UNIVERSITETI I MITROVICS-ISA BOLETINIFAKULTETI I GJEOSHKENCAVE DHE I TEKNOLOGJIS

PUNIM SEMINARIK

Lnda: Kapituj nga teknologjia e paketimit t ushqimit.Tema: Teknologjia e ambalazhimit t mishit dhe prodhimeve t tij.

Drejtimi: Inxhinieri Ushqimore .

Mentori: Kandidati:HamitMehmeti Avni Krasniqi Mitrovic 2014 PRMBAJTJAHyrje....3Historiku i ambalazhimit.4-5Prkufizimi i ambalazhimit..5Funksionet e ambalazhimit...5-6Roli i ambalazheve n rritjen e furnizimit me ushqim.6Materialet q prdoren n ambalazhim....7-8Ambalazhimi dhe mjedisi....8Teknologjia e ambalazhimit t mishit dhe prodhimeve t mishit.9Menyra eambalazhimit t mishit dhe prodhimeve t mishit..9Llojet e ambalazhimit te produktet e mishit..9-10Kushtet q duhet t plotsoj materiali pr ambalazhim10Llojet e materialit ambalazhues(materialet polimere plastike, foli e kombinuar alumini,letr,dru,llastr e bardh).11-12Ndryshimet q shfaqen n mishin e ambalazhuar.12Karakteristikat higjeno-sanitare t ambalazhimit t mishit dhe produkteve t tij.13 Literatura..14

HYRJENjeriu konsumon ushqime te ndryshme te cilat e kan prejardhjen nga kafsh, bim etj. Gjithashtu dhe nga produktet q prgatiten duke prdorur si lnd t para ato ushqime qe u permenden me sipr. T gjith kto organizma ndjekin nj cikl jetsor derisa kthhehen n ushqim. Shum faktor ndikojn n procesin jetesor trsisht ose pjeserisht. Ktu nderthuren temperatura e ambjemit, lageshtia,etj. Humbja e konlrollit t njerit prej ktyre faktorve ndikojn n cilsin e ushqimit. Shum ushqime trajtohen artificialisht pr qellim ruajtjen. Qllimi kryesor i trajtimit sht jetgjatesia e cilsis s ushqimit nga lnda e par n duart e konsumatorit.Teknologjia ne formen e tharjes, gatimit, ngrohjes, ngrirjes, pasterizimit, sterilizimit dhe ambalazhimit jan hallkat kryesore n industrin ushqimore.Funksioni baz I ambalazhimit sht identifikimi ,ruajtja, transportimi I tij npr te gjith sistemin e shprndarjes duke ruajtur te gjitha veqorit e tij(shija, era, cilesia etj).deri tek prdoruesi. Pra, ambalazhi sht nj lidhje e rmdsishme midis prodhuesit dhe konsumatorit.Ambalazhimi nuk shton asnj veori tek prdoukti q prmban, por ai shrben vetm pr t ruajtur cilsin dhe mbrojtur produktin ushqimor nga gjdo dmtim fizik.Kostoja e ambalazhimit sht kriteri i vetm pr suksesin e procesit t ambalazhimit, sidomos kur ambalazhimi lehtson prdorimin e produktit dhe sht i riciklushm pas prdorimit, duke i shtuar veorit pozitive dhe duke i justifikuar edhe ksoton e prdorimit t ambalazhimeve. Kshtu,sigurimi I riciklueshmris s ambalazhit sht nj kusht pr uljen e kostos s produktit.N ditt e sotme, materialet e reja dhe teknologji m t prparuara pr ambalazhimin jan br pjes e industris ushqimore. Ktu futen ambalazhimet n form qesesh (retortable,packaking), ambalazhim nn vakum etj.

