S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ 1

Ерөнхий ойлголт ба компьютерийн бүтэц

Мэдээлэлийг "Аливаа амьд организмындотоод болон гадаад орчноосоо мэдэрч,хүлээн авч буй бүх дохио" гэж тодорхойлжболно.Компьютерт бүх мэдээлэлийг 0, 1 гэсэнтоогоор дүрслэдэг бөгөөд тоог дүрсэлж бичихболон үйлдэл хийж боловсруулах дүрмүүдийннэгдлийг тооллын систем гэж нэрлэдэг. Бид 2-т, 10-т, 16-тын тооллын системүүдийг мэднэ.

S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Компьютер нь бүх мэдээллээ 2-тын тооллынсистемд хөрвүүлэн хүлээн авах болон хариуүйлдэл хийдэг. Зөвхөн 0 ба 1 гэсэн утга авдагмэдээллийг 1 бит (bit-binary digit) гэнэ. 8 битмэдээлэл нь 1 байт (byte-багц) болдог.Мэдээллийг хэмжээг хэмжих үндсэн нэгжбайт юм. 1 байтыг нэг үсэг, эсвэл нэг тэмдэгтгэж тоймлон ойлгож болно. Килобайт,мегабайт зэрэг мэдээллийг хэмжих томнэгжүүдийг ч мөн хэрэглэдэг.1024 Вyte = 1 Kilo Byte (1KB)1024 KB = 1 Mega Byte (1MB)1024 MB = 1 Gega Byte (1GB)S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Компьютерийн бүтэц ба ерөнхий ойлголт

Дэлгэц

Чанга яригч

Гар

Хулгана

Процессор

Принтер

Хулганы зүүн товч Хулганы

баруун товч

Процессор доторхи задаргаа

Хатуу диск


Аливаа компьютер нь мэдээлэл боловсруулах -удирдах байгууламж процессор, мэдээллийг санахой, мэдээллийг хадгалах байгууламж, мэдээллийгоруулах гаргах байгууламж, тэдгээрийг холбосонсуваг гэсэн үндсэн хэсгүүдээс тогтсон систем юм.Компьютерийн хүчин чадлыг тодорхойлохүзүүлэлтэд дараахь эд ангиуд орно.

HARD DISK – мэдээллийг хадгалах хэрэгсэлRAM – шуурхай санах ойCENTRAL PROCESSING UNIT (CPU) – төв процессор. MHz – GHz – ээр хэмжигдэх бөгөөд энэ нь тухайн компьютерийн 1 секундэд хийх үйлдлийн хэмжээг заадаг.


RAM – шуурхай санах ой. Компьютерээрболовсруулах бүх төрлийн мэдээллийг санажхадгалахад зориулагдсан компьютерийн хэсгийгсанах ой гэнэ. Компьютерийн санах ой дахьмэдээлэл компьютерийг унтраахад арилдаг. Үүнээсгадна компьютерт санасан мэдээлэл ньөөрчлөгддөггүй, зөвхөн уншиж ашиглахадзориулагдсан тогтмол хадгалагдаж байдаг санах ойбайдаг. Ийм санах ойг ROM (Read Only Memory) гэжнэрлэдэг. Компьютерийн RAM-ийн хэмжээ нь нэнчухал үзүүлэлт юм.


CENTRAL PROCESSING UNIT (CPU) –микропроцессор. Тодорхой үр дүнд хүрэхийнтулд биелүүлэх үйлдлүүдийн дараалалыгпрограмм гэнэ. Тэгвэл программын үйлдлүүдийгалхам бүрээр нь биелүүлдэг компьютерийнхэсгийг микропроцессор гэнэ. Өөрөөр хэлбэлкомпьютерийн үйлдэл хийдэг хэсэг нь юм.Микропроцессор нь үйлдэл гүйцэтгэх хурдаараахарилцан адилгүй ба MHz – ээр хэмжигдэхбөгөөд энэ нь тухайн компьютерийн 1 секундэдхийх үйлдлийн хэмжээг заадаг.


HARD DISK – компьютерт боловсруулагдахмэдээллийг хадгалах төхөөрөмж нь хатуу дискюм. Дискэнд мэдээлэл бичих болон түүн дээрхмэдээллийг унших төхөөрөмжийг дискийнбайгууламж (disk drive) гэдэг. Одоогоор дараахьтөрлийн диск хэрэглэгдэж байна.1. Уян диск (Floppy disk - FD) 2. Хатуу диск (Hard disk - HD). 3. Компакт диск (Compact disk-CD). 4. Flash диск5. USB хард диск


Компакт диск (Compact disk-CD).Мэдээлэл хадгалахад тохиромжтой бөгөөд лазерийн гэрлийн тусламжтайгаар уншиж бичдэг.Зөөвөрлөхөд хялбар, жин болон хэмжээ жижигХурдан уншиж, бичдэг

Үндсэн ангилалCD - 700 MBDVD - 4.7 GBBlu-Ray - 25 GB

Төхөөрөмж ҮүрэгCD-ROM Зөвхөн унших (CD-R)CD-Writer Унших, бичих (CD-R, CD-RW)DVD-ROM Зөвхөн унших (CD, DVD)Combo ROM DVD ROM, CD Writer хавсаргасанDVD-Writer Унших, бичих (CD, DVD)Blu-Ray Унших, бичих (CD, DVD, Blu-Ray)S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Microsoft WINDOWS XP үйлдлийн систем

Компьютер асах үед Windows XP үйлдлийнсистем автоматаар ачааллана.Хэрэглэгчийн нэр, нууц үгтэй бол асууна.

