Şerif ÖNER / Uşak Üniversitesi Haluk TANDIRCIOĞLU / Dokuz Eylül Üniversitesi

Şerif ÖNER / Uşak Üniversitesi Haluk TANDIRCIOĞLU / Dokuz Eylül Üniversitesi

25. Kasım 2012 / ANKARA

BÜYÜKŞEHİR TASARISI PERSPEKTİFİNDE YEREL YÖNETİMLERDE

MALİ PAYLAŞIM

V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU

Kamu yönetimine yön verentemel perspektif

DEĞİŞİMİN YÖNETİMİ İÇİN YÖNETİMDE DEĞİŞİM

(reformun aforizması)


2

DEĞİŞİM DÖNÜŞÜM ÇABALARI YENİ DEĞİL… (!)

• MEHTAP • İÇ-DÜZEN

• KAYA• MİRT


3

http://www.turklider.org/TR/Portals/57ad7180-c5e7-49f5-b282-c6475cdb7ee7/UserFiles/aytensuvak/hukuk2.jpg

Yerel Yönetimlerde Değişim ve Dönüşüm : Mevzuat

4749-Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (09.04.2002 )

5018-Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (24.12.2003)

5216-Büyükşehir Belediyesi Kanunu (23.07.2004)

5302-İl Özel İdaresi Kanunu (13.07.2005)

5393-Belediye Kanunu (13.07.2005)

5355-Mahalli İdare Birlikleri Kanunu (11.06.2005)

5366-Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması Kanunu (05.07.2005)

5747-Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Kanunu (22.04.2008)

5779-İl Özel İdareleri ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun (02.07.2008)

6306-Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (6.5.2012)


4

Yine ve Yeniden Yerel Yönetimlerde

Değişim Dönüşüm …

Yeni Büyükşehir Tasarısında Dönüşüm ve Değişimler


5

Büyükşehir Tasarısında Yapısal Dönüşümler (I)1. On üç Büyükşehir; Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van. Toplam 29 Büyükşehir.2. Büyükşehir belediye sınırı = İl mülki sınırı3. 29 Özel İdare, 1591 Belde, 16.082 Köy kapanıyor.4. Beldelerin % 80.4’ü, Köylerin % 46.7’si kapanıyor.5. Türkiye topraklarının % 51.5’i büyükşehir alanı oluyor.6. 56.525.820 kişi (nüfusun % 75.6’sı) BŞ’de yaşayacak. 7. Büyükşehirlerde 27 ilçe kuruluyor. BŞ ilçe sayısı: 1708. Mahalli idare birlikleri tasfiye ediliyor.9. Mahalle kurulma nüfus şartı: en az 500 kişi şartı10. Kapatılan köylerde yerel vergi, harç muafiyeti (5 yıl). 11. Kapatılan köylerde içme suyu ücreti en düşük tarifenin %25'ini geçmeyecek (5 yıl).12. Geleneksel kültürel dokuya uygun mimari projeler.


6

Büyükşehir Tasarısında Yapısal Dönüşümler (2)13. Vali, Büyükşehir başkanlarına diplomatik pasaport 14. Büyükşehir, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idareler, yatırım bütçelerinin en az % 10'unu 10 yıl süreyle yeni yerleşim yerlerinin altyapısına ayıracak.15. Genel bütçe vergi gelirlerinin; %1,50’si büyükşehir dışındaki belediyelere (eski oran %2.85) % 4,50’si büyükşehir ilçe belediyelerine (eski oran: %2.50) % 0.0,5’i il özel idarelerine (eski oran: %1.15)

16. Büyükşehir sınırlarındaki genel bütçe vergi geliri tahsilat toplamından büyükşehir belediyelerine % 6 pay (eski oran: %5)17. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M)18. YİK-M GBV tahsilatından %0.25 pay verilecek


7


Toplam

Büyükşehir

İl Büyükşeh

ir İlçeİlçe

MerkeziBelde

2950 16 65 143 749 1977

1413 29 52 170 776 386 Toplam 34.395 köyden 16.082’si kapatılıyor Köy sayısı : 18.313

Dönüşüm Öncesi ve Sonrası Sayılarla Yerel Yönetimler

Yerel yönetim sayıları %47.8 azalıyor....

8

BÜYÜKŞEHİR TASARISINDAYEREL YÖNETİMLERE İLİŞKİN

MALİ DÖNÜŞÜM


9

Mali Dönüşümün Temel Aktörleriİl özel idareleriBüyükşehir belediyeleri Büyükşehir ilçe belediyeleriNormal belediyeler (İl, İlçe, Belde)

Mali Dönüşümün Sağlandığı MevzuatBelediye YasasıBelediye Gelirleri YasasıGenel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası

Mali Dönüşüm İhmal Edilen (Dolaylı) Aktörleri Köy ve Mahalle


10

I.Gözden Düşen/Çıkarılan

İl Özel İdarelerinde Mali Dönüşüm (I)

* GBVG tahsilât toplamının % 0,5’i pay verilecek (mevcut pay %1,15)


11

Gözden Düşen/Çıkarılan İl Özel İdarelerinde Mali Dönüşüm (2)

* % 0.5’lik payın dağılımı;- % 50’si illerin nüfusu- % 10’u illerin yüzölçümü- % 10’u illerin köy sayısı- % 15’i illerin kırsal alan nüfusu - % 15’i illerin gelişmişlik endeksi

• Gelişmişlik endeksine göre 5 il grubu (az’dan çok gelişmişe)


12

2.

İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (1)

Dönüşümün gerçekleştiği mevzuat* Belediye Yasası

** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası*** Belediye Gelirleri Yasası


13


* Belediye Yasası …

Yer Seçim Belgesi (Belediye Kanunu md.15’ek)

Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kurulacak «elektronik haberleşme istasyonlarına» kent ve yapı estetiği dikkate alınarak «yer seçim belgesi» vermek belge karşılığında alınacak ücreti belirlemek. Belediyelere ait..

* Yetki B.Şehirlerde Büyükşehir Belediyesine ait.


14


** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …

GBVG’den;

1. İl, İlçe, belde %1.50 pay (mevcut oran %2.85)

2. Denkleştirme Ödeneği % 0.1 pay (mevcut oran %0.1) (nüfusu 10.000’e kadar belediyeler için Maliye Bakanlığı hesabına)


15

İl İlçe ve Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (4)

** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası … * %1.50’lik GBVG payının dağıtım kriterleri:

Nüfus ve Gelişmişlik endeksi (mevcut kriterler değişmiyor)

* %1.50’lik payın;

- % 80’i nüfus - %20’si gelişmişlik endeksi (İl Bank tarafından belediyelere dağıtılacak) (mevcut dağılım değişmiyor: %80-%20)

* İl belediyeleri gelişmişlik endeksine göre;a) en az’dan en çok gelişmişe ve b) eşit nüfusa göre 5 gruba ayrılıyor. (mevcut uygulama değişmiyor)


16

Denkleştirme ödeneği dağıtım esasları

Mevcut Uygulama (5779) Yeni Yasanın Öngördüğü

GBVG tahsilât toplamının %0.1’i Maliye Bakanlığına (belediyeler için)

GBVG tahsilat toplamının %0.1’i Maliye Bakanlığına (Nüfusu 10.000’e kadar olan belediyeler için)

% 0.1’in;- % 60’ı, nüfusu 5.000’e kadar belediyelere

- %40’ı, nüfusu 5.001 – 9.999 arası belediyelere

% 0.1’in; - % 50’si İl Bank’a- % 50’si İçişleri Bakanlığına (proje karşılığı)

İl Bank’a aktarılan % 50’nin, - % 65’i eşit şekilde, - % 35’i nüfusa göre dağıtılır.


GBVG’den Belediyelere Aktarılan Pay: Denkleştirme Ödeneği

17


***Belediye Gelirleri Yasası …

1. Harcamalara Katılma Payı- Bürokratik süreç revize ediliyor; Harcamalara katılma payı işlemlerinin “belediye meclis kararı” ile gerçekleştirilmesi hükmü getiriliyor.

2. Yer seçim belgesi ücreti: Belediye ve mücavir alan içinde elektronik haberleşme istasyonlarına ücret karşılığı yer seçim belgesi. (ek gelir)


18

3.Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe

Belediyelerinde Mali Dönüşüm (1)

Dönüşümün gerçekleştiği mevzuat* Belediye ve Büyükşehir Yasası

**Belediye Gelirleri Yasası*** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası


19

Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (2)

* Belediye ve Büyükşehir Yasası …- Yer Seçim Belgesi, Elektronik Haberleşme İstasyonlarına (Belediye Kanunu md.15’ek)

* Yer seçim Belgesinde B.Şehirlerde, BŞ Belediyesi yetkili.

** Belediye Gelirleri Yasası … Harcamalara Katılma Payı- Bürokratik süreç revize ediliyor; katılma payı işlemleri için “belediye meclis kararı” .


20


*** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …

* Büyükşehir Belediyelerine % 6 (eski oran %5)

(İl sınırları içindeki GVBG toplamından)

* Büyükşehir İlçe Belediyesi %4.50 (eski oran :%2.50)

(GBVG toplamından)

* Büyükşehir Belediyelerine BŞ İlçe Belediyelere ayrılan %4.50’nin %30’u (eski oran %2.50’nin %30’u)


21




GBVG’den ayrılan Pay

Büyükşehirlerde Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Paylaşımı

% 5’in dağıtımı (5779)

►

% 70’i doğrudan büyükşehire

Kalan %30 büyükşehirler arasında Nüfusa göre

%6’nın dağıtımı (Büyükşehir tasarısı)

►

% 60’ı doğrudan büyükşehire

kalan % 40’ın % 70’i Nüfusa göre büyükşehire

kalan % 40’ın %30’u Yüzölçümüne göre büyükşehire

22



Büyükşehir İlçe Belediye Paylarının Dağıtımı

* GBVG’den BŞ ilçe belediyelere %4.50’ pay verilir.* % 4.50’ den BŞB’ne ayrılan % 30 çıkarıldıktan sonra kalanın;- % 90’ı ilçe nüfusu - % 10’u ilçe yüzölçümüne göre dağıtılıyor.(ek yeni kriter: yüzölçümü) (mevcut uygulama)%2.50 İlçe nüfuslarına göre veriliyor. İlçe’de BŞB’ne %30 pay.


