INTERNACIONALNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

FAKULTET HUMANISTIČKIH NAUKA

SMER ZA VASPITAČE

(Seminarski rad)

Mentor: Studenti:

Prof. dr Dragan Škrobalj Lejla Uglajnin

Raza Ibrahimović

NOVI PAZAR

2010.

1

SADRŽAJ:

Uvod................................................................................................................................................1

Zagadjivanje....................................................................................................................................2

Zagadjivanje vazduha.....................................................................................................................3

Zagadjivanje vode ..........................................................................................................................8

Zaštita životne sredine...................................................................................................................10

Prisutnost i mogućnosti korisne upotrebe otpadnog materijala.....................................................11

Zaključak.......................................................................................................................................14

Literatura........................................................................................................................................15

2

UVOD:

Prirodna dešavanja u odnosima činilaca životne sredine (voda, vazduh, sunčeva svetlost i dr.) u

dužem vremenskom periodu ostavljaju vidnog traga na samu životnu sredinu. Ona se

manifestuju promenama u klimatskim karakteristikama, promenama konfiguracije i strukture tla,

vodenim tokovima i vodenim površinama, izmenama u karakteristikama i sastavu biljnog

životinjskog sveta i dr. Međutim u kraćem vremenskom intervalu (veku čoveka) one su doskora

bile neznatno vidljive. Danas čovek i u intervalu od samo desetak godina uočava vidne, čak i

drastične klimatske promene, izmene režima vode, čistoće vazduha, demografske promene...

Ono što skreće pažnju na promene u uslovima životne sredine jesu direktne ili indirektne,

posledice ljudskih aktivnosti u prirodi. Uglavnom kao posledica prilagođavanja prirode oko sebe

sopstvenim potrebama koje ne retko gube obeležje zadovoljavanja potreba ljudske prirode.

Podspešivanju ovog prilagođavanja pogodovala je snažna industrijalizacija krajem prošlog i

tokom ovog veka, kao i tehnološka i naučna revolucija koje su u toku. One su mogućnost čoveka

kod intervencija u prirodi podigle na zastrašujući nivo. Putevi ugrožavanja su višestruki. Moguća

podela je na direktne i indirektne. Direktno, bacanjem štetnih materija i otpadaka u neki od

faktora životne sredine (vazduh, voda u i na zemlju i dr.) ili indirektno kada štetne materije, zbog

kruženja vode u prirodi, kretanje materije i dr. prelazi iz jednog stanja u drugi ili jednog faktora u

drugi.

Ovakav oblik ugrožavanja životne sredine čovjeka i ako u svojoj početnoj fazi (oslobađanja,

izbacivanja, odlaganja) predstavlja svestan čin, zbog ne uočavanja posledica do kojih dolazi, u

drugoj fazi (kruženje materije, neuništivosti materije i dr.) gdje se štetnost ovakvog odnosa vraća

i samom čoveku, ubrajamo u kategoriju nedovoljno sesnih, odnosno nesvesnih radnji.

U ovom radu istaći značaj očuvanja svih delova zemlje podjednako.

3

Zagađivanje

Do zagađivanja dolazi kada se štetne materije oslobode u okolinu u tolikim količinama da

ugrožavaju ljude, životinje, biljke i njihova staništa. Kontrola zagađivanja je najveći problem s

kojim je suočen savremeni svet. Ogromna područja mogu za kratko vreme postati nepodesna za

život, a mnoge biljke i životinje mogu zauvek iščeznuti. Javno mnenje danas vrši pritisak na

vlade i industriju da se bore protiv zagađivanja.

Dimovi i izduvni gasovi

Izduvne cevi automobila i fabrike ispuštaju produkte sagorevanja- otpadne gasove u vazduh.

Neki od ovih gasova se mešaju sa oblacima proizvodeći kisele kiše koje ubijaju biljke. Ugljen-

dioksid zadržava toplotu koju bi zemlje vratila u vasionu i može dovesti do globalnog

otopljavanja. Za druge gasove, jedinjenja ugljenika sa halogenim elementima, nazvana CFC

smatra se da oštećuju ozonski omotač - gasnu barijeru koja zaustavlja štetno zračenje sunca.

