كيفيت‌‌آب‌‌آبياري‌(Quality of Irrigation water)

H2O بي ب�و، آ�ب در درج�ه حرارت معمول�ی مایع�ی اس�ت

بي مزه و ص���اف و مزة آب ط���بيعي آشاميدني از گازه�ا و نمك هاي حل شده ناشي م�ي شود. در آ�ب

ني��ز مي معلق، مواد نمك ه��ا و گازه��ابه غي��ر از نوع اين مواد اضافي و مقدار آن در آب باش��د ک��ه

تحت عنوان كيفيت آب مورد مطالعه قرار . در توس���عه منابع آب به غي���ر از كميت به� مي گيرد

اهميت داده شود. بنابر ای�ن آ�ب بای�د بای�د كيفيت ني�ز مو�رد تجزیه تحلیل قرار گیرد.نیز از نظر کیفیت

تجزیه‌‌و‌تحلیل‌آب‌شامل‌موارد‌زیر‌است)وقت‌گیر‌و‌پرهزینه(

1 – فيزيكي2- شيميايي 3- باکتری ها، ویروس ها، پرو�توزا ها و کرم های بيولوژي�كي(

انگلی(4 - چرخه آب در طبیعت و روابط اجزاء آن با اكولوژ�يكي(

موجودات زنده و غیر زنده(مواردی‌در‌زمینه‌نمونه‌برداری1نحوه ی نمونه برداری -2زمان ن�مونه برداری -3ظروف و حجم ظروف نمونه برداری-4عناصر مورد آزمایش -5صحت نمونه برداری -

تجزیه‌فیزیکی:1:ـ‌درجه‌‌حرارت‌‌2‌:رنگ‌‌-3:مزه‌‌و‌بو‌-4‌:ـ‌مواد‌معلقـ‌5:)ـ‌تيرگي‌‌)كدر‌بودن‌

1

درجه‌‌حرارت‌‌: درجه حرارت آب منابع س���طحي و چاههاي كم عمق نس���بت به

س��ال در حال تغيي��ر اس��ت . بطوری كه درجه حرارت آب ولفص��چاههاي عميق باالس��ت و تغييرات زيادي نشان نمي دهن��د و مي توان گفت تقريباً يك عدد ثابتي دارند. درجه حرارت آب ب�����������ا

باش�د عل�ف c ° 10 اندازه گيري مي شود كه اگ�ر زي�ر ترمومت�ر درج�ه س�انتي 10-15های هرز خوب رش�د نمي كنن�د ولي اگ�ر بين

گراد باش�د رش�د گياهان بيشت�ر مي شود. حداكث�ر رش�د گياهان در درجه س��انتي گراد گزارش شده اس��ت . تحقيقي ك��ه در اين 15

درجه س����انتي 32مورد انجام گرفته نشان داده كه در ص���ورت گياه توت فرنگي لطمه م��ی بیند . ،گراد بودن حرارت آب آ��بياري

بطور كلي درجه حرارت آب در آ��بياري مشكلي ايجاد نمي كن��د، ویا مخازن زيرا در هنگام جريان در كاناله�ا و ي�ا ذخيره در س�د ه�ا

فقط در آ�بياري هاي اوليه به حرارت اپتيمم خود مي رس�د. دیگ�ربراي رشد بذر ها درجه حرارت آب اهميت دارد.

-‌رنگ‌:‌‌2 امالحو ي���ا از وجود مواد آلي رنگ آبه���ا ي���ا از وجود

)مانن����د تركيبات آهن و منگن����ز( ناشي مي شود. از در آن ني��ز ناشي ازمواد معلق طرف ديگ��ر رنگ آبه��ا

و ي��ا محلول اس��تاندارد مي گردد. رنگ آب نس��بت به اندازه گيري مي شود. رنگ آب در شيشه اس���تاندارد

بخش آ���بياري اهميت زيادي ندارد فقط از نظ����ر آب آشاميدني حائ��ز اهميت اس��ت كه نباي��د رنگي باشد. تركيبات آهن در آب ، رنگ قهوه اي متمايل به قرم�ز و تركيبات منگن���ز رنگ قهوه اي متمايل به س���ياه ايجاد

آب ناشي از وجود مواد آل�ي اس�ت كه زرديمي كند. از پوس���������يدگي گياهان ايجاد مي شود. رنگ آب در

گزارشات آب آبياري ذكر نمي شود.

-‌مزه‌‌و‌بو:3 مزه� و بوي نامطلوب آبه��ا ممكن اس��ت از

ميكرو ارگانيس����م ه�اي وجود مواد مختلف ، )گياهان وحشي ، زنده ، مواد آلي پوس�����يده

فاضالبهاي ص��نايع و غيره باكتريه��ا و غيره (، ناشي شود. مزه و بوي آبه��ا ب��ا ب��و كردن و

از نظ�ر ه�ر چن�دچشيدن مشخص� م�ي شودولی آ�بياري مشكالت زيادي به بار نمي آ ی�د

در اس�تفاده� از آ�ب فاضالبه�ا بای�د� د�قت الزم در گزارشه�ا ذك�ر معموالً و بکار گرفت�ه شود

نمي شود.

ـ‌مواد‌معلق‌:‌‌4 مواد معلق در آبهاي ط����بيعي ناشي از فرس����ايش

خاكهاي ليموني و ذرات مواد آلي مي باشد. در آبهاي س����طحي مقدار مواد فعاليتهاي انس����اني

فرس�ايش خاك در اراضي معلق را افزايش مي دهد. موجب افزاي��ش كشاورزي و در اراضي غي��ر جنگلي

مواد معلق مي شود. از نظ�����ر آ����بياري مواد معلق حاص�لخيزي خاك را افزايش داده و در انس�داد روزنه هاي موجود در كانالهاي خاكي اهميت دارند. برخالف

اين ، ذرات شن معلق در آب به گياهان لطمه آ�بياري باران�ي رس�انده و ب�ا انس�داد آبپاشه�ا در س�يستم

س��يستم آ��بياري )قطره چكانه��ا( در و گس��يلنده ه��ا مشكالتي ايجاد مي كنند. قطره اي

ـ‌تيرگي‌‌)كدر‌بودن‌(:5 ذرات معلق تيرگي آب ناشي از وجود

بوده نفوذ رس��ي ، ليمون ، ماس��ه و غيرهنور خورشي��د را كاهش مي دهد. تيرگ��ي برحس����ب مقدار مواد معلق در آب ب����ا

بيان مي شود. از نظ�ر .P. P. mواح�د آ���بياري مشكل زيادي بوجود نمي آورد و

در گزارشها ذكرنمي شود.

‌‌شيميايي‌:هتجزي آب يك حالل مهم و همگاني اس����ت . از اين خاص����يت آب

همانن��د ط��بيعت در ص��نعت و آزمايشگاه ني��ز اس��تفاده مي .شود. هيچ ماده اي بطور مطلق در آب حل نشدني نيست

به محلول دو مايع كه درهم حل نمي شون��د )مانن��د آب ب��ا( و اگ�ر ذرات جام�د در آب Emultionروغن ( امولس�يون )

( مي Suspentionبص��ورت معلق باشن��د س��وسپانسيون )گويند.

افزايش درجه حرارت باعث باال رفتن حالليت نمكه�����ا درآب مي شود.

آب موجود درط���بيعت هيچگاه خالص��� نيس���ت و داراي نمكهاي حل شده مي باشد.

