Jilid II Hari IsninBil. 1 9hb April, 1984

MALAYSIA

PENYATA RASMI PARLIMENPARLIAMENTARY DEBATES

DEWAN NEGARASENATE

PARLIMEN KEENAMSixth Parliament

PENGGAL KEDUASecond Session

KANDUNGANNYA

MENGANGKAT SUMPAH:

Tuan Hassan bin NamAbang Haji Ahmad Urai bin Datu Hakim Abang Haji MuhideenTuan Tay Chee King [Ruangan 141

PEMASYHURAN TURN YANG DI-PERTUA:

Titah Ucapan D.Y.M.M. Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong [Ruangan 141Mengangkat Sumpah di Luar Dewan - Tuan Lim Kean Siew [Ruangan 31]Mengalu-alukan Ahli-ahli Baru [Ruangan 311Ucapan Takziah atas Kembalinya ke Rahmatullah Allahyarham Datuk Seri Haji

Hussein bin Mohd . Nordin [Ruangan 311Memperkenankan Akta-akta [Ruangan 321Perutusan daripada Dewan Rakyat [Ruangan 321

URUSAN MESYURAT [Ruangan 341

JAWAPAN-JAWAPAN MULUT BAG! PERTANYAAN-PERTANYAAN[Ruangan 35]

USUL-USUL:

Jalan jalan Masuk ke Parlimen [Ruangan 811Jawatankuasa Pemilih - Lantikan Ahli-ahli [Ruangan 831

KANDUNGANNYA - (samb.)

RANG UNDANG-UNDANG:

Rang Undang-undang Perlembagaan (Pindaan) (No. Z) [Ruangan 83]

DICE'FAK OI,EH JABATAN PERCETAKAN NEGARA, KUALA LUMPUR

HAJI MOKHTAR SHAMSUDDIN, J.S.D., S.M.T., S.M.S., S.M.P.. K.M.N., P.I,S.,

KI iUA PENGARAH

19x7

MALAYSIA

PARLIMEN KEENAM - DEWAN NEGARA

Penyata Rasmi Parlimen

PENGGAL YANG KEDUA

AHLI-AHLi DEWAN NEGARA

Yang Berhormat Tuan Yang di-Pertua , TAN SRI ISMAIL KHAN, P.S.M., P.N.B.S., B.K.T.,

P.P.T . (Dilantik)

" Timbalan Yang di-Pertua , DATO SULAIMAN BIN NINAM SHAH,

S.P.M.J., S.S.I.J., J.M.N., B.S.I., P.I.S., J.P. (Dilantik)

" LT. KOL. (P) ABDUL HAMID BIN IBRAHIM, S.M.S., K.M.N., P.I.S.

(Dilantik)

TUAN HAJI ABDUL JALIL BIN ABDUL RAHMAN, A.M.N., P.J.K., J.P.

(Dilantik)

" TUAN HAJI ABDUL RAZAK BIN HAJI ABU SAMAH , A.M.N., P.J.K.(Dilantik)

" TUAN HAJI ABDUL WAHAH BIN HAJI ABU BAKAR, A.M.N. (Dilantik)

" TOH MUDA DR ABDULLAH FADZIL BIN CHE WAN, P.C.M. (Dilantik)

" TUAN AHMAD BIN OTHMAN, B.M.S., A.M.K., A.M.N., P.J.K. (Kedah)

" ABANG HAJI AHMAD URAI BIN DATU HAKIM ABANG HAJIMUHIDEEN (Sarawak)

" TUAN ALEXANDER Y. L. LEE ( Dllantlk)

" TUAN HAJI ARIFFIN BIN HAJI SALLEH, K.M.N., S . M.K. (Dllantlk)

" TUAN BASHARON BIN HANAPIAH ( Dllantlk)

" DATO CHIN KIM YOONG, D.P.C.M ., AMP., P . P.T. (Perak)

" TUAN FADZIL BIN MAHMOOD , A.M.N., P . P.N., P.J . K. (Perlis)

" DATO S. GOVINDARAJ, D.P.M.S., K.M.N., P.P.N., P.P.T., J.P. (Dilantik)

" PUAN HAJJAH HABIBAH BINTI ABDUL GHANI, K.M.N., AMP., A.M.N.,

P.J.K. (Pahang)

" PUAN HAFSAH BINTI OTHMAN (Dllantlk)

" PUAN HASANAH BINTI HAJI MOHD . KASSIM @ HASANAH FATIMAH

BINTI HAJI MOHD . KASSIM, A.M.N., P.P.N., P.J . K. (Trengganu)

" TUAN HASSAN BIN NAM (Dllantlk)

" TUAN IBRAHIM BIN SALLEH, A.M.N., P.J.K. (Dilantik)

" TUAN ISHAK BIN ABDUL RAHMAN, A.M.N., P.J.K. (Pulau Pinang)

" TUAN JAAFAR BIN HARUN (Dllantlk)

" DATUK JAMES BERNARD WILLIE, P.G.D.K. (Sabah)

" PUAN SRI JANAKI ATHI NAHAPPAN, A.M.N., P.J.K. (Dllantlk)

" TUAN R. M. JASNI, B.K. (Dilantik)

" TUAN KEE YONG WEE (Wilayah Persekutuan)

7

Yang Berhormat

„

„

„

„

9 APRIL 1984 8

TUAN KENNETH KENYAN ANAK TEMENGGONG KOH, K.M.N., J.B.S.

(Sarawak)

DATO KHOO KAY POR, D.M.P.N., J.M.N., J.P. (Pulau Pinang)

TUAN K. KUMARAN, K.M.N., P.M.P., P.P.T., J.P. (Dilantik)

TUAN HAJI LATIP BIN HAJI DRIS, P.B.S. (Dilantik)

TUAN LIM KEAN SIEW (Dllantlk)

CIK LIM SEAN LEAN LIM HIANG NAI, K.M.N. (Dilantik)

DATUK LOH FOOK YEN, D.S.I.J., P.P.N., P.I.S. (Dilantik)

TUAN LOO SWEE MOK, A.M.N., P.P.N. (Pahang)

TUAN HAJI MOHAMED BIN YAHYA, P.I.S., B.S .I., A.M.N. (Johor)

DATUK HAJI MOHD. DIN BIN JAAFAR, P.G.D.K., A.D.K., B.K. (Dilantik)

TUAN MOHD. NOOR BIN BEDAH, P.J.K., P.J.B. (Perlis)

TUAN MOHD. YUSOFF BIN KASSIM (Perak)

TUAN NASIR BIN MANAP, A.M.N., P.J.K. (Melaka)

PUAN NEN ABIDAH BINTI ABDULLAH, A.M.N., P.P.N., P.J.K. (Dilantik)

TUAN NG AH P01, P.P.N., J.P. (Melaka)

TUAN PARAMJIT SINGH (Dllantlk)

DATO G. PASAMANICKAM, S.P.M.J., D.P.M.J., D.S.I.J., P.I.S., B.S.I., J.S.M.,

A.M.N., J.P. (Dilantik)

PUAN ROKIAH c i. MAIMUN BINTI ZAINUDDIN, A.M.N., P.J.K. (Dilantik)

TUAN SALLEH BIN KASSIM, A.M.T., A.M.N., P,J.K. (Trengganu)

TAN SRI C. SELVARAJAH, P.S.M. (Dilantik)

TUAN HAJI SHAHAROM BIN HAJI MAASOM, A.M.N., P.J.K. (Dilantik)

TUAN STEPHEN TIMOTHY WAN ULLOK (Dllantlk)

TUAN TAN CHANG SOONG, A.M.N. (Dilantik)

TUAN TAY CHEE KING, K.M.N., B.S.I., P.I.S., A.M.N., J.P. (Johor)

TUAN D. P. VIJANDRAN (Dllantlk)

DATO WONG SENG CHOW , D.K.J.B ., A.M.N., J.P. (Negeri Sembilan)

TAN SRI DATUK YEH PAO TSU, P.G.D.K., A.M.N. (Sabah)

9 9 APRIL 1984

DEWAN NEGARA

PEGAWAI-PEGAWAI KANAN

Setiausaha Dewan Negara: Haji Ahmad Hasmuni bin Haji Hussein.

Ketua Penolong Setiausaha: Haji Mohd. Salleh bin Abu Bakar.

Penolong Setiausaha: Ghazali bin Haji Abdul Hamid.

Penolong Setiausaha: Abdullah bin Abdul Wahab.

BAHAGIAN PENYATA RASMI PARLIMEN

Penyunting Kanan: Yahya Manap.

Penyunting: P. B. Menon.

Penyunting: Haji Osman bin Sidik.

Pemberita-pemberita:

N. Ramaswamy.

Louis Yeoh Sim Ngoh.

Haji Abdul Rahman bin Haji Abu Samah.

Suhor bin Husin.

Amran bin Ahmad.

Mohd. Saleh bin Mohd. Yusof.

Puan Kong Yooi Thong.

Juliah binti Awam.

Supiah binti Dewak.

Ismail bin Hassan.

Shamsiah binti Mohd. Yusof.

Hajjah Kalsom binti Ghazali.

Mohamed bin Osman.

Norishah binti Mohd. Thani.

BENTARA MESYUARAT

10

Mejar (B) Haji Ahmad bin Buntu.

13 9 APRIL 1984 14

MALAYSIA

DEWAN NEGARA

Isnin, 9hb April, 1984

Mesyuarat dimulakan pada pukul 2.30 petang

DOA

(Tuan Yang di-Pertua mempengerusikan Mesyuarat)

MENGANGKAT SUMPAH

Ahli-ahli Yang Berhormat yang tersebut di bawah ini telah mengangkat Sumpahseperti yang disebutkan dalam Perlembagaan:

Tuan Hassan bin NamAbang Haji Ahmad Urai bin Datu Hakim Abang Haji M uhideenTuan Tay Chee King

PEMASYURAN TURN YANG DI-PERTUA TITAH UCAPAND.Y.M.M. SERI PADUKA BAGINDA YANG DI-PERTUAN

AGONG

Tuan Yang di-Pertua: Ahli-ahli Yang Berhormat, dengan sukacitanya saya maklum-kan kepada Majlis ini iaitu pada 12hb Mac, 1984 yang lalu, Kebawah L)uli YangMaha Mulia Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong dengan limpah kurniaBaginda telah berkenan menyampaikan Titah Ucapan di Raja dalam Parlimen. Sayatelah menerima salinan Titah Ucapan Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri PadukaBaginda itu dan sekarang saya mengarahkan supaya salinan Titah Ucapan di Rajaitu dibentangkan di atas Meja Mesyuarat dan seterusnya dicapkan dalam PenyataRasmi Parlimen.

TITAH UCAPAN KEBAWAH DULI YANG MAHA MULIASERI PADUKA BAGINDA YANG DI-PERTUAN AGONG

Bismillahir-rahmanir-rahim

Segala puji bagi Allah Subhanahu wa ta ` ala, selawat dan salam ke atas junjungan kitaNabi Muhammad Salla'Ilahu `alaihi wa-sallam dan keluarga serta sahabat-sahabat-nya.

Yang di-Pertua Dewan Negara , Yang di-Pertua Dewan Rakyat , Ahli-ahli DewanNegara dan Ahli-ahli Dewan Rakyat.

Beta hersi'ukur ke hadrat Allah Suhhunahu na ta`ala i'an^ telah melimnahkan rahmaz-Nya bagi Beta melafazkan Titah Ucapan sempena Upacara Perasmian Penggal KeduaParlimen Keenam pada hari mi.

Sejak Titah Ucapan Beta kepada Ahli-ahli Yang Berhormat pada hulan Oktoher1982, negara terus herada c/a/am keadaan aman dan tenteram. Kestahilan negara kitaiiien jacli kehanggaan kita clan san jungan negara-negara lain. Walaupun kemelesetan

15 9 APRIL 1984 16

ekonomi dunia telah men je jas prestasi pemhangunan negara dan kehidupan rak_1'at,tetapi dengan 1:/n A llah Suhhanahu na to `a/a serta dengan kepi jaksanaan KerajaanBeta dun Ketahanan rak rat menghadapi caharan, kesan-kesan rang lehih huruk te/ahdapat dielakkan.

Kera jaan Beta telah menetapkan mat/amat hagi men jadikan negara k/ta aman, her-satupadu, hermaruah dan ma /u. Tidak ada jalan yang mudah ke arah pencapaianmat/amat ini clan dari semasa ke semasa kita per/u menentukan arah-arah haru. KerajaanBeta dl hawa/l pimpinan Perdana Menteri Beta bang dikasihi, Dato' Seri Dr Mahathirhln Mohamacl sentiasa herusaha memperkena/kan dasar-dasar fang inovatif : Untukmelt/arakannya, kitei per/u mengamalkan sikap yang positif c/a/am .sega/a usaha kita.

Penerapan nl/al-m/al yang mu/ia seperti kejujuran, kerajinan, dedikasi, hertanggung-jawah, hertimbangrasa dan amanah adalah pentin^ untuk mencapai mat/amat KerajaanBeta hagi mewujudkan pentadbiran yang Bersih, Cekap dan Amanah. Nilai-nilai ter-

sehut tidak akan membawa erti sekiranya tidak diama/kan. Konsep Kepimpinan Mela/ui

Te/adan ac/a/a/t menepati maksud m i. Ama/an ni/ai-ni/ai konsep itu fang seharusnyame/iputl semua go/ongun mus_rarakat hendaklah disertai dengan sikap positif se/uruhanggota Kerajaan. Il1i akan menghasi/kan pentadhiran dan urusan Kerajaan _rang /ehih

lalicar clan khidmat rang /ehih haik kepada rakyat. Dengan itu, rakyat akan dapat hidup

/ehih hahagia.

Nilai-nilai rang ha/k, seperti kesucian moral dan kehersihan fiikal, akan memhawakesempurnaan hidup kepada k/ta semua. Da/am mengamalkan nilai-nilai rohaniahyang ha/k, k/ta juga perlu menitikheratkan kehersihan fiika/, lama ada kehersihan dirimahupun kehersihan alam sekitar dan di seke/i/ing kita. Sesungguhnya, kehersihanadalah sebahagian daripada iman.

Ahli-ahli Yang Berhormat,

Kita bersrukur ke hadrat Allah Suhhanahu na ta`alu, kerana dengan limpah rahmat-Nra, k/ta te/ah dapat mempertahan dan mengelakkan diri daripada kesan Fang /ehihhuruk akihat kemelesetan ekonomi dun/a. Dengan langkah-langkah ekonomi dunhelan jawan rang tegas dan tepat yang te/ah diamhil o/eh Kerajaan Beta, ekonomi negaratelali dapat terus herkemhang pada taliap _rang memuaskan pada tahun lepas.

Beta perca_va dengan pemu/ihan ekonomi dunia Fang sedang herlaku sekarang,ekonomi negara akan dapat terus herkemhang dengan haiknya pada tahun in/. Parasharga getah, ke/apa sawit, koko dun karu-ka_T'an te/ah heransur ha/k. Kenaikan hargaharangan utama ini akan dapat menamhah pendapatan rakyat, khususnra para petanidan para pekenja di sektor industri. Sungguhpun hegitu, k/ta mesti/ah terus herwaspacladun herhati-hati datum perancangan perhelan jaan negara. Si f at jimat cermat hendaklahdijadikan a»la/an kehiasaaan kita.

Ka jian Separuh Pengga/ Rancangan Malaysia Keempat akan dihentangkan dalammes.ruarat mi. Daripada Kujian tersehut, beherapa masalah dan rintangan di dalamsektor-sektor tertentu telah c/ikenalpasti. Masalah-masalah, rintangan-rintangan dunkemelesetan ekonomi telah menjejaskan pencapaian matlamat-matlamat sosio-ekonomidalam Rangka Rancangan Jangka Pun jang. Penrelesaian masalah-masalah ini me-merlukan heherapa pendekatan haru kepada arah pemhangunan negara.

Dasar Pertanian Negara akan memherikan asas untuk merangka strategi-strategiserta program-program hag/ mempergiatkan semula sumhangan sektor pertanian,dengan meningkatkan data pengeluaran dan pendapatan para petani.

Dalarn sektor perindustrian, pertamhahan harang-harang pemhuatan untuk tujuan

17 9 APRIL 1984 18

eksport akan Wren jadi strategi haru . Eksport harang-harang pemhuatan secara hesar-hesaran akan digalakkan . Satu Fe/an Induk Industri sedang diguhal dan kajian-kajianakan dihuat inengenai dasar-dasar perindustrian dan sistem galakan industri.

DUlain penlhangunan handar dun n'/lava/l, satu pc/an mengenai pengagihan per-tuinhuhan inengikut kawasan di peringkat negara akan dirangka. Ini hertujuan untukinengurangkan perhe:aan pemhangunan antara kawasan dan nleningkatkan kemujuan.Pc/an tersehut akan menggunakan strategi pembangunan yang mengambilkira keper-luan pembangunan antara negeri, dan dengan itu tidak kepada sempadan sesuatu negeri,sehagaiinana sekarang. Strategl fang lama juga akan digunakan dalani memheri per-khidinatan Berta kemudahan -kemudahan Kerajaan kepada rakyat.

Kara jaan Beta akan juga memheri tumpuan kepada perancangan tenaga manusia kc-arah men inggikan dava pengeluaran negara clan memheri perhatian untuk mengha.sil-kan sate dasar kependudukan yang haru.

Da/am melaksanakan pendekatan Baru itu, Beta menyeru sektor swasta supaya me-

inainkan peranan rang lehih giat lagi dalar pembangunan negara. Konsep PersvarikatanMalarsia dan penswastuan akan diberi penekanan. Melalui konsep PersvarikatanMalaysia , kerjasama antara sektor awam dengan sektor swasta akan dapat dipererat-kan lagi . Penswastaan akan dilaksanakan do/am konteks Dasar Ekonomi Baru.

Untuk nieme.satkan lagi pemhangunan sosio-ekonomi dan untuk memheri asas kepadarancangan perindustrian , kemudahan infrastruktur yang moden perlu diadakan dunkemmudahan asas rang sedia ada diperhaiki dan diselenggarakan . Da/am hal ini,Kara jaan Beta akan terus memhina dan memperhaikijalan, khususn ra lehuhraya dan jalan-jalan di luar handar , pelahuhan , lapanganterhang , perkhidmatan pengangkutan clantelekom . Peinhekalan air dan kuasa elektrik akan juga diperluaskan.

Ahli-ahli Yang Berhormat,

Kemajuan pelajaran dan penlhangunan kehudaraan merupakan alat-alat rangpenting hagi rnencapai perpaduan negara. Sistenl pelajaran dun latihan dihentuk untukmen rediakan rakyat Mala rsia rang giat dalam penlhangunan negara dan mengha ratiseinangat disiplin, mlai moral dan etika kerja yang haik. Usalia-usaha ke arah pein-hangunan kehuda raan kehangsaan pula perlu diteruskan dan Beta men reru setiapgolongan rak rat, terutaman ra kaum helia, agar memheri sumhangan positi f terhadapusaha-usaha mi.

Belia hagi mlli, rang akan mewarisi tanggungjawah untuk memimpin negara padainasa hadapan, perlu mempunrai kemahiran dalam pelbagai hidang, herkeupa_raan her-fikir secara positif' dan hertindak secara rasional. Adalah penting hagi golongan heliamempastikan supara asas-asas perpaduan yang dipupuk tidak tergugat sehinggainengakihatkan polarisasi kaum di kalangan mereka dalam aktiviti-aktivitinra.Seinangat pelopor helia kita rang herhilang kaum amat perlu terus dipupuk dan di-galakkan.

Penyertaan semua lapisan masrarakat, daripada murid-murid sekolah hingga orang-orang dewasa, dalam aktiviti sukan akan sentiasa digalakkan. Melaluinya kita dapatinemelihara kesihatan dan mempereratkan perpaduan antara kaum. Adalah menjadiharapan Beta agar pencapaian sukan negara di peringkat antarahangsa akan me-mngkat.

Kita sedan hahawa penlhangunan kehendaan tan pa pembangunan rohuniah akanmencacatkan hidup kita. Di asas kesedaran inilah Kerajaan Beta berusaha untuk me-nerapkan nilai-nilai Islam ke dalam sistem pentadhiran negara. IVilai-nilai slain yang

19 9 APRIL 1984 20

seinemangni'a hers/fat mulia clan universal, seperti hers//t, cekap, amanah , ketekunanhekejja, keaclilan sosjal clan Baling hormat menghormati diterima oleli masrarakatmajmuk kita. Beta percaya penghayatan nilai-nilai itu dalam kehidupan kita akan'membawa kesejahteraan kepada negara.

Ahli-Ahli Yang Berhormat,

Kita hersyukur ke hadrat Allah Suhhanahu wa to `ala kerana, dengan perlindungan-Nya dan usaha gig/h Pasukan Keselamatan serta kerjasama rakyat, keadaan keselamatan

Berta kesejahteraan negara torus terpelihara clan terkawal. Walaupun kita telah men-capai heherapa kejavaan dalam usaha memerangi dada/, kita tidak harus herpuas/tatidengan pencapaian setakat iii/. Beta mengulangi seruan agar semua pihak torus mem-

heri hantuan, kerjasama clan sokongan dalam memerangi ancaman dada/i clan musuh-

musuli negara rang lain. Beta tidak lupa merakamkan setinggi-tinggi pengliargaankepada semua anggota Pasukan Keselamatan kerana jasa dan semangat keperwiraaninereka inenipertahankan kedaulatan dan maruah negara.

Dasar luar negara kita adalah henteng hadapan pertghanan negara. Kita menitik-

hercitkan persahahatan clan kerjasama antara negara-negara jiran dan melaliti ASEAN.Keinerclekaan penuh Negara Brunei Darussalam sangat kita alu-alukan. Kemasukan-

nra ke c/a/am ASEAN akan mengukuhkan setiakait'an negara-negara di rantau mi. Kita/uga hera:ain memperkuatkan Kawasan Aman, Behas clan Berkecuall (ZOPFAN)hagi rantau irii. Kl to tetap gig//i mencari pen relesaicin poll tik secara aman hagi soal

Kampuchea.

Kerjasania dengcin negara-negara lain, kliususnra negara-negara yang sedang mem-

hangun, akan dipergiatkan lagi, terutamanya di hidang ekonomi dan teknikal. Langkah-

langka/i ini perlu kerana kita cedar hahawa hasrat negara-negara Dunia Ketiga supayawujucl satu rangka kerjasama ekonomi antarahangsa yang aclil clan saksama melaluiDialog Utara-Selatan nampakn_ra semakin lama semakin menghampakan. Huhunganduct-hula clan kerjasama dengan negara-negara tertentu dan pertuhu/Tan-pertuhulian

antarahangsa akan clipertingkatkan.