Buka takođe može biti oblik zagađivanja, jer saobraćajna i avionska buka narušavaju kvalitet

života.

Gomilanje smeća

Smeće sa proizvodi u ogromnim količinama i na svetu ima sve manje mesta za njegovo

odlaganje. Reciklaža (prerada i ponovno korišćenje) stakla, papira i drugih odpadaka smanjuje

potrebu za njihovim gomilanjem. Radioaktivni otpaci proizvedeni u nuklearnim elektranama

ostaju opasni hiljadama godina.

Mrtve reke

Industrijski otpad izbačen u reke može uništiti celokupan njihov svet. Veštačka đubriva izazivaju

prekomeran rast algi koje troše kiseonik iz vode, ubijajući tako ribe i vodene biljke.

Međunarodnim dogovorima zacrtano je da sve zemlje treba da prestanu odlaganje otpadaka u

more i smanje zagađivanje reka i jezera.

4

Zagadjivanje vazduha

U urbanim i područjima sa koncentrisanom industrijom vazduh obiluje ugljen-dioksidom,

metanom, sumpor-dioksidom, atmosferskim oksidantima (azotnim oksidima, ozonom,

sekundarnim fotooksidantima), hlor-fluor ugljovodonicima (freonima), hidrogenskim halidima

(jedinjenjima vodonika i halogenih elemenata), kao i većom količinom čestica prašine, pepela,

čađi, bakterija i spora. Poznato nam je da biljke troše ugljen-dioksid, a proizvode nama i drugim

bićima, neophodan kiseonik. Povećanje koncentracije ugljen-dioksida i u savremenim uslovima

sve izraženijeg uništavanja šuma, kako tropskih, večnozelenih, tako i listopadnih šuma umerene

zone, dovodi do pojave efekta staklene bašte koji može da dovede do globalnog efekta

zagrevanja Planete. Smatra se da bi povećanje temperature za svega nekoliko stepeni uticalo na

globalne promene klime i sadašnji raspored toplih i hladnih, odnosno, vlažnih i suvih zona, s

obzirom da bi, otapanjem leda na planinama i polovima, došlo do podizanja nivoa mora i okeana

te plavljenja priobalnih zona kontinenata. Nasuprot ovome, postoji i mišljenje da velike količine

različitih čestica u vazduhu, a posebno «oblaci» sumpornih aerosola, koji stižu do stratosfere i

zadržavaju se veoma dugo iznad oblasti gde se dešavaju snažne vulkanske erupcije, mogu da

dovedu do smanjenja temperature na zemlji. Naime, umesto pojačavanja efekta staklene bašte i

porasta temperature na Zemlji, velika količina različitih čestica i molekula emitovanih gasova,

mogla bi onemogućiti prolaz sunčevog dugotalasnog zračenja i istovremeno uticati na efikasnije

reflektovanje kratkotalasnog zračenja (svetlosti), što bi umanjilo dotok sunčeve enrgije i uticalo

na snižavanje temperature na Zemlji, odnosno opšte zahlađenje u atmosferi. Različite gasovite

(oksidi ugljenika, sumpora, azota) i čvrste supstance u vazduhu se mešaju i pokreću vazdušnim

strujama i slepljuju molekulima vode, naročito tokom perioda povećane vlažnosti vazduha, pre

svega zimi, zbog čega se stvaraju neprozirne magle, poznate pod nazivom smog. Ove izmaglice

pomešane sa dimom iz fabričkih postrojenja i individualnih ložišta, upravo su bile veoma

karakteristične za velike industrijske gradove u Engleskoj, odakle i potiče naziv smog kao

složenica engleskih reči "smoke"- dim i "Fog"- magla. Dugo godina se posebno London,

naročito posle zime, odlikovao izuzetno gustim smogom, koji je štetno delovao na živi svet

uopšte, a naročito na zdravlje ljudi. Smog je, obično, najintenzivnije izražen u ranim jutarnjim

satima, dok tokom dana, pod dejstvom sunčevog zračenja, nestaje.