در ط�بيعت خالص� ترين شكل آب ، آب باران بوده و فقط به مقدار كم داراي گازهاي اكس��يژن ، ازت و كربن دي اكس��يد كه ازهوا گرفته م��ي

بوده و به علت 0/03باشد. گاز كربن دي اكس����يد در هوا به اندازة .خاصيت حل شدن در آب به مقدار زياد يافت نمي شود

به‌‌ـکه‌مهمترـين‌نمكهاي‌‌موجود‌در‌هوا‌صــورت‌‌محلول‌‌در‌آب‌‌باران‌‌يافت‌‌مي‌‌

.‌‌بشرح‌ذیل‌می‌باشدشوند - نيترات آمونيم(3NO 4NH) - نيتريت آمونيم(2NO 4NH) - س�ولفات آمونيم (4SO 4NH) 2كه ب�ا وجودSO در ه�وا

حاصل مي شود. تمامي اين نمكهاي ازت دار مواد غذايي براي

گياهان ه�س���تند زيرا اينه���ا ازت الزم را براي تشكيل پروتئين در گياه�ان تأمين مي كنند. بنابراين در زمان

رع���د و برق و بارش نه فقط� آب بلكه در ه�مين حال كود نيز به زمين مي افزايد.

همانطوري كه قبالً ني��ز اشاره ش��د، بارشي كه به س��طحزمين مي رس��د قس��متي از آن تبخي��ر مي شود، قس��متي ديگ�ر به ص�ورت جريان س�طحي از منطقه خارج مي گردد و قس���متي ني���ز در اث���ر نفوذ به خاك و برخورد ب���ا اليه غيرقابل نفوذ ذخيره مي شود. قس�������مت ذخيره شده به ص�ورت منبع آب زيرزميني ب�ا كندن چاه به طور ط�بيعي ي�ا مص�نوعي به س�طح زمين هدايت مي گردد. اين آب بن�ا به جنس� خاكي كه در مس�ير خود ب�ا آن برخورد كرده ، داراي

:نمكهاي مختلف مي شود كه مهمترين آنها عبارتند از( كلري��د س��ديمNa clس��ولفات سديم ،)( Na2 So4

+10H2O ) سولفات منيزيم ،(( MgSo4+7H2o و (CaSo4 + 2H2o.) سولفات كلسيم

بارندگ�ي ه�ا س�نگ هاي آهكي را تحت فرس�ايشقرار مي دهند. در پديده فرس���ايش غي���ر از آب ، دي اكس���يد كربن هوا ني���ز نقش مهمي دارد زيرا

در ( CaCo3)س��نگهاي آهكي و ي��ا مرم��ر و گ��چص��ورت حل شدن در آب خالص�� ، آب حاوي دي اكس�يد كربن شده و كلس�يم بي كربنات را بوجود

مي آورد.

Ca(HCo3)2 < --- CaCo3 + H2o + Co2 كلسيم بي كربنات > --- گاز كربنيك + آب + سنگ

آهكي

آب منابع زيرزميني و ي�ا آب چاه ه�ا از مس�يري كه رد مي شون�د ب�ا مواديبعضي از كه در بافت خاك وجود دارد مواجه شده آنه��ا را حل مي كنن��د و

نمكه��ا كه در آب حل مي شون��د به آب خاص��يت س��ختي مي دهند. دو نوع سختي وجود دارد:

:الف‌‌ـ‌سختي‌‌موقت‌ ناشي مي شود و ب�ا جوشاندن بي كربناته�ا نوعي س�ختي اس�ت كه از وجود

آب قاب�����ل رفع مي باشند. جوشاندن به علت مقرون بص�����رفه نبودن در ص�نايع اس�تفاده نشده و ب�ا اضافه كردن آهك س�وخته س�ختي آب رفع مي

گردد. ‌:ب‌‌ـ‌سختي‌‌دائم‌ كلس��يم ، منيزيم نوعي س��ختي اس��ت كه برعكس�� س��ختي موقت از وجود

ناشي ميشود. س�ختي دائم باجوشاندن قابل رفع نيس�ت . كلرور و س�ولفات( مجموع س�ختي موقت و س�ختي دائم را س�ختي كلTotal Hardness )

بطور كلي يونهايي ك�ه باعث س�ختي آب نشان مي دهند. THناميده و ب�ا ( بيان مي شوند. mg/litمي شون��د معادل كربنات كلس��يم و بر حس��ب )

س��ختي آب بع��د از اندازه گيري يونهاي كلس��يم و منيزيم ب��ا اس��تفاده از فرمول زير محاسبه مي شود:

وزن اتمي منيزيم / وزن مولكولي كربنات كلسيم ( . مقدار(Mg . ) وزن اتمي كلسيم / وزن مولكولي كربنات كلسيم( + TH = Caمقدار

در اين فرمول اگ�ر مقدارCa و Mg( بر حس�ب mg/lit( و ي�ا )p.p.m ) خواهد بود.p.p.m و يا mg/lit هم بر حسب THباشد واحد

 100 =40 + 12 + 16x 3 وزن مولكولي كربنات كلسيم = (CaCO3 )

40 وزن اتمي كلسيم = 24 وزن اتمي منيزيم =

12وزن اتمی کربن =  

:بنابراين فرمول باال به شكل زير خالصه مي شود

TH = 2.5 Ca + 4.17 Mg 

: مثال در نتيجه آنالي�ز آب آ�بياري در آزمايشگاه مقدار كلسيمme/l

بدس�ت آمده اس�ت . ميزان me/l 3/22و مقدار منيزيم 1/2 سختي آب را حساب كنيد.

 PPM / me/lit = 64 ------ 1.20 x 64 = 76.8 PPM

 PPM / me/lit = 64 ------ 3.22 x 64 = 206.08 PPM

 TH = 2.5Ca + 4.17Mg ------- TH = 2.5 x 76.8 +

4.17 x 206.08 

TH = 1051.35 PPM

. طبقه بندي سختي آبهاي آشاميدني و 3-1جدول مصارف به صورت زير داده شده است :

CaCO3معادل‌(Mg/lit)

درجه‌سختی

سبك50-0

نسبتاً سبك100-50

كمي سخت150-100

سختي متوسط250-150

سخت350-250

خيلي سخت 350>

باال بودن س�ختي آب به علت اث�ر نامس�اعدنظ��������ر مزه آب ، كف كردن ، ايجاد آن از

رس������وب در دستگاههاي جوشاندن آب و آب خورندگي در لوله ه�ا نامناس�ب اس�ت .

خالص��� براي آشاميدن خوب نيس���ت مزه اي كه در آب وجود دارد ناشي از وجود

امالح آن مي باش�د، بنابراين آب آشاميدني سختي داشته باشد.PPM 30 بايد به اندازة

 

PH:PH مي بيان هيدروژن يون غلظت منفي لگاريتم عنوان به

شود. +PH = - Log H هيدروژن مقدار اگ��ر برابر (H)بنابراين

me/lit 10-5 ص�ورت اين در . 5برابر PHباش�د بود خواه�دPH . بديهي دهد مي نشان را آب بودن قليايي ي����ا اس����يدي ،

مقدار خنثي درحالت كه در م��ي 7برابر PHاس��ت و باش��داز كمت��ر اس��يدي محيط در و بيشت��ر قليايي خواه��د 7محيط

مقدار. اس����تفاده PHبود كالريمتريك ب����ا روشهاي ازColorimetric . شود مي گيري اندازه الكتريكي هدايت و

دوم روش و رنگهاس���ت مقايس���ه اول حس���اس روش خيلي . دارد نياز گرانقيمت ابزارآالت به و بوده

اپتيمم خواص PHمقدار گياه ، نوع به آبياري آبهاي درشيميايي و .خاک فيزيكي دارد بستگي

ب��ا آبهاي از اس��تفاده دارن��د قليايي خاكهاي كه مناطقي درPH مقدار كه آبهائي كلي بطور و اس���ت مطلوب PHپائين

بين باشد 8/5الی 6آنها . بمي هستند مناسب راي آبياري

:موادي كه بص���ورت محلول در آب ط���بيعي وجود دارن���د عبارتندازكربنات ، بي كربنات ، كل���ر،� س���ولفات ، فس���فات و احتماالً كلس���يم ، منيزيم ، س��ديم ، پتاس��يم ، نيترات و خيلي كم آهن ، منگن��ز و غيره مي

باشد.در آب آبياري با هدايت درجة شوري و يا ميزان مواد جامد محلول

الكتريكي بيان مي شود. هدايت الكتريكي متناسب با غلظت يونهاي موجود در آب است و به

عنوان روش سريع و آسان توسعه يافته است . :هدايت مخصوص الكتريكي عبارتست از درجه سانتي 25هدايت الكتريكي يك سانتيمتر مكعب آب در دماي

گراد و يا در درجه حرارتي مشخص و معين .

