AUSTRALIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND ISLAMIC STUDIES RESEARCH (AJHISR) Vol.2, Issue 1, Jan-16 to Jul-16

91

SEED GRAIN POLICY ACCORDING TO ISLAMIC LAW

UDRU - االسؾۺافرۺمختۺاانجس

دمحمۺاسینۺاخؿ

زارہۺویوینریٹسۺامرہسنہ

،ربیخۺوتخپؿۺوخاہ،پ ااتسکؿیپۺاچیۺڈیۺاکسرلۺہ

ABSTRACT:

Agriculture is the one of the oldest profession in the world. Not all the countries have provisions to make use of this prosperous occupation. But those who Allah SWT has blessed with right conditions for agriculture strive hard to make best use of it. However, in doing so, there are some key considerations that need to be kept under consideration. For achievement and progress in this field, Muslims need to adopt such policies which are not only according to worldly standards but also qualify our religious laws and matters of Sharia prescribed in this regard. In this paper, we have provided a brief summery about the "Seed grain policy" from the Islamic point of view and explained how it ensures the just rights for all stakeholders involved in the process.

Key Words: Seed Grain Policy, Islam, Agriculture, Human Rights

مختۺاانجسۺےکۺاعمینۺ:

ۺںیہداہنۺپ اۺالصۺےکۺۺ،جیبۺےکۺاعمینۺۺمختۺاطمقبۺظفلافریسۺتغلۺےکۺاردفۺ

ے

وہۺتکس

1

ۺہکۺۺ بب

اسلؿۺارعلبۺےکۺاطمقبۺۺدفرسےۺونعمںۺےکۺۺرعیبۺتغلیہیۺظفلۺج

ےکۺاعمینۺںیمۺاامعتسؽۺوہاۺےہ۔’’ دح‘‘اسھتۺ

2

ذۺ"ۺےکدحۺرقمرۺرکےن"ایسۺرطحۺرعیبۺتغلۺادجنملۺےکۺاطمقبۺیھبۺ

ارعابۺۺاینعمۺںیمۺاامعتسؽۺوہاۺےہ۔ل

دبتیلیۺرفامنۺوہاجیتۺےہ۔ۺےکۺدبتلیۺوہےنۺےسۺونعمںۺںیمۺ

3

زیۺتغل

ۺۺےکۺاطمقبۺ Oxfordیکۺوہشمرۺڈرنشکیۺارگنی

ی

اکۺظفلۺSeedجیبۺےکۺئل

ےہ۔ۺاامعتسؽۺوہا

4

ۺںیہۺ۔ۺپ ااانجسۺسنجۺیکۺعمجۺےہۺسجۺیکۺینعمۺمسق،الص،تفص،ۺامؽۺفۺاابسبۺ

ے

اسامؿۺفریغہۺوہۺتکس

5

مختۺاکۺوہفمؾۺ:

ۺایترۺوہۺاجیتۺےہسجۺوکۺجیبۺنینجۺیکۺایتریۺےکمختۺےکرشفعۺںیمۺ

ے

ۺمیسجۺاسج اسھتۺضیبۺداؿۺےکۺدفرسےۺوصحںۺںیمۺدبتایلیںۺرفامنۺوہیتۺںیہۺافرۺای

۔ےتہکۺںیہۺ

6

زدارۺوپدفںۺیکۺتہبۺیسۺوصخایصتۺوہیتۺںیہ۔ۺ مختۺیب

7

ۺنینجۺ

ۺدےتلیکھۺنینجۺےکۺہقلعمۺلخ ب

ۺںیہۺسجۺےسۺوکۺزفایجۺویلخںۺیکۺپباتفۺںیمۺےچینۺیکۺاجن

اۺےہافرۺاعؾۺوطرۺےسۺدرفؿۺمخت

ے

ذبۺرکےکۺوھپؽۺاجپ

چ ہۺےسۺذغاۺجبپ لاۺےہ۔زفایجۺوپداۺوپ

ے

اؾۺےسۺۺنینجۺزفایجۺوپدفںۺیکۺپباوتفںۺںیمۺلمکمۺوطرۺرپۺلیھپۺاجپ

ےکۺپ

ااۺیکۺوصرتۺںیمۺپبایقۺ

ش

غۺیلتپۺکشخۺ چ ہۺارثکۺوصروتںۺںیمۺای

پ لاۺےہ۔وپ

ے

اۺوموسؾۺایکۺاجپ

ے

اۺےہسجۺوکۺرگدۺمختۺاہکۺاجپ

ے

۔ےہرہۺاجپ

8

زاؿۺاکۺوصترۺ:

ے

:ۺمختۺفاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺق ا

ۺمہۺدنیۺاالسؾۺۺ بب

اۺےکۺوقانینۺۺج

ے

ۺوخشۺاولسبۺرطےقیۺےسۺشیپۺرکپ ذۺدفرۺےکۺاسھتۺاسھتۺقحلمۺۺامتؾۺےئنۺاسملئۺاکۺلحۺای ذی اکۺاطمہعلۺرکےتۺںیہۺوتۺاالسؾۺجب

ۺۺ۔ےہ

ے

ذم

اؿۺیکۺج

زۺزیچۺوکۺینبۺونعۺان زاؿۺیکۺرفۺےسۺزنیمۺافرۺاامسؿۺیکۺہ

ے

ےکۺےئلۺامومرۺایکۺایگۺےہق

9

اؿۺوکۺاؿافر

ااجنؾۺدےنیۺےکۺےئلۺامتؾۺاومرۺوکۺرسۺان

AUSTRALIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND ISLAMIC STUDIES RESEARCH (AJHISR) Vol.2, Issue 1, Jan-16 to Jul-16