5

Primer Londona- tragičan simbol zagađenja vazduha.

London je 1952. godine pogodila velika ekološka nesreća po kojoj je ova engleska prestonica

postala tragičan simbol katastrofalnih posledica zagađenja vazduha. Zbog visokog vazdušnog

pritiska koji je trajao četiri, pet dana, nije bilo strujanja vazduha, a zagađivači su se u opasnim

koncentracijama svakodnevno gomilali. Tako se u vazduhu iznad grada formirala smrtonosna

izmaglica, natopljena sumpornom kiselinom i drugim štetnim agensima. Smatra se da su

stvaranju smrtonosne izmaglice, poznate u to vreme kao londonska magla, u najvećoj meri

doprinela domaćinstva koja su koristila ugalj za zagrevanje, čiji su se štetni sastojci u gasovima

iz dimnjaka, u prvom redu sumpordioksid, izmešali sa vlažnom londonskom maglom. Tako je

samo u toku jedne nedelje bilo tri hiljade smrtnih slučajeva više od uobičajenog broja, a još 1200

ili 1500 ljudi je umrlo u toku nekoliko narednih nedelja posle ovog slučaja. Tokom tih fatalnih

četiri-pet dana, u vreme visokog pritiska, u bolnicu je primljeno 40% više ljudi nego obično.

Izdaci zdravstva su se udvostručili. Istraživači su kasnije potvrdili da je u Londonu 1952. godine

nesreću izazvala snažna sinergetska (udruženo delovanje sa većim efektom) kombinacija

vodenih isparenja, ugljen-monoksida i katrana- nastalih sagorevanjem uglja (koji sadrži sumpor)

u domaćim ognjištima. Slična nesreća se u Londonu ponovila 1956. godine. Ovog puta bilo je

1000 smrtnih slučajeva, mada je stanje koje ih je izazvalo trajalo samo 18 sati.

Kisele kiše

Padavine (vodeni talozi, kiše) često su blago kisele reakcije zbog prisustva ugljene kiseline u

njima zahvaljujući prisustvu ugljen-dioksida u atmosferi. Međutim, kao rezultat antropogenih

aktivnosti u vazduhu se nalaze gasovita jedinjenja- oksidi sumpora i azota, koji se rastvaraju u

vodi stvarajući odgovarajuće kiseline (pre svega sumporasu i azotastu). Padavine u urbanim i

industrijskim zonama, koje obiluju ovim kiselinama, označene su kao kisele kiše. Pored kiselih

kiša u oblastima sa velikim atmosferskim zagađenjem česte su i kisele magle ili izmaglice. Kiseli

vodeni talozi su veoma opasni za živi svet, naročito biljke, lišajeve, organizme na kopnu, ali i za

one u vodi (ribe). Pod dejstvom kiselih kiša propada šumska vegetacija, uništavaju se

poljoprivredne površine i dolazi do pomora riba u jezerima. Pored toga, kisele padavine deluju i

na sve predmete na zemlji. One izazivaju narušavanje i koroziju spomenika, fasada zgrada,

ukrasnih premeta od kamena, metala i drugih materijala. Uništavanje kamenih spomenika,

6

skulptura i ukrasa, naročito u gradskim područjima, označeno je kao kamena erozija. Izuzetno

negativno dejstvo kiselih vodenih taloga je izraženo u sinergističkom dejstvu sa drugima

atmosferskim zagađujućim materijama ( na primer ozonom u troposferi) kao i u oblastima gde je

kisela, silikatna matična podloga zemljišta. Zbog toga su velika oštećenja od kiselih kiša prisutna

u centralnoj Evropi, naročito u Nemačkoj, kao i u Velikoj Britaniji. Na području Balkanskog

poluostrva i čitave jugoistočne Evrope, gde je krečnjačka matična podlloga, štetno dejstvo kiselih

kiša je slabije izraženo, jer se u prisustvu karbonata održava povoljna reakcija (Ph) zemljišta i

vode.

