SESSIE 6: WAT ALS DE FAMILIE HET ANDERS

ZIET DAN DE BEWONER?

Jan Goddaer

Directeur WZC De Weister – Lichtendal

OCMW Kortrijk

SITUERING

Als WZC probeer je zo goed mogelijke zorg te verschaffen, die aansluit bij de

wensen van de bewoner. Het is echter niet altijd duidelijk wat deze wensen

precies zijn, zeker in geval van dementie of andere cognitieve achteruitgang.

Vaak wordt dan gekeken naar de familie, maar ook hier is de informatie niet

altijd eenduidig. Jan Goddaer, directeur van WZC De Weister, gaat met u in

gesprek: hoe omgaan met wensen van familieleden die niet overeen lijken te

stemmen met hoe jullie als zorgverleners de wens van de bewoner

inschatten? Wat als familieleden het onderling niet eens zijn?

INHOUDSTAFEL

Zicht op wet op patiëntenrechten (2002) en maatschappelijke evoluties

Visie ‘De Weister’

Hoe omgaan met onbegrepen gedrag (ipv moeilijk hanteerbaar gedrag) –(communicatie in triple)

Familie als partner in zorg – ‘afgestemde’ zorg - participatie

Tools: 1. App voor ik het vergeet/ toepassing http://voorikhetvergeet.be/home

2. Filmen als tool

3. Familie als partner (in zorg) structureel verankeren

4. Voorafgaande zorgplanning : aanstelling wettelijk vertegenwoordiger

5. DCM – Tom Kitwood Model

6. eigenaarschap

WET OP DE PATIËNTENRECHTEN 2002

Recht op vertegenwoordiging

Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening

Recht op vrije keuze van zorgverstrekkers

Recht op bescherming van persoonlijke levenssfeer

Recht op informatie

Recht op toestemming

Recht op inzage van dossiers

Recht op klachtenbemiddeling

4

MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIES

Vergrijzing, verzilvering en ontgroening

Diversiteit (culturen/religies/…)

Vermaatschappelijking van zorg

Empowermentgedachte

Persoonsvolgende financiering

Zorg onafhankelijk van pathologie en leeftijd

Buurtgerichte zorg

Inclusief wonen

VISIE

1. MENSBEELD : MARTHA ROGERS

Ieder mens is uniek

Ieder mens is een vrij wezen

Ieder mens is een relationeel wezen

Ieder mens is een lichamelijk wezen

Ieder mens is een historisch wezen

Ieder mens is een spiritueel wezen

2. HOE OMGAAN MET OUDEREN (MET

DEMENTIE)

= vraaggestuurd en sluit aan bij de

(wisselende) behoeften, belevingen en

wensen van de individuele oudere bewoner

(met dementie)

PERSOONSGERICHTE EN GEÏNTEGREERDE

AANPAK (URLINGSMETHODE)

PERSOONSGERICHTE EN GEÏNTEGREERDE

AANPAK

De fenomenologische benadering

Aanvullende benaderingswijzen

Het levensverhaal

De huidige behoeften, belevingen en wensen

van de ouderen zelf

WAT IS FENOMENOLOGISCHE

BENADERING

De fenomenologie tracht betrouwbare en valide

kennis te verzamelen, niet vanuit een neutraal

observerend standpunt, maar vanuit een

participerend standpunt, waarbij de

onderzoeker zichzelf openstelt voor datgene

wat zich aan hem ontvouwt.

WAT IS FENOMENOLOGISCHE

BENADERING

We begrijpen iemand pas goed wanneer we weten hoe

zijn wereld eruit ziet, hoe het met zijn wereld gesteld

is, d.w.z. met welke dingen hij bezig is, hoe zijn relatie

tot en zijn betekenis van deze dingen is.

Vb : inrichting kamer zegt iets over de persoon

vb : pop –> rust bij oude vrouw met dementie

HELPEN VANUIT EEN

FENOMENOLOGISCHE GRONDHOUDING

De fenomenologisch ingestelde hulpverlener zal de cliënt niet willen herleiden tot zijn probleemsituatie (tot zijn ziekte bijvoorbeeld), maar contacteert de cliënt op de eerste plaats als iemand, als deze unieke persoon in deze concrete leefwereld, iemand die zich situeert in zijn wereld en die zich daarin op een hem eigen wijze beweegt en bewogen wordt. Hij benadert de mens als iemand die zich uitwisselt met zijn omgeving, de wereld waarin hij zich samen met anderen en bij de dingen bevindt.