92

زاؿۺادتباءۺںیمۺوہاۺوکانینۺئات ےۺہےئںیہ۔پبااقدعہۺوق

ے

زیۺق

ۺذرہعیےکۺرھکبےنمختۺری زارۺداتیۺاکۺای

ے

ےہۺق

10

اۺےہۺہکۺ

ے

زامپ

ےسۺاسۺداےنۺپ اۺمختۺوکۺےبۺاجؿۺافرۺق

:فیہۺذاتۺےہۺیلۺاجدنارۺلکشۺرپۺلقتنمۺرکےنۺفا

لك م الحهي منهالحمهي توهم حرج الحمهي تمنهالحهي ي حرج وهالن وهى الحهب فهالق الل هإن ) ( ت ؤحفهك ونهفهأهن الل ذه

11

اال اکنؽ ےس اجؿ ےب وک اجدنار فـ ےہ، الفا اھپڑےن وک ںویلھٹگ افر وک داہن اعتیل اہلل ےبکش"ے

ےس اجدنار وک اجؿ ےب فـ افر ےہ پ

۔"وہ رےہ اج ےلچ اےٹل اہکں مت وس ےہ، ہی اعتیل اہلل ےہ الفا اکنےنل

ب:ۺدنیۺاالسؾۺںیمۺمختۺاانجسۺاکۺاقونؿۺ:

ۺ ۺافرۺہقفۺےکۺاتکوبںۺےسۺےتلمۺںیہۺ۔االسؾۺمختۺفاانجسۺیکۺمیسقتۺفوصحؽۺاکۺای

ۺوقانینۺںیمہۺدحن ز

ے

ۺی رفنمدۺافرۺمختۺاانجسۺیکۺمیسقتۺفوصحؽۺےکۺزپ ادہ

زارۺداتیۺوخوصبرتۺۺدصقمۺیہی

ے

یےہۺہکۺرشۺق

ی ع

زیقۺوکۺنکممۺانبپ اۺاجےکسۺاہجںۺرپۺاسکؿۺافرۺزدنیمارۺدفونںۺیکۺوقحؼۺیکۺپ اامیلۺہنۺوہ۔ۺ

ے

ۺیکۺی

ے

دحفدۺںیمۺرہۺرکزراع

زحیجۺےہۺہکۺ

ے

ذادنیۺاالسؾۺیکۺہیۺافنیلۺی

زۺکلمۺےکۺدوتسرۺےکۺوماقفۺعیبۺفرشاءۺیکۺااجزتۺل زامہۺیکۺاج ے۔مختۺاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺہ

ق

12

زدۺرطحۺایس

زامہۺیکۺیئگۺےہارگۺاملسمؿۺم

زدفرۺےکۺایقؾۺیکۺدنیۺاالسؾۺںیمۺلمکمۺااجزتۺق

ۺم

ےے

اۺریغوملسمںۺفرۺہنۺےلمۺوتۺرضفرتۺےکۺفق

زدفریۺرکپ

ےسۺم

زۺ

ی

ااجی

ے

اۺاجپ

ارخیۺںیمۺےہۺۺویکہکنۺۺامپ

ے

ۺرتہبنیۺومنہنۺےہ۔ےنۺربیخۺےکۺوہیدویںۺےسۺاٹبیئۺرپۺاعمالمۺےطۺایکۺاھتملسو هيلع هللا ىلص رکمیۺیبنۺپ ۺای

ی

اریۺئل وجۺہ

13

دفرسیۺرطػۺ

زارۺدےۺدیۺیئگۺےہۺہکۺ

ے

زدفریۺرپۺرقمرۺرکےنۺںیمۺاالسؾۺےکۺوقانینۺںیمۺہیۺپباتۺالزیمۺق

زدفرۺوکۺم

ۺاکۺنیعتۺےلہپۺم

ےے

ےۺفقی

ی

ئ ہاۺاچ

ۺۺرکپ ا اثمؽۺےکۺوطرۺرپۺادےھۺدؿۺۺپ

ۺفریغۺرصعۺےکۺامنز

ے

ۺرےنھکۺیکۺۺااجزتۺدےۺدیۺیئگۺےہۺۺہی

ے

ۺہکۺی بب

۔ےہۺراۺرکےنۺرپۺزفرۺدپ اۺایگۺوپےکۺاسھتۺۺرشاطئۺوکۺوپریۺاامیدناریۺج

14

االسؾۺایسۺرطحۺ

زدفریۺام

زدفرۺیکۺم

زارۺداتیم

ے

اہۺق

زاۺن

۔ےہۺرۺ ےنیۺوکۺیب

15

اۺےہرشفعۺےساالسؾۺ

ے

ۺایبؿۺرکپ

ے

ی لت

فضۺاگلےنۺیکۺ

ے

وےنۺافرۺدرج ۔تیھکۺبب

16

ۺیکۺۺویکہکنۺہیۺپباتۺایعںۺےہۺہکۺ

ے

ۺےسۺاعملۺوعشرۺںیمۺارکۺزراع بب

اؿۺج

ان

زۺلیبۺیہۺاکۺاامعتسؽۺایکۺوضحر

ے

ۺانبےنۺےکۺےئلۺاسۺےنۺزپ ادہۺی

ے

ۺاکشبزامےتۺںیہملسو هيلع هللا ىلص رطػۺوتموجۺوہاۺوتۺزنیمۺوکۺاقب

:ق

( نهمهارهج لرهاكبعهلهىب هقهرهة " عهنالن ب صلىهللاعليهوسلمقهاله إلهيحهب هي ح للححرهاثهة.الحت هفهتهتح ا،خ لقحت لهذه لهقح لهحأ خح 17(ف هقهالهتح

ۺصخشۺلیبۺرپۺوسارۺوہۺرکۺاجۺراہۺاھتۺہکۺاسۺلیبۺےنۺاسۺیکۺۺ‘‘ینعیۺ ۺ)ۺینبۺارسالیئۺںیمۺےسۺ(ۺای زامپ ا

یبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺفملسۺےنۺق

۔’’ںیہنۺدیپاۺوہاۺوہںۺ۔ۺریمیۺدیپاشئۺوتۺتیھکۺوجےنتۺےکۺےیلۺوہیئۺےہرطػۺداھکیۺافرۺاسۺوسارۺےسۺاہکۺہکۺںیمۺاسۺےکۺےیلۺ

