtavoiag, neque cum antecedentibus cohaerent neque inter

se. Clemens in suum usum descripsit definitiones atgeoeojg

et boyjxaTog, quibus ad refutandos scepticos uteretur, ut

demonstraret eos neque sectam neque dogmata habere. Utrum

hae defmitiones ex eodem contra scepticos libro scripto sint

necne, diiudicari non potest, quia ordine nullo certo allatae

sunt, quamquam verisimilius est Clementem non plures libros

inspexisse ad refutandos scepticos. Sed tantum abest, ut non

possint esse sumptae e libro scepticorum ipsorum, quamquam

solae eae defmitiones leguntur quae scepticis non faveant,

quem dilectum nescio an Clemens ipse fecerit ex pluribus, ut

verisimile sit eas iam antea in exemplo sceptico fuisse, cum

etiam in aliis libris scepticis tales reperiautur. Priusquam autem

non redarguamur, ex eodem contra scepticos libro scripto fluxisse

hae censendae suut nobis.

*) conferas velim indicem Clementis eclitionis Dindorfianae vol. III.

2) neQie%ovoa L: corr. Pott.



Tum novum excerptum incipit:

nv itdvov ot e</ ty.Tiy.iu n)JA xat TlSg <)>>• unTiyng kv Tiniv

§jti%eiv etoyfrev ijxot naad yvajjurjg dcr&eveiav >)

nagd noa-yfxdzojv dodtpeiav r) naoa zi]v tojv Xdyojv looofteveiav.

Al zojv CrjtrjoEQjv Mcpodoi xat d<jy<d neo\ tavxa yjV t&v kdyojv tooo&iveiav in ipso fine str. VIII

exstare testatur cod. Mus. Brit. M>. Add. 14,533, unde intellegi

potest di tojv £t]Tr}oea)v — eioiv verba non subscriptionem esse

sed inscriptionem sequentium. Quod etiam ex codice L ap-

parere docet Staehelin in praefatioue sua Clementinae editionis

p. XLI.

>jsj 17— 21 de definitionibus et partionibus agunt, §22

ad iudicium suspendendum relabitur, £§ 23 et 24 sunt de cate-

goriis, §§ 25—33 de causis scriptae. Quae paragraphi inscrip-

tione et subscriptione praeditae sunt, cum Staehelin 1. c. etiam

post § 33 eadem verba eloiv omisso adscripta esse testetur,

quae antecedunt £ 17. Quibus verbis quasi inclusae a ceteris

ita segregatae videntur, ut nihil iis commune sit cum illis.

At tameu videbimus hiatum qui superari non possit minime

dehiscere. Xeque enim S§ 17—21 ab illius „introductionis"

indole abhorret, neque verisimile est Clementem plures tali

consilio libros conscriptos expilasse.

Sed ut in iudicii suspendendi ratione diutius verser, mihi

liceat £ 22 hic describere. Td nonjrtxd rfjg eno%ijs ahta dvo

eouv tol dvcoTdrco , ev fikv to ttoXvtqottov xal cioTaTov rfjg

dv$oco7Tivt]Q yvc6jii)]g, otteq yevvijTtxbv elvai necpvxev Tfjg dia-

qicoviag iJToi Tfjg dXXfjXcov ttqos dXXfjXovg >j rfjg eavrcbv nobg

eavrovg, devreoov de fj ev rotg ovot dtacpcovia, fj xat eixoTCog

efinoojTixij xafteoTtjxe rfjg enoyfjg. firjxe yaQ ndoatg rafg

cpavTaoiaig moreveiv dvinjfievTeg dtd tIjv ttdyijv , ptfjTe ndoatg

dmoTeJv did to xal tijv Xeyovoav ndoag dnioTovg vndoyetv eq~

dnaocov ovoav ovftneoiyodcpeodat ndoatg, tojTe xiol juev ntoTeveiv,

Ttol de dnioTeJv did trjv looTijTa, xcnfjydijuev elg enoyfjv. tov-

tcov de avTCov tcov doyixondTcov rfjg enoyfjg to ftev dfieflaiov



— 6 —

xf/g btavoiag yevvtqxtxov eoxt dtacpojviag, f) de Siacpcovia jiqoo-

e%eg cCfxtov xfjg ejioyf/g, odev Jih]Qr]g /uev 6 /3iog dtxaoxr/Qiojv

xe xa\ (jovXevxr/Qtojv xal exxh/otdjv xal xadoXov xfjg jieQi

xd Xeyo/xeva dyadd xal xaxd ozdoewg *), cxjxeQ f/jioQr/juevr/g eoxl

btavoiag xal JiQog xr)v xcbv dvxtxet/uevojv JiQay/udxojv iooo&e-

veiav2) txexoxla'Qovoi]g xex/uf/Qta. nh]Qeig 6' al df/xat xcTjv

jjtfiMojv xai al ovvxdfetg xal cxl JiQayjuaxetat xcov btacpojvovvxojv

ev xotg boyptcxot xal Jiejieixchcov eavxovg xr)v ev xolg ovotv

dXr]detav ytyvojoxeiv.

Non de scepticis agitur, sed de iudicio suspeudeudo, cuius

duae causae enuuierantur supretnae, mutabilitas raeutis huraanae

quae dissensionera et inter singulos homines et iu anirao unius-

cuiusque efficit, atque rerura discrepantiae, quae nos neque

omnibus visis credere neque omnibus diffidere neque aliis cre-

dere aliis diffidere concedunt.

Non iure Aruimio offensioni est vox xd ovxa, cum non

„pro phantasiis" dicta sit, sed cpavxaoiatsunt

impressiones

XOJV OVXOJV.

In describenda hominum dissensione codices adhibent:

i]jioQr]uevr]g eoxt dtavoiag xal jiQog xf]v xojv dvxixei/uevcov jiqo-

y/udxajv eig dodevetav /uexoxka£ovoi]g xex/xf/Qta, quae sensu

careut. Potterus ut ea emendaret nos delere iubet xi)v ante

xcJjv drxtxet/uevojv et sic vertit: „quae sunt indicia mentis

dubiae quaeque prae rerum inter se repugnantia ob infirrai-

tatem claudicat." Sed „ob infirmitatem" verba graeca eig dof)e-

vetav nullo modo verti possunt. Equidem neque tfjv deleto

vertere possum neque eig deleto, ut vult Lowth, contenta sura,

quainquam artem grammaticam non laedit illa lectio: „Suut

indicia mentis dubiae quaeque propter infirmitatem rerum inter

se repuguantium claudicat." Sed nescio cur vereatur infirmi-

tatem, potius dodcpetav vel ut ego ex eig do&evetav coniciebam

iooofievetav.3) Eig enim et io facillirae rautari poteraut, et

iooodeveia jiQay/xdxojv valde timenda erat. Sic verto: „indicia

sunt mentis dubiae quaeque ob paria momenta rerum inter

x) aiqkotojq L: corr. Wilamowitz. — 2

) e*s aodivtiav L: loooftivttav

correxi. — 3) Iam dudum postquam hanc coniecturam feci, etiam

Heysium ita coniecisse docuit Stahlin p. LXXXI.



— 7 —

sc repugnantium qlaudical atque delitescuV Nihil aliud mu-

tanduin est ni.-i u in tinua itirttur iaort ifirnur, qU0(] D6T-

facile e-t.

In hac paragrapho 11 Wilaniowit/iu.s praeceptor meus

mihi suppeditavit pou oecesse esse illud y.uTt)yit,jiitr sls bwrqv

olere vinun scepticum, ut vult Ainimius, sed Clementem ipaum,

non quo ipse esset IIvQQOJtV€t6s t '-~. sed (juod in nonnullis

rebus iudiciuin suspendit. Mihi quoque videtur Clemens hic

ca. quae antea § 10 legebamus in scepticorum refutatione ov

iioror ol ?<i extlXOl dkkd xal nuq doyfiaxmbq i'v Tioir ijiiytir

tiinittr iJToi nuou yriottt/* doitivtiur t) ttuou rrouytiuTotr dou-

</ nur i) nuod Tt/r Tihr Aoytor looodiveiav, copiosius exponere,

ut in stromate VIII. perficiendo demonstret, opus esse deum

veritatem nobis pateiacere, cum et animorum infirmitate et

rcrum obscuritate ad i.ioyi/v ducanmr et irroyi/ philosophiae

iundamento careat. Clementis verba sunt, doctrina est sceptica

trita. Xain Aenesidemusx

) quoque duas causas supremas iu-

dicii suspendeudi afferebat, mentem humanam infirmam et

rerum obscuritatem , e quibus decem illi tqotioi oriuntur et

porro ijioyij. Xeque minus Sexti'2) xcov tqojicov series eadem

ratione instituta est, quouiam si accuratius decem eius causas

perlegimus invenimus (I) 1.— 4. e mente humaua (II) 5.— 10.

e rebus, (1) 5.— 9. e perspicuis (2) 10. e non perspicuis sumptas

esse. Diogenes Laertius^) IX 87 iisdem causis utitur, sed ea

quae e perspicuis rebus sumuntur postponit.

') Arnim. Quellenstudien zu Philo von Alexandria 59—70. Philo

de ebrietate M I 383. — 2) Sext. Emp. P. H. I 38. Quod de tribus

causis dicit, Sextus lapsus est; equidem non intellego quid voluerit.

— 3) Neque vero Diogeni ipsi tribuo tam falso sua composuisse ut

cum Favorini et Sexti tropis suos conferret: tov evaxov /seil. Tgd.-rov/

a(icoc>Tvog oySoov, ~et;TOs 8i xai Aivt/oidt/uog 8exutov. d/j.d xai rdv 8fxa-

.tov He$tos oydoov cptjot , <Pajico()Tvog 8i ivazov. In singulis Touxoig coni-

parandis intellegimus Sextum non nonum Diogenis (6 rragd to s»6eke%k%

i) £,evov i) ojtdviov), sed quintum (6 jiagd tu? uycoydc; xai Tovg vd/iovg . . .),

deeimum (6 .-ragd Tug uycoydg xai td i'd>/ xai Tol-g vd/iovg . . .) nominasse,

et cum re vera decimus Diogenis (6 xatd ri]v jigdg ci/./.a ovii(y'/.)/oo) sit

octavus Sexti (6 ujto zqJB ngdg n/, culpam huius erroris non Diogeni

ipsi tribuo sed scribae alicui, qui pro rdv evaiov <Pa(icogTrog oydoov, tov



Et eodern modo bipartitae sunt eausae enoyfjg in Clementis

§ 16 (I) yvo')juijg dofteveta (II) 1. ngayjuaToyv dodcpeta 2. X6yo)v

looodeveta.

Cum etiam apud alios scriptores definitioues notionum

atgeoeo)g et boyjuarog reperiantur, eas comparatura sum cum

Clementiui auctoris doctrina, ut iuquiram, unde ille hauserit

sua. Clern. str. VIII 16 atgeoig eon ngooxXtotg boyjudran',

r) &g Tiveg, ngooxXtotg boyjuaot noXXoig dxoXovdiav ngbg

aXXijXa xat tol cpatvojueva negteyovoiv 1) ngbg to ev t,f)v ovvtei-

vovoa.

Sext. Emp. P. H. I 16 Ei juev Tig atgeotv elvai Xeyet ngoa-

xXtotv boyjuaot noXXoig dxoXovftiav eyovotv ngbg dXXijXd Te xal

cpatvojueva xat Xeyet doyjua tivi dbfjXo) ovyxarddeotv, cpfjoojuev

juij eyetv algeotv. el be ng atgeotv elvai cpdoxet ttjv Xoyq) tivI

xard to cpatvojuevov dxoXovdovoav dyo)yijv exeivov tov Xoyov

chg eon ogdcog boxeiv t,f)v vnobetxvvovTog .... atgeoiv cpajuev

eyetv.

Diog. L. I 19 'Evtoi be xaTa ti juev atgeotv elvai cpaoiv amrjv

xard n be ov. boxei juev ydg atgeotg eivat, atgeotv be Xeyojuev

tijv Xoyco rtvl xard to cpatvojuevov dxoXovfiovoav r) boxovoav

dxoXovdeiv (dyo)yf)v). xad' b evXoyoog dv atgeotv rijv Zxenrt-

xijv xaXovuev. el be atgeotv vooijuev ngooxXtotv boyjuaotv dxo-

Xov&iav eyovotv ovxh' dv ngooayogevotTO atgeotg. ov ydg eyet

SoyjuaTa.

Pseudogal. hist. phil. 7 Tijv algeoiv vnoXaju(3dvovoi nveg

elgfjodat rgtywg, xotvdog xat Ibioog xal tbtairaTa. xotvcbg juev

ttjv Ttvi ngdyiian tcov xard tov pMov ovyxarddeotv, Ibicog be

rijv ev xeyvij, IbtahaTa be rijv ev cptXooocpicx. xar' evvotav be

xr\v atgeotv elvat ngooxXtotv boyjuaTO)v noXXG)v ngbg dXXijXa

ovjucpo)va)v2) ngbg ev TeXog dvatpegovrcov.

6e 1 Ze^xog xal Alveoldrjfxog bexaxov . . . legebat xbv be [e] Se^xog . . .

et verba xbv be quae sensu carebant oniittebat. Incommode accidit

quod Favorini toojxoi conferri non possunt.

') xetneyovoa L: corr. Pott. — 2)post ovfiywvov (sic) add. elvai A:

ovoav (e coni.)B: >/ Usener: elvai e verbis paulo ante lectis falso repe-

titum deleo collatis Pseudogaleni def. med. Kiibn XIX p. 352 v. 15

et Clem. str. VIII 16. 924 P.



— —

Pseudogal. def. med. L2 atgeole 1) iort nXrpôvs

%) boypuixayv

7to6oxXlOlSz) Tiyviy.i7>~ ovvtStay invinv'*) *'W A/ ' m- t//.o,- /'/or-

nn)' W/>' dya<poodv. i) oirrojg' aToeoig ioxt ovoxrjfia doyjudzatv

dbeoXov&otfvxojv &XXt)Xois tt xa\ t<>7^ tpaivoiuvot^ T)') voni~on>'-

vidv AxoXov&etv. dvvatxo dk nr r*s xa< ofhojs ebzeXv aToeoig

iott ovyxaxd&eoig nXei&vaw doyfidxojv &XXtfXoig xal toT^ ipaivo-

/uivois oy.o/.oritorvTiov i) voiii~<>invinv <\y.o'/.orih7v. ehoioxexat

<)i y.iu wiovros ti^ 8qos' aTjoeois ioxt ngdoxXiois nXiq&ovs

doy/udTow dxoXov&lav tyovTiov iavrots xal tois niaivo/uevois.

i) ovxojs' aTqeols iott nodoxXiois emnXtffiet

boypudxoxvdxoXov-

ihnv tyovTtnv nodg SXXrjXa eq^ §v ziXos-

Utrum sceptici pro secta haberi possent necne, valde

disputatum esse apparet ex Aristoclis verbisG), qui duas de hac

re sententias sibi cognitas repudiat, cum et scepticos sectam

philosophiae et doctriuam rationem aliquam sequentem esse

neget neque philosophiae nomeu iis tribuat. Aristocles igitur

cum Sexto Empirico et Diogene Laertio haec duo scepti-

corum nomiua aigeois et dyatyr) Xoyeov communia habet.

Aristocles Sextum aetate autecedit 7

), qui tam brevibus

verbis has duas definitiones tangit, ut constet eum illas neque

ipsum invenisse neque primum collegisse.

