SEKSUALNOŚĆ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH. AKTUALNE ZADANIA I WYZWANIA

SEKSUALNOŚĆ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

AKTUALNE ZADANIA I WYZWANIA

Bassam AouilInstytut Psychologii [email protected]

PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 5/2008PRZEGLĄD TERAPEUTYCZNY NR 5/2008

Wymiar niepełnosprawności w Polsce

Według różnych badań, liczba osób niepełnosprawnych w Polsce to około 6 milionów, czyli około 15% ludności ogółem. Praktycznie co ósmy Polak jest osobą niepełnosprawną.

Efektem braku tolerancji i wiedzy o osobach niepełnosprawnych jest ich izolacja i wyobcowanie,

a także wycofanie się z życia społecznego. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest zaniżona

samoocena, brak samoakceptacji i motywacji do działania, a przez to brak możliwości realizacji wytyczonych celów życiowych i ról społecznych przez niepełnosprawnych.


Niepełnosprawność – dwa modele

Niepełnosprawność rozpatruje się zwykle przy uwzględnieniu dwóch odmiennych podejść teoretycznych:

W medycznym modelu ujmowania niepełnosprawności podkreśla się rolę fizycznego uszkodzenia organizmu w wyniku chorób lub wypadków, które jest przyczyną trudności w funkcjonowaniu na wielu płaszczyznach życia.

W modelu społecznym, zwraca się uwagę na trudności w wypełnianiu podstawowych ról społecznych, charakterystycznych dla osób w określonym wieku. Według tego modelu niepełnosprawność jest traktowana jako upośledzenie, które wynika z utraty cenionych zdolności i umiejętności, utrudniając człowiekowi aktywne uczestnictwo w życiu społecznym w stopniu, który byłby dla niego dostępny, gdyby nie posiadał ograniczeń sprawności.


Społeczeństwo wobec osób niepełnosprawnych i ich potrzeb

Można wyróżnić dwa zasadnicze typy reakcji otoczenia wobec osoby niepełnosprawnej:

Troska - przyjęcie postawy odpowiedzialności za osobę niepełnosprawną, polegającą również na deklarowaniu gotowości do niesienia bezinteresownej pomocy i współczucia.

Odrzucenie – emocjonalne dystansowanie się w celu uniknięcia przykrych emocji, jak np.: wstyd, izolacja, lęk, obrzydzenie itp.

Można obserwować również zmienną reakcję: początkowo członkowie rodziny i znajomi okazują wiele troski oraz zainteresowania, lecz z czasem dochodzi do konfliktówi odrzucenia.W polskim społeczeństwie przeważają reakcje odrzucenia.


Niepełnosprawność

Trudności w funkcjonowaniu

osobistym, społecznym i zawodowym

Problemy w funkcjonowaniu

seksualnym

Zaburzenia zachowania

i funkcjonowania

Pogorszenie stanu zdrowia

psychicznego i fizycznego

Upośledzenie społeczne

Łańcuch wzajemnej zależności


Zdrowie seksualne Zdrowie to integracja biologicznych, emocjonalnych,

intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości (WHO).

Jeśli którykolwiek z tych elementów nie funkcjonuje prawidłowo, cierpią na tym także pozostałe. Brak zdrowia seksualnego może prowadzić do różnorodnych zaburzeń na wielu płaszczyznach życia: zaburzenia zdrowia psychicznego (psychosomatyczne, depresyjne,

nerwicowe, itp.), poczucie niskiej wartości, konflikty i napięcia w relacjach partnerskich, drażliwość w kontaktach międzyludzkich.


Zaburzenia seksualne a niepełnosprawność Czynniki organiczne, psychogenne i społeczno-kulturowe,

a w wielu przypadkach złożone ich zespoły stanowią podstawę

zaburzeń seksualnych osób niepełnosprawnych.

Do najczęściej spotykanych zalicza się: 1.Osobowość (cechy histeryczne, lękowe, zahamowanie, niska samoocena

itp.), 2.Negatywne i lękowe postawy (niskie poczucie własnej wartości, postawa

wobec siebie, własnej seksualności i seksu),3.Doświadczenia seksualne (negatywne lub brak),4.Charakter aktualnego związku (oczekiwania partnera i jego seksualne

cechy),5.Postawa wobec leczenia (negatywne doświadczenia z czasów rehabilitacji),

6.Postawy społeczne (odrzucenie, rygoryzm religijny lub wychowawczy).