Electrical Coductivity) هدایت‌الکتریکی)

واحد هدايت الكتريكي در سيس�تم متريك(mho/m ) و در سيستم بين المللي(Siemens/meter( )S/m ) .مي باشدmho

مي باشد. (ohm/1)عكس واحد مقاومت يعني :واحدهاي معمولي هدايت الكتريكي عبارتنداز مو بر سانتيمترmho/cm ميلي مو بر سانتيمترmille mho/cm ميكرو مو بر سانتيمترmicro mho/cm واحدهاي فوق را به ترتيب با عالئمEC, EC x 10-3 , EC x 10-

نيز نشان مي دهند. 6

يك م�و بر س�انتيمتر معادل� ص�د م�و بر مت�ر ي�ا ص�دس������يمن بر مت������ر مي باشد. بنابرين در يك آب

معمولي آبياري ممكن است داشته باشيم :EC= 2000 μ mohs/cm = 2 mmhos/cm = 0.2 S. m-1 =

2ds.m-1

در اكث�ر منابعmho به ص�ورت جمع يعني mhos نوشته شده و موس��� ، ميلي موس��� و ي���ا ميكرو

آنچه گفته ش�د موس� خوانده م�ي شود و فرقي ب�اندارد.

مهمترين كاتيونه��ا، آنيونه��ا و عناص��ر كم مص��رف كه درآب آبياري وجود دارند عبارتند از:

نام‌عالمت‌‌جرم‌‌اتمي‌شيميايي‌

كاتيونها:

40.1++Caکلسیم

24.3++Mgمنیزیم

23.0+Naسدیم

39.1+Kپتاسیم

نام‌عالمت‌‌جرم‌‌اتمي‌شيميايي‌

آنیونها

35.5Clکلر

60.1CO3کربنات

61.1HCO3بی کربنات

96.1SO4 سولفات

62.01NO3نیترات

:عناصر‌كم‌‌مصرف‌ برخي از عناص�ر كم مص�رف محلول در آب

ممكن اس�ت براي رش�د گياه مض�ر باش�د ک�ه از اين جمله مي توان بر، ليتيم ، س����يلسيم و برخي ديگ�����ر از فلزات س�����نگين را نام برد

عناص�ر كم مص�رف در تعيين )مس� �� نيكل (. يت آب آ�بياري نقش اس�اسي ندارند. زيرا فكي

در حين نفوذ آب به خاك اين عناص��ر رس��وب كرده ي������ا جذب ذرات خاك مي گردن������د و

فعاليت خود را از دست مي دهند.

در تجزية شيميايي آب آ���بياري فقط اندازه گيري بعضي از عناص���ر انجاممي گيرد و مقدار عناصر تجزيه شده به طرق مختلف بيان مي شود:

بر حس�ب ��PPm ي�ا قس�مت در ميليون : يعني مقدار عناص�ر تجزيه شده بر نشان مي دهند. PPmحسب واحد وزن در يك ميليون و با

آ��ب گرم از منيزيم در يك ليت��ر0.005 به عنوان مثال اگ��ر داشته باشيم به صورت زير خواهد بود:PPMبيان در واحد

0.005 گرم آ��ب باش��د، در ی��ک میلیون گرم آ��ب 1000گرم منیزی��م د ر چقدر منیزیم خواهد بود.

پی پی ام خواهد بود.5هم برابر آن اكي واالنس�� : عبارتس��ت از وزن ملكولي يك جس��م و ي��ا وزن اتمي يك -

عنص���ر تقس���يم بر ظرفيت آن عنص���ر و ي���ا مقداري از آ���ن ماده كه در واكنشهاي شيميايي معادل يك گرم هيدروژن باشد. به عنوان مثال وزن

مي باشد. پس :gr 24 و منيزيمgr 98ملكولي اسيد سولفوريك  

H2SO4=98 ------> 98/2=49Mg = 24 ------> 24/2=12

گرم اس��يد س��ولفوريك معادل يك اكي واالنس�� گرم آن اس��ت . 49يعني ست . گرم منيزيم معادل يك اكي واالنس گرم آن12يعني

بر حس�ب گرم در ليت�ر: مقدار عناص�ر تجزيه شده را ممكن اس�ت بر - 0/5برابر Mg( در ليت�ر بيان كنند. به عنوان مثال مقدار gr )حس�ب

گرم در ليتر. از آنجايي كه در اث�ر تجزيه م�قدار عنص�ر خيلي كم اس�ت و واح�د براي اينكه به ص�ورت عدد اعشاري نوشت�ه نشود بهت�ر اس�ت از

استفاده گردد. ميلي گرم در ليتر 0.5 gr/lit = 500 mg/Lit

:تبديل واحدها اكي واالنس <---- me/lit = ppm /واالنس وزن اكي ppm = me/lit xوزن

واالنس اكي mgr / Lit = )me / Lit( xوزن EC x 10-6)micromhos / cm( = )me / Lit( x 100

ppm =0.64 x EC x 10-6

EC x 10 -6)micromhos / cm( = ppm/0.64me / Lit = ppm/64

ا‌ بياري‌‌از‌نظـر‌‌شيميايي‌‌ـب كيفيت‌‌آب‌‌ـآخـصوصيات‌‌ذيل‌‌مورد‌بررـسي‌‌قرار‌مي‌‌

گيرـد:‌1 شوري با غلظت كل نمكهاي محلول در آب -2 ) ا غلظت سديم ی- قليايي بودن )سديك بودن

موجود در آب نسبت به ساير� كاتيونها3 تركيبات آنيوني آب بويژه غلظت كربناتها و -

بي كربناتها4 غلظت بر يا ديگر� عناصر کم مصرف كه -

ممكن است سمي باشد.

روشهاي‌‌تعيين‌‌غلظت‌‌كل‌‌نمكهاي‌‌محلول‌‌در‌آب‌:هدايت الكتريكي -12- مقدار باقيمانده خشك هدايت الكتريكي يك نمونه آب(EC ) بوس�������يلة اندازه گيري

مقاومت الكتريكي دو س����������ر الكترود هاي موازي كه در محلول فرو برده شده اند تعيين مي گردد.

اس�ت ولي هادي ضعيفي آب خالص� براي جريان الكتريكياگ�ر آ�ب محتوي نمك� باش�د خواه�د ت�وانس�ت جريان الكتريكي را متناس��ب ب��ا غلظت نمكه��ا به خوبي از خود عبورده��د،

توان مقدار تمام نمكهاي محلول در آب را م�������ي بنابراين اندازه گيري كرد. هدايت الكتريكي برابر اس��ت ب��ا مجموع

آنيونهايي كه در آزمايشگاه به طور مقدار كاتيونه����ا و ي����اشيميايي تعيين شده اند.

