SERA TASARIMI ve İKLİMLENDİRME

Cengiz TÜRKAYZiraat Yüksek Mühendisi

Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonuErdemli-Mersin12 Ekim 2012

Sera nedir?

Bitki büyüme ve gelişmesi için gerekli iklim etmenlerinin kontrol edildiği örtü altı yapısına sera denir.

Bitki büyüme ve gelişmesi için gerekli iklim etmenleri

Sıcaklık

Bağıl nem değeri

Işınım miktarı

Hava bileşenleri - Karbondioksit konsantrasyonu

SICAKLIK

Bitkiler, temel fizyolojik yaşam faaliyetlerinin gerçekleşebilmesi için sıcaklığa ihtiyaç duyarlar.

Sera yetiştiriciliğinde amaç: En yüksek verim ve kaliteyi sağlayacak optimum sıcaklığın sağlanmasıdır.

Optimum sıcaklık değeri bitki tür ve çeşitlerine görebüyük ölçüde farklılık gösterir.

Bitkilerin gelişmeleri için gerekli sıcaklık değerleri (oC)

Sebze Türü Minimum Optimum Maksimum

Domates, biber 18 21-24 26

Patlıcan 18 21-30 35

Hıyar, kavun 15 18-24 32

Fasulye 10 15-21 26

Muz 14 27 34

Yüksek sıcaklık bitkilerde

Strese

Gövde direncinin azalmasına

Fotosentez ile solunum dengesinin bozulmasına

Yaprak alanının azalmasına

Büyümenin yavaşlamasına

Meyve verim ve kalitesinin düşmesine

neden olmaktadır.

Düşük sıcaklık bitkilerde

Bitkinin donmasına

sebzelerde döllenme sorunlarına

meyve renginin oluşamamasına

verim ve kalitenin düşmesine

neden olur.

Sera tarımında zarara yol açan düşük sıcaklıklarıortaya çıktıkları döneme göre üç ana başlıktainceleyebiliriz:

1) Kış soğukları

2) İlkbahar geç donları

3) Sonbahar erken donları

Kış döneminde veya düşük sıcaklıklarda üretim yapılıyorsa

uygun bir ısıtma sistemi ile seralarımız ısıtılmalıdır.

Isı perdeleri

Yüksek tip seralar

kış aylarında 2 °°°°C sıcaklık korunumu sağlamakta

yaz aylarında 3 °°°°C serinlik sağlamaktadır.

Bu nedenle üretimde yüksek seralar tercih edilmelidir.

----------------------------------------

---------------------------------------

Yaz aylarında yetiştiricilik yapılıyorsa

sera içi ortam sıcaklığı, bitkilerin sıcaklık stresine girmeye başladığı değerlerin üzerine çıkmaktadır.

Seralarda yaz aylarında gölgeleme materyali kullanılmalıdır.

IŞIK

Işık, bitkilerdeFotosentezSolunumTohumun çimlenmesiFide çıkışıRenk pigmentlerinin oluşumuÇiçeklenmeVejetatif gelişmenin

gerçekleşmesini ve düzenlenmesini sağlar.

Işık yoğunluğunun istenenden az olması durumunda bitkilerde

Boyda uzama ve gövdede cılızlaşma

Fotosentezin azalması ile yapraklarda küçülme

Yapraklarda sararma

meydana gelmektedir.

Bitkilerin yeteri kadar ışık alamayan meyve ve salkımları, dış kısımlardaki kadar yoğun renk oluşturmazlar.

Işık şiddetinin istenilen düzeyin üzerinde olması durumunda ise sıcaklıkla da bağlantılı olarak

Sürgün boylarında kısalma

Yapraklarda sertleşme ve tüylenme

Güneş yanıklıkları meydana gelir.

Serada Işınım Geçirgenliğine Etkileyen Etmenler

Güneş ışınlarının geliş açısı

Seranın yönlendirilmesi

Sera çatısının tasarımı

Örtü malzemesi

Mevsimler

Seralarda ışık geçirgenliği %’si

Doğu-batı Kuzey-güneyAralık % 45 % 35Şubat % 58 % 53Mart % 59 % 62Nisan % 60 % 67Haziran % 65 % 70

Seraların kış aylarında ışık geçirgenliğini arttırmak için, seraların doğu-batı doğrultusunda yönlendirilmelidir.

Işık geçirgenliğinin maksimum seviyede olması için ülkemiz koşullarında sera çatı eğim açısı 26 – 27 °°°°olmalıdır.

Sera örtü malzemesi tercih edilirken

ışık geçirgenliğinin yüksekliğine

nem yoğunlaşması oranının az olmasına

dikkat edilmelidir.