Mala_i'sia seclia memainkan peranan ke arah keamanan dun/a. Dalam menipei juang-kan keacli/cm dun marua/i sesuatu negara, kita akan terus menyumhang usaha mencaripen relesaian hagi krisis di Asia Barat, terutaman ra mengenai perjuangan rakyat Palest/n.Kegancrsan antarahangsa tetap kita kutuk; clemikian juga pemhunuhan yang clidorongole/i tujuan politik, rang ac/a iniplikasi terhadap huhungan antarahangsa.

Dalam :aman inoclen ini, negara-negara saling hergantung dan perlu mengukuhkan/iuhungan antara sate sama lain. Melalui huhungan ini, kita telali herjaya memperoleliipelahuran as/Jig dan pasaran antarahangsa hagi Kahan-hahan eksport kita. Kejayaaniiii adalah basil /cnt'utan pemimpin-pemimpin negara ke luar negeri dan juga lawatanpeniunpin-peminipiii asing ke negara mi.

Ahli-ahli Yang Berhormat,

Sejak Mercleka, kita tela/i mencapai tahap kemajuan yang ho/eh dihanggakan _rangtela/1 dapat mewu judkan keamanan dan kemakmuran kepada negara. Namun demikian,kita tidak patut herpuashati dengan to/sap kemajuan rang telah dicapai. Sesungguhnya,perjuangan kita untuk memhina sehuali negara rang aman, hersatupadu, hermaruahdun maju adalah satu perjuangan yang herterusan. Jika kita tidak waspada, kedaulatannegara kita akan tergugat. Jika kita tidak hersefahaman, kita akan herpecah helah.Jika kita enggan herusaha, kita akan ketingga/an. Jika kita gaga/ da/am melaksana-

21 9 APRIL 1984 22

kan tanggungjatl'ah dan kell'ajlpan k lta, k/ta akcln dipersaluhkan olelt generasl clkandatang. In/ la/1 rang Izarus k/ta seder/. A tas Ilaklkat InIlah Beta men reru seinua pllzak

supara heker/asama cyan herganding halzu melaksanakan tanggungjawah dan kewajlpan

!!lasing-nzasing dengan tekad clan wain rang lehlh kuat. Kepentingan negara herasas-

kan kepada nl lal-nilai naslonallsnza hendaklah mengatasl kepentingan-kepentingan

selnpl t. Ins ra A llah, dengan herkat semangat perse f alzaman dun kematangan semua

plllak, tldak ada masalah rang tldak dapat k/ta selesazkan, tldak ada dugaan daiz t/dakuda caharan rung tidak daput kite hadapi.

Beta sukac'lta nzengumhll kesentpatan lnl untuk merakamkan terlnza kasl/z Beta

kepada Kerajuan Beta, di hawah pinzpinan Perdana Menteri Beta dun s enzua plllak lain

tang telah nlenunzpalzkan twat Seth kepada Beta, sepanjang teinpolz perkhldinatan Beta

s'ehaga/ Yang dl-Pertuan Agong . Beta herkerakinan penuh hahawa s lstein Denzokrasl

Berparllmen dan Raja Berperlemhugaan akan kekal dl negara rang k/ta c'lntal ln l.

Ahli-ahli Yang Berhormat,

A kh/rkata, Beta herdoa ke hadrat Allah Suhltanalzu tl'a to `ala semoga d/anugeralzkantauf/k dan h/darah kepada Ahl/-ah ll Dewan Negara dait Ahli-ahll Dett'aiz Rakrat do/am

nzelaksanakan rtugas clan tanggungjawah rang dlamanalzkan.

23 9 APRIL 1984

The English translation is as follows:

ADDRESS BY HIS MAJESTYTHE YANG DI-PERTUAN ALONG

24

In the name of Allah , Most Beneficent , Most Merciful.

Praise be to Allah, Lord of the Universe and may His Blessings and Peace be upon ourProphet Muhammad , his family and his companions.

Mr President, Mr. Speaker , Honourable Members of the Dewan Negara and Honour-able Members of the Dewan Rakyat.

1 thank Almighty Allah for His blessings in enabling me to address this House in con-junction with the Official Opening of the Second Session of the Sixth Parliament today.

Since my last Address to the Honourable Members in October 1982, our nation hascontinued to be peaceful and tranquil. The stability of our nation is a pride to us. It isa source of admiration to others. Although the it'orld economic recession has an unfavour-able impact on the performance of the nation's development and the livelihood of itspeople, hi' the Grace of Allah coupled with the wisdom of my Government and the people'sresilience in facing challenges, the more adverse effects have been avoided.

My government has set the goal for our nation to he peaceful, united, dignified andprogressive. There is no easy way to achieve this goal and, hence there is need for us todetermine new directions from time to time. The Government under the leadership of mybeloved Prime Minister, Dato' Seri Dr Mahathir bin Mohammad has continuouslystrived to introduce innovative policies. To ensure the success of the policies, we haveto be positive in all our efforts.

The inculcation of noble values such as sincerity, diligence, dedication, responsible-ness, compassion and trustworthiness is important in achieving the declared goal of my

Government to create a Clean, Efficient and Trusttii'orthy administration. However,these values are meaningless unless they are put into practise. The concept of Leader-ship by Example is consistent with this goal. The adherence to these values by all mem-bers of the society must he accompanied by a positive attitude adopted by all membersof ' the Government. This u'ill result in a more efficient administration and provide for abetter service to the people. Consequently, the people will he able to lead a moreprosperous life.

Esteemed values, such as moral purity ad physical cleanliness, will enhance our well-being. While adhering to virtuous spiritual values, we must also emphasise the import-ance of physical cleanliness, be it personal or environmental. Indeed cleanliness is anintegral part of iman.

Honourable Members,

We thank Almighty Allah for His blessings, for, we have been able to sustain ourselvesand avoid the more severe repercussion of the ii'orld economic recession. Last year thenational economy continued to expand at a satisfactory pace due to the firm and appro-priate economic and budgetary measures executed by my Government.

1 am confident that with the current recovery of the world economy, our economy thisnear will continue to grow steadily. The prices of rubber, palm oil, cocoa and timber pro-ducts have gradually improved. Increases in the prices of these commodities will lead toan expansion in the income of the people, particularly those of the farmers and the workers

25 9 APRIL 1984 26

in the industrial sector. Nevertheless, we must continue to be vigilant in planning nationalexpenditure. Prudence should be our way of life.

The Mid-Term Review of the Fourth Malaysia Plan will be tabled during this meeting.In the Review, a number of problems and constraints in some specific sectors has beenidentified. These problems and constraints highlighted during the recent economic re-cession have affected the achievement of the socio-economic objectives of the OutlinePerspective Plan. The solution to the these problems requires new approaches in nationaldevelopment.

The National Agricultural Policy will provide the basis in the formulation of the stra-tegies and programmes to revitalize the agricultural sector's contribution towards over-all economic development. This is to be achieved by increasing the productivity and incomeof the farmers.

In the industrial sector, greater expansion of manufactures exports v'ill be the newstrategy for industrialization. In this regard large scale export of manufactured goodswill be promoted. An Industrial Master Plan is being formulated. Studies on industrialpolicies and incentive system for manufacturing will be undertaken.

In urban and regional development, a national spatial plan will be formulated. Thisis aimed at reducing inter-regional disparities and to intensify development. The planwill use a development strategy which takes into account the development needs bet-ween states, and therefore will transcend state boundaries. A similar strategy will beadopted in providing government services and facilities to the people.

My Government will also focus on manpower planning with a view to increasing na-tional productivity. Attention will also be given to the formulation of a new populationpolicy.

In the implementation of ' these nest' approaches, I call upon the private sector to assumea more active role in national development . The concepts of Malaysia Incorporated andPrivatisation will be emphasized. The cooperation between the public and the private sec-tors can be/r ther strengthened through the concept of Malaysia Incorporated. Pri vati-

S'atu)n is to he implemented tt 'lthin the context of the New Economic Policy.

Ill order to enhance socio-economic development and to provide for a strong base forindustrialization, modern infrastructural facilities need to he provided and the existingones to he improved and maintained. In this context, my Government it'ill continue tobuild and improve roads, particularly highways and rural roads, ports, airports, trans-p)rtation and telecommunication services. Water and electricity supply programmeswill also be expanded.

Honourable Members,

Educational progress and cultural development are important means in attaining na-tional unity. The educational and training system is formulated to prepare Malaysiansto he actively involved in national development and to inculcate discipline, moral valuesand good work ethics. Effords towards the development of national culture need to be

further pursued and I call upon all Malaysians, especially the youths, to contributepositively towards this objective.

The youths of today, who ivill inherit the responsibility to lead the nation , need toacquire multi-faceted skills, the ability to think positively and also to act rationally. Itis important for them to ensure that the existing spirit of unity is not undermined to theextent of causing racial polarisation in their activities. The pioneering spirit of ouryouths must continuously he nurtured and encouraged.

27 9 APRIL 1984 28

The participation of'alllevels ofsociety, from school-going children to adults, in sportsuill al wa is he encouraged. This is to ensure good health and to strengthen racial har-mony. It is my hope that we improve our performance in sports at the international level.

We are deep/v aware that material progress without spiritual development wouldrender our existence incomplete. With this awareness, my Government has endeavouredtowards instilling Islamic values in our administration system. These Islamic values suchas purity, efficiency, trus tworthiness, diligence, social justice and mutual respect, which

in themselves are noble and universal, have been accepted by our plural society. I believe

that the inculcation of these values in our daily lives will contribute to the well-being and

solidarity of the nation.

Honourable Members,

We thank Almighty Allah for, vt'ith His Protection and with the untiring efforts of ourSecurity Forces and the cooperation of the people, the security and tranquility of ournation has been maintained. Although we have achieved some success in our fight againstdada/i. We should not he contended. I would like to reiterate my call to all the peopleto continuously render their assistance, cooperation and support in combating the dadahmenace and other enemies of the nation. I would like to record my highest appreciationto all members of the Security Forces for their meritorious service and their heroism indefending the nation's sovereignty and honour.

Our foreign policy is our forward defence to our national security. We emphasisefriendship and cooperation amongst neighbours as well as through A SEAN. It is withgreat delight that we nelcome the full independence of Brunei Darussalam. Its entry intoASEAN will strengthen the solidarity among countries of this region. We are alsodetermined to strengthen the Zone of Peace, Freedom and Neutrality in our region. Weshall persevere in our search for a political and peaceful solution to the Kampucheaquestion.

Cooperation with other nations, particularly among developing nations, will be inten-sified especially in the economic and technical fields. These steps are necessary becausewe realize that the Third World nations, many a time, have continued to suffer frequentdisappointments in the quest for a fair and just world economic order through the North-South Dialogue. Bilateral relations and cooperations with individual countries and withinternational organisations will he f urter enhanced.

Malaysia is prepared to continue to play in its part contributing towards world peace.In promoting the cause of justice and the dignity of nations, we shall continue to contri-bute our efforts in finding a just solution to the crisis in West Asia, particularly in thestruggle of the Palestinians. We totally condemn international terrorism, including poli-tically inspired assassinations which have implications on international relations.

In this modern era, nations are inter-dependent and are required to foster strongerbond of friendship with one another. It is through such relationships that we have succeed-ed in attracting foreign investments and in gaining greater access to international mar-kets for our exports. This success is made possible through the visits of Malaysia's lea-ders overseas and also of foreign leaders to Malaysia.

Honourable Members,

We can he proud of the level of progress which we have achieved since Independence.It has brought about peace and prosperity to the nation. Nevertheless, we should not hecontended. Indeed, our struggle to create a peaceful, united, dignified and developed

29 9 APRIL 1984 30

nation is a continuous endeavour. If we are not vigilant, the sovereignty of our nationii'ill he threatened. ft ' we forsake mutual understanding and tolerance, ire will breed dis-unity. If we shun hard work, ii'e ii'ill he left behind. Should i1'e fail to carry out our com-mon duties and responsibilities entrusted upon us, then we have to shoulder the blame

f Toni future generations. This ii'e must never forget. It is with this awareness that I call

upon all the people to it'ork together it'ith greater determination and diligence while per-forming our duties and responsibilities. The national interests based on nationalism mustoverride any other interests. By the Grace of Allah and with the spirit of understanding

and the maturity of all, no problems or challenges ii'ill remain unsolved or insurmounta-ble.

I wish to take this oportunity to express my gratitude to my Government under theleadership of the Prime Minister, and to each and everyone for their loyalty to me duringmy reign as the Yang di-Pertuan Agong. I am fully convinced that the system of ' Parha-mentary Democracy and Constitutional Monarchy it'ill prevail forever in this belovedcountry of ours.

Honourable Members,

Finally, may Almight Allah bestow His Blessings and Guidance on the HonourableMembers of the Dewan Negara and the Dewan Rakyat in discharging the duties andresponsibilities entrusted upon them.

31 9 APRIL 1984 32

MENGANGKAT SUMPAH DI LUARDEWAN

Tuan Lim Kean Slew

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, mengikut peruntukanPeraturan Majlis Mesyuarat 4(3), sayadengan ini memberitahu Dewan iaituYang Berhormat Tuan Lim Kean Siewtelah mengangkat Sumpah di hadapansaya mengikut kehendak JadualKeenam dalam Perlembagaan.

MENGALU-ALUKAN AHLI-AHLIBARD

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, saya mengucapkan selamatdatang kepada Ahli-ahli baru yang telahmengangkat Sumpah di hadapan sayasebentar tadi dan yang telahmengangkat Sumpah pada 8hb Macyang lalu dare berharap semoga merekaakan dapat memberi sumbangan yangberfaedah kepada Dewan ini dankepada negara seterusnya.

UCAPAN TAKZIAH ATASKEMBALINYA KE

RAHMATULLAH ALLAHYARHAMDATUK SERI HAJI HUSSEIN BIN

MOHD . NOORDIN

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, dengan dukacitanya sayamemberitahu Ahli-ahli YangBerhormat iaitu kita telah kehilanganseorang bekas Ahli dengan kembalinyake Rahmatullah Allahyarham YangBerhormat Datuk Seri Haji Hussein binMohd. Noordin pada 8hb April, 1984.

Sekarang saya menjemput Ahli-ahliYang Berhormat dan hadirin sekalianberdiri bertafakkur bersama-sama sayaselama seminit untuk mengenang danmemperingati Ahli Yang Berhormat itudan bagi orang-orang yang berugamaIslam diminta menghadiahkan Fatihahseberapa ikhlas ke atas rohnya.

(.Majlis bertafakkur selama seminit danyang beragama Islam menghadiahkanFatihah)

MEMPERKENANKAN AKTA-AKTA

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahh YangBerhormat, saya suka hendakmemberitahu iaitu Kebawah Duli YangMaha Mulia Seri Paduka Baginda Yangdi-Pertuan Agong dengan limpahkurnia Baginda telah berkenanmempersetujukan Akta-akta yang telahdiluluskan oleh Dewan Parlimen dalammesyuarat Parlimen yang lalu:

1. Akta Kewangan 1983;

2. Akta Levi Kenderaan Barang-barang 1983;

3. Akta Manuver Tentera 1983;

4. Akta Perbekalan 1984;

5. Akta Pengambilan Tanah(Pindaan) 1984;

6. Akta Lalulintas Jalan (Pindaan)1984;

7. Akta Bank (Pindaan) 1984;

8. akta Pinjaman Luar Negeri(Pindaan) 1984;

9. Akta Pejabat Pos (Pindaan) 1984;

10. Akta Suruhanjaya PelabuhanPulau Pinang (Pindaan) 1984;

11. Akta Bantuan Guaman(Pindaan) 1984;

12. Akta Pentadbiran HukumSyarak (Pindaan) 1984;

13. Akta Rahsia Rasmi (Pindaan)1984;

14. Akta Angkatan Tentera(Pindaan) 1984;

15. Akta Rumah Judi Terbuka(Pindaan) 1984; dan

16. Akta Perlembagaan (Pindaan)1984.

PERUTUSAN DARIPADA DEWANRAKYAT

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, saya telah menerima satuPerutusan daripada Dewan Rakyatyang meminta Dewan Negaramempersetujukan Rang Undang-undang yang telah diluluskan olehDewan tersebut. Saya jemput

33 9 APRIL 1984

Setiausaha membacakan Perutusan itusekarang.

(Setiausaha membacakan Perutusan)

(6hb April, 1984)

Tuan Yang di-Pertua Dewan Negara,

Dewan Rakyat telah meluluskan RangUndang-undang yang berikut dan me-minta Dewan Negara mempersetuju-kannya:-

1. Rang Undang-undang Perlem-bagaan (Pindaan) (No.2);

2. Rang Undang-undang Perbekal-an Tambahan (1982 dan 1983);

3. Rang Undang-undang MesinCetak dan Penerbitan;

4. Rang Undang-undang KawalanTimah (Pindaan);

5. Rang Undang-undang Tele-komunikasi (Pindaan);

6. Rang Undang-undang TabungPertahanan Negara (Pembubar-an dan Pemindahan);

7. Rang Undang-undang KeluargaIslam (Wilayah Persekutuan);

8. Rang Undang-undang Kesela-matan Sosial Pekerja (Pindaan);

9. Rang Undang-undang PerancangKeluarga (Pindaan);

10. Rang Undang-undang Perbadan-an Kemajuan Filem NasionalMalaysia (Pindaan);

11. Rang Undang-undang Elektrik(Pindaan);

12. Rang Undang-undang Jalan ja-lan Persekutuan (PengurusanPersendirian);

13. Rang Undang-undang AhliParlimen (Saraan)(Pindaan);

14. Rang Undang-undang Petro-leum (Langkah-langkah Kesela-matan);

15. Rang Undang-undang KanunTanah Negara (Pindaan); dan

16. Rang Undang-undang Perlesen-an Tenaga Atom.

Yang ikhlas,

34

tandatangan:Yang di-Pertua Dewan Rakyat.

URUSAN MESYUARAT

Menteri di Jabatan Perdana Menteri(Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi): Tuan Yang di-Pertua, sayaakan mencadangkan supaya RangUndang-undang yang tersebut di dalamPerutusan itu dibacakan kali yangkedua dan ketiganya dalam Mesyuaratini:

1. Rang Undang-undang Perlem-bagaan (Pindaan)(No.2);

2. Rang Undang -undang Perbekal-an Tambahan ( 1982 dan 1983);

3. Rang Undang-undang MesinCetak dan Penerbitan;

4. Rang Undang -undang Kawa-lan Timah (Pindaan);

5. Rang Undang -undang Teleko-munikasi (Pindaan);

6. Rang Undang-undang TabungPertahanan Negara (Pembubar-an dan Pemindahan);

7. Rang Undang-undang KeluargaIslam (Wilayah Persekutuan);

8. Rang Undang-undang Kesela-matan Sosial Pekerja (Pindaan);

9. Rang Undang -undang Peran-cang Keluarga (Pindaan);

10. Rang Undang-undang Perbadan-an Kemajuan Filem NasionalMalaysia (Pindaan);

11. Rang Undang -undang Elektrik(Pindaan);

12. Rang Undang-undang Jalan-jalan Persekutuan (PengurusanPersendirian);

13. Rang Undang -undang AhliParlimen (Saraan)(Pindaan);

14. Rang Undang-undang Petroleum(Langkah -langkah Keselama-tan);

15. Rang Undang-undang KanunTanah Negara (Pindaan); dan

16. Rang Undang-undang Perlesen-an Tenaga Atom.

35 9 APRIL 1984

Tuan Yang di-Pertua : Baiklah.

JAWAPAN-JAWAPANM ULUT BAGI

PERTANYAAN-PERTANYAAN

LAWATAN PERDANA MENTERIKE KANADA, AMERIKA,

PERANCHIS DAN SWITZERLAND

1. Tuan Jaafar bin Harun mintaPerdana Menteri menyatakan sejauhmany pencapaian hubungan dua halaekonomi, politik dan lain-lain, hasil darilawatan Yang Amat BerhormatPerdana Menteri ke Amerika Syarikat,Negeri Peranchis, Kanada danSwitzerland pada awal tahun mi.

Menteri Luar Negeri (Tan Sri HajiMuhammad Ghazali bin Shafie): TuanYang di-Pertua, Yang Amat BerhormatPerdana Menteri telah membuatlawatan-lawatan rasmi ke Kanada,Amerika Syarikat, Peranchis danSwitzerland daripada 12 hingga 27Januari tahun 1984 di atas jemputanKerajaan-kerajaan yang berkenaan.Lawatan-lawatan tersebut adalahberjaya dan membawa faedah kepadanegara kerana tujuan utama lawatanYang Amat Berhormat PerdanaMenteri itu telah tercapai iaitu untukmempertingkatkan kerjasama danpersahabatan serta persefahamanantara Malaysia dengan negara-negarayang dilawati terutamanya dalambidang-bidang perdagangan danpelaburan.

Semasa lawatan tersebut Yang AmatBerhormat Perdana Menteri telahberpeluang bertemu dengan ketua-ketua negara dan kerajaan, denganmenteri-menteri dan pegawai-pegawaitinggi di negeri-negeri yang dilawatiuntuk bertukar-tukar pendapatmengenai soal-soal hubungan dua haladan antarabangsa. Beliau juga telahbertemu dengan ahli-ahli perniagaandan usahawan-usahawan asing disemua negara berkenaan.

Pertemuan tersebut telah memberipeluang kepada Yang Amat Berhormat

36

Perdana Menteri untuk menekankanbahawa adalah perlu bagi perdaganganantara Malaysia dengan negara-negaratersebut diperseimbangkan. Berkaitanderigan ini beliau telah memintapasaran negara-negara maju tersebutdibuka dengan lebih luas kepadabarang-barang utama dan hasil-hasilperkilangan dari Malaysia.

Pada masa ini eksport Malaysia kenegara-negara tersebut adalah kurangberbanding dengan import walaupunjumlah dagangan pada keseluruhannyaadalah meningkat. Oleh yang demikian,perlulah diambil langkah-langkah yangsewajarnya untuk memperseimbangkanperdagangan itu diambil. Sukacita sayamemberitahu Dewan ini bahawa YangAmat Berhormat Perdana Menteri telahmenerima reaksi yang positif dalam halini. Dari segi pelaburan Yang AmatBerhormat Perdana Menteri telahmenjelaskan kepada pihak Kerajaandan swasta di negara-negara tersebutbahawa Malaysia sedang di dalamproses memperkembangkan lapangan-lapangan industrinya dalam usahamemperluaskan asas ekonomi negara.Beliau telah menekankan bahawaMalaysia menyambut penyertaansya,rikat-syarikat asing dalam prosestersebut terutamanya di dalampemindahan teknologi. Beliau telahmengambil kesempatan untuk memberipenjelasan mengenai dasar-dasarpelaburan Malaysia dan memberigambaran terhadap iklim pelaburan dinegara kita untuk mengurangkan salahfaham dan syak wasangka pihak-pihaktersebut tentang dasar kita. Minatdaripada pihak-pihak berkenaanadalah sangat menggalakkan.

