1

SEL KONTROLU

TERASLAR

HÜSEYİN E. ÇELİKİÜ ORMAN FAKÜLTESİ

ÇEM SEL KONTROLU SEMİNERİ15-17 ŞUBAT 2012

AFYONKARAHİSAR

HÜSEYİN E. ÇELİK 15-17 ŞUBAT 2012 AFYONKARAHİSAR

Niye 10 yıl tekerrür aralıklı yağış?1. Büyük tekerrür aralığı alınırsa teras kesiti

büyür, tahrip edilen arazi miktarı artar2. Büyük tekerrür aralığı alınırsa kesit

büyüdüğü için maliyet artar3. Mühendislik hesaplarında belli bir risk alınır,

10 yıl içinde büyük bir yağış gelirse bozulan kısmın onarımıyla birlikte toplamda maliyeti daha az olur

4. 10 yıl içinde fidanlar bağımsızlığını kazanır

Teras enkesitlerinin belirlenmesi

Eğimsiz teraslar:

10 yıl tekerrür aralıklı 1 saat süreli MMY

S=d.L=2*1=2m²

Qmaks=S.I=2*0,02=0,04m³

A.d=Qmaks =0,04m³

A.1=Qmaks =0,04m³

A=0,04 m²

Yağış 20 mm, hepsi ya geçiyor

HİDROLOJİ 4H. E. ÇELİK

HİDROLOJİ 5H. E. ÇELİK

1:1(%100) %20

tatonmanh=?h=20

a=50 cm

S=ah/2S=0,20*0,50/2S=0,05 m²

S=0,18*0,45/2S=0,040 m²

a=45 cm

1:11:1,5

Yamaç eğimi

Düşey teras aralıklarının belirlenmesi

PH ).10260(³ Saccardy 10>P<25

PH .64²

PH .64² P>25

Yatay aralık L= P/H

AGM 263 sayılı tebliğ1994

(1979)

Eğimsiz terasların araziye uygulanması

Su terazili pergel

Hortum terazi

Teras enkesitlerinin belirlenmesiEğimli teraslar:10 yıl tekerrür aralıklı 1 dk süreli MMY3 mm/dS=d.LQmaks=S.IQt=F.vS=2.200=400 m²Qm=400*0,003/60Qm=0,02 m³/sn

Qt=Fv F=0,02/0,7=0,3 m²

Teras enkesitlerinin belirlenmesi Eğimli teraslar:

10 yıl tekerrür aralıklı 1 dakika süreli MMY 3 mm/d

S=d.L=2*100=200m²

Qmaks=S.I=200*0,003/60=0,01m³/sn

0,01 m³/sn=Qs =F.v= F*1m/sn

F=0,01m²

S=(0,4*0,15)/2S=0,03 m²

Fidan türü Dikim aralık mesafe (m)

Fidan sayısı Ad/ha

Karaçam, sarıçam 2,50*1,25 3200Kızılçam, halep, sedir 3,00*1,50 2220Sahil çamı, radiata çamı 4,00*2,00 1250Duglas 3,00*3,00 1110Ladin, göknar 2,00*2,00

2,50*1,25 3200Kayın 2,00*1,00 5000Meşe 1,60*1,60

2,00*1,253900 4000

Dy 3,00*2,50 1330

(AGM 1979)

H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU 16

6,3CIAQ

C=yüzeysel akış oranı,

I=yağış şiddeti (mm/sa),

A= havzanın alanı (km²)Formülde I, 10,25,50 veya 100 yıl tekerrür aralığına göre hesaplanır. Bu amaçla hazırlanmış abaklar ve bilgisayar programları vardır.

Rasyonel Formül

H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU 17

Mecra yüksekliği ve uzunluğu yardımıyla toplanma süresi bulunur. tekerrür aralığına göre yağış miktarı meteoroloji istasyonundan alınarak abakta işaretlenir, toplanma süresi ile birleştirilerek yağış süresi bulunur. Bu süreli yağış meteoroloji istasyonundan alınır.

H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU 18

Rasyonel formül 5 km²’den küçük havzalarda, ancak DSİ 1 km²’den büyük havzalarda kullanmıyor

Formülün kabulleri:•havzanın her yerine aynı miktarda yağmur yağmıştır•toplanma süresine eşit sürede üniform yağmıştır. •ayrıca geçirimsiz yüzeylerde 1’e sık bitkilerle kaplı alanlarda sıfıra yaklaşan C katsayısı da özneldir.

H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU 19

Ülkemizde sel derelerinin kontrolunda yukarı havzada orman bakanlığı ağaçlandırma ve erozyon kontrol genel müdürlüğü (AGM) ile devlet su işleri genel müdürlüğü (DSİ) işbirliği halindedir.

Yamaç ıslahı (teknik kültürel önlemler) AGM tarafından gerçekleştirilmektedir.

Mecra ıslahı (teknik önlemler) DSİ tarafından yürütülmektedir.

H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU 20

Akımın geçeceği kesit genellikle yamuktur. Hidrolik bakımdan R=F/U = h/2 olan yamuk kesitler optimumdur. Yan yüz eğimleri en çok 1:1’dir.

F

Y.S.D

A B

C D

F= Su ile kaplı alan (m²)

U= Islak çevre (AC+CD+DB) (m)

R=Hidrolik yarıçap (F/U) (m)

1

1

Teras enkesitlerinin belirlenmesiEğimsiz teraslar:10 yıl tekerrür aralıklı 1 saat süreli MMYS=d.LQmaks=S.IF.d=Qmaks

S=2.1=2 m²

Qmaks=2.0,020=0,04 m³

F.1=0,04

F=0,04 m²