در اندازه گيري هدايت الكتريكي از دس�تگاهي بهاس�تفاده مي شود. Conductivity meterنام

ب����ا اين دس����تگاه در مدت خيلي كوتاه مي توان مقدار كل نمكهاي موجود در آب را تعيين نمود، از اینرو این روش مورد استعمال فراواني دارد.

طبق بررس���ي هايي كه انجام گرفته نتيجه گيريهدايت الكتريكي محلولهاي شده اس����������ت كه

مختلف نمك ب������ا افزايش درجه حرارت باال مي دو درص�����د بازاي ميزان اين افزايش حدود رود.

اس�ت . درجه افزايش ه�ر س�انتيگراد درجه حرارت حرارت اس����������تاندارد براي اندازه گيري ميزان

است . درجه سانتيگراد 25هدايت الكتريكي

بدين جهت هدايت الكتريكي مربوط به نشان مي دهند. EC25درجه س�انتيگراد را با25

اگ�ر درجه حرارت نمونه آب براي اندازه گيري درجه 25 هدايت الكتريكي كمت��ر ي��ا بيشت��ر از

س�انتيگراد باش�د ب�ا اس�تفاده از جداول مربوطه آب ECمي توان عمل تص�حيح را انجام داد ت�ا

درجه سانتيگراد بدست آيد.25در بعضي از دس�������تگاههاي اندازه گيري هدايت

الكتريكي اين عمل را بطور اتوماتيك انجام مي دهند.

روش‌‌باقيمانده‌‌خشك:‌ نمونه آب آ��بياري را از كاغ��ذ ص��افي گذرانيده و بع��د آب

زالل� بدس��ت آمده را ب��ا حرارت تبخي��ر كرد�ه و آنچه در ته ظرف� باقي مي مان����د نم�كهايي� اس����ت كه د�ر آب مح�لول

Totol Dissolvedبوده اند و به نام باقيمانده خشك )Solids ناميده مي شود. باقيمانده خشك بر حس���ب ميلي)

( بيان PPM( ي��ا قس��مت� در ميليون )mg/litگرم در ليت��ر )فاق����د بي� كربنات مي ش�ود. اين روش درص����ورتي كه آب

باش���د و روش س���اده و نس���بتاً دقيق براي تخ�مين مقدار نمكهاي مح�لول اس�����ت . ولي چنانچه آب حاوي بي� كربنات باش�د حدود نيمي از بي كربناته�ا در اث�ر حرارت از بين رفته

بدس��ت آمده ب��ا مقدار واقعي آ��ن متفاوت TDSو مقدار خواهد ش�د.

روش‌‌تعيين‌‌غلظت‌‌سديم‌‌درآب‌آبياري‌ : به منظور اس����تفاده آب در آ����بياري ضروري اس����ت

مي كن�د ب�ا ميزان ضرري كه س�ديم موجود در آب ايجاد در مطلق و نس�بي كاتيونهاي موجود در آن تعيين شود.

ص�ورت اضافه بودن مقدار س�ديم نس�بت به كاتيونهاي دو ظرفيتي ميزان ضرر س��ديم افزايش و در ص���ورت

اين كمي اين نس����بت ، ضرر س����ديم كاهش مي يابد. Sodyumنس��بت ب��ا شاخص��ي بنام نس��بت جذب سديم )

Adsorbtion Rate ) كه به اختص�ارSAR ني�ز مي گوين�د تعيين شده و محاسبه آن با استفاده از رابطه زير است :

Na / √ )Ca + Mg(/2 = SARفرمول : ایندر +Na، ++Ca و ++Mg( ميزان غلظت اين يونها را بر حسب me/lit )

 .نشان مي دهد

شاخص�ی بنام درصد برای تعیی�ن درص�د س�دیم ازشاخص� مقدار س�ديم اس�تفاده م�ی شود. ای�ن س�دیم

را نس��بت به مقدار س��اير كاتيونهاي موجود در آب ، برحس��ب درص��د نشان مي ده��د و ب��ا اس��تفاده از

رابطه زير محاسبه مي شود: 

%Na =[ Na+/(Na++K++Ca2++Mg2+)] 100فرمول : ایندر +Na ، +K ، ++Ca و++Mg ميزان غلظت اين يونها را بر حسب(me/lit . دهد( مي نشان

‌:روش‌‌تعيين‌‌غلظت‌‌كربنات‌‌و‌بي‌‌كربنات‌ اين روش از طرف تعدادي از محققين براي طبقه بندي آب

آ���بياري توس���عه داده شده اس���ت . خاص���يتي اس���ت ك���ه در بارة قابل اس�تفاده بودن آب آ�بياري در مزرعه به م�ا كمك مي كن�د و ب�ا

استفاده از فرمول زير محاسبه مي گردد:  

RSC = (CO32- + HCO3-) – (Ca2+ + Mg2+)فرمول : ایندر HCO3

- ,Ca2+ , Mg2+و CO32- ميزان غلظت اين يونها را بر حسب (me/lit.نشان مي دهد )

اگ�رRSC میل�ی اک�ی واالن بر لیت�ر باش�د ای�ن 2/5 در آ�ب بی�ش از 1/25 آنه�ا بی�ن RSCآ�ب برای آبیاری مناس�ب نیس�ت، آبهای�ی ک�ه

کمت�ر باش�د ای�ن آ�ب 1/25 از RSC اس�ت متوس�ط و اگ�ر 2/5ال�ی برای آبیاری مناس�ب اس�ت. ای�ن پارامت�ر ه�م از نظ�ر ارزیاب�ی کیف�ی آ��ب آبیاری معیار قاب��ل اعتمادی نیس��ت. زیرا در آ��ن فرض شده اس�ت ک�ه تمام کلس�یم ه�ا و منیزی�م ه�ا ب�ه ص�ورت کربنات رس�وب

می کنند.

شاخص‌اشباع(Saturation Index): پارامت�ر مناس�ب دیگری ک�ه درج�ه تم�ای�ل کربنات ه�ا را ب�ه

رس�وب ش�دن� بهت�ر نشان� م�ی دهن�د پارامت�ر ش�اخ�ص� اشباع اس�ت و امروزه د�ر تجز�ی�ه کیف�ی آ�ب های آبیاری بیشت�ر از آ��ن� اس��تفاده م��ی شود. ای��ن شاخ��ص� نشان� دهنده میزان� رس�وب کربنات در ارتباط ب�ا درج�ۀ� اشباع محلول خاک از

Ca CO3 .است و با فرمول زیر مح�اسبه می ش�ودSI = 8.4 – PHc

 SI شاخص اشباع =(meq/lit)8.4 حدود�اً اسیدیته =PH خاک ش�ور غیر س�دیک در حالت�

است. CaCO3تعادل با PHc مقدار = PHc.از معادله زیر بدست می آید  

PHc=)PK2 – PKsp( + P)Ca + Mg( + P)CO3 + HCO3(

در این رابطه؛P(Ca + Mg) لگاریتم منفی غلظت مالر = (Ca

+ Mg) P(CO3 + HCO3) لگاریتم منفی� غلظت مالر = (CO3 + HCO3)PK2 لگاریتم منفی� ضریب ثابت یونیزآسیون =

H2CO3دوم PKsp ضریب حاللیت = CaCO3

که قبال تنظیم 3-2پارامتر های مذکور از جدول شده� استخراج می شود.