23

Genel Bütçe Vergi Gelir Dağılımının Büyükşehirlere Yansımaları (!)


24


GBVG tahsilâtı (2011)

%5’lik pay (5779’a göre)

% 6’lık pay(tasarıya göre)

Artış(%5-%6)

16 BŞB 251 Milyar TL

12.5Milyar TL

15 Milyar TL

2.5 Milyar TL

13 BŞB(yeni)

17.2 Milyar TL

1 Milyar TL

1.3 Milyar TL

0.4 Milyar TL

29BŞB (toplam)

268.2 Milyar TL

13.5 Milyar TL

16.3 Milyar TL

2.9 Milyar TL

Büyükşehir Belediyeleri GBV Tahsilat Rakamları ve Yaklaşık Payları

Doğrudan…Nüfus…Yüzölçümü… Dağılımı yapılmadan.

İl adı Brüt Tahakkuk(TL)

Brüt Tahsilat (TL)

Tahsilat Nispeti (%)

Her bir İlin Toplam Tahsilat İçindeki Payı (%)

İlin 81 İl İçindeki Başarı Sırası

İstanbul 141.938.457.866 124.174.618.574 87,48 43,65 1Ankara 38.556.683.727 30.867.917.608 80,06 10,85 2Kocaeli 36.991.697.129 34.661.130.133 93,70 12,18 3İzmir 32.670.823.355 29.054.242.478 88,93 10,21 4Bursa 9.401.557.233 7.916.617.205 84,21 2,78 5Mersin 6.709.327.668 5.906.226.069 88,03 2,08 6Antalya 5.490.643.465 4.080.273.030 74,31 1,43 7

Hatay 3.857.778.191 3.347.108.620 86,76 1,18 8Adana 3.590.922.997 2.519.670.346 70,17 0,89 9

Tekirdağ 3.328.683.566 2.816.983.504 84,63 0,99 10Konya 2.909.432.875 2.295.923.560 78,91 0,81 11Eskişehir 1.705.442.684 1.405.791.272 82,43 0,49 20Sakarya 1.543.463.773 1.120.657.306 72,61 0,39 21


(Mevcut) Büyükşehrin Genel Bütçe Vergi Gelir Tahsilat Sıralaması (GİB 2011)

29 BŞB GBVG (brüt) tahsilat toplamı ~ 268.2 Milyar TL dir

Tahsilat sıralamasında Hatay 8. Tekirdağ 10. sırada.

26

%5 den %6’ya Toplumsal Maliyet ?1. Büyükşehir yönetimlerine2. Kent yaşamına olumlu katkı beklentisi var. Ancak…* % 1’lik artışın genel bütçe açığı üzerinde etkisi önem kazanmaktadır.* %1’lik artışın fırsat maliyeti genel bütçe açığı olarak ortaya çıkmaktadır…


27

İl Özel İdarelerineKalkınma Ajansınaİl Afet Acil Durum Müdürlüğüne ALTERNATİF ÜRETME ÇABASI mı…Yerelin Merkezileşmesi mi?Acaba ? Yönetsel Dönüşüm Değişim Altyapısı (?)soruların gölgesinde

Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M)Büyükşehirlerde, - yatırım ve hizmetlerin etkinliğinin sağlanması, izlenmesi - afet acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu,- ilin tanıtımı,- (gerektiğinde) merkezi idarenin taşra yatırımlarının yapılması ve koordinasyonu - ildeki kamu kurumlarına rehberlik edilmesi, - Kamu kurumlarına hukuki destek sağlanması


28

Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M)

GBVG’den %0.25 pay verilecek …1. Maliye Bakanlığı payın; - % 60’ını eşit olarak doğrudan, - % 40’ı nüfusa göre dağıtacak

2. İl payının % 75’i valilik % 25’i kaymakamlıklara.

3. Kaymakamlık payının; - % 60’ı ilçelerin sayısına, - % 40’ı ilçelerin nüfusuna göre dağıtılacak.

(GİB-2011 veri) GBVG brüt tahsilat toplamı 284.4 Milyar TL YİK-M’ne (% 0.25’in karşılığı) ~ 6.25 Milyar TL aktarılacaktır.


29

teşekkürler …


30

Documents

Şerif ÖNER / Uşak Üniversitesi Haluk TANDIRCIOĞLU / Dokuz Eylül Üniversitesi