Windows – н орчин түгээмэл хэрэглэгддэг нэр томъёонууд:

Icon – программын дүрс зурагTaskbar – Ажлын мөрStart menu – Программ эхлүүлэх цэсShortcut – Программыг дэлгэцэнд дүрс хэлбэрээрбайрлуулах


Windows XP Программын үндсэн дэлгэц

Desktop – программын үндсэн дэлгэц

Taskbar

Shortcut

Icon


Windows key – Start цэсийг гаргаж ирэх, нуухWindows key + D - шууд desktop гарна.Windows key + Tab - taskbar дээр байгаа идэвхитэйцонхнуудын хооронд шилжинэ.ALT+F4 - Тухайн идэвхитэй байгаа цонхыг хаана.ALT+TAB - Идэвхитэй байгаа цонхнуудынхооронд шилжинэ.F1 – Ихэнхидээ тусламжын цэсийг дууддаг.F2 - Rename, нэр солино.F3 - Search, хайлт хийхэд ашиглана.F5 - Refresh, сэргээх.

Windows орчинд зарим үйлдүүдийгкомпьютерийн гар дээрээс товчны комбинацаархялбар гүйцэтгэх боломжтой.


F10 - Tittle bar, цэснvvд рvv шууд vсрэнэ.F11 - FullScreen, дэлгэц дvvрэн харагдуулна.Alt+SPACEBAR+N Идэвхтэй байгаа цонхыгminimize болгоно.Alt+SPACEBAR+X Идэвхтэй байгаа цонхыгmaximize болгоно.Alt+ SPACEBAR+M Идэвхтэй байгаа програмынцонхыг зөөхWindows key+M – Windows-ийн орчинд нээлттэйбайгаа бүх програмыг Taskbar руухураана(Minimize)Windows key+SHIFT+M - Taskbar руу хураасанпрограмуудыг буцааж дэлгэнэ(Restore)Windows Logo+E - My Computer-ийг нээнэS.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Windows программыг ашиглаж байх үед нээлттэйбайгаа цонхнуудтай ажиллах мөр.Windows – ийн орчинд хэд хэдэн программтайзэрэг ажиллах боломжTaskbar дээрхи ашиглагдаж байгаа программынтоог хянаж байхTaskbar дээрхи 1 төрлийн олон цонхийг бүлэглэхЗарим байнга ашиглагддаг програмын Icon – ийгшууд дуудагдахаар байрлуулах

Taskbar – ажлын мөр


Нээлттэй байгаа цонхыг хаахдаа тухайн цонхнынэрэн дээр хулганы товчлуурыг аваачиж зүүнтовчлуурыг дарна. Нээгдэх дэд цэснээс Closeтовчлуурыг дарна. Нэг дор хэт олон файл нээсэн болцонхнуудын бүлэг үүсэх ба Зураг 3 – т үзүүлсэнцонхыг ашиглан файлтай ажиллаж болно.


Start цэсХулганы тусламжтайгаар Start товчлуурыг сонгож дарна.• Esc + Ctrl товчлуурыг хамт дарна.• Компьютерийн гар дээрхи цонхны дүрс бүхий товчлуурыгдарна.

Start цэс ньхэрэглэгчийнсонголтоор 2төлөвбайдалтайгаарашиглагдажболно.


Start/Settings/Taskbar and Start Menu – Start Menu цонхондшаардлагатай сонголтыг гүйцэтгэж стандарт Start цэсийгидэвхижүүлнэ. Мөн хулганы баруун товчийг дарж нээгдэхдэд цэснээс Properties команд сонгож болно.

Start menu – энэ сонголтоорStart цэс нь дэлгэцэнд 2баганатайгаар дүрслэгдэнэ.

Classic Start menu – сонгодогStart цэс. Өөрөөр хэлбэлWindows программын өмнөххувилбаруудтай ижилхэлбэртэй байдаг. Хэрэглэгчөөрийн хүссэн хэлбэрийгсонгож ажиллахадтохиромжтой.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Taskbar and Start menu Properties цонхны Taskbar хэсэгтдараахь тохируулгуудыг гүйцэтгэнэ.