زیۺاکۺاوصؽ: زایب ج:ۺمختۺاانجسۺںیمۺیب

زامہۺرکااجزتۺدنیۺاالسؾۺمختۺفۺاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺولیبںۺےسۺادمادۺ ےنیۺینعیۺزنیمۺوجےنتۺیکۺ

اےکۺاسھتۺہیۺااجزتۺیھبۺق

ے

ۺصخشۺۺپ ےہۺہکۺارگۺپباغۺپ اۺیتیھکۺای

ۺوہںۺےگۺوتۺیکۺوہۺافرۺاکؾۺافرۺتنحمۺدفرساۺصخشۺرکےۺ ۔دفونںۺدیپافارۺںیمۺرشی

وهاننهاالن خيله) إخح ه ن هنهاوهب هيح ب هي ح للن ب صلىهللاعليهوسلماقحسمح .قهالهتاألهنحصهار ف ونهاالح."اله" قهاله فالث مهرهةف هقهال واتهكح رك ك مح ئ ونهةهوهن شح .مهعحنهاوهأهطهعحنها 18( قهال واسه

AUSTRALIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND ISLAMIC STUDIES RESEARCH (AJHISR) Vol.2, Issue 1, Jan-16 to Jul-16

93

زامۺدںیۺۺ‘‘ینعی

زۺ(ۺاھبویئںۺںیمۺمیسقتۺقبارےۺ)ۺاہمج

ارےۺپبااغتۺآپۺمہۺںیمۺافرۺہ

ااصنرۺےنۺیبنۺرکمیۺیلصۺاہللۺہیلعۺفملسۺےسۺاہکۺہکۺہ

زبنیۺےسۺ(ۺاہکۺہکۺآپۺگو ۺدرںوتںۺںیمۺتنحمۺرکفۺ۔ۺمہۺمتۺےویےۺںیمۺ۔ۺآپۺیلصۺاہللۺہیلعۺفملسۺےنۺااکنرۺایکۺوتۺااصنرۺےنۺ)ۺاہمج

ۺرںیہۺےگ۔ۺاوہنںۺےنۺاہکۺااھچۺمہۺےنۺانسۺافرۺوبقؽۺایک ۔’’رشی

ح:ۺمکۺپ اۺزپ ادہۺدیپافارۺرپۺاٹبیئۺ:

اۺےہ۔مختۺفۺاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺدنیۺاالسؾۺادیھۺپ اۺمکۺفۺزپ ادہۺدیپافارۺرپۺاٹبیئۺرکےنۺےکۺپبارےۺںیمۺلمکمۺرامنہیئۺ

ے

زامہۺرکپ

ارخیۺوگاہۺےہۺہکۺق

ے

ریضۺۺرضحتۺرمعپ

اؿۺگووگںۺاکۺےنۺگووگںۺےکۺاسھتۺاعمالمۺتۺاسۺرشطۺرپۺےطۺےیکےھتہکۺارگۺجیبۺ)رضحتۺرمع(ۺفہۺوخدۺایہمۺرکںیۺوتۺدیپافارۺاکۺاداھۺہصحۺںیلۺافرۺارگۺمختۺاہللۺہنعۺ

۔وہۺوجۺاکؾۺرکںیۺوتۺدیپافارۺےکۺاےنتۺےصحۺےکۺفہۺامکلۺوہںۺےگ

19

ۺےطۺےئیکتۺےنۺربیخۺفاگوںۺےسۺفصنۺدیپافارۺرپۺاعمالمۺملسو هيلع هللا ىلص رضحتۺدمحمۺ ایسۺرطح

افرۺازفاجۺرہطماتۺےکۺےئلۺیفۺرفنۺوسۺفقسۺےھت

20

اۺۺ ۺدفۺاکۺاایتخرۺدےۺدپ ز ۺہکۺرضحتۺرمعۺےکۺدفرۺںیمۺازفاجۺرہطماتۺوکۺہلغۺپ اۺزنیمۺہ ب

بزامپ اۺاھتج

ہلغۺرقمرۺق

اھت۔ایگۺ

21

ھااریۺ،ااجزتۺۺداتیۺےہۺربیخۺفاگوںۺےسۺوہےنۺفاالۺاعمدہہۺایسۺۺ

م

ے

ت

ذاۺدنیۺاالسؾۺاسۺرطحۺاٹبیئۺہکۺجیبۺیھبۺاسکؿۺاکۺوہۺافرۺزنیمۺ

ونتیعۺاکۺاھتۺل

۔

اۺےہ:

ے

چ:ۺدنیۺاالسؾۺگنتۺرظنیۺیکۺاممتعنۺرکپ

اینۺوکۺاس ےنۺر ھۺرکۺدنیۺاالسؾۺداینفیۺ،دمتینۺ،اعمرشیتۺ،ااصتقدیۺۺاعمالمتۺںیمۺذمیبہۺۺگنتۺرظنیۺےسۺاکؾۺںیہن

ۺ اتیۺ ہکلۺا ےسۺ ہلمۺاومرۺںیمۺفرػۺدافدۺان

زۺصخشۺےکۺ زۺہگجۺۺہ

اۺےہۺاہںۺدعؽۺہ

ے

زۺرھک

ی

زۺدفۺاکۺاعمہلمۺاجی زارۺداتیےئلۺرضفریۺملسمۺافرۺریغۺملسمۺہ

ے

اۺےہۺ۔ےہق

ے

زامپ

زاؿۺںیمۺاہللۺاعتیلۺق

ے

:ق

ط) اءهبالحقسح ش ههده لل آمهن واك ون واق هو اميه ت هعحدل وا يهاأهي ههاال ذينه أهال عهلهى شهنهآن ق هوحم يهحرمهن ك مح وهاله للت قحوهى أهق حرهب وهات ق وا اعحدل واه وهبريبهات هعحمهل ونه الل ه 22(إن الل هخه