') ti ioTtv aiQsoig eod. Paris. suppl. gr. 446 s. XI, cuius varias lectiones

Dielesius mihi suppeditavit. — "-) ioztv .-rhjOt) cod. Paris. suppl. gr. 446. —3) .-rgoay././jOfi cod. Pari.s. suppl. gr. 446. — *) owxexaypevr) eqj

1

kv zelog

T>/v dva</ onuv 'ynvT«>v cod. Paris. suppl. gr. 446. — ') i/ — -Too, a/.h)).a

io?" ev xeXog om. cod. Paris. suppl. gr. 446. — 6j Euseb. praep. ev. XIV

18, 29: on /ikv orv ri/v TOiaVTfjv, eirs aigeotv ehe dyor/i/v Xoyarv etxe omj

xai o.tojg it)i/.et rtg y.a/.eTv arri/v ovdeig av ev tpQOvdrv dgdijv etvat tf>air)

dfjkov. — ~) Zeller, Gesch. d. gr. Phil. III 1 p. 785 et 686. Alexander

Aphrodisiensis Septimio Severo imperatore (193—211) docebat. Aristocles

praeceptor circiter 30 annis maior fuit, ut circa annum 180 eum floru-

isse putem nisi forte iam prius. Sexti Empirici Zeller, Gesch. d.

gr. Phil. III 2 p. 10 docet Galenum mentionem non facere, qui circiter

anno 200 mortuus peroiultos scepticos nominat. Unde apparet Sextum

ante annum 200 ut scriptorem non inclaruisse. Quod Vollgraff, Revue

de Philologie 1902 p. 201 contendebat Sextum 115—135 docuisse minime

mihi persuasit. ut crederem, cum et tot philosophos scepticos iisdem

nominibus, variis patriis allatis medicos siguificare et Marc. Ant. ets

eavxov I 9: to y.aTah/xTiy.oig xai dbo> iSsvgezty.ov ze y.ai Tay.xiy.ov zdrv sig



— 10 —

Sextus autern ex Aristoclis verbis sua non sumpsit, quia

multo plus quam ille adfert, neque alio loco probatur eum

Aristoclera expilasse. Sed Diogenes ille e Sexto vel scriptore

simillirao vel qui Sexti verba aliquantum mutabat pendere

raihi videtur.

Apud Sextura invenimus duas sententias et defraitiones

vocis atQeoecog , alteram quae scepticos sectam non nominat,

alteram quae nominat ut Sextus ipse, quae simillimae apud

Diogenem mutato ordine inveniuntur. Diogenes non plura ad-

dit nisi t) boxovoav dxolovdelv,quod quideni ipse vel eius

auctor addidisse potest qui monere volebat non omnes sectas

re vera Xoyov xtvd sequi, sed breviora reddit omissis verbis

jzoXXoTg, Jigog aXh}ha xe xat cfatvojiieva, xal Xeyei doyjua xivl

dbijXco ovyxaxd&eoiv neglecta explicatioue vocis Xoycov dycoyijg.

Diogenes 1) nominat decem sectas philosophiae ethicae et

dicit Hippobotum novem enumerasse.

Diogenis: Hippoboti:

Axadrjjuaixtf AxadrjjuaXx/]

KvQrjvaXxr) KvQiqvaXxr)

'HXtaxrj —Meyaoixrj Meyaoixr'}

Kvvixrj —'Eqexqix)'} 'Eqexqix?'}

Aialexxix}'} —IJeQiJiaxrjxtxi] HeQtnaxrjxtxt]

Zxcotxr} ^xcoixf}

'EmxovQetog 'EmxovQetog

— AvvtxeQetog

SeodcbQeiog

Tum Diogenes vel is quem expilabat nominatim enuraerat

tres prioris seriei sectas quas in altera non exstare videbat „ovxe

xrjv Kvvtxrjv ovxe 'HXtaxtjv ovxe AtaXexxtxtjv". Tum mente

supplendum est: cur Hippobotus has non sectas nominaverit

piov avayxaicov Soyjidzojv de philosopho soeptico dici necesse esset, cpiod

fieri nequit.

}

) cf. v. AVilamowitz, Hermes 34 p. 629,



— 11 —

mirum est, sed aon < m«>« 1 Pyrrbapios silentio praeteribat, (jui-

bu-; plurimi id aomen tribuere nolueruat i ain scriptor a<l

illas Sexti similes sententias se confert; Sextus scepticos mo<l<>

sectam appellat modo non appellat, sed claris varbie oon dicit,

utra definitione utendum sit, quamqnam e t<»t<> illius opere

elucet eura sectam, id est Idycov &ya)yqv, sccpticos puta— <.

Diogenis auctor certis verbis scepticos sectam uominat. Dio-

geni ipsi neque eomparationem seriei ])hilosopharum sectarum

oeque compositionem duarum definitionuml

) tribuo, sed eidem

auctori, quo Diogenes usus etiam IX 87 roonovg $xo%fl£ vari-

orum philosophorum confert. Cum praeterea intellegamus e

libro IX. Diogenem a Sexto longe discedere (de <|iiil>us postea),

scimus Sextum eius auctorem uon fuisse; Sextum non ex

Aristocle pendere antea probavi. Stemma hoc facio:

s^xtus|

^~~- Aristocles

vjtoftvq/ia t

Diogeues:

x est liber qui illas duas sententias, num essent sceptici

secta, primus componebat aut a viro sceptico aut a scriptore

contra scepticos pugnante confectus. Verisimilius est virum

scepticum hoc fecisse, ut defenderet scepticos ab iis qui neque

philosophiae neque sectae nomen iis tribuebant. 'Yjiojavrjjua.

est liber scepticus qui Sexti sententias aliquantum mutabat

et (Diog. L. IX 87) Sexti rgojiovg eôx>]Q cum Favorinianis et

suis et (Diog. L. I 19) seriem decem sectarum cum Hippoboti

serie conferebat.

Prior Sexti definitio paene eadem est atque Clementina

altera, sed cum auctor Clementinus plura adferat noog ro ev £>)r

ovvreivovoa quae non Clemens ipse ex suo ingenio addebat,

praesertim autem cum antea in § 16 Clementis str. VIH inter-

') eviot d'e xard ri fiep atoeoiv eivai qaoiv avrijV, xard rt b ov.



— 12 —

pretauda intellexerimus Clementiuas illas definitiones quae inter

fragrnenta contra scepticos scripta leguntur, e libro tali indole

praedito fluxisse, neque Clementem e Sexto, nequeClementis

auctorem et Sextum ex eodem fonte hausisse censeo, sed Sexti

fontem, dico illum librnm x, esse scepticum, Clementis auctorem

contra scepticos pugnavisse. At tamen aliquo modo cognati

videntur, cum similes definitiones adferant. Verisimillimum est

utrumque in exemplari suo plures aiQeoecog definitiones legisse,

non modo duas. Neque vero omnes descripsit Clemeutinus

ille auctor, sed quibus demonstrare posset scepticos omninosectam non esse, ut fieri possit ut praeter alias etiam eam

definitionem cognoverit, quae scepticos Xoycov dycoyrjv uomi-

nabat. Sexti fons x ex eodem libro, quem y nomino et qui plures

definitiones adferebat, elegit quibus contenderet scepticos sectam

esse et non esse, quod philosophi sceptici est, cui omnes res

incertae sunt.

Sed quid sibi vult illa prior definitio Clementina nQooxXioig

boy/xdxoivt Probare videtur Clementis auctorem non ex libro

hausisse qui ut x duas tantum definitiones continebat, sed ex

tali qui plures habebat. Illa verba Clementina cog xiveg non

Clementi qui certe non plures libros ad has definitiones com-

ponendas conferebat, sed eius auctori tribuo qui non ipse

definitiones inveniebat, sed ex aliis colligebat, ut scepticos

refutaret.

Nullo alio loco invenitur definitio tam brevis nQooxXioig

doy/idrojv, quae quidem simplicissima forma alterius definitionis

aioeoecog esse videtur, cum illa nQooxXioig doyjuaoi noXXolg

dxoXovdiav eyovoiv TtQog aXX^jX.a y.al id cpaivo/ieva nihil aliud

faciat nisi ut eam explicet. Sed cur et noooxXioig doy/idrcov

et xiQooxXioig boy/uaoi legimus? noooxXuoig est inclinatio animi

ad aliquam rem, ita ut noooxXioig doy/uaot dicentes sub voce

jTQooxXiotg verbum jiQooxXiveiv doy/uaoi audiamus, cum jtqoo-

xXioig doy/idrcov nomen substantivum sit, neque vis verbi

seutiatur. Neque vero nodoxXioig doy/udrojv est lapsus scribae,

cum etiam Pseudogaleni historia philosopha et definitiones

medicae eodem casu utantur; at tameu deterius est et poste-

riorem auctorem olet.



— 13 —

Nunc Aristocle, Sexto, Diogene, Clemente collatie Btemma

feciam

:

y

Clementis auctor/--^' ~~~"~~^

x liber Bcepticus

Clemens ' Sextus ^v Aristoclee

bnd/XVTjfia—

Diogenes

Clementis auctorem, ut Bcepticos refutaret, Sextum, ut

defenderet, eodem libro usos esse conicio; de indole libri v

Iam accuratius disserere non possum.

Auctor Clementinus et cum Pseudogaleui historia philo-

sopha et cum Sexto aliquo modo cognatus esse videtur,

qui uterque de fine aigeoewg dicit. Quamquam Sextus illum

finem ad alteram aigeoewg definitionem addit x), Pseudo-

galeni historia philosopha a) et Clemens 3) ad alteram.

Sextus finem Xoyov dicit to bgdolg £rjv, Clemens nQoaxXUjeoig

fiuem rb ev £tjv, Pseudogalenus finem non nominat; sed

Boyfwxa ovjuqpayva ngbg er zeXog avacpEQOvta non sunt dogmata

quae mutuo se consecuta ad unum finem logicum feruntur,

potius quae mutuo se consecuta ad unum fiuem ethicum id

est unam rationem se gerendi tendunt. Finis logicus vel ratio

graece esset loyog (n:gbg eva koyov dvaa eQOvxa).*)

Sed quo modo Pseudogalenus cum stemmate coniuugitur?

Etiamne hic ut Clementis auctor et Sexti e libro y pendet?

Primum luee clarius est, Pseudogaleni historiae philosophae

fontem nondum illas definitiones attulisse, ut de scepticis

J

) tijv Xaytp ztvi xaxd zd <patv6fievov dxoXovvovaav dyoyyrfv htetvov

zov loyov (o; fotiv oqvibg ooxeiv £i)v vnodeixvvovroq (tov oodwg iii/ udvovy.dT aQerrjv Xaftf3avoftevov <</./.' dtpeXeoxeQOv) xai eni to fazs%etv dvvaovox

dtaxeivovxog .... — 2) t!jv atQeoiv etvai nQooxXtotv doyftdxoyv noXXmv npoo.

aXXrfXa ovftq atvtov tiqoq ev zeXos dvatpeQovxoiv. — 3) ngdastXusts doyftaot

noXXoig dxoXov&iav tiqoq aXXr/Xa xai za tpatvofjteva neoieyovoi noog to ev

gtjv owxeivovoa. — 4i Sext. Emp. P. H. I 25 zeXog esse dicit: to ov %o\qiv

ndvxa nQaxzexat i) &eojQeVzai, avxo 8e ovdevos evexa, i) to eojaxov zarv

ooexrtbv.



— 14 —

diceret, sed ut notionem algeoeojg inter alias statueret. Quod

nisi ita esset, non iuter quattuor sectas philosophiae etiam

scepticos uumerasset. Mihi quidem videntur sumptae e pro-

oemio historiae philosophae alicuius, in quo libro de variis

sectis dicebatur, quo modo etiam Diogenis liber constitutus est.1

)

Deinde Pseudogalenus nos docet fontem suum definitiones

saepe non singulas dedisse, sed cum complures tum saepissime

sic divisas: rgiycog, xoivojg, idiojg, idtaiTara 2)quae forma divi-

sionis etiam apud Sextum Empiricum nobis occurrit.3) Sextum

et Pseudogalenum eundem librum et

eumstoicum in

manibushabuisse probavit Diels. 4

)

Sed cum constet Sextum et Pseudogalenum libro stoico

usos esse, Sextum et Aristoclem libro qui de scepticis agebat,

sequitur ut Sexto et liber stoicus et scepticus in manibus fuerit.

Pseudogaleni, Sexti, Clementiui auctoris cognationem iam ani-

madvertimus, cum de fine aigeoeoig dicant, Clemeutiui auctoris et

Pseudogaleni ex usu grammatico (jiQooy.liotg doyjtiaTOJv). Undeapparet Pseudogalenum et Ciementis auctorem ex uno eodem-

que fonte stoico hausisse quo etiam Sextus usus stoica illa

inserebat scepticis, et librum y quem antea certis lineamentis

circumscribere non poteramus, stoicum esse.

y liber stoicus

Clement. auct

Clemens

x liber scepticus

Aristocles

\!jiof(v>jfta

Diogenes

Definitioues medicas Pseudogaleni ex aliis libris exscriptas

esse profitetur scriptor ipse (Kiihn XIX 347). Definitionum quae

x) cf. Diels Doxogr. p. 72 et 79 unde apparet et Arii Didyini

librum prooemio de philosopbia dicente praeditum fuisse et libros

TTsgl aiQeoswr inscriptos non semper temporum ratione compositos etiam

dogmata complexos esse. — 2) cf. Diels Doxogr. p. 605, 2 et 606, 10. —

3) Sext. Emp. P. H. II 15. — *) Diels Doxogr. p. 252.



— 15 —

hic allatae Mint prima el quinta paene eaedem sunt ac Pseudb-

gal. hist. phil. 7, quarta simillima alteri Clementis el priori

S\ti, secunda et tertia alteri Diogenie Laertii.

Bcriptor definitiOnum medicarum neque illas dnas de secta

sceptica serrtentias quas et Aristocles et Sextus et Dfogenes

adferunl cognovit oeque illain Clementittam priorem definhio-

iifin simpliciorem nQoaxkiaig doyfi&taiv, ita ut neque e x neque

e v libris hauriret. Sed videntur complures Iibri qui defini-

tiones philosophiae continerent exstitisse; ne<|iie enini fieri non

potest, ut illi fibri «|iii ftSQt alQ&ttecov mscribuntur initio vim

vocis alQS&scog constituerint.1) Nec solum lii libri qui doc-

trinam sectarum tractabant velut Galeni 71sq\ aiQiasayv sed

etiam qui temporum vel generis plulosophandi ratione com-

positi erant ut Hippobdti 2) de vi vocis dlQsasang praefati esse

possunt.

lllud Platonis Definit. 413 B: aiQsatg SaxlfMdta 6glh) cum

his aliis definitionibus certe non cohaeret.

Neque minus quae adfert Elias in Cidtegorffs3) atQsak

sativ hvdQcbv d\o~teia)v &6g"a jzgbg fisv iavrovg avfxa mrovvTOjr

jioog de a/J.ovg dtatpojvovVtcov cum his nihil commune habent.

Iam quaestione de definitionibus aioeoeoig vocis confecta

iuvenimus quattuor novos Kbros, quos brevibus verbis descri-

bere mihi liceat.

1.e

Yx6inn)uo quod nominabam est liber scepticus, qui

Sexti seutentiis usus nonnulla et ea gravissima ut xQonovg

?rroyi~^ mutabat, Sexti cum Favorini doctrinam, seriem decem

sectarum cum Hippoboti serie conferebat.

2. Clementini auctoris definitiones inter fragmenta contra

scepticos scripta servatas scriptoris qui cum scepticis pugnat

esse verisimile est.

3. Liber quem x appellavi primus illas duas sententias,

num sit secta schola scepticorum, composuit. Quas sententias

quae dicunt scepticos dogmata et habere sectam et non habere

a viro sceptico confectas esse ceusere aptissimum est, cum

*) cf. Diels Doxogr. p. 72 et 79. — 2) cf. Diog. L. I 20. — 3

j Comment.

Arist. XVIII 1 p. 108, 21 ed. Ad. Busse.



