Dr. Enes Ljevaković

Rasprave i stavovi evropskih muslimana o političkoj participaciji

Uvod

Činjenica da se ova tema obrađuje u okviru modula Šerijat u savremenim

društvima limitira njen sadržaj i metodološki pristup. Po svom karakteru ova tema

spada u šerijatskopravnu oblast koja se tradicionalno naziva siyasa šer'iyya –

šerijatskopravna politika. Ima dodirnih tačaka s prethodnom temom koja se odnosila

na problem međunarodnih odnosa u savremenim muslimanskim studijama, a usko je

povezana s temom Fikh muslimanskih manjina. Rasprave o ovoj temi izbile su u prvi

plan aktuelizacijom rasprava o potrebi intenzivnije integracije muslimana u društveni

život Evrope uključujući i politički život, uz očuvanje svoje vjerske posebnosti i

identiteta. Cilj nam je ovdje dati jedan kratak presjek i pregled rasprava i dilema s

kojima se suočavaju muslimani u domu dogovora (darul-'ahd) u vezi njihovog

učešća u političkom životu država u kojima žive. Rezultat tih unutrašnjih rasprava i

odgovor na postavljene dileme možda će sudbinski odrediti budući status i

perspektivu muslimanskog prisustva na Zapadu. Kada govorimo o muslimanima na

Zapadu trebamo uvijek imati na umu da to nije monolitna i homogena zajednica, već

nacionalno, kulturno i ideološki podijeljena i raznolika zajednica. (Arapi –

Marokanci, Alžirci, Tunižani, Egipćani, Saudijci, Jemenci…, Turci, Kurdi,

Pakistanci, Indijci, Bangladežani, Bošnjaci, Albanci…, muslimani konvertiti…),

suniti (različiti mezhebi: fikhski i akaidski) – šiiti (različite frakcije: ismailije alevije,

isnaašerije) - haridžiti, selefije (više pokreta i grupa) – sufije (više redova - tarikata) –

ihvanu muslimun. Zato priča o nekakvom jedinstvenom pristupu i jedinstvenom

vjerskom autoritetu muslimana u Evropi, koju s vremena na vrijeme plasiraju

pojedinci, doima se kao neka vrsta utopije i snova. Veća je šansa, mada je i ona dosta

daleko od realizacije, da se muslimani slože oko pitanja političke participacije u

evropskim političkim i državnim institucijama, nego da se slože oko pitanja

jedinstvenog vjerskog autoriteta.

Problem političke participacije muslimana u Evropi (ne govorimo ovdje o

autohtonim evropskim muslimanima poput Bošnjaka u Bosni, Srbiji, Sandžaku, Crnoj

Gori…, Albanaca u Albaniji, Kosovu, Makedoniji i Crnoj Gori, Turaka u Turskoj i

1

Bugarskoj…) nije više marginalno pitanje za muslimane u Evropi. Ono zaokuplja

njihovu pažnju više nego ikada ranije. Evropsko vijeće za fetve i istraživanja je svoju

Šestu sjednicu koja je održana u Istanbulu 2006. g. posvetilo temi političke

participacije muslimana u Evropi. Prije toga je održan i jedan simpozij o istoj temi na

kojem su uzeli učešće brojni alimi iz cijelog svijeta. O ovoj temi je napisano više

studija i djela. Ističemo posebno djelo Husama Šakira pod naslovom: «Muslimani

Evrope i politička participacija» na koje smo se najviše oslanjali u pripremi ovog

predavanja budući da najpotpunije i najtemeljitije obrađuje ovu tematiku. Nas ovo

pitanje zanima i tangira iz dva razloga: 1. kao muslimana koji žive u Evropi, 2. kao

Bošnjaka čiji dobar broj pripadnika živi kao dijaspora na Zapadu općenito, i u Evropi

posebno. Tema je slojevita, mnogostrana i otvara brojna pitanja koja gotovo da nismo

u stanju sva ni pobrojati, a kamoli osvrnuti se na njih opširnije.