اےۺاامیؿۺفاگو!ۺمتۺاہللۺیکۺاخرطۺقحۺرپۺاقمئۺوہۺاجؤ،ۺرایتسۺافرۺااصنػۺےکۺاسھتۺوگایہۺدےنیۺفاےلۺنبۺاجؤ،ۺیسکۺوقؾۺیکۺدعافتۺۺ‘‘ینعیۺ

ۺےہ،ۺافرۺاہللۺاعتیلۺےسۺڈرےتۺروہ،ۺنیقیۺامونۺہکۺ ب ن ز

ے

ںیہمتۺالخػۺدعؽۺرپۺآامدـۺہنۺرکدے،ۺدعؽۺایکۺرکفۺوجۺرپزیہۺاگریۺےکۺزپ ادـۺق

۔’’اامعؽۺےسۺپباربخۺےہاہللۺاعتیلۺاہمترےۺ

زارۺدانی:

ے

د:ۺافدسۺرشوطںۺوکرکمفہۺق

زارۺداتیۺےہ

ے

۔مختۺفۺاانجسۺیکۺمیسقتۺفۺوصحؽۺےکۺےلسلسۺںیمۺدنیۺاالسؾۺافدسۺرشوطںۺوکۺرکمفہۺق

23

ادنیہۺیکۺیئگۺ

االسیمۺوقانینۺںیمۺاسۺپباتۺیکۺن

ۺایکۺےہ

ے

ۺوہۺاگۺایگۺوہۺہکۺارگۺمختۺفۺاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺیسکۺےکۺامؽۺےسۺاؿۺیکۺااجزتۺےکۺریغبۺاکش

ی

۔وتۺاسۺےسۺاحلصۺوہےنۺفاالۺافدئہۺاؿۺےکۺئل

24

اسۺ

زۺےہۺرطح

ی

زنیقیۺراضدنمۺوہںۺوتۺاعمالمۺریغبۺنیعتۺدمتۺیھبۺاجی

۔ےنۺربیخۺیکۺزنیمۺاکۺاعمالمۺھچکۺۺااسیۺیہۺایکۺاھتۺملسو هيلع هللا ىلص وضحرۺویکہکناٹبیئۺےکۺےلسلسۺںیمۺارگۺق

25

ذ:ۺپبایمہۺاشمفرتۺرپۺزفرۺدانی:

ۺنیسحتۺۺ۔دنیۺاالسؾۺےنۺیتیھکۺپباڑیۺںیمۺپبایمہۺاشمفرتۺ،ارتشاکۺفۺادمادۺیکۺرضفرتۺرپۺزفرۺدپ اۺےہبزنیۺیکۺپبایمہۺارتشاکۺاقب

باسۺپبارےۺںیمۺااصنرۺافرۺاہمج

وجۺدمہنیۺاکۺوہشمرۺونکاںۺۺےسۺدیۺاجۺیتکسۺےہۺریبۺرفہمۺ۔اسۺیکۺاثمؽےہۺایگۺیکۺمیسقتۺےکۺوقانینۺاکۺیھبۺاخصۺلایؽۺراھپ این ےہۺ۔مختۺفاانجسۺۺےکۺےلسلسۺںیم

اۺےہ۔ۺ

ے

زامہۺرکپ

ۺفریغہۺےکۺوبثتۺق

ے

زفج

ذۺفۺق زی

اۺیہیۺںیمہۺپ اینۺیکۺمیسقتۺ،ج

ذاریۺافرۺففقۺرکپ زی

اھتۺاسۺیکۺج

26

ۺےکۺاہںۺمختۺاانجسۺےکۺاچرۺرطےقیۺ:

ن یبئح

ر:ۺاص

AUSTRALIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND ISLAMIC STUDIES RESEARCH (AJHISR) Vol.2, Issue 1, Jan-16 to Jul-16

94

یبئح

زارۺداص

ے

ۺوصرتۺپبالطۺق ۺافرۺای

ے

ۺےکۺاہںۺاسۺیکۺمیسقتۺاچرۺمسقۺیکۺےہۺنجۺںیمۺےسۺنیتۺوصرںیتۺدرش

:ےہۺۺےۺدیۺیئگن

زۺےہۺ۱

ی

ۺاکۺوہۺافرۺلمعۺافرۺاجونرۺدفرسےۺاکۺ،وتۺاجی ۔:ۺزنیمۺافرۺجیبۺای

زۺےہۺ۲

ی

ۺیکۺوہۺ۔اجونرۺجیبۺافرۺلمعۺدفرسےۺاکۺ،ۺوتۺیھبۺاجی ۔:زنیمۺای

ۺاکۺوہ۳ زۺےہۺۺ:زنیمۺاجونرۺجیبۺای

ی

۔،افرۺاکؾۺدفرسےۺاکۺ،وتۺیھبۺاجی

ۺیکۺوہۺ،جیبۺافرۺاکؾۺ۴ زارۺدپ اۺایگۺےہدفرسےۺاک:زنیمۺافرۺاجونرۺای

ے

۔،وتۺہیۺافدسۺق

27

ز:ۺاہقفۺےکۺاہںۺمختۺاانجسۺاکۺاقونؿۺ:

ۺرپۺےہۺ۔اخؾۺدیپافارۺافرۺاایشۺوخردینۺاکۺداۺدنیۺاالسؾۺںیم

ے

۔ےہۺۺۺایگامشرایکںیمۺۺزنیمۺیکۺاپبادۺاکریۺوکۺاہللۺاعتیلۺیکۺراضدنمیۺۺرفدمارۺزنیمۺیکۺاکش

28

اہجدۺفۺاہتبلۺ

ۺامہۺدصقمۺنبۺاجیتۺےہۺیکۺاپباداکریۺۺوتۺزنیمۺۺدنیۺےکۺدفرسےۺامہۺاقمدصۺےسۺفرػۺرظنۺہنۺےٹہ افرۺاکاکتشریۺوخدۺای

29

ریضۺیہیۺفہجۺےہۺہکۺرضحتۺرمعۺ

رےتھکۺوہ ےۺریغۺاپبادۺزونیمںۺوکۺاپبادۺرکےنۺفاگوںۺےکۺپ اسۺرےنہۺدپ اۺۺاھت۔ےنۺزنیمۺیکۺاپبادۺاکریۺوکۺدمرظنۺاہللۺہنعۺےن