Ozonske rupe

Ozon prirodno nastaje u gornjim slojevima atmosfere (u stratosferi na oko 15-40 km udaljenosti

od površine Zemlje) pod dejstvom sunčevog ultraljubičastog zračenja (kao i električnim

pražnjenjem). Na taj način se formira ozonski sloj ili ozonski omotač koji štiti biosferu

omogućavajući opstanak živih bića na površini Zemlje. Ozonski sloj nastaje, i razgrađuje se, pod

dejstvom ultravioletnog (UV) zračenja, s obzirom na reverzibilne (povratne) reakcije spajanja i

razgradnje molekulskog i atomaskog kiseonika. Ovaj ciklus, koji apsorbuje veliku količinu

biološki fotodestruktivnog (razarajuća snaga svetlosnog zračenja) i mutagenog (degenerativne

promene na genima) zračenja, može biti narušen masovnom upotrebom hlor-fluor ugljovodonika

koji razaraju slojeve ozona. Ova relativno inertna, nezapaljiva, netoksična jedinjenja su u

komercijalnoj upotrebi poznata kao freoni. Freoni se koriste kao dodatak aerosolima da bi se

lakše raspršivali, kao rashlađivači u rashladnim uređajima, za čišćenje električnih postrojenja,

sterilizaciju medicinskih instrumenata, u proizvodnji plastičnih pena, itd. Kada se oslobode u

atmosferu, lako stižu do stratosfere, gde ih ultraljubičasti zraci Sunca razgrađuju otpuštajući

veoma aktivni atomski hlor koji ne može da opstane sam, već «napada» ozon oduzimajući mu

jedan atom kiseonika. Na taj način se delimično razgrađuje ozonski omotač, tačnije istanjuju se

njegovi slojevi. Oštećenja ozonskog omotača se nepravilno označavaju kao "rupe", jer kada bi

rupe zaista postojale, živi svet u biosferi bio bi uništen. Najveća oštećenja ozonskog sloja

otkrivena su 1986. godine iznad Južnog pola, iznad Antarktika, koja su se 1989. godine proširila

na oblasti južne Australije. Od tada do danas postoje dokazi o smanjenju prostora sa oštećenjima

ozonskog omotača, što je rezultat i veoma stroge kontrole i ograničene upotrebe freona.

7

Globalno otopljavanje

Norveški istraživač Berge Ousland, koji je potpuno sam, na skijama, prešao 2100 km od

severnog vrha Rusije do Severnog pola i Kanade, izjavio je da su se ledene ploče koje prekrivaju

arktička mora primetno istanjile u poslednjih sedam godina. On je uveren da ovaj, i drugi dokazi

koje je prikupio snažno ukazuju na efekte globalnog otopljavanja. Merenja debljine leda

obavljena su kao deo studije Norveškog polarnog instituta, a slična istraživanja su rađena i 1994.

godine. Ousland je izjavio da je na pojedinim mestima na 87 stepeni severne geografske širine

led bio tanji za ceo jedan metar. Ranija proučavanja su pokazala da se arktički led u poslednjih

trideset godina smanjio od 1.8 do 3.1 metara.

Vremenske prilike, temperatura, vetar i zagađenje!

Dok se sunce penje horizontalno ujutru, temperatura vazduha je najveća pri zemlji i polako

opada sa udaljavanjem od površine zemljišta. Na svakih 100 metara visine, temperatura opada za

1-3°C. Kako Sunce počinje da se spušta, zemlja se zagreva i zagreva vazduh neposredno iznad

površine. Dok se zagreva, površinski vazduh se razređuje i počinje da se diže. Normalno,

vazdušna masa se hladi prilikom podizanja, ali brzina hlađenja obično ne dozvoljava da se

temperatura (ili tačnije gustina) vazdušne mase koja se diže izjednači sa okolnim vazduhom

svaki put kada se dostigne nova visina. Vazdušna masa može da nastavi da se diže još 11-16 km

do kraja troposfere pre nego što se njena gustina izjednači sa okolnim vazduhom. Ovaj fenomen,

