Sawitree Jetiyanuwat ความเที่ยงตรงของแบบสอบถาม Distress ...psychiatry.or.th/JOURNAL/58-3/04-Sawitree.pdf(ไม่ทุกข์)

Validity of the Thai Version of the Distress Thermometer Sawitree Jetiyanuwat

J Psychiatr Assoc ThailandVol. 58 No. 3 July - September 2013 257

วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย 2556; 58(3): 257-270

ความเทยงตรงของแบบสอบถาม Distress

Thermometer ฉบบภาษาไทย (ปรอทวดทกข)

บทคดยอ

วตถประสงค เพอศกษาความเทยงตรงของแบบสอบถาม Distress Thermometer ฉบบภาษาไทย

ในการคดกรองภาวะทกขใจผปวยโรคมะเรงเมดเลอด

วธการศกษา รปแบบการศกษาวจยเปน (diagnostic test study) กลมตวอยางคอ ผปวยทไดรบการวนจฉย

วาเปนมะเรงเมดเลอดชนดตางๆ โดยไมไดจ�ากดระยะ และชนดของมะเรง ทมารบการรกษาคลนกโรคเลอด

แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ระหวาง 1 กนยายน - 31 ตลาคม 2553 เครองมอทใช

ประกอบดวย แบบสอบถามขอมลทวไป และภาวะความเจบปวยของผปวย แบบวด Distress Thermometer

และ HADS ฉบบภาษาไทย วเคราะหใชสถตเชงพรรณนา ไดแก คาเฉลย รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน

วเคราะหความเทยงตรงของแบบสอบถาม โดยใช ROC curve คาความไว (sensitivity) คาความจ�าเพาะ

(specificity) คาการคาดคะเน (predictive value) และใชสถต chi-square วเคราะหความสมพนธของ

ปจจยทมผลตอภาวะทกขใจ

ผลการศกษา พบวา Distress Thermometer ฉบบภาษาไทยมจดตดท 4 คะแนน ส�าหรบคดกรอง

ภาวะทกขใจ มคาความไวรอยละ 70 คาความจ�าเพาะรอยละ 86 คาพยากรณผลบวกรอยละ 63

คาพยากรณผลลบรอยละ 89 ในการคดกรองภาวะความกงวล ใชจดตดท 4 คะแนน มคาความไวรอยละ 91

คาความจ�าเพาะรอยละ 79 คาพยากรณผลบวกรอยละ 33 คาพยากรณผลลบรอยละ 99 และในการคดกรอง

ภาวะซมเศรา ใชจดตดท 4 คะแนน มคาความไวรอยละ 43 คาความจ�าเพาะรอยละ 72 คาพยากรณผลบวก

รอยละ 10 คาพยากรณผลลบรอยละ 95

สรป แบบสอบถาม Distress Thermometer ฉบบภาษาไทย มคาความเทยงตรง และความเชอมนด

ไมแตกตางจากตนฉบบภาษาตางประเทศในการคดกรองหาภาวะทกขใจ ในผปวยโรคมะเรงเมดเลอด

แผนกผปวยนอก โดยมความสามารถหาภาวะความกงวลไดดกวาภาวะซมเศรา และเปนเครองมอ

ทเหมาะส�าหรบการคดกรองเทานน

ค�าส�าคญ ความเทยงตรง ภาวะทกขใจ แบบสอบถาม Distress Thermometer ฉบบภาษาไทย

ภชงค เหลารจสวสด พบ.* สาวตร เจตยานวตร พบ.**

* ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

** แผนกอายรกรรม โรงพยาบาลกรงเทพระยอง

ความเทยงตรงของแบบสอบถาม Distress Thermometer ฉบบภาษาไทย (ปรอทวดทกข)

สาวตร เจตยานวตร

วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทยปท 58 ฉบบท 3 กรกฎาคม - กนยายน 2556258

ABSTRACT

Objective : To study the validity of Thai Version of Distress Thermometer for screening distress

in patients with hematologic cancer.

Methods : A diagnostic test study research which collceted data from 104 patients with

hematologic cancer patients at the Outpatient Department, Hematology Clinic,

King Chulalongkorn Memorial Hospital during September 1st - October 31th 2010. The instruments

used in the study was a questionnaire for assessment of demographic data and history of

cancer, Thai version of Distress Thermometer and Thai HADS. Statistic analysis was done by

using SPSS version 16 for descriptive statistics, ROC curve, sensitivity and specificity, predictive

value used to analyze validity of Thai Version of Distress Thermometer, and chi-square used to

analyze association of related distress factors.

Result : The Distress Thermometer Thai version devided to distress, depression, anxiety, and

screening test. The optimum cut off point for distress screening part at 4 had sensitivity of 7%,

specificity of 86%, positive predictive value (ppv) of 63% and negative predictive value (NPV)

of 89%. While the cut off point for anxiety at 4 had sensitivity of 91%, specificity of 79%,

positive predictive value (PPV) of 33% and negative predictive value (NPV) of 99%. The cut off

point for distress screening at 4 had sensitivity of 43%, specificity of 72%, positive predictive

value (PPV) of 10% and negative predictive value of 95%.

Conclusion : The Distress Thermometer Thai Version has a good concurrent validity of which

is not different from original version. Distress Thermometer Thai Version is able to be used as

a screening instrument for anxiety better than depression but it is a screening instrument only.

