Savremene teorije turizma

UNIVERZITET U TRAVNIKUFAKULTET ZA MENADMENT I POSLOVNU EKONOMIJU

SAVREMENE TEORIJE TURIZMASEMINARSKI RAD

Mentor: prof. dr Namik olakoviStudent : Maida PraoviBr. Indexa : 2205 /14

Travnik, maj 2015.

SADRAJ

UVOD11.POJMOVNO ODREENJE MAKROEKONOMIJE22.TEORIJA RAZVOJA TURIZMA KAO DIO EKONOMSKE TEORIJE42.1.ZNAAJ TURIZMA ZA EKONOMIJU ZEMLJE63.KLASINE TEORIJE RAZVOJA TURIZMA74.SAVREMENE TEORIJE RAZVOJA TURIZMA9ZAKLJUAK13LITERATURA14

Savremene teorije turizma

UVOD

Cilj i zadatak savremenog razvoja turizma je prelazak sa masovnog na koncept kvalitativnog odrivog turizma. Sve to zahijteva izvijesne transformacije, kao i znaajne napore receptivnih zemalja i njihove turistike privrede. U skladu sa drutveno ekonomskim razvojem i razvojem turizma u tim zemljama one preduzimaju razliite podsticajne mjere. U zavisnosti od njihovih osnovnih karakteristika i dominantne usmjerenosti ka odreenim ciljevima, te mjere se mogu sistematizovati u nekoliko osnovnih grupa. Treba imati u vidu da navedenu sistematizaciju, ne treba tretirati kao apsolutne i strogo izolovane, jer neke mjere imaju iri spektar djelovanja. Mjere podsticaja su: ekonomske, stimulativne, ekoloke, prostorno-planske i regionalno- razvojne. Savremenim teorijama razvoja turizma nazivaju se one teorije koje su se razvile u vrijeme do sada najintezivnijeg razvojnog trenda, dakle nakon zavretka Drugog svjetskog rata.

1. POJMOVNO ODREENJE MAKROEKONOMIJE

Na samom poetku ovog seminarskog rada kako je to turizam povezan sa ekonomijom, odnosno sa makroekonomijom. Stoga e ovdje biti objanjen pojam makroekonomije. Naime, makroekonomija se bazira na analizu privrede u cjelini i njenih osnovnih makroekonomskih agregata (sve bitne ekonomske veliine privrede jedne zemlje u kojima su zbirno izraeni njeni resursi i rezultati) kao to su to nacionalni dohodak, ukupan nivo potronje, tednja, investicije i zaposlenost. Pri tom su faktori koji utiu na ekonomsku aktivnost jedne zemlje: zaposlenost, proizvodni kapaciteti, prirodni resursi (to se analogno odnosi i na turizam kao takav) dok se ekonomski rezultati tih aktivnosti sumiraju u navedeve makroekonomske agregate jedne ekonomije. Znai, makroekonomija se bavi prouavanjem ekonomskih pojava na nivou jedne ekonomije (drave), posebno ekonomske pojave kao to su promjene cijena, promjene zaposlenosti, odnosno nezaposlenosti (koje se dobivaju sabiranjem podataka o broju zaposlenih, odnosno nezaposlenih u svim djelatnostima) i promjenama u brzini ekonomskog rasta (mjeri se pokazateljem koji se zove bruto domai proizvod). Makroekonomska analiza jeste veoma vana osnova za voenje ekonomske politike jedne zemlje.Temeljna makroekonomska pitanja jesu slijedea: Zato dolazi do pada zaposlenosti i proizvodnje i kako se moe smanjiti nezaposlenost? Koji su izvori inflacije cijena i kako je drati pod kontrolom ? Kako se moe poveati stopa privrednog rasta?[footnoteRef:1] [1: Komazec, S., Risti, ., (2011), Makroekonomija: makkroekonomske teorije i makroekonomska analiza, Beograd, str. 76]

Makroekonomska politika ima brojne i raznovrsne, meutim opi ciljevi makroekonomske politike jesu prije svega slijedei: visoka i rastua razina proizvodnje i visoka stopa privrednog rasta, visoka zaposlenost i, analogno tome, niska nezaposlenost; te cjenovna stabilnost zajedno sa cijenama i najamninama koje odreuju ponuda i potranja na slobodnim tritima.[footnoteRef:2] [2: Ibid, str. 79]