Deficit- versus competentiemodel

DEFICITMODEL VERSUS

COMPETENTIEMODEL

Deficitmodel : dementie als ziekte =>

zorg, ziekte behandelen

Competentiemodel : bewoner met

dementie wordt als persoon gezien

=> wonen, belevingsgericht werken

HELPEN VANUIT EEN

FENOMENOLOGISCHE GRONDHOUDING

De fenomenologische houding stimuleert hem om het gedrag en het beleven van mensen te begrijpen

Eerst wil hij waarnemen, zich verplaatsend in deze persoon, om diens situatie vanuit zijn belevingsgrond te vatten. Hij weerhoudt zichzelf van te snelle oordelen over deze persoonlijke situatie. Het eerste oordeel dient dat van de cliënt zelf te zijn, zoals die zichzelf in zijn situatie ondervindt.Wie zich kan verplaatsen in de wereld van de cliënt, wie kan meemaken wat daar gebeurt, die ziet en bevat de dingen zoals de cliënt. Hij vat ze werkelijk.

HELPEN VANUIT EEN

FENOMENOLOGISCHE GRONDHOUDING

De helpende dialoog zal er in bestaan zich te

delen met de wereld van de cliënt.

Want wie wil helpen, moet weten wat er in een

bepaalde situatie gebeurt, niet objectief, maar

in de persoonlijke beleving van de mens die hij

assisteert

SAMENGEVAT

In deze benadering probeert men de behoeften en

belevingen van elke individuele oudere zo duidelijk

mogelijk te krijgen en centraal te stellen in de

ondersteuning. Daarnaast zijn “accepteren van de

eigenheid van de ander” en “respect”

sleutelbegrippen. Het doel van de begeleiding is

daarbij het bewerkstelligen van een zo gelukkig

mogelijke oude dag voor elk individu.

COMMUNICATIE IN TRIPLE

HP

MP

WP

HP

MP

WP

IK

ANDERE

Bron : Veronique Cappaert

Continue wederzijdse

beïnvloeding

BINNEN

KANT BINNENKANT

IK

ANDERE

BUITENKANT

BUITENKANT

‘de betekenis van mijn communicatie ligt in het effect aan de overkant,

niet in mijn intenties binnenin’

Meestal is binnenkant = buitenkant, soms niet

Effect = interpretatie van de ander

Bron : Veronique Cappaert

INTERPUNCTIE

•Hoe je naar de werkelijkheid kijkt hangt af van de waarnemingen die je

op dat moment belangrijk vindt.

- Een objectieve werkelijkheid bestaat niet.

- Mijn waarheid kan anders zijn van de waarheid van een ander.

Voorbeelden.

Bron : Veronique Cappaert

FAMILIE ALS PARTNER IN ZORG

Een organisatie is een systeem waarin verschillende functies, protocollen, taken, etcgecreëerd worden om een antwoord te bieden op de leefwereld van een bewoner/familie.

Leefwereld verwijst naar de gevoelswereld/ menselijk aspect, naar de rollen die ik als hulpverlener vertolk

Systeemwereld (wat ik doe) en leefwereld (hoe ik het doe= stille waarden-logica) zijn steeds in spanning

FAMILIE ALS PARTNER IN ZORG

Vanuit de overheid, maar ook vanuit de eigen organisaties is het ‘systeem’denken steeds belangrijker geworden, cfr de vele registraties, procedures, wetgeving, etc…

Echter de leefwereld maakt de kwaliteit van het leven

Valkuil is de leefwereld in systemen proberen te vatten. (cfr de vele checklisten die gemaakt worden om goede zorg te verlenen)

FAMILIE ALS PARTNER IN ZORG

In de zorg zijn 3 kernrollen belangrijk:

1. Aansluiten met de bewoner

2. Verbinden met de organisatie

3. Participatie

Deze kernrollen brengen 3 spanningsvelden mee:

1. Nabijheid en afstand houden

2. Solo speler versus team : Hoe zorg je dat je 1 team hebt

3. Zakelijk versus warm (participatie) : hoe breng je grenzen aan bij de familie?

FAMILIE ALS PARTNER IN DE ZORG

Streven naar verbinding en avoidance

vermijden (gevoelens en emoties ontlopen is

verkeerd)

Onvoorwaardelijk accepteren van de andere

(fenomenologie – Tom Kitwood Model) versus

professioneel handelen (cfr regelgeving) =

spanningsveld

HOE KAN JE BEWONERS EN FAMILIE EEN STEM

GEVEN?

oefening

TOOLS

Familie als partner in zorg structureel verankeren

in de organisatie: ‘ik heb u nodig’

Beginnen met de familie au sérieux te

nemen/respecteren (cfr fenomenologie, interpunctie,

‘ik heb u nodig’)

Familie benoemen als de specialist

Familie vanaf begin van opname betrekken/

consulteren en hen indien nodig verantwoordelijk

maken voor bepaalde aspecten van de dienstverlening

(eigenaarschap, afgestemde zorg, ‘ik heb u nodig’)

TOOLS

Investeren in participatie is belangrijk –

hiervoor is training nodig (cfr eigenaarschap)

Probleem is directheid om grenzen aan te

geven op de juiste manier. Dit vergt training.