Keywords : validity, distress, Thai version of the Distress Thermometer

Validity of the Thai Version of the Distress

Thermometer

J Psychiatr Assoc Thailand 2013; 58(3): 257-270

* Department of Psychiatry, Faculty of Medicine, Chulalongkorn University

Puchong Laurujisawat MD.* Sawitree Jetiyanuwat MD.**

Department of Medicine, Bangkok Hospital Rayong**



บทน�าผปวยมะเรงมกจะมภาวะทกขใจ (distress)

รวมดวย จากการส�ารวจผปวยมะเรงทมารบการรกษา

แบบผปวยนอก พบวาประมาณรอยละ 40-50 ของ

ผปวยมะเรงมภาวะทกขใจทมผลกระทบอยางมากตอ

ผปวย ซงความทกขทรมานเหลานมกสมพนธกบการไม

รวมมอในการรกษา คณภาพชวต และความพงพอใจ

การดแลรกษาทลดลง ดงนนจงมความส�าคญเปนอยาง

ยงในการทจะประเมนผปวยถงภาวะทกขใจเปนประจ�า

เมอผปวยมาเขารบการรกษา เสมอนเปน “sixth vital

signs” คอ นอกจากการวดไข ความดนโลหต การหายใจ

ชพจร ระดบความปวด แลว ยงรวมการวดภาวะทกขใจน

เขาไปดวย1 เนองจากการใหความส�าคญในการคนหา

ภาวะทกขใจของผปวยมะเรงจะชวยเพมประสทธภาพ

ในการรกษา เพราะทงการรกษาโดยการใชยาและ

ไมใชยา เชน การใหจตสงคมบ�าบด สามารถปองกนและ

บรรเทาภาวะทกขใจของผปวยได2, 3 แตจากการศกษา

ทผานมาพบวาบคลากรทดแลผปวยมะเรงมกละเลย

ทจะประเมนภาวะทกขใจของผปวยมะเรง มผปวยเพยง

ประมาณรอยละ 10 เทานน ทไดรบการประเมนและ

การดแลรกษาในเรองน ซงโดยทวไปการประเมนและ

ดแลเรองจตใจมกไดจากนกสงคมสงเคราะห พยาบาล

นกจตวทยา หรอจตแพทย ซงท�าใหการรกษาเปนแบบ

แยกสวน ไมมการประเมนจากแพทยทดแลเรอง

โรคมะเรงของผ ป วยมากนก นอกจากนยงพบวา

มหลายปจจยทเกยวของ ทงจากแพทยผรกษา เชน เวลาท

จ�ากดของแพทย ความกลวทจะเขาถงอารมณผปวยของ

แพทย การขาดความร ความเขาใจในการประเมนและ

การจดการภาวะทางอารมณ หรอแพทยไมมความสนใจ

และไมไดตระหนกถงความส�าคญของการประเมนภาวะ

ความทกขใจของผปวย เปนตน สวนผปวยเองกมกไม

รายงานใหแพทยทราบเกยวกบภาวะความทกขใจของตน

เพราะกลวเปนภาระตอแพทย หรอกลวเปนตราบาป

ถาตองปวยดวยอาการทางจตเวช เพราะการมความทกข

ทางใจจะบงถงความออนแอของตน ซงปจจยดงกลาว

ล วนแลวแตเป นอปสรรคในการดแลผ ป วยแบบ

องครวม 4, 5 ทจรงแลวในปจจบนมเครองมอหลายชนด

ทน�ามาใชเพอประเมนความทกขทางดานจตใจและ

สงคม (psychosocial) ในผปวยมะเรง เชน Hospital

and Anxiety Depression Scale (HADS), The Brief

Symptoms Inventory (BSI), The Profile of Mood States

(POMS), The Zung Depression Inventory เปนตน

ซงสวนใหญเปนแบบสอบถามทมจ�านวนขอค�าถาม

หลายขอ ใชเวลานานในการประเมน1, 5 ซงไมสะดวก

ในการน�ามาใชงานจรงในแผนกผปวยนอก ทมผปวย

จ�านวนมาก บคลากรทใหบรการมจ�านวนจ�ากด

National Comprehensive Cancer Network

(NCCN) จงไดมการพฒนาแนวทางการดแลและ

การวนจฉยภาวะทกขใจน ตงแตป ค.ศ. 1990 ซงเปน

การท�างานรวมกนจาก 19 สถาบน เพอมาประชมหา

แนวทางการปฏบตรวมกนในการดแลผปวยมะเรงอยาง

ครอบคลม ซงแนวทางการปฏบตฉบบแรกไดตพมพ

ครงแรกในป ค.ศ.1999 และไดมการพฒนาปรบปรง

ทกป2 โดยมการใหนยามค�าวา “ภาวะทกขใจ หรอ

distress” ทครอบคลมตงแตปฏกรยาทางอารมณทพบได

เปนปกต เชน ความกงวล ความรสกเศรา จนถงการเปน

โรคซมเศรา ทมผลกระทบตอการรกษาโรคมะเรงของ

ผปวย4 และสรางเครองมอ Distress Thermometer

เพอคดกรองภาวะดงกลาว

Distress Thermometer (หรอชอทผวจยเรยกวา

ปรอทวดทกข) มลกษณะเปนแบบสอบถามทใชเวลาสน

ผ ปวยสามารถประเมนไดดวยตวเองคลายกบระดบ

วดความเจบปวด (pain score) คอ แบงเปนระดบ 0

(ไมทกข) - 10 (ทกขอยางแสนสาหส)6 เครองมอนสราง

ขนมาโดย Roth และคณะ ในป ค.ศ. 1998 3, 7 และไดรบ

การพฒนาตอโดย NCCN จากการศกษาเรองการ




คดกรองหาภาวะทกขใจของผปวยมะเรง แผนกผปวยนอก

ในประเทศสหรฐอเมรกา พบวา Distress Thermometer

เมอน�ามาใชคดกรองมคาจดตด (cut off) ท 4 คะแนน

เมอเทยบกบจดตด (cutoff) ของ HADS (รวมทงขอค

ซมเศรา และขอคมากกวาวตกกงวล 15 คะแนน) พบวา

มคาความไว (sensitivity) รอยละ 77 คาความจ�าเพาะ

(specificity) รอยละ 68 ซงเปนคาจดตด (cutoff)

ทเหมาะในการน�ามาใช3 และจากอกการศกษาหนง

รายงานหาความแมนย�าและคณสมบตเฉพาะของ

เครองมอน โดยเปรยบเทยบกบ HADS ทจดตด

มากกวา 11 (ของคาคะแนนขอวตกกงวล ขอซมเศรา)