— 16 —

sceptici dicant res et esse et non esse. Xisi fallor hic vir

scepticus fuit Aenesidemus. Vir enim praeclarus hoc fecit,

cum et Aristocles et Sextus eum sequantur. Aristocles pos-

tremo Aenesidemo nominato illas duas sententias profert neque

alium virum scepticum Aenesidemi successorem nominat, unde

verisimile est eam quaestionem, num sint sceptici secta necne,

ab Aenesidemo institutam esse, qui in primo IIvQQcovdcov libro

de discrimine Scepticorum et Academicorum contendebat et

contra Academicos ut contra dogmaticos pugnabat. In quo

discrimine explicando non dubito, quin necesse fuerit Aenesi-

demum, cum negaret scepticos ullo dogmate uti *), definitionem

non solum dogmatis afferre sed etiam sectae, quam communi

sensu nominandam esse scepticos negabat, sed nihil aliud nisi

doctrinam aliquam quae rationem sequeretur. Neque enim mihi

videtur his definitionibus responderi dogmaticis philosophis

scepticos accusantibus, quod secta non essent, cum illi potius

dicerent eos omnino philosophia carere 2); quamquam a viro

sceptico dictum esse se neque ulli philosophiae sectae ad-

scriptum esse neque propriam sequi sectam aptissimum mihi

videtur. Quem virum Aenesidemum fuisse probare mihi etiam

inde liceat, quod inter Aenesidemi verba servata numquam

reperitur vox aloeoig ox£Jitix>]z), sed f/ oy.emryJ] ayayyr}.*)

Unde apparet eum has definitiones bipertitas iam cognovisse

et ipsum primum invenisse, ut discrimen scepticorum et dog-

maticorum clarius redderet. Aenesidemi scriptis Sextum usum

esse iam constabat, nunc Aristoclem quoque ea cognovisse

intellegimus.

4. Liber quem y nominabam plures definitiones unius-

cuiusque notionis afferebat saepe sic divisas : TQiycog, y.otvcog,

iduog, IdiaaaTa, historia philosopha vel historia sectarum erat

eaque stoica.

l) cf. Phot. eod. 212 ed. Bek. p. 169 b. 41. — °-) cf. Aristocl. Euseb.

praep. ev. XIV 18,29. — 3) Phot. cod. 212 p. 169 b. 23 et a Photio ipso

vox aiosoig adhibita esse potest et aV.og sermone graeeo saepe non

accurate seeuudum artem logicam jôuitur. — 4) Sext. Emp. P. H. I 210.



— 17 —

Pergft Clemenfl definitionem dogmatie vocie dare quae

ntque uiia earum eel quaa Seatua E. P. H. I 1;> adiert neque

ile dogmate scepticorum agit. Sed caveamus ae abliviseamnrbrevissima excerpta <—

.

Ut antea definitiones aigidecoe vocia nunc doy/iaios de-

scrrptura sum: Clem. ^tr. VIII 16. x)v rtvt Trgdyftan zcbv xurd rdg imoxrjfxas

Ztjrnviiivmv adrjXaJV nvyy.nrdihniv. I U> y.)

z) ivegyeiu .-rgdy/xazog ovy-

xuuifteotg*), tbicog be {>) Xoycp)3) Ttgdyuazog nvyxnuiihntg, btb

bl/ uu/./.ov >) /.oyty.ij uigeotg boyfiurtx.)) xexXrizai. boyjua 6)

ixarigtng xaXetxat rore bog~a£6fxevov xcu >) <3d|a avzrj. rb fxev

TTQoxaoiq iozt, rb bh vn6X>)ipig.~)

Diog. L. III 51. 52: ejiel be szoXlr) ozdoig iori xal oi fiev

<ltwtv avrbv (scil. Platonem) boyftazi£eiv oi o' ov, qege xai

Ttegi zovzcov btaXdiScouev. avzb roivvv rb boyfxari£eiv iozi

boy/xaza zedevat cbg xb vo/iodereiv vofxovg zedevat. boy/ta be

fxazegcog xa/.eizat xo xe bo£a£6ftevov xal r) <5d|a avz>). xovxcov

be zb fxev boâôixevov jrgozaoig ioziv, >) be <3d|a vn6X)]tptg.~)

6 roivw IlXdxcov xcegi ixev cbv xazeiX>)Cf ev anotpaivexat , xd be

yrevdrj bte/.eyyet, xegi be xcbv db>)Xcov iTreyet.1

)

Sextus E. adv. log. I 151 doetrinam stoicorum exponit:

imOxrjfxrjv uev elvcu x>)v docfaXr) xai (jeftaiav xa\ uuexdftexov

imb Xoyov xaxdX>]\fiv , boâv be xr/v dodevT/ y.ai ipevbrj ovy-

xmudeotv, xardki/x/nv be xi)v ftera^v rovrtov , ijng ioxi xaxa-

Xvprztxrjg osavraoiag ovyxaxd&eotg.

') cf. Plut. de prim. rrig. 23 p. 955 xaigetv ea rag dogac ri> ini/Fiv

n' toT; atiij/.oi; ntv otyy.araTiOecihii <i i/.oaoa.coTFoov //yoi\aevog. — 2) xi

ioTt noyiui cotl. Paris. suppl. gr. 446. — 3) t) om. cod. Paris. suppl.

gr. 446. — 4) e.-rtyaradeoig. cod. Par. : idicog dt TtgqtyiMTog avyxara&eaig

om. cod. Paris. — B) f/ /.6yo> addidi. — 6

j doyaa — wwXvfipts om. cod.

Paris. — ) ef. Sext. E. P. H. I 147.

2



— 18 —

Clementem in definitionibus daudis cum unum eundemque

auctorem et librum y sequi quem antea verisimillimum est,

tum eum stoicam definitionem descripsisse apparet ex simili-

tudine Clementinae doyjuarog et stoicae emotrjfurjg definitionum.

non quo idem esset doy/ua et Emorrjftrj stoicis philosophis, sed

quod terminis stoicis uterque utitur, et Clemeus et Sextus.1)

Sextus duas definitiones doyjuarog vocis exstare docet,

quarum altera scepticos dogmata habere dicit, altera negat.

Qua re commotae, cum id ad indolem scepticam aptissimum et

iam antea in aloeoecog vocis definitionibus iuventum sit, con-

cludere mihi liceat Sextum dogmatis et sectae definitiones ex

eodem fonte sumpsisse, ex libro x dico, quem ab Aenesidemo

confectum antea contendebam. Neque mihi obstare videtur

quod Aeuesidemus 2) ipse 3

) negabat scepticos ullo dogmate

uti, quoniam verisimile est eum initio libri sui, cum discrimen

dogmaticorum et scepticorum statuendum esset, paulo audacius,

ut in pugna fieri solet, nimia atferre, cum dicebat dogmatis

vocis vi communi usus: jiavzbg ajtoXskvfiivoi doyjiarog, postea

autem ubi breviter totam doctrinam scepticorum exponebat 4)

etiam de dogmate et secta verba fecisse. Idem facit Sextus 3

)

sed paulo post illas duas definitiones addit, ut statim illi

enuntiato, quod negat scepticos dogmata habere, imponat modum.

At tamen Aenesidemus hoc non facit hic, immo non potest,

nisi puguans cum dogmaticis philosophis se ipsum hac re

laederet.

Sed qua re inducti et Sextus et Clementis auctor dogma

actionem consensus putant, non placitum ipsum, ut et Platonem

et alios fecisse scimus? Erat saue definitio quae dogma placi-

tum dicebat, qua non utuntur, quod eorum non interest ex-

ponere, quid placeat scepticis vel dogmaticis, sed num sceptici

omuino cui rei assentiantur. Ex duabus igitur iam cognitis

l) Sext. E. ad. log. 1 151. — 2

) Phot. cod. 212 ed. Bek. p. 169 b. 41

.TfiiTi); ajioXekvpevoi doyfiaxog. — 3) cod. 212 ed. Bek. p. 169 b. 37

/.itxoov yhoooij avxfj ravrd qnjoi , o'jg oi ftkv cltto tj]; 'Axadrjfiiag ... —*) cod. 212 p. 170 b. 1. — 5

) Sext. E. P. H. I 12 oltio yao tovtov xaxalrffsiv

doxovfisv slg t6 /ii/ ooyfMtxlQsiv. ksyofisv de in/ $oyfiaxi£eiv tov oxstttixov

ov xar sxsTvo t6 orffiaivofisvov. . . .



- l!> —

unam Bolam adhibenl definitionemj exstitisse duas, r<> u do£a

£6[tsvov y.a) f/ d6£a ainrj, testantur el Diogenes Laertius 1) et

Pseudogalenus.2)

Pseudogaleni definitiones medicae nullo vinculo inter se

ooniunctae e libro qui definitiones logicas afferebat sumptae

esse inihi videntur, ita ut inde <lr origine harum definitionum

nihil discamus. Pseudogalenus enim ille e Galeni libris et

aliorum medicorum aliquas definitiones collegit medicas;

),

logicas e libro qui 111 i y simillimus erat, enm etiain y.oivojg et

idicog legamus et simillimas aloeoeax; definitiones. Sed unde

fiuxerunt hae definitiones?

Cum alteram Pseudogaleui 4) definitionem etiam apnd

Diogenem 5) legamus, inquiramus unde hauserit Diogenes. Toto

loco perlecto intellegimus § 51 ante verba enel de noXXrj mdoig

ordinem sententiarum finem capere item post verba § 52 o/uotovg.

In quam lacunam inserta est quaestio, num Plato placitis usus

sit necne. Q.uae autecedebant ex eodem fonte 6),quo utebatur

Albinus philosophus Platonicus, cum introductionem in opera

Platonica scriberet, fluxisse probabat Freudenthal "') vir doc-

tissimus. Qui quamquam demoustrabat nihil exstare nisi

*) Diog. L. III 52. — '-) Pseudogal. def. rned. 13. Is duo genera

detinitionuru affert, quorurn alterum premit rern eui assentimur: xoiv&s

fihy >) ereoyeiu xouy/taros ovyxara&sois , tbicos be >) Xoyoj nQay/iaros ovy-

y.uniOeots, (>) Xoyqj cod. om., ego addidi, cum eveQyeiq TtQay/mrog ovy-

y.uruOem; et nQay/iaros ovyxara&sois contraria non sint et paulo post

legatur Xoytxt) aiQsoig. cf. Sext. E. ad. log. I 154 >) ovyxara&eots ov ngos

(/ avraoiav yiyvsrai «/./.« JtQog Xoyov et intellegas velim hvsQysiq idein esse

atque aioO>)oe,; cf. Diog. L. VII 52 et Stein Psychol. d. Stoa II 136 269)

alterum significat dogma aut placitum aut probationem: to re do:'a^6-

/teror y.at >) oo|« avrtj. — 3) cf. Kiihn XIX p. 347. — 4

) Altera Pseudo-

galeni definitio Soy/ta exaTeocog xaXeTrat cum priore in fonte coniuncta nonerat, quod ordo sententiarum mutatus exspectatur, sic fere : doy/tu ey.a-

iSQOiS y.aXeiTat toze dotaZo/teror xai t) do'|a avTt) , to /ter y.otrcos to de

ItMoJS Xsyo/usvr}, xoivcog /ter >) kveQyeiq nQay/iaros ovyy.aTudeats, Idicos 8s

(>) Xoyco) .-Tody/taTos ovyxara&eots. — 5) Diog. L. III 52. — 6

) Albini fon-

tem fuisse docuit Th. Sinko Gai Platonici librum, quem Albinus Gai

diseipulus hoe nomine edidit : 'A/.jiirov x&v raiov ovpX&v vnorvn&oeojv

JJXaTO)rty.c7)r hoy/icncor a — 0. (De Apulei et Albini doctrinae Platonicae

adumbratione. Cracoviae 1905.) — 7) Hellenistische Studien III p. 266.

2*



— 20 —

epitomen Albini operis, et quatnquam etiam iu hac Diogenis

§ 52, ut apud Albinum, de variis Platonis rationibus dicitur,

tamen non dubito, quin haec ex Albini fonte non sumpserit

Diogenes, et cum hic noh de alia ratione in aliis dialogis ad-

hibita ut apud Albinum, sed de alia ratioue quam aliae per-

sonae profitentur agatur, et cum ante verba enel 6e no/./J] ordoig

ordo seutentiarum interrumpatur.

Sed quis fuit qui quaesivit, num Plato dogmata adhi-

buerit?

Etiam Sextus x) de dogmatis Platonis disserit et indi-

cat, qui Platonem philosophum dogmaticum, qui -scepticum,

qui modo dogmaticum modo scepticum esse dicant. Ipse pro-

fitetur se Menodotum et Aenesidemum secutum: y.ard Mtjvo-

6orov 2) y.al Aiveold)]jLiov

}ovroi ydg fxdhora ravrtjg 7igoeort]oav

rrjg ordoewg z) .... negare Platonem, qui modo dogmatis ute-

batur modo ratione sceptica, philosophum scepticum esse. Idem

Diogenes docet. Neque tamen ei in manibus erat doctrina

Aenesidemi et Menodoti quae Sexto, cum is § 222 pugnet cum

talibus qui Platonem philosophum scepticum voceut, Diogenes

ipse autem sequi talem videatur, qui sine ulla pugna varias

doctrinae Platonicae rationes exponat.

Certe iam aute Aenesidemum lis erat, utrum Plato dog-

mata habuisset necne, quoniam Aenesidemus cum Academicis,

qui illum iudicium suspendisse dicebant, pugnat, et quoniam

post Arcesilaum unicuique qui de Academicis scribebat quae-

reudum erat, uum iam Plato iudicium suspendisset. Itaque

verisimile est etiam in libris qui introducerent in opera Pla-

') Sext. E. P. H. I 221 ss. — 2) Sext. P.H. I 222: neoiojboxov codd:

M>jv6doTov Fabricius: 'Hgodorov Pappenheim: 'Ho66otov xul Mijvoboxov

Zeller: xutcl Tovg .-rsgi MtjvoSotov xai Air>)oid>]itov Natorp. Menodotus

natu minor ante maiorem ponitur, quia Sexto Menodoti Aenesidemum

seeuti doctrina ante oculos erat, cum dicebat Platonem philosophum

scepticum non fuisse, quamquam nonnullis in rebus sceptica ratione

utebatur. — 3) ot&ois vox certe non, ut vult Zeller, Gesch. d. gr. Phil.

III 2 p. 6, 2 doctrinae scepticae vim habet (cur enim hic Sextus subito

insereret Menodotum et Aenesidemum duces doctrinae scepticae esseV)

sed vim dissensionis paulo ante expositae, num sit Plato philosophus

scepticus. cf. Diog. L. III 51 : hcei dk jioD.r) OTaotg . . .



— 21 -

tonica illud quaesitum esse. Qualibus duobue Diogenem usum

esse conicio, et Albini fonte et eo qui vocis ddyfia definitiones

atfcivbat. Xequc inimis Acncsidemo vel IVfenodoto QOU dubito

quin ante oculos fuerit talis introductio. 1

)

Aeademicis igitur ipsis priinis de Platonia doctrina sceptioa

quaerendum erat, cum eorum maxime i&teresset suam doctri-

nam ad Platonem reduci posse, sed magnopere doleo, quod

probare non possum has definitiones dogmatis notionis x6 te

doioCofievop y.(ii f/ fiozd afarj ex tali introductione Platonica

fluxisse in quali apnd Diogenem inveniuntur. Nullo enim

vinculo arto coninnctac snnt cnin illa quaestione, num Plato

doginata adhibuerit, ita nt de origine nihil pro certo conten-

dere possim.