Mi ćemo se u ovom predavanju osvrnuti na neka od tih pitanja koja smatramo

važnim za sagledavanje naznačene teme sa šerijatskopravnog i, uslovno rečeno,

šerijatskopolitičkog aspekta (sijasa šer'ijja).

O političkoj participaciji muslimana Evrope općenito

1. Politička participacija – pojam i smisao

2. Politička participacija muslimana Evrope – pojam i smisao

3. Politička participacija muslimana Evrope – nejasnoće pojma

4. Politička participacija i društvena participacija

5. Politička participacija i društvena participacija – nejasnoća mehanizama

utjecaja

6. Muslimani Evrope i važnost pridruživanja društvene političkoj participaciji

7. Pokazatelji upoznavanja s političkom participacijom muslimana Evrope

8. Dosje predstavljanja muslimana i politička obojenost

Muslimani Evrope i teškoće političke participacije

1. Teškoće u vezi političke participacije s kojima se suočavaju mase općenito

2. Teškoće u vezi političke participacije s kojima se suočavaju manjine

3. Specifične teškoće s kojima se suočavaju muslimani Evrope

4. Šanse za političku participaciju i izazov «staklenog grlića»

5. Pristup eliti i kriteriji odabira

6. Poticanje političke participacije muslimana – ko je odgovoran?

2

Stavovi muslimana Evrope prema političkom učešću

1. U početku je to bio samo san – Nade aktivnog političkog učešća

2. Stavovi muslimani Evrope: grupacije koje jasno podržavaju političku

participaciju

3. Grupacije koje se ne protive političkoj participaciji, ali se dvoume oko

vlastitog učešća

4. Grupacije koje se jasno protive političkoj participaciji ili bar njenim

direktnim oblicima

Karakteristike političke participacije muslimana Evrope

1. Historijski kontekst sadašnje političke participacije muslimana Evrope

2. Obilježja političke participacije muslimana Evrope

3. Politička participacija na lokalnom nivou

4. Neka iskustva organizacije političkog djelovanja u redovima muslimana

Evrope

5. Apstinencija muslimana Evrope od učešća na izborima – pozadina

6. Žena muslimanka u evropskom političkom životu

7. Džamije i mesdžidi u Evropi i prostor političke participacije

Politička participacija u sjeni kriza

1. Utjecaj kriza na učešće

2. Muslimani Evrope i nošenje sa krizama

3. Interakcija s krizama

4. Krize i kultura mirnog protivljenja

Muslimani Istočne Evrope i politička participacija

1. Participacija i promjena političkih sistema u Istočnoj Evropi – kratak

presjek

2. Specifičnost političke participacije muslimana Istočne Evrope

Problem preferiranja između političkih stavova u različitim oblastima: na

primjeru unutrašnje i vanjske politike

1. Muslimani Evrope i pozadina zanimanja za vanjsku politiku

2. Muslimani Evrope i porast interesovanja za unutrašnju politiku

3. Muslimani Zapada i rasplinuće hipoteze o približavanju svjetskim centrima moći

3

4. Unutrašnje balansiranje oko islamskih problema

5. Muslimani Evrope i opcije posredovanja u odnosima Evrope i islamskog svijeta

6. Muslimani Evrope i interakcija sa vanjskim politikama

7. Uvažavanje prioriteta i uočavanje različitosti evropskih sredina i odnos prema

njima

Kako biva participacija? Traganje za pristupima unapređenja iskustava

političke participacije muslimana Evrope

1. Pojam razborite političke participacije muslimana Evrope

2. Razborita politička participacija muslimana Evrope u njenim općim

intencijama

3. Razborita politička participacija muslimana Evrope - njeni izravni ciljevi

4. Razborita politička participacija muslimana Evrope – sredstva i mehanizmi

5. Odgovornost i funkcije aktera razborite političke participacije muslimana

Evrope

6. Zahtjevi i specifikacije razborite političke participacije muslimana Evrope

7. Vaganje između simboličnih postignuća i stvarnog napretka na planu

političke participacije

8. Inicijativa i predupređivanje razvoja umjesto zadovoljavanja reakcijom

9. Ka aktivnijem prisustvu na društvenom i političkom polju

10. Pripremanje javnog mijenja i prilagođavanje retorike i prakse

11. Ustupci u kontekstu učešća – marginalije i granice i uloga političke

retorike

Pitanja i poteškoće u političkom djelovanju muslimana u Evropi

Govoreći o problemima i poteškoćama s kojima se suočavaju muslimani u

pogledu političkog djelovanja u Evropi, Husam Šakir je identificirao osam stvarnih i