30

ذاۺ

ادابۺافرۺاپبادۺرکۺاتکسۺوہۺۺل

اۺےہۺہکۺوکیئۺاجریگۺپ اۺاجدیئادۺ،صخشۺفادحۺوکۺفرػۺاسۺدقرۺےلمۺیگۺانتجۺفہۺۺرسزبسۺۺش

ے

ۺوہۺپ

ے

بان

اینپۺزنیمۺیکۺاپبادیۺافراالصاحتۺےسۺپ

ۺوکۺیہیۺہلصیفۺۺگو ےسۺوج

ےے

ادیکۺیکۺیئگذعمفرۺوہںۺاؿۺےکۺقلعتمۺاامؾۺفق

ے

۔ےہۺرکےنۺیکۺپ

31

ارخیۺںیمۺاسۺیکۺاثمؽ

ے

ےکۺدفرۺریضۺاہللۺہنعۺےنرضحتۺرمعۺپ

ۺاپۺےن بب

ۺاجۺاتکسۺےہج زامؿۺاجریۺۺرکےکرجناؿۺےکۺوسدۺوخارۺرسامہیۺدارفںۺوکۺتمیقۺدےۺرکۺزونیمںۺوکۺاحلصۺےسۺدپ ا

زامپ اہیۺق

اہۺارگۺلیبۺافرۺگو‘‘اھتۺہکۺۺق

ۺافر (ۺوکۺاہتیئۺ

ے

ۺرکےۺیگۺوتۺاسکونںۺوکۺۺارگۺاسکونںۺیکۺرطػۺےسۺایہمۺایکۺاج ےۺوتۺاؿۺوکۺدیپافارۺاکۺدفۺاہتیئۺےلمۺاگۺافرۺرمعۺ)ۺوکحم

ے

جیبۺۺاکۺدنبفتسبۺرمعۺیکۺوکحم

۔’’فصنۺہصحۺےلمۺاگۺ

32

اۺےہ

ے

ۺۺقحبۺراعپ اۺاکۺاحؽۺوخبۺفاحضۺۺوہپ

ے

۔اسۺفاہعقۺۺےسۺاپبادیۺزنیمۺافرۺااصنػۺفراعن

33

زہضۺیکۺیھبۺ

ے

ارخیۺںیمۺمختۺفۺاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺالبۺوسدۺق

ے

االسیمۺپ

زامؿۺاجیھبۺاھتۺہکۺتیبۺااملؽۺیکۺرمقۺےسۺاؿۺریغۺملسمۺراعپ اۺیکۺیھبۺادمادۺیکۺ۔ںیہۺتہبۺےسۺاثمںیلۺیتلم

اؾۺق

زۺۺےنۺرعاؼۺ،وکہفۺفرصبہۺےکۺپ

ۺرضحتۺرمعۺۺنبۺدبعۺازعلی

اج ےۺیگۺوجۺیگنتۺفۺرپاشیینۺیکۺفہجۺےسۺاینپۺزونیم

ے

اۺہکۺاسۺامیلۺادمادۺےسۺفہۺلیبۺۺںۺوکۺاپبادۺںیہنۺرکۺتکس

ے

زیۺۺفریغہافرپ

ۺۺےکۺدفرسےۺاکؾۺمختۺری ۺہکۺۺرکۺںیکسۺ بب

ج

زضۺیکۺفایسپۺ

ے

ۺدفۺاسؽۺیکۺدمتۺاقمئۺیکۺیئگۺۺیھت۔اسۺق

ی

ےکۺئل

34

زیقۺدیۺۺ

ے

ۺدفرۺںیمۺی ز مختۺفۺاانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺوہےنۺفاےلۺادقاامتۺوکۺدنیۺاالسؾۺےنۺہ

ۺوتۺرضحتۺرمعۺریضۺاہللۺہنعۺ۔ےہ ۺرعاؼۺحتفۺوہا بب

زامؿۺاجریۺایکۺہکۺوقنمہلۺاایشۺج

ۺاؿۺاقمۺفزنیمۺۺافررکشلۺںیمۺمیسقتۺرکۺدےیئۺاجںیئۺےنۺق ۺفریغہ یمۺرہنںیۺ

ۺےکۺا ۺےیئۺاجںیئپبادنشفںۺےکۺپ اسۺرےنہۺد

ے

اہکۺاسۺےسۺاحلصۺوہےنۺفایلۺادمینۺےسۺملسمۺرپ اش

ے

۔ومرۺالچ ےۺاجۺںیکسپ

35

اانجسۺےکۺےلسلسۺںیمۺدنیۺاالسؾۺےنۺاؿۺوقحؼۺاکۺیھبۺاخصۺلایؽۺراھۺہکۺپبالطۺاظنؾۺیکۺرطحۺدلخۺاکریۺ)اسکین(وکۺمنجۺںیہنۺدپ اۺاج ےۺمختۺفۺۺدفرسیۺرطػ

ۺپبالطۺۺویکہکنۺ ہکلۺہشیمہۺےسۺاسۺیکۺاخمتفلۺیک زیضۺداللئۺےسۺوکیئۺاحمکۺہلصیفۺیھبۺدےۺوتۺفہۺرشاع

اٹبیئۺےکۺاعمےلمۺںیمۺ۔اسۺےکۺاسھتۺوہۺاگوصترۺارگۺق

ےنربیخۺیکۺاٹبیئۺںیمۺااصنػۺوکۺدمرظنۺر ھۺرکۺفہۺہلصیفۺرسااجنؾۺدپ اۺہکۺوہیدۺیھبۺرعتفیۺرکےنۺرپۺملسو هيلع هللا ىلص وضحرۺویکہکنۺےہۺۺرپۺزفرۺدپ اۺایگاصنػۺےسۺاکؾۺ ےنیۺا

ہےئ۔وبجمرۺوہ

36

AUSTRALIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND ISLAMIC STUDIES RESEARCH (AJHISR) Vol.2, Issue 1, Jan-16 to Jul-16