Tuan Yang di-Pertua, dalam bidangindustri pula, Yang Amat BerhormatPerdana Menteri telah bertukar-tukarpendapat dengan Kerajaan-kerajaanberkenaan mengenai keadaankeselamatan di rantau Asia Tenggaraterutamanya soal Kampuchea, keadaandi Asia Barat dan soal Palestin dan jugalain-lain isu serantau dan antarabangsa.Pemimpin-pemimpin negara tersebut

37 9 APRIL 1984 38

telah mengulangkan sokongan mereka terhadap pendirian dan usaha-usaha Malaysia dan negara-negara ASEAN yang lain yang gigih dalam mencari penyelesaian terhadap masalah Kampuchea.

Dalam perbincangan dengan Presiden Reagan di Washington, Yang Amat Berhormat Perdana Menteri telah memberitahu pemimpin Amerika Syarikat itu tentang Pertubuhan Pembebasan Palestin (PLO) diberi peranan penting dalam usaha-usaha untuk menyelesaikan masalah Palestin dan juga kesediaan PLO mencari penyelesaian melalui penyertaan Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu, terutamanya Majlis Keselamatan PBB. Presiden Reagan telah mengatakan pendapatnya bahawa jika PLO mahukan peranan yang sah dalam soal Palestin ini adalah perlu bagi PLO mengiktiraf hak negara Israel untuk wujud. Jadi ekoran daripada kenyataan Presiden Reagan itu, kita telah meminta pihak Amerika mengenalpasti kepada kita apakah yang dimaksudkan sebagai negara Israel, adakah dimaksudkan Israel pada tahun 1948 mengikut Resolusi PBB; adakah Israel pada tahun 1967; adakah Israel daripada Sungai Nile ke Euphrates? Ini semuanya kita minta keterangan daripada pihak Amerika kerana sempadan negara tersebut tidak pernah dinyatakan oleh Amerika yang mana satu. Sekiranya Amerika Syarikat boleh mempastikan sempadan sebenar negara Israel, mungkin PLO bersedia membuat pertimbangan.

Hasil lawatan Yang Amat Berhormat Perdana Menteri itu tidaklah dapat diperhitungkan kesan jangka pendeknya atau jangka panjangnya terhadap perdagangan pelaburan dengan cara matawang, tetapi saya percaya bahawa langkah tersebut telah membantu membuka mata pihak-pihak di negara yang dilawati terhadap kestabilan ekonomi kita dan peluang­peluang pelaburan di negara kita. Oleh itu, insya Allah, peningkatan hubungan

antara Malaysia dan negara-negara yang berkenaan dalam kedua-dua bidang ini hasil daripada lawatan Yang Amat Berhormat Perdana Menteri boleh kita lihat dalam sedikit masa lagi, insya Allah.

Tuan J aafar bin Harun: Soalan tambahan, Tuan Yang di-Pertua. Daripada lawatan Yang Amat Berhormat Dato' Seri Perdana Menteri kita ke beberapa buah negara maju seperti yang kita tahu, adakah pemimpin-pemimpin negara itu berhajat pula hendak melawat negara kita Malaysia ini untuk mengerat dan menambahkan lagi kemajuan­kemajuan yang telah dicapai?

Tan Sri Haji Muhammad Ghazali bin Shafie: Tuan Yang di-Pertua, yang sebenarnya lawatan yang dibuat oleh Perdana Menteri kita itu adalah lawatan balas kebanyakannya kerana Perdana Menteri Perancis sudah datang ke mari, Perdana Menteri Kanada pun sudah datang ke mari; yang belum datang ke mari ialah Presiden Reagan.

KOMPLEKS PENJARA DI SUNGAI JALOH - PEMBINAAN

2. Tuan Haji Shaharom bin Haji Maasom minta Menteri Dalam Negeri menyatakan:-

(a) sebab-sebab mengapa Kompleks Penjara di Sungai Jaloh yang sepatutnya siap dalam tahun 1982 masih belum siap hingga ke hari ini;

(b) anggaran perbelanjaan asal untuk pembinaan kompleks penjara itu dan perbelanjaan sebenar sehingga siap didirikan; dan

(c) sama ada semua banduan dalam Penjara Pudu akan dipindahkan ke kompleks penjara ini selepas siap dibina.

Timbalan Menteri Dalam Negeri (Tuan Mohd. Kassim bin Ahmed): Tuan Yang di-Pertua, bagi menjawab bahagian (a) Kompleks Penjara di

39 9 APRIL 1984 40

Sungai Jaloh yang sepatutnya siap dalam tahun 1982, kini dijangka akan dapat disiapkan pada bulan Ogos, 1984.

Di antara faktor-faktor yang menyebabkan kelambatan ini adalah:-

1. Beberapa aspek kerja di fasa awal projek ini seperti kerja menanam cerucuk dan pembinaan rumah kakitangan yang sepatutnya dim ulakan dalam tahun 197 5 telah ditunda kepada tahun 1976, oleh sebab tekanan inflasi pada masa itu;

2. Masalah kekurangan bahan­bahan binaan yang dihadapi oleh pemborong-pemborong berkena­an;

3. Kerja-kerja tambahan yang perlu dilaksanakan apabila keputusan dibuat untuk menjadikan penjara ini juga sebagai pusat latihan pe­gawai-pegawai penjara bagi me­nampung keperluan yang semakin meningkat, kemudahan latihan semua lapisan dan peringkat kakitangan penjara. Kerja-kerja tambahan mi termasuklah pembinaan bilik-bilik syarahan dan tempat-tempat kediaman untuk pelatih-pelatih.

4. Kelewatan ini juga disebabkan oleh beberapa perubahan kepada rekabentuk asal projek ini khususnya rekabentuk tembok penjara. Perubahan ini terpaksa dilakukan untuk mengatasi beberapa masalah fizikal yang dihadapi di kawasan pembinaan seperti terdapatnya batu-batu besar dan keadaan tanah, dengan izin, 'soil' yang tidak sesuai.

Mengenai soalan (b) faktor-faktor yang menyebabkan kelewatan ini juga merupakan faktor-faktor yang telah meningkatkan lagi kos untuk menyiapkan projek ini dari anggaran perbelanjaan asal yang berjumlah $39,680,000 kepada $58,882,460.

Bagi soalan (c) tidak kesemua banduan-banduan dalam Penjara Pudu

akan dipindahkan ke Kompleks Penjara Sungai Jaloh, Kajang. Kerajaan bercadang akan meaempat­kan banduan-banduan yang dihukum penjara buat kali pertama sahaja, dengan izin, 'first offenders' dan banduan­banduan wanita di penjara ini.

BAHASA MALAYSIA DI MAHKAMAH - PENGGUNAAN

3. Tuan Mohd. Yusoffbin Kassim minta Perdana Menteri menyatakan bila Bahasa Malaysia akan digunakan dengan sepenuhnya di semua mahkamah di negara ini.

Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Tuan Radzi bin Sheikh Ahmad): Tuan Yang di-Pertua, setakat ini belum lagi ditetapkan satu tarikh untuk penggunaan Bahasa Malaysia sebagai bahasa pengantar dalam semua mahkamah di seluruh negara. Waiau bagaimanapun tindakan tertentu sedang dan akan diambil untuk memperluaskan penggunaan Bahasa Malaysia sebagai bahasa pengantar di mahkamah-mahkamah. Di antaranya Kerajaan telah meluluskan penubuhan Biro Terjemahan di Jabatan Kehakim­an di mana di antara lain Biro ini di­tugaskan untuk menterjemahkan alasan penghakiman ke dalam Bahasa Malay­sia.

Tuan Fadzil bin Mahmood: Tuan Yang di-Pertua, adakah Bahasa Malaysia tidak dapat dijalankan dengan sempumanya di mahkamah­mahkamah di Malaysia ini oleh sebab tentangan daripada pihak-pihak hakim terutamanya?

Tuan Radzi bin Sheikh Ahmad: Tuan Yang di-Pertua, di antara sebab-sebab di mana penggunaan Bahasa Malaysia sebagai bahasa pengantar tidak boleh, buat rnasa sekarang ini, dijalankan di semua mahkamah-mahkamah tidaklah termasuk tentangan daripada pihak­pihak hakim. Sepertimana saya jelaskan tadi, tindakan sedangpun diambil dan

41 9 APRIL 1984 42

diantaranya ialah untuk menterjemah­kan alasan penghakiman yang begitu banyak terdapat dalam bahasa lnggeris yang masih digunakan di negara kita ini.

SISTEM "PARKING METER" 4. Dato' Chin Kim Yoong minta Menteri Wilayah Persekutuan menyatakan mengapa sistem "parking meter" yang digunakan <lulu digantikan dengan "parking attendant" dan baru­baru ini Dewan Bandaraya menggunakan semula "parking meter" di setengah-setengah tempat di Bandaraya dan sama ada Dewan Bandaraya telah mengkaji perkara ini dengan sedalam-dalamnya supaya tidak berulang-alik seperti yang berlaku dahulu dan sama ada beliau akan menggunakan "parking meter" di semua tempat letak kereta di seluruh Kuala Lumpur.

Menteri Wilayah Persekutuan (Dato' Shahrir bin Abdul Samad): Tuan Yang di-Pertua, penggunaan sistem "parking meter" di petak letak kereta awam Dewan Bandaraya telah dibuat berdasarkan kepada fakta-fakta berikut:-

1. Sistem ini dapat mengurangkan kos perbelanjaan yang ditanggung. Pendapatan bayaran letak kereta melalui penggunaan sistem atendan yang ada sekarang adalah tidak memuaskan di samping banyak masalah-masalah pengurusan yang timbul dari segi kawalan kakitangan yang ramai serta dari segi aduan orang ramai.

2. Penggunaan sistem "parking meter" pada tahun-tahun 1960an tidak boleh dibandingkan dengan penggunaannya pada waktu ini kerana dua fakta kelemahan, iaitu:-(i) jenis-jenis meter yang

digunakan sekarang boleh dikatakan l 00% "vandal­proor' berbanding dengan jenis meter yang digunakan pada masa dahulu;

(ii) tahap "civic-mindedness" orang ramai boleh dikatakan tinggi dan peratusan masalah vandalism amat kecil dan telahpun menurun.

Dewan Bandaraya akan mempasti­kan supaya meter-meter yang disedia­kan itu tidak disalahgunakan atau di­rosakkan oleh orang-orang awam de­ngan mengadakan kawalan penguat­kuasaan undang-undang. Syarikat swasta yang mengendalikan sistem ini bertanggung-jawab dalam membuat pe­meriksaan (check) yang kerap dan meng­uji meter-meter tersebut supaya sentiasa berjalan dengan lancar. Pada peringkat permulaan sistem ini telah dilaksanakan kepada 1, 734 petak daripada jumlah le­bih kurang 10,000 petak. Pelaksanaan­nya telah dibuat pada awal bulan Februari yang lalu.

Adalah menjadi hasrat Kerajaan untuk menswastakan lebih banyak lagi petak letak kereta ini di masa-masa yang akan datang melalui sistem yang sama.

Tuan Haji Abdul Razak bin Abu Samah: Soalan tambahan, Tuan Yang di-Pertua. Saya ingin bertanya kepada Yang Berhormat Menteri Wilayah Persekutuan berapakah harga satu-satu unit mesin itu yang telah diletakkan sekarang ini?

Kedua, saya dapat tahu ada di antaranya mesin-mesin yang diletakkan ini ada oranj!-oranl! iahat, budak-budak nakal yaug 1m:masukkan kuaci, sampah dan sebagainya sehinggakan mesin ini tidak boleh dijalankan. Adakah perkara ini benar atas pandangan mereka itu?

Ketiga, berapakah jumlah hetong panjang satu bulan di atas mesin-mesin yang telah diletakkan yang mana Yang Berhormat mengatakan jumlah 1,374 tadi.

Dato Shahrir bin Abdul Samad: Tuan Yang di-Pertua, soal harga sebuah meter itu tidak menjadi masalah atau menjadi kiraan kepada kami kerana itu

43 9 APRIL 1984 44

merupakan beban tanggungjawab pihak syarikat yang mengendalikan sistem ini. Yang menjadi penting kepada Dewan Bandaraya ialah untuk menentukan supaya sistem dapat meletakkan kereta 1m dapat menguntungkan Dewan Bandaraya itu sendiri dan kita telah mengeluarkan dengan cara yang dapat memberikan jaminan kepada pendapatan Dewan Bandaraya itu sendiri.

Dari segi soal sama ada ia dirosakkan atau tidak, ini perkara biasalah kerana biasanya memang kalau ada budak nakal itu merupakan satu perkara yang tidak dapat kita elakkan kalau kuaci dimasukkan dan berbagai jenis yang lain dimasukkan tetapi kalau hendak dibandingkan dengan jenis parking meter yang ada pada hari ini berbanding dengan pada masa tahun 60an, kerosakannya adalah kurang daripada apa yang dialami oleh Dewan Bandaraya pada masa yang dahulu. Dari segi pendapatan kepada Dewan Bandaraya, saya minta notislah dan saya akan memaklumkan kepada Ahli Yang Berhormat itu secara bertulis.

PENYIASATAN ATAS PEMBEDAHAN PERSALINAN

5. Tuan Ibrahim bin Salleh minta Menteri Kesihatan menyatakan sama ada benar kain tertinggal dalam rahim ibu yang bersalin, melalui pembedahan di Hospital Kuala Kerai, Kelantan; jika benar, mengapa perkara seperti ini berlaku, dan jika tidak benar, apakah tindakan Kerajaan kepada orang yang mengadakan perkara yang tidak benar itu dan sama ada Kerajaan boleh memberi jaminan supaya perkara seperti ini tidak akan berlaku lagi di masa akan datang.

Timbalan Menteri Kesihatan (Dato' K. Pathmanaban): Tuan Yang di­Pertua, saya ingin memaklumkan kepada Ahli Yang Berhormat bahawa tidak benar kain telah tertinggal di dalam rahim seorang pesakit yang baru bersalin di Hospital Daerah Kuala Krai,

Kelantan pada 14hb Disember, 1983. Sebenarnya segumpal gauze telah tertinggal dalam faraj pesakit dengan tidak sengaja. Satu 'episiotomy' iaitu satu pembedahan kecil telah dijalankan di faraj pesakit ini untuk memudahkan bersalin bagi kelahiran yang pertama. Selepas pembedahan dijahit, biasanya gauze digunakan untuk menahan darah, tetapi dalam kes ini segumpal gauze telah tertinggal dalam faraj pesakit dengan tidak sengaja.

Sukalah saya memaklumkan kepada Dewan ini bahawa Kementerian saya sedang mengambil tindakan yang sewajarnya untuk mengelakkan kejadian seumpama ini berulang di masa-masa depan.

Tuan Haji Abdul Wahab bin Haji Abu Bakar: Soalan tambahan. Tuan Yang di-Pertua, di atas kejadian yang dikatakan oleh Yang Berhormat Timbalan Menteri tidak sengaja itu walaupun tindakan akan diambil terhadap kakitangan yang melibatkan kejadian itu tetapi pada masa ini adakah didapati kesulitan apa-apa terhadap tempat-tempat yang telah ketinggalan segumpal gauze tadi kepada pesakit yang berkenaan?

Dato' K. Pathmanaban: Saya tidak berapa faham soalan itu.

Tuan Haji Abdul Wahab bin Haji Abu Bakar: Tuan Yang di-Pertua, adakah pesakit itu masih hingga hari ini mengalami apa-apa kesakitan seks, dari segi sekslah yang tepatnya, setelah kejadian yang berlaku ketinggalan barang gauze di dalam rahim itu.

Dato' K. Pathmanaban: Tuan Yang di-Pertua, kami belum pernah tanya lagi ( Ketawa).

Tuan Haji Abdul Razak bin Abu Samah: Soalan tambahan. Yang Berhormat Timbalan Menteri tadi mengatakan ini tidak disengajakan. Adakah pihak Kementerian telah menjawab di dalam suratkhabar yang mengatakan perkara ini terjadi bagi

45 9 APRIL 1984 46

mengelakkan supaya rakyat kita tidaktakut lagi hendak pergi ke hospitaluntuk bersalin sebagaimana yangterjadi kepada orang ini. Setahu sayajawapan ini tidak diadakan dalamsuratkhabar, tidak ada jawab balastetapi hanya dalam Parlimen ini sahaja.Adakah telah dibuat bagi mengelakkanperkara ini tidak berlaku dan jugakepada rakyat kita tidak takut dalamsoal hendak pergi bersalin di hospital?

Dato ' K. Pathmanaban : Tuan Yangdi-Pertua, adalah benar bahawa kitabelum lagi menjelaskan perkara inidalam suratkhabar mengenai perkaraini dan dua lagi kes pada tahun yanglalu. Malangnya penyiasatan di ataskes-kes itu Baru selesai dan kita sedangmenyusuli tindakan-tindakan yangperlu. Apa yang penting pada kami diKementerian adalah bahawa peraturan-peraturan mengenai pembedahan kecilseperti ini di Labour Room adalah dijalankan dengan peraturan-peraturanyang lebih selamat dan peraturan-peraturan ini sentiasa dipatuhi olehkakitangan yang berkenaan di bilikpersalinan itu.

KEADAAN JALANRAYA

6. Tuan Haji Abdul Razak bin Haji AbuSamah minta Menteri Kerja Rayamenyatakan sama ada beliauberpuashati dengan keadaan jalan jalanraya di negeri-negeri dan sama adabeliau akan memperluaskan jalanrayatersebut memandangkan penambahanbilangan kenderaan lalu lintas.

Timbalan Menteri Kerjaraya (Dato'Dr. Nik Hussain bin Abdul Rahman):Tuan Yang di-Pertua, Kementeriansaya belum berpuas hati dengankeadaan jalanraya-jalanraya di negarakita, tetapi jika diambil kira peruntukanyang diluluskan untuk Kementeriansaya dan dengan pertambahanlalulintas yang terlalu pesat maka sayarasa keadaan jalanraya di negara kita initidaklah begitu buruk terutamanya jikadibandingkan dengan negara-negara

lain yang sedang membangun di duniami.

Satu daripada tindakan yang telahdiambil oleh Kementerian saya untukmempastikan pembesaran dankenaikan taraf jalan jalan yang adaialah dengan mengadakan kajianlalulintas dari masa ke semasa. Baru-baru ini satu kajian seperti itu telahpundibuat dan dengan adanya kajian ituKementerian saya telah mengenalpastijalanraya-jalanraya yang patutdiperluas dan dinaikkan taraf untukmenampung kehendak lalulintas.Walau bagaimanapun perkaraperlaksanaannya adalah bergantungkepada kelulusan peruntukan dariKerajaan.

Tuan Haji Abdul Razak bin Haji AbuSamah: Soalan tambahan. Di sini sayaingin bertanya kepada Yang BerhormatMenteri, tadi telah dikatakan ada kajiansedang dibuat. Saya ingin bertanya,kajian ini adakah dibuat oleh rakyatkita sendiri di Kementerian ataupunada konsultan dari luar negeri yangmembuat kajian?

Dato ' Dr. Nik Hussain bin AbdulRahman: Kajian sentiasa dibuat danlaporan yang saya katakan telahdisiapkan itu adalah hasil daripadakajian-kajian yang dibuat oleh pihakkita sendiri dan juga oleh pakar-pakardari luar negeri dan dicantumkan untukdijadikan satu laporan.

HUBUNGAN EKONOMI/TEKNIKAL DENGAN MALDIVES

7. Tuan Haji Abdul Wahab bin Haji AbuBakar minta Menteri Luar Negerimenyatakan rangka yang terpentingdalam hubungan ekonomi dan teknikaldalam jangka panjang dan pendek yangdianggap boleh memberi faedah kepadaMalaysia sebagaimana yang telahdipersetujui oleh negeri ini dengannegara Kepulauan Maldives baru-barumi.

Tan Sri Haji Muhammad Ghazali binShafie: Tuan Yang di-Pertua, hubungan

47 9 APRIL 1984 48

ekonomi dan teknikal jangka panjangdan pendek dengan Republik Maldivesyang dianggap boleh memberi faedahkepada Malaysia adalah penglibatankita umpamanya didalam memprosesdan mengedar ikan di pasaran-pasaranantarabangsa terutama sekali di AsiaBarat, di Eropah, di Amerika Syarikatdan Jepun. Kita juga bercadang untukmelibatkan diri dalam industripelancungan, industri pembinaan danindustri perkapalan secara usahasamadengan Republik itu. Di samping itujuga kita bertujuan untuk menjual ba-rangan keperluan pengguna (consumeritems) ke Republik Maldives.

Sebagaimana Ahli Yang Berhormatsekalian sedia maklum, kita jugamempunyai hasrat untuk memberibantuan dengan seberapa yang bolehdalam usaha-usaha pembangunanrepublik itu. Dalam hal ini kita telahmenawarkan bantuan teknik kepadanegara tersebut di bawah programkerjasama teknikal Malaysia.

Sebagai kesimpulannya walaupunMaldives merupakan sebuah negaradikategorikan di dalam kumpulannegara yang termiskin di dunia, negaratersebut mempunyai potensi untukmembangun. Pembangunan yang pesatdijangka akan berlaku di bidang-bidangperkkanan, pelancungan, perkapalandan pembinaan dan ini memberipeniaga-peniaga kita peluang untukmelibatkan diri di dalam pembangunantersebut secara usahasama.

DASAR PENSWASTAAN -GARIS PANDUAN

8. Tuan Kee Yong Wee minta PerdanaMenteri menyatakan garis panduanyang menyeluruh mengenai dasarpenswastaan dan nyatakan satu persatuprojek yang telah diluluskan di bawahdasar pengswastaan serta jumlah pe-modalan yang terlibat dan syarat yangdikenakan bagi setiap projek yang di-swastakan.

19. Toh Muda Dr. Abdullah Fadzil CheWan minta Perdana Menterimenyatakan senarai agensi-agensi

Kerajaan yang telah dan yang akandiswastakan dalam tahun ini; dansiapakah yang telah menerimapenyerahan ini dan apakah kriteria-kriterianya.

Menteri di Jabatan Perdana Menteri(Datuk Abdullah bin Ahmad Badawi):Tuan Yang di-Pertua, saya mohon izinuntuk menjawab soalan ini bersama-sama dengan soalan satu lagi No. 19pada dari ini daripada Yang BerhormatToh Muda Dr. Abdullah Fadzil CheWan.

Sebagaimana yang pernahdinyatakan pada masa lalu bahawarancangan penswastaan ini adalahmelipatkan keseluruhan kepentingandan perkhidmatan-perkhidmatanKerajaan yang sesuai untuk dikendali-kan oleh sektor swasta. Tanya tidaklahterbatas kepada beberapa bidang yangbaharu sahaja. Walau bagaimanapun,perlaksanaannya dibuat secaraperingkat-peringkat dan memerlukankajian-kajian mendalam supaya dapatmencapai matlamat-matlamat yangdikehendaki. Pada keseluruhannyabidang perkhidmatan yang pentingyang sedang giat dikaji untukdiswastakan adalah meliputiinfrastruktur asas.