HISTORIKU I AMBALAZHIMITEdhe pse historia e ruajtjes s ushqimit daton shum shekuj m par,Nikolas Appert njihet si i pari shkenctar i cili u mor me ruajtjen e produkteve ushqimore me metoden e nxehtesis duke i thar produktet ushqimore n temperatura t larta me qllim t zgjatjes s qndrueshmris.Nga 1809, Appert kishte pasur sukses n ruajtjen e disa ushqimeve n en qelqi, Appert mori mime t ndryshme nga qeveria franceze,pr kt metod t ruajtjes s produkteve ushqimore.Kaluan gati 50 vite deri sa erdhi shkenctar i njohur Louis Pasteur i cili zbuloi se origjina e prishjes s ushqimit ishte rritja e mikroorganizmave. Louis Pasteur zbuloi nje metod shum efikase te zhdukjes se mikroorganizmave i cili e emertoj si pasterizim.Kaluan disa vite dhe askush m nuk u mor me kt problematik,mirpo pas disa viteve doln dy emra t rinj t ksaj problematike t cilt ishin Prescott dhe Underwood, ku pas disa hulumtimeve arrijn deri n nj metod m e re e ruajtjes s produkteve ushqimore t konzervuara. N 200 vitet e fundit kemi evoluim t paketimeve nga t qnit nj en pr produktin,pr tu brnj element i rndsishm i dizajnit t prgjithshm t produktit - pr shembull ,zgjatja e afatit nga paketimi domateve n ketqap n shishe qelqi apo n pvc. Krkesat ushtarake kan ndihmuar pr t prshpejtuar disa zhvillime kryesore t paketimit ,ktu prfshihet shpikja e kontenjerve pr ruajtjen e produkteve ushqimore e cila u prdor n Franc,e sidomos pr ushtrin franceze, dhe kshtu u rrit prdorimi i kontejnerve pr ruajtjen e djathit,qumshtit,etj n t gjith territorin e Francs. Pr shkak t mungess s llamarins pr kanae eliku gjat Lufts s Par Botrore kjo metod mori hov te gjer n aplikim prshkak t kostos m t ult dhe prshkak t mungess s lnds s par pr ambalazhe.Rritja e krkess pr ushqime t paketuara dhe t paketuara t ushqimit q nga lufta e dyt botrore sht shum e madhe dhe u rrit n mnyr dramatike gama e materialeve dhe pakove t prdorura t pijeve dhe ushqimit.Gjat Lufts s Dyt Botrore, pr dallim nga Franca, Amerika filloj prodhimin e kontejnerve aerosol q filluan s prdoruri nga ushtria amerikane.N vitin 1970 fillon pr her t par aplikimi i barcodeve n ambalazhe n shtetet ebashkuara t ameriks,q lehtsoj mnyrn e pageses prejardhjen regjionale t atij produkti.Nshekullin e fundit fillon t prdren metoda t ndryshme te konzervimit dhe ambalazhimit t produkteve ushqimore duke prdorur teknologjit e fundit si nanoteknologjia e cila prdoret pr ndryshimin e vetive t brendshme dhe siprfaqsore te shishet e plastiks. PRKUFIZIMI I AMBALAZHIMITVshtrsia n prcaktimin e prkufizimin e ambalazhit vjen si rezultat I shum faktorve q ndikojn drejtprdrejt n teknologjin e prodhimit t tij. Duke ju referuarstandarteve industriale pr sa i prket prkufizimit pr ambalazhimin sht prcaktuar si nj teknikpr tprdorur materiale si mbajts t prshtatshm pr ushqimin me qllim mbrojtjen dhej ruajtjen e cilsiss tij gjat trnasportimit e magazinimit deri n duart e konsumatorit.Kemi tri lloje ambalazhi:1)Ambalazh parsor.2) Ambalazh i brendshm.3) Ambalazh i jashtm. FUNKSIONET E AMBALAZHIMITAmbalazhimi duhet ti plotsoj disa funksione t ndryshme:1.Mbrojtja dhe ruajtja e produkteve ushqimore- Ambalazhimi duhet t mbroj produktet ushqimore nga dmtimet e ndryshme mekanike dhe kimike t shkaktuara nga agjentt t ndryshm klimaterik gjat shprndrajes dhe prdorimit.2.Komunikimi midis prodhuesit dhe konsumatorit-T gjitha ambalazhimet duhet q t informojn jo vetm pr prmbajtjen e ingredientve t ushqimeve q ato prmbajn, por edhe t ndihmojn n shitjen e tyre.3.Mekanizmi i prpunimit t ushqimeve-Shumica e konzervave mbushen,mbyllen dhe prpunohen me makineri menj prodhimtari shum t lart(deri 1000 ose m shum copa n minut). Pr kt makineri t procesit t paketimit duhet q t funksionojn mesa m pak ndalime t cilat ulin prodhimtarin dhe redimentin si dhe rrisin humbjet e ndryshme.4.Prshtatshmria/Konvenienca-Nj ambalazh prkufizohet si I prshtatshm kur ai mund t hapet (t hapet dhe t mbyllet sa her q sht e nevojshme), ruhet dhe pasprdorimit t ushqimit n t, mund t riciklohet lehtsisht.