Group similar taskbar buttons –Ажлын мөр дээр идэвхитэйцонхны бүлэг үүснэ. (ажлын мөрдээр олон цонх нээгдсэн үед.)Show Quick Launch – Ажлынмөрөнд үргэлж ашиглахпрограммын дүрсийг үзүүлэхShow the clock – Ажлын мөр дээрцаг үзүүлнэ.Hide inactive icons – Идэвхигүйпрограммын дүрсийг нуух

Lock the taskbar – Ажлын мөрийг цоожлохAuto-hide the taskbar – Ажлын мөрийг автоматаар нуухKeep the taskbar on top of other windows – Ажлынмөрийг бусад бүх цонхны өмнө байхаар байрлуулах


Customize товчлуурыг дарж зарим нэг тохируулгыггүйцэтгэж болно.

Large icons – Start цэсэнд байрлах программын дүрс зураг том хэмжээтэй байна.Small icons – программын дүрс зураг жижиг хэмжээтэй байна.Show on Start menu – Internet, E-mail жижиг программыг Start цэсэнд үзүүлнэ

Start цэсэнд байрлах программын тоо


Turn Off Computer –Компьютерийг унтраах

• Start цэс сонгох• Turn Off Computer команд сонгоно.• Нээгдэх харилцах цонхноос Turn Off товчлуурыг сонгоно.

• Амрах горимд шилжих

• Windows дахин ачааллах


Монгол үсгийн код ашиглахWindows XP үйлдлийнсистемийн нэг давуу тал ньмонгол үсгийн фонташиглахгүйгээр монгол хэлээрбичиж боломж юм. Угүйлдлийн системд ямар хэлээрбичих гэж буйг сонгож угкодыг ашиглан хэрхэн монголхэлээр бичихийг тохируулахболомжтой.Start Settings ControlPanel Regional andLanguage OptionsLanguages Details AddS.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Control Panel программын Regional and Language Optionsцонхны Languages хэсэгт Details товчлуурыг дарна. НээгдэхText Services and Input Language харилцах цонхонд хэлсонгоно. Уг харилцах цонхны Add товчлуурыг дарахадInput Language цонхонд (English United States сонголтидэвхитэй байгаа) Mongolian Cyrillic сонгоод OK товчлуурдарахад идэхвитэй байгаа цонхны жижиг дэлгэцэнд англимонгол хэлээр бичихийг зөвшөөрсөн дүрс зураг бэлэнболно. Эдгээр дүрсүүд ажлын мөр буюу Taskbar дээрбайрлана. Ашиглах шаардлагагүй өөр ямар нэгэн хэлнийкодыг Remove командаар хүчингүй болгоно.Key Settings товчлуурыг ашиглаж англи монгол хэлийгкомпьютерийг гар дээрхи товчлуураар сольж ашиглахтохируулгыг гүйцэтгэнэ.



Swith between inputlanguages – ашиглаххэлний кодыг хооронднь зүүн Alt, Shiftтовчлуураар солино.Энэ товчлуурыг солихбол Change KeySequence товчлуурыгдарна.


Windows Explorer программыг ашиглах.

Windows Explorer программыг ажиллуулах хэдхэдэн арга бий.Start/Programs/Accessories/Windows ExplorerStart цэсийг нээх товчлуур дээр хулганы заагчийгбайрлуулж баруун товчийг дарна. Нээгдэх цэснээсExplore командыг сонгоно. Start/хулганы баруунтовч /ExploreКомпьютерийн гар дээрхи цонхны зураг бүхийтовчлуурыг E үсэгтэй хамт дарна.


WINDOWS EXPLORER цонхMenu bar – цэсийн

мөрStandart button – стандарт

товчлуур

Address –хаягийн мөр


Windows - ын цонхны үндсэн бүтэц:

Цонхыг баруун зүүн, дээш доош чиглэлдудирдахЦонхны зүүн талыг хаахХаягийн мөртэй ажиллахЦэсийн мөр болон стандарттовчлууруудтай ажиллах үйлдлүүдийггүйцэтгэж болно.


Стандарт товчлууруудтай ажиллах.

Windows Explorer программын зарим нэг үйлдлийг илүүхялбар болгох зорилгоор стандарт товчлууруудыгашигладаг. Үүнийг дэлгэцэнд дүрслэхдээ: View Toolbars

Standart Buttons командыг гүйцэтгэнэ.