Na koji je to nain makroekonomija povezana sa turizmom? Ovdje je prije svega potrebno objasniti pojam ekonomike turizma. Ekonomika turizma (engl. tourism economics, njem. Fremdenverkehrswirtschaft, konomik des Tourismus) predstavlja sastanvi dio ekonomskih nauka koje se bave opisivanjem, analiziranjem, objanjavanjem i dovoenjem u vezu pojava i odnosa u turizma sa aspekta njihovih ekonomskih uinaka i odraza na privredu te zemlje. Kako je turizam kao ekonomska aktivnost izuzetno kompleksna pojava, ekonomika turizma jeste ta koja nuno sagledava i sve one pratee drutvene utjecaje turizma (kao to su njegov utjecaj na prirodnu sredinu i slino a to e biti dalje pojanjeno u dijelu rada koji referira na odgovorni turizam).Kada je u pitanju makroekonomski aspekat, turizam moe da ima znaajnog i dosta velikog utjecaja na sveukupne drutveno-ekonomske odnose, pa samim tim on nuno zahtijeva i odgovarajua sistemska rjeenja u okviru nacionalnih ekonomija, odgovarajue ekonomske politike zemlje i meunarodnih zajednica

2. TEORIJA RAZVOJA TURIZMA KAO DIO EKONOMSKE TEORIJE

Turizam se razvio uporedno u skladu sa osnovnim drutvenim odnosima. Tako da se ne moe precizno utvrditi kada i gdJe je zapoeo pojedini period u razvoju turizma. Pojave sline turizmu, javljaju se u najranijoj istoriji, prvo kod naroda koji su postigli odreen stepen kulture. Te pojave sline dananjem turizmu, postojale su u istoriji Egipte, Asira, Vavilona i Persije. U nekim sluajevima one su imale odlike masovnosti, koje su esto bile plod ljudskog neznanja o prirodnim pojavama i religijskim uenjima. Pojava gotovo identine sa dananjim turistikim migracijama sreu se i u antikoj Grkoj. Teoretiari turizma su gotovo jednoglasno ve od samih poetaka teorijskih rasprava o turizmu tvrdili da turizam omoguuje valorizaciju slobodnih prirodnih dobara, kao to su klima, ljepota pejzaa, istoa mora itd., te tako u svom izvornom obliku dobijaju ekonomsku vrijednost (izraenu u cijeni pojedinanih usluga). Teza je bez sumnje podsticajna za ekonomsku teoriju da objasni kako se, na primjer, takvo prirodno dobro, ali i drugi iracionalni faktori u turizmu, pretvaraju u robu koja se na tritu ekonomski valorizuje i reflektuje u cijeni.Posebno podruje interesa u teoriji privrednog razvoja ine nedovoljno razvijene zemlje, odnosno njihove privrede. Mnogo je teorijskih radova koji se bave pitanjem razvoja u ovim slabije razvijenim sredinama, pa je razumljivo bilo oekivati da e i teoretiari-turizmolozi, podstaknuti ovim raspravama, nastojati unijeti barem neke od postavki teorije privrednog razvoja vaee za zemlje u razvoju i na tlo turistikog razvoja. Iako se slabija razvijenost odraava u svim sredinama na vrlo slian nain, ipak uvijek postoje neke specifinosti koje ne dozvoljavaju generalizaciju teorijskih stanovita formulisanih na temelju iskustva jedne zemlje ili vie zemalja. Ipak, kad je razvoj turizma u pitanju, onda specifinosti opteg privrednog razvoja u ovim sredinama bitno utiu bilo na mogunost turistikog razvoja bilo na pravac ili snagu razvoja.Mogunost zapoljvanja, inae rak-rana privrednih neprilika u zemljma u razvoju, isticala se kao osobita prednost kod razvoja turizma. Meutim, privredna struktura ovilh zemalja kao i socijalno-ekonomska struktura stanovnitva, s dominacijom poljoprivrede i stoarstva, oteavale su nova zapoljavanja u turizmu, ali i gubila vanu kariku u razvoju poljoprivredne proizvodnje, inae temeljnog privrednog sektora u tim zemljama. To je razlog to se i oekivanja od razvoja turizma nisu ispunjavala, osobito tamo gdje se turizam forsirao kao temeljna privredna aktivnost. Brzom razvoju turizma, kao drutveno ekonomskog fenomena, doprinijela je i borba niih slojeva graanskog stalea u tenji da ostvare svoje slobodno vrijeme. U periodu od 1845. do 1914. Godine turizam je doivio velike promjene koje su podstakle njegov razvoj. Te su se promjene naroito mogle uoiti na podruju formiranja turistike privrede i nainu organizovanja putovanja. Upravo u tom periodu uesnici putovanja radi rekreacije dobijaju naziv turista, a cjelokupna pojava dobija naziv turizam.Opte privredne prilike u svijetu u drugoj polovini dvadesetog vijeka dovode ekonomsku teoriju pred mnogobrojna nova iskuenja. Ponajpre, poveanje potronje, koje je rezultiralo poveanom proizvodnjom, dovelo je razvijeni svijet u posve novu situaciju: nauno-tehnike promjene toliko su unaprijedile proizvodne kapacitete, naroito proizvoda iroke potronje, da se moglo proizvesti koliko se eljelo, a to je znailo i vie, pa i znatno vie nego to su potroai objektivno mogli kupiti i(ili) konzumirati. Iz tih se razloga i teorijska ekonomska misao okrenula problemima plasmana, to je dovelo do pojave marketinga. Naravno da je marketing vrlo brzo naao svoje mjesto u turistikoj praksi, a neto kasnije i u teorijskim analizama turizma.Ekonomska analiza u turizmu krenula je tada u pravcu mjerenja i opisivanja znaenja turistike potronje za razliitu robu i usluge koje nalaze svoj interes na turistikom tritu. Ovaj radikalni zaokret prema istraivanjima I analizi trita znaio je mnoge promjene, ne samo na mikroekonomskom nivou , nego i u pogledima i postavkama makroekonomije.Na poetku razvoja teorijske msli o turizmu dominirali su vajcarski, austrijski i nemaki autori. Oni se uglavnom bave ekonomskim znaajem turistikog prometa, sa naroitim isticanjem uloge inostranog turizma u platnom bilansu neke zemlje.