95

زبیغۺداتیۺاالسؾۺ

ے

زۺدفرۺںیمۺاکاکتشریۺیکۺی زامہۺرکالسؾۺلمکمۺاۺفۺاانجسۺںیمۺزوکاکۺےکۺپبارےۺںیمۺدنیۺیسۺرطحۺمختا ۔ےہۺہ

ا لیصفتۺق

ے

ےہۺپ

37

زۺاملعءۺاکۺۺ

ے

افرۺزپ ادہۺی

اگ۔اج ےۺرسااجنؾۺدپ اۺاسۺرپۺاافتؼۺےہۺہکۺہیۺاکؾۺپبایمہۺراضدنمی،ااجیبۺفۺوبقؽۺۺےسۺ

38

زہچۺۺکلسمۺہیفنح

زتۺفریغہۺافحتظۺیکۺا افرےکۺاہںۺجیبۺاکۺجبزارعۺرپۺاومرۺج

ےۺہےئۺمی

ی

کئںیہۺالزؾۺ

39

ۺرمۺاجۺیئاعمدہےۺںیمۺوکۺارگ رشیعۺذعرۺۺیئۺافرپ اۺوکۺ ےای

۔ےہۺیتکسیکۺفہجۺےسۺاعمدہےۺیکۺخسنۺوہۺالقحۺوہۺاج ےۺوتاسۺ

40

ۺہک بب

ۺرشاطئۺرتشمہکۺاج ۺںیمۺاعلقۺفۺپباغلۺفریغہۺشب

ے

زارع

زارۺدےیئۺہےئۺاسماقتۺافرۺم

ے

ۺق

ۺوہےنۺافرۺدمتۺاکۺایبؿۺرشطۺںیہنۺجیبۺفایلپ اجیبۺیکۺسنجۺںیمۺۺفرػۺاسماقتۺ۔ںیہۺبۺےکۺاقب

ے

زنیمۺاکۺزراع

41

ۺ ایمؿۺےطۺدشہۺاعمدہےۺدفونںۺےکۺدرۺہتبلاۺ

۔ےکۺاطمقبۺدیپافارۺیکۺمیسقتۺافرۺاکؾۺفریغہۺااجنؾۺوہۺاگ

42

زچۺیھبۺزدنیمارۺرپۺڈاالۺاج ےۺوتاسۺۺ

ںۺاکۺجضعبۺاہقفۺیکۺرا ےۺےکۺاطمقبۺارگۺوپریۺاھدۺافرۺدفاف

زااجتۺدفونںۺرپۺفصنۺفصنۺڈاےلۺہےئۺںیہۺوتۺرطبقیۺافیلۺہیۺاق

ۺہکۺہیۺاج بب

ۺںیہنۺابۺج

ے

ۺےسۺداصتدؾۺںیہن۔ںیمۺرشاعۺوکیئۺابقج

ے

زاؿۺفن

ے

ونؿۺق

43

ذۺےکۺامتؾۺاسملئۺاکۺلحۺافرۺاؿۺیکۺرشتحیۺۺےکۺےئل ذی زامہۺیکۺیئگۺےہۺ۔دفرۺجب

ۺںیمۺمختۺفۺاانجسۺےکۺپبارےۺںیمۺلمکمۺلیصفتۺق

زاؿۺفۺدحن

ے

زۺدفرۺںیمۺارغلضۺق ۺہ

ۺۺںیمۺاینپۺذہمۺداریۺادۺاۺیکۺےہاملعۺےنۺاانپۺرکدارۺاداۺایکۺےہۺافرۺاؿۺاسملئۺاکۺلحۺالتشۺرکےکۺدنیۺاالسؾۺیکۺغیلبتۺۺفۺ

ے

اع

۔اش

44

وحاہلۺاجت:

1

زیشیۺ،ۺریففزۺزنسۺرپاویئٹۺڈٹیملۺۺالوہرۺرکایچۺۺرافڈنپلیۺ،ۺپبارۺریففزۺااغللت،افریسۺاردف،ۺ

ے

ذرٹیۺڈارٹکۺفدیحۺق

ۺوبقمؽۺگیبۺدباشخین،ای ب

ے

۲۱۰ص،ۺۺؾ،۲۰۰۴افؽ،ۺۺرمن

2

ااالفیل،۷۱۱۔۶۳۰انبۺوظنمراامؾ)ۺاسلؿۺارعلب،ۺ

ے

بعہ یلط ۲۱،ۺص،ۺ۴دلج،ۺۺ،ء۱۹۸۸ھ۔۱۴۰۸ھ(،ۺداراایحءۺارتلاثۺارعلیبۺریبفت،ا

3

ۺرکایچ،عبطۺافؽ،ۺ

ے

اع

،۱۱۲ص،ۺ ۱۹۶۰ادجنمل،)رعیبۺاردف(ۺداراش

4

, The Oxford English Dictionary, J.A.Simpson and E.S.C.Weiner, Clarendon Press Oxford, 1989,