Back - өмнө нээсэн хавтас руу буцах

Forward – буцах үйлдлийн эсрэг үйлдэл

Up – дэд хавтасуудыг алхам алхамаар буцаах

Search – файл хайх

Folders – зүүн талын самбарт хавтасыг үзүүлэх

Views – харах байдлыг тохируулах


Файл: Тодорхой зорилгоор, тодорхой нэрийндор үүсгэсэн бүлэг мэдээллийг файл гэдэг.Файл нь:Нэр (1-256 хүртэлх тэмдэгтийг агуулсан үг,өгүүлбэр байж болно.)Төрөл (3 үсэгтэй, тухайн файлын ямар програм дээрхийгдсэнийг тодорхойлно.)ХэмжээБайрлалЭдгээр 4 хүчин зүйлээр тодорхойлогддог. Файл ньхэрэглэгчийн үүсгэсэн болон системийн файл гэсэн2 үндсэн бүлэгт ангилагдана.Файлын нэр ба төрөл нь цэгээр тусгаарлагдана.Жишээ нь: tailan.xls, duu.mp3, index.doc, avatar.mov

Файлын нэр . Файлын төрөлlesson. ppt


Хавтас: Файлыг компьютерт эмх цэгцтэйхадгалахад зориулж хавтас гэдэг ойлголт гарчирсэн. Хавтас нь файлуудыг дотроо агуулах бөгөөдфайлын нэгэн адил шинээр үүсгэж, устгаж болохбөгөөд тухайн хавтаст хадгалагдаж байгаа файлыннийт хэмжээ нь хавтасны хэмжээг бий болгоно.Хавтас дараахь хэлбэр дүрстэй байдаг.

- Хавтас - Зураг агуулж буй хавтас

- Сүлжээний бусад хэрэглэгч ашиглахыг зөвшөөрсөн хавтас

- Дууны төрлийн файлууд хадгалагдаж буй хавтас


Windows Explorer программын зүүн талын самбартдүрслэгдэх хавтасууд нь дотроо дэд хавтас агуулсан болөөрөөр хэлбэл уг хавтсыг нээхэд дотор нь хавтасагуулагдаж байвал урд талд нь нэмэх тэмдэг (+)дүрсэлсэн байдаг.

- дэд хавтас агуулж буй хавтас.

Зүүн талын самбарт дүрслэгдэххавтасуудын өмнөх + тэмдэг дээрхулганы заагчийг аваачиж дарвал– тэмдэгээр солигдох бөгөөд тухайнхавтасны агуулага зүүн талынсамбартаа дүрслэгдэнэ. Ингэжхаруулах хэлбэрийг мод бүтэцээрхаруулах ч гэж ярьдаг.


Харин уг файлын өмнөх нэмэх (+) тэмдэг дээр бус

хавтасны нэрийг хулганаар сонгож дарвал уг

хавтасны агуулга баруун талын самбар дээрээ

дүрслэгдэх бөгөөд стандарт товчлуурын дор

байрлах хаягийн мөрөнд тухайн хавтас ямар

ямар хавтасанд байрлаж буйг харуулдаг. Жишээ

нь: C:\Program Files\Adobe\Acrobat 5.0 – С

дискэнд хадгалагдаж буй Program Files хавтас

дотор Adobe хавтас, Adobe хавтас дотор Acrobat

5.0 хавтас агуулагдаж байна гэж уншина.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Шинээр хавтас үүсгэх

Windows Explorer программын цонхны зүүн талын самбартС дискийг сонгох. Эсвэл бусад хэрэглээний программаастусад нь хэрэглэгчийн үүсгэсэн файл хадгалагддаг MyDocument гэх мэт хавтасыг сонгох.Windows Explorer программын File цэсний New командыгсонгоход нээгдэх дэд цэсний Folder командыг сонгожхулганы товчлуурыг дарна.FILE NEW FOLDER хавтасны нэрийг өгнө.

Компьютерт хадгалагдаж байдаг олон төрлийн файлаас өөрийнболовсруулсан, байнга ашиглах шаардлагатай файлыг ялгажхадгалах шаардлага байнга гардаг. Үүнийг шийдвэрлэх аргабол хэрэглэгч өөрийн хавтасыг үүсгэх үйлдэл юм. Шинээрхавтас үүсгэхдээ дараахь дарааллыг баримталж сурах нь чухал.Үүнд:


Хавтас, файл, дискний талаархи мэдээллийг харуулах

Мэдээллийг харахыг хүссэн объектийг (диск,хавтас, файл) сонгоно.File цэсний Properties командыг сонгоно. Эсвэлхулганы баруун товчийг дарж нээгдэх дэдцэснээс Properties командыг сонгоно.

Хавтас болон файлын талаархи мэдээллийг харахынтулд дараахь үйлдлийг гүйцэтгэнэ.

New Folder нэр бүхий цонхонд шинээр үүсгэххавтасны нэрийг өгч Enter товчлуур дарах эсвэлхулганы заагчийг дэлгэцний дурын хэсэгт дарна.


Type – төрөл. Хавтасанд төрөлбайхгүй учраас файл хадгалжбайгаагаар дүрсэлдэг.Location – хавтасны хадгалагдажбайгаа байрлалыг заана.Size – хавтасны хэмжээSize on disk – хавтасны дискэн дээрхадгалагдаж байгаа хэмжээ.Contains – хавтасанд хадгалагдажбайгаа файлын тооCreated – хавтасыг үүсгэсэн он сарөдөрAttributes – хавтасны шинж чанар

Хавтасны талаархи мэдээллийг харах:File цэсний Properties командыг сонгоход нээгдэх Propertiesхарилцах цонхонд хавтасны талаархи доорхи мэдээллийг харжболно.


