sanitarna bakteriologija

8/10/2019 sanitarna bakteriologija

1/40

Higijenska ispravnost vode za pie


2/40

Ako postoje sporovi oko toga da li je ivot na naoj

planeti nastao u vodi ili je doao iz svemirskogprostranstva, ne postoji spor oko toga da bez vodenema ivota.Voda se moe bez pogovora nazvati krvotokom nae

planete.


3/40

Za opstanak pojedinih drava, ali i civilizacije ucjelini, voda je toliko znaajna da e slijedei vijek

biti obiljeen ratovima za ouvanje vlastitih vodenihresursa ili osvajanja tuih.

Gospodari kvalitetnih voda bie gospodari svijeta.


4/40

Poznato je da vie od nekoliko stotina enterinihpatogena moe da inficira ljude. Mnogi od njih se

izluuju stolicom i urinom inficirane osobe i mogudirektno i indirektno da kontaminiraju vodunamijenjenu za ljudsku upotrebu. Neke od njihinficiraju ljude fekalno-oralnim putem, neke

inhalacijom a neke kontaktom sa ozlijeenom koom.


5/40

Patogeni uzronik Zdravstveni

znaaj

Istrajnost u vodi Rezistencija na

hlor

Relativna infektivna

doza

Campylobacter jejuni i coli Visok Umjerena Niska Umjerena

Patogena E. coli Visok Umjerena Niska Visoka

Salmonella typhi Visok Umjerena Niska Visoka

Druge salmonellae Visok Duga Niska VisokaShigella spp. Visok Kratka Niska Umjerena

Vibrio cholerae Visok Kratka Niska Visoka

Yersinia enterocolitica Visok Duga Niska Visoka (?)

Pseudomonas aeruginosa Umjeren Razmnoava se Umjerna Visoka (?)

Aeromonas spp.Umjeren Razmnoava se Niska Visoka (?)

Adenoviruses Visok ? Umjerena Niska

Enteroviruses Visok Duga Umjerena Niska

Hepatitis A virus Visok ? Umjerena Niska

Hepatitis E virus Visok ? ? Niska

Norwalk virus Visok ? ? Niska

Rota virus Visok ? ? Umjerena

Mali okrugli virusi Visok ? ? Niska (?)

Entamoeba hystolitica Visok Umjerena Visoka Niska

Giardia intestinalis Visok Umjerena Visoka Niska

Cryptosporidium parvum Visok Duga Visoka Niska

Dracunculus medinensis Visok Umjerena Umjerena Niska


6/40

Ovi patogeni uzronici mogu da uzrokuju razliiteoblike infektivnih bolesti: hepatitis A, poliomyelitis,

typhoid, paratyphoid, cholera, bacterial dysentery,giardiasis, amoebic dysentery, gastroenteritis,diarrhoea, meningitis, encephalitis, pericarditis,myocarditis, cardiomyopathy i drugi vidovi bolesti.


7/40

Zagaenje povrinskih voda za pie je uglavnomuzrokovano propustima distribucionog sistema,

neadekvatnog odvoenja i unitavanja otpadnogmaterijala kao i nepravilnog ili diskontinuiranogprocesa (kondicioniranja) dezinfekcije vode.


8/40


9/40

Higijenski ispravna voda za pie u rezervoarima i

distributivnoj mrei prema preporukama Svjetskezdravstvene organizacije i Evropske zajednice jevoda koja ne teti zdravlju ljudi, koje ima u dovoljnojkoliini, koja je bez mirisa, ukusa i boje.


10/40

Da bi se obezbjedila voda dobrog kvaliteta za iroku upotrebu ipreduprijedila pojava hidrinih epidemija neophodno jeusaglasiti postojee pravilnike i zakone o higijenskoj ispravnostivode za pie unutar jedne drave i unutar drava lanicaEvropske Unije.

U naoj dravi vaei je Pravilnik o izmjenama i dopunamapravilnika o higijenskoj ispravnosti vode za pie objavljenog uSlubenom listu SFRJ broj 13/91, koji predstavljaizmjenjenu verziju prethodnog Pravilnika o higijenskoj

ispravnosti vode za pie objavljenog u Slubenom listu SFRJbroj 33/87.