Antara-antara perkara-perkarapenting yang telah diputuskan untukdiswastakan setakat ini adalah seperti dibawah ii:-

1. Perkhidmatan Rangkaian Ketigaoleh Sistem Televisyen MalaysiaBerhad (STM B) kepunyaan FleetGroup.

2. Cadangan menswastakan DepohBaikpulih Kapal Terbang TenteraUdara Diraja Malaysia(DEBKAT) yang sekarang inidikendalikan oleh TUDM.

3. Pengurusan Jalanlintas SelatKelang Utara.

4. Pengendalian PerkhidmatanTelekom menerusi sebuahPerbadanan yang pada awalnyaakan dikawal oleh Kerajaan.

49 9 APRIL 1984 50

5. Beberapa perkhidmatan bandar,khususnya pengurusan tempatletak kereta.

Walau bagaimanapun, prosesperlaksanaan keputusan menswastakanperkhidmatan-perkhidmatan tersebutmasih lagi dalam beberapa peringkatyang tertentu termasuk kajian-kajianawal sehinggalah keperingkatperundingan dengan syarikat yangterpilih.

Di antara beberapa kriteria pentingdalam menswastakan perkhidmatan-perkhidmatan Kerajaan ialahkeupayaan dari segi modal, kepakarandan pengurusan syarikat-syarikat yangmengambil alih atau menyediakanperkhidmatan berkenaan. Di sampingitu kriteria-kriteria yang selaras dengankehendak-kehendak Dasar EkonomiBaru juga menjadi sebahagian daripadasyarat penyerahan perkhidmatan-perkhidmatan tersebut. Kerajaan jugamesti berpuas hati bahawaperkhidmatan-perkhidmatan yangdiswastakan menjadi lebih cekap danmemberi faedah kepada rakyat sertapengguna-pengguna berkenaan.

Tuan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan R. M. Jasni.

Tuan Basharon bin Hanapiah: TuanYang di-Pertua, dengan izin, soalan No.9.

SABAH - TINDAKANMENGAWAL/MEMBENTERAS

LANUN

9. Tuan Basharon bin Hanapiah (dibawah S.O. 23 (2)) minta MenteriDalam Negeri menyatakan tindakan-tindakan positif yang telah dijalankanbagi mengawal dan membenteraskegiatan lanun yang sentiasamengganas di perairan Sabah terutamadi kawasan Pantai Timur.

Tuan Mohd . Kasim bin Ahmed: TuanYang di-Pertua, sungguhpun kegiatan-kegiatan lanun berlaku diperairan

Sabah tetapi keadaan keselamatanadalah terkawal.

Di antara langkah-langkahmembenteras dan mengawal kejadianitu, Polis Diraja Malaysia khususnyaPolis Mann telah meningkatkanrondaan di kawasan-kawasan strategikdan sensitif. Bot-bot ronda jenisterbesar dan bot ronda jenis laju telahdigunakan bagi tujuan mi. Di sampingitu Pasukan Polis Hutan juga telahditempatkan di sekitar kawasan yangkritikal dan pemeriksaan ketatdijalankan dari masa ke semasa dipulau-pulau kecil untuk menjaminkeselamatan penduduknya. Denganlangkah-langkah di atas kegiatan lanundapat dibend'ung dan dibenteras.

Tuan Yang di-Pertua: YangBerhormat Datuk G. Pasamanickam.

Tuan K. Kumaran : Tuan Yang di-Pertua, dengan izin, soalan No. 10

GURU-GURU PELATIH -PENGAMBILAN

10. Tuan K. Kumaran (di bawahS.O. 23 (2)) minta Menteri Pelajaranmenyatakan memandangkan bilanganguru-guru terlatih semakinberkurangan sama ada Kementerianmempunyai cadangan untukmeningkatkan jumlah pengambilanguru-guru pelatih

Timbalan Menteri Pelajaran (Dato'Mohamad Khalil Yaakob): Tuan Yangdi-Pertua, Kementerian Pelajaran tidakmengalami kekurangan guru-gurusiswazah terlatih di sekolah-sekolahmenengah. Walau bagaimanapun, diperingkat sekolah rendah kita memangmenghadapi kekurangan guru-gurukeluaran maktab. Kekurangan iniadalah disebabkan berlakunyapertukaran dalam kadar nisbah 1 kelasdengan 1.2 guru kepada 1 kelas dengan1.5 guru. Bagi mengatasi masalah inilangkah yang pertama yang sedangdiambil ialah untuk meningkatkanpengambilan guru-guru pelatih khasnyaguru-guru sekolah rendah.

51 9 APRIL 1984

Tuan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Mohd. Noor binBedah.

Tuan Fadzil bin Mahmood: TuanYang di-Pertua, dengan izin soalan No.11

RANCANGAN BAIKPULIHDUSUN

11. Tuan Fadzil bin Mahmood (dibawah S.O. 23 (2) minta MenteriPertanian menyatakan iaitu sejakdilaksanakan Rancangan BaikpulihDusun:

(a) berapa ramaikah petani yangmenyertai projek tersebut danperuntukan yang telahdibelanjakan.

(b) jumlah keluasan tanah yang telahdimajukan; dan

(c) apakah rancangan yang telah dansedang disusun oleh pihakKementerian supaya projek inimencapai matlamat dapatmemenuhi keperluan buah-buahan dalam negeri, danseterusnya untuk dieksport.

Timbalan Menteri Pertanian (TuanLuhat Wan): Tuan Yang di-Pertua,j awapan bagi : -

(a) bilangan petani yang menyertaiprogram rancangan Baikpulihdusun ialah seramai 27,230 orangdan perbelanjaan yang telahdibelanjakan ialah sebanyak$9.07 juta sejak program inidimulakan dalam tahun 1981.

(b) jumlah keluasan yang telahdimajukan ialah 8,162 hektar.

(c) rancangan-rancangan positifyang telah, sedang dan akandilaksanakan untuk membaikipengeluaran dan meninggikankualiti buah-buahan tertentuialah menggalakkan petani-petani menanam jenis jenis buah-buahan terpilih mengikut zon-zon yang telah dikenalpasti,mengamalkan kaedah-kaedah

52

kultur kebunan dan pengurusanladang yang lebih sempurna danmengusahakan dusun secarakomersial mengikut konsepkelompok atau estet mini.Nasihat dan tunjuk ajar yangberkenaan akan terus diberikepada petani-petani menerusisistem perkembangan 2M. Disamping itu aktiviti -aktivitiberkenaan yang dijalankan olehagensi-agensi seperti JabatanPertanian, FAMA, LembagaPersatuan Peladang dan MARDIakan dirancangkan bersama dandiselaraskan.

Tuan Haji Abdul Razak bin Haji AbuSamah: Tuan Yang di-Pertua, soalantambahan. Saya ingin bertanyadaripada jumlah 27,230 orang telahmengambil bahagian dalam pemulihanyang dinyatakan oleh TimbalanMenteri tadi daripada jumlah $9.07 jutayang telah dibelanja setakat ini apakahkeuntungan yang kita dapat sejakdiwujudkan 1981 dahulu? Saya inginbertanya bagaimana kemajuannya.

Tuan Luhat Wan : Tuan Yang di-Pertua, oleh kerana rancangan inihanya dimulakan sejak tahun 1981 jadisaya tidak dapat memberi angka-angkayang tertentu kepada pihak YangBerhormat untuk menentukan keuntung-an yang diperolehi oleh pihak parapetani.

LEBUHRAYA-LEBUHRAYA -KEROSAKAN

Dato ' S. Govinda Raj minta MenteriKerja Raya menyatakan sama adabeliau sedar bahawa selalu berlakukerosakan jalan di Lebuhraya-lebuhraya dan jalan jalan di bandar-bandar dan pekan-pekan, dankerosakan ini tidak diperbaiki dengansegera; dan sama ada beliau akanmenimbang untuk mengadakan UnitPeronda Membaiki Kerosakan Jalansupaya Unit ini boleh meronda untukmempastikan di mana ada kerosakandan memperbaikinya dengan segera.

53 9 APRIL 1984

Dato ' Nik Hussein bin Abdul Rahman:Tuan Yang di-Pertua, saya sedarbahawa kerosakan jalanraya selaluberlaku dinegara kita terutamanyadalam musim tengkujuh apabilakerosakan berlaku dengan begitubanyak dan begitu teruk, dan dengankeadaan yang demikian tidaklah dapatdiperbaiki dengan serta merta.Kementerian saya sentiasa mengambilberat perkara ini dan telah mengambiltindakan-tindakan sewajarnya sepertimemperkuatkan pemeriksaan dan cara-cara penyelenggaraan jalan jalan disemua negeri.

Satu daripada tindakan-tindakantersebut ialah mengadakan pasukanpenyelenggaraan yang tertentu danyang terlatih bagi maksudpenyelenggaraan jalan Galan ini samaada di peringkat Persekutuan ataupundi peringkat negeri. Satu daripadatugas-tugas pasukan penyelenggaraanini ialah untuk membuat rondaan danpembaikian lubang-lubang ditemuiserta merta yang boleh.

Tuan Haji Abdul Razak bin Haji AbuSamah: Soalan tambahan, Tuan Yangdi-Pertua. Pihak Kerajaan telah tahukelemahan-kelemahan dan jugakeadaan tanah-tanahnya dan jalan-jalan yang runtuh ataupun yang pecahdan tidakkah ada pihak Kerajaanberhasrat supaya tempat-tempat yangselalu dilanda oleh banjir dibuat jalansebagaimana saya melihat di Filipina,iaitu jalan jalan yang seumpama itumereka buat bukan dengan tar tetapikonkrit iaitu dengan simen dan batuiaitu air pun tidak dapat memecah jalanitu. Adakah pihak Kerajaan bercadangsebagaimana yang dibuat oleh KerajaanFilipina di satu-satu tempat ataukawasan di dalam negeri ini?

Dato ' Dr Nik Hussein bin AbdulRahman: Terima kasih kepada cadanganYang Berhormat tetapi keadaan laintempat lain caranya dan pada pendapatJKR kebanyakan daripada kerosakanini ialah berlaku kerana foundationnya,dengan izin, yang rosak. Oleh sebab itu

54

permukaan jalan itu pecah-pecah. Dimana permukaan jalan sahaja yangpecah barangkali dengan Cara YangBerhormat cadangkan itu boleh kitamengatasi keadaan ini dan cara inisedang dikaji oleh pihak JKR.

Tuan Haji Abdul Wahab bin Haji AbuBakar: Soalan tambahan, Tuan Yangdi-Pertua. Kita merasa pelik dan hairanakan kejadian-kejadian dan kerosakandi jalanraya-jalanraya dan lebuhraya-lebuhraya kita pada hari ini keranakadang-kadang kita telah suarakan diMesyuarat-mesyuarat peringkat Daerahdan sebagainya di mana Jurutera-juru-tera memberi pandangan-pandangan diJawatankuasa jawatankuasa Kese-lamatan Jalanraya, kita dapati yanganihnya pada beberapa puluhan tahunyang lampau `maintenance' jalanraya-jalanraya ini ada dengan memperbaikilongkang dan pant di tepi jalanrayaatau apa yang diistilahkan oleh JK R`side-table', tetapi pada masa kebelakang-an ini cuma `side-table' sahaja diperbaikidan kadang-kadang keadaannya lebihtinggi daripada permukaan jalan. Ke-mudian segala longkang dan pant-pantsaliran air di tepi-tepi jalan ini tidakdiperbaiki langsung kerana menurutJKR, mereka hanya memperbaiki `side-table'. Jadi, negara kita yang penuhdengan hujan hampir sepanjang tahunini kadang-kadang kita dapati jalan-raya sudah menjadi pant besar apabilamusim hujan. Jadi, dengan kenderaan-kenderaan yang berat, dengan juga lori-lori yang lebih muatan, kesemua inimemberi sumbangan terhadap peng-hancuran jalan jalan kita. Jadi apakahlangkah-langkah yang konkrit yangboleh kita jamin sekurang-kurangnyatidaklah berlaku sebagaimana hari mi.Minta penjelasan.

Dato' Dr Nik Hussein bin AbdulRahman: Terima kasih, YangBerhormat. Sebenarnya bolehdikatakan tidak ada jalanraya kitabanjir kerana hujan lebat dan air tidakboleh lari. Kebayakannya kalau adabanjir `flash flood' tidak berapa lama

55 9 APRIL 1984 56

keadaan air pun surut dan tidak lagimenjadi banjir. Sebenarnyakebanyakan daripada jalan-jalan yangtelah disediakan oleh pihak JKRmemang ada pant-pant dan sentiasajuga pant-pant ini diawasi supaya tidaktersumbat, tetapi maklumlah denganpertumbuhan begitu banyakpembangunan di tepi-tepi jalanrayamaka taliair-taliair ini ada masanyatelahpun dimusnahkan oleh pihakpenduduk-penduduk itu sendiri.

Dalam soal jalan kita dengan begitubanyak sekali gus rosak, itu adalahpendapat pihak-pihak yang tertentuuntuk memburuk-burukkan namaKerajaan. Yang sebenarnya tidaklahbegitu banyak kali kita bandingkandengan begitu panjangnya jalanraya-jalanraya yang telah disediakan olehpihak Kerajaan, cuma beberapa batusahaja yang rosak dan jalan jalan inikalau dikaji dengan secara mendalamadalah jalan jalan yang patut dibaikisetelah sampai ketika dan masanyauntuk dibaiki.

PEMBUNUHAN ANGGOTAPOLIS DALAM ROMPAKAN

WANG

13. Tuan Ahmad bin Othman mintaMenteri Dalam Negeri menyatakansama ada benar Negara Malaysiasekarang ini tidak aman kerana didapatiakhir-akhir ini berlaku pembunuhankepada anggota Polis dan perompakwang yang mengguna senjatapi; jikabenar mengapakah perkara ini berlakutiap-tiap bulan.

Tuan Mohd . Kassim bin Ahmed: TuanYang di-Pertua, memang tidak dapatdinafikan bahawa wujudnya kejadian-kejadian jenayah seperti pembunuhan,termasuk pembunuhan anggota Polisdan rompakan wang denganmenggunakan senjatapi, tetapi ini tidakboleh di jadikan asas bahawa negara initidak aman, kerana perkara seperti iniwujud di mana-mana negara pun, ianyatidak dapat dibanteras ataupundihapuskan sepenuhnya (completely).

Perangkaan-perangkaan kejadianbunuh dan rompakan di negara inidalam tiga tahun yang lampau tidakmenunjukkan kejadian-kejadian itubertambah dengan banyaknya.Kejadian-kejadian itu, walaubagaimanapun, adalah terkawal danketenteraman awam adalah terjamin.

Perangkaan-perangkaan menunjuk-kan bahawa kejadian-kejadian tersebuttelah menurun, kecuali dalam tahun1983. Dari perangkaan ini, kejadianrompakan di Malaysia dalam dua tahunyang lampau hanya di antara 1.8 hingga2.1 kejadian bagi tiap-tiap 100,000 orangpenduduk, walhal di negara-negara majuyang dikatakan aman, peraturannyaadalah dalam lingkungan 2.5 hingga5.3 bagi tiap-tiap 100,000 orang pen-duduk.

Dari perangkaan-perangkaan itujelaslah bahawa negara kita lebih amandari setengah-setengah negara yangdianggap aman sungguhpun terdapatperbezaan keadaan ekonomi dan nilaimasyarakat.

Tuan Basharon bin Hanapiah : Soalantambahan. Saya ingin bertanya YangBerhormat Timbalan Menteri adakahperompakan dan pembunuhan yangsedang berlaku itu ada berkaitandengan parti komunis ataupun anasirjahat dalam negara kita yang tidakmahu melihat rakyat negara ini hidupdalam aman dan damai?

Tuan Mohd . Kassim bin Ahmed: TuanYang di-Pertua, apa yang dapat kitapastikan setakat ini bahawa kejadian iniberlaku dengan mempunyai kaitannyadengan niat jahat.

GAS ASLI - PASARAN

14. Datuk Haji Mohd. Din bin Jaafarminta Perdana Menteri menyatakansama dan pasaran gas Asli dari negaraini akan menghadapi kesulitanmenjelang tahun 1990, memandangkanpenjanaan tenaga yang berasingan daripenggunaan tenaga nuklier dan arangbatu, seperti di Amerika dan Jepun.

57 9 APRIL 1984

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Tuan Yang di-Pertua,memandangkan sumber gas asli yangberlebihan, Kerajaan berkewajipanuntuk melaksanakan programpenggunaan gas dalam negeri,terutamanya oleh stesen-stesenjanakuasa yang pada ketika inimenggunakan minyak bahanapi.PETRONAS akan membekalkan gaskepada stesen janakuasa baru LLN diPaka pada penghujung tahun mi.PETRONAS juga merancang untukmenyiapkan rangkaian saluran paipmerintangi Semenanjung Malaysia(`Trans-Peninsular') yang akanmenyalurkan gas dari lapangan-lapangan di luar pantai Pantai TimurSemenanjung Malaysia ke Pantai Baratmenjelang tahun 1990. Pasaran utamabagi gas asli yang disalurkan ini ialahstesen-stesen janakuasa LLN yangbesar di Pantai Barat.

Kerajaan telahpun mengambilkeputusan untuk melaksanakan strategimenggunakan empat sumber bahanapiiaitu minyak, gas, hidro dan arang batu.Selaras dengan strategi ini, stesenjanakuasa Pelabuhan Kelang Fasa IItelah dirangka untuk menggunakanarang batu.

Memandangkan rancangan LLNuntuk menggunakan gas, adalahdijangka bahawa pasaran gas dalamtahun 1990 tidak akan menghadapisebarang kesulitan. sebaliknya tahun1990 akan menandakan kemunculanpasaran gas yang lebih berkembang.

HELIKOPTER TENTERARUSSIA MENCEROBOH RUANG

ANGKASA MALAYSIA

15. Tuan Nasir bin Haji Manap mintaMenteri Pertahanan menyatakan samaada Kerajaan sedar bahawa helikopterkepunyaan tentera Russia telahmenceroboh masuk ke ruang angkasaMalaysia di pantai Terengganu baru-baru ini dan kejadian itu telahmenimbulkan keadaan ketakutan dikalangan pekerja-pekerja di pelantaran

58

minyak PETRONAS; jika sedarmengapa jet jet pejuang kita (TUDM)yang berpengkalan di Kuantan tidakmengusir atau menembaknya.

11.4.1984

32. Puan Hasanah binti Mohd . Kassimminta Menteri Pertahanan menyatakansama ada kemunculan helikopterTentera Russia pada akhir bulanFebruari 1984 berhampiran pelantarminyak PETRONAS di tautbertentangan dengan KualaTerengganu itu tidak mengancamkeselamatan negara.

13.4.1984

20. Tuan Haji Abdul J alil bin AbdulRahman minta Menteri Pertahananmenyatakan apakah langkah yang telahdan akan diambil bagi mencegah danmenghalang negara-negara luarmenceroboh negara kita melalui ruangudara dan perairan Malaysia mi.

19.4.1984

31. Puan Hajjah Hafsah binti Othmanminta Menteri Pertahanan menyatakantindakan pihak KementerianPertahanan ekoran dari pencerobohanHelikopter Russia di kawasan pelantarminyak di perairan Trengganu baru mi.

Timbalan Menteri Pertahanan (AbangAbu Bakar bin Datu Bandar Abang HajiMustapha): Tuan Yang di-Pertua,izinkan saya menjawab soalan inibersama-sama dengan soalan-soalanAhli-ahli Yang Berhormat SenatorPuan Hasanah binti Kassim, Tuan HajiAbdul Jalil bin Abdul Rahman danHajjah Hafsah binti Othman pada 11,13 dan 19hb April, 1984 kerana semuasoalan tersebut adalah samamaksudnya dengan soalan mi.

Untuk makluman Ahli-ahli YangBerhormat, kemunculan helikopterSoviet Russia seperti yangdimaksudkan itu sebenarnya telahberlaku di luar perairan wilayah danruang angkasa negara kita. Walau

59 9 APRIL 1984 60

bagaimanapun, Kerajaan sentiasaberwaspada di atas kehadiran kuasaasing berlaku di kawasan perairannegara kita.

PERSEKOLAHAN SEBELAH PAGI

16. Tuan Haji Abdul Jalil bin AbdulRahman minta Menteri Pelajaranmenyatakan sehingga bilakah semuasekolah-sekolah dalam Malaysia dapatmengadakan persekolahan di sebelahpagi sahaja dan tidak ada lagi sekolah-sekolah belajar di waktu petang.

Timbalan Menteri Pelajaran (Dato'Mohamed Khalil Yaakob): Tuan Yangdi-Pertua, Kementerian Pelajaranmemang sedar tentang masalahpesekolahan dua sidang dan berhasratuntuk mengatasi masalah yang timbuldari amalan tersebut. Namun begitu,masalah ini tidaklah begitu seriuskerana yang paling ketara hanyalahwujud di bandar-bandar besar sahaja.Kita perlulah juga akui hakikat bahawarancangan untuk mengadakan sekolahsatu sidang terpaksa melibatkanperbelanjaan negara yang besar. Jikasekolah-sekolah kita menggunakan satusidang sahaja adalah dijangkakeperluan bilik darjah pada tahun 1985ialah 50,208 bilik darjah yangmelibatkan perbelanjaan sekitar 51,260juta. Inilah halangan kita yang utama,apatah lagi dalam keadaan negara telahmenghadapi kemelesetan ekonomi.

Masalah kekurangan tanah yangserius di kawasan bandar menambah-kan lagi halangan yang sedia ada. Se-baliknya walaupun Kementerian mampumembina bangunan-bangunan sekolahyang tinggi (high-rise building) namunmasalah persekolahan belum tentu bolehdiatasi sepenuhnya kerana sekolahdemikian rupa akan mempunyai peng-ambilan di antara 2,000 atau 3,000 bagisatu-satu sekolah.

Untuk makluman Ahli YangBerhormat, berdasarkan kepada kajianyang dilakukan oleh BahagianPerancangan dan Penyelidikan

Pelajaran, Kementerian Pelajaran padatahun 1983 didapati bahawa tarafmasalah persekolahan dua sidangadalah sederhana dan bolehdiselesaikan di peringkat sekolah.Adalah didapati pencapaian akademikmurid-murid di sekolah berkenaantidak memuaskan adalah juga tidakbenar kerana pemboleh-ubahan(variables) prestasi membuktikan ramaimurid-murid berada dalam lingkunganbaik dan sangat baik.

SIR! CERAMAH DANPENERANGAN MENENGAH

PERLEMBAGAAN MALAYSIA

17. Tuan Haji Mohamed bin Yahyaminty Menteri Penerangan menyatakansama ada Kementerian Peneranganakan mengadakan satu siri ceramah danpenerangan kepada rakyat mengenaiPerlembagaan Malaysia supaya rakyatlebih memahami isi PerlembagaanMalaysia.