koji vertikalno odnosi prljavi vazduh sa površine zemlje, biva blokiran kad god dođe do toplotne

inverzije. Temperaturna ili toplotna inverzija je stanje kada se temperatura povećava sa

povećanjem visine u sloju nekog dela troposfere. Drugim rečima, sloj toplog vazduha leži na

sloju hladnog vazduha. To znači da površinski zagrejan vazduh prolazi kroz donje slojeve samo

dok ne stigne do sloja inverzije. Tu vazduh koj ise diže nije topliji (manje gust) od vazduha iznad

i oko njega i on prestaje da se diže. Kretanje vazduha je zaustavljeno, vazduh je zapravo

zarobljen zajedno sa zagađivačima koje nosi i to traje sve dok traje i inverzija. Meteorolozi kažu

da do toplotne inverzije dolazi na nekoliko načina. Usled zračenja ili površinske inverzije,

površina se noću hladi toplotnim zračenjem i hladi vazduh iznad površine, ali ne i udaljenije

slojeve vazduha; ovo dovodi do inverzije. Ovo je uobičajena pojava u toku noći koja nestaje

pojavom Sunca. Ali ako se površinski sloj previše ohladi zbog oblaka, Sunce ne može da

8

zaustavi inverziju i ona se nastavlja. Temperatura utiče na formiranje, delovanje i interakciju

zagađivača na nekoliko načina. Deo uticaja temperature na zagađenje povezan je sa činjenicom

da se brzine hemijskih reakcija povećavaju sa porastom temperature.

Isto tako, što je vazduh topliji, veća je i količina vode koju vazduh sadrži. Mnogi zagađivači se

rastvaraju u vodi i stvaraju kiseline. Ovo se bar delimično ublažava (kao i zagađenje vazduha)

kondenzacijom pare u atmosferi i njenim vraćanjem na zemlju u obliku kiše, susnežice ili snega

pri čemu se atmosfera čisti. Temperatura je važna i zbog svog delovanja na vetar. Vetar čisti

atmosferu razređivanjem i rasturanjem zagađujućih materija. Ovo može da bude blagodat za

stanovnike gradova u kojima se stavaraju zagađivači, ali i problem za ljude koji žive u malim

mestima i gradovima niz pravac vetra.

9

Zagadjivanje vode

Voda je životna sredina u kojoj je nastao život i bez čiste i zdrave vode nema života. Većina

reka, naročito u razvijenim zemljama sveta, postale su kanali otpadnih voda. Industrijske i

komunalne otpadne vode prevazišle su kapacitete vodenih tokova, pa voda nije u stanju da te

otpadne materije razgradi. Velike reke u Evropi nose tone štetnih supstanci (npr. soli teških

matala: žive, olova, kadmijuma, te celuloznu pulpu, ulja, deterdžente i dr.), pa se ne mogu

koristiti za piće i rekreaciju. Nečistoće u vodi se razgrađuju pomoću razgrađivača. Međutim, ako

su ti procesi neprirodni i voda opterećena velikim količinama štetnih supstanci,potreban je dovod

rastvorenog kiseonika radi povećanih oksidacionih procesa. Zbog toga se smanjuje količina

kiseonika potrebnog živim bićima (biljke, ribe i dr.). U krajnjem slučaju, nedostatak kiseonika

dovodi do uginuća živih bića u vodi i takva voda postaje mrtva. U takvoj vodi mogu živeti samo

anaerobne bakterije, koje mogu živeti bez kiseonika. Prema procenama, u mora i okeane

godišnje se ispusti oko 6 miliona tonanafte i njenih derivata, 200.000 tona olovnih spojeva, 5.000

tona žive i ogromne količine pesticida. Osim toga, znatne količine nafte i njenih derivata

dospevaju u mora i okeane kao posledica udesa tankera i kvarova na naftnim platformama. Voda

je nezamenljiva u velikom broju tehnoloških postupaka. Poznati su podaci o potrošnji tehnološke

vode po jedinici proizvoda u nekim granama industrije. Ako se u vodene tokove ispuštaju fosfati

i nitrati iz veštačkih đubriva, deterdženti iz domaćinstava i hemijske industrije te filtrat iz

deponija otpada, tada te materije potpomažu rast vodenih algi, koje imaju izraženu potrebu za

kiseonikom. Time se voda još više osiromašuje sa kiseonikom. Uginućem i truljenjem tih algi

troše se i poslednje zalihe kiseonika u vodi, što dovodi do gašenja života.