potencijalnih problema: 1

1. Musliman političar i problem podvojene lojalnosti (tobožnje) između

muslimanske manjine i političke stranke

2. Izazov stvarne snage/moći muslimana političara da utječe na političkom

planu

1 . Muslimu Uruba wa al-mušaraka al-siyasiyya, str. 247.

4

3. Problem usklađivanja sa principima, programom, politikom, stavovima i

operativnim djelovanjem stranke

4. Problem prožimanja i preklapanja između političkog i d'avetskog

djelovanja, ili problem «politizacije» općeg muslimanskog prisustva u Evropi

5. Problem «stranačke odanosti» u političkom i parlamentarnom životu

6. Pitanje odnosa prema «zajedničkim elementima - podudarnostima» između

islamskih principa i smjernica, sjedne strane, i stranačkim principima i ideologijama,

s druge strane

7. Problem sukoba ili dileme između tipova obraćanja/govora u okviru općeg

političkog i društvenog prisustva muslimana Evrope

8. Problem vaganja između zahtjeva principa, dužnosti i uloge te neophodnosti

opreza i suzdržanosti

Rezime

Pojam i smisao političke participacije muslimana Evrope

Ne misli se spomenutom sintagmom na «islamsku participaciju» na

evropskom političkom planu, tj. utemeljenje ove participacije u uputama islamske

vjere u smislu neke vrste islamiziranog političkog djelovanja, kao što može neko

pomisliti. Pod razumnim učešćem muslimana Evrope na političkom planu

podrazumijeva se da to učešće bude u razumnoj mjeri u skladu sa specifičnostima

evropskih političkih miljea i istodobno da nije u oprečnosti sa vrijednostima i učenjem

islama, da bude, što je još bolje, u duhu tih vrijednosti i učenja, pozitivno modelirana

ambijentalnom osobenošću koja će je učiniti povezanom sa realnošću, a ne

odvojenom od nje.

Politička participacija muslimana Evrope – nejasnoće i dileme u samom pojmu

Nema sumnje da je pojam «politička participacija muslimana Evrope»

podesan da izazove određene dileme i dvojbe. Može li se doista gledati na političku

participaciju dijelova društva samo kroz klasifikaciju na osnovu vjerske pripadnosti ili

samo na osnovu pripadnosti nekoj manjini? Do koje mjere je moguće prenebregnuti

činjenicu da član društva pripada istovremeno različitim krugovima, grupacijama,

udruženjima…? Drugim riječima, može li se zanemariti činjenica o mnogostrukosti

identiteta? Na primjer, evropski musliman ili muslimanka koji rade u fabrici,

pripadaju muslimanskoj manjini, određenom spolu, radničkoj klasi, možda populaciji

5

imigranata, sa stanovišta životne dobi mogu pripadati mladoj, sredovječnoj ili starijoj

populaciji, mogu da budu porijeklom iz muslimanske zemlje, ili iz muslimanske

manjine u drugoj državi itd. Otuda je jasno da nije moguće klasificirati osobu

unilateralno na osnovu samo jedne specifičnosti potpuno zanemarujući ostale. Isti je

slučaj i s klasificiranjem zajednica i društvenih grupa. Postoji miješanje, prožimanje,

unutrašnje raznovrsnosti i različitosti unutar jedne skupine koje mogu olakšati da se

pronađu zajednički interesi koji će jačati stanje prožimanja unutar općeg evropskog

društvenog tkiva. Ko to prenebregava u svom bavljenju ovim pitanjem, on se ne

zadovoljava samo time da formira svoje viđenje, predodžbe i zaključke na temeljima

koji nisu dovoljno precizni, već svjesno ili nesvjesno primjenjuje postupak koji se