Timbalan Menteri Penerangan (Dato'Chan Siang Sun): Tuan Yang di-Pertua,Kementerian saya melalui JabatanPenerangan telah menjalankan satukempen yang tersusun mengenaiPerlembagaan di seluruh negara bagisemua peringkat rakyat Malaysia.Dalam kempen tersebut telah diadakankursus sivik yang mengambil masa darisetengah hingga satu hari di manapenceramah-penceramah menyampai-kan penerangan berhubung dengan ber-bagai aspek Perlembagaan. Penceramahitu juga telah menjawab soalan-soalanyang dibangkitkan oleh para peserta.

Suka saga menggaakan di sini bahawaJabatan Penerangan adalah sentiasadan akan terus menjalankan segalakegiatan untuk memberi penjelasanmengenai dasar-dasar Kerajaantermasuk isu-isu seperti Perlembagaan.Di samping itu satu siri mengenalundang-undang dan Perlembagaansedang dirancangkan untuk siarantelevisyen.

61 9 APRIL 1984 62

Tuan Yang di-Pertua: Yang Ber-hormat Puan Rokiah binti Zainuddin.

Tuan Ibrahim bin Mat Saman: TuanYang di-Pertua, dengan izin, soalan 18.

PENUNTUT MALAYSIA DI LUARNEGERI -KEMALANGAN

JALANRAYA

18. Tuan Ibrahim bin Mat Saman (dibawah S.O. 23 (2)) minta MenteriPelajaran menyatakan mengapakebelakangan ini Bering berlakukemalangan jalanraya dan lain-lainyang mengakibatkan kehilangan nyawapenuntut-penuntut kita di luar negeridan sama ada beliau sedar bahawapunca kemalangan ini ialah kurangpengetahuan keselamatan jalanraya dinegara asing dan/atau penuntut-penuntut kita yang mendapat biasiswaKerajaan terlalu mewah kehidupanmereka di luar negeri; dan sama adaKementerian telah membuat siasatanatas kemalangan mi.

Dato ' Mohamed Khalil Yaakob TuanYang di-Pertua, kemalangan jalanrayadi kalangan pelajar-pelajar Malaysia diluar negeri adalah terlalu kecil jikadibandingkan dengan jumlah bilanganpelajar-pelajar kita di luar negeri.Kemalangan-kemalangan seperti iniadalah sesuatu yang luar dari dugaandan tiada sesiapa dapatmenentukannya. BagaimanapunKementerian Pelajaran melalui JabatanPenuntut Malaysia di luar negerisentiasa menjalankan penyiasatanapabila berlaku apa-apa kemalangandan sentiasa menasihatkan pelajar-pelajar supaya berhati-hati menjagakeselamatan mereka.

Untuk makluman Ahli YangBerhormat , kadar biasiswa yangdiberikan oleh Kerajaan kepadapelajar-pelajar hanya cukup untukmenampung perbelanjaan -perbelanja-an wajib sepanjang musim pengajian.Mengikut kajian jumlah yang diberikanadalah memadai untuk menampung ke-perluan hidup dan bayaran pengajian

mengikut keperluan semasa. Selain dariitu bukan semua pelajar-pelajar kita diIuar negeri mempunyai kereta bahkanbilangan yang mempunyai kereta adalahterlalu kecil. Ada di antara merekamembeli kereta secara berkongsi ataudisewa untuk kegunaan melancung se-masa bercuti. Lagipun harga kereta-kereta terpakai di luar negeri terutama-nya di Amerika Syarikat adalah rendah.

Tuan Yang di-Pertua : Yang Berhor-mat Toh Muda Dr. Abdullah FadzilChe Wan.

Toh Muda Dr. Abdullah Fadzil CheWan: Tuan Yang di-Pertua, soalan tadisudah dijawab oleh Yang BerhormatMenteri, jadi tidak perlu jawab soalanyang ke 19 mi.

GURU-GURU BERSARASEBELUM UMUR 55 TAHUN

20. Tuan Ishak bin Abdul Rahmanminta Menteri Pelajaran menyatakanbilangan guru-guru yang telah memintauntuk bersara sebelum berumur 55tahun; dan sama ada KementerianPelajaran menghadapi masalahkekurangan guru-guru terlatih; jika ya,apakah tindakan yang telah diambiloleh Kementerian Pelajaran.

Dato ' Mohamed Khalil Yaakob: TuanYang di-Pertua, untuk makluman AhliYang Berhormat, bilangan guru-guruyang diluluskan untuk bersara secarapilihan sebelum umur 55 tahun bagitahun 1983 ialah seramai 314 orang.Kementerian Pelajaran sebenarnyatidaklah mengalami kekurangan gurutetapi jika dimaksudkan guru-guruterlatih memanglah kita menghadapimasalah itu. Kekurangan guru iniadalah ditampung melalui pengambilanguru-guru sementara. Kita sedangmerancang pengeluaran guru-guruperingkat ijazah dan maktab dari masake semasa untuk menampungkekurangan yang disebutkan. Terimakasih.

63 9 APRIL 1984 64

Tuan Haji Abdul Wahab bin Haji AbuBakar: Soalan tambahan. Tuan Yangdi-Pertua, saya ingin bertanya YangBerhormat Menteri masih adakah lagidasar guru-guru sementara ini pernahdan diserapkan kepada guru-gurulatihan. Adakah masih berjalan dasaritu hingga ke masa ini?

Dato' Mohamed Khalil Yaakob: TuanYang di-Pertua, sekdranya guru-gurusementara ini dalam rangka mengajarmengambil peperiksaan semula dansebagainya dan menepati syarat-syaratuntuk kemasukan untuk merekadilantik, maka dengan sendirinyamereka dapat memasuki maktab-maktab dan keluar sebagai guru tetap.

SEMPADAN 'EMULA KAWASANPILIHANR AYA - BANTAHAN

21. Puan Nen Abidah binti HajiAbdullah minta Perdana Menterimenyatakan sama ada bantahan-bantahan telah diterima olehSuruhanjaya Pilihanraya berhubungdengan cadangan-cadangan SempadanSem ula K awasan Pilihanraya dan samaada Sempadan itu akan dirombaksemula mengikut cadangan atashantahan yang telah dibuat dandisampaikan.

Timbalan Menteri di Jabatan PerdanaMenteri (Tuan Radzi bin SheikhAhmad): Tuan Yang di-Pertua, bantah-an hantahan terhadap cadangan Suruh-a.njaya Pilihanraya mempersempadan-k;an semula bahagian-bahagian pilihan-raya tu1ah diterima di dalam tempohpamil an bagi pemasyuran-pemasyur-n Sur°uhanjaya daripada 4hb Januari

h i n gga 3hb Februari, 1984. Pada masaini Suruhanjaya sedang mengadakansiasatan-siasatan tempatan bagi bantah-an-bantahan yang dibuat oleh perayudi bawah seksyen 5 Bahagian 2, Jadualke 13 Perlembagaan. Tidaklah dapat di-nyatakan pada masa ini sama ada Suruh-anjaya akan meminda semula syor-syoryang telah dibuat. Walau bagaimana-pun saya percaya Suruhanjaya akanmemberi pertimbangan sewajarnya ke-

pada cadangan-cadangan balas yangdibuat oleh perayu yang difikirkan me-nasabah dan menepati prinsip-prinsipbersempadan.

BAKAL HAJI KE MEKAHMELALUI NEGERI THAI

22. Tuan Fadzil bin Mahmood mintaPerdana Menteri menyatakan:

(a) sama ada beliau sedar ramai bakal-bakal Haji dari negara ini pergimenunai fardhu Haji ke Mekahmelalui Negeri Thai;

(b) adakah Cara pemergian melaluinegara Thai dibenarkan oleh pihakKerajaan; dan

(c) jika tidak apakah tindakan yangperlu diambil bagi mencegahpemergian secara ini terus berlaku.

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Tuan Yang di-Pertua,Kerajaan memang sedar bahawa adapihak-pihak swasta yang mengaturkanpemergian bakal-bakal haji negara inimenunaikan Fardu Haji bukan sahajamelalui negara Thai tetapi juga melaluiSingapura serta Kaherah.

Perbuatan mereka itu adalahmelanggar syarat yang telah ditetapkanoleh Kerajaan di mana semua bakal hajihendaklah pergi ke Tanah Suci hanyamelalui Tabung Haji.

Mengenai perkara itu, Kerajaantelahpun meminta negara Arab Saudisupaya Kedutaan-kedutaannya dinegara-negara berkenaan tidakmengeluarkan Visa Haji kepada rakyatMalaysia di sana.

Walau bagaimanapun, Visa Hajibolehlah dikeluarkan kepada rakyatMalaysia yang bermastautin di negara-negara itu seperti penuntut-penuntutatau kakitangan Kedutaan Malaysia ditempat-tempat yang tersebut.

PENIAGA KECIL BUMIPUTERA/KETURUNAN INDIA -

PENYERTAAN

23. Tuan D . P. Vijandran minta Per-dana Menteri menyatakan:

65 9 APRIL 1984

(a) apakah perkembangan-perkem-bangan yang dicapai hasil dariusaha Kerajaan memberi latihandalam pengendalian perniagaankecil; dan

(b) sama ada Kerajaan memberipeluang kepada rakyat Malaysiaketurunan India dalam programlatihan mi.

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Tuan Yang di-Pertua, latihandalam mengendalikan perniagaan keciladalah satu usaha yang telah dijalankanoleh Kerajaan sejak beberapa tahunyang lalu, terutamanya setelahbermulanya pelaksanaan DasarEkonomi Baru sebagai langkah ke arahpembentukan sebuah masyarakatperdagangan dan perindustrianBumiputera iaitu menerusi penyertaanyang giat dalam bidang perdagangandan perindustrian. Berbagai-bagaiagensi Kerajaan seperti Pusat DayaPengeluaran Negara, Majlis AmanahRakyat, Pusat PembangunanUsahawan Malaysia, Institut TeknologiMARA, Pernas Edar dan KementerianKebudayaan, Belia dan Sukanmenganjurkan latihan-latihan tertentudalam bidang perniagaan kecil.Bilangan peserta-peserta yang telahmenerima manfaat daripada latihanyang dianjurkan oleh berbagai-bagaiagensi yang telah saya sebutkan tadiadalah berjumlah 143,043 orang.

Perkembangan-perkembangan yangtercapai daripada program-program inibolehlah dirumuskan seperti berikut:

(1) menambah bilangan usahawan-usahawan yang menceburi bidangperniagaan kecil terutamanyakaum Bumiputera. Misalnyabilangan perniagaan kecilBumiputera yang berdaftar denganPendaftaran Perniagaan telahbertambah daripada 78,900 kepada113,200 dalam tahun 1983;

(ii) kemajuan dari segi sistempengurusan yang lebih berkesandan penggunaan teknologi barudalam perniagaan mereka;

66

(iii) meningkatkan pendapatanpeniaga-peniaga misalnya pekedai-pekedai runcit di bawah programPernas Edar yang mendapatpendapatan bersih sekurang-kurangnya S l,200 sebulan;

(iv) meningkatkan nilai tambahan(value added) bagi bahan-bahanmentah tempatan; dan

(v) menambahkan peluang-peluangpekerjaan untuk mengurangkankadar pengangguran.

Sebenarnya latihan dalam bidangperniagaan juga terbuka kepada rakyatketurunan lain. Misalnya dalam tahun1983, seramai 7,700 orang bukanBumiputera telah mengikuti latihankeusahawanan. Perangkaan yangterkhusus bagi rakyat keturunan Indiatidak terkumpul. Bagaimanapun,sejajar dengan strategi penyusunansemula masyarakat di bawah DasarEkonomi Baru yang bertujuan untukmemperbaiki keadaan tidak seimbangdi antara Bumiputera dan bukanBumiputera dalam aktiviti ekonominegara ini, terutamanya dalam bidangperdagangan dan perindustrianwajarlah tumpuan latihan itu diberikepada kaum Bumiputera.

Untuk makluman Ahli YangBerhormat, bilangan perniagaan yangberdaftar dengan Pendaftar pada tahun1983 menunjukkan perniagaanBumiputera berjumlah 113,171 iaitukira-kira 28.6% berbanding 281,854bagi Bumiputera iaitu kira-kira 71.4%.Adalah diharapkan melalui programlatihan tertentu, penyertaanBumiputera dalam bidang perdagangandan perindustrian akan dapatdipertingkatkan.

PEPERIKSAAN PENILAIANDARJAH LIMA

24. Tuan K. Kumaran minta MenteriPelajaran menyatakan sama adaKementerian masih ingin meneruskarnPeperiksaan Penilaian Darjah Limapada tahun 1987 memandangkanformat peperiksaan sekarang ini tidak

67 9 APRIL 1984 68

sesuai dengan kurikulam Baru SekolahRendah (KBSR), jika tidak nyatakanpeperiksaan-peperiksaan alternativeyang akan diadakan bagi murid-muridKBSR pada tahun 1987.

Dato ' Mohamed Khalil Yaakob: TuanYang di-Pertua, untuk makluman AhliYang Berhormat, buat masa ini Ke-menterian Pelajaran sedang menjalan-kan penelitian semula mengenai corakatau format penilaian bagi sekolahrendah khususnya Ujian PenilaianDarjah 5, sesuai dengan pelaksanaanKBSR.

Apabila penelitian ini disempurnakankeputusan akan diambil mengenaiformat penilaian yang tersebut yangakan dijalankan untuk murid-muridyang mengikuti kurikulam sekolahrendah pada tahun 1987.

CUT! SEKOLAH BULANDISEMBER

25. Tuan Paramjit Singh minta MenteriPelajaran menyatakan sama ada beliausedar bahawa setiap tahun apabilaSekolah-sekolah dibuka semula selepascuti bulan Disember, tidak adapelajaran diajar di kebanyakan sekolah-sekolah bagi tempoh 2 hingga 3 minggupertama; jika sedar, apakah langkah-langkah yang diambil oleh Kementerianuntuk menyelesaikan masalah ini dansama ada Kerajaan akan menimbanguntuk memansuhkan sistem kenaikandarjah secara terus terutamanya diSekolah-sekolah rendah.

Dato ' Mohamed Khalil Yaakob: TuanYang di-Pertua, Kementerian Pelajarantelahpun mengedarkan pekelilingsupaya jadual waktu sekolah disediakansebelum sekolah-sekolah dibukadijalankan mulai minggu pertamapersekolahan.

Pada amalannya jadual waktu telahdisediakan oleh pihak pentadbirsekolah dalam masa cuti penggal ketigadan diedarkan kepada guru-guru tidaklewat daripada seminggu sebelumsekolah dibuka. mi membolehkan guru-

guru membuat persediaan-persediaanmengajar sebelum sekolah dibuka padahari pertama persekolah.

Dengan itu adalah tidak benardakwaan bahawa kebanyakan sekolahtidak berjalan dalam tempoh dua atautiga minggu setelah dibuka.

Sistem kenaikan darjah secara oto-matis adalah menjadi dasar Akta Pe-lajaran 1961, dan diperakukan olehJawatankuasa Kabinet Mengkaji Pe-laksanaan Dasar Pelajaran Kebangsa-an yang.telah diterima pada tahun 1979.Oleh itu, Kementerian Pelajaran tidakbercadang untuk memansuhkannya.

Tuan Yang di-Pertua : Yang Berhor-mat Puan Rokiah binti Zainuddin.

Tuan Fadzil bin Mahmood: TuanYang di-Pertua, dengan izin, Soalan ke26.

BIJIH TIMAH, BATU DANPASIR - PENYELUDUPAN

26. Tuan Fadzil bin Mahmood (dibawah SO. 23 (2)) minta Menteri LuarNegeri menyatakan apakah usahadamai yang diambil sejajar dengansemangat ASEAN di antara KerajaanMalaysia dan Singapura untukmempastikan penyeludupan bijihtimah, batu dan pasir tidak berlakusewenang-wenangnya dari NegaraMalaysia ke Negara Singapura.

Tan Sri Haji Muhammad Ghazalie binShafie: Tuan Yang di-Pertua, dalammempastikan penyeludupan bijihtimah, batu dan pasir tidak berlakudengan sewenang-wenangnya darinegara Malaysia ke negara Singapura,kita telah pun meminta jasa baik dankerjasama Kerajaan Singapura untukmengatasi masalah mi. Ekorandaripada ini Kerajaan Singapura telahmemberi kepastian kepada kita bahawaKcrajaan Singapura tidak akanmengeluarkan lesen lagi bagi maksudpenubuhan perusahaan melebur timahyang baharu di negara itu sebagai

69 9 APRIL 1984

menyahut permintaan Malaysia dannegara jiran yang lain. Dengan inidiharapkan kegiatan penyeludupanbijih timah ke negara itu akanberkurangan.

Pada akhir sesi khas pertamaMenteri-menteri Pertubuhan Negarapengeluar bijih timah yang telahdiadakan pada bulan Januari tahun1984 yang lepas, satu kenyataanbersama telah dikeluarkan menggesasupaya Kerajaan Singapura memberikerjasama yang sepenuhnya dalamlangkah menyekat kegiatanpenyeludupan bijih timah ke negaraSingapura.

Dalam soal penyeludupan batu danpasir pula, keadaan ini adalah terkawal.

Tuan Yang di-Pertua: YangBerhormat Toh Muda Dr. Abdullah.

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:Tuan Yang di-Pertua, dengan izin,Soalan ke 27.

TANAH RIZAB MELAYU

27. Tuan Haji Shaharom bin Maasom(di bawah S.O. 23 (2)) minta MenteriKemajuan Tanah dan KemajuanWilayah menyatakan setakat ini berapabanyakkah tanah-tanah rizab Melayutelah diambil oleh Kerajaan untukprojek-projek Kerajaan dan berapabanyak pula yang telah diganti batikdan berapa lamakah masa yangditetapkan untuk mengganti balikkesemua tanah yang telah diambil danapa Pula jenis dan status tanah-tanahyang bakal diberi sebagai ganti.

Dato Shahrir bin Abdul Samad: TuanYang di-Pertua, dengan izin, mengikutperangkaan yang ada sehingga 1 hb. Jun1983 didapati seluas 136,354.61 ekarataupun 55,182.66 hektar tanah rizabMelayu telah diambil oleh Kerajaanuntuk kegunaan awam. Setakat inididapati 10,675.42 ekar ataupun4,320.34 hektar telah digantikan batik.Penggantian batik adalah dibuatmengikut kehendak-kehendak dalam

70

Perkara 89(2), (3), (4), (5) dan (7). Tidakada tempoh yang telah ditetapkan danbuat masa ini kebanyakan Kerajaan-kerajaan Negeri telah mengambilinisiatif untuk menggantikan baliktanah rizab Melayu yang telahdijadikan projek-projek awam.

Pihak Kementerian KemajuanTanah dan Wilayah sedang mengkajidengan teliti mengenai aspek-aspekpenting terhadap tanah-tanah rizabMelayu.

Tuan Haji Abdul Razak bin AbuSamah: Tuan Yang di-Pertua, sedikitsahaja. Saya ingin bertanya di ataspengambilan tanah-tanah rizabMelayu. Tadi Yang Berhormatmengatakan telah digantikan batik. Disini saya ingin bertanya adakahdigantikan batik itu dengan luas yangsama ataupun dengan harga pasaranyang ada pada masa itu. Saya inginbertanya.

Dato Shahrir bin Abdul Samad: TuanYang di-Pertua, buat masa ini diadigantikan dengan mengikut seberapayang boleh untuk menentukan supayajenis tanah yang digantikan adalahdengan jenis yang sama jugamenentukan supaya kehilangan tanahyang telah diambil alih oleh Kerajaanjuga diganti batik dengan tanah yangboleh digunakan untuk faedahmengikut kehendak tanah rizab Melayuitu sendiri.

Tuan Yang di-Pertua : Masa sudahcukup.

(Masa untuk Pertanyaan bagi JawabMulut telah cukup dan Jawapan bagiPertanyaan No. 28 hingga 36 adalahdiberi di bawah mi.)

HARTA KERAJAAN LUAR NEGERI

28. Tuan Jaafar bin Harun mintaPerdana Menteri menyatakan sama adaKerajaan kita ada mempunyai hartaseperti tanah dan ba,ngunan dan jugasyarikat-syarikat di luar negeri; jika adanyatakan nilainya dan lokasi harta itu.

71 9 APRIL 1984 72

Datuk Abdullah bin Haji AhmadBadawi: Kerajaan kita memang adamemiliki harta di luar negeri. Harta-harta Kerajaan di luar negeri berupabangunan-bangunan Pejabat Keduta-an, Kediaman Ketua Perwakilan danRumah Kakitangan Kedutaan. Disamping itu Kerajaan juga memilikitanah tapak untuk membina bangunanyang diperlukan oleh Perwakilan kitaseperti yang saya sebut tadi.

Setakat ini dari jumlah 56 perwakilankita di negara-negara asing, 27daripadanya mempunyai bangunansendiri iaitu 22 buah bangunan PejabatKedutaan, 26 Kediaman Rasmi KetuaPerwakilan dan 14 buah rumah danapartment kakitangan Kedutaan. mitermasuk dua buah Rumah Tetamu(VIP House) di London. Kerajaan jugamemiliki 6 tapak tanah untuk membinabangunan perwakilan seperti pejabat,Kediaman Rasmi dan Kediamankakitangan di Wellington, Riyadh,Jakarta, Medan dan Islamabad.

Dari segi nilai, kita belum lagimengambil tindakan untuk menilaidengan tepat akan nilai semasa harta-harta Kerajaan yang ada sekarang.Walau bagaimanapun, ahli YangBerhormat sedia maklum harta-hartaini, ada diantaranya telah kita milikilebih awal sejak merdeka, terletak di Ibunegara-negara asing, di kawasan yangbaik dan eksklusif yang mana nilaianhartanah adalah tinggi. Dengan yangdemikian, sudah tentu nilai harta-hartaKerajaan di tempat-tempat seumpamaini turut naik dari masa ke semasa, dannilainya sekarang adalah jauh lebihtinggi dari nilai asal ketika dibeli ataudibina dahulu.

Walau bagaimanapun, berdasarkankepada harga belian dan kos pembanaandan ubahsuai, nilai semua bangunanpejabat Kedutaan yang dimilikiKerajaan adalah dianggarkan tidakkurang dari $147.65 juta, kediamanRasmi $40.32 juta, Kediamankakitangan $7 juta dan tanah $8 juta di

mana nilai keseluruhan ialah $202.97juta. Pada masa sekarang nilai pasaranharta-harta Kerajaan di Luar negeritelah berlipat ganda tingginya dari nilaiawal.

Berkenaan Syarikat-syarikat kepunya-an Kerajaan di luar negeri, Kerajaantidak mempunyai syarikat-syarikat se-cara langsung Walau bagaimanapun,secara tidak langsung Kerajaan adamempunyai 7 anak syarikat (subsidiaries)di luar negeri yang termasuk di pelbagaitempat dan jumlah harta anak-anaksyarikat itu adalah di dalam lingkunganM$27.4 juta.