11/40

Prema tom pravilniku vode za pie su klasifikovane u preienei prirodne vode.

U preiene vode su svrstane dezinfikovane i flairane vode naizvoru, a prirodne vode su klasifikovane kao prirodne vodeotvorenih i zatvorenih izvorita.

U Listi 1 ovog pravilnika u mikrobiolokim osobinama voda zapie navedeno je da niti jedan tip vode ne smije sadravatibakterije salmonela vrste,igela vrste,vibrio kolere i druge patogene mikroorganizme,koliformne bakterije i streptokoke fekalnog porijekla,proteus vrste,

Pseudomonas aeruginosa,crijevne protozoe,crijevne helminte i njihove razvojne oblike,vibrione, bakteriofage, alge idruge organizme koji mogu da izmjene izgled, miris i ukus vode.


12/40

Dozvoljeni broj aerobnih mezofilnih bakterija naagaru poslije inkubacije od 48 sati na 220C i 370C u 1

ml vode je u zavisnosti od tipa iste od 10 do 300.


13/40


14/40

Direktiva Evropske Ekonomske Unije (European EconomicCommunity, EEC) broj 80/778/EEC, predlae u mikrobiolokim

parametrima vode predviene za ljudsku upotrebu,da je maksimalno dozvoljena koncentracija ukupnih koliforma,fekalnih koliforma i fekalnih streptokoka izraunatih kaonajvjerovatniji broj bakterija manje od 1,

sulfitoredukujue klostridije nisu dozvoljene u 20 ml vode,

dozvoljeni broj aerobnih bakterija kultivisan na 370C je 10

a na 220C je 100.

Posebnom napomenom je navedeno da u vodi namjenjenoj zaljudsku upotrebu ne smiju biti prisutni patogeni stafilokoki,bakterije vrste salmonela, fekalni bakteriofagi i enterovirusi.


15/40


16/40

Studijom je obuhvaen 91 uzorak povrinskih voda zapie sa podruja Tuzlanskog kantona-15 uzoraka nepreienih voda otvorenog tipa-31 uzorak nepreienih voda zatvorenog tipa-15 uzoraka preienih voda iz gradskih vodovoda-28 uzoraka preienih voda iz lokalnih vodovoda-2 uzorka prirodnih mineralnih voda-9 uzoraka jezerske vode Jezera Modrac

(za rekreaciju)


17/40

Uzorkovanje voda-sterilne deset litarske kanistre pod aseptinimuslovima, bez dodataka konzervansa i aditiva (vodaza virusoloki pregled)-sterilne staklene boice od 250 ml sanatriumtiosulfatom (voda za bakterioloki pregledi pregledna prisustvo bakteriofaga)


18/40


19/40

Higijensko-epidemioloko posmatranje-higijensko stanje vodnog objekta,koliko se domainstava snabdijeva sa tog objekta,broj i visinski poloaj kua oko izvora,

starost kua,ako se radi o bunaru da li je propisno izgraen, da lise voda redovno preiava (hlorinacija),mjerena je temperatura,

rezidualni hlor i pH vode, iregistrovani su klimatski usloviprilikom uzorkovanja.


20/40

Mikrobioloka obrada uzoraka-Proireni bakterioloki pregled vode za pie pometodama "Pravilnika o higijenskoj ispravnosti vode

za pie"Slubeni list SFRJ broj 13/91.-Dokazivanje nespecifinog bakteriofaga metodomplaka.-Detekcija enterovirusa primjenom RT-PCR u dva

koraka i RT-PCR sa nested PCR.