Iam vidimus nnliam causain ortam esse ex definitione

ddffuxxoe vocis exposita, cur stemma antea a me confeetum

mntarem. Clementis enim definitio e libro aliquo stoico, Sexti ex

eodem libro Aeuesidemi, ex quo a&Qeasojg quoque fluxit, videtur

esse, Pseudogaleniana prior ex fonte qui iam de sectis agebat,

cum de secta logica dicatnr. De Pseudogaleniauae alterius et

Diogenis, qnamquam in libro qui in Platonis opera introduce-

bat legitur, origine nihil pro certo probare possum.

Sed redeamus ad Clementini auctoris §§ 15. 16. Cum

absurdum videatur inter fragmenta mere logica subito contra

scepticos pugnari, neque probari possit haec alius scriptoris

esse, immo potius eiusdem verisimile sit, quouiam mediis

logicis inserta sunt, couiciendum est scriptorem in dôdeiêoog,

ov/j.oytouov , xgofibjuunov, £)]T)]udT(»r notionibus logicis ex-

ponendis eos refutavisse qui vetabant omnino homines ^rjTeXv,

immo iubebant ab ornui demonstratione coutineri.

§22 Clemeus inserebat causas e.-royfjg quibus homines

ad t.-Toyj])' adducti, fundamento philosopho carentes, a deo solo

') cf. Sext. P. H. I 221 ev phv ;•«<* voig yvuvaonxoZs Hoyoig .... dyco-

vtQoftevos cum Diog. L. III 49 &vo eioi oi jiq&toi yacjay.Tijorz oti yvuvaaxt-

xog y.cti ayiovtoTixoq et Sext. P. H. I 222 ooyuattxov of ?vOa oitdvSdCojv

anotpaiverai ijroi dta Swxqojovg i) Tuialov i) tivo; tcov toiovtcov cuui

Diog. L. III 52 xai jkqi ukv t&v avTCjj doxovvxcov ota tsttAocov ôooco.tcov

— loy.oaTov;, Tuiaiov, tov 'Adrjvaiov Sevov, tov 'Ekedtov :ivov ajtocpaiverai. . .



— 22 —

veritatem discere possunt. Quod certe post § 16 accuratius

expouere in animo habuit iu libro perfecto.

Tum §§ 23, 24, quae sunt de categoriis, ad eaudem intro-

ductionem logicam pertiuere unde pleraque fluxit apparet;

§§ 25 — 33 legimus uonnulla de causis capita scripta quae

neglegentius legenti Stoicorum esse videntur. Quo modo haec

inter se conexa et ex quali doctrina hausta sint, exponam.

II. De excerptis quibus tractatur, quid philosophi

de causis docuerint.

§ 25 Tcbv alxicov xd jukv TiQoxaxaQxxixd, xd Sk ovvexxixd,

td Sk ovvsQyd, rd Sk cbv ovx dvev. JtQoxaxaQxxixd jukv xd ttqco-

Tcog dcfOQjurjv JiaQeyojueva elg xb yiyveo&ai u, xa&djreQ xb xdXXog

xolg dxoldoToig xov eQCOxog. bcp&kv yaQ avxoTg tyjv eQCoxixijv

Siddeoiv eimoiel juev1

), ov jurjv xaxtjvayxaojuevcog. ovvexTixd

Sk drreo ovvcovvjucog xa\ avxoxelfj xakeTxai, IneiSrjneQ avxcxQxcog

SC avxcov nocrjxixd 2) eoxi xov dnoxekeojuaxog. — eijfjg Se ndvxa

xd aixia enl xov juav&dvovxog Seixxeov. 6 jukv naxrjQ axxiov

eoxi nooxaxaQxxixbv xfjg juafttjoecog, 6 SiSdoxaXog Sk ovvexxixbv,

fj Sk xov /xavfldvovTog cpvoig ovveQybv cxlxiov, 6 Sk yQovog xcbv

cov ovx dvev loyov eneyei.

Quattuor causarum generibus enumeratis singulorum de-

finitiones afferuntur, quarum prima nQoxaxaoxxixd nomen ex-

plieat; de causae vi nihil audimus. Neque alterius est accu-

ratior explicatio; aliud nomen affertur, ne exemplum quidem

ut primi generis. Causarnm quae sequebantur ovveQycov et

cov ovx dvev dcfinitiones nullas invenimus, quamquam certe in

exemplari Clemeutis fuerant, quoniam postea omnes quattuor

causae denuo enumerantur. Post verbum eneyei ordo senten-

tiarum interrumpitur et legitur:

avriov Sk xvQicog Xeyexcu xb naQexxixov xivog eveQyrjxixcbg.

enet xal xbv oiSrjQov xjurjxixov cpajuev elvai, ov fiovov ev xcb

xejuvetv , dlld xal ev xcb ju>) xejuvetv, ovxcog ovv xal to naQe-

xtixov djucfco orjjuaivet xal xb rjSrj eveQyovv xai xb jurjSenco juev,

Svvdjuei Sk xeyQrjfxevov xov eveQyfjoat.

1

)/torov L: fiev Arnim. — 2

) ainov notrjrixov L: avribv nottjrtxd Arnim.



— 28 —

Vel hoc lo'"-" intellegi potest, Clementem exemplaris ordi-

lHMii dod servaviese. Minime enim aptum est, priusqnam <!<•

oommuni causarumnotione

actumsil

sragularum definitiones

proferri. Neque quemquam effugere potest non solum stoicorum

doctrinam in Clementis exemplari tractatam esse, -<•<! etiam

peripateticorum. Ut enim illud aXxtov 6k xvQicog Xiyexcu t<)

naQexxtxov xtvog iveQyrrnx&s stoicorum l

) est, ita postea kveg-

yorv et dvvdfiei xe%Qr)fievov tov iveQyrjoat Aristotelera olet.-2

)

Tum novum excerptum incipit:

ol fxkv <>rv ooofidxcov, o\ de doojfidxajv 9 aolv elvai t<\ aXxta,

ol dk zd [xkv ocofxa xvQiajg aXttdv tpaotv, t<) dk docbfiarov

xaxaxQrjoxtx&g xal olov aixtcod&g' aXXot <5' efxnaXtv avaoxQe-

cpovotv r<\ fikv docbfiaxa xvQtatg aixia Xeyovxeg, xaxa^Qrjoxtx&g

Se id ocbuara, oiov xf)v xofxf)v kveQyetav ohoav docbttarov elvat

xal alxiav elvat xov xifiveiv, iveQyeiag ofjorjg xal doojfidxov

xal rov xi/xveoftat dfioicog xfj xe iiay<iig<i xal x& xefxvofxevcp

ocbituotv oroiv.

t<)T

xtv&v z) ioxtv aXxtov Xeyerut rgtycbg, t<) fxev 'o eoxtv

aXxtov*, oXov 6 dvdQtavxonotog, o 4) Se

c

or ioxtv aXxtov', (olov)5)

XOV yiyveothu tov dvSgiuvru, o *) dk V> ioxtv ulriov ', cooneQ xfj

flXrj.6) x& yaXxch ydg aXxtog ioxt xov yiyveodut xbv uvSgtdvru. —

t6 yiyveodnt ovv xal rb rtftveodat xd 'ov ioxtv aXxtov"1

) eveg-

yetai oront docbfiaroi eiotv. — eig ov Xdyov xaxfjyoQrj/xdxcov tj,

dig xtveg, Xexx&v (Xexxd ydg xd xaxrjyoQf)fiaxa xaXovoiv

KXedv{h]g xal *AQ%edrjfiog) xd aXxta 1} oneQ xal fxaXXov, xa

fikv xaxr\yoQr\fidxcyv aXxta Xez&rjoexat, olov t6 xifxvexat, ov

nx&otg rb rettveodat, rd 6' dg~tOJfidxajv , chg rb vavg yiyvernt,

oi- ndXtv [fj]8) nx&oig eort rb vavv yiyveodui. ('AQtoxoxiXrjg

Se TTQOor/yogiav9) , oiov r&v xotovrcov , otxiug, vecbg, xuvoecog,

xofjtrjg.) 1) nx&otg dk uocbfturog eivat ofxoXoyetxat. S16 xal ro

3

) cf. Sext. E. P. H. III 14 86iat <V av aiztov elvai xoivozegov xaz'

avzovg 81' kvegyovv yiyvexat zo caiorskea/xa. — -) cf. Arist. Phys. 195 b. 3

Jidrza 8e xai za oixeiwg keydaeva (scil. alzia) xui t<\ xut<\ o<-ufjefi>]xo; tu

uif iii; dvvd/xeva liyezai, za 8e (o? evegyovvza. — 3) ziv<ov L: correxi. —

*) o L: corr. Wilamowitz. — 5) ohv adcl. Mewaldt. — 6

) t) SXij L: corr.

Wilamowitz. — 7

) ahia L: correxi. — 8) >) del. Wilamowitz. — 9

) 'A.

bi JtQOcrjyoQtav scil. tpi\oiv.

8T. MICHAEL'8

COLLEGE





nt&aig t<\ ti/jvett&cu illml enuhtiatum inauditum esl , quam-

quam etiaiu apud Aristotelem l

) Tndmeig nominantur ct qtiae-

eutaque ab eodem uotaine vd vcrbo'2) derivantur et nonjeu

verbumque eiusdem radicis. 9) Neqae eaira stoici ueque peri-

patetici neque graiumatici posteriores verbum ntcottxbv dicunt.

Hic igitur 7TT(7)ni^ infinitivus eiusdeni verl)i noininatur ut alia

fonna eiusdem radicis.

Jn verbis 'AoioTorehjg dk JtQdarjyoQtav, otov t&v toiotitcov,

oiy.iug, vsoig, xavaewg, TOjLtf}§ ut in adnotatione verluun dicendi

omittitur.

Sedquid sibi vult hacc

adnotatio? Ad substanti-vum quod ultimum antecedit rtQQOfjyoQla referri nequit, quia

numquam Aristoteles pro mwatg voce nQOdrjyogiav sumit; immo

potius 7tQoat]yoQla. est Chrysippi terminus technicus, qui dvoua

Aristotelis et in TtQoorjyoQiav (uvdoomog) et in orouu (Aio-

y&vrjg)+

)dividchat. Sed casus genitivus ofoi' t&v tbiovtcov,

<V- Xsxt&v ta fisv Xsyovotv iivai avToreXij oitnauMoi, ta

<Y

iXXtxti. . . olov

y<j<i</ fi . . . aVTOTsXi) 6f foti, yQaiVSt 2a)XQaT1JS. SV iier orv to/V iXXwtSOl

XsxtoTs iSTaxTat rd xaxr\yoQr\fiaTa, sv ds roTg ovtotsXsoi t(\ digioifiara xal ol

ovXXoytofiot xui tu sQcoTrjfiaTa xal ict Tivo/uaTa. foti <Yf t<> xatryyoQrffita to

xutu ttvog ayoQsvofisvov >) Ttoayfia ovvTaxibv jtsQt ttvog >} iivcov, rhg oi Tregl

'AjtoXXd&oiQov rpaotv, >} "/.f-y.Tov sXXutsg owraxtov d<jOf/ nrdjoe^ jtQog dt-ico-

tiarog yereair.

') cf. Steinthal. Gesch. d. Sprachw. I 265—268. — 2) cf. nsgi sQfJtrf-

reiag 16b. 16 dtatpsQSt <Sf (scil. .TTwotg grjfiaTog) ror Q>)ftaiog 6ti t<> iiiv

i6v TiaQOVra jtQoootfftatvsi yndvov, tu os' l6v rrFoig. ITsQt notrjTtxijg 1457 ;i

18— 23 Jtt&ots (Y fotiv ovofiarog >} otfftaTog >} ftsv td xnrd (tu) tovtov >}

WVTCt) oijiiuTvov y.ai iiaa ToiurTu, >} <\e xard i<> evi >} JtoXXotS, olov uvOoMjrot

>} arOotn.-rog, >} 8e xutu tu vstoxQiTixd, oiov xar eQerttjaiv ejtital-iv. to ydg

{do') sfiddtoev >} fiddt£s nrotots <j>}iiuTog y.<ud iav%a tu stdtf eailv. —3

/ii.t. H. 153 b. 25 fti ey. T<Tir jnaiosatv xal twv ovOtoi^cov. avayxr) yun

uy.o/.nrihTv tu yev>j toT; yeveot tcal tovg oQOvg roTg OQOig. otor el y X>}i'hj

eciii d.-To[jo/.!j F.-T(nT>}i<>jg, y.ai to fî/.uvOdveoOat dynjidl/.etv FrriaT>}ii>]v FOiat

y.u) t<> F.-Ti/.F/.>~jaOut aJlofieftXrfxivdt eJtlOTrjfirfV. fv<k nrv drrninrnrv tcbv stQi}-

fiFvov 6ftoXoytp$evTog dvdyxi) xai rd Xouia) ofioXoyeXov\u. Sftoicog ds xai el

?/ 7 i)onu dldXvOtg oraiag xai to n OeioeaOat <)iu/.rFoOui oraiuv y.ui t<\

</ thzQTtx&g dtaXvTtx&s , s? ie tu (fOaQiixdr diaXvTixov oraiag xai i) </ $6qo

dtdXvotg ovoiag, ubi ).>)0>) , errtXar&dreoOat , sJtiXsXrjoftat , — SbtofioXr), d.-rn-

(SdXXetV, drro/ieji/.ijxerat , — (/Oood, (pdetQeo&ai, qOanTixo);, q. Ouotixov —StdXvotg, otaXreoOat , dioXvtlxats, StaXvTtxov — 7TToet; nominantur. —*) cf. Diog. Ti. VII 57 tov Xoyov foti fisot) ftsvrs, c'6g qnjot. Jtoysvrjg f b>



— 26 —

oixiag, vecbg, xavoeojg, rojufjg indicare mihi videtur premi

Aristotelis doctrinam, cuius sint causae *); et AgtororeXrjg Se

jrgootjyogiav est breviter dictum, ut in scholiis fit, quod accu-

ratius sic fere exponendum esset: Agtorore/jjg Se ngooijyogiav

cprjoi rb 'ov eortv airtov, quod quidem ab uno quoque intellegi

potest, quia autecedunt y.artjyogrjjudrow rd airta /.eyilfjoerat.

Monendum quoque est scriptorem in Aristotelis doctrina ex-

ponenda termino technico stoico uti, cum Aristoteles oiy.iav,

vavv , xavotv, rojuijv bvojua usurpasset. — Iterum sub finem

huius excerpti quaeritur, num sit causa corporis causa, quodnegatur; causa est Jiro')oecog, f\ Jircooig Se docbjuarog eivai ojuo-

Xoyetrat. Stultissinium autem videtur, cum de hac re agatur,

in illa adnotatione et corpora olxiav , vavv et notiones non

corporeas xavotv, rojufjv nominari.

Ut antea et stoicorum et peripateticorum senteutias audi-

mus, unde apparet haec omnia neque e libro stoico neque e

peripatetico puram suorum doctriuam secuto sumpta esse, sed

e tali qui stoieorum et peripateticorum doctrinam compararet.

Utri scriptor magis faveat, inde intellegi potest, quod in Ari-

stotelis doctrina adferenda termino technico stoicorum utitur,

nisi forte putas illam adnotationem ab alio additam esse, quod

demonstrari certe non potest.

Novi aliquid incipit Clemens:

Kal rbv oiy.odojj.ov oixoSojLieiv /Jyojuev y.ard rirjv em rb

yevtjoojuevov dvacfogdv. ovrcog qsajuev yXajuvSa vcfaiveodat. ***

rb ydg tioiovv evegyeiag SyjXcortxbv vndgyet. ovx eori Se ere-

qov juev rb notovv , eregov Se rb airtov , dXXd ravrov, rfjg

yXajuvSog y.al rfjg oixiag' xaiT o ydg airtog rov yiyveodat,

rw Jisgi (fcorfjg xai Xgvotxxog, oroua, jrgooijyoota, ofjua, ovvdsofios, iigdgor.

et 58: roxt 6s -rgoorjyogia ukr xaxci xor Jioysvrjv nsgog Xoyov OfjfwXvov

xoivijv Jiotoxrjxa, oiov avftoamog, i'rr.-tog. nr<>;ia 6? foti usgog ).6yov drjkovv

i6iav Troiorrjxa, olor Jtoysri]g , ScaftQ&crjg. cf. Dionys. Thrac. ars 13: r)

yiiQ .-xooorjyogia cbg eidog xoj ovofiaxi vnojisjihjxai. (14.) cirotid soti fisgog

Xoyov Jtxwxtxov — xotvtog xs xai ISuog Isyoftsror, xoiriog ftsv oior iirdgto-

Ttog, i'jTjrog, iouog 6s oiov Scoxgdrrjg, IJ/.dxwv.