พบวาเครองมอนมความสามารถในการคนหาภาวะ

ซมเศราไดโดยมคาความไว (sensitivity) รอยละ 78.4

คาความจ�าเพาะ (specificity) รอยละ 66.8 คา positive

predictive value (PPV) เทากบรอยละ 34.2 และ

negative predictive value (NPV) เทากบรอยละ 93.4

และความสามารถในการคนหาภาวะความกงวลโดย

มคาความไว (sensitivity) รอยละ 77.3 ความจ�าเพาะ

(specificity) รอยละ 55.6 PPV รอยละ 55.2 และ

NPV รอยละ 80.25 ความสามารถในการหาภาวะ

ความทกขใจโดยเปรยบเทยบกบ HADS ทจดตด >15

(ของคาคะแนนรวมขอวตกกงวลและซมเศรา) พบวา

มคาความไว (sensitivity) รอยละ 78.3 คาความจ�าเพาะ

(specificity) รอยละ 66.5 PPV รอยละ 59.7 และ NPV

รอยละ 82.8 ดงนนเครองมอชนดนจงมความเหมาะสม

ในการน�ามาใชเพอเปนเครองมอคดกรองเบองตนเทานน

ไมสามารถใชในการวนจฉยได8

NCCN จงไดแนะน�าใหมการตรวจหาภาวะ

ความทกขใจ (distress) ในผปวยทกราย โดยแนะน�าใหใช

เครองมอทเปนแบบคดกรองเบองตน ผปวยสามารถ

ประเมนไดดวยตนเอง ใชเวลาไมมาก และมความ

เทยงตรงเหมาะส�าหรบน�ามาใชกบผปวยนอก ซงเครอง

มอนไดมการใชและเปนทยอมรบกนอยางแพรหลายใน

ตางประเทศ และมการแปลในหลายภาษา รวมทง

ไดมการหาความเทยงตรงแลว พบวาเปนเครองมอ

ทเหมาะสมในการน�ามาใชในการคดกรองเบองตน

เพอหาภาวะทกขใจในผปวยมะเรง9,11 แตในประเทศไทย

ยงไมมการแปลเครองมอนเปนภาษาไทย และยงไมม

การหาคาความเทยงตรงในการน�าเครองมอนไปใช

การศกษาครงนจงมวตถประสงค เพอศกษาหา

ความเทยงตรงของแบบสอบถาม Distress Thermometer

ฉบบภาษาไทย โดยเปรยบเทยบกบเครองมอทไดรบ

การยอมรบแลวในการคดกรองภาวะกงวลและซมเศรา

ในผปวยทมอาการทางกาย คอ Hospital Anxiety

Depression Scale (HADS) ฉบบภาษาไทย

วธการศกษาส�าหรบการพฒนาเครองมอ Distress Thermometer

ฉบบภาษาไทย ผวจยไดท�าเรองขออนญาตจาก NCCN

เพอน�า Distress Thermometer ตนฉบบภาษาองกฤษ

มาแปลเปนฉบบภาษาไทย (ภาพท 1) โดยแพทย 2 คน

และคนไทยทไมไดเปนบคลากรดานจตเวช 1 คน

ทสามารถใชภาษาไทย และภาษาองกฤษไดด จากนน

แปลกลบจากฉบบภาษาไทย เปนภาษาองกฤษอกครง

โดยบคลากรสาธารณสขทสามารถใชทงภาษาองกฤษ

และภาษาไทยไดคลอง เพอตรวจสอบความคงเดมของ

ความหมายของค�า เนอหา และความเขาใจ และน�าแบบ

คดกรองทไดมาท�าการทดลองใช (pre-test) กบแพทย

พยาบาล เจาหนาท รวมถงผปวยมาเรงทมารบการตรวจ

แบบผปวยนอก จ�านวน 15 ราย เพอปรบเปลยนขอมล

ดานภาษาเพอความเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย

มากขน



ภาพท 1 Distress Thermometer (ฉบบภาษาไทย) - ปรอทวดทกข

การศกษาหาความเทยงตรงของเครองมอโดยการ

1) เกบขอมลจากผปวยทไดรบการวนจฉยมะเรง

เมดเลอด ชนดตางๆ ไมจ�ากดระยะ และชนดของมะเรง

ทมารบการรกษาแผนกผ ปวยนอก คลนกโรคเลอด

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ทมอายระหวาง 18 - 70 ป และ

สามารถอาน/เขยน และเขาใจภาษาไทยได (inclusion

criteria) ผปวยทมภาวะเพอ สบสน มอาการปวยทาง

กายอยางมาก และผทมประวตการวนจฉยโรคจตเวชอย

ขณะไดรบการประเมนจะไมน�าขอมลมาวเคราะห

(exclusion criteria) จ�านวนทงสน 104 ราย

2) ผ ป วยทยนยอมเข าร วมวจยเป นผ ตอบ

แบบสอบถามดวยตนเอง (self rating) ซงแบบสอบถาม

ประกอบดวยขอมล 3 สวนคอ

1. แบบบนทกขอมลสวนตวของผปวย ซงจะ

สอบถามเกยวกบขอมลทวไป การวนจฉยโรคมะเรง

การรกษา และความตองการการดแลชวยเหลอ

2. แบบวด HADS (Hosp i ta l anx ie ty

depression scale) ฉบบภาษาไทย ซงเปนเครองมอ

ทมความจ�าเพาะมาก ในการตรวจคดกรองหาภาวะ

ความกงวลหรอซมเศรา ในผปวยทมอาการทางกาย

ร วมดวย ก�าหนดใหเครองมอน เป นตวมาตรฐาน

ทองค�า “gold standard” เพอเปรยบเทยบการประเมน

ทงสองภาวะน




ในการศกษานไดใช HADS ฉบบภาษาไทย

ทได รบการศกษาเพอหาความแมนตรงแลว โดย

ธนา นลชยโกวทย และคณะ ในการตรวจคดกรองหา

ภาวะความกงวลหรอซมเศรา ในผปวยมะเรง HADS

จะมค�าถามทงหมด 14 ขอแบงเปน ในกลมอาการ

วตกกงวล ขอคทงหมด 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13 และกลม