zasniva na prisilnom odvajanju skupine od njenog društvenog konteksta. Kada je riječ

o muslimanima, to se jasno da zamijetiti u kampanji koja se vodi protiv

muslimanskog prisustva u evropskim zemljama koju vodi, projicira i usmjerava

ekstremistički diskurs u društvu, politici, medijima. Nažalost slične pojave su prisutne

i kod tretiranja nekih drugih problema gdje se skreće pažnja na specifičnost

muslimanskog prisustva u Evropi bez uvažavanja realnog stanja raznovrsnosti ovog

prisustva koje ga smješta u neka druga opća društvena tkiva. Naravno ne treba otići ni

u drugu krajnost u smislu da muslimani u potpunosti izgube vjersku posebnost i da se

utope i asimiliraju u druge pripadnosti, pa i na političkom planu.

Također, nije moguće odvojiti političku od društvene participacije kao općeg

konteksta. Politička participacija je samo dio općedruštvenog angažmana u njegovom

sveobuhvatnom smislu. Veza između ova dva angažmana je dijalektičkog karaktera.

Ako je intenzivnija jedna, intenzivnija je i druga i obratno.

Raznovrsnost opcija društvenog (građanskog, civilnog) i političkog djelovanja i

njegovih instrumenata je veoma važno pitanje. Muslimani Evrope trebaju iskoristiti za

to svoje djelovanje sve raspoložive opcije u okviru zakonskih, šerijatskih i moralnih

normi, precizno odmjeravajući i procjenjujući potencijalne koristi i štete. Također, na

mjestu je i upozorenje od opasnosti poduzimanja nekih akcija izvan općeg društvenog

tkiva, u smislu da se manjine pojavljuju odvojeno od većinskog dijela društva

otvorene pred jednačinom u kojoj se pojavljuju kao neravnopravan partner. Nema

dileme da je bilo koja društvena ili politička akcija koja je zasnovana na logici

izdvajanja ili čak samo želje za izdvajanjem u suprotnosti sa duhom ideje

«participacije»

6

Stavovi evropskih muslimana prema političkoj participaciji

Očekivanja evropskih muslimana proširena su i na jedno novo područje koje je

ranije bilo samo u njihovim snovima, područje aktivnog učešća u političkim

procesima u sredini u kojoj žive. Ta očekivanja su našla svoj izraz u retorici

usmjerenoj ka mobilizaciji muslimanskog prisustva u Evropi. Aktivno učešće je

postalo preokupacija širokog sloja evropskih muslimana, o kojem dr. Abdulmedžid

Nedždžar kaže: «Muslimani na Zapadu su počeli živjeti iz dana u dan brigu

civilizacijskog susretanja njih kao muslimana i društva u kojem žive. Ostavili su iza

sebe vrijeme kada je njihovo prisustvo u društvu bilo potpuno marginalno, na koje se

gledalo kao na privremenu pojavu koja će nestati kada se ti ljudi vrate u svoje matične

države iz kojih su emigrirali. Međutim, desilo se da su oni ostali živjeti u državama u

koje su doselili i počeli su se osjećati građanima tih država tako da su vremenom

postali bitan dio društva…Vremenom su počeli razmišljati o svom dvosmjernom

učešću u civilizacijskom hodu u zapadnim društvima kroz uzimanje i davanje. Svjesni

su da mogu i trebaju mnogo toga naučiti od Zapada u oblasti nauke, kulture,

civilizacije, ali da istovremeno mogu doprinijeti poboljšanju ukupnog ambijenta

življenja svojim etičkim i kulturnim vrijednostima koje im je darovao islam.

- Digresija (pritisci da odustanu od nekih etičkih i kulturnih vrijednosti: odnos prema

homoseksualizmu….)