. پارامتر های مورد نیاز برای 3-2جدول PHcمحاسبه

/meq)غلظتliter)

(PK2 – PKsp)P(Ca + Mg)P(CO3 + HCO3)

0.1-4.304.000.52.113.603.3012.133.303.0022.163.002.7042.202.702.4062.232.522.2282.252.402.10

102.272.302.00152.322.121.82202.352.001.70252.381.901.60302.401.821.52352.421.761.46402.441.701.40502.471.601.30

:تأثير‌امالح‌‌محلول‌‌در‌آب‌‌آبياري‌1:اثر‌شوري‌‌- مقدار كل نمكهاي محلول در آب آ���������بياري به عنوان

شوري آب مورد مطالعه قرار مي گيرد. در تأس������يس شبكه ها�ي آ�بيا�ري يكي از مس�ائل مهم كه با�ي�د در نظ�ر گرفته شود مقدار نمكهاي موجود در خاكه����������ا و آب آ�بياري مورد اس�تفاده در شبكه آ�بياري مي باشد. خواص� فيزيكي خاكه�ا بيشت�ر ب�ا وضعيت شيميايي خا�كه�ا ارتبا�ط دارد. بديهي اس�����ت با�فت خاك و نفوذپذيري نس�����بت به آب ، تخلخل و س���ا�ير خص���وصيات خاك ب���ا وضعيت شيميايي آن تغيي��ر مي كند. وضعيت شيميا�يي خاك ني��ز

بستگي به تركيب آبي كه در تما�س است دارد.

پس� آب آ�بياري بر خص�وصيات خاك تأثي�ر گذار اس�ت . همهآبهاي آ��بياري كم و بيش داراي موادي محلول هس��تند. ب��ا تبخي�ر آب از س�طح خاك و جذب آب توس�ط ريشه ه�ا غلظت

2-5نمك در محلول خاك افزايش يافته و مقدار آ�������ن به برابر غلظت آب آ�����بياري مي رس�����د. در نتيجه اين عمل پتانس���يل اس���مزي آب خاك كاهش يافته و غلظت يونه���ا ممكن اس���ت به حدي برس���د كه براي گياه س���مي باشد. همانگونه كه قبالً ني��ز ذك��ر گردي��د اگ��ر نيروي مكش ريشه هاي گياه از نيروي مكش خاك كمت��ر باش��د در اين ص��ورت گياه نمي توان������د آب مورد نياز خود را از خاك جذب كند. همچنين اث�ر پتانس�يل اس�مزي ريشه گياه مشابه اث�ر پتانس�يل ماتريك خاك بوده و مكمل آن اس���ت ، ب���ا كاهش پتانس���يل اس���مزی محلول خاك جذب آب توس���ط ريشه و تعرق گياه

تقليل پيدا مي كند.

2‌:ـ‌اثر‌سديم‌ به نمكه���ا غلظت مواقع بعضي آ���بياري آب كيفيت ارزشيابي در

. نس�بت س�ديم مقدار تعيين به لذا كنند نمي بيان را چيزي تنهايي . قبال شود مي داده اهميت ديگ���ر كاتيونهاي بر ًبه س���ديم مقدار

درح��د هم محاس��به اين ولي ش��د مي محاس��به درص��د حس��ب . مقدار از كه ضرري آ����بياري آب كيفيت نظ����ر از نبود مطلوبي به آن از مكرر اس���تفاده اث���ر در آ���بياري آب در موجود س���ديم كاتيونهاي نس���بي و مطلق غلظت به بس���تگي آم���د بارخواه���د . نس�بت س�ديم غلظت بودن بيشت�ر ص�ورت در دارد آن در موجوددر و بيشت��ر س��ديم ضرر منيزيم ، و كلس��يم كاتيونهاي به غلظت . و كلس�يم مقدار اگ�ر بود خواه�د كمت�ر ضرر اين عكس� ، ص�ورت نظ�ر از هم خاك باشن�د مناس�بي ح�د در س�ديم به نس�بت منيزي�م ) وضعيت ) در زدن شخم زراعي عمليات نظ�ر از هم و س�اختمان . شكافهاي باش���د، زياد س���ديم مقدار اگ���ر بود مناس���بي خواهدمي كاهش خاك پذيري نفوذ نتيجه در و يافته كاهش خاك موئين

يابد.

3‌:ـ‌اثر‌بي‌‌كربناتها اگ����ر آب آ����بياري داراي غلظت بي كربنات بيشتري باش����د در

ص��ورت غليظت��ر شدن محلول خاك يونهاي كلس��يم و منيزيم ته نشين مي شوند. در اين ص�ورت غلظت كلس�يم و منيزيم محلول خاك كمت��ر شده و در نتيجه س��ديم افزايش مي يابد. لذا ب��ا جدا شدن يونهاي كلس����يم و منيزيم از محيط يون س����ديم به حالت

( در آمده و باعث مضر شدن آن مي گردد. dominantبرتر )4‌:اثر‌بر‌- بر از جمله موادي اس����ت كه تقريباً در تمام آبهاي ط����بيعي به

غلظتهاي گوناگون وجود دارد. در بعضي از آبه�ا فقط اثري از آ�ن مشاهده مي شود ولي در بعضي ديگ��ر غلظت آن ممكن اس��ت

برس�د. اين عنص�ر براي رش�د گياه الزامي اس�ت PPMبه چندين ولي اگ��ر غلظت آن از ح��د معيني حتي به مقدار كم تجاوز كن��د

اثرات سمي به دنبال خواهد داشت .

انجام مختلف محققين طرف از كه هايي بررس���ي غلظت در گياهان رش��د كه ده��د مي نشان گرفته

PPM 0.03-0.04 كه وقتي ولي بوده معمولي يك مي PPMبه غلظت لطمه گياهان رس����د مي

بينند. اضاف�ه خاک ب�ه بر ترکیبات وقت�ی داش�ت بخاط�ر بای�د

خاک ذرات جذب آ�ن توج�ه قاب�ل قس�مت شود م�یم�ی خاک محلول وارد آ�ن از کم�ی مقدار فق�ط شده،موجود. بر میزان ب�ه نس�بت گیاهان حس�اسیت شودجذب بر میزان ب���ه ربط���ی و بوده خاک محلول در

. ندارد خاک ذرات به شده

: آبياري‌ آبهاي‌ بندي‌ طبقه‌ روشهاي‌ زماني ترتيب به نس���بت بنديه���ا طبقه آ���بياري آب كيفيت تعيين در(Cronologic ) 4به . بنديه��ا طبق��ه اين اگ��ر شده اند تقس��يم روش

به گيرد انجام گياه و خاك هوا، آب ، عوامل گرفتن نظ������ر در بدون : . هس�تند زي�ر ص�ورت به ابداعي روشهاي شد نخواه�د نزديك واقعيت

1 روش �Scofield2 روش �Wilcox and Magistad3 دياگرام روش �Wilcox شوري آزمايشگاه دياگرام یاروش

U.S.A4 مطلق و نسبي شوري روش � روش روشه��ا، اين روش Scofieldاز دياگرام Wilcoxو روش ی��ا

شوري مطالعه U.S.Aآزمايشگاه مورد اينج���ا در و بوده متداول . گرفت خواهد قرار

روش‌‌Scofield: اين روش در طبقه بندي آبهاي آ���بياري اولين روشي بود كه از

ابداع شده اس��ت . در اين روش آب آ��بياري Scofieldطرف و Micromhos/cm نس�بت به هدايت الكتريک�ی،) EC25 و )

درص��د س��ديم طبقه بندي شده اس��ت . هدايت الكتريكي ه��ر طبقه و درصد سديم آنها در جدول زير داده شده است .