อาการซมเศรา ขอคทงหมด 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14 โดย

แตละขอจะมคะแนนอยในชวง 0-3 คะแนน ซงจะม

คะแนนรวมทงหมด 42 คะแนน คาคะแนนรวมในกลม

อาการใดท ≥ 11 คะแนน บงถงความผดปกตทางจตเวช

ในกลมนน และจากการศกษาทผานมาในตางประเทศ

พบวาคาจดตด (cut off) ท 15 คะแนนขนไป จะบอกถง

ภาวะทกข (distress) ไดเหมาะสมทสด3, 12, 13 รวมทง

ยงเปนเครองมอทมความสนกระชบ จงเหมาะสมทจะน�า

มาใชในการศกษาครงน14

3. แบบวด Distress Thermometer ฉบบ

ภาษาไทย (ปรอทวดทกข) ซงแบงเปน 2 สวนคอสวนท 1

เปนสวนของปรอทวดทกข โดยจะใหผปวยวงกลมตวเลข

1-10 ทบอกความรสกทกขใจในชวง 1 สปดาหทผานมา

ของผปวยไดดทสด โดย 0 คอ ไมทกขเลย จนถง 10 คอ

มความทกขทรมานอยางแสนสาหส และสวนท 2 เปน

สวนทระบถงปจจยทสรางภาวะความทกขใจ โดยแบง

เปน 5 หวขอ ไดแก ปญหาครอบครว ปญหาดานอารมณ

ความเชอทางศาสนา และปญหาทางกายรวมถงการใช

ชวตในประจ�าวน รวมทงหมด 21 อาการทพบวาเปน

ปญหาทพบไดบอยในผปวยมะเรง ในสวนนผ ตอบ

แบบสอบถาม ใชวธการขดเครองหมายถกหนาหวขอท

เปนปญหาทท�าใหเกดภาวะทกขใจของผปวย (ถาหวขอ

ใดทไมเปนปญหา กเวนไว)

3) จากนนน�าขอมลทไดมาท�าการวเคราะหดวย

ใชโปรแกรม SPSS (Statistical Package for Social

Science) version 16 ในการวเคราะหขอมลทางสถต

ดงน

1. สถตเชงพรรณนา เพออธบายลกษณะทวไป

ของกลมตวอยางทท�าการศกษา ไดแก คาเฉลย รอยละ

ความถ สวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหขอมลโดยใช ROC curve คาความ

ไว (sensitivity) คาความจ�าเพาะ (specificity) คาการ

คาดคะเน (predictive value) เพอหาความเทยงตรง

ของแบบสอบถาม

3. วเคราะหขอมลโดยใชคาสถตเชงอนมาน

ไคสแควร (chi-square) เพอวเคราะหความสมพนธของ

ตวแปรตางๆ ในแบบสอบถามทมผลตอภาวะทกขใจ

ผลการศกษาสวนท 1: ขอมลทวไป

กล มตวอยางทงหมด 104 ราย อายเฉลย

43.8+12.65 ป สวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 52.9)

นบถอศาสนาพทธ (รอยละ 94.2) และมระดบการศกษา

สงกวาอนปรญญา (รอยละ 52.9) มสถานภาพสมรส

(รอยละ 60.6) สทธในการรกษาคอประกนสงคม และ

บตรทอง (รอยละ 31.7 และ 30.8 ตามล�าดบ) ผปวย

มทงไดรบการวนจฉย lymphoma และ leukemia

(รอยละ 57.7 ตามล�าดบ) และ 42.3 ระยะทปวยเปน

มะเรงโดย 4.45+4.38 ป ผปวยเคยไดรบการรกษาโดย

เคมบ�าบดมากทสด (รอยละ 79) (ตารางท 1)



ตารางท 1 แสดงขอมลพนฐานกลมตวอยาง 104 ราย

ขอมลทวไป จ�านวน (รอยละ)

อาย (ป)

เพศ ชาย

ศาสนา พทธ

ศาสนาอนๆ เชน อสลาม,ครสต

ระดบการศกษา ตากวาระดบอนปรญญา

สงกวาระดบอนปรญญา

สถานภาพสมรส แตงงาน

โสด, หมาย, หยาราง

สทธการรกษา จายเงนเอง

ประกนสงคม, ประกนกลมพนกงาน

บตรทอง

ขาราชการ (จายตรง)

ชนดของมะเรง leukemia

lymphoma

ระยะเวลาทปวยเปนมะเรง

ประวตการรกษาโรคมะเรง เคยไดรบการผาตด

เคยไดรบรงสรกษา

เคยไดรบเคมบาบด

เคยรกษาดวยยากน

เคยผาตดเปลยนไขกระดก

43.85±12.65

49 (41.1)

98 (94.2)

6 (5.8)

49 (47.1)

55 (52.9)

63 (60.6)

41 (39.4)

18 (17.3)

33 (31.7)

32 (30.8)

21 (20.2)

44 (42.3)

60 (57.7)

4.45±4.38

22 (21.2)

31 (29.8)

79 (76)

42 (40.4)

23 (22.1)

สวนท 2 : การหาคาความเทยงตรง (validity) ของ

เครองมอ Distress Thermometer (ฉบบภาษาไทย)

จากภาพท 2 แสดงกราฟ ROC ของ Distress

Thermometer (ฉบบภาษาไทย) ในสวนภาวะทกขใจ

พบวาแบบสอบถามนใหพนทใตกราฟ ROC เทากบ

0.769 (p<0.01) ซงแสดงวาแบบสอบถามน มความ

สอดคลองกบผลของเครองมอ HADS ทเปน gold

standard ในการคดกรองภาวะทกขใจในระดบด

ปานกลาง โดยทคะแนนจดตดท 3/4 ของแบบสอบถาม

Distress Thermometer ฉบบภาษาไทย (เทยบกบ

การใช HADS คะแนนรวม ทมากกวา 15 คะแนน)

จะไดคาความไวรอยละ 70 และความจ�าเพาะรอยละ

86 ดงนนจดตดท 4 คะแนนจงเปนจดตดทเหมาะส�าหรบ

น�ามาใชเพอคดกรองภาวะทกขใจ ซงมคาพยากรณ

ผลบวก (PPV) รอยละ 63 และคาพยากรณผลลบ (NPV)

รอยละ 89 (ตารางท 2)




ภาพท 2 แสดง ROC curve ของการคดกรองภาวะทกขใจ เมอเทยบกบ HADS score รวม (มากกวา 15 คะแนน)