U toj prostranoj sferi zanimanja za participaciju pojavili su se brojni glasovi koji su

pozivali i podsticali muslimane na aktivno prisustvo u političkoj areni. Tako, npr., s

početka devedestih godina prošlog stoljeća Abdulahalim Haffadži, publicist koji živi

u Minhenu, u svom istraživanju o perspektivama islamskog rada u Evropi kaže: «Cilj

muslimanskih djelatnika (daija) u Evropi treba da se kreće u rasponu između dvije

granice: donje i gornje, definirajući gornju granicu riječima: «Da se ostvari u

budućnosti, ne samo širenje islama u Evropi, niti samo formiranje islamskih

udruženja, već da očekujemo dan kada će se u svakoj evropskoj zemlji formirati

islamska stranka koja će izboriti pravo učešća u političkom životu.» Abdulkerim

Davudije, istaknuta ličnost među belgijskim muslimanima, naglašava da je učešće na

izborima «veoma važna stvar, onaj ko ne učestvuje na njima kao da je mrtav, ne

zaslužuje život». Izbori su, smatra on, itekako važna karta u rukama glasač pomoću

koje neke pojedince ili stranke uzdiže, a neke ruši. Muslimani trebaju biti prisutni u

tom procesu». Rozemari Siman, predsjednica švicarske Savezne komisije za odnose

7

sa strancima, potvrdila je 2001. važnost poticanja političke participacije muslimana u

Švicarskoj obećavajući da će prvog muslimana koji bude izabran u Parlament

dočekati cvijećem. Ona smatra nužnim da muslimani Švicarske imaju svoje

predstavnike koji će zastupati njihove interese pred državnim organima, izražavajući

žaljenje zbog odvojenosti muslimana od mjesta na kojima se odlučuje i odsustva iz

političkih aktivnosti.

Stavovi evropskih muslimana prema političkoj participaciji

Stavovi evropskih muslimana, institucija, udruženja, intelektualaca i javnih

ličnosti prema političkoj participaciji mogu se klasificirati u tri grupe: oni koji

podržavaju takvo učešće, oni koji su neodlučni i protivnici takvog učešća. Glavna

struja, većinski dio, koji u globalu predstavlja muslimane u Evropi, podržava ideju

političke participacije bez zadrške, smatra je izuzetno važnom inicijativom, štaviše

neki smatraju da je ona obavezna (vadžib) čak i pored postojanja nekih procjena koje

sugeriraju stanovitu neodlučnost u pogledu stvarnog učešća. Postoje i drugačiji

stavovi, doduše malobrojniji od prethodnih koji su rezervisani prema političkoj

participaciji, a ima i onih koji smatraju da je to šerijatski zabranjeno djelo (haram), ali

su ovi potonji stavovi ostali manjinski i na margini muslimanske zajednice na ovom

kontinentu.

1. Skupine koje jasno podržavaju opredjeljenje za učešćem u političkom

životu Evrope

«Povelja evropskih muslimana» (Misaq al-muslimine fi Urubba) je najbolji

primjer da evropski muslimani u većini naginju ka prihvatanju puta političke i

društvene participacije i otvaranja ka drugima. To opredjeljenje podržavaju većina

muslimanskih organizacija i udruženja, intelektualci i imami. Ovdje je riječ o

stavovima koji se u osnovi temelje na islamskom autoritetu, posebno imajući u vidu

da je spomenuta Povelja usvojena od strane stotina islamskih udruženja na cijelom

evropskom kontinentu koje upravljaju stotinama džamija, mesdžida, islamskih

centara. Povelju je pripremila Federacija islamskih organizacija u Evropi. Nacrt

Povelje je usvojen u Briselu 2002. od strane izaslanika i predstavnika islamskih

organizacija u Evropi, a nakon toga je projekat upućen ostalim organizacijama koje

nisu prisustvovale sastanku u Briselu na razmatranje i usvajanje. Nakon uvažavanja

8

određenih primjedbi i amandmana, usvojena je završna forma dokumenta.

Potpisivanje Povelje je još uvijek otvoreno za organizacije koje ju još uvijek nisu

usvojile i potpisale. Treba pripomenuti da bošnjački džemati u Evropskim zemljama

nisu učestvovali u ovom procesu, budući da su oni sastavni dijelovi IZ u BiH, a kao

što znamo Rijaset IZ je usvojio Deklaraciju evropskih muslimana koju je napisao

Reisu-l-ulema, a koja nudi viđenje pozicije muslimana u Evropi iz perspektive

autohtonih evropskih muslimana iz BiH.