2.1. ZNAAJ TURIZMA ZA EKONOMIJU ZEMLJE

Na meunarodnom tritu turizma u proteklom periodu, najmanje unazad deset do 20 godina, dolo je do promjene i zaokreta u postojeoj situaciji i naelima koja su do tada vaila na ovom tritu dobara i usluga. Dolo je do razvoja novih tehnolokih otkria, pojave novih ideja i razliitih i brojnih drugih aspekata ovjekovog razvoja i razvoja cjelokupne sredine i zajednice koji su doprinijeli modernizaciji i ovog podruja djelovanja, zajedno sa ostalim ivotnim aspektima. Moderrnizacija dovodi do dva vida pojava: s jedne strane tu su turistike zemlje i njihove lokalne zajednice, domae stanovnitvo..koji nude turistike usluge i kojima je trend modernizacije nametnuo zahtjev i potrebe za usavravanjem i hvatanjem koraka u cilju kako bi privukli nove turiste i kako bi zadrali postojee; s druge strane stoje turisti kojima je modrnizacija olakala pronalaenje i odabir eljene turistike destinacije. Znai, stvorena je potpuno nova situacija. Razvoj tehnologije unosi promjene u strukturu trita i primjeni marketinga to omoguava proces koncentracije subjekata ponude. Pod pritiskom sve vee konkurencije i borbe za mjesto na tritu ponuai ulaze u vertikalne i horizontalne integracije, to im omoguuje da konkuriraju kako cijenom, ali isto tako i kvalitetom. Internet turistima olakava usporedivost destinacija i cijena, skrauje vrijeme potrebno za prikupljanje informacija i omoguuje booking.Standardizacija na razliitim razinama odnosa cijena i usluga sve vie je prisutna u hotelijerstvu. Atraktivnost standardizacije s aspekta kupca temelji se na nekoliko razliitih prednosti: uinkovitost; mogunost izrauna trokova; usporedivost; predvidivost i kontrola.[footnoteRef:3] [3: Duli, A., 2001, Upravljanje razvojem turizma, Sveuilite u Splitu, Mate, d.o.o. Zagreb, str. 97]