ตารางท 2 แสดงจ�านวนผปวยทคาคะแนน Distress 0-10 คาความไว คาความจ�าเพาะ ทจดตดตางๆ ของภาวะ

ทกขใจ (HADS > 15) ภาวะกงวล (HADS ขอค>11) และภาวะซมเศรา (HADS ขอค>11) ตามล�าดบ

ภาวะทกขใจ (HADS > 15) ภาวะกงวล (HADS ขอค>11) ภาวะซมเศรา (HADS ขอค>11)

DT score ความถ (รอยละ) ความไว ความจ�าเพาะ ความไว ความจ�าเพาะ ความไว ความจ�าเพาะ

0 27 (26.0) 1 0 1 0 1 0

1 18 (17.3) 0.85 0.23 1 0.29 0.71 0.26

2 16 (15.4) 0.82 0.52 1 0.48 0.71 0.44

3 13 (12.5) 0.78 0.71 1 0.66 0.71 0.61

*4 11 (10.6) 0.7 0.86 0.91 0.79 0.43 0.72

5 12 (11.5) 0.41 0.89 0.55 0.86 0.43 0.84

6 6 (5.8) 0.19 0.97 0.36 0.97 0.29 0.95

7 0

8 0 0.04 1 0.09 1 0.14 1

9 1 (1.0)

10 0 0 1 0 1 0 1

คา DT score Mean = 2.29, Median= 2.00, SD.= 2.037, Min= 0, Max = 9



Distress Thermometer (ฉบบภาษาไทย) เมอแยกวเคราะหเปนสวนยอย ในสวนคดกรองภาวะกงวล (พนทใตกราฟ ROC = 0.890; p<0.01) พบวาทจดตดท 4 เปนจดตดทเหมาะทสด (เทยบกบ HADS ขอค ทมากกวา 11 คะแนน) จะใหคาความไว (รอยละ 91) และความจ�าเพาะ (รอยละ 79) คาพยากรณผลบวก (PPV) รอยละ 33 คาพยากรณผลลบ (NPV) รอยละ 99 ในสวนคดกรองภาวะซมเศรา (พนทใตกราฟ ROC = 0.636; p=0.23) พบวาจดตดท 4 คะแนน (เทยบกบ HADS ขอค ทมากกวา 11 คะแนน) จะใหคาความไว (รอยละ 43) และความจ�าเพาะ (รอยละ 72) คาพยากรณผลบวก (PPV) รอยละ 10 คาพยากรณผลลบ (NPV) รอยละ 95 เปนจดตดทเหมาะสม

สวนท 3 : ปจจยทเกยวของจากตารางท 3 แสดงถงภาวะทกขใจมความ

สมพนธอยางมนยส�าคญทางสถตกบปจจย 3 อยางคอ1. ปญหาในชวตประจ�าวนทวไป : ปญหาเรอง

การเงน/คาใชจายเปนปญหาทพบมากทสด(รอยละ

45.9) รองลงมาคอปญหาในการเดนทาง (รอยละ 45.8)2. ปญหาดานอารมณ : ผปวยมความรสกหดห/

สะเทอนใจ และหวาดกลวมากทสด (รอยละ 76.9) รองมาคอความร สกเศร า / เสยใจ (ร อยละ 75) กระวนกระวายใจ (รอยละ 69.2) ความรสกกงวลใจ (รอยละ 52.6) ตามล�าดบ

3. ปญหาทางกาย : มหลายปจจยทมความสมพนธกบภาวะทกขของผปวย เรยงตามล�าดบดงน การรบประทานอาหาร (รอยละ 56.5) ความจ�า/สมาธ (รอยละ 54.3) การนอนหลบ (รอยละ 52.6) อาการชาปลายมอ เทา (รอยละ 47.2)แผลในปาก/รอนและคลนไส (รอยละ 45) รปลกษณภายนอกทมการเปลยนแปลง (รอยละ 43.2) สดทายคออาการปวด (รอยละ 40.6)

สวนปจจยเกยวกบปญหาในครอบครว และปญหาดานความเชอ / ศาสนา / จตวญญาณ ความสมพนธกบภาวะทกขใจไมมมนยส�าคญทางสถต อยางไรกตามผทมภาวะทกขใจมความตองการความชวยเหลอ ทางดานจตใจถงรอยละ 74

ตารางท 3 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางปจจยทเกยวของกบภาวะทกขใจ จากแบบสอบถาม Distress

Thermometer (ฉบบภาษาไทย) ทจดตด 4 คะแนน โดยใชสถต chi-square และ Fisher’s exact test

ปจจย

กลมมความทกขใจ กลมไมมความทกขใจ

p-valueมปจจยn (%)

ไมมปจจยn (%)

มปจจยn (%)


1) ปญหาในชวตประจ�าวนทวไปการดแลบตร 11 (68.80) 63 (71.60) 5 (31.20) 25 (28.40) 0.773ทอยอาศย 9 (75.00) 65 (70.70) 3 (25.00) 27 (29.30) 1การเงน/คาใชจาย 20 (51.40) 54 (80.60) 17 (45.90) 13 (19.40) 0.004*การเดนทาง 13 (54.20) 61 (76.20) 11 (45.80) 19 (23.80) 0.036*การท�างาน / การเรยน 22 (64.70) 52 (74.30) 12 (35.30) 18 (25.70) 0.312

2) ปญหาในครอบครวการจดการกบบตร 8 (61.50) 66 (72.50) 5 (38.50) 25 (27.50) 0.514การรบมอกบคสมรส/คนรก/ความตองการบตร 6 (54.50) 68 (73.10) 5 (45.50) 25 (26.90) 0.289การดแลผปวยของสมาชกในครอบครว 7 (70.00) 67 (71.30) 3 (30.00) 20 (28.70) 1ความหดห / สะเทอนใจ 3 (23.10) 71 (78.00) 10 (76.90) 20 (23.00) <0.01*หวาดกลว 3 (23.10) 71 (78.00) 10 (76.90) 20 (22.00) <0.01*กระวนกระวาย 4 (30.80) 70 (76.90) 9 (69.20) 21 (23.10) 0.002*