') cf. Sext. E P. H. III 14 oi usr rrgoorjyogicor aixiov sivat xo aixiov

if.doxorxsg otor xfjg %voscog, oi 6k xaxrjyogtjfidxcor oior xov ;^£<d(9a/.



x<u<\ Torm x xni ti iiiv xl ioxtv

atxtov xal nottjxtxdv, xovxo ndvxojs loxl xal di <">, ti 6i xt iaxt

bt <">, <>i' ndvxojs xovxo xal aixiov. noXXd yovv iq.'

tv Anoxi-

Xtnuu nrvTgiyti bl u ylyvexat to ziXos, n/./. orx eoxt ndvxa

uitiu. <ii' yug i\r htxvoy.Tovi/ntv Mi/6nn, el fti/ oigyinih/, ovft

iiv oxgyinih/, ti ui/ iî//.o>ntv, OvSk XOVXO, B.I fiij i/g<\nih/ , oftbl

XOVXO, ti ui/ 'IdoOJV i.T/.trntr tic; K6X%OVQ , Ovde XOVXO, eI fil/

\loyo> xaxeoxevdo&tj, ovdl xovxo, ti ui/ t<\ £vXa ix xov" IIi//.i<>r

huîhj.iv

XOVXOUSy<\o urr<iniv xov

dioXvyvdvOVXOS

ov rr<\rT tot) r</ <\r-

xov y.ui.-rto t<\ vcpavxa iioror eg~ ojv i) xXajLtvg ytyvexat notovv-

toq). Totam vero lacuuam usque ad xo yuo noiovv hegyeiag

d))A(OTiy.or rrrugyei et orx eoxt bk hegov fiev ro noiovv etc.

explere non possum; sed una sententia usque ad xal noo/Tixor

pertinere mihi videtur, cum ahiog generis masculini et alxiog

xov yiyrtnilni ad textorem respiciat, qui quidem sagi fiendi

causa etiam sagum efficiens prdbatur.

Ovx eoxi de higov fiev xo notovv , hegov de xo alxiov

non significaut: „uon alterum eausa, alterum vis efficiens effi-

eit", sed: „non alterum causa, alterum vis efficiens est"; quod

ex illa sententia intellegitur y.afr o ydg atxiog xov yiyveoftut,

y.uT<\ tovto y.ui noirjxtxeg emi tov yiyrendui. Unde etiam

apparet t/)c y/.nuvdog xal Tr/g olxiag non esse adpositionem

ad xavrov additam a scriptore ipso, sed ab eo qui haec omnia

inde a xal xov otxoddfiov usque ad xuvtov falsa ratione con-

iuugebat, ut excerpta conecteret et iu uuum sententiarum

ordinem redigeret. Cui etiam tribuendum est illud xat <V o,

quod animos componat ad quae sequuntur. Nec uon dubitare

possumus, quiu Clemens ipse tam stulte excerpta sua co-

nexuerit.

Immo nos hic intra eertam doctrinam versari recordemur,

qui in Cicerouis libello de fato3) inscripto eodem Medeae

>) r^f del. Mewaldt. — 2) Sic interpunxit Wilamowitz. — 3

) de fato

§S o4. 35.



- 28 -

exemplo allato Clitoinachum Carneadis discipulum contra Chry-

sippum puguare discimus a Schmekelio. 1) Chrvsippum ipsum

hoc exemplo usumesse, non Clitomachum, intellegimus

exDiogenis Laertii libro.

2)

Hic novum exemplum notae rei quasi

manibus tenemus Ciceronem pro Euripidis versibus 3) in fonte

suo lectis posuisse Ennianos. Sed etiam aliam rem iutellegimus

ex his Clementis et Ciceronis locis comparatis. Cum ponimus

Ciceroni librum Clitomachi in manibus fuisse, Clemeuti eerte

non fuit; is enim versus non legebat, sed iaru orationem

pedestrem. Itaque alius philosophus versus a Chrvsippo et

Clitomacho adhibitos solvit et Chrysippi doctrinam refutavit.

Quem Clemens sequitur.

[Atb] *) to uij xcolvov dvereoyijTOv eoTt , btb ovx eoxiv

atxiov to fifj xoAvov , a"/.Xd to xco/Sov. ev ydo xco evegyeiv

y.cxi bodv ti to atriov voehai. en xb /d) xco/.vov xeycogtoxat

xov yiyvouevov, rb be atxtov nobg xco ytyvouevo). 5) ovx av ovv

el)] aixtov xb iii} xcolvov. dtd xovxo yovv e.Ttxe/.etxai , oti xb

bvvduevov xcoKvetv ov ndgeoxiv.

Tlobs to> yiyvouevcp scripsi collato str. I 367 P. 6) scilicet

velut TTobg tc~j ytyvouevct) fotiv. Quamquam verbum eniTe'/.e7Tcj.t

mirum est, tamen non lego aTxoxe/.elxai,

quia str. I. quoque

erriTe/.eTTai iuvenitur.

Atd xovxo yovv enne/.enai oti xb bvvduevov xoiKveiv ov

ndoeoTiv verba quid sibi velint, dubium est, quia ndgeoxtv non

satis intelligitur, nisi str. I 367 P. loeo comparato legimus: oxi

xb bvvduevov ov ndgeoxt (tw ytyvouevco ovbe evegyel) vel talia.

Sed caveamus ne sic scribamus, modo ita verba intelleoamus.

') Schmekel, Pkilosophie der mittleren Stoa p. 171. — 2) Diog.

VII 180. i.T/.ijdvre ds avra ziohXdxiz vjieq tov avtov bdyitaTo; e.-riyfigiov

xal nav to vjtoneoov ygdqcov xai biogdov/tevo; nXeovdxu; nXeiorrj xe roir

fiaQTVQiwv TragaOiaei ygoj/tevo;. wore xal e.ieibij txot ev tivi tcov avyygafifid-

to)v .-r«o' oklyov ttjv Evgtrribov Mijbeiav oXrjv nageOero xal ri; fiera yeiga;

elye t6 fSifSXiov jrgn; tov ^vOd/tevov t! dga eyoi, eqjtj- "Xqvomjiov Mijheiar".

— 3) Eur. Med. 1 ss. el'd' wqeX' 'Agyovg /i?) biao.-rdodai axdqog etc. —

4) 816 del. Wilamowitz. — s

) to yiyvofisvov L: con-exi. — 6) strom. I 367 P.

exi to /iev airiov rrgo; tfj evsQyeia eori, y.aOdrreg 6 fiev vavirrjyog JiQog tqp

\to L: corr. Arnim] yiyveoOai ro ox.dc/o; , 6 dk otxohd/to; xgo; rc~> xrtCeo-

dai [to exriaOai L: corr. Arnim] trp> olxiar.



— 29 —

Cum aaque ad ahiov t6 ftl/ xcoAvov omnia bene coh&ereant,

veiba to dk ahutv oXtiov x6 /<// xcakvov transferri \«>~\ ov

nuntnnr ')

nolo, quod syllogismueturbar«tur.

8ed dtatotto

/orv fataeAsnat — ndoeoxiv tale additamentum esse videtur,

quale iam antea invemebamus\quod bob redactor atiquie addi-

lit, sed Clemens ipse, qni str. I quoqne id adhibebat. Ex <ni<>

loco etiam intellegimus neque umquam hoc iragmentum accu-

ratius descriptum fuisse, cum Clemens ipse in str. I scribendo

iam minns intellegeret, quid vellet, itaque mutando 6td xovxo

yorv errtTe/.ehui,

ot< to Orvdtievuv y.oi/.rnai ory. eveoye7 0$$y.m/.ret darius reddere in animo haberet, neque cum tale quo-

(jue minime aptum sit, rieri non posse, ut Clementi ea stultitia

tribuatur, ut antea ipse falso addiderit 7/}^ y/.afivdog xal xrjs

olxlag.

Novum exeerptum inveuimus:

TeToayibg xo ahtov /Jyexat, xo noiovv d)g 6 dvdgiavTonoiog,

y.ui i/ r/.i] (bg 6 ya/.y.og, y.al to eldog cbg 6 yagay.Ttjg, y.ai xo

xeAoQ (bg // Ttfiij xov yrfivantdgyor.2

) xdhi tbv ovx avev loyoy

6 ya/.y.bg eneyet ngog 16 yeveo&ai xov dvdgidvxa xal ofioicog

eoxiv uhtov. ndv ydg ov ycogig ovx evdeyduevov yeveodai x6

dnoTe/.entta, xax avdyxtjv eoxiv ahiov , ahtov de ovy dnhbg.

or ydg emt orvey.Tiy.6v to or ttt) uvev, orvegyov de. — nav

xb evegyorv nugeyei xo dnoTe/.eoua ttex enm]det6T)]rogtov

ndnyovTog' diaTt&ijot uev ydg to ahtov , ndoyei be exaoTOV

etg b neq rxev Tt nugey.Tty.)]g Ttjg eniT)]deiOTi]Tog ovotjg xal

xdtv (bv orx uver /.dyov eneyorotjg. dngaynov orv to ahiov

dvev xijg exmjdetoTtjTog. — ovx eoTtv de aixia, d/./.d ovvegyog,

enei ndv uhtov ev tco dgdv voehat. — aini/v 6e orx dv notoh]

f/ yb, (oote ovde aixia dv eh] eavxrjg. — y.aTayeXaoTov de xo

Xeyeiv ftlj xo nvg (Chtov Tt~]g y.avoeojg, d/J.d xd gr/.u, fttjde tS]v

ftdyatgav Tt~]g TOftTjg, dkkd tIjv odgy.a, firjde tov xaxanaXatodi']-

vui xbv dO/.tjTtjV Ti]v Inyrv tov dvTtnd/.or, T))v eavrov Se dode-

veiav.

2

) QaoJ voleb.it Arnin), De VIII. 01. str. libro p. 13. — 2) Aristotelis

qnattuor causae sunt.



— 30 —

Cum antecedentibua haec non cohaerent, quia ut xb ov

ovx dvev , antea neglectum , hic 6 yaXxog affertur, qui antea

vbj nominabatur. Post ovveoybv de Clemens aliquid omisit;

ut quasi exemplum xcbr tbr ovx arev afferret xijr xov ndoyovxog

entnjdei6xrp:a, Clemens nav xb eveoyovv — bmxr\bei6xr)xos de-

scripsit. ovx eoxt 6e alxia (scil. dn?.cog) dXXd ovveoyog, enei

nav atxtov ev xco bgav voetxat ex suo ingenio, ut duo fragmenta

quae antecedunt arte conecteret, quo modo iam antea euin

fecisse inveniebamus, addidit, cui in mentem venit verborum

aixtov be ovy dnXcbg, ov ydo eoxi ovvexxixbv xb ov juij avev,

ovreoybv Se et ev xq~) ere.Qyelv xa\ bodr xt xb ahtov voetxat.

Avtijv be ovx dr noioiij fj yij, d)oxe ovbe atxta dv ehj eavxfjg

ex alio senteutiarum ordine sunt, sed postea iterum dicitur de

causa efneiente et patiente usque ad dodevetav.

Novum excerptum incipit:

Tb ovrey.Tiy.br alxior ov beJxat yoorov' xb ydo xavxijQtov

ajua xo) xard T>~jg oaoy.bg eneoeiodfjvcu xr\v d/.yijdbva naoeyei.

xcbv ngoxaxaQXXlxCuv vd, iier yobrov beixar, byotg dr yenjxai xb

dnoTeXeo/ia, td be ov behai, dfg fj nTO~)otg tov xaTdyitaxog.

fii/j ti ovv ov xaxd oTeoijoir yodrov dyoova Xiyexai xaxna, dXXd

xard jueicooiv, cbg xal to egaiyvtjg, juijde avro yo)oig yobrov

yevojuevor.

Post xb anoxeleofta exemplum aliquod omissum est; ad

id mg fj moboig tov xaTayttaTog (scil. cbg fj nxcbotg , ayotg dv

yevijrat xb dnoTeXeojua tov xaTayjuaTog) conferas velim Pseudo-

dioscoridis neot lo(56Xo)v.x

)

Tum denuo ordo sententiarum interrumpitur: IJur atxiov

cbg atxiov diavoia hjrtTor Tvyydvet, enei2) Ttvbg y.al noog xtvi

3)

voetxat , xtvbg juer, (rov) 4) dnoxeXeojuaxog, xatidneo fj ttdyjuoa

xov xeiireir, nobg iivi be, [xaddneo]"") tco ennijdeio)g eyorTt,

xaddneQ xb nvo tco tjv/.co. tov dddjuarTa ydo ov xavoet. —r6 atTtov xcbv noog xi' xaxd ydo xrjv nobg eTeoov voelxai oyeoir,

d)oxe SvoTv entfibXXojuev, Xva xb ciitiov cbg atxtov vo)joo)juev.*i

)—

!

) ed. Sprengel II p. 54 ro crweq und/isvov xo) aôTFJ.eo/ianxq) ywqi-

Qoiizvov rs mg rtTu>iin xatdyftazos. — 2) e.-rt L: corr.Wilamowitz. — 3

) ngog

ti L: correxi. — 4) tov addidit Wilamowitz. — 5

) y.addxF.o delevi. —6) Aristotelis categorias spectat.



_ ol —

6 avxbg xiit negl tov drffitovQyov xal notrjxov X6yog xal

jtaxQog. ovx Sottv avx6 tt iavxov aXxtov , otdk iavxov r/,-

.-r<(T)'j<j,

htel xb 7iqu>xov yevrjaexat detixeQov. x6 y& uijv aXxiov

hveQyei xal diaxi&tjoiv. t6 vnb xov alxlov ytyv6/uevov ndavet

y.ui diaxlfiexai. ov dvvaxat dk xb avxb 71q6q iavxqj Xau6av6-

fjtevov eveQyeXv utiu xat dtaxi&eo&at, ovde vlbg elvat xui naxriQ.

y.ui dXXojg xb axxiov xov bn avxov ytyvofxevov nQOXQOvet xutu

xr)v OVoiav 1), <6; >

r

ju<ryui<> avxb y.ui nQo%QOveiv ti) rhj xui)<> aXxtov loxtv, uua xa\

voxeQeiv x trjg alxiag eoriv eQyov. diaq bqbi

xe to elvat tov yiyvetr&at?) ovxcog xal aXxiov /ubv xov ytyvoui-

ror, naxrjQ de vlov. ovx §vde%exat ydg to avxb xaxd xb avxb

y.ui elvat uuu y.ui yiyveo&at. ovdev orv eoxtv iavxov atxtov.

Quae sententiae siniillhnae sunt illis, quas p. 29 3) legeba-

liiiis: avxr)v be ovx dv notoirj ))y>~j, coore ovde av ei')j aixia

eavxrjg et Staxivhjot /uev ydg t6 atxtov, ndo%et Se exaoxov eig

o necpvxev.