Attribute гэж юу вэ?

Read only – файл, хавтасыг зөвхөн уншихэрхтэйгээр хандах шинж чанар. Энэ нь хэрэглэгчөөрийн файлд засвар хийх эрхийг хязгаарлажбайна гэсэн үг.Hidden – файл, хавтасыг нууцлах эрхийгзөвшөөрөхArchive – файл, хавтасыг хэмжээг нь багасганхадгалах зөвшөөрөл өгөх.

Файл болон хавтасыг 3 төрлийн шинж чанартайбайхаар тохируулахыг хэрэглэгчид зөвшөөрсөнбайдаг. Үүнд:


Файлын талаархи мэдээллийг харах.Windows Explorer программын үндсэн дэлгэцэнд ямарнэгэн файл сонгож Properties командыг ашиглавалтухайн файлын нэр бүхий харилцах цонх нээгдэнэ.

Created – үүсгэсэн он сар өдөрModified – өөрчилсөн он сар өдөрAccessed – хандаж уншсан он сар өдөр

Opens with – тухайн файлыг ямар программ дээр нээхийг заана.


Дискний талаархи мэдээллийг харах.Дискний эвдрэлийг шалгах жижиг программажиллуулах, сүлжээний хэрэглэгчид ашиглахзөвшөөрөл олгох гэх мэт цөөхөн хэдэн үйлдлийггүйцэтгэж болно.

Used space – ашиглагдаж буй зай

Free space – сул байгаа зай

Capacity – дискний нийт багтаамж

Дискэнд нэр өгөх боломжтой.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Файл, хавтас хуулах, зөөхХэрэглэгчийн зүгээс хамгийн нийтлэг хийдэг үйлдэл болкомпьютерт хадгалагдаж байгаа мэдээллийг хуулах, зөөх үйлдэлбайдаг. Учир нь ямар нэгэн мэдээллийг зөөврийн санах ойдхадгалах, нэг компьютерээс нөгөө компьютер рүү мэдээлэл зөөхнь мэдээллийг олон хэрэглэгч хэрэглэх шаардлагатай шуудхолбоотой байдаг билээ. Хуулах, зөөх үйдлийг 3 аргааргүйцэтгэнэ.1. EDIT цэсний COPY командыг сонгох. Үүнийг бид хулганы

тусламжтайгаар хялбархан гүйцэтгэж чадна. EDIT цэснийPASTE команд.

2. Сонгож тэмдэглэсэн файлын нэрэн дээр хулганы заагчийгбайрлуулж баруун товчоо дарах үед нээгдэх дэд цэсэндCOPY командыг сонгож хулганы зүүн товчийг дарна.Хулганы баруун товч дараад PASTE команд

3. Компьютерийн гар дээрээс Ctrl товчлуурыг C үсэгтэй хамтдарна. Компьютерийн гар дээрээс Ctrl товчлуурыг Vүсэгтэй хамт дарна.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

1. Хуулах файлыг сонгож тэмдэглэнэ. Энэ үйлдлийгбиелүүлээгүй тохиолдолд хуулах команд идэвхжихгүй.Өөрөөр хэлбэл ашиглах боломжгүй байдаг.

2. COPY командыг идэвхижүүлнэ. Энэ командыг сонгоснооруг файл бидний хүссэн газар хуулагдлаа гэж үзэж болохгүйнь мэдээж. Уг команд сонгосон файл болон хавтасыгзавсарын санах ойд түр хадгалах ба уг файлыг дахиндуудах хүртэл тэндээ хадгалагддаг.

3. Хуулах байрлалаа сонгоно. Өөрөөр хэлбэл файл, хавтаснынэг хуулбар нь хадгалагдах байрлалыг сонгоно.

4. PASTE командыг сонгоно. Энэ командаар завсрын санахойд хадгалагдсан файл, хавтасыг бидний сонгосонбайрлалд гаргаж ирнэ. Энэ 4 дарааллын аль нэгийггүйцэтгэхээ мартвал бидний файл хүссэн байрлалдхуулагдах боломжгүй гэдгийг анхаарна уу.

Файл хуулахын тулд дараахь үйлдлийг гүйцэтгэнэ.


Файл, хавтасны нэрийг өөрчлөхИжил нэртэй файл, хавтасыг нэг ижил байрлалдхадгалах боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл нэг хавтасанд 2ижил нэртэй файл байрлах ёсгүй. Файлын нэрийгөөрчлөх хэд хэдэн шаардлага гарч болох юм. Иймд бидфайл, хавтасны нэрийг солих хэрэг гарна. Үүний тулд:

Нэрийг өөрчлөх хавтас болон файлыг сонгоно.File цэсний Rename командыг идэвхижүүлэх,эсвэл сонгосон файл хавтасны нэр дээр хулганыбаруун товчийг дарж нээгдэх дэд цэснээс Renameкомандыг сонгох аргыг хэрэглэнэ.Файл, хавтасны нэр бүхий цонхонд мэдээлэлоруулахыг зөвшөөрсөн заагч анивчихад гарнаасфайлын нэрийг оруулаад Enter товчлуур дарна.