Povelja evropskih muslimana je podržala ideju političke i šire društvene

participacije evropskih muslimana. Podrška toj inicijativi dana je i na skupu imama i

predsjednika islamskih centara u Evropi održanom u Gracu 2003. Na skupu je

zaključeno da je «aktivno učešće i preuzimanje odgovornosti u svim oblastima života

izvorni islamski princip koji doprinosi većem bogatstvu i raznovrsnosti suživota u

svijetu koji počiva na ideji pluralizma. Kada je u pitanju politička interakcija, skup je

preporučio da se otvori Kancelarija za islamski kontakt u Briselu koja bi trebala biti

spona za kontakte i kontinuirani dijalog sa odgovornima u Evropskoj zajednici i

njenim različitim tijelima. Potvrđujući princip društvene participacije, Ahmed Ravi,

bivši predsjednik Federacije islamskih organizacija u Evropi, kaže: «Naš izbor u

Evropi je konačan, u skladu je s pozitivnom ulogom muslimana, s pozicijom dobrog

građanstva u svim njenim dimenzijama, posebno imajući u vidu da muslimani u

većini nisu više samo imigranti, već je njihovo prisustvo stabilno i ukorijenjeno u

ovim zemljama kroz više generacija. Tokom vremena iskristalisala se nova situacija,

nastale su nove potrebe koje ranije nisu postojale.

2. Skupine koje se ne protive političkoj participaciji, ali koje su neodlučne

u pogledu svoga učešća

Neke skupine i grupe muslimana u Evropi tretiraju direktnu političku

participaciju kao zahtjev koji treba odgoditi dok ne sazriju uvjeti i okolnosti za

aktivno učešće. Ova grupacija smatra da je bolje za muslimane izbjegavanje direktnog

uplitanja u politička pitanja jer još uvijek nisu ostvarili neka svoja temeljna vjerska i

društvena prava. Dakle, to nije prioritetno pitanje, mada ga načelno ne treba odbaciti.

Prioritetno je riješiti pitanje zakonskog priznanja islama u Evropi, zatim pitanje

predstavljanja muslimana, vjerske specifičnosti, obrazovne potrebe, itd. Politička

participacija u ovakvim okolnostima ne bi donijela očekivane rezultate, nit bi

pomogla u osvajanju nekih prava ili poboljšanja stanja, a nema ni jasnih pokazatelja

9

da bi se muslimani masovno odazvali pozivu i izašli na izbore. Zato je potrebno,

smatraju ovi, sačekati s ovom inicijativom, ne žuriti dok uvjeti ne sazriju za njenu

uspješnu realizaciju.

3. Grupe koje se otvoreno protive političkoj participaciji muslimana u

Evropi ili u najmanju ruku direktnim formama učešća

Kod identificiranja grupacija koje se otvoreno protive političkoj participaciji u

Evropi, treba imati u vidu da među njima postoje stanovite razlike kada je riječ o

polaznim tačkama i argumentima te prirodi usvojenog diskursa i stilu govora o

spomenutom pitanju. Također, neke od ovih skupina ne zastupaju apsolutno

protivljenje, kao što je slučaj sa organizacijom «Hizbut-tahrir»…Uprkos njenom

kategoričkom protivljenju političkoj participaciji muslimana Evrope, primjetno je da

se to protivljenje koncentriše na direktnu participaciju kao što je učešće na izborima,

članstvo u strankama, parlamentima, vladama…Hizbut-tahrir je svakako najznačajnija

grupacija koja se protivi političkoj participaciji muslimana Evrope. Argumente i

diskurs ove organizacije prihvatile su njoj idejno bliske grupacije poput grupacije «El-

Muhadžirun» - Imigranti koja djeluje među britanskim muslimanima. Hizbut-tahrir se

kontinuirano protivi učešću muslimana u izbornim kampanjama i glasanju na

izborima. Ovo njihovo protivljenje dolazi u kontekstu generalnog stava organizacije

koji odbacuje političku participaciju ma gdje ona bila, posebno onu u islamskom

svijetu, bez senzibiliteta za realnost u kojoj žive muslimani Evrope i Zapada općenito.