21/40

Rezultati higijensko-epidemiolokog posmatranja vodnih objekata

Propisno graeni objekti 64%

Prosjena udaljenost prirodnih zagaivaa 491 m

Zatitnezone 47%

Prosjean broj korisnika-domainstavavodnog objekta

858

Rezidualni hlor 19%

Redovna dezinfekcija-hlorinacija 7/15, 46,66%

Povremena hlorinacija 61%

Prosjena temperatura vode 90C

Prosjena kiselost (pH) 7,1

Epidemije crijevnih zaraznih bolesti 63%

Epidemije hepatitisa A 9%


22/40

Rezultat nalaza bakterija indikatora fekalnog zagaenja

59

13

24

5

0

10

20

30

40

50

60koliformne bakterije

koliformne bakterije

fekalnog porijekla

streptokoke fekalnog

porijekla

sulfitoredukujue klostridije


23/40

Rezultat nalaza koliformnih bakterija prema tipu vodnogobjekta

19

16

12

5

7

0

0

2

46

8

10

12

14

16

18

20 nepreiene vode

zatvorenog tipa

lokalni vodovod

nepreiene vode

otvorenog tipa

gradski vodovod

jezerska voda

prirodne mineralne

vode


24/40

Rezultat nalaza bakterija indikatora fekalnog zagaenja prematipu vodnog objekta

14

76

2

7

0

0

2

4

6

8

10

12

14 nepreiene vodezatvorenog tipa

lokalni vodovod

nepreiene vode

otvorenog tipa

gradski vodovod

jezerska voda

prirodne mineralne

vode


25/40

Rezultat bakteriolokog pregleda voda

2624

19

10

87

65

43 3 2

1 1 1

0

5

10

15

20

25

30 Escherichia coli

Enterococcus faecalis

Enterobacter species

Citrobacter intermedius

Citrobacter freundi

Aerom onas hidrophyla

Klebsiella species

Sulfitoredukujue Clostridiae

Acinetobacter species

Plesiomonas shigeloides

Pseudomonas species

Pseudomonas aeruginosa

Morganella m organii

Serratia species

Staphylococcus aureus


26/40

Negativan i pozitivan nalaz na bakteriofage


27/40

Nalaz bakteriofaga u ispitivanim vodama

0

5

10

15

20

25

30

35

malobrojan

bakteriofag

aktivan

bakteriofag

vrlo aktivan

bakteriofag

Escherichia coli

Salmonella enteritidis


28/40

Gel elektroforeze produkta amplifikacije RT-PCR enterovirusa iz uzorakavoda


29/40

Rezultat nalaza enterovirusa prema tipu vodnog objekta

10

15

7

5 5

00

2

4

6

8

10

12

14

16

nepreiene vode

zatvorenog tipa

lokalni vodovod

nepreiene vode

otvorenog tipa

gradski vodovod

jezerska voda

prirodne mineralne

vode


30/40

MIKROBIOLOKA KONTROLA PROIZVODNJEZakonom o zdravstvenom nadzoru nad ivotnim namirnicamaregulisana je obavezna mikrobioloka kontrola proizvodnje namirnica uprehrambenoj industriji.Pravilnikom o mikrobiolokoj ispravnosti ivotnih namirnicaodreeno

je ta se ima kontrolisati i koji mikroorganizmi mogu biti tetni pozdravlje ljudi.


31/40

Za uspjeno obavljanje mikrobioloke kontrole namirnica u fabrikama

neophodno je organizovati specijalna odjeljenja za kontrolu koja radepo unaprijed prihvaenom programu rada. Ovaj program ukljuuje cijelitehnoloki postupak proizvodnje poevi od sirovina do gotovihproizvoda, ukljuujui kontrolu prisustva i biohemijsku aktivnostimikroorganizama, kontrolu prostorija, instalacija, ambalae i drugo.

Ovakvim postupkom je takoe predvieno kontrolisanje takozvanihkontrolnih taki u procesu proizvodnje koje predstavljaju mjesta nakojima postoje pogodni uslovi za prisustvo, razvie i biohemijskuaktivnost mikroorganizama.

Nezavisno od tipa proizvodnje postoji mikrobioloka kontrola optegkaraktera, koju su obavezni da vre svi, shodno zakonskim propisima ouslovima koje moraju da ispune namirnice prije putanja u promet.Analize u kontroli efikasnosti ienja i dezinfekcije su takoe optegkaraktera.