ROLI I AMBALAZHEVE N RRITJEN E FURNIZIMIT ME USHQIMKrkesa konsumatorve pr ushqime dhe pije t paketuara vazhdon t rritet n vendet e zhvilluara dhe nj rritje t popullsis. Ky trend konsumi sht duke u reflektuar n vendet n zhvillim dhe n vendet m pak t zhvilluara q prjetojn urbanizim t shpejt. N prgjigje t ndryshimit t jetess t konsumatorit grupe t mdha t shitjes me pakic i ka shtyr industrit e ushqimit t evoluojn.Nj przierje shum konkurrues e logjistikes tregtare, marketingut dhe ekspertizs s shrbimit t klientit, t gjitha jan t varura n cilsisin ambalazheve. Ambalazhimi i produkteve ka mundsuar rritjen e furnizimit me ushqim pothuajse n t gjith globin kjo mnyr e furnizimit me ushqim sht metoda m e mira e mundshme e furnizimit me ushqim n zonat e krizs n regjione t ndryshme n glob sepse ambalzhi I mundson kompaksi produktetit pastaj i siguron pastrti si dhe m e rndsishmja qndrueshmri n afate m tgjata kohore,prandaj industrit ushqimore kan arritur t bjn ndryshime t mdha n avancimin e ambalazheve duke mos patur efekte ansore pr konsumatorin,kjo e ka shtyr edhe konkurrencen n prodhimin e ambalazheve n t gjith boten duke e ditur se sot njsasi e konsiderueshme e produkteve ushqimore dhe pijeve jan te paketuara dhe t konzervuara pa marr parasysh na kartoni apo qelqi,pvc etj.

MATERIALET Q PRDOREN N AMBALAZHIMMaterialet kryesore t prdoruran ambalazhimin e ditve tona jan:a)Letra b)Qelqi c)eliku d)Alumini e)Plastika f)Druri Letra- N koht e sotme letra prbn rreth 39% t numrit t ambalazheve. Disa nga avantazhet e ofruara nga letra jan: 1.Letra mund t prodhohet n cilsi t ndryshme dhe t marr lehtsisht forma t ndryshme.2.Mund t prgatitet me aftsi t ndryshme t pengimit ose lejimit t drits.3.Ruan karkateristikat esaj pr nj kufij t gjr t ndryshimit t temperaturs.4.Letra sht e riciklueshme.Qelqi- Prdoret pr prodhimin e rreth 10% t ambalazheve t cilat n baz t peshs s rnd t qelqit prbjn rreth 31% t peshs s ambalazheve. Kshtu ambalazhet e qelqit jan mjaft t rnda krahasuar me ambalazhet e tjera. Vetit pozitive t qelqit jan qelqi sht transparent por mund t ngjyroset n varsi t destiancionit t ambalazhimit,sht kimikisht inert ndaj prbersve t ushqimeve dhe kontaminantve t jashtm sht rezistent ndaj shtypjes etj.eliku- Sot Qeliku s bashku me aluminin (ambalazhet metalike prbjn rreth 21% t ambalazheve me nj pesh rreth 9% ndaj peshs s prgjithshme t tyre. Disa veqori pozitive t ktyre ambalazheve jan: Kontiniert prej qeliku jan mjaft t fort dhe t rezistueshm pr transportimin n distanca t mdha t produkteve t ndryshme,fabrikohen lehtsisht,mund t duroj procese termike dhe nj kufi mjaft t gjr temperaturash,sht i paprshkrushm ndaj drits dhe lagshtis,dhe mund t riciklohet etj.Alumini- Si pjes e ambalazheve metalike alumini ofron shum veti t dobishme. Disa nga kto veti jan: sht i leht, i paprshkrueshm nga drita dhe lagshtia, mund t kombinohet me letrn ose plastikat duke dhn ambalazhe me shum shtresa,mund t riciklohet etj.