Second Edition, Volume, Xiv, page, 870…

5

۲۸۰ریففزۺااغللت،ۺافریسۺاردف،ۺص،ۺۺ

6

ے

اینۺفاسلئۺ،وکحم

زیقۺان

ے

زفغۺاردفۺزپباؿۺفزارتۺی

زا ےۺق زرٹکی،ڈارٹکۺدمحمۺدیمحۺاہللۺ،وقیمۺوکلسنۺیب

ی

ووؾۺ(رپفٹکیجۺڈایعل۔ار۔ےک۔وپرؾ،یئنۺ۱دنہ،فٹسیۺالبک۔ۺاجعمۺاردفۺ)اسیسنئۺ

ۺۺ۱۱۰۰۶۶دیلہ۔

ے

اع

۸۷،ص،۶،ۺدلج،۲۰۰۲،نسۺاش

7

ۺدےئھکی،

ی

ۺاجعمۺاردفۺ)اسیسنئاؿۺوصخایصتۺیکۺلیصفتۺاجےننۺےکۺئل

ے

اینۺفاسلئۺ،وکحم

زیقۺان

ے

زفغۺاردفۺزپباؿۺفزارتۺی

زا ےۺق زرٹکی،ڈارٹکۺدمحمۺدیمحۺاہللۺ،وقیمۺوکلسنۺیب

ی

ووؾۺ(رپفٹکیجۺڈایعلۺ

ۺۺ۱۱۰۰۶۶۔ار۔ےک۔وپرؾ،یئنۺدیلہ۔۱دنہ،فٹسیۺالبک۔

ے

اع

۱۲۸،ص،۶،ۺدلج،۲۰۰۲،نسۺاش

8

زرٹکی،ڈارٹکۺدمحمۺدیمحۺاہللۺ،وقیمۺوکلسن

ی

ووؾۺ(رپفٹکیجۺڈایعلۺدنہۺ،فٹسیۺالبک۔اجعمۺاردفۺ)اسیسنئۺ

ے

اینۺفاسلئ،وکحم

زیقۺان

ے

زفغۺاردفۺزپباؿۺفزارتۺی

زا ےۺق ۔ار۔ےک۔وپرؾ،یئنۺ۱ۺیب

ۺۺ۱۱۰۰۶۶دیلہ۔

ے

اع

۸۷،۱۲۸،ص،۶،ۺدلج،۲۰۰۲،نسۺاش

9

،ۺۺ

ے

۱۳وسرہۺااجلہیثۺ،ۺان

10

،ۺۺ

ے

اۺۺ۱وسرہۺاذلارپ ات،ۺان

ے

۴پ

11

،ۺۺ

ے

۹۵وسرہۺاالااعنؾ،ۺان

12

یۺایبۺدبعاہللۺدمحمۺنبۺاامسلیعۺااخبلۺحیحصۺاخبری،ۺ

ب یف

رزۺفاوتلزعی۲۵۶ھ۔ۺ۱۹۴ریۺا

ش

للئ

ووع،ۺپبابۺ۳۴پبابۺۺء،۱۹۹۹ھ۔امرسۺ۱۴۱۹ارلپ اض۔ذفاہجحلۺ ھۺدارالسلؾۺلئبی ۹۵،اتکبۺا

13

۳حیحصۺاخبری،ۺاتکبۺاالاجرہۺ،پبابۺۺ

14

۹،ۺ۸حیحصۺاخبری،ۺاتکبۺاالاجرہۺ،ۺپبابۺۺ

15

ۺ،ۺ۱۰حیحصۺاخبری،ۺاتکبۺاالاجرہۺ،ۺپبابۺۺ

۲۲۷۰،ۺدحن

16

،

ا،دحن

ے

زارعہ

زمف

۲۳۲۰حیحصۺاخبریۺ،ۺپبابۺاتکبۺارحلثۺفا

17

ا،ۺپبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

،ۺ۴حیحصۺاخبریۺ،ۺپبابۺاتکبۺارحلثۺفا

۲۳۲۴،ۺدحن

18

ا،ۺپبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

ۺ،ۺ۵حیحصۺاخبریۺ،ۺپبابۺاتکبۺارحلثۺفا

۲۳۲۵،ۺدحن

AUSTRALIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND ISLAMIC STUDIES RESEARCH (AJHISR) Vol.2, Issue 1, Jan-16 to Jul-16