Directheid oefenen vergt een

gedragsverandering

Participatie vereist mogelijks een ander

organisatiemodel

EIGENAARSCHAP:

3 vragen:

Wat kan ik betekenen voor jou? Wat heb je van mij

nodig om … te realiseren

Welke acties zal jij ondernemen?

Hoe evalueren? Tijdspad/criteria vastleggen

TOOLS

• Zicht krijgen op context van familie (cfr communicatie, fenomenologie)

• Hulpmiddel: PERSONA – Flanders IN SHAPE (cfr doc)

• App ‘Voor ik het vergeet’. http://voorikhetvergeet.be/home

App + video-opname

Aanstellen van de wettelijk vertegenwoordiger kan heel wat oplossen

DCM als hulpmiddel: persoonsversterkende factoren

Naam patiënt:

1/4

MIJN VERTEGENWOORDIGER (Indien u geen vertegenwoordiger aanduidt z ie *) AANWIJZIGING:

Ik, die onderteken, wijs de volgende persoon aan als mijn vertegenwoordiger voor het geval ik zelf mijn rechten als patiënt niet meer kan uitoefenen:

Zorgcoderingsformulier VZP (vroegtijdige zorgplanning) EN DNR (Zorgbeperking)

Naam patiënt:

Geboortedatum: . . /. . / . . . .

Zorginstelling (+ Tel en contactpersoon):

Naam huisarts: T e l :

Naam en Voornaam:

Adres:

T e l . :

Rijksregisternummer:

AANVAARDING:

Opgemaakt te Datum . . / . . / . . . . Mi jn handtekening

(Naam en Voornaam) aanvaardt de aanwijzing als verte-genwoordiger en zal naar best vermogen (Naam en Voor-naam aanwijzer invullen) vertegenwoordigen, met eerbiediging van de wilsverkla-ring in dit document

Opgemaakt te Datum . . / . . / . . . . Handtekening benoemde vertegenwoordiger

* Enkel een meerderjarige, wilsbekwame patiënt kan een vertegenwoordiger aanduiden. Als hij dat niet doet, dan vertegenwoordigt zijn echtgeno(o)t(e) of samenwonende partner hem wanneer hij zijn rech-ten niet meer kan uitoefenen (vb. coma, ernstig dement, zwaarmentaal gehandicapt, ...). Is er geen echtgenoot of samenwonende partner of kan/wil deze niet optreden, dan kunnen één van zijn meer-derjarige kinderen als vertegenwoordiger optreden.Is ook dit niet mogelijk of kunnen/willen zij niet, dan kan één van de ouders toestemmen. Blijkt ook dit niet mogelijk of kunnen/willen zij niet optreden, dan kan één van zijn meerderjarige broers of zussen toestemmen. Kan er geen enkele vertegenwoordiger gevonden worden (vb. spoedsituaties, alle verte-genwoordigers overleden, ...) of kan/wil niemand van de vertegenwoordigers optreden, dan beslist de arts in het belang van de patiënt;Indien de patiënt minderjarig (< 18 jaar) is, dan vertegenwoordigen de ouders het kind, tenzij de minder-jarige voldoende mentaal rijp is om zelf de aard, risico’s en gevolgen van de ingreep in te schatten: dan beslist de minderjarige zelf.

Naam patiënt:

2/4

VZP-Code na GESPREK

Datum gesprek

dd/mm/jjjj

VZP Code Vertaling van de code in concrete acties en afspraken voor de verschillende disciplines

+ MOTIVEREN

../../....

../../....

../../....

UITLEG VAN DE VZP-CODES

CODE Doelstelling Behandeling Onderzoek Verpleging Kiné/ergo Voeding

A. VL HALLES DOEN Verlengen van het Leven, Hospitalisatie is gewenst

Voluit Voluit Voluit Voluit Voluit

A. BF BEHOUDEN VAN FUNCTIESHospitalisatie is

ge- wenst met sterke voorkeur thuis, WZC

Maximaal herstel, minimale

belasting

Beperkte onder-zoeken in

ziekenhuis

Voluit Voluit Voluit

A. C COMFORTZORGgeen hospitalisatie meer

gewenst, blij- vende verzorging thuis, WZC

Gericht op comfortzorg Geen of uitzonder-lijk ter

ver-betering van het

comfort

Comfort Comfort Comfort

DNR-Code na GESPREK

DNR-Code (enkel door een arts toe te

kennen)

HANDTEKENING van de behandelend arts + Deelnemers overleg:

Vul aan: NAAM + HOEDANIGHEID

(patiënt, vertegenwoordiger, huisarts, ... ) + HANDTEKENING

DATUM dd/mm/jjjj +STEMPEL

../../....