طبقه بندی آب آبیاری بر اساس روش 3-3جدول .Scofieldالكتريكي‌ درصدسديم‌ هدايت‌

(micromhos / cm)درجه‌شوري‌

خوب 250<20< بسيارخوب 250 - 20750 - 40قبول 750 - 402000 - 60 قابل مشكوك 2000 - 603000 - 80نامناسب 3000<80<

دياگرام‌ دياگرام‌ Wilcoxروش‌ روش‌ یـــــــا:U.S.Aآزمايشگاه‌شوري‌

س��ال در روش آزمايشگاه 1954اين كارمندان طرف از . در اس��ت گرديده ابداع آمريك��ا در كاليفرني��ا س��ايد ديورنمكه�ا كل غلظت گرفتن نظ�ر در ب�ا آ�بياري آب روش اين

حس�ب )بر micromhos/cm ) ضرر احتمال عنوان تحت س�ديم ) جذب نس�بت و قليايي ( SARشوري عنوان تحت

در آن بص���ورت 16بودن طبقه S4C4تا S1C1كالس��� . عالمت اس��ت شده كننده Cبندي Sو EC مشخ��ص

مقدار كننده . SARمشخص�� در كه همانگونه باشد م��يارقام ( 1����3شكل ) افقي محور در شود م���ی مشاهده

نس��بت عمودي محور در و آ��بياري آب الكتريكي هدايت . است شده داده نشان آبياري آب سديم جذب

آبياري 3-1شكل آب بندي رده نمودار

: شـوري‌ نظر از آبياري‌ آب‌ بندي‌ طبقه‌ كم‌- (1گروه‌ شـوري‌ ) C1گروه‌ بين آبه����ا گروه اين الكتريكي هدايت 250-0مقدار

micromhos/cm خاك نوع ه�����ر آ�����بياري براي و بوده بار به شوري مشكل اينكه بدون و اس�ت مناس�ب ً تقريبا . از غي�ر به كرد اس�تفاده آنه�ا از توان مي راحتي به آورد

. شرايط در دارند كم خيلي پذيري نفوذ كه خاكهايي بدون ط��بيعي ، آبشويي عمل وجود ب��ا معمولي آ��بياري

. نمود استفاده توان مي مشكلي هيچ ايجاد مـتوسط‌- 2گروه‌ شوري‌ :)C2(گروه‌ بين آبها گروه اين الكتريكي هدايت 750-250مقدار

micromhos/cm نمك متوس�����ط مقدار حاوي كه بوده . نمك به نس�بت متوس�ط ح�د در كه گياهان��ي باشند مي . در كرد اس�تفاده ازآنه�ا توان مي براحتي هس�تند مقاوم عمل به باي�د هس�تند حس�اس شوري به كه گياهاني مورد

. شود داده اهم�يت آبشويي زياد- 3گروه‌ شوري‌ :)C3(گروه‌ ب�ين آبه��ا گروه اين الكتريكي هدايت 2250-750مقدار

micromhos/cm مي نمك زياد مقدار داراي ك�����ه بودهاز. جلوگيري براي مداوم اس����تفادة درص����ورت باشندزدن شخم و آبشويي عمل بايس�تي شوري مشكل بروز . كه خاكهايي خص���وص به گيرد انجام مرتب بطور خاك

. كرد استفاده نبايد ندارند مناسب زهكشي عم�ل

زياد- 4گروه‌ خيلي‌ شوري‌ :)C4(گروه‌ از بيشت�ر آبه�ا گروه اين الكتريكي هدايت مقدار

2250 micromhos/cm آ����بياري براي كه بوده . توان مي شرايطي در فقط نيس����تند مناس����ب و زياد پذيري نفوذ داراي خاک كه كرد اس����تفاده آبشويي عمل انجام و داشته مناس�����ب زهكشي شوري به كه ششود اس�تفاده گياهاني در و خوب . ب��ه توج��ه ب��ا باشند داشته زيادي خيلي مقاومت س�دیم میزان در تغییرات�ی س�دیم، کاتیون�ی تبادلتوان��د م��ی ک��ه آی��د م��ی بوجود آ��ب در محلول

. باشد جدول� در منظم بندی تقسیم عدم موجب

‌:طبقه‌‌بندي‌‌آب‌‌آبياري‌‌از‌نظر‌قليائيت‌ در اين طبقه بندي نس�بت جذب س��ديم آب آ��بياري در

نظر گرفته شده است . ـ‌گروه‌‌قليايي‌‌كم‌‌1گروه‌‌(S1): اين گروه آبه�ا براي ه�ر خاك و گياهي مناس�ب بوده و

بدون اينكه ضرري بوجود آي��د مي توان اس��تفاده كرد. ولي حتي المقدور بايس���تي در آ���بياري گياهاني كه به س���ديم حس���اس� نيس���تند اس���تفاده نمود. در آ���بياري درختان ميوة هس�ته دار نظير آل�و، زرد آلو�، هل�و، گيالس� و بادام كه به س��ديم حس��اس هس��تند باي��د خودداري

نمود.

متوسط‌- 2گروه‌ قليايي‌ : )S2(گروه‌ نفوذ و درشت بافت داراي كه خاكهايي در را آبه��ا گروه اين

. كرد اس������تفاده توان مي راحتي به هس������تند زيادي پذيري كاتيوني تبادلي ظرفيت داراي كه س������نگين بافت درخاكهاي كم ، خيلي آبشويي شرايط در خص���وص به و هس���تند بااليي

. است بيشتر سديم ضرر زياد- 3گروه‌ قليايي‌ :)S3(گروه‌ زيادي پذيري نفوذ كه شني خاكهاي در معموال آبه��ا گروه اين

. كل غلظت باي�د كه اس�ت ذك�ر شايان شود مي اس�تفاده دارن�د . ی���ا مناس���ب زهكشي وجود عدم ص���ورت در باشد كم نمك بخص��������وص برنامه و آلي مواد كردن اضافه آبشويي ، عمل مي بار به مشكالتي آبه����ا گروه اين اس����تفاده از زدن شخم

آورد.

( گچ داراي كه خاكهايي راحتي ( jipsدر به هس�����تند . كه خاكهايي كرد اس��تفاده آب گروه اين از توان مي

. jipsداراي شوند اص�الح شيميايي مواد ب�ا باي�د نيس�تند

زياد- 4گروه‌ خيلي‌ قليايي‌ :)S4(گروه‌ . در فقط نيس�تند مناس�ب آ�بياري براي آبه�ا گروه اين

داراي و اس�����ت كم آنه�����ا نمك غلظت كه خاكهايي اهتمام ص�ورت در باشن�د، مي بيشت�ر حل قابل كلس�يم شيمياي مواد كردن اضافه ب��������ا و آبشويي عمل به

ژيپس� ي�ا گچ نظي�ر كننده اين (CaSO4+2H2O)اص�الح . شوند استفاده قابل توانند مي آبها

 

شوري‌ آزمايشگاه‌ دياگرام‌ از اسـتفاده‌ باره‌ در مثال‌آـمريكا:

س�ديم جذب نس�بت ميزان ميزان 9اگ�ر اول وحله در و باش�داز آب الكتريكي كمت��ر 168هدايت س��انتيمتر بر ميكرو�موس��

گروه در س�ديم ضرر نظ�ر از شكل ) S1باش�د گيرد مي قرارهمان (. 1-3 يعني ثابت س���ديم جذب نس���بت ميزان 9اگ���ر