32/40

Pravilnikom o mikrobiolokoj ispravnosti namirnica u prometuuvedenesu mikrobioloke norme, a Pravilnikom o metodama vrenjamikrobiolokih analiza uvedene su i metode za mikrobioloku kontrolu

namirnica kojima se dokazuje prisustvo ili utvruje broj pojedinihpredstavnika mikroorganizama trovaa hrane ili indikatora nehigijenskeproizvodnje i ispravnosti namirnica.

Cilj ovih normi je bio i ostao da se pobolja kvalitet proizvoda,higijenska ispravnost i higijenski uslovi proizvodnje.


33/40

Optim uslovima u pogledu bakteriolokih svojstava namirnica,bakterioloke norme zabranjuju prisustvo patogenih mikroorganizama unamirnicama i trovaa hrane.

Odreene koliine namirnica ne smiju sadravati bakterije Salmonellavrste, koagulaza pozitivan Staphylococcus, sulfitoredukujueklostridije, bakterije Proteus vrste i Escherichiu coli.

Za svaki proizvod se posebno navodi koji broj mikroorganizamakontaminanata ne smiju sadravati u odreenoj koliini iste.

Posebnim propisima se kontrolie prisustvo plijesni npr. u paradajzpireu. Prema ovom pravilniku u proces proizvodnje paradajz pirea nesmije ui vie od 2-2,5 teinskih procenata trulog paradajza.


34/40

Propisima je takoe predvieno voenje evidencije i prikazivanjerezultata mikroboloke kontrole.Kada je u pitanju evidencija sve organizacije je moraju da vode, i onasadri sva zapaanja utvrena kontrolom i rezultate ispitivanja samiljenjem analitiara.Evidencija mora da sadri datume i brojeve kontrolisanih serijaproizvodnje, kao i naloge odgovornih lica. Ona se vodi u vidulaboratorijskog dnevnika, pogonskog dnevnika, kartoteke, kompjuterskiili na neki drugi naini ona mora biti dostupna inspekcijskim organimanadlenim za vrenje sanitarnog nadzora nad ivotnim namirnicama.

Dobro organizovana kontrola higijenske ispravnosti namirnica je odvelikog i viestrukog znaaja, odnosno ona koristi kakoproizvoaima tako i potroaima.


35/40

Izvori i putevi prodora kako patogenih tako i nepatogenihmikroorganizama u hranu su razliiti:1. Mikroorganizmi koji mogu da ive i kontaminiraju hranu najee se

nalaze u zemlji i vodi:To su lanovi rodova: Alcaligenes, Bacillus,Citrobacter, Clostridium, Pseudomonas, Serratia, Proteus,Enterobacter, Micrococcus. Najee gljive iz zemlje i vode su:

Rhizopus, Penicillium, Botrytis, Fusarium, Trichothecium.

2. Hranu zagauju mikroorganizmi korisnici hrane koji su u njenomsastavu a kvare hranu u neadekvatnim uslovima uvanja (npr.lipolitini mikroorganizmi).

3. Najznaajniji mikroorganizmi koje nalazimo u namirnicama, posebnomlijeku, su koliformne bakterije. Najvaniji su lanovi rodova:Bacteroides, Lactobacillus, Clostridium, Escherichia, Salmonella,Proteus, Shigella.


36/40

4. Izvor patogenih mikroorganizama su ljudi koji uestvuju u pripremi iprometu hrane tako to je kontaminiraju prljavim rukama, odijelom isekretima iz gornjih disajnih puteva. To su obino lanovi rodovaStaphylococcus i Streptococcus.

5. Od oboljelih ivotinja mogu da potiu brucele, piogene streptokoke,bacil antraksa, mikobaterijum bovisa i virus apa. Od kliconoa ilioboljelih ljudi u hranu dospijevaju Salmonella typhi i druge salmonele,igele, stafilokoke, bacil difterije, virusi poliomijelitisa, infektivnog

hepatitisa i virusi iz koksaki grupe.