../../....

../../....

Naam patiënt:

3/4

UITLEG VAN DE DNR-CODES

DNR 0 - De huidige therapie wordt behouden en zo nodig aangepast a/h ziektebeeld v/d patiënt.- Bij circulatie– of ademhalingsstilstand wordt er gereanimeerd + kan de MUG interventie gevraagd

worden.

DNR 1 - Bij circulatie– of ademhalingsstilstand worden geen reanimatiemaatregelen getroffen;GEEN MUG- Alle overige therapie wordt door de behandelende arts ingesteld.

DNR 2 THERAPIE NIET UITBREIDEN

- Bij circulatie– of ademhalingsstilstand worden geen reanimatiemaatregelen getroffen;GEEN MUG

- ER WORDT NIET GESTART OF UITGEBREID MET: antibiotica —cardiotonica/inotropica— diuretica—aandringen voedsel/vocht per os—kunstmatig voedsel/vochttoediening—andere:

DNR 3 THERAPIE AFBOUWEN

- Bij circulatie– of ademhalingsstilstand worden geen reanimatiemaatregelen getroffen.GEEN MUG.

ENKEL COMFORTTHERAPIE

ANNULERING: Datum: . . / . . / . . . .

OndergetekendenverklarendatditVZP/DNR-formulierintegraalwordtgeannu-leerd.IndiennaannuleringnieuweVZPenDNR-codeswordentoegekendwordthiervoor een nieuw document gemaakt.

OF annulatie door patiënt: Naam patiënt :

Handtekening:

OF annulatie door behandelend arts: Naam arts:

Motivatie:

Handtekening: OF annulatie na gezamenlijk overleg tussen patiënt en arts:

Naam patiënt Naam arts:

Handtekening patiënt : Handtekening arts:

Trek meteen ook een streep door het formulier indien geannuleerd

Contactpersonen / familie:

Tel:

Tel:

Tel:

Tel:

A A N D A C H T S P U N T E N b i j o n t s l a g u i t h e t z i e k e n h u i s n a g e s p r e k

m e t p a t i ë n t / v e r t e g e n w o o r d i g e r

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G e l i e v e b i j o n t s l a g e e n k o p i e m e t d e p a t i ë n t t e r u g m e e t e g e v e n z o d a t d e p a t i ë n t z i j n z o r g – e n b e h a n d e l a f s p r a k e n o p n i e u w m e t z i j n h u i s a r t s k a n b e s p r e k e n .

Opmaak: Netwerk palliatieve zorg De Mantel vzw in overleg met actoren thuiszorg, woonzorgcentra, ziekenhuizen MWVL Juridisch advies: Sylvie Tack

Naam patiënt:

4/4

DEMENTIA CARE MAPPING

Wat heeft iemand met dementie werkelijk

nodig?

Het is voor hem lastig aan te geven. Dementia

Care Mapping (DCM) doet je verplaatsen in de

persoon met dementie, biedt inzicht in het

welbevinden en geeft praktische

aanknopingspunten om dit te verbeteren. Meer informatie

Aukje Post

Manager / Consultant DCM Nederland

Telefoon: 088 – 512 70 01

info@dcmnederland.nl

PERSOONSGERICHTE ZORG GAAT NOG EEN

STAP VERDER DAN BELEVINGSGERICHTE ZORG.

Het uitgangspunt is dat mensen met dementie in de eerste instantie mens zijn. Het betekent dat we iemand met dementie niet in de eerste plaats zien als zieke, maar als mens. We kruipen in de huid van de persoon met dementie. Wat maakt hem gelukkig? In welke omstandigheden heeft hij zijn leven geleefd? En welke mogelijkheden heeft hij nu? De persoon komt eerst, dan de dementie. (cfr fenomenologie)

Cfr Tom Kitwood Model http://slideplayer.nl/slide/1941797/

Persoonsgerichte zorg gaat uit van vijf psychologische behoeftes bij mensen met dementie:- Comfort- Identiteit- Gehechtheid- Zinvol bezig zijn- Erbij horen

De omgeving waarin én de manier waarop iemand met dementie benaderd wordt, speelt een grote rol in het welbevinden. Mensen met dementie worden steeds meer afhankelijk van hun omgeving. Persoonsgerichte zorg is bedoeld om de omgeving hierbij te ondersteunen.

DCM

Het belang van persoonsversterkende factoren

versus persoonsondermijnende factoren