96

19

ا،ۺپبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

۸حیحصۺاخبریۺ،ۺپبابۺاتکبۺارحلثۺفا

20

زۺ زایب ۺفقسۺاچرۺنمۺافرۺپبارہۺریسۺےکۺیب اۺےہۺ۔ۺای

ے

وہپ

21

ا،ۺپبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

،ۺ۸حیحصۺاخبریۺ،ۺاتکبۺارحلثۺفا

۲۳۲۸،ۺدحن

22

،ۺۺ

ے

۸وسرہۺااملدئہ،ۺان

23

ا،پبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

،ۺ۱۲حیحصۺاخبریۺاتکبۺارحلثۺفا

۲۳۳۲،دحن

24

اۺ،ۺپبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

،ۺ۱۳حیحصۺاخبریۺ،ۺپبابۺاتکبۺارحلثۺفا

۲۳۳۳،ۺدحن

25

اۺ،ۺپبابۺۺ

ے

زارعہ

زمف

،ۺ،ۺدح۱۷حیحصۺاخبریۺ،ۺپبابۺاتکبۺارحلثۺفا

۲۳۳۸ن

26

،ۺ۱حیحصۺاخبری،ۺاسماقت،پبابۺ

۲۳۵۱،ۺدحن

27

زیۺتبسنۺرفڈۺالوہر،عبطۺافؽ،ۺادبلاعئ،ۺ

ی

ۺالربئی

زہمجۺڈارٹکۺدبعۺاگوادح،ۺدپ اؽۺھگنسۺرٹش

ے

۴۲۸،ۺص،ۺ۶دلج)اردف(،ۺۺؾ،۱۹۹۱ی

28

زامیہۺ)اتکبۺارخلاج،ۺۺ ۺاوبۺویفسۺوقعیبۺنبۺایبا۱۸۲ھۺ۔۱۱۳اقللض

ے

اۺااسلدس

ے

بعہ یلطھااۺااقلرھہۺا

ے

بت ئ

ے

کیم

اۺفۺ

ے

ی ہشلفلاۺا

ے

بعہ یمطف

ۺاالامؾۺایبۺہفینح،ا زنکۺاامعؽ،ۺدلجۺدفؾ،ۺص،ۺ۔ ۷۲ص،ۺھۺۺ۱۳۹۷ھ(اصجب

،ۺ۱۲۸

29

این،ۺص،ۺۺ

اہۺفیلۺاہللۺ،ۺدلجۺپ

۱۷۳ہتجحۺاہللۺپباہغلۺ،رضحتۺش

30

زۺ،ادارہۺاقیقحتتۺاالسیمۺاالسؾۺاپباد،تۺؿ،ۺاتکبۺاالوماؽ،ۺ زہمجۺدبعۺارلنمحۺاطہ

ے

۳۸۹ص،ۺۺاامؾۺاوبۺدیبعۺااقلمسۺ،ی

31

صااص،ۺب ح،ۺۺااکحؾۺارقلاؿ،ۺ

ے

رزۃیۺابطعمصف

اۺا

ے

ی ہبھلت

اۺا

ے

بعہ یمطف

۵۳۲،ۺص،ۺ۳دلج،ۺۺ۱۹۹۲ا

32

۹،ص،ۺ۵،ۺدلج،ھۺۺ۱۳۷۹حتفۺاابلری،ۺانبۺرجحۺالقسعین،دارارعملہفۺریبفتۺ۔

33

شلطااہینۺۺلماافردیۺ،ص،ۺۺاالۺاکحؾۺا

للاۺاگواف،ۺص،ۺ۲۹۰۔ۺاتکبۺاالوماؽۺ،ص،ۺۺ۱۸۲،

ے

۳۳۷،ۺوحباہلۺاوبۺدافد،فدتسمرکۺاحمکۺفۺالخص

34

۲۵۱اتکبۺاالوماؽ،ۺص،ۺۺ

35

ز،امجؽۺادلنیۺاوبۺارفلجۺۺدبعۺارلنمحۺنبۺیلعۺنبۺدمحمۺاوجلزی)ۺاوتملیفۺۺ

اۺاوملدئۺااقل۵۹۷ریستۺرمعۺنبۺدبعۺازعلی

ے

بعہ یمطقۺبحمۺادلنیۺۺابیطخلۺۺ

یقمف

،۸۰ص،ۺھۺۺ۱۳۳۱رھہ،ۺ،رص،ۺھ(ۺا

36

۴۸۲اتکبۺاالوماؽ،ۺص،ۺۺۺ

37

ایم،ۺدلج،ۺۺ۷۲۸،ص،۲،ۺاینغمل،ۺدلج،ۺ۵۶،ۺصۺ۲لیصفتۺےکۺےئلۺ،ۺادبلاعئ،ۺدلج،ۺۺ

۲۷۷،ۺص،ۺ۳،ۺش

38

۱۷۶،ص،۶ادبلاعئ،ۺدلج،ۺۺ

39

افیلۺایبۺدمحمۺدبعاہللۺنبۺادمحۺنبۺدمحمۺنبۺدقاہمۺفاوتملیفۺۺاینغملۺ،ۺ

ے

ۺپبارلپ اضۺ،عبطۺافؽۺ۶۴۰النبۺدقاہم،پ

ھۺۺ۱۴۰۸ھۺیلعۺرصتخمۺایبۺاقمسۺرمعۺنبۺنیسحۺنبۺدبعاہللۺادمحۺارخلیقۺ،ۃبتکمۺارلپ اضۺادحلی

۱۸۱،ۺص،ۺ۲،ۺادبلاعئ،ۺدلج،ۺۺ۴۲۳،ص،۵دلج،،

40

۱۸۴،ۺۺ۱۸۳،ۺۺص،ۺ۲ادبلاعئ،ۺدلج،ۺۺ

41

۲۰۱،ۺص،ۺ۵ر،ۺدلج،،ۺردااتخملۺ

42

۱۸۷،ص،ۺ۶،ۺادبلاعئ،ۺدلج،ۺ۱۹۶،ۺ۱۹۵،ص،۵ردااتخملر،دلج،ۺ

43

۴۰۲،ص،۵اینغمل،دلج،

44

ۺرپۺاکیفۺاکؾۺوہاۺےہۺاسۺوحاےلۺےسۺھچکۺبتکۺنجۺےسۺاافتسدہۺاحلصۺوہاۺۺ

ے

وموجدہۺدفرۺںیمۺزراع

ملسو هيلع هللا ىلص روسؽۺاہللۺ

ب یپ

ۺۺالککسۺ

رززۺۺیپۺ۔افۺسکبیکۺزریعۺوصنمہبۺدنبی،ۺدمحمۺاملسۺکلمۺ،ریہظۺاوسییسۺان

شلئ

ؾۺ۱۹۸۶،ۺرافڈنپلی،ۺۺ۱۱۱۴ۺربۺ

ذۺ،سٹسجۺیقتۺامثعینۺ،ہبتکمۺد ۺ۱۴اراولعلؾۺرکایچۺتیکلمۺزنیمۺافرۺاسۺیکۺدحتی

ے

ؾۺ۲۰۰۴،ۺابطع

ذاؾۺارقلاؿۺۺالوہرۺ

زیۺانمجنۺۺج

افؿۺۺالوہر،،ۺےکۺامڈ۳۶رمفہجۺاظنؾۺزدنیماریۺافرۺاالسؾۺ،دمحمۺاطنیس،ۺرمک

،ۺ۱۴ؽۺپ

ے

اع

ؾۺ۱۹۸۸،ۺاش

ے

زارع

ۺونابۺاپبادۺۺم

ؾ۲۰۰۷فاہۺاھچفینۺعلضۺرافڈنپلی،ۺۺیکۺرشیعۺتیثیح،ۺالعہمۺدمحمۺویفسۺربجلی،ۺاقدئۺامظعۺرٹسن

ۺ،ۺرعافؿۺبیبحۺ،ۺلغمۺدنہفاتسؿۺاکۺ

ے

رطہقیۺزراع

اؾۺ،ۺڈا وۺاچیۺومرۺڈنۺملسمۺدنہفاتسؿۺاکۺزریتع

ۺا

اتکبۺاالامثر،ۺونابۺدیسۺادمادۺ،اتکبۺاخہنۺالوہر،ۺتۺؿ

ۺ

ے

زہمجۺدمحمۺاہمشۺۺدنفی،ۺدارۺعبطماتکبۺاالفلج

ے

یۺنبۺدمحمۺایلبش،ۺی یتت

اۺ زھۺۺعبطۺدشہۺ،العہمۺاوبۺزرکپ

ؾ۱۹۶۷ۺاعمرػۺامظعۺڑ