Tum denuo novum excerptum incipit: 'AXXrjXcov ovx eoTi

tu aXxia, c\XXi)Xoig dh aXxta. i) ydg onXrjvtxr) 6idi)eoig ttoovjto-

xetfievrj ov nvQexov atxtog, dXXd tov yiyveo&at xbv rrvgerov,

y.al 6 JTVQSTog nQqvnoxeifievog ov onXrjv6g, dXXd xov avgeoDut

ri/y aiuihoir. ovxaj y.ai at dgemi dXXr)Xatg atxtai*) tco fiij yojgi-

Ceoi)<u dtd tIjv dvxaxoXov&iav, xat oi ent T)~g ipaXidog Xi&oi

aXXrjXotg eloiv atxioi xov tieveiv xaxrjyoQrjfiaxog, aXXrjXcov 6e

ovx eioiv aXxtot, xai 6 StddoxaXog Se xai 6 fiavddvcov aXXr)Xotg

etoiy atxtot xov nooxSnxetv xaTtjyoQi)fiarog. Xeyexai de iMXrjXoig

aina noTe fiev tcov avTcov, cbg 6 efmoQog xai 6 xcmrjXog dXXr)Xoig

eioiv atxiot xov xeQdaivetv, noxe de dXXov xai uXXov , xadd.-reo

>1 uuyaioa xai f) oaQg. y fiev ydg ti~ oagxi tov Tetiveoftai,

)) oug^ 6e T)~ furyaigci tov Tetiveiv.

— to 6</ I)<u.u6v avxl ocp-

d-aXfiov xal \pv%r)v avxl yvy)~>;. — (5 fiev ydg 7r?j)gag xtvd ilava-

oittco; atxtog eoxtv avxtp xov BavaTov i) xov 5

)yiyveodat xov

a) Id est y.ark t<> eJvai. cf. Ari>t. </ votpe. ixxq. <S 12. 221 b. 31 et

7i. Zio. iioo. a 1. 640 a. 18. — 2

)ysveo&ai L: corr. Wilamowitz. — 3

) 931 P. —*) cf. str. 11. 452 P. — 5

) ro L: correxi.



— 32 —

ddvaxov , dvxinXrjyeig Se vn avxov &avaoijucog eoyev avxbv

dvxaixtov, ov xa&b eyevexo avxco aixtog, xa&' exeoov Se. aXxiog

juev yao avxco -davdxov iyevexo *), ovy 6 ddvaxog Se xovxcp

ndXtv xrjv davaoifxrjv dvxenefirjxev nXrjyrjv, dXX' avxbg 6 xqoj-

&eig, coox aXXov juev avxbg yeyovev aXxtog, dXXov Se eoyev

aixtov. xai 6 dStxrjoag juev dXXov 2) axxtog xa&ioxaxat xco

dSixtj&evxi dStxrjftaxog*), 6 Se dvxixificoQeio&at xeXevcov vojuog

ovx dStxrjjuaxog, dXXd xco juev exStxiag xco Se natSeiag. 6'joxe

ovx dXXrjXcov xd aXxta cbg aixta, dXh/Xotg^) Se eoxtv aixia.

Inde a xb ocp&aXfibv ornnia Clementis sunt, qui hoc loco

luce clarius nobis prodit, quo modo sua conscripserit. Cum

enim in describendo ei in mentem venisset hic se legis divinae

iustitiam defendere pdsse, statim illud praeceptum xb bcp&aXfibv

dvxl bcfrdaX/jLov xal vjvyr/v dvxi vjvyrjg, quamquam nondum

cum ceteris contexebat, addidit et defendit.

Tum ordo sententiarum interrumpitur

"Exi t,rjxelxat el noXXd xaxd ovvoSov evbg aXxta yiyvexai.

(xai xtveg juev X.eyovotv bxt yiyvexat).5) noXXoi yaQ 6

) dv&QOjnot

ovveXxovxeg1) aXxtoi eiot xov xa&eXxeo&at xr/v vavv, (ovx avxbg

exaoxog aixtog cbv)8) dXXd ohv xotg dXXotg, ei Sr/ xt

9) xat xb ovv-

aixtov aixtov. aXXot Se cpaotv ' et noXXd aXxta, xax idiav exaoxov

evbg aixtov yiyvexat. xov yovv evSatjuoveiv evbg bvxog aixiat

xvyydvovotv ai aQexai noXXai ovoat. xai xov &eQfiaiveovxat

xai xov dXyetv bjuoicog noXXd xd aXxta. fir/ xt ovv ai noXXai

aQexai juia eoxi xaxci Svvafitv, xai xd &eQ/uaivovxa xai xd dXyv-

vovxa.10

)— xai xb nXrjftog Se xcbv aQexcov xaxd yevog ev xvy-

ydvov evbg alxtov yiyvexai xov evSatjuovelv.11

)— xco bvxt Se

nQoxaxaoxxtxci juev aXxta evbg yiyvexat nXeiova xaxd yevog xai

xax eldog. xai xaxci yevog /uev xov vooetv bncooovv , otov

J

)yiyvezat L: correxi. — 2

) dllov /uev L: corr. Wilamowitz. — 3) iw

uaty.r)&h'To$ L: rio ddtxrjdevTi dotxijiiaTog scripsi. — 4) a L: corr. Diels. —

•

r>

) xat — yiyverai addidit Arnim. — 6) nokkd oi L: corr. Aruim. —

7) ovvtlovTE? L: corr. Sylburg. — 8

) ovx — a>v addidit Arnim. — ') /ur/

ti L: corr. Arnim. — 10) akyovvza L: corr. Arnim. — n

) cf. str. 1.375.

376 P.



— 38 —

ijJV&S , fyxuroiQ '), xdnog , AfCEipid, jiffh/, xut' lihoc Bt tot

JtVQtrov. t<\ Si nrrixTixd uhiu xtnd yivOQ itoror , ovyJn Si

Ttttl xta' elSog. Tt>r }'<\q fftoStftJnihu x<nd y>r<K frb^ fivtog

noXXd t<\ uhtu~), <>Jor Ai[l<trT<K,

(>dSor , xodxog , bzvQa£,

otifuru, iiroor. {orxhi Si xcn elSog)*), to yuQ Q*66oV ofx dv

oth<n^ iffirSeg eTrj wc f/ GfivQVa.

His fragmentis quasi manibus tenemus, jjjio modo Clemens

fontem suum excerpserit. Cum enim post xd aXyvvovta primi

fragmenti finem legeret in fonte suo multas virtutes non solum

x<n<\ Sfrumr sed etiam xaxd yevog unam dici, etiam hoc

fragmentum tg> nXfj&og Se xcbv UQexurv xaxd yevog ev tVyv&pbv

fro^ uhtor yiyvexai xov evSaijuoveTv [xal ut duo illa fragmenta

conecterentur anteposito] descripsit. Cuius verba xaxd yevog

eius in mente ita haerebant, ut cum postea in fonte legeret

xtiT<\ yevog, statim has quoque sententias in suum usum de-

scriberet, quamquam minime eodem sensu utrumque xaxd yevog

adhibetur; sed ad eausas ipsas, quae xaxd yevoguna

sunt,

trahitur et ad res, quibus causae exstant et generis et speciei.

Tum sic legimus:

Tb Se avxb xcbv evavxicov aTxiov yiyvexai, noxe juev naQa

xb fieyeftog xov alxiov xal xfjv Svvajuiv, noxe Se naQa xfjv

emxrjSetoxrjxa xov ndo~j(pvxog. naQa juev xfjv notdv Svvajuiv

f/ avxfj %OQdrj TxaQa xfjv enixaotv fj xfjv dveotv otjvv fj flaQvv

unoSiScooi xbv cp&oyyov. naQa Se xfjv emxrjSeidxrjxa xcbv na-oypvxcov xb /ueXi yXvxvt,ei /uev xovg vyiaivovxag, mxQ&êi Se xovg

nvQeooovxag, xal eig xal 6 avxbg cflvog xovg juev eig oQyfjv, xovg

Se eig Sidyvotv dyei' xal 6 avxbg fjXiog xrjxei [xev xbv xrjQov,

k~rjQaivei Sexbv nrjXbv.*) et postea ordine sententiarum iuterrupto:

xcbv ovv atxicov xd /uev eoxi nQoSrjXa, xd Se emXoytojutb

Xaitfiavotteva, xd Se dSrjXa. /xd Se dvaXoytojtcb.J5) xal xcbv aSfj-

') $*Xvbk L : corr. Wilamowitz. cf. Dioscorid. Jiegi tojSdXtov ed.

Sprengel II p. 52 et Ps. Gal. oqoi 155 ed. Kuhn XIX p. 392. — 2) zd

(uria xnr' Ftfioc L: xnr' ciSoc; delevi. — 3) ovxhi Se xcit eTSog addidi; roP

8e sinoStdCeo&at tov xaz' etSog ovxeri jzo).A.d addidit Arnini. — 4) cf. Sext.

E. adv. math. IX 247 xal Jiezxet /uev zov Jttjkov, rr/xei Se rov xrjgov. —8) rct Ai dra/.oyio(<<j> uncis inclusi ut inserta ex verbis tiid etffieuov dva-

Xoytojixibg /.aiifSavd/ieva.



— 34 —

Xcov rd /ukv nQog xaiQov db)]Xa, (rd)l) xard fisv riva xaiQOv

diroxEXQVLiiiEva , xard be riva jidXiv exdijXa ftXsjrouEva, rd bk

cpvoEi abi]Xa, rd xard iDjbiva xaiobv jroobijXa ysvEO&ai dvvd-

/JLEva' xal rcbv /ukv cpvoei rd /uev xarahjjtrd, (ltieq ovx abi]Xd

nveg ixdXovv, did oijjueiojv dvaXoyiortxcbg Xaiifiavb/UEva, xa&d-

jteo i) ovjt-ijuerQia rcbv Xoyco deoiQi]rcbv jtoqiov , rd bk dxard-

Xtjjira rd xard injbsva roonov vjio xardXipptv jteoeTv bvvdjueva,

d bi] xal adrjXa iv rcb xaddjta^ Xeyeofiai.2)

Quam divisionem, aina 1. JtQobijXa, 2. ijtiXoyiopicb Xaju-

[iavd/ueva, 3. dbi]Xa. — ab/jXcov a. jtQog xatobv dbi]Xa b.

cpvoEi dbi]Xa — cpvoEi dbrjXcov a. xaraXi]Jtrd, bid o)]jueicov ava-

Xoytortxcbg XaptfiavoiiEva ]3. dxdrdXyma — usitatam esse docent

Pseudogalenus et Sextus. 3)

Tum denuo ordo sententiarum interrumpitur:

fs.ru tc\ tikv TTooy.aTanxTixd, rd bk ovvExrixd, rd bk ovv-

afrta, rd bk ovvEoyd. — xal xd ukv rov xard (pvotv , ra bk

rov Jtaod (pvotv, rd bk vooov, xal xard rb vjTof>e(5)]xbg rd pikv

l) ra addidit Wilamowitz. — -) supplendum bvvdiieva docuit Potter.

3) cf. Gal. ed. Kulin XIX p. :

J>94 def. med. ubi ngdbip.a, ov jigodrila, db)]?.a,

xgdg y.aioor adrjXa proferuutur, et ei Clementisc

tivig audiuntur, qui rd

bia oijiisuor drn/.oyiaTiy.d>g la/ifJavpfieva non db)]?.a nominabant : y.aOu.yug*)

bi-- db)j?.a doa orrt ?; savtmv ovts .i i a/./xor xataXaftjSdvstai. — cf. Sext. E.

adv. math. VIII 144—148. — § 148 Teaadgo>r orr ovoarv h roTg -igdy/iuai

biaq)ogo>r, /uug /isr Ti~g t&v hagyo>r, bsvrsgag bs T>~g rwr y.addnag db))).o>v,

tqIti]q bs t>~; tojv 7 rost abfjXarv, tetdgtr/g tTj; rarv .tooc y.atgdr ... —diserimen tojv qpvosi db>)?.o>v et tdjr y.aOdâS adrjXtov est hoc: § 146 rd

qrasi ub)]'/.a — /ti/ brrd/nru rnd t )/ r r) /1 e r egnr Tisoslv srdgysiar,

y.addjiFg 01 vorjtol rrdgot xai ro ag~iovfievov sy.rdg sirat ror y.do/tov rioi

rpvoiy.oTg dxsioor y.srdr. § 147 rd y.aiidrtui dbif/.a — /njbsnoTS ujr' drdooj-

jtivi]v xazdXr/yriv ^fqvy.oTu ttitttsiv oidv soti to dgrlor; strui ror; dors-

oag ?} TisQiaoovg y.ai to roadabs rjrdg/Fir ?) Aifir// tpdfifiovg. — § 150 ra

8s 7 vosi db)]).a . . .

ygsiar rysi T)~]g ry. ror o)]/isi'ov xaQaT)]Q)']Oso)g. — Sedne obliviscamur de rebus. non de causis dicere Sextum. qui foramiua

ipsa id est res affert, Clementem de causis; nam ovuiistQia tojv Xoyoj

rJso)Q)]Tdjr xdgo>r causa est videndi, cum foramina ad lucis corpora

apta sint.

f

) y.a&dnsg cod: ya&d.ya^ scripsi.



— 35 —

Tta&cov, t<\ (V tov fieyi&ovg cxvtcov, t<\ dk %q6vcov xv tiiv orv no<>x<uuoxTtxthv atQO/USVO)V iiivu to unori-

Xsofia, ovvexrixbv di iortv aXxiov, tfonaQovxog /uivet x6 b\noxi-

hntiu x i)i nry/ XTtXOV nrviovvtuog

x<u avroxsXkg xaXovoiv, fatetdr) afadtntiog dt a-vxov TroirjtixSv

imtv Tor dai&tsXiofAOtog. - sl dk x6 uitiov avroH&OVQ ivsQysiag

iotl drjXconxdv, x6 ovvsQydv vntjQsaiav orj/uaivovl) xa) xr)v nhv

;i:'n<>i XettovQyiav \<>rx Soxiv iutiov.)2

)el /uev <>rv [irjdev rutoiyi tat,

Ovde nrvKjyov hyOijntTut, rt dh rrugiyt-T<u, Tty&tOV TtCtvtCOg yi-

yvexat aixiov, ov xu) rtugiyt-T<u, tovxiottv to? dt ainov yiyvo-

iiivor. — imtv orv iutiov^) oi naQCtVXOg iyiyvFTO t<> dnoTeXeo/Jta,

7iQodrjkcog /iiv ovv nagovTo? 7iQodr)kov, ddrjXcog*) ds ddr)Xov. —x ovvexttxcp ngog tr)v htitaotv ôrjvêt

Tor $)jt ai'Tor ytyvouevov , to de ovvahiov ovx enl r>]c dvtfjg

eotiv evvoiag. dvvatat ydg ovvaittov vnugyeiv, xuv fir) ovvextt-

xov alrtov i/ ti voettai yug avv hegco to ovvaittov oi>6 avrco

bvvafjtevcp xar idiav notijoat to dnoTeXeofta, avttov bv ovv

ahico. btacpegex be tov ovvattiov tb avvegyov ev to> to fiev

ovvahiov {jjte^ hegov aitiov)5) xar' idiav fir) notovvtog to dno-

TeXeajua nageyeiv, to be ovvegybv ev tco xat ibiav fir) noteiv,

hegco be ngooegyouevov tcp xar idiav noiovvTt ovvegyet avtcp

ngbg xb oqrobgoregov

6

) yiyveodat to dnore/.eofta. fidhora be

to ix ngoxatagxnxov ovvegyov yeyovevat (inl tovto)') xr)v xov

ahiov btateiveiv bvvafiiv nagioTtjniv.

Verba xa\ td juev tov xard cpvotv — xatgcov uovi ex-

cerpti sunt, ueque eniru quaeritur hic de variis causarum gene-

ribus, sed de rebus quarum causae sunt.

Sequuntur definitioues quattuor causarum generum, quales

iam antea similes legebamus, quamquam non perinde stultae.