ปจจย

กลมมความทกขใจ กลมไมมความทกขใจ

p-valueมปจจยn (%)


มปจจยn (%)


2) ปญหาในครอบครว

ความรสกเศรา / เสยใจ 4 (25.00) 70 (79.50) 12 (75.00) 18 (20.50) <0.01*

กงวลใจ 18 (47.40) 56 (84.80) 20 (52.60) 10 (15.20) <0.01*

ไมมความสนใจในกจวตรประจ�าวน : อารมณเบอ/เซง 6 (50.00) 68 (73.90) 6 (50.00) 24 (26.10) 0.1

3) ปญหาดานความเชอ / ศาสนา / จตวญญาณ 9 (56.20) 65 (73.90) 7 (43.80) 23 (26.10) 0.228

รปลกษณภายนอกมการเปลยนแปลง 21 (56.80) 53 (79.10) 16 (43.20) 14 (20.90) 0.016*

4) ปญหาทางกาย

การอาบน�า / แตงตว 0 (0.00) 74 (76.30) 7 (100.00) 23 (23.70) <0.01*

การหายใจ 12 (66.70) 62 (72.10) 6 (33.30) 24 (27.90) 0.644

มการเปลยนแปลงการถายปสสาวะ 10 (62.50) 64 (72.70) 6 (37.50) 24 (27.30) 0.549

ทองผก 17 (60.70) 57 (75.00) 11 (39.30) 19 (25.00) 0.154

ทองเสย 10 (62.50) 64 (72.70) 6 (37.50) 24 (27.30) 0.549

การรบประทานอาหาร 10 (43.50) 64 (79.00) 13 (56.50) 17 (21.00) 0.001*

ความรสกเพลย/ ออนลา 35 (61.40) 39 (83.00) 22 (38.60) 8 (17.00) 0.016*

บวม 7 (63.60) 67 (72.00) 4 (36.40) 26 (28.00) 0.726

มไข 9 (64.30) 65 (72.20) 5 (35.70) 25 (27.80) 0.539

การเคลอนยายตวเอง เชน การเดน, นง, นอน การเคลอนไหวรางกาย เปนตน

20 (69.00) 54 (72.00) 9 (31.00) 21 (28.00) 0.759

อาหารไมยอย/ทองอด 17 (60.70) 57 (75.00) 11 (39.30) 19 (25.00) 0.154

ความจ�า/สมาธ 16 (45.70) 58 (84.10) 19 (54.30) 11 (15.90) <0.01*

แผลในปาก/ รอนใน 11 (55.00) 63 (75.00) 9 (45.00) 21 (25.00) 0.076

คลนไส 11 (55.00) 63 (75.00) 9 (45.00) 21 (25.00) 0.076

คดแนนจมก 15 (68.20) 59 (72.00) 7 (31.80) 23 (28.00) 0.729

ปวด 19 (59.40) 55 (76.40) 13 (40.60) 17 (23.60) 0.077

ปญหาเรองเพศสมพนธ 6 (50.00) 68 (73.90) 6 (50.00) 24 (26.10) 0.1

ผวหนงแหง / คน 20 (62.50) 54 (75.00) 12 (37.50) 18 (25.00) 0.194

การนอนหลบ 18 (47.40) 56 (84.80) 20 (52.60) 10 (15.20) <0.01*

อาการชาตามมอ / เทา หรออวยวะอนๆ 19 (52.80) 55 (80.90) 17 (47.20) 13 (19.10) 0.003*

b = Fisher’s exact test

ตารางท 3 การเปรยบเทยบความสมพนธระหวางปจจยทเกยวของกบภาวะทกขใจ จากแบบสอบถาม Distress

Thermometer (ฉบบภาษาไทย) ทจดตด 4 คะแนน โดยใชสถต chi-square และ Fisher’s exact test (ตอ)