Nesporna je injenica kako turizam donosi brone pozitivne prednosti i da je njegov znaaj veliki i u mnogim aspektima i neprikosnoven. Turizam danas predstavlja jedan od najvanijih razvojnih stavki svake drave. turizam je posebno bitan u svim onim zemljama i drutvima gdje industrija ili nije ili je nedovoljno razvijena ili u svim onim dravama gdje ona ide prema totalnom kolapsu. Naime, drave koje forsiraju razvoj turizma ispred i samog razvoja industrije jesu veinom one koje su izale iz komunistikog bloka i drave treeg svijeta. To su u pravilu one drave u kojima porast siromatva prelazi granicu vidljive take. Najvei razlog ovakvog intenziviranja i takorei forsiranja turizma predstavlja svakako i korumpiranost dravnog aparata, odnosno aparata je spreman da obustavi svaki vid proizvodnje zarad intersa nekolicine. Ostvaljajui na taj nain stanovnitvo date drave da se bavi samo uslunim djelatnostima, naravno ukoliko drava ima turistikog potencijala.Da bi se u nekoj dravi turizam razvio kako bi mogao da djeluje u svojstvu glavnog punjaa dravnog budeta, potrebno je prije svega pratiti sve prisutne trendove i inovacije u tehnologiji, tritu i infrastruktualnim ureenjima, kao i cjelokupnoj nauci. Kada se ispune pvo svojevrsni trendovi koji karakteriu turizam, mogue je zauzvrat takoer i oekivati ogromne prihode. Sve one drave svijeta koje uspijevaju da ive od turistike ponude, sve svoje planove i daljna djelovanja prave na dugoronim razvijanjima koja se u principu podjele u desetogodinji plan. Stvarni potencijal turizma i njegov ekonomski znaaj i utjecaj ne mogu se jo u potpunosti niti sagledati i projektovati kako je njegov pozitivni utjecaj jo uvijek je u svom razvoju i povoju.