Aptissime enim hic discrimen siugularum causarum premitur,

ct plus novi datur quam prioribus definitiombus, quae nihil

J) oijftairei L: correxi. — 2

) ovx eotiv auziov addidi. — 3) awsgyov L:

correxi. — 4) ôo5i//.o> fdr ovv naQovrog Mfjkqj L: corr. Arnim. — 5

) <<fi)'

stsqov ahhv addidit Arnim. — 6) oyodQOTaror L: corr. Arnim. — 7

) f.T»

tovto id est eni t6 ovvsQyov addidit Aruim.

3*



— 36 —

nisi aliud nomen afferebant vel nomen ipsum circumscribebant.

Illo fragmento usque ad di' avrov notrjrixdv eort xov dnoteXe-

optatog descripto vox avtoteXeg ita in Clementis mente haerebat,

ut ubi postea in fonte suo aliquid de avroteXovg voce legit,

statim totam illam sententiam excerperet. Deinde definitione

causae rb atttov amoteXovg eveqyeiag brjXcottxdv refutata veram

exscripsit. Neque enim ut in codice invenitur lego, sed eonv

ovv airiov ov naQovtog eyiyveto tb dnoteXeojua collato Sexti

loco 1

); illud ovveQydv autem existimo Clementem ipsum falso

scripsisse, qui mente etiam tunc tenebat antea de causa adiu-

vante dictum esse. Tum novo fragmento rb ovvaittov 6k ex

yevovg tcov alricov . . . anteposuit xai, ut conexum artiorem

redderet.

Cum hac Clementis quattuor causarum doctrina comparanda

est quae ab aliis traditur.

Sext. E. P. H. III 15 tovtcov bk ribv aiticov ol jukv nXeiovg

fjyovvtat ta jukv ovvexttxd elvai, td bk ovvaina, rd dk ovveoyd,

xal ovvexttxd jukv vndQ%etv d)v jraqdvtayv ndgeott rb dnote-

Xeopta xal atQojuevcov atQetat xal jieiov/uevwv /ueiovtai (oihco ydq

tfjv negi&eoiv tfjg otoayyakrjg aittov etvai cpaot tov nvtyjuov),

ovvaittov bk o tfjv torjv elocpeoetat dvvajutv eteocp ovvattico ngbg

tb elvat tb dnoteXeopta (ovtcog exaotov tcbv eXxdvrcov rb dgotgov

fiocov atttov elvai cpaot tfjg bXxfjg tov dobrQOv), ovvegybv 6k o

ftQa%eiav etocpeQerat bvvapttv xal nqbg rb juerd Qaotcbvrjg vndg-yetv rb dnoteXeopta, otov brav bvotv ftaQog tt fiaota£bvtcov jidXtg

tQitog tig nQOoeX&chv ovyxovcpiorj tovto. evtot juevtot xal

naQovta pteXXdvtcov aXtta ecpaoav elvai, cbg td nQoxataQxttxd,

olov tfjv enitetajievrjv fjXicootv nvqetov. ttvkg Sk tavta naQjj-

tfjoavto enetbfj tb atttov nqdg n vnaQxov xal nqbg rb dnore-

Xeo/ua bv ov bvvarat nQorjyeto&at avrov cbg airtov.

Differunt a Clementis definitionibus, cum Sexti fons contra

doctrinam quattuor causarum pugnans tres nominet, nqoxar-

uQxrtxd causas esse neget, quia res praesens futurae causa esse

non possit, proinde quasi fieri nequeat, ut futurum causas

x

) Sext. adv. math. IX 228 si airiov sotiv ov jraQovrog yiyrsrat ro

djtoriXeofia . . .



— :;7 -

habeat. Prior Clementis quattuor cauaarum doctriha ') Sexti

auctori, nota oon est, oum de oausis &v orx dvi r nihil in-

veniatur apudSextum,

sed alteram Clementie

9) etfam hio repe-

viinns, quamquam retiitatur. Deest Cleinentinorum rb bi arv-

(XTtxbv OVVlOYUfMDQ x<u tiVTOTf/J; x<U.ovotv ; et niillta et ea

gravissima multo indoctiue explicantur, quae Sexti auctor in

peius vertebat. Illud eniin diserimen rausarum otfPCutkov et

rii<vroy(~)v Clementis plus rationis habet quam Sexti, euin non

solum magnitudo virium quibus ipsae eausae adiuvantes prae-

ditae sunt prematur, sed etiam natura eius causae, quaeadiuvatur, non neglegatur.

Haec Sexti trium causarum memoria, quae aitia ttqo-

xaraoy.Tty.d refutat, nobis testatur auctorem huius doctriuae

nihil in auimo habuisse in causarum generibus exponendis nisi,

utrum causa eveutum antecedat an uno tempore sit.

Simillima etiam invenimus in Pseudogaleui historia philo-

sopha quae vocatur; c. 19 Diels, Doxogr. 611,8 atrta de vne-

ihvro reaoaga. Trgoxaragxrtxbv ') 8 Tierroujxb^*) (xeyo')oiorat,

arrtxTtxov de 8 nejrou]xbg) 5) nagaftefiev^xev xal ov nagovrog

T<) dnoreXeofia ndgeoTtv xal nenavuevov nagev)']XXaxrat xal

avt-ouevov etg enidooiv ngoeiotv xat ftetorttevor eXarTovrai, rb

(Ye ovvahtov vndgyew e(paoav, 8 rijv t'o)]v dvvautv ovftfidXXerai

ngbg rb anoreXeaua (hg ewl t(bv uoortxojv fioow, ovvegybv de

boxei rb fttxgdv gonijv ngbg rb dnoTeXeofta eiodyov ojs emdvoZv doxbv afia (peoovxojv bvox6X(Q~ xal gaov oioovron<, ei

toito; emyivotro orrbtaxov(pi£,o)v.

Definitiouem causae ngoxaragxrtxov alio modo ac Dielesius

restituere conata sum collatis Clementis 6) et Pseudogaleni 7

)

locis, qui uterque dicit ngoxaragxrtxov esse, quod eventu per-

fecto abeat.

Auctor huius historiae philosophae capitis, quem stoicum

esse inter Senecae et Antoninorum tempora pouendum docuit

') p. 929 P. — -) p. 9:33. 934 P. — 3) sl xaranxTiy.tp- B: et yarany.ri-

y.ck A: corr. Diels. — *) 6 ^f^nojxoK A : 5neg tftoo/xos B: corr. Diels.

— *) y.fyojntOTai — ~-fôt>)y.<>z addidi. avvfy.ny.nv ante ov ^rannvrn; atUli-

dit Diels. — 6) str. VIII 33. 933 P. — 7

) def. med. p. :

J>92 ed. Kiihn

vol. XIX.



— 38 —

Dielesius 1), idera esse vkletur cuius doctrina apud Sextura

refutatur, cum et definitiones exemplaque allata causarum

Gvvauuovet

ovvegyojv eademsint et

apud utrumque alterura

nomen causae ovvexTtxov neglegatur.

Pseudodioscorides 2) haec profert secuudum doctrinam

methodicorum 3):

MeTafiaivovot 6e evravda em rdg tcTjv ahicov 6tacfogdg

xai Xeyovotv bxt xcJjv ahicov xtvd juev eoxt xd ngoy.ardgâvxa,

a notrjoavTa nddog ycogit,eTcxt, olov xojzog y.al xpv^tg, eyxavoig

xai rd rzagajz/.tjoia. tcjl 6e ovvexTtxd did xb JzoteTv to Tzdftog

xai jzagajxevetv, xovTeoTtv cbv juev jzagovuov xd djzoTeXeojuaTa

ndgeoTiv, avâvottevcov 6e avêrai, xal juetovjuevcov juetovTcu,

xal jzavoa/uevcov jzaverai. xal avTOTeX.fj 6vvauxt 'xaXexnixat 6id

to TioajTixd) *) elvcu xaii eavxd jzagaytvoueva tojv djzoTe/.eojud-

tcov. xal TOiamai juev tcov ahicov al 6oxijuo')TaTcu 6iacfogai.

to 6e cfftogojzoiov ov6ejuia tovtcov vjzoTaooeodcu jzetfvxe. jzgo-

xa.Tagy.Tiy.6v juev ydg ovx eoTtv ejzex6rjjzeg xb jzdftog (jzejzotrj-

xog) ~°) amo jzagajuevei xat tov oojjuaTog ov yojgit,eTat. ovvexTi-

xbv 6 ovx uv XeyotTO. TzhtoTov juev ydg tovto JzdgeoTtv

(notrjoav to ciTZOTeleoua, eort 6' ov,)6) xarJcijzeg {zoTg) vjzo

XvootovTog xvvbg 6e6)]y/uevotg~) yiyveTat.

Iam vero priusquara Pseudodioscoridis doctrinara tractem,

mihi liceat Pseudogaleni definitiones medicas 8)conferre:

TguzXovv 6e aixioV eon 6e rb juev jzgoxaTagy.Tty.6v, xb Se

jzgoijyovjuevov, xb 6e ovvexTtxov.9)

155. UgoxcxTcigy.Tixbv ttev ovv eouv o jzotfjoav to dnoxe-

Xeojua xeycbgtoxcu , oe

)g 6 6axcov xvcov xal 6 JzXijâg oxogjztog

xai fj cijzb tov fjXuov10

) eyxavotg fj tov jzvgexbv egyaCojuevrj.11

)

A&fjvatog 12) Se 6 'AxxaXevg ovxco cfrjoiv. atxtov eoxt xb tzoiovv.

') of. Diels, Doxogr. p. 252. — -) cf. Meyer, Gesch. d. Botariik

II 107. inter saecula 7—9 scripsit. — 3) ns^l lofjo/.cov ed. Sprengel vol. II

p. 52. — *) xa/.etodcu — noajxtxa addidi. — 5) .~ie.xot?]x6c: addidi. —

6) noirjoav — <5'oi> addidi. — ") Sedtjyfievov cod: Sedtjyuevoi? scripsi. roTg

addidi. — 8) ed. Kuhn vol. XIX p. 392. — 9

) afria Se eonv bvo, ngo-

xmoQxxixov xal ovvey.xiy.6v cod. Paris. suppl. gr. 446 f. 77. — 10) xal

fjkiov [*) in ras. m. pr. lege xal (r)) fjHov] cod. Paris. suppl. gr. 446. —n

) tojv .-rvgez<T)v egyaoafievtj cod. Paris. suppl. gr. 446. — 12) 'A&tjvaiOG-~

aigofievov aigexai om. cod. Paris. suppl. gr. 446.



— 89 —

tovro di inji ti> 7iQoxaraQxrix6v. SXXojg' td TiQoxaxaQxxixa

(uti<( ioxtv i>c>n nnoy.mnnyu trjg dXrjg ovvxeXeiag tov Anoxe-

Xiojuaxos xal <>>r ovdkv rtQorjyecxai.

156. UQorjyodjuevov aXxtdv ioxi t<) vnb xov Ttooxaxagxxi-

xov ifxot xaxaoxeva<X6fievov i) ovveQyoHfxevov xal nQorjyov/xevov

tov ovvexxixov. <>i <)i oihajg' nQorjyovfievov aXxt6v ioxtv ov

naQ6vxog naQeoxt tb dnoxiXeofJta xal avôfiivov av"£exai xal

fietovfievov ftetovxai xal aioofievov atQexai.1)

157. ovvexztxbv*) aXxiov ioxtv o naQov uiv naQovoav tpv-

Xdxxet tijv v6oov, dvaiQovjuevov de dvatQet 9), c&g 6 h> r/y 4

)

y.vmn Xfflog, "V vdQO)tpS), C&ff rrrnjvyiov, &g iyxav&ig, ibq

SXXa xotavxa ra(i

) ovvexxtxd xaXovfieva aXxui, SneQ oi yewatora-

loi t<~)v laxQ&v <>vy. h> aixicov /uovov1) Xoyco, &XXd xal iv

nadrjfxdxcov xi&evxat.*)

158. AvxoxeXeg aXxtov ioxt xb avxb xaft' avxb notovv xeXog.

159. 2vvaixt6v ioxtv xb9) ovv exeQcp dvvafuv Xor\v eyov notovv

to dnoxiXeoua, avxb de y.ax' ibiav iiovov ov dvvdfievov notrjoat.10)

160. Sweoyov eoriv atxtov to9) notovv dnoxeXeojua, 6vo%eQCog

de, ovXXafif3dvov .toos rd oaov avxb yeveaftat, xax ibiav xt

TTOidv ov dvvdjuevov.11

)

Nunc iam ad singulas Pseudogaleni defiuitiones eauius.

Prima causae nQoxaxaQxxtxov definitio eadem est quam apud

Dioscoridem legebamus et quam in Pseudogaleni historia philo-

sopha restituebamus, neque multum abhorret a Clementini

alterius fragmeriti. Tertia illa rd nQOxaxaQxxtxd aXxtd ioxtv

ooa nQoxaxaQ%et xfje oXrjg owxeXeiag xov dnoxeXeojuaxog xal

J)v ovdev nQorjyetxat nihil efficitur, nisi ut nomen circumscriba-

tur. Omnes has definitiones satis negligenter couscriptas esse

etiam iude intellegitur, quod altcra causae nQorjyovjuevov defi-

nitio nullo verbo aliena est a ovvey.ny.ov,

quam in ipsis defi-

') aigovfxevov aioeTrat cod. correxi. — 2) 8e aidd. cojd. Paris. suppl.

gr. 440. — :i

ovvavatQei cod. Paris. suppl. gr. 446. — 4) xjj om. eod. Paris.

— '

vdQOjyj cod. Paris.: vddztg edit. Kiihn. — 6

) t<\ add. eod. Paris. —7) oia yevvaiov xov taroco. ovx sv atrtto (iOvta cod. Paris. — 8

) ex jtaihjfux-

tcov u&evTCOv vavra edifc. Kiihn: iv ett^ttOtjitaro zt&evrat eod. Paris. —9) o edit. Kiihn: correxi. — 10

) avro 8e xavv airo or 8wa/isvov noiâal

u cod. Paris. — n) orveoyov— Svvdfievov om. cod. Paris.



— 40 —

nitionibus Pseudogalenianis medicis, historia phiiosopha, apud

Sextum, Clementem, Pseudodioscoridem antea inveuiebamus.

Causarum ovvairicov et ovveoycov definitiones nullo vinculocum illis tribus causis quas antea dixi coniunctae eaedem sunt

atque Sexti et historiae philosophae, sed exempla non afferuutur.

Pseudogalenianas definitiones medicas scholae pneumaticae

esse probabat Wellmannus, vir doctissimus l

) ; sed medici pneu-

matici imprimis Athenaeus et Agathiuus 2) stoicam doctrinam

secuti suut, et quae afferuntur definitiones causarum ovvairicov,

ovveoyc~)v, TiqodrjXcov, adijlcov etc. nullis e medicorum provin,cia

exemplis haustis puram stoicorum doctrinam exhibeut.

Cum et sub specie effectus et sub specie temporis (id est

num uno tempore sit et causa et eventus) causae dividi pos-

sint, duae divisionis rationes existunt, quarum priorem et auti-

quiorem et prudentiorem sequuntur Plato, Aristoteles, philo-

sophi stoici veteres, alteram stoici posteriores et medici poste-

riores. Plato3

) enim causas duas nominat, et quae per se

necessario aliquid efficiat et sine qua aliquid effici non possit,

id est quae veras causas adiuvet. Is ipse quoque nomine

ovvairiov usus est4), Aristoteles autem nomen ovvexnxov ad-

hibuisse falso fertur. Keque eniin ille libellus neoi xoofxov

inscriptus ab Aristotele confectus est, sed a philosopho stoico

qui Posidouii doctrinam sequi videtur, in quo 5) sic legitur:

Xombv d)j neoi rrjg rcov bXcov ovvexnx~g alriag xecpaXaaobcog

emeiv id est: „de causis quae omnia cohibent", ita ut non

tempus sed officium causae spectetur. 6) Ta oka ovveietv est

notio phvsica, non terminus technicus logicus. Inde verisimile

est auctorem huius libelli Posidonii sectatorem doctrinae

stoicae ovvexrixov voce nou usum esse ad geuus aliquod cau-

sarum siguificandum, nisi forte eodem nomine aliter aliud

nominabat.