Przyczyny problemów w funkcjonowaniu seksualnym powstałe w wyniku chorób i niepełnosprawności

Zaburzenia hormonalne - androgeny wpływają na ogólną aktywność seksualną,

Zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca) często wiążąca się z rozwojem zaburzeń seksualnych,

Choroby układu krążenia - są ważnym czynnikiem psychologicznym zaburzeń seksualnych,

Urazy lub zaburzenia rdzenia kręgowego - mogą być przyczyną impotencji, zaburzeń wytrysku, obniżenia libido, bolesnych wytrysków, orgazmów anestetycznych, dyspareunii,

Zaburzenia i choroby psychiczne - często powodują zaburzenia seksualne.


Najczęściej spotykane zaburzenia

Awersja seksualna Obniżenie siły potrzeby seksualnej Zaburzenie lubrykacji lub erekcji Dyspareunia Zaburzenia Libido Przedwczesny wytrysk Zaburzenie orgazmu Pochwica Deformacja anatomiczna narządów płciowych


Przykład 1

Wiek: 24, płeć: K

Od roku moje życie wywróciło się do góry nogami. Miałam stwierdzoną dwupoziomową dyskopatię i była konieczna operacja w wyniku czego pękł mi worek oponowy. Konsekwencją jest uszkodzenie nerwów, zaburzenia w zakresie czucia, oraz najbardziej dolegliwe i przykre nie trzymanie moczu i stolca. Po rocznej rehabilitacji chodzę sama, wolno, ale o własnych siłach.Wróciłam do domu po 4- miesięcznym pobycie w szpitalach. Początki miałam bardzo ciężkie. Nie byłam tą samą osobą, wszystkie rzeczy były dla mnie obce. Tak się składa, że przez chorobę rozpadło mi się także życie prywatne co odbiło się na poczuciu mojej wartości. Na myśl o tym, że mogłabym z kimś być, odczuwam strach przed odtrąceniem i nie zaakceptowaniem mojego ciała.


Przykład 2 - Dawid Posiadam orzeczenie o stopniu niepełnosprawności - jestem

chory psychiczne, ale mam też wady fizyczne.. to powoduje, że nie czuję się szczęśliwy… Nie akceptuję tego jak wyglądam, niby wiem, co zrobić, ale nie mam pieniędzy na zrobienie tego, bo operacja kosztuje jakieś 14000.. a mnie płacą 550 zł renty razem z dodatkiemAle wracając do seksu:Nie akceptuję siebie, swojego wyglądu, swoich wad a kontakt z drugim człowiekiem ograniczam, oczywiście również jeśli chodzi o seks - nie miewam zbliżeń..Czuję się cały czas napięty.. podobnie, jakbyście założyli nocnik na głowę i tak musieli chodzić - czy wtedy chciało by się wam uprawiać seks, czy byli byście akceptowani?Potrzebę seksualną zaspokajam poprzez masturbację..


Przykład 3

Seks niepełnosprawnych pozostaje w naszym kraju tematem tabu! Postronni widzą w nim coś niemal niezdrowego, pracownicy pomocy społecznej dopuszczają istnienie takiego "zjawiska", bo nie wypada inaczej... Uważa się że życie seksualne osób niepełnosprawnych wydaje się "nieestetyczne" i mniej istotne niż życie seksualne osób sprawnych.

Okazuje się, że społeczność "sprawnych inaczej" boryka się w życiu seksualnym z dokładnie tymi samymi problemami, co każda inna. A moja teza na ten temat jest banalna – „niepełnosprawni mogą normalnie kochać i się kochać '' także fizycznie''... Jestem osobą niepełnosprawną i nie widzę nic złego ani dziwnego w tym, że osoby niepełnosprawne uprawiają seks. Seks osób niepełnosprawnych może być tak samo piękny jak pełnosprawnych. PS. Proszę nie stosować sformułowania "pełnosprawni inaczej" ponieważ jest to obraźliwe.


Przykład 4

Jestem z mężczyzną na wózku (nienawidzę słów typu niepełnosprawny a tym bardziej kaleka) mieszkamy razem od 1,5 roku i planujemy ślub. Jestem sprawną i podobno atrakcyjną kobietą (nie mnie oceniać). Opinia znajomych: na początku wszyscy prowadzili politykę przeciwko temu związkowi mówiąc, że zmarnuję sobie życie, będę prywatną służącą, poświęcam się w imię Bóg wie czego itp. Dopiero niedawno dali sobie spokój, bo widzą jacy jesteśmy szczęśliwi. Mój mężczyzna każdego dnia mi imponuje. Jest moim prawdziwym przyjacielem a po za tym jest niesamowicie przystojnym facetem. A seks? nie owijajmy w bawełnę, bo na ogół wszyscy się domyślają, że nie jest tak jak zwykle. Posiadam własny zestawik gadżetów i obojgu daje nam to olbrzymią satysfakcję i nie było sekundy, żebym pomyślała o innym mężczyźnie u mojego boku, a tym bardziej o tym, by inny facet mnie dotykał... ja po prostu kocham.