Potrošnja vode po stanovniku zavisi od nivoa standarda u određenoj državi i kreće se od 10 do

1.500 l/stanovniku na dan, a u izrazito razvijenim državama i više.Pesticidi, čija proizvodnja u

svetu iznosi oko 25.000 tona godišnje, i soli teških metala ušli su u sve lance ishrane. Dokazano

je da se koncentracija otrova povećava kroz karike lanaca ishrane, a kako se čoveknalazi na kraju

tih lanaca, pripast će mu najviše tih otrova. Danas su posebno zagađena i ugrožena priobalna

mora u Evropi (Sredozemno, Jadransko i Baltičko) koja čine male zatvorene ekosisteme. Reke

koje dotiču u ta mora donose tone otpadnih supstanci, pesticida, soli teških metala, deterdženata i

10

dr. Reka Po u Italiji donosi tone otpada, pesticida i veštačkih đubriva, što dovodi do "cvetanja

vode" u delu Jadranskog mora. Zbog nedostatka kiseonika dolazi do uginuća algi, što uslovljava

stvaranje sluzi na površini vode i uginuća živog sveta ispod površine vode. Osim navedenih, ima

čitav niz zagađivača koji su naizgled zanemarljivi, ali su u stvarnosti vrlo opasni. Tipičan primer

takvog zagađivača je ispuštanje ulja iz motornih vozila. Koliko je ozbiljno zagađenje ove vrste

dovoljno govori podatak da je 1 l potrošenog ulja u stanju da zagadi oko 1 milion litara vode.

Prema procenama na planeti Zemlji ima 1,4 milijardi km3 vode. Od toga je 97,2 % u okeanima i

morima, 2 % u polarnom ledu, dok samo 0,8 % otpada na slatku vodu u podzemnim

vodotokovima, rekama i jezerima . S povećanjem standarda ljudi, urbanizacijom i s razvojem

industrijske proizvodnje, potrošnja vode stalno raste. Paralelno sa porastom potrošnje vode,

povećava se i količina proizvedenih otpadnih voda.

Za funkcionisanje živog sveta neophodna je voda. Bez nje ne bi bilo života. Voda je najčistija

supstanca u prirodi. Ona je univerzalni rastvarač i u vodi se rastvaraju mnoge supstance: gasovi,

čestice čvrstih materija, neorganska i organska jedinjenja. Voda je kosmički fenomen,

jedinstvena pojava i koliko znamo prisutna je samo na Zemlji. To je bistra providna tečnost i u

prirodi je pronalazimo u tri agregatna stanja (tečno, čvrsto i gasovito).

Voda je osnovni životni medij bez koga život u obliku kakav danas poznajemo ne bi

postojao. Voda predstavlja skup ovih molekula izmedu dva atoma vodonika i jednog molekuka,

medusobno povezanih hemijskim vezama.

Značaj vode ogleda se:

- izvor hrane i nepohodnih minerala,

- bitan klimatski faktor,

- životna sredina za mnoge žive organizme,

- mjesto za rekreaciju,

- opšte-ruštveno bogatstvo.

Iz svih ovih činjenica možemo zaključiti da iz vode proizilazi celokupna ljudska aktivnost

koja je vezana za iskorišćavanje vodenih ekosistema. Bržim razvojem industrije, urbanizacijom

te porastom društvenog standarda naglo rastu potrebe za sve većim količinama čiste vode.

11

Zaštita životne sredine

Zaštita prirode je očuvanje i pažljivo korišćenje prirodnih rerursa Zemlje, kao što su životinje,

biljke i fosilna goriva.