Eksplicirajući svoj beskompromisni negativni stav prema političkoj participaciji, ovaj

pokret u svom Proglasu kojeg je dijelio u maju 2002. u V. Britaniji i drugim

evropskim državama kaže: «Mi se ne možemo načuditi pojedinim muslimanima koji

su se toliko odvažili u Allahovoj vjeri da dozvoljavaju muslimanu da djeluje

zajednički sa ovim nevjerničkim strankama, štaviše to smatraju obaveznim. Pitamo ih

za dokaz iz Kur'ana ili sunneta na koji se oslanjaju i na osnovu kojega dozvoljavaju

ljudima ili ih obavezuju da se aktiviraju u političkim strankama na Zapadu uprkos

akaidskim i šerijatskim odstupanjima koja podrazumijeva i sadrži takva aktivnost. Šta

će sa stotinama šerijatskih tekstova koji zabranjuju muslimanu prihvatanje kufra i

harama, a naređuju njihovo odbacivanje u svim vrstama i formama. Musliman koji

želi učestvovati u radu političkih stranaka na Zapadu, nalazi se između dvije situacije:

ili je njihov član koji je prihvatio njihove ideje i stavove, a najmanje što se može reći

10

za njega jeste da je griješnik koji otvoreno griješi, ako već nije prevazišao stepen

grijeha i prešao na stepen krivovjerstva (kufr), ili ima namjeru da obmani zapadnjake

učlanjujući se u njihove stranke zarad realizacije nekih interesa muslimana, tvrdeći

javno da vjeruje u ideje stranke kojoj pripada dok ih tajno odbacuje, a tako postupaju

lašci i munafici. To je nešto što je očito zabranjeno i čega se musliman treba kloniti.

Kako će musliman dati pravu sliku islama zapadnjacima obmanjujući ih u temeljnim

stvarima prije onih manje važnih». (Proglas Hizbut-tahrira Evrope: Šerijatski stav o

učešću muslimana koji borave na Zapadu u političkom životu, 2000.)2

Što se tiče učešća muslimana na izborima u evropskim i zapadnim državama, stav

ovog pokreta je da «Budući da vlast na zapadu počiva na kufru u haramu, da

parlament donosi zakone mimo Allaha, tj. radi djela koja se karakterizuraju kao grijeh

i krivovjerstvo, da općinska vlast također čini zabranjena djela, predsjednički,

paralamentarni i općinski izbori na Zapadu su zabranjeni zato što predstavljaju vrstu

opunomoćenja za vršenje zabranjenih djela. Nema razlike između biranja muslimana i

nekog drugog, budući da se izbor veže za djela za koja se osoba bira. Još je teži

haram, smatraju pristalice ovog pokreta, izbor liste političke stranke, budući da se ne

vrši izbor na ličnoj osnovi već se radi o izboru programa koji je suprotan islamu.

Pogrešno je to što neki muslimani tvrde da glasaju za neku stranku zato što ona

realizira neke interese muslimana, ili zato što podupire neke muslimanske stavove i

probleme više nego druge stranke, budući da njihovo glasanje nije vezano za njihovu

namjeru, već je bit glasanja u izboru cjelovitog programa stranke htjeli to oni ili ne.

Dosljedno primijenjen, ovaj stav znači da musliman ne može učestvovati u izborima

ni na nižim razinama kao što su mjesne zajednice, sindikati, studentska udruženja…,

što ima za rezultat potpunu izolaciju muslimana od društvene zajednice, od

najvažnijeg mehanizma interakcije sa različitim razinama i strukturama društva.

Međutim, oni smatraju istovremeno da se muslimani ne trebaju izolovati od društva,

već da trebaju živjeti sa sugrađanima prirodnim životom, pridržavajući se islamskih

propisa, da utječu na druge, a ne da budu pod utjecajem drugih.

Oni vide alternativu političkoj participaciji u slijedećem:

1. muslimanima treba intelektualna snaga pomoću koje će adekvatnim

metodima objašnjavati islam ..,

2. ekonomska snaga kojom će utjecati na centre moći koji donose odluke…,

2 - Husam Šakir, Muslimu Urubba wa al-mušaraka al-siyasiyya, str. 96-97.

