Korporativno upravljanje

Korporativno upravljanje

Sesija 2. Korporacija, korporativna moć, pojam i karakteristike korporacije

Ekonomski fakultet u Sarajevu II ciklus studija

2011/12.Školska godina

Korporativno upravljanje

Agenda

• Korporacija kao oblik organiziranja biznisa• Pojam korporacije• Vrste korporacije• Karakteristike korporacije• Korporativna moć• Konceptualni pristupi korporaciji

Korporativno upravljanje

Usporedba: političko i korporativno upravljanje

3Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanjeVrste biznisa/ Korporacija kao oblik

organizovanja biznisa• Mali biznis ... Društvo osoba

• Privatno preduzeće, • Partnerstvo, ... (privatna kompanija)

• Veliki biznis – korporacija (javna kompanija) ... Društva kapitala• Prirodan rast: iz malog u veliki

• Unutrašnja inicijacija ... Vizija ... odgovor na prepoznate “prilike”

• Dva rođendana4Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanje

Apple: dva rođendana• Apple: osnovan 1976. (prvi rođendan) kao partnerstvo

– Tri partnera: Steve Jobs, Steve Wozniak i Mike Markkule – Rast finansirali na način da je Jobs prodao svoje auto, a

Wozniak svoj HP kompjuter

• Kako bi pronašli nove izvore za finansiranje rasta kompanije, Apple je napravio javnu ponudu dionica u decembru 1980. (drugi rođendan)– Prodali su 4.6 mil. dionica po cijeni od 22 USD (povećali su

kapital za 101.2 mil. USD koji su uložili u rast kompanije)– da je Apple ostao partnersko društvo nikad ne bi postao to što

je danas

5Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanje

Slide 6

Benefit for being corporation

To be Corporation

To be treated seriously ...

Increase Reputation and Confidence ...

Access to new Investors

Access to cheaper Debt

Funds to grow / Innovate / Expand

INCREASED COMPETITIVENESS

Exte

rnal

Ben

efit

Sarajevo, 2011. Prof. dr. Aziz Šunje

Korporativno upravljanje

Pojam korporacije• Korporacija – dioničarsko društvo

• Corpus – latinska riječ (tijelo)• Više “tijela”... više vlasnika, dionica, berza

• Korporacija je “… vještačko biće, nevidljivo, nedodirljivo i koje postoji samo u mislima pravnika i zakona”

» Marshall, 1819.

• Korporacija je “društvo kapitala”• ... ne društvo osoba

7Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanjeDruštva kapitala - korporacije

• Kapital je osnov udruživanja i povezivanja interesa – nisu od neposrednog značaja osobna svojstva i međusobni odnosi članova

• Za osnivanje društva dovoljna je jedna osoba• Zakonom utvrđen minimalni osnovni kapital za osnivanje i poslovanje• Društvo svojom imovinom odgovara za svoje obaveze u pravnom

prometu• Članovi (vlasnici udjela/dioničari) ne odgovaraju za obaveze društva

svojom imovinom, izuzev u slučajevima zloupotrebe izričito određenim zakonom

• Prava na učešće u upravljanju i raspodjeli dobiti srazmjerna su udjelu u osnovnom kapitalu društva

• Društvom upravljaju organi koji se obavezno formiraju u skladu sa zakonom, među kojima samo skupština podrazumjeva pravo, ali ne i obavezu, učešća članova društva u donošenju odluka

• U principu slobodan je ulazak u društvo i izlazak iz njega

Sarajevo, 2011. 8Prof. dr. Aziz Šunje

Korporativno upravljanje

Korporacija (Berle-Meansov model)

9Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanje

Vrste korporacija – razni kriteriji

• Profitna i neprofitna• Američka i zapadnoevropska

– Shareholders orijentirana korporacija– Stakeholders orijentirana korporacija

• ...

10Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanje

Temeljne karakteristike korporacije• ograničeno jemstvo (dionice)• odvojenost vlasničke i menadžerske funkcije

• profesionalni menadžment• prenosivost vlasništva (berza) ... javna

kompanija• dugoročnost i stabilnost ... (trebala bi da bude)• veći obim poslovanja ... (okvir za veliki biznis)• ograničena kontrola od strane vlasnika

11Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanjeNajveće korporacije na svijetu (

www.forbes.com/lists/)Rang Kompanija Zemlja Industrija Sales ($bil) Profits ($bil) Assets ($bil) Market Value

($bil)1 HSBC Holdings United Kingdom Banking 146.50 19.13 2,348.98 180.81

2 General Electric United States Conglomerates 172.74 22.21 795.34 330.93

3 Bank of America United States Banking 119.19 14.98 1,715.75 176.53

4 JPMorgan Chase United States Banking 116.35 15.37 1,562.15 136.88

5 ExxonMobil United States Oil & Gas Operations

358.60 40.61 242.08 465.51

6 Royal Dutch Shell Netherlands Oil & Gas Operations

355.78 31.33 266.22 221.09

7 BP United Kingdom Oil & Gas Operations

281.03 20.60 236.08 204.94

8 Toyota Motor Japan Consumer Durables

203.80 13.99 276.38 175.08

9 ING Group Netherlands Insurance 197.93 12.65 1,932.15 75.78

10 Berkshire Hathaway United States Diversified Financials

118.25 13.21 273.16 216.65

12Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanjePerspektiva korporativnog upravljanja –

Korporativna moć

Investitori

.Institucional Banke Equity / VC

Učesnici na tržištu kapitala

/Brokeri dileri Emitenti Berze

-

Javn

isekto

rin

sti

tucije

Komisija

Parlamenti

Vlada

Sud

Berza

. Ent vlade

Registar

Osta

lein

tere

sn

esku

pin

e

Press

Univ.

NGOs

SRO

Instituti

Advokati

.Reviz kuće

Skupština dioničara

Nadzorni odbor

Uprava

Odbor za strateskaplaniranja

Odbor zaimenovanja

Revizijski odbor

Sekretardruštva

Interna revizija

Kompanija

Sarajevo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic 13

Korporativno upravljanje

Slide 14

Ključni korporativni uticaji (KKU)

Sarajevo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

Slide 15

KKU: na nivou kompanije

Cilj

Sarajevo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

Slide 16

KKU: investiori (dioničari)

cilj

Saraejvo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

Slide 17

KKU: interesne skupine

Cilj

Sarajevo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

Slide 18

KKU: legislativa (nadzor)

Cilj

Sarajevo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

Slide 19

KKU: Odbor direktora(nadzorni odbor)

Cilj

Sarajevo, 2011.. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

Slide 20

Ključni korporativni uticaji: konflikt interesa

Sarajevo, 2011. prof.dr. Aziz Šunje & mr.Ensad Karic

Korporativno upravljanje

(Konceptualni) pristupi korporaciji• Menadžerski kapitalizam

– Cilj: rast i širenje korporacije ... dividenda kao “šteta”– Menadžeri kao “integratori interesa” svih

korporacijskih aktera ... velika moć menadžera

• Vlasnički pristup– Cilj: maksimiziranje bogatstva dioničara

• Stakeholder-ski pristup – Cilj: optimiziranje interesa svih interesno-uticajnih

skupina (engl. stakeholders)

Sarajevo, 2011. Prof. dr. Aziz Šunje 21

Korporativno upravljanje

Stakeholderski pristup

• Redefinirano shvatanje uloge korporacije– Korporacija kao socijalni entitet– Stakeholders-i isto tako investiraju u korporaciju –

nevlasničko investiranje koje treba biti tretirano kao vlasnički interes

• Korporacija i interesno-uticajne skupine • Optimiziranje interesa svih interesno-uticajnih

skupina

22Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanje

Stakeholder-ski model korporacije

Sarajevo, 2011. Prof. dr. Aziz Šunje 23

Korporativno upravljanje

Stakeholdersko određenje ciljeva

24Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.

Korporativno upravljanje

Korporativno upravljanje u 21. vijeku

25Prof. dr. Aziz ŠunjeSarajevo, 2011.