3. KLASINE TEORIJE RAZVOJA TURIZMA

Klasinim teorijama razvoja turizma nazvane su one teorije koje su nastale u teorijskim raspravama do svretka Drugoga svetjskog rata ili se u njima spominju. To razdoblje moe se podijeliti na ono od kraja 19. vijeka do svretka Prvoga svjetskog rata, te od toga vremena do svretka Drugoga svjetskog rata. U svakom sluaju radi se o teorijskim raspravama koje su prethodile masovnijim oblicima turistikog fenomena. Stariji turistiki teoretiari temelje svoje radove na postavkama klasine ekonomske teorije. Dva temeljna naela klasine makroekonomske teorije Sejov (Jean Battiste Say) zakon trita i Fridmanova (Milton Friedmen) kvantitativna teorija novca nisu imala znaajnijeg odziva u radovima teoretiara turizma. Ipak, jedno od njenih glavnih naela koje se oitovalo u tvrdnji da je puna zaposlenost normalna karakteristika privrede, jasno je prisutna gotovo u svim radovima iz ovog razdoblja. Miljenje kako po naelu laisser-faire, trine snage djeluju tako da odravaju punu zaposlenost (svaka devijacija od tog pravila smatrala se samo privremenom), prisutno je u teoriji turizma do svretka Drugog svjetskog rata. Sa stanovita razvoja privrede vano je bilo naelo klasine ekonomske teorije po kojem ukupna tranja za robom i uslugama ne moe, osim privremeno, zaostajati za ukupnom ponudom. Upravo zato, i turistiki teoretiari toga vremena ne pokazuju odvie zanimanja za odnos ponude i potranje u turizmu, a otuda verovatno i postavke o "neogranienoj tranji".Teoretiari turizma pojavljuju se ozbiljnijim radovima u veini industrijski razvijenih zemalja svijeta nakon svretka Prvog svjetskog rata, dakle u razdoblju pune afirmacije Kejnsovih teorijskih postavki. Veliki dio rasprava odnosi se na investiranje u kapacitete turistike ponude, uz dodatne konstatacije da bez stalnog investiranja u ove kapacitete nema razvoja turizma. Izmeu dva svjetska rata pojavljuje se sve vie radova o ekonomiji turizma s pretenzijom da formuliu teoriju sada ve priznatog fenomena koji je sve vie prisutan u ovjekovom ivotu, a koji jo uvijek u to vrijeme nema dovoljno izgraenu vlastitu teorijsku misao. U tome su posebno angaovani mnogobrojni autori u Italiji, Njemakoj, Francuskoj, Engleskoj itd. Mnogi su od ovih autora na- stavili s istraivanjem i nakon okonanja Drugoga svjetskog rata, pa su, ak, i neka od njihovih najboljih djela objavljena u tom kasnijem razdoblju. U sreditu panje teoretiara je globalni uticaj turizma na nacionalnu privredu i prvi put istaknuta zanimljiva makro-ekonomska tema o postizanju vee cijene u turizmu za isti kvalitet usluge u turistiki atraktivnijim prostorima. Iz toga slijedi I drugi ne manje vaan zakljuak da se u turistikim mjestima za istu robu i iste usluge ostvari vea cijena negoli u neturistikim. To se, pak, povezuje s jednim oblikom rente o emu e se daleko vie govoriti u razdoblju masovnog turizma.Kraj razdoblja klasine teorije turizma obiljeili su svojim fundamentalnim djelom "Allgemeine Fremdenverkehrslehre" Valter Hunciker (Walter Hunziker) i Kurt Kraf (Kurt Krapf). To njihovo dejlo (objavljeno 1940.) otvorilo je puteve naunim spoznajama o turizmu i istraivanjima koja su slijedila nakon zavretka Drugoga svetjeskog rata. Oni su, izmeu ostalog, zasluni za konstatacije o vezama turizma i privrede, o uticaju turistike potronje na taj razvoj, a zatim i na potrebu da se detaljnije izue ove veze. Ovi su autori prvi pokuali klasifikovati privredne grane, preduzea i djelatnosti u turizmu ili u vezi s turizmom. Ali, vie od svega, Hunciker i Kraf dali su serioznu osnovicu mnogobrojnim teoretiarima da nastave sa istraivanjima i da potpunije osmisle teoriju turizmu u svim njenim komponentama.