Örtü Malzemelerinin Güneş Işınımı Geçirgenliği

Cam % 88

PE % 88 – 92

UV katkılı PE % 87

IR katkılı PE % 82

Polyester % 87

Ülkemizde Yaygın Olarak Kullanılan Örtü Malzemeleri

Cam

Kullanım süresi uzun

Kırılmaya direnci düşük

Maliyeti fazla

Ağırlığı fazla

PE Plastik:

Güneş ışınlarına karşı dayanımı 1 yıldır.

ülkemizde şiddetli güneş ışınımı nedeniyle bir üretim sezonundan sonra bu plastikler değiştirilmelidir.

UV Katkılı PE Plastik:

İçine UV katkı maddesi katıldığından ömrü 2-3 yıldır.

UV katkı maddesinden dolayı sarı bir renge sahiptir.

IR Katkılı PE Plastik:

IR katkılı plastik örtü, güneşten gelen ve topraktan yansıyan infrared (kızıl ötesi) ışınları bünyesinde tutarak sera içerisinin dış koşullara göre daha sıcak kalmasını temin eder.

Böylece sera geç ısınıp geç soğuma özelliği vererek sıcaklık avantajı sağlar.

Antifog PE Plastik:

Antifog katkı maddesi plastiğin iç yüzeyinde yoğunlaşan su buharının damlacıklar halinde değil, ince bir film şeklinde yayılmasını sağlar.

Bu da ışık geçirgenliğini olumlu yönde etkilediğinden diğer plastiklere göre daha fazla ışınımın sera içine ulaşmasını sağlar.

Plastik örtü malzemelerinin ışık geçirgenliği her yıl % 5 - % 8 oranında azalmaktadır.

Bu nedenden dolayı örtü malzemeleri ekonomik ömürleri tamamlandığında değiştirilmelidir.

BAĞIL NEM

Bağıl nemin istenilenden yüksek olması

Bitki direncinin azalmasına

Stomaların kapanması ve terlemenin azalmasına

Büyüme ve gelişmenin yavaşlamasına

Hastalık ve zararlıların artmasına

Sonuç olarak ürün kalitesinin azalmasına

neden olur.

Bağıl nem oranının istenilenden düşük olması

Meyvelerin verim ve kalitesinin azalmasına

Bitkinin solmasına

neden olur

Sera Sebzeleri İçin En Uygun Bağıl Nem Değerleri (%)

Hıyar 85 – 95Kavun 65 – 75Karpuz 65 - 75Domates 50 – 60Biber 50 – 60Fasulye 50 - 60Marul 70 - 80Kereviz 70 - 80Sarımsak 70 - 80

SERA İÇİ HAVA BİLEŞENLERİ - KARBONDİOKSİT

CO2 fotosentez aktivitesine etkin bir şekilde katıldığından büyüme açısından önemli bir çevre faktörüdür.

Sera ortamındaki CO2 miktarının artması bitki büyüme hızını da arttırır.

Sera iç ortamında dışarıdaki havaya oranla daha azkarbondioksit bulunmaktadır.

Havadaki karbondioksit miktarı % 0,035

2 saat kapalı kalan bir serada % 0,01

Uygun havalandırma ile bitkilerin fotosentez için ihtiyacı olan karbondioksit sera içine girmiş olur.

Karbondioksit Gübrelemesinin Yararları

Erkencilik

Toplam verimde artış

Bitki gelişmesinin hızlanması

HAVALANDIRMA

Sera içindeki havanın dış ortamdaki hava ile yer değiştirmesine havalandırma denir.

Havalandırmanın Amaçları

Sera içindeki ortam sıcaklığının aşırı yükselmesini önlemek

Sera ortamındaki bağıl nemi bitki gelişimi için uygun düzeyde tutmak

Bitkilerden terleme sonucunda açığa çıkan su buharını ortamdan uzaklaştırmak

Bitkiler tarafından fotosentezde kullanılan CO2gereksinimini karşılamak

Sera ortam havasındaki gaz yoğunluğunu kabul edilebilir bir düzeyde tutmak

SERALARDA YAPISAL DAYANIM

Rüzgar hızı dayanımı (km/saat)

Kar yükü sayanımı (kg/m2)

Ürün yükü (kg/m2)

Havalandırma sistemlerinin oranı ve yeri

ÜLKEMİZDE SERACILIK

TÜİK 2010’a göre ülkemizde

563.486 da toplam örtüaltı alan

230.519 da plastik sera alanı

70.882 da cam sera alanı

81.226 da yüksek tünel

170.969 da alçak tünel

ÜLKEMİZDE SERACILIK

ÜLKEMİZDE SERACILIK

ÜLKEMİZDE SERACILIK

ÜLKEMİZDE SERACILIK

ÜLKEMİZDE SERACILIK

Islak yastıklar

Karbondioksit gübrelemesi