Ostatni przykład…

Sam jestem inwalidą na wózku, ale już wołałbym być sam niż mięć dziewczynę kalekę na wózku. Takie jest moje zdanie i chyba będę sam. A to że dziewczyny tak się litują nad kalekami i się dla nich poświęcają jest rzadkością, i bardzo dobrze no, bo czy sprawia wam przyjemność jak zdrowa dziewczyna pełna energii wykańcza się przy was? Ja jako osoba na wózku inwalidzkim nie dopuściłbym do tego żeby taka dziewczynę unieszczęśliwiać.

Nie jestem egoistą wolę być sam. A te ściemy o tym, że facet sparaliżowany od pasa w dół jest dobry w łóżku to ściema. Same lizanie cipki dziewczynie nie wystarcza. Dziewczyny facetów sparaliżowanych mają zawsze jakiegoś zdrowego byczka na boku a z kaleką zostają z litości. Moje zdanie jest takie, że nie ma nic gorszego jak litość.


Zadania i wyzwania rehabilitacji seksualnej osób niepełnosprawnych

Rehabilitacja seksualna osób niepełnosprawnych jest jednym z

nowoczesnych kierunków współczesnej rehabilitacji.

Tworzenie skutecznych mechanizmów i programów

wspierających realizację potrzeb seksualnych osób

niepełnosprawnych wymaga nie tylko znajomości czynników

utrudniających samorealizację w sferze seksualnej ale również

odpowiedniego podejścia w tym:

wczesnej, indywidualnej, kompleksowej i rozwojowej diagnozy w zakresie zdrowia i funkcjonowania seksualnego.


Rehabilitacja seksualna - w jakim celu?

Eliminowanie lub minimalizowanie zaburzeń seksualnych.

Poprawa jakości aktywności seksualnej.

Poprawa relacji komunikacyjnych i partnerskich.

Wzbogacenie wiedzy i świadomości seksualnej (eliminowanie mitów

i stereotypów rządzących życiem seksualnym).

Wypracowanie adekwatnego modelu funkcjonowania w zakresie

zachowań seksualnych.

Poprawa jakości życia osoby niepełnosprawnej.


Rehabilitacja seksualna w obszarze psychoseksuologii klinicznej

W celu osiągnięcia optymalnego poziomu zdrowia, w tym zdrowia seksualnego osób niepełnosprawnych, obok adekwatnej i kompleksowej rehabilitacji medycznej niezbędna jest pomoc psychologiczna dla minimalizowania lub wyeliminowania problemów i zaburzeń seksualnych osób niepełnosprawnych.

Obszary działań psychologicznych: Obniżenie nastroju, depresja i apatia, Niska samoakceptacja, niska samoocena i lęk przed oceną, Niskie poczucie atrakcyjności, Nieadekwatny obraz Ja psychicznego i fizycznego, Bariery w nawiązywaniu kontaktów i założeniu związków.


Kierunki pomocy psychoseksualnej

Wsparcie psychospołeczne:

wsparcie instrumentalne – udzielanie bezpośredniej pomocy w w celu ograniczenia stresu i filtrowania negatywnych emocji,

wsparcie informacyjne - udzielanie informacji, rad lub informacji zwrotnych o postępowaniu. Informacje mogą pomóc ludziom w łatwiejszym rozpoznawaniu własnych problemów i poradzeniu sobie z nimi,

wsparcie emocjonalne w celu podwyższenia poziomu samooceny i samoakceptacji oraz integracji.


Kierunki pomocy psychoseksualnej

Poradnictwo i psychoterapia: rekonstruowanie struktury potrzeb w wyniku

niepełnosprawności, zmiana lub modyfikacja przekonań, w tym

również partnera/ki dotyczących seksualności, zmiana lub modyfikacja zachowania, w tym

zmiany nawyków i obyczajów zachowań seksualnych.


Seks niepełnosprawnych

Seksualność ludzka jest fenomenem ogromnie zróżnicowanym. Ujawnia się w wielu poziomach funkcjonowania: fizyczno-chemicznym, biologicznym, psychologicznym, społecznym i duchowym. Podlega rozwojowi, z wiekiem zmienia formy i funkcje. W dużym stopniu jest zależna od potrzeb własnych i relacji z partnerem lub partnerką.

Każdy ma swoje potrzeby.... normalne. może ruchowo czy intelektualnie są upośledzeni, ale to nie wyklucza sprawności seksualnej...

„W seksie nie ma pełnosprawności, są tylko zaburzenia seksualne”



Sexuality and disability.Current tasks and challenges.

Bassam Aouil [email protected]

The Department of Clinical Psychology Kazimierz Wielki University - Bydgoszcz

Documents

SEKSUALNOŚĆ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH. AKTUALNE ZADANIA I WYZWANIA