الكتريكي هدايت ميزان ولي بر 168-2250باش�د ميكرو�موس� گروه در س�ديم ضرر نظ�ر از ص�ورت اين در باش�د س�انتيمتر

S2 . يعني ثابت س�ديم جذب نس�بت اگ�ر همچنين مي گيرد قراراز 9همان الكتريكي هدايت ميزان بر 2250ولي ميكرو�موس�

گروه در س�ديم جذب نس�بت نظ�ر از باش�د بيشت�ر S3س�انتيمتر . نظ��������ر از شود مي مشاهده كه همانطور�ي گيرد مي قرار

. ندارد وجود مشخصي مرز درگروها سديم جذب نسبت

م��ی کمت��ر س��دیم ضرر شوری افزای��ش ب��ا زیراهای منحن�ی نتیج�ه در و به شود SARمربوط

. دارند مورب حالت كشورمان مناط�ق اکث�ر بر در كمي عالوه مشكل

. در يعني دارد وجود ني��������ز آب كيفي مشكل آب دارد وجود حاص��لخيزي زراع��ي زمين كه مناطقي . اين در آب وجود بالعكس�� و ندارد وجود كافي آب كيفيت نظ���ر از ي���ا و كميت نظ���ر از ي���ا مناطق . كه آبه��ا نوع اين از بناچار اگ��ر باشد نمي مناس��ب شود اس���تفاده هس���تند، مناس���ب كيفيت فاق���د

: شود توجه اساسي دونكته به كلي بطور بايستي

امكانات از اس�تفاده ب�ا شور آبهاي باي�د اينكه اول نكته ) در ) عمل اين كه گردن���د زدايي نمك شيرين امروزي گيرد مي انجام كه اس�ت س�ال چندين كشوره�ا بيشت�ر

يك يافتن جهت زيادي آزمايشات مورد اين در وجريان اقتص��ادي لحاظ از ص��رفه ب��ا و مناس��ب روش حاص�����ل مورد اين در ه�م عظيمي پيشرفتهاي و دارد . از كشوره���ا از بس���ياري در كه بطوري اس���ت شده� در ني�ز و فارس� خليج جنوب در واقع كشورهاي جمله مقدار كن شيرين آب دس�تگاههاي از اس�تفاده ب�ا ايران در حتي و شود مي شيرين روزان����ه توجهي قابل آب شهره�ا آب تأمين جهت مؤس�ساتي كشوره�ا از برخي

. است شده� داير كشي لوله سیستم ده�ات و

آن وس�يله به بتوان كه اي ص�رفه به مقرون روشاس��تفاده قابل و شيرين آ��بياري ، براي را شور آب . كه آ��بي حجم زيرا اس��ت نشده اختراع و پيدا كردزياد بس�يار شود مي اس�تفاده كشاورزي بخش درامروزي . اطالعات و امكانات ب���ا بنابراين اس���ت دس��ت اقتص��ادي ص��ورت به تهيه آن به توان نمي

يافت . شيرين بدون توان نمي را شور آبهاي اينكه دوم نكته

. داد قرار اس�����تفاده مورد آ�����بياري آب عنوان به كردن اس�تفاده ش�د، بحث ني�ز قبل قس�متهاي در كه همانطوري در و خا�ك شدن شور موجب بتدريج شور آب از مس�تقيم از گياهان توس����ط آب جذب عمل شدن س����خت نتيجه . گردد مي محص�ول كا�هش موجب ً نهايتا� و شود مي خاك

امالح تاثي����ر كاهش و شوري كنترل� براي بنابراين الزم اقدامات س�ري يك باي�د خاك و گياهان روي بر

گرفته كار به موقع به تكنيكهايي و گيرد، انجام اس���تفاده آ���بياري آب بعنوان شور آب از ت���ا شوداس���تفاده مورد شور زمينهاي بدينوس���يله و شده

. گيرد قرار كشاورزي   هنگام به كه تكنيكهايي و اقدامات جمله از

شون�د، واقع مفي�د توانن�د مي شور آب از اس�تفاده بهبود و شوري ياكنترل كاهش زمينه ، در بخص��وص نفوذ ) قابليت افزايش بويژه خاك فيزيكي خواص���

: ) عبارتنداز خاك در آب پذيري

1 : اراضي - تسطيح و زهكشي بدون كشاورزي اراضي در آ�����بياري شبكة يك تأس�����يس

. شود مي اراضي شدن كويري باعث زهكشي س�������يستم دور اراضي از را اضافي آب كلي بطور زهكشي س����يستم . شبكة يك در س��يستم اين وجود عدم ص��ورت در كند م��يتبخي��ر نتيجه در و آي��د مي باال آب زيرزميني س��طح آ��بياري زيادت��ر زمين س��طحي قس��متهاي در امالح تجمع آب ، زياد . خيس���� ي����ا زمين در زياد وجودآب اين بر عالوه شود مي مي آ��بياري آب توس��ط امالح شس��تشوي از مانع آن بودن باز. و زمين اضافي آب كردن دور ب�ا زهكشي س�يستم شوداز را امالح شس����تشوي زمين از آب خروج براي راه شدن زهكشي همچنين و س��ازد مي پذي��ر امكان آ��بياري طريق

. گردد مي خاك مجدد شدن كوير يا شور از مانع

خاك در را امالح شس���تشوي امكان طرف يك از زيرازمين به كه اضافي س�طحي آبهاي ي�ا آ�بياري آب بوس�يلة امالح ده�د نمي اجازه و كن�د مي فراهم اس�ت رس�يده از بيش شوري موجب و شود جمع خاك در آ��بياري آب شور آب آمدن باال از مانع ديگ���ر طرف از و گردد ح���دزمين س��طحي قس��متهاي در نمك تجمع و زميني زي��رقس�متهاي . ي�ا چاله بردن بين از و اراضي تس�طيح گرددس�يستم ايجاد از قبل اس�ت ، آب تجمع محل كه آنه�ا گودس�����طح اضافي آبهاي نمودن خارج براي زهكش�����ي . قس�متهاي وجود باشد مي مؤث�ر و مفي�د بس�يار مزرعه ،ايجاد مانع زمين س�طح بودن ناهموار ي�ا و بلن�د و پس�ت

. شود مي زمين در منظم زهكشي شبكة

2:) عميق - ) شخم زراعي عمليات زمين در را آب و هوا نفوذ قابليت زدن شخم كلي بطور

آب بوس��يلة امالح شس��تشوي نتيجه در و ده��د مي افزايش . س�خت هاي اليه وجود گيرد مي ص�ورت كاملت�ر و بهت�ر آ�بياري

كرده ضروري و واجب را زدن شخم كشاورزي زمينهاي درنفوذ آن در توان�د نمي گياه ريشة ب�ا آب اين ص�ورت غي�ر در و

كند. 3 : شوري - به مقاوم گياهان انتخاب شوري به مقاوم گياهان باي�د شور آب و خاك از اس�تفاده در

برداشت را بخشي رضايت محص��ول بتوان ت��ا كرد انتخاب راجدول) كشاورزان (. 3-4نمود كه شود مي ديده بس��������ا چه

ب���ه نس���بت گياهان مقاومت ي���ا حس���اسيت به توجه بدون روي از شوری،

ي��ا شور خاكهاي در را گياهان��ي اغلب س��نت ي��ا و عادت تأثي��ر تحت كه كارن��د مي شور آبهاي از اس��تفاده هنگام مانن�د نيس�تند، بخشي رضايت دهي محص�ول به قادر نمك