11

3. medijska snaga koja kreira javno mijenje i utječe na donošenje političkih

odluka….,

4. demografska snaga…koja će utjecati na donošenje odluka….

Neke od tih skupina veoma aktivno rade u mnogim evropskim zemljama kao bi

odvratile muslimane od uključivanja u političke vode i pozitivnog odnosa prema

političkoj participaciji.

Istraživač i analitičar stanja muslimana u V. Britaniji, Muhtar Bedri opisuje tu

aktivnost, pa kaže: «Dok šetamo ulicama Londona, privlače nam pažnju naljepnice

koje propagiraju islam i njegovu superiornost nad svim drugim zemaljskim

sistemima, zatim pozivi da se uspostavi hilafet, parole koje diskreditiraju sve

vladajuće sisteme (u Britaniji i Evropi), koje podstiču na primjenu šerijata umjesto

njih, sve te parole se mogu vidjeti na semaforima i putevima. Ko prati islamsku sahvu

u V. Britaniji, čiji zakoni su inače najtolerantniji prema vjerskom, kulturnom i

etničkom pluralizmu, prema slobodi izražavanja mišljenja od svih evropskih država,

uočava porast poziva i propagande usmjerene drugoj generaciji muslimana, čiji je

predmet napad i osuda uređenja države koje se temelji na demokratiji, slobodi,

izborima, poziva da se džihadom elimira sistem vlasti, da se uspostavi hilafet,

smatrajući to urgentnom vjerskom obavezom. Da se ne zdržavaju samo na riječima,

potvršuje i slučaj koji se desio u centralnoj londonskoj džamiji u aprilu 2000. Grupa

muslimana koji odbijaju učešće na izborima obrušila se na sastanak koji je

organiziralo Britansko islamsko vijeće sa Suzan Kramer, kandidatkinjom Liberalno-

demokratske stranke za položaj gradonačelnika Londona, u Islamskom centru –

Centralna džamija (Ridžent Park). Verbalno su je napali aktivisti spomenutih

grupacija, bacajući na nju i ostale učesnike jaja i brašno uz učenje tekbira.

- Uloga i pozicija džamija i islamskih centara na političkom planu

- Proglas Rijaseta o zabrani izravnog političkog djelovanja u džamijama i mesdžidima

Nisu daleko od logike Hizbut-tahrira ni stavovi radikalnih selefističkih

grupacija. Ima sličnih razmišljanja i stavova i kod nas kod nekih radikalnih grupacija

koje referiraju na neke islamske autoritete.

Ovdje se mogu uočiti dvije stvari:

1. Inicijativa o društvenoj i političkoj participaciji je na tragu ideje o

građanstvu u Evropi i većoj integraciji u evropska društva koja se zagovara nekoliko

12

posljednih decenija u Evropi i na Zapadu općenito. Na zasjedanju Evropskog vijeća

za fetve održanom u Sarajevu 2007. glavna teme je bilo pitanje građanstva u Evropi i

integracije muslimana u evropska društva, uz očuvanje vjerskog identiteta.

2. Kontekst u kojem je donešene Povelja evropskih muslimana. Ona je uslijedila

nakon terorističkih napada u SAD-u i Evropi, a koji se pripisuju islamskim

ekstremistima (Al-Kaida) i direktan je odgovor evropskih muslimana na novu

situaciju u kojoj su se našli i jasno distanciranje od primjene bilo kojih nasilnih

metoda kao izraz nezadovoljstva politikom pojedinih zapadnih zemalja….

- Politička participacija kao građana evropskih zemalja ili kao evropskih

muslimana (građanska ili vjerska pripadnost)

Literatura:

- Husam Šakir, Muslimu Uruba wa al-mušaraka al-siyasiyya, Al-Maglis al-Urubbiyy

li al-ifta' wa al-buhuth, Dablin, 2007.

- Povelja evropskih muslimana (FIOE)

- Dr. Mustafa Cerić, Deklaracija evropskih muslimana

13