4. SAVREMENE TEORIJE RAZVOJA TURIZMA

Turizam je danas pojam koji je sastavni dio ekonomija i ekonomskih politika drava. Ekonomski strunjaci naglaavaju pozitivne aspekte turizma kao jednog od naina ravnotee svake drave, kao aspekta njene vanjske trgovine, te je nazivaju industrijom bez dimnjaka.Turistika potreba je jedna kopleskna potreba kao to je i sam fenom turizam kompleksan. To jedna kompleksna potreba u toj mjeri u kojoj je kompleksan sam fenomen turizama. Samim tim, dananji teortetiari turizma turistiku potrebu dijele na dvije osnovne grupe. Turizam je taj koji objedinjuje sve potrebe ovjeka koje ga potiu da iskoristi slobodno vrijeme na turistiki nain, odnosno da se ukljui u turistika kretanja; npr. potreba za rekreacijom, razonodom, odmorom, zabavom, kulturnim doivljajem, novim spoznajama. Sve potrebe koje proizlaze iz ukljuenja ovjeka u turistika kretanja i posljedica su njegove transformacije u turistu. To su potreba za smjetajem, prijevozom, prehranom, piem i sl.Danas se na turizam gleda kao na aktivnost koja donosi dobit. Turizam ima ogroman i znaaj na razvoj drave u svakom moguem pogledu ne samo ekonomskom, nego takoer i politikom, kulturolokom, historijskom. Meutim, kada se govori o znaaju i prednostima turizma obino se ima prvenstveno u vidu njegov ekonomski znaaj i prednosti koje konkretna drava i punjenje njene kase imaju od ove grane djelovanja. Meutim, iako je ekonomski aspekat izuzetno bitan, turizam prua i brojne druge prednosti koje se odnose na razvoj konkretne drave, njen napredak i prosperitet. Jedan od ovih vidova jeste i infrastruktura, izgraivanje konkretne drave, a ovo je posebno bitno za lokalne zajednice date drave i ulaganje u ove sredine.Naime, znaaj turizma na dravu i njen ekonomski razvoj, jeste reciprono uzrokovan ulaganjem i trudom drave u svoje ekonomske potencijale, svoju lokalnu zajednicu i trud koji je uloen za privlaenje turista. Na dravi je da omogui djelovanje i razvoj svojih lokalnih nivoa, odnosno da razliitim ulaganjima doprinese razvoju lokalnog turizma. Na dravi je takoer da razliitim benificijama potpomogne one pojedince, porodice i sredine koje se odlue na bavljenje turistikom granom i da potpomogne osnivanje i odravanje ovakvih preduzea, obrta i malih lokalnih biznisa.Zajednice svoj doprinos od turizma u dosta velikoj mjeri koriste u razvijanju socijalne infrastrukture poput bolnica, kola i drugih bitnih aspekata. Danas meutim veina dobiti od turizma, ak i do osamdeset (80) posto naknade, ide avionskim kompanijama, hotelima, a pri tom se zaobilaze lokalni biznisi i plaanja za radnike.Direktni utjecaji i znaaj turizma na privredu konkretne zemlje kao turistike destinacije su viestruki i mogu se izdvojiti slijedee temeljne njegove znaajke i korisnosti: utjecaj na drutveni bruto prozvod (BDP); utjecaj na stepen razvoja onih privrednih delatnosti koje uestvuju u formirannju turistike privredne cjeline; utjecaj na platni bilans drave sa inostranstvom; utjecaj na stepen zaposlenosti stanovnitva i odgovarajui nivo njegovog ivotnog standard; utjecaj na drutveno-ekonomski razvoj nedovoljno razvijenih regija; utjecaj na zatitu prirodnih kapaciteta i uticaj na sanaciju teta nastalih neadekvatnim gazdovanjem prirodnim resursima.Turizam jo zovu i nevidljiva grana izvozajer obezbeuje prihode dravi i privredi a da nita direktno nije proizvedeno i izvezeno. Potronja domaih i stranih turista utie na drutveni proizvod i nacionalni dohodak, odnosno na bruto drutveni proizvod jer stimulie materijalnu prioizvodnju, namjenjenu raznim potrebama turista. Prelivanjem dijela sredstava line potronje iz stranih zemalja turizam najneposrednije utie na rast ve spomenutog drutvenog bruto proizvoda.Znai, pozitivna strana, kao to je prethodono prikazano, jeste svakako ekonomski razvoj drave kao cjeline, kao i njenih lokalnih nivoa. Ovo se posebice odnosi na pojavu koja se naziva ekonomski bum lokalnih zajednica. Meutim, kao i u svim drugim aspektima drutvenog djelovanja, i turizam donosi neke negativne posljedice, ali one nee biti predmetom razmatranja ovog seminarskog rada.Privreda se u cilju ostvarenja turistike ponude moe angaovati na slijedeim projektima: izgradnja i odravanje saobraajne infrastrukture: saobraajnice za vazduni, vodeni, suvozemni automobilski i eljezniki saobraaj; odravanje i izgradnja energetskeinfrastrukture (elektrane, dalekovodi, trafostanice, snabdjevanje energentima); odravanje i izgradnja komunalne infrastrukture; izgradnja smjetajnih kapaciteta: hoteli, privatni smetaj, kampovi,etno sela i slino; opremanje smetajnih kapaciteta; obezbjeivanje kvalitetnih prehrambenih proizvoda; angaovanje lokalnih poljoprivrednih kapaciteta za obezbjeivanje kvalitetnih proizvoda lokalne sredine; izgradnja i odravanje specifine turistike ponude: plae,skijake staze, iare,planinarske staze i alpinistiki pravci, lokalne staze i putevi i slino; obrazovanje i obuka zaposlenih; proizvodnja propagandnog materijala i suvenira; promocija reklama turistike ponude; obrazovanje i organizovanje slubi za kontrolu i zatitu.[footnoteRef:4] [4: auevi, F., (2012), Osnove ekonomije, Ekonomski fakultet, Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, str. 117]