Plastika- Materialet plastika prbjn rreth 26% t ambalazhimeve. Lndt kryesore plastike jan: PVC, Polistirenet dhe polipropileni.avantazhet q ofrojn ambalazhet plastike jan: jan t lehta, jan rezistente ndaj lagshtis dhe gazrave,jan t qndrushme ndaj baktereve dhe mykut etj.Druri- n koht e sotme pesha e tij si ambalazhues sht mjaft e kufizuar-rreth 4% t ambalazheve. Disa veti t drurit si ambalazh jan: rezistenca ndaj forcave graduale ose t menjhershme t shtypjes,prkuljes,prdredhjes etj. AMBALAZHIMI DHE MJEDISIAmbalazhimi sht br nj proces tekno-ekonomik i rndsishem n shprndarjen e ushqimit me qllim reduktimin e mimite ndrkoh rritjen e e perfitimeve.Shoqria ose m sakt konsumatori prcakton nevojat dhe industrit e prodhimit te ushqimit, transportuesit, menagjeret e shitjeve, perpiqen te plotesojn sa m mir keto nevoja.Kritika t mdha jan br nga shum ambientalist dhe ekologjist pr konceptin e paketimit.Fokusimi i kritikave ka te bj me :1.Elektricitetin2.Lndn e par3.Riciklimin e paketimit

TEKNOOLOGJIA E AMBALAZHIMIT T MISHIT DHE PRODHIMEVE T MISHIT

MNYRAT E AMBALAZHIMIT T MISHIT DHE PRODHIMEVE T MISHIT

Mishi sht nj produkt shum i ndjeshm, prandaj sht e nevojshme q ai dhe produktet e tij t ambalazhohen. Ambalazhimi nuk sht gj tjetr vese moslejimi i produktit t ket kontakt tdrejtprdrejt me ambientin, pasi mund t kontaminohet. Pra ambalazhi ruan produktin nga kontakti me ambientin. Mnyrat e ambalazhimit konsistojn kryesisht n ambalazhim antiseptik pra me ambalazhe t sterilizuara, me atmosfer t modifikuar, pra me largim O2 n mnyr q t mos lejohet oksidimi i tij si pasoj e kontaktit me oksigjenin e ajrit. Figura1. Ambalazhimi i mishit n tabaka t mbuluara me qese.

LLOJET E AMBALAZHIMIT T PRODUKTEVE T MISHIT

Ambalazhimet q prdoren pr mishin dhe prodhimet e mishit jan kryesisht polietilene. Ato jan qese t cilat mbshtjellin produktin n t gjith siprfaqen e tij. Kjo mbshtjellje kryhet nprmjet makinerive t posame q cilat kryejn thithjen e ajrit. E njjta gj vlen edhe pr produktet e prodhuara nga mishi si sallamet e ndryshme. Shum lloje sallamesh dhe proshutash ambalazhohen n atmosfer t modifikuar, proces i cili realizohet n dhoma biologjikisht t pastra. Gjithashtu, edhe shprndarja e ktyre produkteve duhet t kryhet n temperatur t ult, duke reduktuar mundsin e prishjes s tyre nn veprimin e mikroorganizmave t hyr gjat procesit t ambalazhimit. Meqense oksigjeni shkakton ngjyrim t ktyre produkteve ato ambalazhohen n nj atmosfer t modifikuar q prmban N2, CO2, t veant apo t kombinuar. Zakonisht, ambalazhet jan n form tabakaje t cekta (kombinime t polimerve t ndryshm) t mbuluara me nj shtres filmi plastik. Figura.2. Tipe t ambalazhimit n vakum t mishit

KUSHTET Q DUHET TPLOTSOJ MATERIALI PR AMBALAZHIM

Materialet pr ambalazhim jan materialeme prbrje t njohur, dhe jan t lejuara ligji. Materiali pr ambalazhim duhet t plotsoj disa kushte t domosdoshme: Materiali pr ambalazhim duhet t jet I paprshkrueshm nga uji, ajri dhe errave t kqija Duhet t jet rezistent ndaj temperaturave t ulta dhe t larta, sepse produkti duhet ti nnshtrohet ngrirjes dhe m pas shkrirjes T jet rezistent ndaj acideve organike t pranishme n produkt T ket shpejtsi, prakticitet dhe ekonommizim n procesin e ambalazhimit Duhet t ket munges toksiciteti. Ajo q sht shum e rndsishme dhe q duhet theksuar sht q materiali ambalazhues nuk duhet t bashkveproj me produktin pasi do t kemi shkmbimin e lndve t materialit n produkt dhe ky proces do ta kthente kt t fundit n toksik pr konsumatorin.