Zaštitari pokušavaju da nađu ravnotežu izmedju potreba čovečanstva i brige o okolini. Danas na

planeti živi preko 6 milijardi ljudi i svima je potrebna zemlja na kojoj će živeti, hrana koju će

jesti i gorivo za proizvodnju energije. Bez odgovarajuće brige staništa mogu biti uništena, resursi

iskorišćeni, a Zemlja oštećena.

Globalna svest

Neki problemi zaštite su lokalni, kao što je obaranje starog stabla hrasta radi probijanja trase za

novi put. Drugi kao što je reciklaža, štednja energije i spasavanje životinjskih vrsta od

isčezavanja, briga su čitavog sveta. Godine 1992. sastali su se vodeći stručnjaci sveta u Brazilu

da sačine prvi globalni akcioni plan za spasavanje planete. Jedan od predstavljenih planova, koji

treba da podstakne ljude da prestanu uništavati staništa, sečom drveća i isušivanjem močvara-je

ideja "dugovanja za prirodom". To znači da se siromašnijim zemljma otpisuju neki od njihovih

međunarodnih dugova, a one u zamenu za to izdvajaju područja za zaštitu.

Suočavanje s iščezavanjem

Čak 100 retkih biljaka i životinja nestaje s lica zemlje svaki dan - mnogo više no što je izumrlo

dinosaurusa pre 65 miliona godina. Tigar, nosorog, azijski snežni leopard, pa čak i neke vrste

insekata, u opasnosti su da zauvek nestanu. Poslednjih nekoliko stotina planinskih gorila žive uz

granicu Ruande, Ugande i Zaira, u Africi. Njihov dom, tropske vlažne šume uništavani su radi

dobijanja drveta i poljoprivrednog zemljišta, a gorile su lovili gladni meštani.

Prirodne rezerve

Najbolji način da se zaštite divlje biljke i životinje je očuvanje celog staništa u okviru

nacionalnog parka. Zoološki vrtovi takođe mogu pomoći razmnožavanju retkih životinja, kao što

je džinovski panda

12

Prisutnost i mogućnosti korisne upotrebe otpadnog materijala

Problem današnjice pored sve veće zagađenosti vazduha, vode i zemljišta je ogroman porast

količine otpadnog materijala. Supstance koje su delimično ili potpuno neupotrebljive - otpad,

nastaju u svakom području ljudske delatnosti. Sa sve većim brojem stanovnika, porastom

industrijske proizvodnje i potrošnje, stvara se sve veća količina otpadnog materijala, koji u

ekološkom smislu dovodi do sve veće zagađenosti životne sredine. Heterogeni sastav otpadnog

materijala utiče na to da su načini prerade i ponovne upotrebe raznovrsniji i složeniji.

Zagađivačima prirode se smatraju sve one supstance koje štetno deluju na eko-sisteme,

narušavajući prirodnu ravnotežu koja postoji u vazduhu, vodi ili u zemljištu. Posledica sve veće

zagađenosti prirode je ugrožavanje životne sredine, odnosno flore i faune. Naselja i gradovi čine

poseban izvor zagađujućih supstanci, zbog raznih delatnosti vezanih za život.

Izvori zagađivača mogu biti:

energetski izvori

saobraćaj

industrija

domaćinstva

S obzirom na mesto nastanka, otpadni materijal se može podeliti na:

otpadni materijal naseljenih mesta

industrijski otpad

poljoprivredni otpad

specijalni otpadni materijal

Otpadni materijal je najčešće čvrstog agregatnog stanja, ali postoje i tečni otpadni materijali i

otpad u obliku mulja. Sakupljanje, transport i tretman ovih poslednjih iziskuje specijalne uređaje.

Ekološki uticaj otpadnih materija dolazi do izražaja u svim prirodnim sredinama, pošto se oni i

njihovi produkti razgradnje nalaze u stalnom kružnom ciklusu.

13

Otpadni materijal naseljenih mesta po količini zauzima tek treće mesto u nizu zagađivača. Zbog

heterogenog sastava reciklaža ovog otpada i eliminacija njegovog štetnog dejstva je veoma

složen proces.