Файл, хавтас устгах

Компьютерт хадгалагдаж байгаа мэдээллүүдээсашиглах шаардлагагүй файл, хавтасыг устгахдаа мөнл Windows Explorer программыг ашиглана.File Delete командаар дурын файл хавтасыгхялбархан устгаж болно. Энэ командаар устгагдсанфайлууд хогийн сав гэж нэрлэгдэх Recycle Bin – дбайрлана. Энд хадгалагдсан файл, хавтасыг сэргээхболомжтой.SHIFT+DELETE – товчны комбинацаар устгагдажбуй файл болон хавтас нь хогийн сав руу оролгүйтухайн компьютерээс бүр мөсөн устана.


Recycle Bin программын цонх.

Empty the Recycle Bin – хогийн саванд байрлахфайлуудыг устгах командаар нэгэнт устгахшаардлагатай файлуудыг санах ойгоос бүр мөсөнзайлуулах үйлдэл хийгдэнэS.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Устгасан файл, хавтасыг сэргээх

Recycle Bin программыг нээнэ.Сэргээхийг хүссэн файлыг сонгоно.

Restore this items командыг сонгоно. Ингэхэд угфайл хогийн савнаас өмнө хадгалагдаж байсанбайрлалдаа зөөгдөнө.

Устгах команд өгч Recycle Bin – д хадгалагдажбайгаа файлуудыг буцааж сэргээхэд устгах үед ямарбайрлалд хадгалагдаж байсан тэр байрлалдаа эргэжсэргэдэг.


Файл, хавтас нууцлах

Файл, хавтасыг нууцлах:Нууцлах файл,хавтасны нэрийгсонгоно.File цэсний Propertiesкомандыг сонгоно.Attribute – ийнHidden сонголтыгидэвхижүүлнэ.


Нууцалсан файл, хавтасыг дэлгэцэнд харагдахгүй хэлбэрт дүрслэх

1. Windows Explorer программынTools цэсний Folder Optionsкомандыг сонгоно.

2. View хэсгийг сонгож нээгдэхцонхны Advanced Settingsцонхонд (Hidden files and folders)

Don’t show hidden files andfolders сонголтыг идэвхижүүлнэ.Show hidden files and foldersсонголтыг идэвхижүүлжнууцалсан файлуудыг дэлгэцэндхаруулна.Нууцалсан төлөв байдалд байгаафайл болон хавтасны дүрс зурагнь дэлгэцэнд харагдахдаа багазэрэг бүдэг дүрстэй байдаг.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Файл хайх тухай.Window XP программыг ашиглан файл хайхдаа:

Start Search For Files or Folders


Уг командыг сонгоход нээгдэх харицлах цонхонддараах төрлийн мэдээллийг хайна.

Pictures, music, or video - Зураг,хөгжим, видео төрлийн мэдээлэлхайхDocuments (word processing,spreadsheet, etc.) – Баримтбичгүүдийг хайхAll files and folders – бүх хавтасболох файлуудыг хайхComputers or people – Компьютерболон түүнийг ашиглаж буйхүмүүсийг хайхS.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Файлыг дараахь байдлаар хайх шаардлага гарчболно. Үүнд

File name - Файлын нэрээрPhrase in the file - Файлын агуулгаарModified - Файлыг үүсгэсэн он сар өдрөөрSize - Файлын хэмжээгээр Look in - Файлын байрлаж байгаа хавтас, диск төхөөрөмжийн нэрээр

Back – товчлуурыг дарж өмнөх цонх руу буцна.Search – товчлуурыг дарж хайлтыг гүйцэтгэнэ.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Pictures, music, or video

Зураг, хөгжим, видео төрлийнмэдээлэл хайх сонголтоорнээгдэх цонхонд Pictures andPhotos, Music, Videoсонголтуудыг сонгож ямартөрлийн мэдээлэл хайх гэжбуйг тохируулж өгдөг.Жишээ нь: Зураг хайхдааPictures and Photos үйлдлийггүйцэтгээд Search товчлуурыгдарна. Үүний тулдView Thumbnails сонголтидэвхитэй байх нь зүйтэй.


Documents (word processing, spreadsheet, etc.)

Компьютерт хадгалагдаж буймэдээллийг хэрэглэгчийн үүсгэсэнфайл системийн файл гэж 2 ангилжүзвэл дээрхи сонголтоор зөвхөнхэрэглэгчийн үүсгэсэн файлыг хайжолно.