37/40

Sve zarazne bolesti koje se prenose namirnicama mogu da se podijele ualimentarne toksikoinfekcije i alimentarne infekcije.Alimentarne toksikoinfekcije su posljedica unoenja u organizamnamirnica kontaminiranih bakterijama.Osnovne karakteristike oboljenja su kratka inkubacija od nekoliko sati,nagli i burni poetak sa povraanjem i gastrontestinalnim smetnjama(prolivom).Sve alimentarne toksikoinfekcije se mogu podijeliti u tri grupe premauzroniku.Mogu biti izazvane salmonelama, enterotoksinom stafilokoka i raznimuslovno patogenim bakterijama (razne koliformne bakterije,Pseudomonas aeruginosa; Gram pozitivne koke-beta hemolitine

streptokoke, entrokoke; sporogeni aerobni bacili, B. subtllis, B.megatherium, B. cereus; klostridije, Cl. perfrigens). Botulizam je pravabakterijska intoksikacija koja nastaje poslije unoenja u organizambutilinskog toksina (neurointoksikacija).


38/40

Osnovne mjere zatite od alimentarnih toksikoinfekcija su poveanjezdravstveno higijenske prosvjeenosti ljudi koji rade u proizvodnji iprometu ivotnih namirnica tako i potroaa.


39/40

Uzronici dijareja koji se prenose vodom i hranom

uzronik inkubacija izvor

Staphylococcus aureus 1-6 sati kremovi, mesa, ivina

Clostridium perfringens 8-20 sati podgrijano meso

Clostridium bolulinum 12-36 sati konzervirano meso

Bacillus cereus 1-20 sati podgrijano meso i ria

Crijevne infekcije inkubacija izvor

Rotavirus 2-5 dana kontakt (fekalno-oralni)

Salmonella 1-2 dana Jaja

Shigella 1-4 dana fekalno-oralni

Campylobacter 1-4 dana ivina, domae ivotinje

Vibrio cholerae 2 dana fekalno-oralni

Escherichia coli 1-4 dana dijareja putnika

Yersinia enterocolitica dani-nedelje domae ivotinje i kuni ljubimci

Giardia lamblia 1-2 nedjelje kontaminirana voda

Entamoeba histolytica dani-nedjelje kontaminirana voda

Cryptosporidium dani-nedjelje fekalno-oralni

Isopora belli dani-nedelje oprtunistika infekcija kod AIDS

MIKROBIOLOKI PREGLED VAZDUHA


40/40

MIKROBIOLOKI PREGLED VAZDUHA

Vazduh nije pogodna sredina za razvoj mikroorganizama tako da senajee sreemo sa tranzitornom florom.

U vazduhu se pored nepatogenih mikroorganizama mogu nai raznovrsniuzronici bolesti koji obino kratko borave u vazduhu, a tu su dospjeli sazemlje, prainom i od zdravih i bolesnih ljudi. Sastav mikroorganizama uvazduhu se mijenja i zavisi od vie faktora kao to su:kretanje vazduha, izloenost sunevoj svjetlosti, stepen vlanosti i brojprisutnih osoba.

Ispitivanje vazduha ima preventivni karakter i zato se najee vri ubolesnikim sobama, operacionim salama, salama za dijalizu, uionicama,

javnim dvoranama i radnim prostorijama.

Uzorkovanje vazduha moe da se vri na razliite naine, a jedan je pomouaparata i zasijavanja na hranljive podloge.

Broj mikroorganizama se odreuje na 1 m3

zapremine vazduha. Indikatoraerogenog zagaenja je Streptococcuss salivarius.

Ako u mikrobiolokom nalazu dominiraju koliformne bakterije to ukazuje naloe opte higijensko stanje i diseminaciju fekalnog otpadnog materijala.Nalaz aerobnih sporogenih bakterija (Bacillus sp.) svjedoi o prisustvupraine i nedovoljnoj istoi, a nalaz kvasnica i plijesni o zamraenosti,

Documents

sanitarna bakteriologija