Radi suzbijanja štetnog dejstva i korisne upotrebe otpada potrebno je sagledati fizičke, hemijske i

biološke karakteristike otpadnog materijala:

fizičke osobine, obuhvataju zapreminsku masu, dimenzije, sadržaj vlage i kaloričnu moć

otpada,

hemijske osobine, obuhvataju sadržaj organskih supstanci, sadržaj pepela, odnos C/N, pH

vrednost i sadržaj N, P, K,

biološke osobine, ukazuju na mogućnost biološke razgradnje organskih supstanci i na

zarazno dejstvo otpadnih materijala.

Otpad naseljenih mesta čini uglavnom otpad stambenih naselja, čija količina i sastav zavisi od

životnih standarda, lokalnih običaja i svesti građana.

Industrijski otpad

Industrijskim razvojem sve se više povećava količina industrijskog otpadnog materijala i

zagađivača koji mogu da sadrže otrovne, teško razgradive supstance, tečne i muljevite

konzistencije.

Uticaj industrijskog otpadnog materijala na životnu sredinu zavisi od vrste njegovih

komponenata. Naročito je otrovan "opasni" otpad. To su zagađujuće supstance koje direktno ili

preko svojih produkata razgradnje štetno utiču na čovekovo zdravlje i prirodnu okolinu.

14

Opterećenost grada otpadom

S obzirom na promenu životnog standarda, količina komunalnog i industrijskog otpada u

poslednjih deset godina pokazuje promenljivi tok. Od sredine devedesetih, količina komunalnog

i industrijskog otpada se povećava. Ove promene su dovele do povećanja zagađenosti životne

sredine. Zagađenost vazduha je prvenstveno rezultat privredne delatnosti, saobraćaja i grejanja.

Putem otpadnih i izduvnih gasova u vazduh dospevaju SO2 , NO2 , jedinjenja fluora, CO i CO2 .

Otpadne vode sadrže sve veću količinu fosfatnih jedinjenja (iz sredstava za pranje), masti, ulja i

razne mineralne soli. Sastav kućnog smeća je promenljiv u zavisnosti od godišnjeg doba. U

grejnoj sezoni sadrži veću količinu pepela nego u letnjem periodu. Takođe treba pomenuti otpad

koji čine rashodovani kućni uređaji i nameštaj, kao i otpadni građevinski material.

15

ZAKLJUČAK:

Govoriti o životnoj sredini i njenom zagađivanju sa naučnog aspekta bi bilo apsurdno a da se ne

razmotre i predvide neumitne konsekvence u budućnosti. Te posledice, kako je već pomenuto u

ovom seminarskom radu, mogu biti male ili bezopasne po ljude, i isto tako mogu biti fatalne za

opstanak ljudskog roda. Dakle, možemo zaključiti da se sve svodi do samog pristupa ovoj

problematici, kojom bi se kritički gledano, trebalo posvećivati puno više pažnje nego što je bio

slučaj do sada. Naime, mi ne smemo dopustiti i prepustiti odgovornost vladama zemalja

razvijenog sveta da sami „brinu“ o tako bitnim stvarima za nas i naše potomke. Već se

konkretnim akcijama, naučnim radovima, istraživanjima i nakraju uključivanjem svih nezavisnih

faktora u rad tih vlada boriti za očuvanje našeg jedinog staništa.

Ovaj seminarski rad je samo jedan skroman doprinos u cilju tog razmatranja uzroka i posledica

zagađivanja sredine. Sama tema rada je jako opširna i opsežna. Tako da bi za jedan puno

ozbiljniji naučni rad autoru ovog rada bilo potrebno puno više i vremena i prostora i naravno

dostupnog istraživačkog materijala koji je inače jako oskudan.

16

LITERATURA

1. Enciklopedija životne sredine i održivog razvoja, Ecolibri I.P., Beograd, 2003.

2. Ševke Kadrića, Ekologija - neodrživi razvoj, Zenica, 2004.

17