LLOJET E MATERIALIT AMBALAZHUES(MATERILET POLIMERE PLASTIKE, FOLI E KOMBINUAR ALUMINI, LETR, DRU,LLASTR EBARDH)

Materialet polimere plastike. Jan materiale shum t prdorshme q kan karakteristika q asnj material tjetr nuk i ka.

Figura .3. Ambalazhimi me polimere plastike.

Kto materiale plotsojn ose garantojn pesh t leht, inertsi, rezistenc, fortsi, higjenicitet. Kan edhe ndonj mangsi t vogl si rezistenc t ult ndaj grryerjeve, dhe nuk kan paprshkueshmri ndaj gazeve ose avujve t ujit. Sipas normativs n zbatim, me material plastik nnkuptohet nj prbrje makromolekulare organike e prgatitur me an t polimerizimit,poliadicionit, nga molekula me pesh molekulare t vogl monomer ose nga modifikimet kimike t makromolekulave natyrore. Edhe silikonet konsiderohen plastika.Alumini. Midis materialeve jo t hekurt alumini sht i vetmi q ka nj rndsi t veant si nga ana e prbrjes dhe si material pr ambalazh . sht i shtrenjt por lehtsisht i riciklueshm. Ai nuk duhet t ket kontakt t gjat me ushqimet acide pasi vepron m pas me to. Por gjithsesi nuk sht evidentuar ndonj reaksion metabolik n organizm.Materialet prej letre dhe kartoni jan prdorur gjersisht pr ambalazhimin e ushqimeve t tipit t ngurt e t that, ato mund t kombinohen me plastika dhe me alumin duke u prdorur kshtu edhe pr produkte t lngta.

Figura.4. Pamje e llojeve te ndryshme amabalazhimi.

NDRYSHIMET Q SHFAQEN N MISHIN E AMBALAZHUAR

N prgjithsi ambalazhi ka pr qllim shmangien e ndryshimeve n produktet e ambalazhuara. Por shpesh her kto ndodhin, pr arsye t ndryshme dhe pakujdesi. Produktet e mishit zakonisht paketohen me materiale plastike (polietilene). Por si e dim polietilenet prve shum cilsive t mira q paraqesin si e pam edhe m lart kan edhe nj t met, q sht ajo e prshkueshmris ndaj gazeve. Kjo bn t mundur q O2 i ajrit mund t deprtoj n ambalazh e pr pasoj n mish ndodh oksidimi i ngjyrs s kuqe. Pra ndryshimet n mish gjat ambalazhimit kan t bjn kryesisht me ndryshimin e ngjyrs. Por me ruajtjen pr nj koh t gjat n ambalazh, mund t shfaqen edhe aroma t pakndshme.

KARAKTERISTIKAT HIGJENO-SANITARE T AMBALAZHIMIT T MISHIT DHE PRODUKTEVE T TIJ

Pr ambalazhimin e mishit dhe produkteve t tij duhet q dhomat n t cilat kryhet ambalazhimi t jen shum t pastra thuajse sterile dhe ambalazhi i prcaktuar pr kt qllim po ashtu. Plotsimi i ktyre kushteve bn t mundur q produkti t jet shum i mbrojtur nga kontaminimet mbas prodhimit dhe t ket nj koh m t gjat ruajtjeje, dhe t arrij i sigurt n duart e konsumatorit.

Figura .5.Makin e ambalazhimit e cila funksionon n vakum.

LITERATURA

Food and Beverage Packaging Technology-second edition: Edited byRichard Coles(Food Packaging Specialist, London),Mark Kirwan(Consultant in Food Packaging, London).

Ambalazhimi dhe Ruajtja e Produkteve Ushqimore. Leksione: Eranda Mane,Anila Kopali, Ilir Malollari (2007) Proceset Themelore n Industrin Ushqimore.

Food Science and TechnologyInternational Series: Dennis R. Heldman, Heldman Associates Mason, Ohio.

4