PAPAN TANDA JALANLAPANGANTERBANG ANTARA-

BANGSA SUBANG

29. Dato ' Chin Kim Yong mintaMenteri Kerja Raya menyatakan samaada beliau sedar bahawa papan tandamenunjukkan jalan ke LapanganTerbang Subang tidak terletak ditempat yang menasabah dan bukansahaja pelancung-pelancung dari luarnegeri tetapi juga rakyat tempatan meng-alami kesusahan apabila hendak pergike lapangan Terbang Subang; jika sedarsama ada beliau akan meletakkanpapan tanda di tempat-tempat yangmenasabah.

Dato' S. Samy Vellu: Saya sedarbahawa papan tanda yangmenunjukkan jalan ke LapanganTerbang Antarabangsa Subang tidakterletak di tempat yang menasabah.Keadaan ini berlaku oleh keranajalanraya yang menuju ke LapanganTerbang Antarabangsa Subang ituterlibat dengan pembaikkan JalanPersekutuan dan jalan keluar masuk kekawasan perumahan Subang Jaya.Dengan yang demikian, apabila kerja-kerja pembaikkan dan kenaikan tarafjalan tersebut telah slap dalam sedikitmasa lagi, maka papan tanda yangsementara itu tidak akan dipakai lagi,dan sebagai gantinya satu papan tandayang tetap melintang jalan di atas atau

73 9 APRIL 1984 74

Overhead Centry akan dipasang ditempat yang sesuai.

GURU TERLATIH MELETAKKANJAWATAN

30. Dato' G. Pasamanickam mintaMenteri Pelajaran menyatakan jumlahbilangan guru-guru terlatih yang telahmeletakkan jawatannya sebelum tamattempoh perkhidmatan mereka sehinggasekarang mengikut kaum.

Datuk Dr. Sulaiman bin Haji Daud:Untuk makluman Yang Berhormatjumlah bilangan guru-guru terlatih yangtelah meletakkan jawatan sebelumtamat tempoh perkhidmatan (bersarawajib umur 55 tahun) mulai tahun 1982sehingga Mac 1984 mengikut kaumadalah seperti berikut:-

nuklear (Nuclear Weapons Free Zone-NWFZ), rantau ini akan terelak daripersaingan kuasa-kuasa besar terutamapersaingan yang bersifat ancamannuklear. Tanpa persaingan ini adalahdiharapkan akan terujud satu suasanadan keadaan yang sesuai (conducive)yang boleh mendorong tercapainyamatlamat ASEAN untuk menjadikanAsia Tenggara sebagai kawasan aman,bebas dan berkecuali (ZOPFAN). Olehitu, sebagai usaha kearah pencapaianmatlamat ZOPFAN, pegawai-pegawaikanan ASEAN kini sedang mengkajidengan aktif cara mana Asia Tenggaraboleh di jadikan kawasan bebas senjatanuklear. Asia Tenggara sebagaikawasan bebas senjata nuklearmerupakan komponen penting kepadakonsep ZOPFAN.

Tahun

Bil Bangsa 1982 1983 1984 Jumlah(Jan-Mac)

1. Melayu 192 141 57 390

2. China 58 97 117 2723. India 30 2 7 39

4. Lain-lain

bangsa 9 7 9 25

Jumlah 289 247 190 726

ASIA TENGGARA BEBAS DARIANCAMAN NUKLEAR

31. Tuan Mohd. Noor bin Bedah mintaMenteri Luar Negeri menyatakanapakah usaha diplomatik yang dibuatoleh Kerajaan bagi mempengaruhikuasa-kuasa besar supaya menjadikanrantau ini bebas dari ancaman nuklear.

Tan Sri Haji Muhammad Ghazali binShafie: Adalah menjadi hasrat Malaysiadan hasrat negara-negara ASEANlainnya supaya rantau Asia Tenggarabebas dari ancaman senjata nuklear.Kita percaya jika Asia Tenggaradijadikan kawasan bebas senjata

DADAH DI PENJARA PUDU -PENYALAHGUNAAN

32. Tuan Haji Abdul Razak bin AbuSamah minta Menteri Dalam Negerimenyatakan sama ada beliau sedarbahawa kes penyalah gunaan dadahpun didapati di dalam Penjara Pudu danjuga penjara-penjara yang lain, jikasedar, apakah tindakan akan diambiluntuk mengatasi perkara mi.

Tuan Mohd. Kassim bin Ahmed:Izinkan saya merangkum jawapan sayabagi soalan-soalan dari Yang Berhor-mat Tuan Haji Abdul Razak bin AbuSamah, Yang Berhormat Tuan Kuma-

75 9 APRIL 1984

ran pada 10 April, 1984 dan YangBerhormat Tuan Fadzil bin Mahmoodpada 18 April, 1984, oleh kerana ketiga-tiga soalan ini adalah berkaitan diantara satu sama lain serta mengenaiperkara yang sama.

Kerajaan sedar bahawa terdapat kes-kes penyalahgunaan dadah di beberapaPenjara tertentu di negara ini danKerajaan memandang berat sertamemberi perhatian yang serius terhadapkegiatan menyeludup dadah danpenyalahgunaan dadah dalam penjara.

Dalam usaha Kerajaan untuk mem-basmi dan menghapuskan kegiatanpenyeludupan dan penyalahgunaandadah dalam Penjara, tindakan tegasdiambil ke atas mereka yang terlibattanpa mengira sama ada seseorang itukakitangan Kerajaan, rakyat biasaataupun banduan.

Langkah-langkah yang telah dansedang diambil untuk membasmikegiatan-kegiatan ini adalah sepertiberikut:-

1 Memberi ceramah kepada kaki-tangan dan banduan mengenaiancaman dan bahaya penyalah-gunaan dadah.

2 Meletakan poster-poster di tempat-tempat dan kawasan tertentu dalampenjara untuk memperingatkankakitangan, banduan dan pelawat-pelawat tentang kesalahan menye-ludup dadah di dalam Penjara.

3 Mengadakan pemeriksaan yangketat dan rapi di pintu pagar ke-luar/masuk Penjara, ke atas semuakakitangan Penjara, pelawat-pe-lawat, banduan-banduan sertabarang-barang yang dibawa olehmereka. Tugas kawalan dan pe-meriksaan ini diketuai oleh seorangpegawai kanan dengan dibantuoleh lain-lain pegawai.

4 Mengadakan pemeriksaan hariandan mengejut dari semasa ke se-masa ke atas semua kakitangan

76

penjara, banduan-banduan ter-masuk bilik-bilik dan kawasanmereka bekerja dan juga pelawat-pelawat.

5 Mengadakan rondaan di sekelilingkawasan Penjara untuk mencegahbungkusan dadah dilontar dariluar penjara ke dalam kawasanPenjara.

6 Pengunaan anjing-anjing narkotikuntuk mengesan tempat-tempatserta kawasan-kawasan dalampenjara yang mungkin ter-sembunyi dadah.

7 Menjalankan pemeriksaan ke atascontoh air kencing mereka yangdisyaki menggunakan dadah.

8 Mewajibkan semua pegawai-pegawai yang baru di lantikmenandatangani surat akuan yangmenyatakan bahawa jika merekaditangkap kerana menghisap ataumengedar dadah, tindakan yangsewajarnya akan diambil terhadapmereka.

9 Mengadakan sekim galakan untukbanduan-banduan dan kakitanganPenjara yang memberi maklumatsehingga tertangkap dan dihukumoleh mahkamah, mereka yang di-dapati cuba menyeludup dadah kedalam Penjara. Untuk banduan,galakan ini adalah dalam bentukpengampunan khas dan hadiahwang tunai, manakala untuk kaki-tangan Penjara pula, galakan iniadalah dalam bentuk hadiah wangtunai dari Kumpulan Wang HadiahPegawai-pegawai Penjara sertaSijil Kepujian.

10 Banduan-banduan yang didapatimenyalahgunaan dadah akan di-kenakan hukuman sebat rotan se-telah mendapat persetujuan dariYang Amat Berhormat MenteriDalam Negeri.

Setakat ini dua orang PegawaiPenjara Tingkatan II telah disabitkankesalahan mereka oleh Mahkamahkerana memiliki/cuba menyeludup

77 9 APRIL 1984

dadah ke dalam Penjara dan merekatelah pun dibuang kerja. Seorangpegawai pula sedang ditahan kerja dibawah Perintah Am Bab `D'.

Mengenai pelawat-pelawat pula, duakes cuba menyeludup dadah telah dapatdikesan setakat ini di Penjara Pudu.Kes-kes ini diserahkan ke pihak Polisuntuk tindakan selanjutnya.

PENJARA PUDU

33. Tuan Haji Shaharom bin HajiMaasom minta Menteri WilayahPersekutuan menyatakan semuarancangan yang telah dicadangkanuntuk tapak Penjara Pudu selepasPenjara itu dipindahkan.

Dato Shahrir bin Abdul Samad: Padadasarnya Kerajaan telah membuatkeputusan supaya tanah kawasanPenjara Pudu (seluas 22 ekar) diSeksyen 56, Jalan Shaw, Kuala Lumpurdiberi milik kepada UDA untukdibangunkan semula, sebaik sahajaPenjara Pudu ditempatkan semula diSungai Jelok, Kajang.

Kawasan Penjara Pudu ini sedangdalam proses perancangan oleh UDA.UDA bercadang untuk membangunkankawasan ini secara 'mixed development'yang komprehensif dan `intergrated'.

JALAN SEHALA DIKUALA LUMPUR

34. Tuan Mohd . Yusof bin Kassim mintaMenteri Wilayah Persekutuanmenyatakan samada beliau akanmenjadikan semua jalanraya di KualaLumpur sebagai jalan sehala sahaja danmemberi jaminan bahawa jalanrayatersebut digunakan untuk kenderaansahaja tanpa diganggu gugat olehpenjaja-penjaja.

Dato Shahrir bin Abdul Samad:Sebagai satu cara pengurusan lalulintasbertujuan untuk memperbaikipengaliran lalulintas, menambahkankeupayaan jalan dan mengurangkankelambatan, sistem jalan sehala adalah

78

satu cara berkesan untuk membaikikesesakan lalulintas. Cara ini bolehdiambil dengan serta merta tanpamenunggu masa yang lama. DewanBandaraya sedang berusaha menjalan-kan kajian dari masa ke semasa untukmengenal pasti jalan-jalan yang sesuaidijadikan jalan sehala di dalam ka-wasan yang sentiasa menghadapimasalah kesesakan.

Jalan jalan yang terlibat dengansistem jalan sehala ini dipastikan tidakdiganggu oleh penjaja dengan cara:-

(i) Kawalan/Penguatkuasaan(ii) Dipasang tanda-tanda `Dilarang

Menjaja' di tempat-tempat yangsesuai

(iii) Mengwartakan jalan jalan yangterlibat dengan sistem tersebutjika didapati belum diwartakansebagai jalan utama mengikutundang-undang Kecil Penjaja1979.

Jalan jalan dalam sistem laluan-sehala yang sedia ada penjaja tindakan-tindakan berikut sedang dan akandiambil:-

(i) Kawalan dan tindakan penguat-kuasaan

(ii) Pemindahan ke tempat-tempatsesuai dirancangkan

PENUNTUT MALAYSIA DI LUARNEGERI - PENJAGAAN

35. Tuan Fadzil bin Mahmood mintaMenteri Pelajaran menyatakan:

(a) pihak Kementerian manakahyang sepatutnya menjagakebajikan penuntut Malaysia diluar negeri; dan

(b) apakah sebab-sebabnya adadiantara pelajar-pelajar kita diluar negeri yang sanggupmemburuk-burukkan Kerajaan

Datuk Dr. Sulaiman bin Haji Daud:(a) Kementerian Pelajaran adalah

bertanggungjawab untuk menjagakebajikan penuntut-penuntut Malaysia

79 9 APRIL 1984 80

di luar negeri melalui sebanyak 7 buahJabatan Penuntut Malaysia dan 5 buahcawangan iaitu 2 di Amerika Syarikatdan 3 di Australia. Di negara-negarayang tidak mempunyai JabatanPenuntut Malaysia, Suruhanjaya TinggiMalaysia ke negara tersebut adalahbertanggungjawab menjaga kebajikanpenuntut-penuntut tersebut. Ke-menterian Pelajaran juga telahmengujudkan satu JawatankuasaPenyelaras Hadiah Latihan yangbertujuan untuk menyelaraskan dasar-dasar penghantaran dan kebajikanpelajar-pelajar di luar negeri.Penganjur-penganjur adalah menjadiahli di dalam Jawatankuasa mi.

(b) Pada pendapat Kerajaan setiapindividu pelajar adalah bebas memberikritikan membina dan kritikan-kritikanyang boleh memberi munafaat dan dimana difikirkan munasabah akandigunakan sebagai pandangan yangboleh dijadikan panduan. Kerajaantidak berhasrat untuk menyekatkegiatan-kegiatan sihat pelajar-pelajar.

HUBUNGAN DUAHALACHINA-MALAYSIA -

PERBINCANGAN

36. Tuan K . Kumaran minta MenteriLuar Negeri menyatakan tajuk-tajukperbincangan dan keputusan yangdicapai semasa lawatan Menteri LuarNegara China ke Malaysia baru-baruini; dan juga nyatakan usaha-usahayang dibuat untuk mendesak KerajaanChina membatalkan hubungan dansokongan Parti Komunis China ke PartiKomunis Malaya atas dasar hubunganduahala Parti ke Parti dan samadaMalaysia masih ingin melayanpemimpin-pemimpin China yangmemegang jawatan dalam partimelawat ke Negara ini jika hubunganParti tidak dihentikan dengan segera.

Tan Sri Haji Muhammad Ghazali binShafie: Tajuk-tajuk yang diperbincang-kan dengan Menteri Luar China ada-lah meliputi soal-soal hubungan dua-hala, serantau dan juga antarabangsa.

Dalam soal hubungan duahala,perkara utama yang kita bangkitkanialah berkenaan hubungan PartiKomunis China dengan Parti KomunisMalaya. Kita telah menyeru pihakChina supaya memutuskan hubunganPKC dengan PKM dan menegaskanbahawa selagi China tidak mengubah-kan sikapnya terhadap PKM kitahanya akan meneruskan hubungan di-peringkat Kerajaan dengan Kerajaansahaja. Walau bagaimanapun, EncikWu menjelaskan bahawa mereka tidakbersetuju untuk memutuskan hubungandengan PKM tetapi sebaliknya berjanjiuntuk menyelesaikan masalah iniperlahan-lahan. Untuk maklumanAhli-ahli Yang Berhormat di atasdesakan Kerajaan kita, pihak Chinatelah menghentikan siaran Radio SuaraRevolusi Malaya dan tidak lagimemuatkan lapuran-lapuran tentangaktiviti-aktiviti PKM di dalam akhbartempatan di China.

Soal kedua yang kita bangkitkanialah berkenaan lawatan ke China tanpakebenaran. Encik Wu menegaskanperkara ini berlaku di luar pengetahuanpihak kerajaan pusat di Beijing danberjanji dimasa-masa depan visa tidakakan diberikan kepada rakyat Malaysiayang ingin melawat ke China tanpa men-dapat kebenaran Kerajaan Malaysiaterlebih dahulu. Encik Wu juga telahmencadangkan supaya pihak kitadengan pihak China berbincang untukmengatasi masalah ini. Perkara iniadalah sedang di dalam tindakanWisma Putra.

Pemimpin-pemimpin kita juga telahmemberi penjelasan kepada Encik Wumengenai Dasar Ekonomi Baru.Pemimpin kita telah menyatakan rasatidak puas hati terhadap layanan yangdiberikan kepada organisasi sepertiPERNAS dalam kontek hubungandagangan di antara Malaysia-China.Sukacita dimaklumkan bahawa EncikWu telah memberi jaminan bahawabeliau akan berbincang dengan pihak-pihak tertentu di Beijing dengan tujuanmembenarkan PERNAS memainkan

81 9 APRIL 1984

peranan yang lebih aktif dalamhubungan dagangan duahala di antarakedua-dua buah negara. Kata akhirnyakepada Yang Amat Berhormat PerdanaMenteri beliau akan menyimpan hujah-hujah kita dalam hati sanubarinya.

Mengenai isu serantau danantarabangsa pula perkara utama yangdibincangkan ialah mengenai soalKampuchea. China telah menegaskanbahawa mereka mahukan Kerajaan.Kampuchea yang netral (neutral),berkecuali dan bukan sosialis yangdiketuai oleh Putra Sihanouk. miadalah juga tujuan Kerajaan kita danjuga anggota-angggota ASEAN.

Berkenaan situasi di Asia Barat,China mempunyai pandangan yangsama dengan kita. Di atas permintaanPengerusi PLO, Encik Arafat, sayatelah berbincang dengan Encik Wumengenai `3 point programme of action'yang dicadangkan oleh Encik Arafat.Encik Wu menyokong cadangantersebut. Semenjak itu, Presiden RRCsemasa lawatan beliau ke Asia Barattelah menemui Encik Arafat danmengulangi sokongan RRC kepadaEncik Arafat.

Encik Wu juga telah memberipenerangan yang mendalam kepadakita mengenai kedudukan Chinaterhadap masa depan Hong Kong,Taiwan dan Semenanjong Korea.

Mengenai soalan lawatan olehpemimpin-pemimpin Parti KomunisChina ke Malaysia, masalah ini tidaktimbul kerana mereka melawat ke sinibukan sebagai pemimpin Parti tetapisebagai anggota Kerajaan negaratersebut.

USUL-USUL

JALAN-JALAN MASUKKE PARLIMEN

3.47 ptg.

Tuan Mohd. Kassim bin Ahmed: TuanYang di-Pertua, dengan izin, saya

82

mohon mencadangkan:

Bahawa Majlis ini memerintahkanKetua Polis Negara menjaga supayaselama penggal Dewan Negara yangada sekarang, jalan jalan melaluilorong-lorong menuju ke Dewan inihendaklah sentiasa terbuka danboleh dilalui dan jangan ada apa-apahalangan menggalang Ahli-ahlihendak pergi dan batik dari Dewanini, jangan berlaku apa-apa kacau-bilau di jalan jalan menuju ke Dewanini, dan supaya jangan ada huru-haradi Bangunan Dewan ini danberhampiran dengan bangunan ini,dan Setiausaha Dewan Negarahendaklah menyampaikan perintahini kepada Ketua Polis Negara yangtersebut itu.

Timbalan Menteri Perumahan danKerajaan Tempatan (Tuan S.Subramaniam: Tuan Yang di-Pertua,saya mohon menyokong.

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, sekarang saya kemukakanmasalah bagi diputuskan. Masalahnyaialah bahawa Usul ini dipersetujukan.

Usul dikemuka bagi diputuskan, dandisetujukan.

Diputuskan,

Bahawa Majlis ini memerintahkanKetua Polis Negara menjaga supayaselama penggal Dewan Negara yangada sekarang, jalan-jalan melaluilorong-lorong menuju ke Dewan inihendaklah sentiasa terbuka danboleh dilalui dan jangan ada apa-apahalangan menggalang Ahli-ahlihendak pergi dan batik dari Dewanini, jangan berlaku apa-apa kacau-bilau di jalan jalan menuju ke Dewanini, dan supaya jangan ada huru-haradi Bangunan Dewan ini danberhampiran dengan bangunan ini,dan Setiausaha Dewan Negarahendaklah menyampaikan perintahini kepada Ketua Polis Negara yangtersebut.

83 9 APRIL 1984 84

JAWATANKUASA PEMILIH -LANTIKAN AHLI-AHLI

Timbalan Menteri di Jabatan PerdanaMenteri (Tuan Radzi bin Sheikh Fadzir):Tuan Yang di-Pertua, saya mohonmencadangkan:

Bahawa Ahli-ahli yang berikut

Yang Berhormat Tuan Haji AbdulRazak bin Abu Samah;

Yang Berhormat Tuan HajiMohamed bin Yahya;

Yang Berhormat Datuk Loh FookYen; dan

Yang Berhormat Datuk G.Pasamanickam

hendaklah jadi Ahli-ahli Jawatan-kuasa Pemilih bagi tempoh PenggalKedua Parlimen Yang Keenam.

Tuan S. Subramaniam : Tuan Yang di-Pertua, saya mohon menyokong.

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, sekarang saya kemukakanmasalah bagi diputuskan. Masalahnyaialah bahawa Usul ini dipersetujukan.

Usul dikemuka bagi diputuskan, dandisetujukan.

Diputuskan,

Bahawa Ahli-ahli yang berikut

Yang Berhormat Tuan Haji AbdulRazak bin Abu Samah;

Yang Berhormat Tuan HajiMohamed bin Yahya;

Yang Berhormat Datuk Loh FookYen; dan

Yang Berhormat Datuk G.Pasamanickam

hendaklah jadi Ahli-ahli Jawatan-kuasa Pemilih bagi tempoh PenggalKedua Parlimen Yang Keenam.

RANG UNDANG-UNDANGRANG UNDANG-UNDANG

PERLEMBAGAAN(PINDAAN) (NO. 2)

Bacaan Kali Yang Kedua

3.50 ptg.

Timbalan Perdana Menteri (DatoMusa Hitam): Tuan Yang di-Pertua,saya mohon mencadangkan iaitu suatuAkta untuk meminda PerlembagaanPersekutuan bagi mengadakan per-untukan mengenai penubuhan WilayahPersekutuan Labuan dan perkara-perkara yang berkaitan dengannyadan bagi membuat pindaan-pindaanlain kepada Perlembagaan Perseku-tuan, dibaca bagi kali yang kedua se-karang.

Tuan Yang di-Pertua, pembentanganRang Undang-undang Perlembagaan(Pindaan) (No. 2) 1984 di Dewan yangmulia ini membawa kita setapak lagi kearah mencapai hasrat kita bagi integrasinasional Integrasi nasional mem-bayangkan hubungan silaturahimyang rapat di antara rakyat Malaysiadari berbagai keturunan. Ianya jugamembayangkan hubungan yang rapatantara wilayah, misalnya antarawilayah Semenanjung dengan Sabahdan Sarawak. Langkah menjadikanPulau Labuan Wilayah Persekutuanyang telah dipersetujui bersama olehKerajaan Persekutuan denganKerajaan Negeri Sabah, merupakanusaha yang konkrit ke arah mencapaimatlamat mi.

Sebagaimana Ahli-ahli YangBerhormat sedia maklum, kitasudahpun bersama di bawah satupemerintahan Persekutuan dalam satunegara sejak 20 tahun yang lalu. Makasudah seharusnyalah wujud di antarakita perpaduan dan perasaankekeluargaan yang akan terus segarberkembang, menjadi asas bagimemperkuat dan memperkukuhkanlagi kedudukan negara yang kita cintaimi. Walau bagaimanapun, KualaLumpur sebagai pusat pemerintahKerajaan Persekutuan agak jauh darisegi geografi dari Sabah dan Sarawakkerana dipisahkan oleh Laut ChinaSelatan. Pemisahan oleh kerana jarakjauh ini sekiranya tidak ada usahamencapai integrasi yang kukuh, akan

85 9 APRIL 1984 86

terus melanjutkan unsur kewilayahanatau perasaan terasing di antara rakyatMalaysia di Sabah dan Sarawak denganmereka yang di Semenanjung.