Kada su u pitanju nove teorije turizma, danas se sve vie akcenat stavlja na takozvani odgovorni turizam. Naime, ovaj vid turizam u jednoj od svojih stavki predvia takoer i ekonomski prosperitet i utjecaj na makroekonomiju konkretne zemlje u pitanju. ta je to odgovorni tuzrizam? Odgovorni turizam se danas predstavlja kao onaj vid turizma, prije svega turistikog planiranja koji ima direktnog utjecaja na razliite socijalne, ekonomske, politike i mnogobrojne druge odnose u svakodnevnom ivotu ovjeka, koji obuhvataju slijedee tri temeljne komponente: drutveni odnos; odnos spram ivotne sredine i ekonomsku aktivnost.Kako se to odgovorni turizam ispoljava kao ekonomska aktivnost? Naime, uz pojam turizma se uvijek neminovno i neodvojivo vee i pojam ekonomske dobiti. Ovo se posebno na pojam odgovornog turizma. Ekonomska dobit ovisi prvenstveno od same ekonomske ponude i njene odgovarajue i adekvatne promocije. Sam potencijal za razvoj odgovornog turizma ne lei samo u super-atraktivnim i senzacionalnim podrujima, odnosno onim podrujima koja se odlikuju nekim izuzetnim prirodnim bogatstvima, bogatom historijom ili koja su sama po sebi atraktivna turistika mjesta. Odgovorni turizam polazi od pretpostavke da ba svako podruje i mjesto nosi u sebi dati turistiki potencijal. Navedeno je ono to razlikuje odgovorni od klasinog, konvencionalnog vida turizma. Naime, odgovorni turizam smatra da odgovorni turisti, koji su njihova meta, ne idu prevashodno tragom senzacije i spektakla nego tragom upoznavanja drutveno-prirodnih ambijenata koji su specifini svaki na svoj nain, ali ono to e opredijeliti turiste da posjete to mjesto jeste svakako razvijenost infrastrukture koja e podrati razvoj odgovornog turizma, ali i atraktivna turistika ponuda.

.ZAKLJUAK

Turizam danas predstavlja jedan od najveih sektora ekonomske aktivnosti u svijetu. Pogotovo u kreiranju novih radnih mjesta, obrazovnog kadra, poveanju ivotnog standarda stanovnitva, razvoju kulutre, ali i pozitivnog drutveno-ekonomskog razvoju drave u cjelini. Veina razvijenih drava kao to su primjerice vicarska ili pak Austrija stvaraju ogromnu akomulaciju prihoda na osnovu blagostanja koje im donosi turizam. Prema relevantnim statistikama iz perioda 2010. godine, turizam daje otprilike oko deset (10) posto prihoda na svjetskom nivou, te samim omoguuje i zapoljavanje otprilike jedne desetine radno sposobnih osoba u svijetu.U cilju kako bi konkretna drava svijeta bila u stanju da se sama finansira, da koristi isljuivo svoje resurse u svrhu turizam, potrebno je da izlazni turizam svede na minimum. Najoptimalniji i najbolji nain da se navedeno uini jeste svakako ulaganje i razvoj infrastrukture, odnosno na nain to e ta drava svoju infrastrukturu podii na visoki nivo razvijenoosti, odnosno tako to e svaki vid turizma i onga to ona moe ponuditi svojom turistikom ponudom podii za najmamnje jedan nivo vie od konkurentskih zemalja koje nude iste ili sline turistike usluge.

.

LITERATURA

Alijagi, M., 2008, Osnove makroekonomije, Pravni fakultet, Univerzitet u Bihau Alijagi, M., Rami, E., 2010, Ekonomska politika, Pravni fakultet, Univerzitet u Bihau auevi, F., 2012, Osnove ekonomije, Ekonomski fakultet, Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo Duli, A., 2001, Upravljanje razvojem turizma, Sveuilite u Splitu, Mate, d.o.o. Zagreb Linkorish, L. J.& C. L. Jenkins, 2006, Uvod u turizam, Ekokon, Split Vukoni, B., Kea, K., 2001, Turizam i razvoj: pojam, naela, postupci, Zagreb

Seminarski rad 14