วจารณจากกลมตวอยางผปวยโรคมะเรงทงหมด 104

ราย พบวาผลการศกษาทไดในครงนมความสอดคลอง

กบการศกษาในตางประเทศ ทใชคาจดตดท 4 คะแนน

เพอคดกรองภาวะทกขใจ มความเหมาะสมทสดคอ

มคาความไวรอยละ 70 และความจ�าเพาะรอยละ 861, 3, 8

เม อมาพจารณาถ งคณสมบต เฉพาะของ

เครองมอ ในความแตกตางของการคดกรองภาวะ

ความกงวลและภาวะซมเศรา พบวามความคลายคลง

กบการศกษาทผ านมา8, 11 คอทจดตด 4 คะแนน

เครองมอนมความสามารถในการคนหาภาวะกงวล

ไดดกวาภาวะซมเศรา

ปญหาทางดานภาษาและความแตกตางทาง

วฒนธรรม เคยมรายงานถงปญหาดานภาษาในการน�า

ไปใชในประเทศฮงการ1 ซงไดรายงานปญหาการแปล

ความหมายจาก ค�าวา distress เปน feeling blue หรอ

feeling bad ปญหานยงพบในประเทศ อตาล และ

สเปน ดวย ส�าหรบการศกษาครงน ไมพบปญหาการน�า

ไปใชในการแปลจาก distress เปน ภาวะทกขใจ

ในสวนของปรอทวดทกข แตส�าหรบการแปลเนอหา

ด านป จจยต างๆ พบว า ป จจยเกยวกบป ญหา

ในครอบครว ผ ปวยตองการใหเพมค�าถามเกยวกบ

การดแลผปวยของสมาชกในครอบครว ซงนาจะเปนผล

จากลกษณะของครอบครวไทยทอยกนแบบพงพงใน

ครอบครวมากกวาในตางประเทศ และในสวนปญหา

ดานอารมณ พบวามความสบสนในดานการใชภาษา

ระหวางค�าวา depression กบ sadness แตเมอท�าการ

ประเมนปรบแกและน�าไปใชจรงพบวาเมอใชค�าวา

ความหดห / สะเทอนใจ แทน depression และ

ความรสกเศรา / เสยใจ แทน sadness ผปวยสามารถ

เขาใจและแยกความรสกทงสองได อกปญหาทส�าคญ

คอ ดานความเชอ/ศาสนา/จตวญญาณ จากตนฉบบท

เปนค�าวา spiritual/religious/ concern ซงในสงคมไทย

เมอน�ามาใช อาจไมเปน ทเขาใจมากนก และเมอใชค�า

ทใกลเคยง ท�าใหไมสามารถประเมนถงปญหาในดานน

ไดอยางเหมาะสม สดทายปญหาทเกยวกบอาการ

ทางกาย มการเพมเตมเพออธบายเพมขน เชน รปลกษณ

ภายนอกมการเปลยนแปลง เช น ผมร วง มการ

เปลยนแปลงสผว การเคลอนยายตวเอง เชน การ

เดน นง นอน อาหารไมยอย/ทองอด และแผลในปาก/

รอนใน ซงพบวาเปนค�าทเหมาะสมในประชากรไทย

นอกจากนยงพบวาปญหาดานอารมณ และ

ป ญหาทางกาย มผลต อภาวะทกข ใจมากทสด

ซงสอดคลองกบการศกษาของ Judith ทศกษาเกยวกบ

การประเมนอาการตางๆ ในผปวยมะเรง พบวา distress

score มความสมพนธกบ ปญหาในกลมอาการทาง

กายและทางดานอารมณมความสมพนธในเชงลบกบ

ภาวะทกขใจ โดยเฉพาะอาการปวด ซมเศรา และอาการ

ออนเพลย16 แตความสมพนธดงกลาวอาจเปนผลจาก

อาการทางดานอารมณ เหลานมกเปนอาการหนงของ

ภาวะซมเศรา หรอ ความกงวลอยแลว เชน การมความ

รสก หดห/สะเทอนใจ รสกหวาดกลว กระวนกระวาย

มความรสกเศรา/เสยใจ เปนตน และปญหาในกลม

อาการทางกาย เชน ความรสกออนลา การรบประทาน

อาหาร ปญหาเรองความจ�า/สมาธ และปญหาเรอง

การนอนหลบ กเปนอาการทมกเกดรวมกบการมภาวะ

ซมเศราหรอภาวะความกงวลเชนกน จงท�าใหปจจย

ดงกลาวมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบ

ภาวะทกขใจในผปวยมะเรง และยงมการรายงานวา

ทงอาการออนเพลย และปญหาเรองการนอน เกดขน

กอนทจะไดรบการรกษาดวยเคมบ�าบด ดงนนอาจกลาว

ไดวาอาการทง 2 มความส�าคญกบภาวะทกขใจของ

ผปวยมะเรง Andersen และคณะ ยงไดกลาวถงปจจย

ทางสงคมทเกยวกบภาวะความเครยดกบการด�าเนน

โรคของมะเรงในผปวยชายทเปนมะเรงชนด Hodgkin’s

disease รายงานวา ปญหาเกยวกบการวางงาน




ระบบประกนสขภาพและผลจากการรกษาทมต อ

รปลกษณภายนอก มผลตอภาวะทกขใจของผปวย17

ซงสอดคลองกบการศกษาในครงน

จากการศกษานเหนวาภาวะทกขใจสมพนธกบ

หลายๆ ปจจย (multifactorial) ดงนนการทมเครองมอ

ทชวยประเมนสาเหตของภาวะทกขใจ ยอมมประโยชน

เพอน�ามาใชชวยเหลอผปวยไดอยางรวดเรว นอกจากน

ยงพบวา ผ ป วยทมภาวะทกข ใจถงร อยละ 73.9

ตองการความชวยเหลอทางดานจตใจ ดงนน Distress

Thermometer จงเปนเครองมอทเหมาะสมในการน�า

ไปใช เพอคดกรองภาวะทกขใจรวมถงปญหาทกอให

เกดภาวะทกข ได

โดยสรปแลว การศกษาครงนเปนการศกษาเพอ

วเคราะหหาความเทยงตรง (validity) ของแบบสอบถาม

Distress Thermometer (ฉบบภาษาไทย) เปนครงแรก

ซงจากผลการศกษาทไดสอดคลองกบผลการศกษาจาก

ตางประเทศ คอ เปนเครองมอทเหมาะส�าหรบน�ามาใช

เพอการคดกรองภาวะทกขใจเทานน โดยทเครองมอน

มความไวและความจ�าเพาะในสวนภาวะกงวลมากทสด

รองลงมาคอภาวะทกขใจ สวนภาวะซมเศราอาจ

พจารณาจดตดใหมในการศกษาครงตอไปในอนาคต

ขอเสนอแนะและการน�าไปใช Distress Thermometer นใชคดกรองไดดใน

ภาวะกงวลมากกวาภาวะซมเศรา ดงนนในการศกษา

ครงตอไปอาจมการเพมค�าถามทชวยในการคนหาภาวะ

ซมเศราไดมความไวมากขน และจ�าเพาะมากขน เชน

การใสค�าถามทวา “คณรสกเศราหรอไม” ซงจากการ

ศกษาของ Harvey Max Chochinov ในป ค.ศ. 1997

พบวาการใชค�าถามนเพยงค�าถามเดยวกสามารถชวย

คดกรองภาวะซมเศราในผปวยระยะสดทาย (terminally

illness) ไดอยางถกตอง18

เนองจากในการศกษาครงนศกษาเฉพาะกลม

ผปวยโรคมะเรงเมดเลอดในโรงพยาบาลจฬาลงกรณ

เฉพาะผปวยนอกเทานน อาจท�าใหเปนขอจ�ากดใน

การน�าไปใชในผปวยโรคทางกายอนๆ ในกรณผปวยใน

หรอการน�าไปใชในภาคอนๆ ของประเทศในดานความ

เขาใจภาษา ดงนนในการศกษาครงตอไปควรมการ

ศกษาในกลมประชากรจ�านวนมากขน และครอบคลม

ทงผปวยทรบไวในโรงพยาบาล ผปวยทมารบการรกษา

แบบผปวยนอก หรอเกบขอมลในผปวยทไดรบการ

วนจฉย มะเรงชนดอน นอกเหนอจากมะเรงเมดเลอด

หรออาจน�าไปใชในผปวยทมภาวะทางกายอยางอน

ทสงสยการมภาวะทกขใจ เชน ในผปวยระยะสดทาย

ทตองการเครองมอคดกรองทใชเวลาสนทสด และท�าได

งายอยางเชนเครองมอ Distress Thermometer น

เครองมอนยงมประโยชนเพอช วยบคลากร

ทางการแพทยในการเปดประเดนคยกบผปวยถงปญหา