Kerajaan Pusat di bawah pimpinanYang Amat Berhormat Dato' Seri Dr.Mahathir Mohamad telah memberipandangan yang serius kepada usaha-usaha integrasi. Berbagai langkahtelahpun diambil dan dirancang.Kerajaan Pusat telahpun memulakanusahanya dengan keputusanmenyamakan waktu bagi seluruhMalaysia misalnya. Kita telahmemudahkan rakyat Malaysia di Sabahdan Sarawak untuk mengunjungiSemenanjung tanpa pasport iaitudengan membawa kad pengenalanmereka sahaja. Mulai 16hb April ini,dengan persetujuan Kerajaan NegeriSabah, rakyat Malaysia yangbermastautin di Semenanjung akandapat ke Sabah tanpa memerlukanpasport. Mereka hanya dikehendakimembawa kad pengenalan dan mengisisatu borang khas yang disediakan olehJabatan Imigresen.

Kita juga telah membuat keputusanuntuk memulakan perkhidmatan kapalferi antara Kuantan dengan Kuchingdan Kota Kinabalu bagi mewujudkanperjalanan yang lebih murah dariperkhidmatan Udara. Berikutandengan pro jek kapal feri ini, kitabercadang mengadakan rancanganlawatan penuntut-penuntut sekolahdari Semenanjung ke Sabah danSarawak dan sebaliknya di musimkelepasan sekolah. Selain dari itu kitajuga sedang mengkaji kemungkinanmenghidupkan semula program lawat-an pemimpin-pemimpin masyarakatsehinggakan buku panduan telefonyang menyeluruh bagi seluruh Malay-siapun meliputi Sabah dan Sarawakjuga sedang dirancang.

Selaras dengan Konsep KepimpinanMelalui Teladan, pucuk pimpinanKerajaan Pusat telah mengambiltindakan mendekatkan diri merekakepada pucuk dan barisan pemimpin di

Sabah dan Sarawak. Ini bertujuanmewujudkan hubungan silaturahimyang kuat dan kukuh antara pemimpin-pemimpin berkenaan. Ianya jugabertujuan supaya para pemimpin pusatmemahami dengan lebih dekat lagiaspirasi pemimpin dan rakyat negeri-negeri berkenaan dan mengetahuidengan lebih jelas lagi masalah-masalahyang dihadapi oleh rakyat negeri-negeriitu.

Pada hari minggu ini (Ahad),pemimpin-pemimpin Barisan Nasionaliaitu pemimpin-pemimpin Kerajaanakan bertemu di Labuan. JawatankuasaIntegrasi Negeri-negeri Malaysia pulaakan mengadakan mesyuarat akandatangnya di Kuching pada 4hb Meihadapan. Begitulah juga beberapaJawatankuasa di peringkat nasionalyang diadakan di Sabah dan Sarawaksemata-mata untuk melaksanakanproses integrasi yang saya sebutkantadi. Demikianlah antara langkah-langkah bersama kita ke arah integrasinasional yang lebih kukuh. Hasil dariusaha-usaha ini agak menggalakkanjuga.

Pemimpin-pemimpin dari Sabah danSarawak kini lebih positif dalam sikapmereka untuk memberi pendapat danidea-idea bagi integrasi. Semakin ramairakyat Malaysia dari Sabah danSarawak, apabila ke seberang laut danditanya dari mana mereka datang, telahtidak lagi menjawab, "saya dari Sabahatau dari Sarawak" dengan tidakmenyebut Malaysia. Tetapi denganmegahnya menyatakan bahawa merekaialah dari Malaysia ataupun sekurang-kurangnya mereka menyatakan dariSabah, Malaysia ataupun Sarawak,Malaysia. Ini menunjukkan betapaperasaan bangga menjadi rakyatMalaysia semakin meresapi ke dalamhati dan sanubari mereka.

Tuan Yang di-Pertua, langkah untukmenjadikan Pulau Labuan sebuahWilayah Persekutuan merupakanlangkah yang akan membawa segalakemudahan Kerajaan Persekutuan

87 9 APRIL 1984

lebih lagi kepada rakyat Malaysiabukan sahaja di Sabah, bahkan jugayang bermastautin di Sarawak. Sayapenuh yakin bahawa pembangunanPulau Labuan yang akan diusahakanoleh Kerajaan persekutuan itu akanmenjadi daya penggerak bagipembangunan di sekitarnya, baik diSabah mahupun di Sarawak. Ini akanmembawa kedua-dua buah negeri ini kedalam aliran pemesatan pembangunannegara keseluruhannya. Lebih daripadaitu, usaha-usaha ini pada akhirnyaadalah untuk mendatangkan faedahyang boleh dinikmati oleh rakyatMalaysia terutama sekali yang tinggaldi rantau tersebut.

Tuan Yang di-Pertua, saya turutmerakamkan tahniah dan penghargaanKerajaan Persekutuan kepadaKerajaan Negeri Sabah yang telahmeletakkan kepentingan integrasinegara melebihi dari kepentingankenegerian.

Saya ingin menyangkal sangkaanpihak-pihak tertentu kononnya PulauLabuan ini diserahkan kepadaSemenanjung. Sangkaan ini adalahsalah dan mengelirukan. Pulau Labuandijadikan Wilayah Persekutuan bagikepentingan nasional. KerajaanPersekutuan adalah dipilih oleh rakyatsendiri baik di Semenanjung, di Sabah,mahupun di Sarawak. Oleh kerana itudakwaan kononnya Pulau Labuandiserahkan kepada Semenanjung tidakharus timbul sama sekali.

Tuan Yang di-Pertua, beberapaperuntukan telahpun dibekalkan dalamBahagian Pertama dan Kedua RangUndang-undang ini bagi melaksanakanpenubuhan Wilayah PersekutuanLabuan. Peruntukan telah dibekalkanbagi menjamin agar hak keistimewaanpenduduk asal Pulau Labuan akan terusterpelihara apabila Labuan menjadiWilayah Persekutuan.

Begitu juga tentang kehidupan harianmereka, peruntukan telah dibekalkandalam undang-undang ini bagi

88

mengelakkan timbulnya sebarangkeraguan atau kesulitan kepada merekadan pentadbiran Pulau Labuanberikutan dengan pemindahan kuasadan bidangkuasa ke atas Pulau tersebutdari Kerajaan Negeri Sabah kepadaKerajaan Persekutuan.

Jawatankuasa pegawai yang di-bentuk oleh Kerajaan bagi mengendali-kan hal ini sedang menjalankan tugas-nya berpandukan prinsip-prinsip yangsaya sebutkan tadi. Pendek kata, TuanYang di-Pertua, segala usaha telah dansedang diambil bagi menentukan agarpemindahan kedudukan Pulau Labuanuntuk dijadikan Wilayah Persekutuanberjalan dengan lancarnya. Selain dari-pada itu sukacita juga saya memaklum-kan kepada Ahli-ahli Yang Berhormatbahawa peruntukan telah juga diada-kan dalam undang-undang ini bagilantikan seorang Ahli Dewan Negeridari Wilayah Persekutuan Labuan.

Tuan Yang di-Pertua, Bahagian IIIdalam Rang Undang-undang ini adalahberkisaran atau berkaitan denganbeberapa cadangan pindaan kepadaperuntukan-peruntukan tertentu dalamPerlembagaan Persekutuan yang tidakberkaitan dengan penubuhan WilayahPersekutuan Labuan. Saya mengambilkesempatan ini untuk mengemukakancadangan pindaan tersebut, khususnyaFasal 22 dan Fasal 25 Rang Undang-undang ini yang berkaitan denganpindaan kepada Perkara 55 dan Perkara113 Perlembagaan. Cadangan pindaankepada Perkara 55 adalah bagimengadakan Fasa15, 6 dan 7 yang barudi bawah perkara tersebut bagimenentukan supaya Rang Undang-undang yang belum selesai dibahasdalam Parlimen tidak luput pada waktupenggal Parlimen diberhentikan atauprorogued dan supaya Rang Undang-undang yang menunggu pertimbangansemula oleh Parlimen menurut Fasal4(a), Perkara 66 atau yang menunggupersetujuan Yang di-Pertuan Agong dibawah Fasal 4(a) atau 4(A) Perkara 66tidak terluput disebabkan Parlimendiberhentikan atau dibubarkan.

89 9 APRIL 1984

Pindaan kepada Perkara 113 pulaadalah bertujuan antara lain:

(a) untuk membolehkan Suruhan-jaya Pilihanraya memulakanurusan persempadanan semulabahagian-bahagian pilihanrayapada bila-bila masa selepasgenap 8 tahun daripada tarikhterakhirnya urusan persempa-danan semula yang lepas. Urus-an persempadanan itu hendak-lah diselesaikan dalam tempohdua tahun daripada tarikh ianyabermula.

(b) bagi membolehkan SuruhanjayaPilihanraya menjalankan per-sempadanan semula sementaraatau, dengan izin, Tuan Yangdi-Pertua, interim review of con-stituencies apabila jumlah ke-anggotaan Dewan Rakyat ataumana-mana Dewan UndanganNegeri diubah. Persempadanansemula ini akan hanya meliputikawasan yang terlibat denganperubahan dan tidak akan meng-ubah tempoh minima lapantahun yang ditetapkan di antaradua persempadanan semulayang berkenaan. Urusan per-sempadanan semula sementaraini hendaklah diselesaikandalam tempoh dua tahun dari-pada tarikh berkuatkuasannyaundang-undang yang mengubahkeanggotaan Dewan Rakyatdan juga Dewan-dewan Negeri.Persempadanan semula semen-tara ini akan dijalankan meng-ikut Jadual ke 13 PelembagaanPersekutuan.

(c) Pindaan ini juga memperuntuk-kan tarikh-tarikh permulaandan tarikh-tarikh berakhirnyasesuatu urusan persempadanansemula itu bagi mempastikansupaya tempoh-tempoh yangdisyaratkan akan dapat dikiradengan tepat, dan

di samping itu pindaan ini jugaadalah bertujuan untuk memberiperuntukan sementara yang mem-

90

bolehkan Suruhanjaya Pilihan-raya menyelaraskan secara sahurusan persempadanan semulayang sedang berjalan sekarang.

Tuan Yang di-Pertua, Fasal laindalam Bahagian 3 ini tidak perlu sayaterangkan kerana penjelasan mengenai-nya telah pun sedia terkandung dalamHuraian kepada Rang Undang-undangmi.

Tuan Yang di-Pertua, saya m^honmencadangkan.

Timbalan Menteri di Jabatan PerdanaMenteri (Tuan Radzi bin SheikhAhmad): Tuan Yang di-Pertua, sayamohon mencadangkan.

Tuan Yang di-Pertua : Ahli-ahli YangBerhormat, masalah di hadapan Majlisialah Rang Undang-undang bernamaSuatu Akta bagi meminda Perlembaga-an Persekutuan bagi membuat per-untukan mengenai penubuhan WilayahPersekutuan Labuan dan mengenaiperkara-perkara yang berkaitan dengan-nya termasuk penubuhan sempadan-sempadan Negeri Sabah dan bagi mem-buat pindaan-pindaan lain kepada Per-lembagaan Persekutuan dibacakan kaliyang kedua sekarang dan terbuka untukdibahaskan.

4.06 ptg.

Tuan Haji Latif bin Haji Dris: TuanYang di-Pertua, saya rasa banggadiberikan peluang bercakap walaupundengan sepatah dua kata sahaja bagimembahas yang berupa satu sejarahbaru bagi yang berdekatan denganLabuan menjadi Wilayah Persekutuan.Dengan ini juga saya mengucapkantahniah kepada Kerajaan Negeri Sabahyang berpandangan jauh bagi memindaPerlembagaan Negeri itu yang men-dapat sokongan rakyat untuk mem-bolehkan Labuan Sebagai WilayahPersekutuan bagi kebaikan negara danrakyat seluruhnya.

Pada akhirnya, Tuan Yang di-Pertua,

91 9 APRIL 1984 92

saya menyokong Rang Undang -undangini. Sekian , terima kasih.

4.10 ptg.

Datuk Haji Mohd. Din bin Jaafar:Tuan Yang di-Pertua, saya mengambilpeluang ini untuk memberikan sedikitpandangan dan sokongan kepada suatuAkta yang telah dibentangkan olehYang Amat Berhormat Timbalan Per-dana Menteri mengenai penubuhan se-buah Wilayah Persekutuan yang manaLabuan telah dipilih . Dan saya adalahsalah seorang Ahli dalam Dewan inianak daripada Pulau Labuan dan yangtelah dibesarkan dan dididikan Pulautersebut.

Maka dengan itu, Tuan Yang di-Pertua, saya sangat mengalu-alukanlangkah-langkah yang telah diambil olehKerajaan Negeri Sabah dan jugasambutan baik daripada KerajaanPersekutuan yang bersetuju memilihLabuan menjadi sebuah WilayahPersekutuan di Malaysia Timur.

Tuan Yang di-Pertua , memandang-kan kepada sejarah Pulau Labuan iniadalah panjang , maka sehinggalah padahari ini tahun 1984 ianya telah menciptadan membuka satu lambaran sejarahyang baharu bagi pulau tersebut yangmana asalnya Pulau Labuan adalah di-punyai oleh Sultan Brunei dan pulau initelah diserahkan kepada Kerajaan Bri-tish iaitu kepada Queen Victoria melaluiseorang Captain kapal iaitu CaptainJ.R. Mondy pada tanggal 24 .12.1846maka itulah bermulanya Pulau Labuantelah diserahkan oleh Sultan Brunei danmenjadi hak milik Kerajaan British.Maka dalam pada waktu itu juga Labu-an telah menjadi satu pelabuhan dansatu bandar yang telah digunakan olehkuasa Inggeris pada ketika itu sebagaisatu pelabuhan untuk memperluaskanperdagangan mereka di antara Hong-kong dan negara-negara yang lain yangmana waktu itu negeri Sabah masih didalam sebuah pemerintahan CharteredCompany iaitu sebuah syarikat Char-tered Company yang ada kaitannyadengan East India Company yang me-

merintah negeri Sabah.

Maka pada waktu itu negeri Sabahbukanlah merupakan sebuahpemerintahan tetapi Pulau Labuansudahpun menjadi Crown Colony ofBritain . Maka dalam tahun-tahun itujuga beberapa buah Negeri-negeri Selatditubuhkan iaitu Melaka, PulauPinang , Singapura dan Labuan adalahmenjadi satu pemerintahan yangdinamakan Straits SettlementGovernment dan hingga kepada hari inipegawai-pegawai yang telahberkhidmat dengan Kerajaan StraitsSettlement masih menerima pencenmereka melalui Singapura dan jugadokumen-dokumen yang tertentumisalnya geran-geran tanah dalamzaman Straits Settlement masihtersimpan dan terdapat oleh pemilik-pemilik tanah tersebut , maka inilahsejarah-sejarah yang telah berlakukepada Pulau Labuan, maka inilahsatu-satunya pulau yang telah diberikanoleh Kerajaan Straits Settlement padawaktu itu sebagai satu tempat yangterdahulu mendapat pendidikanpelajaran , baik dalam pelajaran bahasaInggeris dan sebagainya - inilah tem-pat yang pertama. Dan oleh keranahubungan Labuan itu sebagai sebuahnegeri-negeri dalam Negeri -negeri Selat,maka ramailah orang -orang Labuanyang terlatih di Tanjung Malim iaituS.I.T.C. - Sultan Idris Training College.

Pada hari ini guru -guru besar yangtelah bersara di Labuan kebanyakannyakelulusan daripada Sultan IdrisTraining College . Dan bila mana KentCollege di Sabah mula dibuka, orangyang menjadi kakitangan mengendali-kan kolej-kolej ini adalah kebanyakandaripada orang-orang Labuan yang di-pilih kerana mereka ini telah difikirkanmempunyai pendidikan yang seimbanguntuk menubuhkan sebuah Kent Collegedi Tuaran , Sabah. Maka dengan itu bilakita lihat sejarah-sejarah Labuan iniberpindah daripada satu kuasa kepadasatu kuasa sudah menjadi lumrah ke-pada untung nasib Pulau Labuan makainilah pertukaran pentadbiran Pulau

93 9 APRIL 1984

Labuan kepada Wilayah Persekutuanyang paling kena pada tempatnya. Ke-rana penyerahan Pulau Labuan dari-pada Sultan Brunei adalah penyerahankepada satu kuasa kepada satu kuasapenjajah. Maka bila mana Labuan telahmenjadi Wilayah Persekutuan ianyasama sekali tidak akan dapat dikata-kan Labuan ini diserahkan.

Saya sendiri telah terkeliru keranaakhbar-akhbar di Sabah mengatakan"penyerahan". Perkataan "penyerah-an" ini selalu saya katakan tidak bolehditerima kerana dalam Rang Undang-undang ini bila saya terima tadi tidakada satu patah perkataan yang mengata-kan Pulau Labuan ini diserahkan ke-pada mana-mana jua pun, kerana La-buan adalah dalam Malaysia. Dan ke-pada kuasa mana yang Labuan ini di-serahkan - kepada Malaysia, tidak ada.Ini hanya merupakan pertukaran pen-tadbiran dan menaikkan taraf keduduk-an Pulau Labuan daripada sebuahdaerah di negeri Sabah, mungkin Labu-an adalah salah satu daerah yang ke-empat besarnya. Bila mana Labuanmenjadi Wilayah Persekutuan ianyatelah diiktiraf salah sebuah negeri didalam Persekutuan walaupun is bukan-lah negeri yang mempunyai Dewan Per-undangan Negeri, mempunyai Kabinettetapi dalam unggapan Rang Undang-undang ini telah menjelaskan bahawaLabuan telah dijadikan salah satu dari-pada negeri, misalnya, Wilayah Perse-kutuan dan Labuan adalah di dalamWilayah Persekutuan. Maka ini telahjelas menunjukkan dalam tahun 1984ini taraf kedudukan pulau tersebuttelah meningkat.

Tuan Yang di-Pertua, di sini sayaingin menyebutkan tentang keadaansejarah di Pulau Labuan dan pulau inimemanglah berkembang oleh zamanBritish lagi yang mana Kerajaan Britishtelah menggunakan pulau ini keranakedudukannya yang begitu strategiksekali daripada segi pertahanan. Dandemikian juga pelabuhan yang terdapatdi Pulau Labuan adalah satu-satunya

94

pelabuhan dalam yang semula jadi, dankeindahan di sekitar pulau itu juga yangmasih terjamin, yang masihmengekalkan keindahan alam semulajadi. Maka inilah yang menyebabkanpulau tersebut selalu berada dalampandangan yang begitu indah.

Tuan Yang di-Pertua, di dalamzaman British iaitu di antara dalamtahun 40an Labuan adalah satu-satunya pulau yang hanya mempunyailapanganterbang yang bertarafantarabangsa. Saya fikir Kuala Lumpursendiri belum lagi mempunyailapanganterbang yang bertarafantarabangsa kerana Labuanlah yanglebih awal di dalam pengangkutanserupa mi.

Saya masih ingat lagi, kerana rumahsaya dekat dengan LapanganterbangLabuan. Dan is adalah salah satudaripada lapanganterbang yang tertuasekali yang dibuat oleh Jepun dalamtahun 40an yang menggunakan tenagamanusia sehingga British mengambilPulau Labuan selepas Jepun telahmenyerah kalah maka lapanganterbangitu diperbesarkan dan pengendalian jet-jet, saya fikir Kuala Lumpur belum lagimenggunakan pesawat jet tetapiLabuan lebih awal dalam duniaperkhidmatan jet. Ini, Tuan Yang di-Pertua, boleh semak kepada SistemPenerbangan Malaysia. Jadi, saya fikirdalam peranan yang dimainkan olehLabuan adalah begitu meluas.

Dahulu kalau orang-orang Bruneiyang mahu pergi ke Singapura, merekamenaiki kapal dahulu ke Labuan, darisana baharu mereka dapat menaikikapalterbang DC 3 untuk ke Singapura.Dan untuk pergi ke Hongkong danSydney, Australia mereka datang keLabuan dan mereka boleh dapatkapalterbang yang mempunyaiperjalanan terus ke Sydney melaluiQantas dan juga terus ke Hongkong -CPA waktu itu, British Airways, KLMiaitu kapalterbang yang dipunyai olehsyarikat Dutch juga Garuda Indonesiayang mempunyai perjalanan menuju ke

95 9 APRIL 1984 96

Hongkong dan Tokyo. Jadi, inilahkalau kita pandang walaupunkedudukannya luasnya Pulau Labuanyang begitu kecil tetapi is mempunyaikemudahan-kemudahan yang asli -yang semula jadi.

Jadi demikian juga Pelabuhan PulauLabuan. Pelabuhan Pulau Labuan initelah memainkan peranan yang begitupenting sekali iaitu bilamana minyakmula ditemui di Serian, Brunei dan bila-mana waktu itu pelabuhan-pelabuhandi antara Pelabuhan Kuala Belait, muarabelum ada Iagi; hanya Brunei. Pelabuh-an Labuan adalah sesibuk-sibuk pe-labuhan yang mempunyai kapal-kapalyang besar-besar yang berpuluh-puluhribu tan dan dalam tahun empat puluh-an pun sudah mula menggunakan pulautersebut yang membawa barang-baranguntuk dipindahkan ke negeri Bruneiuntuk menggunakan alat pengorek min-yak seperti Shell Company yang me-milih Labuan sebagai satu pengkalan(base) Shell untuk menyimpan barang-barang keperluan bagi pengorekanminyak yang dilakukan di Serian waktultu.

Maka inilah jasa jasa pulau tersebutyang telah memainkan peranan dalamperkembangan perindustrian minyakkepada negeri jiran kita pada waktu itu.M aka dengan itu, Tuan Yang di-Pertua,Labuan telah memainkan peranansebagai sebuah pelabuhan perkapalan,yang merupakan pelabuhan trans-shipment kepada daerah-daerah yangberdekatan seperti Limbang dan Lawas.Begitu juga digunakan bagi kapalStraits Settlement yang tidak dapatmenghantar kargo-kargo kepadabahagian Limbang/Lawas bagi negeriSarawak dan Labuan telah memainkanperanan mi.

Jadi inilah saya fikir, Tuan Yang di-Pertua, bilamana memandangkankemajuan perkembangan yang adapada waktu itu, Labuan telahdiisytiharkan oleh Kerajaan British(British Colony) pada waktu itu dalamtahun 1956 dijadikan sebuah pelabuhan

bebas. Dalam tahun 1956 Labuan terusdijadikan oleh Kerajaan British sebagaisebuah pelabuhan bebas keranamemandangkan kebolehannya sebagaisebuah pelabuhan trans-shipment yangboleh mengendalikan kargo-kargo yangdibawa ke pulau tersebut dan KerajaanBritish juga mengharapkan waktu itusupaya ' Labuan dapat memainkanperanan yang penting bagi kawasanSabah dan Sarawak yang bolehmenyaingi, walaupun tidak dengansepenuhnya, menyaingi Singapura danHongkong. Memang sudah lamadiramalkan oleh Kerajaan Britishdahulu, dengan sebab itulah Labuantelah menjadi sebuah pelabuhan bebassehinggalah pada hari mi.