Don’t remember –файлын үүсгэсэн он сар өдрийгсанахгүй байгаа тохиолдолдWithin the last week - өнгөрсөн долоо хоногийнтурш шинээр үүсгэсэн файлPast month - өнгөрсөн сарын турш шинээрүүсгэсэн файлWithin the last year – сүүлчийн нэг жилийн доторшинээр үүсгэсэн файлыг тус тус хайж олно.All or part of the document name – хайх гэж буйфайлын нэрийг бүтнээр нь эсвэл хэсэгчилжоруулна.Хэрэв тухайн файлын үүсгэсэн байж болоххугацааг заагаад нэр бичиж өгөөгүй тохиолдолдтухайн хугацаанд үүсгэсэн бүх файлыг хайж олно.


Yes, finished searching – Хайлтыггүйцэтгэж дууссан бол угсонголтыг сонгож файлтайажиллах боломжтой болдог.Include hidden and system files –хайлт хийх үедээ нууцалсан болонсистемийн файлыг багтаанаChange the file dates you are lookingfor – хайж буй файлын үүсгэсэн онсар өдрийг өөрчлөхЭнэ хайлтаар сүүлийн 7 хоногташигласан файлыг нэр заалгүйгээрхайхад үр дүн нь 7 файл олдсонбайна. (There were 7 files found)


All files and folders

Энэ сонголтоор нээгдэх цонхондкомпьютерт хадгалагдаж буй файлхавтасыг хайхаас гадна хэд хэдэннэмэлт боломжуудыг ашиглахболомжтой.Файлын агуулгаар хайх. Хэрэглэгчфайлын нэр, үүсгэсэн он сар өдөргэх мэт ямар нэгэн хайлтынтүлхүүрийг ашиглах боломжгүйтохиолдолд файлд агуулагдаж буйүг, өгүүлбэр тэмдэгтийг ашиглахболомжтой. Үүний тулд:S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Файлын нэр ба төрлөөр хайхын тулд цэгээртусгаарлан нэр, төрлийг гараас оруулж өгнө.

windows.doc, tailan.xls гэх мэт.Хэрэв файлын нэрийг мэдэхгүй байгаатохиолдолд тэмдэгт ашиглан хайлтыг хийнэ.

* - бүх гэсэн утгыг илэрхийлнэ.? – ганц тэмдэгтийг төлөөлнө.*.* - бүх төрлийн бүх файл хайна.*.doc – doc төрөлтэй бүх файлыг хайна.w*.doc – w үсгээр эхэлсэн doc төрөлтэй бүхфайлыг хайна.

s?t*.* - s үсгээр эхэлсэн 3 дахь үсэг нь t байхбүх төрлийн файлуудыг хайна.


When was it modified? Үүсгэсэн өөрчилсөнхандаж уншсан хугацаагаар нь файлыг хайхWhat size is it? Файлыг хэмжээгээр нь хайх.More advanced options – Файлыг төрлөөр нь хайх

All or part of the file name: нүдэнд тухайн файлын нэрээр ба төрлөөр, эсвэл нэрний тодорхой нэг хэсгийг нь оруулж өгнө.A word or phrase in the file: нүдэнд тухайн файлд агуулагдаж байгаа үгийг бичнэ. Look in: нүдэнд тухайн файлыг хайх байрлалыг(диск төхөөрөмж, хавтасны нэрийг сонгоно.)заана.


When was it modified? Тухайн файл хэзээөөрчилсөн хугацааг заана.

Specify dates – он сар өдрийгнарийвчлан зааж өгнө.

Modified Date - Өөрчилсөн онсар өдөрCreated Date – Үүсгэсэн онсар өдөрAccessed Date – Хандажуншсан он сар өдөр

From, to нүдэнд хайх файл хэдэнсарын хэднээс хэдэн сарын хэднийхооронд үүсгэсэн, өөрчилсөн,хандаж уншсан болох он сарөдрийг оруулна.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

What size is it? Энэ сонголтоор шаардлагатайхэмжээг зааж өгнө.

Don’t remember - файлынхэмжээг мэдэхгүй үедSmall (less than 100 KB) –100КВ - аас бага файлыг хайхMedium (less than 1 MB) – 1МВ- аас бага дунд зэргийнхэмжээтэй файл.Large (more than 1 MB) – 1МВ- аас их хэмжээтэй томфайлуудыг хайж олох.Specify size (in KB) – хэмжээгнарийвчлан зааж өгөх үедээ энэсонголтыг сонгоно.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

More advanced options – Илүү нарийвчилсанхайлтыг гүйцэтгэх.

Type of file: ямар төрлийн файлхайх гэж буйг сонгоно.Search system folders –системийн хавтасуудаас хайхSearch hidden files and folders –нууцалсан файл хавтаснаас хайхSearch subfolders – дэдхавтасууднаас хайхCase sensitive – том жижигүсгийн ялгааг гаргаж хайхSearch tape backup – нөөцфайлуудаас хайхS.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Файл, хавтасыг дэлгэцэнд харах байдлыг тохируулах.