ทกอใหเกดภาวะทกขใจ และการมระบบการดแลสงตอ

ทดกจะเพมประสทธภาพในการดแลผปวยทมภาวะ

ทกขใจ เชน อาจเพมการแบงระดบคะแนนของ Distress

Thermometer เปน 3 ส คอ สเขยว เทากบคะแนน 0-4

กดแลผปวยตามปกต สเหลอง เทากบคะแนน 5-6 เปน

ชวงทตองมการดแลอยางใกลชด เชน มพยาบาลทม

ความช�านาญในการใหค�าปรกษาเปนตน และ สแดง

เทากบคะแนน ทมากกวา 7 คะแนน เปนชวงคะแนนท

ตองประเมนผปวย หรอมระบบการสงตอพบผเชยวชาญ

เช น จตแพทย เพอรบการวนจฉย บ�าบดรกษาท

เหมาะสมตอไป19

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบพระคณ NCCN ทอนญาต

ใหน�า Distress Thermometer มาใชในการศกษา

รศ.นพ. ธนา นลชยโกวทย ทอนญาตใหใช HADS

(ฉบบภาษาไทย) อาจารย ดร. ณภควรรต บวทอง



ทกรณาเปนทปรกษาดานการวเคราะหขอมล เจาหนาท

แผนกผปวยนอก ภปร. 3 โรงพยาบาลจฬาลงกรณทกทาน

ทใหความชวยเหลอการเกบขอมลและผปวยทกทาน

ทเสยสละเวลาในการท�าแบบประเมนโดยไมไดรบ

สงตอบแทน

เอกสารอางอง 1. Gil F, Grassi L, Travado L, Tomamichel M,

Gonzalez JR; Southern European Psycho-

Oncology Study Group. Use of distress

and depression thermometersto measure

psychosocial morbidityamong southern

European cancer patients. Support Care

Cancer 2005; 13:600-6.

2. Jacobsen PB, Ransom S. Implementation of

NCCN Distress Management Guidelines by

Member Institutions. J Natl Compr Canc Netw

2007; 5:99-103.

3. Jacobsen PB, Donovan KA, Trask PC,

Fleishman SB, Zabora J, Baker F. Screening

for psychologic distress in ambulatory cancer

patients. Cancer 2005; 103:1494-502.

4. Lee SJ, Loberiza FR, Antin JH, Kirkpatrick T,

Prokop L, Alyea EP, et al. Routine screening for

psychosocial distress following hematopoietic

stem cell transplantation. Bone Marrow

Transplant 2005; 35:77-83.

5. Thekkumpurath P, Venkateswaran C, Kumar M,

Newsham A, Bennett MI. Screening for

psychological distress in palliative care:

performance of touch screen questionnaires

compared with semistructured psychiatric

interview. J Pain Symptom Manage 2009;

38:597-605.

6. NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology,

Distress Management, Practice Guideline in

Oncology version 1; 2008

7. Roth AJ, Kornblith AB, Batel-Copel L, Peabody E,

Scher HI, Holland JC. Rapid Screening for

Psychologic Distress in Men with Prostate

Carcinoma A Pilot Study. Cancer 1998; 82:1904-8.

8. Mitchell AJ. Pooled results from 38 analyses

of the accuracy of distress thermometer

and other ultra-short methods of detecting

cancer-related mood disorders. J Clin Oncol

2007; 25:4670-81.

9. Hurria A, Li D, Hansen K, Patil S, Gupta R,

Nelson C, et al. Distress in Older Patients With

Cancer. J Clin Oncol 2009; 27:4346-51.

10. Tuinman MA, Gazendam-Donofrio SM,

Hoekstra-Weebers JE. Screening and referral

for psychosocial distress in oncologic practice:

use of the Distress Thermometer. Cancer

2008; 113:870-8.

11. Akizuki N, Akechi T, Nakanishi T, Yoshikawa E,

Okamura M, Nakano T, et al. Development

of a brief screening interview for adjustment

disorders and major depression in patients

with cancer. Cancer 2003; 97:2605-13.

12. Jacobsen PB, Donovan KA, Trask PC,

Fleishman SB, Zabora J, Baker F, et al. Screening

for psychologic distress in ambulatory cancer

patients. Cancer 2005; 103:1494-502.

13. Ibbotson T, Maguire P, Selby P, Priestman T,

Wallace L. Screening for anxiety and depres-

sion in cancer patients: theeffects of disease

and treatment. Eur J Cancer 1994; 30A:37-40.




14. Tana Nilchaikovit, Manote Loatrakul, Umaphorn

Phisansuthideth, Develpoment of thai version

of Hospital Anxiety and Depression Scale in

cancer patients. Journal of the Psychiatric

Association of Thailand 1996; 41:18-30.

15. Bjelland I, Dahl AA, Haug TT, Neckelmann D.

The validity of the Hospital Anxiety and

Depression Scale. An updated literature

review. J Psychosom Res 2002; 52:69-77.

16. Paice JA. Assessment of symptom clusters in

people with cancer. J Natl Cancer Inst Monogr

2004; (32):98-102.

17. Andersen BL, Kiecolt-Glaser JK, Glaser R.

A biobehavioral model of cancer stress and

disease course. Am Psychol 1994; 49:389-404.

18. Chochinov HM, Wilson KG, Enns M, Lander S.

“Are You Depressed?” Screening for depression

in the terminally ill. Am J Psychiatry 1997;

154:674-6.

19. Lynch J, Goodhart F, Saunders Y, O’Connor SJ.

Screening for psychological distress in

patients with lung cancer: results of a clinical

audit evaluating the use of the patient Distress

Thermometer. Support Care Cancer 2010;

19:193-202.

Documents

Sawitree Jetiyanuwat ความเที่ยงตรงของแบบสอบถาม Distress ...psychiatry.or.th/JOURNAL/58-3/04-Sawitree.pdf(ไม่ทุกข์)