*) Wellmann. Die pneumatische Schule p. 156. — 2) Die pneu-

matische Schule p. 10 et 12. — 3) Phaedo 99 B. - 4

) Polit. 281 D;

287 B; 289 C; Tini. 46 D; Gorg. 517 B. cf. Ast. lex Plat. sub voce

ovvalriov. — 5) jreQi xoofiov 397 b. 9. — 6

) cf. Plat. Phaed. 99 B: xal

fiaXlov ajravza awsyôvza et Phil. de opific. m. ed. Cohn p. 37, 8: &t 4e

roig alo&rjroTg fieyalrjv xal ovvexTixonarnv bvvafuv.



— 41 —

Sed videatnue num ante Poaidonium aliua philoeophua

stoicus hanc notionem adhibuerit. Chrysippi doetrinae exatant

totimnniu apud Plutaiehum et apud Ciceroinin.Plut, de Stoic. rep. 1056 B: 6 de liyatv Stt Xova&ihQS

ovy. nvT<>Ti/.i~ Tovrtor uhiur o/./.u nQOMQV<tQHltxr)V /loror i.toi-

hto Tijv n/moiin-ijr iy.eT rrn/.ir uvtov (\noaei$it /iuyo/n ror

TfQOg uvTor. (': hi Toirvr to iiir rrooy.uTugy.Tiy.or uhior nolr:-

riOTioor iOTi t<>v uvTon/.ovc: y.ui ovy. iîy.rihui y.guTov mror

vri nXXior iûnoTU/iirior. D: Tovrtor yug iriiTui tu /lir t<J>

uvTOTiX>~i tu di tio 7Tooy.uTuoy.Tty.ljr fiovov alrtav ilrut rljr

ihiuo/ihnir. uvTOTiki^ /lir yug nhin .Turrtov ovou to ia^

fj/ur y.ui to fy.ovoiov druigeT, TZooxuTuoxnyJj di to uy.iokvroc;

iivtu y.ul Teleoiovgyog dnok/.voir.

Cic. de fato 41: „Chrysippus autcm cum et uecessitatem

improbaret et nihil vellet sine praepositis causis evenire cau-

sarum genera distinguit, ut et necessitatem effugiat et retineat

fatum. Causarum cnim, inquit, aliae sunt perfectae et princi-

pales, aliae adiuvautes et proximae. 1)"

Chrysippi doctrina cum minus simplex sit, non iam veter-

rimorum stoicorum dico Zenonis et Cleanthis fuisse potest,

sed contra ei antecesserit simplicior necesse est, velut quae

airta avjOTsXrj et ovvegyu nominet. 2) Deinde Chrysippus nihil

aliud facit, nisi hanc doctriuam accuratius explicat, ut philo-

suphiam ethicam suam servet, ut necessitatem effugiat et fatum

retineat, nou ut scientiam augeat. Qui quamquam complures

eausas affert, tamen non illo stultissimo discrimine usus est

causarum owunkov et ovregycov. Nam sic ut Plato fecerat

duo summa causarum genera esse dicit, quorum utrumque

duobus nomiuibus exponit. Alterum est causa principalis et

per se aliquid efficit, alterum solum fortuito antecedit et veram

causam adiuvat. Sic etiam Aristotelis quattuor causac ad

*) causae perfectae = avTOT£/.>], principales = y.voia, adiuvantes =owEQyd, proximae =?. xooy.aTaoy.Tiy.d, id est quae proxime antecedebant

eventui. — 2) cf. Sext. ad. math. IX 237 y.al pa\v si ?oti ti ahiov Tjtoi

avzozs/.cog xai ibia ftovor .-roooyototti-ror bvrdtin uvog fotiv ahior, >'j OWSQ-

yov rrtjog tovto beTrat td/,- 7ra<T/ovo>j; r'/.>t;, o>otf to djrore/.soiia y.ard y.oiri/r

dfiqpOTSoa»' roeTo&ai ovrobov.



— 42 —

duas smnmas reduei possunt, cum reXog et eldog sint causae

perfectae, vlt] et xivrjotg adiuvautes.

Chrysippus voce ovvexrtxov usus uou esse videbatur antea,

sed in Ciceronis libro de fato inscripto „causa contiuens" 1) et

„in se cohibens efncieutiam uaturalem" 2) reperitur, ut cum

contra Chrysippum 3)pugnetur, putare aliquis possit haec verba

Chrysippea esse. Hic primum causa ovvexrtxov invenitur non

ita nominata, quod omne contineat, ut iu illo libro neot xoojuov

inscripto legebatur, proinde quasi unius rei partibus carentis

esse nequeat, sed quod contraria est ei causae, quae nihil nisi

pars est alius causae efficientis. Causa autem ovvexrtxov, cohi-

bens in se efficientiam naturalem, eadem est atque perfecta,

avroreliqg, quod iam a Clemente et Dioscoride discebamus et

quod ex Ciceronis 4) verbis elucet, qui continentem una cum

proxima illa nominat, ngoxaraoxrtxov et ovvexrtxov. Unde

intellegitur, cur Cicero in illo capite quo exponit, quae causa-

rum genera Chrysippus distinxerit, causam continentem uon

attulerit; in aliena enim doctrina breviter exponenda non omnia

nomina afferenda sunt. Sin autem Chrysippo causam ovvexn-

xov tribuimus, illius libelli negt xooftov inscripti auctorem

constat voce ovvexrixov libere uti, quamquam terminus techni-

cus iam exstabat.

Etiam Galenus vocem ovvexrtxov stoicis tribuit; Gal. adv.

Iul.5) el'gi]rat Se xal Tieoi ru>v ovvexrtxcov alricov eregco&t det-

xvvvrcov f]fxo)v ort ro re ovojua xat ro Tioayjua amb xaff ov

rovvojua rfjg 2.rouxT]g aloeoecog eort xat cbg ovx oo&cbg vjiedrj-

cpaotv ovr ovojudôvoiv oi vecbreoot rcbv iarocTyv anav rovro rb

yevog, brt re xat rjjueig eTiouevot nolkdxtg avroTg bncog /urj

66t;a)uev egi£etv vjieo rov bvouarog evta fjtev ro)v airicov ovrco

xaleXodat ovyycogovfiev ov fia Aia boa rcov dnXcog bvrcov eorlv,

dlla rcbv ev rcb yiyveodat rb eivat xexr)]fievcov. et postea p. 298:

xal fii]v ovd' akh]v rtvd evvoiav elneTv eyet rov ovveyovrog

alriov nagd rb yiyveodai rt nag avrov xat naveo&at ovv avrcb,

n?J]v ei xdvrav&a ndXtv eg~aicpvr]g eavrbv etvai cfrjot Zrcotxov.

2

) de fato § 44. — 2) de fato § 19. — 3

) ef. Schmekel, Philosophie

d. m. Stoa p. 165-184. — 4) de fato § 44. — 5

) ed. Kiihn vol. XVIII A

p. 279.



— 43 —

Gal. synopsis librorum de pulsibus K. IX p. 158 fj.e/uvrjoftcu

fiSvtot ygi) 7zq6 Ttdvrojv Snojg tcpajuev dvojud£eiv td oTov ovv-

iy.Tiy.ov uitiov, Szt iiij xrgitng <\XX<\ y.<iT<rygo\iuvotxfj

jrgon-

>iy<>g<<!-xd ftev y<\g xvqIgog keyd/nevov ainov ovvexxatdv ovx

:

invoiiuni ZIQ uXXog 7ZQO Z(QV ~T<nty.o>v orr' elvat nrviygijni v.

ti\ dk y.~,

ory vnaQ&ox; uTtki.

Non solum igitur stoici voce ovvexrixov utebjuitur, sed

etiam laxQol vedtxeQOi1)

, et ei potius abutebantur. Neque

Galenus nos celavit vim vocis, qualem medici adhibentur; quinrviy.Tty.uv non causam et fiendi et rei praesentis, sed sohun

fiendi dicunt derivantes e stoicorum provincia notiones suas

nonnullis mutatis, quod Athenaeuni et Agathinum fecisse pro-

babat Wellmannus.2) Ubi autem ovvexnxov sola fiendi causa

fuit, non rei praesentis, statini illam vim „cohibentem in se

efficientiam naturalem" iacere necesse erat, cum tum premen-

dum esset, utrum causa et eveutus uno tempore essent an

aute eventum abiret. Quam temporis ratione institutam notio-

nem cum non solum apud medicos inveuiamus, sed etiam apud

stoicos posteriores 3), nego a medicis esse ortam. Stoici poste-

riores igitur ita lapsi sunt, quia in causis ngoxaragxrixoig

quoque tempus premebatur, non vis causae, et quia arte etymo-

logica inducti ovvexrixdv declarabant:c

ovveyerai xco xeXei ut

jxgoxaragxrixbv Ttgoxardgyei oXrjg rfjg ovvreXeiag.*) Neque iure

Galenus medicos accusat abusus illius nominis; immo potins

stoici quoque posteriores arguendi sunt.

Iam mihi liceat breviter componam singula causarum

geuera distincta.

1. Plato rco bvri aixia - — xd wv ovx avev vel ovvaina.

2. Aristot. eidog, reXog, vhj, xivrjoig.

3. Stoici vet.3) avxoxe/Sj ovvegyd.

!

) 'Iargol vsojzsgot certe lion est terniinus technieus, sed nihil in-

dicat nisi medicos posteriores, quorum Galenus I 457 editionis Kiihnianae

etiam Athenaeum conditorem scholae pneumaticae esse contendit. —2) Die pneumatische Schule p. 10 et 12. — 3

) Eos sequuntur Clemens,

Sextus, Pseudogal. historia philosopha. — 4) Pseudogal. def. med. ed.

Kiihn XIX p. 392. — 5) cf. Sext. ad. math. IX 237.



— M —

4. Chrysippus avTOTekrj vel ovvexTixd, xvQia,

ovvahia, JZQOxaTaQXTtxd. 1)

5. Stoic. post. TiQoxaTaQXTixd,ovvexTixd, ovvaina, ovveQyd.

2

)

Sed ad Cleinentem redeamus. Liber quem ipse expilabat

iu causarum doctrina exponenda neque fuit mere stoicus neque

peripateticus, sed compilatoris qui utramque doctrinam inter

se compararet et coniungeret. Z%oXixa vjrojuv/jjuaTa igitur

Clementi praesto erant in philosophiae doctrinis tractandis.

Neque vero integra hic excerpta exstant, sed iam Clemens

ipse conatus est singula fragmenta conectere, quamquam non-

dum arte rhetorica omnia componebat neque sententias christia-

nas, aliunde petitos lectionis fructus, versus, Platonis Plutarchi-

que excerpta inspergebat. Q.uo modo autem sua conscripserit

et quo modo adhibere voluerit inde discimus, quod ipse in

doctrina describenda, quae num sint causae sui invicem causae

quaerit, legis divinae iustitiam defendebat, et quod in strom. I.

his excerptis utebatur. 3) Neque vero ibi ad verbum haec de-

scripsit, sed satis ingeniose horum sententias cum ceteris

contexuit exemplisque instruxit.

Habemus tria illa corpora, librum VIII. qui fertur, ex-

cerpta Theodotea, eclogas propheticas, Clementis schedulas,

quae non libro VIII. posthac perficiendo subsidia parabat ex

*) Etiam apud Dioscoridem invenimus avxoxslfj, owsxxixd — ovvai-

na, JZQoxaxaQxxixd , sed definitiones riQoxaxaQxxixov et ovrsxxtxov iam

tempus spectant. — 2) Inde duo illa supi-ema causarum genera iacent.

Non vis solum, sed et tempus et vis causae spectatur. cf. Clementis

ultimum fragmentum, ubi owaixiov et ovvsgyov satis prudenter distin-

guuntur, et Gal. hist. phil., def. med.. Sexti doctrinam refutatam, ubi

ovvalxiov et ovvsQyor multo stultius distiuguuntur. Apud Sextum jiqo-

xaxaQxxixa causae esse negantur. Clementis primum fragmentum certe

cum prioribus nou cohaeret. cum et pro owaixioic; imbecillime xa &v

ovx avsv ponantur, et JiQoxaxaQxxtxojv definitio solum premat primum

motum dari, non officio confecto causam abire, qua Pseudogaleni def.

med. K. XIX 392 allatam definitiouem recordamur: TiQoxaxaQxxixa ooa

jiQoxaxaQxsi objg x>]g owxslsiag. — 3) str. I. p. 367 P. de causa prohibente.

cf. str. VIII. 931 P. str. I. p. 375 P. de multis unius rei causis. cf.

str. VIII. 932 P. str. I. p. 376 P. de causis ovvatxioig et ovvsQyoig. cf.

str. VIII. 934 P.



— 45 —

ethnioorum philosophorum et theologorum Libris, sed iam <>lim

in Bunm usum conscripserat, antequam librum I. conficeret, in

(juo his excerptis utitur, quaeque posl <iu^ mortem in ohartis

inventa amici una cum perfectis lil)ris in publicum emiserunt

ct loeo stromatis YIII. posuerunt. Neque tamen sunt stroma

VIII., <jiio ut alia tractaret, Clemens sibi proposuerat.1)

') str. VII. sub fineni Clernens pollicetur se refutaturum esse ra

vjio 'EXh)r(ov xai 'Iov&aiatv htt<psQ6fisva fjfuv iyxXyfiara.





Vita.

Nata sum Christiana de WedeJ Beroliui die IX. tnensis

Februarii L881 patre Bassowio Dr. med., quem mihi morte

ereptum ex anno 1883 lugeo, matre carissima Elisabeth e gente

de Wedel. Fidei addicta Bum evangelicae. Primis litterarnm

elementis imbuta in schola patriae, cui nomen est Kgl. Augusta-

schule, adii ls (

Jii gymnasiura puellis constitutum, quod tunc

Helenae Lange auspiciis florebat. Maturitatis testimonium in

gymnasio Berolinensi, cui nomen est Luisengymnasium, adepta

autumno 1900 studiis me dedi philologis et theologieis in

universitate Berolinensi. Tentamen rigorosum die VIII. inensis

Innii sustiuui.

Proseminarii philologi Dielesio et Wilamowitzio mode-

rantibus per octo semestria sodalis ordinaria fui, per quattuor

coetus primi. In seminarii theologici sectaonem stndiis historieis

dieatam Harnaekii benevolentia recepta duo semestria sodalis

extraordinaria fiii, duo ordinaria. Praeterea ad exereitationes

me admiserunt archaeologicas Kekule de Stradonitz per

tria semestria, philosophicas Lasson per tria, germanieas

Er. Sehmidt, hebraicas Straek per singula semestria.

Docuerunt me viri doctissimi: de Baudissin, Diels, Gunkel,

Harnack, Heinze,Helm, Kekule deStradonitz, Lasson,

Panlsen, Roediger, Er. Schmidt, Seeberg, Strack,

Stnmpf, Wentzel, de Wilamowitz-Mollendorff. Qnibns

omnibus viris palam gratias ago quam maximas, imprimis

autem Dielesii, Hamaekii, Wilamowitzii de meis stndiis

merita grato animo teneo, semperque tenebo.









1 o»K *o %o

m tte

THEINS

1

TC

TITU'

El

>RO

rEO-MS

NTO

n

F WEDIAEVAL

LEY FLACfe

6, GANAOA

J49-

STUC)ILS



-M%

sH

Kk4-

k

Documents

Wedel. Symbola ad Clementis Alexandrini stromatum librum VIII interpretandum. 1905