Thumbnails - файлыгзургийн файл хэлбэрээрхарахTiles –Icons –List – жагсаалт хэлбэрээрхаруулахDetials – тухайн файлынталаарх бүх мэдээллийгхаруулна.


Windows Explorer цонхонд хэрэгслийн мөрийг бэлдэх, цоожлох

Standart Buttons -стандарт товчнуудыгдэлгэцэнд ил гаргахAddress Bar – Хаягийнмөрийг дэлгэцэнд илгаргахLock the Toolbars –хэрэгслийн мөрийгцоожлох


Windows Explorer цонхонд хэрэгслийн мөрийг бэлдэх, цоожлох

View/Explorer Bar/…Search – хайлтын цонхнээхFolders – WindowsExplorer цонхны зүүнхэсгийн дэлгэцэндгаргах.


Windows Explorer цонхон дахь файл болон хавтаснуудыг эрэмбэлэх.

View / Arrange Icons by:Name – нэрээр ньэрэмбэлэхSize – хэмжээгээр ньэрэмбэлэхType – төрлөөр ньэрэмбэлэхModified – үүсгэсэнхугацаагаар нь эрэмбэлэх


Control PanelStart/Settings/Control Panel программынтусламжтайгаар шаардлагатай тохируулгуудыггүйцэтгэх боломжтой.


Дэлгэцний тохиргоо хийх

Start/Settings/ControlPanel/Display командаарнээгдэх харилцахцонхоны Themesхавтсанд Windows – ийнүндсэн цонхнууд болонDesktop – ийн харагдахбайдлыг өөрчлөхболомжтой.



Display Propertiesхарилцах цонхоны Desktopхавтсанд үндсэндэлгэцний зургийгөөрчлөх болон гаднаасзураг оруулах боломжтой.

Background – дэлгэцнийзургийг сонгохBrowse – товчийг даржгаднаас зураг оруулахболомжтой.



Display Propertiesхарилцах цонхоныScreen Saver хавтсандүндсэн дэлгэцийнамралтыг тохируулна.

Screen Saver – дэлгэцамрах хугацаанд гарахзургийг сонгохWait – хэдэн минутгар, хулганыгхөдөлгөлгүй байхаддэлгэц амарч эхлэххугацааг оруулна.S.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Дэлгэцний тохиргоо хийхDisplay Propertiesхарилцах цонхоныAppearance хавтсандүндсэн цонхнуудынхарагдах байдлыгтохируулна.

Windows and buttons–Цонх болон товчлуурынхэлбэр сонгохColor scheme – цонхныөнгө сонгохFont size – нээгдэх цонхыүндсэн текстийн хэмжээгтохируулахS.CS101 Компьютерийн хэрэглээ - 1.

Mouse - ны тохиргоо хийх

Start/Settings/ControlPanel/Mouse командаарнээгдэх харилцахцонхоны Buttonsхавтсанд хулганыг зүүнтовчны байрлалыг солих,хулганы зүүн товчийг 2дарах хурдыг тохируулахзэрэг үйлдлүүдийггүйцэтгэнэ.


Mouse - ны тохиргоо хийх

Mouse Propertiesхарилцах цонхоныPointers хавтсандхулганы заагчийндүрсийг солихтохируулгыг хийнэ.Browse товчлуурынтусламжтай гаднаасөөр дүрсүүдийгоруулах боломжтой.


Принтер суулгах

Start/Settings/Control Panel/Printers and Faxesкомандаар нээгдэх цонхны Printer Tasks цонхноосAdd a printer сонголтоор шинэ принтерийгтаниулна.


Принтер суулгах

Add a printer команд сонгоход нээгдэх харилцахцонхноос Next товчлуурын тусламжтайгаарпринтерийн төрлийг сонгож компьютертсуулгана.


Үсгийн фонт суулгах

Start/Settings/Control Panel/Fonts командаарнээгдэх цонхонд тухайн компьютерт байгаа бүхфонтуудын жагсаалт харагдах бөгөөд эндээсфонтны харагдах хэлбэр, төрлийн нэр, хувилбаргэх мэт мэдээллүүдийг авах боломжтой.File/Install New Fonts командаар өөртшаардлагатай байгаа үсгийн фонтийг тухайнкомпьютерт суулгана.Компьютерт суулгах үсгийн фонтийг CD, Flashdisk, USB hard гэх мэт дурын обьектоос суулгахболомжтой.


Үсгийн фонт суулгах

File/Install New Fonts командаар нээгдэх харилцахцонхонд:• Folders: - тухайн суулгах гэж фонт байрлажбайгаа хавтасыг зааж өгнө.

• Drivers: - диск төхөөрмжийг сонгож өгнө.• List of fonts: - цонхонд тухайн сонгогдсонхавтсанд агуулагдаж буй бүх фонтны жагсаалтнээгдэх ба эндээс өөрт шаардлагатайг сонгохбуюу бүгдийг сонгох бол Select All товчлуурашиглан идэвхижүүлээд ОК товчлуур даржкомпьютерт суулгана.