. مروجين اين مورد در غيره و فرنگي گوجه گندم ،را كشاورزان ت��ا دارن��د مهمي بس��يار وظيفة كشاوزري . آ�بياري ي�ا و شور زمينهاي در يونجه كشت كنند راهنمائي س�طح تمام پوشاندن ب�ا زيرا اس�ت مناس�ب شور آبهاي ب�ادر نمك تجمع نتيجه ودر آب زياد تبخي������ر از مانع زمين . دواني ريشه ب��ا ديگ��ر طرف از و شود مي زمين س��طح را هم خاك آن از توجهي قابل عمق ي��ا و خاك الي البه درو بخشن�د مي بهبود حياتي و شيميائي و فيزيكي لحاظ ازبه تبخي���ر از جلوگيري و زمين از زياد آب گرفتن ب���ا هم

نمايد مي كمك گياه رشد

شوری. 3-4جدول نظر از گیاهان بندی گروهــا، لوبی ــو، آل زرد ســیب، بادام،لیمــو، گریــپفروت، هویــچ،توت و هلــــــــو پرتقال، پیاز،

فرنگی

شوری حساسبه گیاهان

ای، ذرتعلوف�ه شبدرر، کل�م، یونج�ه،خیار، شیری��ن، ذرت ای، دان��ه ذرتزمین���ی، بادام کاه���و، انگور، کتان،تروبچ��ه، زمینیري��ا، س��یب فلف��ل،گوج���ه و نیشک���ر اس���فناج، برن���ج،

فرنگی

شوری به حساس نسبتا گیاهان

چغندرقند و خرما پنیه، شوری جو، به مقاوم نسبتا گیاهان

گندم و زیتون ای،� علوفه شوری چغند به مقاوم گیاهان

: انتخاب روش كشت و آبياري مناسب - معموالً محص���������والت مختلف در شرايط متفاوت به اشكال

مختلف كشت و ب����ا روشهاي مختلف آ����بياري مي شوند. در مناطق كويري و ي��ا هنگام اس��تفاده از آب شور باي��د به روش آ��بياري توجه شود ت��ا ب��ا انتخاب روش ص��حيح آ��بياري از شور شدن خاك و اث�ر زيانبخش آن به گياه حتي االمكان جل�و گيري

به عمل آيد. . روش آ�بياري كرتي قديمي ترين روش آ�بياري س�طحي اس�ت

در اين روش بعلت اينكه آب تمام س�طح زمين را مي پوشان�د از نظ���ر كنترل شوري و شس���تشوي نمك بطور يكنواخت يك روش بس��يار خوبي اس��ت و در ص��ورت مس��طح بودن زمين آ���بياري قابليت نفوذ آب در خاك و وجود آب آ���بياري در ح���د كافي راندمان روش آ�بياري كرتي را براي شس�تشوي نمك از

خاك

. مس�����ائلي ام�����ا دهد مي دارد افزايش وجود روش اين در كه قابليت : نس�بي بودن باال زمين ، بودن مس�طح ضرورت عبارتندازاز بس�������ياري نبودن آ�������بياري و كشت قابل خاك ، نفوذپذيريب�ا زمين شدن نفوذ قابل غي�ر و س�فت روش ، اين ب�ا محص�والت

. آبياريها بين فاصلة در زمين سطح در نمك تجمع زمان ، گذشت قرار آب زي�ر در زمين از قس�متي شياري آ�بياري روش در

و افقي جهت دو در نمك توزيع اس����اس اين بر و گيرد مي نمي آب كه ه����ا پشته روي و گيرد مي ص����ورت عمودي . البته شود م��ي جمع قس��متها اين در بيشت��ر نمك گيرن��ديك به پشته روي قس������متهاي تمام در نمك شدن انباشته . هاي پشته در دارد شيار شكل به بس��تگي و نيس��ت اندازه ي��ا بذر كه نقطه اي همان در بيشت��ر امالح ً معموال مس��طح

. محل انتخاب البته گردد مي جمع شود مي كاشته نشاءمح����ل باي����د شيار شكل به نس����بت شياري روش در بذر

شكل ) باشد (.3-2مناسبي  

، ص��اف پشته روي رديفه يك كشت طرف ، دو از آ��بياري ��� ال��ف. ) ( نزده است جوانه نمك تجمع محل پشته وسط در بذر بستر

، ص��اف پشته روي رديفه يك كشت طرف ، ی��ک از آ��بياري ��� بباش�د م�ی نمك تجمع محل از خارج ک�ه پشته وس�ط در بذر بس�تر

. زده است جوانه بذر رديفه يك كشت بیشت��ر، مقدار ب��ا ول��ی طرف دو از آ��بياري ��� ج

بذر نمكه�ا، تجمع از باالت�ر نقطه اي در بذر بس�تر ص�اف ، پشته روي . زده است جوانه

بس�تر ص�اف پشته روي رديفه دو كشت طرف ، دو از آ�بياري �� د. زده اند جوانه بذرها نمكها، تجمع محل از دور بذرها

،ص��اف پشته روي رديفه ی��ک كشت طرف ، ی��ک از آ��بياري ��� ه . است زده جوانه بذر و نمكها تجمع محل از دور بذر بستر

رديفه دو كشت بیشت��ر، مقدار ب��ا ول��ی طرف دو از آ��بياري ��� ونمكه�ا، تجمع از دورت�ر نقطه اي در بذره�ا بس�تر ص�اف ، پشته روي

. زده است جوانه بذرها

انتخاب محل مناسب بذر در روش آبياري شياري 3-2شكل شیبدار ، ح پشته روي رديفه ی��ک كشت طرف ، يك از آ��بياري ���

. است نزده جوانه بذر و نمكها تجمع محل از دور بذر بستر پشته خ روي رديفه دو كشت طرف ، دو از آ���������بياري ����������

زده جوانه بذر و نمكه����ا تجمع محل از دور بذر شيبدار،بس����تراست .

از يكي شود مي ديده ني���ز ال���ف شكل در كه همانگونه نشدن س��بز كشاورزي در عمده مشكالت و مهم مس��ائل . توجه بدون كشاورزان كه شده ديده بس�ا چ�ه اس�ت بذره�اكاري بذر معمول طبق بذر براي مناس�ب محل انتخاب به براي و زنن��د نمي جوانه بذره��ا از بس��ياري ولي كنن��د مي س�عي شون�د، نمي س�بز شوري اث�ر بر كه بذرهائي ج�بران در بذر كاشت���ن يعني بذر مقدار بر افزودن ب���ا كنن���د مي محل يك در بذر چندين انداختن ي���ا و كمت���ر هاي فاص���له طريق بدين ت�ا كنن�د بيشت�ر را ه�ا بذر شدن س�بز شانس� آن و اقدامات اين حتي اينكه از غافل نشود، تنك زراع�تنقص�����اني چنين رفع براي اضافي بذر و اضافي كار همه نمي شمار به اس�اسي كاري ي�ا نشده �و واقع مفي�د اغلب

رود.

روش در بذر محل و پشته نوع ص����حيح انتخاب ب����ازراعت يك بذر حداقل ص����رف ب����ا توان مي شياري شور خاك حتي و شور آب اس��تفاده از موقع در خوب . بايس�تي زراعي عمليات ديگ�ر عبارت به آورد بدس�ت س�بز شده كاشت�ه بذرهاي تمام كه گيرد انجام طوري

شوند.   گياهان به مض��ر ح��د در خاك شدن شور زمان مدت

. دارد آ��بياري آب در محلول امالح غلظت به بس��تگي آب در محلول امالح به غلظت توجه ب���ا بايس���تي لذاآشويي آب مقدار شوري به گياهان مقاومت و آ�بياري

. كرد ريزي برنامه را آن عمليات و محاسبه را

THE END