Maka dalam Rang Undang-undangini juga, Tuan Yang di-Pertua, yang adamenyatakan iaitu satu jaminan yangLabuan tetap dan kekal akan menjadisebuah pelabuhan bebas dan waktukemasukan Sabah ke dalam Malaysia,saya juga salah seorang daripada ahliyang menyertai untuk menemuiCobbold Commission dan kebanyakandaripada badan-badan yang menemuiSuruhanjaya Penyiasat Cobbold iniyang diketuai oleh Lord Cobbold,waktu itu Tan Sri Ghazali pun masihada belum `Tan Sri' Iagi saya ingat danmasih pegawai Kerajaan lagi. Sayasebagai wakil dari Persatuan Melayuatau Malay Union dari Labuan dankebanyakannya yang mengutarakanpendapat mereka supaya kedudukanLabuan sebagai sebuah pelabuhanbebas itu dikekalkan. Jadi apa Iagibilamana Labuan ini telah dijadikansebagai Wilayah Persekutuan, lebih-lebih lagi kepercayaan ini sangat-sangatdiharapkan oleh semua peniaga-peniaga di Labuan kerana inilah carayang boleh meningkatkan lagiperkembangan kemajuan di Labuankerana tidak ada kawasan yang lain,tidak ada kawasan yang luas yanghendak kita buat seperti di daratanSabah, orang yang punya kayu balakbukan kira 100-200 ekar, paling kecilorang punya kayu balak mesti minta

97 9 APRIL 1984 98

beratus-ratus ribu ekar, yang punya tanaman koko pun beribu ekar - 15,000 ekar, itupun sedikit juga kalau sudah ada mahu minta lagi. Kalau difikirkan ada orang yang punya estet kelapa sawit, ada orang yang punyai tanah kayu balak di Sabah lebih besar daripada Pulau Labuan.

Pulau Labuan hanya 36 batu persegi tetapi ada orang yang boleh dapat kawasan kayu balak yang barangkali hampir 40 batu persegi, kawasan kayu balaknya antara 25,000 ekar atau 25 batu persegi (square miles). Jadi ini adalah lebih kurang menyamai di antara 40 batu persegi.

Jadi, Tuan Yang di-Pertua, saya berharap supaya Kerajaan Persekutuan bilamana Labuan telah wujud sebagai Wilayah Persekutuan dalam beberapa hari lagi, sebarang perubahan­perubahan dan yang akan kami harapkan di sana ialah Wilayah Persekutuan ini nanti akan dapat melaksanakan dan mempercepatkan pembangunan-pembangunan infra­struktur yang masih tertinggal, yang telah dibuat oleh Kerajaan Negeri dapat dipercepatkan supaya ianya dapat membuktikan bahawa Labuan akan menjadi sebuah pulau, bukan hanya setakat pulau yang boleh memainkan peranan sebagai sebuah pelabuhan dalam dan yang mempunyai kilang-kilang berat yang ada sekarang seperti Methanol Gas dan sebagainya. lanya juga diharap akan menjadi sebagai kawasan pelancongan yang boleh menarik pelancong-pelancong daripada negeri-negeri jiran yang berdekatan dengan Labuan, terutama sekali negeri Brunei yang mana mengambil masa, kalau kita pakai ekspres antara 1 t jam sahaja boleh sampai ke Labuan dan juga ikatan antara orang Labuan dengan orang Brunei ini antara 50:50% kerana sebilangan besar penduduk Melayu di Labuan ini yang dinamakan -Melayu Brunei yang kebanyakannya ialah menggunakan Bahasa Melayu Brunei. Jadi perhubungan persaudaraan itu

adalah begitu ikrab sekali, jadi walau macam manapun itu hanya perhubung­an persaudaran tetapi dalam bentuk pemerintahan yang ada pada masa se­karang mahupun dalam Wilayah Perse­kutuan, saya masih menaruh keyakinan bahawa Kementerian Wilayah Perse­kutuan akan dapat lagi memberikan bimbingan yang mana pada masa se­karang Labuan hanya ditadbirkan oleh Majlis Perbandaran Labuan.

Saya berharap juga kepada Kementerian Wilayah Persekutuan pada masa selepas wujudnya iaitu pada 16 haribulan nanti supaya dapat meninggikan sedikit taraf Majlis Perbandaran Labuan yang ada sekarang ini, kita cuba melihat macam mana cara undang-undang yang boleh meninggikan sedikit, menambahkan bilangan ahli-ahlinya daripada lantikan Kerajaan dan berapa yang harus dipilih oleh parti politik dan sebagainya, daripada dewan-dewan perniagaan a tau wakil-wakil daripada profesional dan sebagainya supaya mereka ini dapat memberikan sumbangan fikiran mereka kepada Majlis Perbandaran Labuan dan juga kepada Kementerian Wilayah Persekutuan dan ini untuk kepentingan pulau tersebut dan kami mengharapkan ini adalah untuk kemajuan.

Maka saya percaya, Tuan Yang di­Pertua, walaupun pada mulanya terdapat keraguan bilamana pengumuman ini dibuat, ini memang sudah menjadi adat manusia, mereka terkejut bila melihat sesuatu perkembangan yang baru timbul yang tidak disangka-sangka, apa yang terjadi kepada Labuan dan walau macam manapun adajuga risiko-risikonya, ada dua tiga poster-poster ditampalkan di pokok-pokok kayu dikatakan: "Janganlah turun pada 16 haribulan ini ke padang Bandaran _fill11.1L----------------menyaksika n ~n"~mang ada. Ini dilakukan oleh seorang dua, mereka yang berfikiran samseng, itu memang ada, tetapi bagi keseluruhannya kita yakin bahawa tidak ada sebarang

99 9 APRIL 1984 100

kemungkinan yang berlaku malahan keseluruhan rakyat Labuan menerima pengwujudan Labuan itu sebagai sebuah Wilayah Persekutuan. Tambahan lagi bila mereka ini dapat melihat dengan sepenuhnya apa yang terkandung di dalam Rang Undang­undang ini yang telah menjelaskan bahawa kedudukan Labuan itu telah naik (up-grade) kedudukannya daripada sebuah pulau yang hanya bertaraf sebagai sebuah daerah yang keempat a tau ketiga di negeri Sa bah dan ini telah mengembalikan status Labuan itu sebagai sebuah negeri. Sewaktu dalam Straits Settlement dahulu Labuan ini adalah sebagai sebuah negeri Labuan dan saya sendiri pernah melihat satu setem, setem yang dikatakan State of Labuan dan juga duit yang masih terdapat di Muzium Singapura, ini mengandungi keadaan Labuan di sana ataupun di salah sebuah muzium di England juga ada terdapat.

(Timbalan Yang di-Pertua mem­pengerusikan Mesyuarat)

Jadi di sana telah membuktikan bahawa status Labuan itu memang sudah selepas diserahkan oleh Sultan Brunei kepada salah seorang kapten British masa itu kapten kapal "JR Mundy" saya ingat yang diwakilkan oleh James Brooke untuk mengadap Sultan Brunei, jadi terserahlah Labuan dan tidak lama itu juga James Brooke adalah juga salah seorang Gabenor yang pertama dilantik oleh British bilamana pulau ini sudah diserahkan. Sejarah ini adalah sejarah benar dan rumah James Brooke itu ada tetapi sekarang ini sudah dirobohkan, sudah dibuat padang golf, tidak nampak lagi ada. Jalannya dahulu Jalan Brookes pun sekarang sudah diubah dimasukkan kepada nama tempatan.

Ini sejarah benar iaitu James Brooke itu <idi1 Governor Labuan yang pertama dilantik selepas penyerahan dan baru ditukar kepada beberapa orang Resident yang tertentu dari sana. Inilah sejarah-sejarah tetapi mungkin ada buku-buku sejarah mengenai Labuan

ini boleh terdapat tetapi saya ingat penulisan daripada ahli-ahli sejarah tempatan, mungkin tidak banyak terdapat. Tetapi kalau kita mengkaji daripada sejarah South East Asia di mana penulisan daripada profesor­profesor mesti ada menyebutkan tentang kedudukan Labuan dan penyerahan Pulau Labuan itu memang ada penulis­penulis sejarah ini.

Tuan Yang di-Pertua. selain daripada pewuju.dan Labuan sebagai sebuah Wilayah Persekutuan ini yang mana ianya akan dapat mengiratkan lagi dan mempercepatkan lagi pewujudan integrasi nasional, dan dalam integrasi nasional ini, saya anak dari Sa bah juga tetapi beberapa hari lagi saya hendak ke Wilayah Persekutuan, biarlah saya katakan seorang jiran dan kedudukan saya ini masih lagi sebagai Senatorlah, masih lagi sebagai lantikan bagi kota Sabah. Kota yang ada sekarang ini harap boleh diluluskan dan saya sendiri juga menyokong.

Tuan Yang di-Pertua, yang mana integrasi nasional yang telah kita lakukan sekarang ini, sumbangan-sumbangan yang telah dibuat ini begitu besar ertinya dan ia tidak akan merugikan kepada mana-mana pihak sekalipun. Dari segi penyerahan Pulau Labuan tidak langsung penyerahan, tiada pe­nyerahan. Ini cuma pertukaran pentad­biran dan pewujudan sebuah Wilayah Persekutuan demi untuk mempercepat­kan integrasi nasional. Kalau Labuan ini diserahkan oleh Kerajaan Sabah ke­pada Kerajaan Korea atau Kerajaan Jepun itu namanya penyerahan, itu foreign sovereignty, kuasa asing, itu penyerahan. Ini di dalam Malaysia. Menurut Perlembagaan kita semua tanah-tanah adalah jajahan Yang di­Pertuan Agong (King's Sovereignty) di mana-mana juga. Jadi tidak ada bentuk penyerahan ke mana-mana. Itu tidak timbul lagi. Inilah punca pertamanya integrasi nasional yang pertama sekali.

Dalam integrasi nasional ini, Sabah telah memainkan peranan yang begitu besar. Setelah saya mengkaji bukan

101 9 APRIL 1984 102

hanya daripada segi wang ringgitnya,kita dapat membuktikan beribu-ribuanak-anak daripada negeri Sabah yangberumur 12 tahun tiap-tiap tahundihantar ke Semenanjung Malaysia diseluruh sekolah-sekolah diSemenanjung Malaysia, biasiswapelajaran yang diberi oleh YayasanSabah ke seluruh negeri-negeri, sekolah-sekolah menengah di negeri-negeri diSemenanjung Malaysia. Itu barutingkatan satu dan mereka ini mem-biayai sampai ke tingkatan enam se-hingga masuk ke universiti demi untukmempercepatkan integrasi nasional. Initelah ternyata dan ini telah kita lihatbahawa mereka ini selepas sahaja tamatsekolah menengah tingkatan enam ataulima dan terus melanjutkan pelajaran keuniversiti kita telah dapat melihat reaksiitu, perubahan-perubahan pemikiranmereka sudah berlainan. Tidak ada lagipandangan mereka itu misalnya sayamemang berasal anak Sabah dan sayabelajar di Semenanjung sana di Perakatau di Pahang, sudah tidak timbul lagimasalahnya kerana merekamenyebutkan di mana tempat merekabelajar itu hanya menyebutkannegerinya sahaja, negeri tempat merekabelajar tetapi dari segi perbualanmereka sehari-harian itu sudah tidaknampak apa-apa.

Jadi nampak juga kita datang darisekarang, sebab mereka ini dianggapsebagai anak angkat waktu sekolah cutipenggal diambil sebagai anak angkat,ini telah dapat membawa mereka itupersefahaman dan mengerti cara-carahidup bekeluarga daripada keluargaasal kepada keluarga angkat danmenimbulkan integrasi nasional. Itusudah wujud di sana. Sumbangan yangdibuat oleh Kerajaan Negeri Sabah ininampaknya sudah ternyata. Jadibesarlah pengurbanannya.

Di dalam mesyuarat-mesyuarat diSabah saya selalu menyebut bahawasumbangan Yayasan Sabah untukmempercepatkan integrasi nasional itutidak banyak disedari oleh orang-orangdi Sabah sendiri. Kerana itu satu

daripada punca-puncanya kitamenghantar anak-anak murid kitadaripada mula memasuki sekolahtingkatan satu ke SemenanjungMalaysia. Jadi inilah sebab-sebabnya.

Tuan Yang di-Pertua, selain dari itujuga saya berharap kepadaKementerian Wilayah Persekutuannanti untuk menjadikan Labuan inisebagai sebuah pelabuhan bebas yangboleh memainkan peranan yangseimbang dengan negeri-negeriHongkong, Singapura dan sebagainyasupaya Kerajaan akan cuba melihatbagaimana cara-caranya membuatsistem-sistem bank yang bolehdilonggarkan untuk mempercepatkanpelaburan-pelaburan modal daripadaorang-orang asing ke Labuan supayaLabuan dapat berkembang dalambidang-bidang industri pelancungan,industri yang lain-lain supaya ianyadapat benar-benar digunakan sebagaisebuah pelabuhan bebas.

Demikian juga kebanyakkan padawaktu ini kalaulah sekiranya peniaga-peniaga Labuan ini mengharappertukaran barang (barter trade) denganFilipina yang mana waktu kemuncakperniagaan pertukaran barangandengan Filipina ini Labuan telah dapatperniagaan sekurang-kurangnya 60 jutaringgit setahun iaitu kira-kira 12 jutaringgit sebulan dengan Filipina dan kitatelah mendapati pertukaran asing yangbegitu banyak dan kita boleh dapatberjuta-juta pesos mungkin 50 jutapesos wang Filipina yang boleh kitadapati di kedai-kedai di Labuan.Kerana inilah wang yang kita gunakansebagai perniagaan pertukaranbarangan di antara Labuan denganFilipina.

Kita membekalkan apa sahajabarang keperluan kepada Filipinadaripada berus gigi sehinggalah kepadamakanan-makanan yang diperlukanbalk makanan yang diimport, makanandalam tin yang diimport dari Amerika,dari negeri China seperti laici dansebagainya kita import dari negeri

103 9 APRIL 1984

China dengan menggunakan kota yangbesar-besaran. Saya berharap supayaKementerian Perdagangan danPerindustrian juga patut membuka satuCawangannya di Labuan supaya inidapat memudahkan peniaga-peniaga diLabuan berhubang terus denganKementerian Perdagangan danPerusahaan untuk mempercepatkanmendapat kota-kota mereka bagimengimport barang-barang dibawa keLabuan dan mungkin juga mereka iniboleh mendapatkan agensi-agensibarangan yang membuat dan dariLabuan yang akan menyalurkankepada negeri-negeri yang manykemampuan peniaga-peniaga inimenyalurkan atau re-export ke negeri-negeri jiran lain. Inilah diharapkansupaya wujudnya Wilayah Persekutuanini juga perkembangan perindustrian,perdagangan di pulau tersebut adalahsatu-satunya diharapkan supaya ianyabenar-benar dapat digunakan sebagaisebuah pelabuhan yang bolehmengendalikan semua barang-barangdagangan yang akan diimport dandieksport. Tambahan lagi seperti gasmethanol yang ada di sana dan ini jugaakan membawa kapal-kapal yang besarmasuk ke Labuan misalnya kapal yangpertama ; kali baru masuk ke Labuanialah dari Brazil baru-baru ini dalamtiga minggu atau empat minggu yanglalu yang membawa HBI (high bracketiron) yang bulat-bulat itu yang pertamakali untuk dibawa ke Labuan dan kapalitu adalah beratnya 150,000 tan.

Saya fikir ini adalah sejarahpelabuhan di seluruh Malaysia belumada kapal yang masuk ke pelabuhanMalaysia yang masuk ke tambatan yangseberat 150,000 tan. Saya fikir hanyaLabuan yang lebih dahulu kapal masukmembawa ketul-ketul besi dari Brazil.

Ini telah menunjukkan bahawafaedahnya Pulau Labuan itu -kemudahan-kemudahannya sudahsedia ada tetapi kita hanyamengharapkan usaha penuh dankepercayaan penuh Kerajaan Pusatyang telah memilih Labuan sebagai

104

Wilayah Persekutuan. Ini adalahmemang sudah kena pada tempatnya.Ini bukanlah difikirkan vita-cita baru,bukan. Kalau difikirkan sejarah lamakita bincangkan, dalam tahun 1971 lagi.Masa itu tahun 1971 beberapa orangsahaja yang sedang berunding untukmemilih Labuan dijadikan WilayahPersekutuan waktu itu Parti BERJAYAbelum lagi memerintah. Inilahtujuannya.

Jadi, Tuan Yang di-Pertua, saya tidakakan bercakap lagi mungkin ada diantara saudara-saudara yang lain yangakan bercakap mengenai Labuan tetapioleh kerana saya sangat beruntung, sayaadalah seorang anak daripada PulauLabuan, yang dilahirkan, dibesarkan,dididik di pulau itu sehingga menjadiseorang Ahli Dewan Negara dankebetulan membahaskan hal ehwalpulau saya sendiri. Jadi, saya rasaberuntung dan bertanggungjawabmenaikkan taraf Pulau Labuan yangmana saya anggap tugas saya inisebahagian daripada tugas KerajaanPersekutuan untuk meninggikanLabuan tarafnya itu sebagai sebuahWilayah Persekutuan dan Tanya dapatmembayangkan satu pengwujudanintegrasi nasional yang begitu konkrit,yang lebih kukuh dipandangkan matadunia keseluruhannya. Tidak ada lagiyang Malaysia Timur itu Sabah danSarawak, tetapi kita ada WilayahPersekutuan di antara dua negeri-negeriini dan juga jiran kita yang dekat, orangyang bekas, yang punya pulau ini iaitunegeri Brunei.

Dalam sejarah Pulau Labuan, TuanYang di-Pertua, iaitu sejak 24hbDisember, 1846 hingga kepada tahun ini1984 sudah berusia 138 tahun lamanyayang pulau ini telah bertukar-tukarpemerintahan sehinggalah pada hari inisaya ingat ialah harinya yang Labuanakan kekal sebagai sebuah pulau yangtelah dipertingkatkan statusnya sebagaisebuah Wilayah Persekutuan di negaraini yang mana kami yakin dan percayabahawa segala perkembangan dankemajuan ini akan dapat dilaksanakan

105 9 APRIL 1984 106

apa juga yang difikirkan oleh KerajaanPusat, kami harap.

Saya juga terlibat sebagai seorangAhli dalam Majlis Perbandaran danbekas Timbalan Pesuruhjaya MajlisPerbandaran dan sebagainya akan sediamemberikan pandangan-pandangankepada Kementerian WilayahPersekutuan yang akan ditubuhkan diLabuan nanti selepas sahaja ianyawujud pada 16 haribulan.

Tuan Yang di-Pertua, dengan itu sayatidak ada apa-apa selain daripadamengucapkan tahniah kepada YangAmat Berhormat Timbalan PerdanaMenteri, Dato Musa Hitam yang telahmembentangkan Akta ini dan sayadengan sepenuhnya menyokong danmengucapkan terima kasih.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Haji ShaharomMaasom.

4.43 ptg.

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:Tuan Yang di-Pertua, saya turut sertamembahaskan pindaan Perlembagaanmenjadikan Labuan sebagai WilayahPersekutuan yang baru sebentar tadidibentangkan oleh Yang AmatBerhormat Timbalan Perdana Menteridi dalam Dewan mi.

Saya mengucapkan setinggi-tinggitahniah kepada Yang Berhormat DatukHaji Mohd. Din Jaafar sebagai orangyang punya tubuh badan yangdatangnya dari Pulau Labuan yangtelah begitu memberi semangat kepadakami daripada anak-anak yang lahir diSemenanjung ini. Kalau begitulahsemangat rakyat Malaysia daripadaPadang Besar sampai ke Sandakanmaka kecil tapak tangan nyiru kamitadahkan. Lagi sekali diucapkanberbanyak terima kasih kepada DatukHaji Mohd. Din Jaafar.

Tuan Yang di-Pertua, biduk lalukiambang bertaut; Yang AmatBerhormat Dato Musa Hitam

menyatakan tadi di dalampengembangan dan perkembangannegara dan bangsa Malaysia maka AktaPindaan Perlembagaan menjadikanLabuan sebagai Wilayah Persekutuanini di bawa ke Dewan ini untukdiluluskan dan kita memandang lebihj auh lagi.

Kalau Yang Berhormat Datuk HajiMohd. Din Jaafar tadi menyatakanselama 136 tahun Labuan bertukartangan dari satu kuasa kepada satukuasa maka pada puncaknya sekarangini Labuan sepertimana kata YangBerhormat Datuk Haji Mohd. DinJaafar dari sebuah daerah menjadisebuah negeri iaitu anjung kepadaKuala Lumpur. Kalau Kuala Lumpurmerupakan rumah besar, rumah ibumaka Labuan menjadi anjung pertamayang menghadap ke timur untukmenyedut udara pagi dan melihatcahaya matahari terbit.

Rumah anjung ini biasanya terdapatberihat tempat tuan rumah berdiriwaktu pagi atau petang untuk melihatalam sekeliling. Jadi daripada tempatmelihat inilah apabila WilayahPersekutuan ini mempunyai cabangnyaiaitu Labuan penglihatan KerajaanPusat Kuala Lumpur kepadapemimpin-pemimpin besar kita dibidang Kerajaan dan bidang politikakan lebih luas lagi. Kerana dari rumahanjung ini biasanya terbuka, rumahanjung ini biasanya dinding tidaksampai ke atas, jadi mudah anasir-anasir subersif, mereka yang berdagangdadah untuk melompat masuk kerumah anjung ini dan ini nanti akan jadimasalah kepada kita.

Tetapi saya percaya pihak Kerajaan,pihak Yang Amat Berhormat Dato'Perdana Menteri telah memikirkansedalam-dalamnya sebelum akta inidibawa ke Dewan Rakyat dan DewanNegara tentulah jerejak jerejak besi danbenteng-benteng pertahanan telah: pundisusun rapi untuk ketenteraman,keselamatan dan kesejahteraan rakyatMalaysia yang-tinggal di Pulau Labuan.

107 9 APRIL 1984

Sebelum saya pergi jauh di dalamkertas biru yang ada di hadapan kita iniiaitu di dalam huraian Fasal 3 bertujuanmengadakan peruntukan bagimengakhiri kedaulatan negeri Sabah.Saya rasa kalimat "mengakhirikedaulatan negeri Sabah" inimaksudnya betul untuk menamatkankuasa negeri di atas Pulau Labuan.Kalimat "mengakhiri" ini jikasekiranya dapat digunakan bahasa yanglebih halus, Bahasa yang tidak menikamjantung, saya rasa ini tidak akan timbulsebagaimana kata Yang BerhormatDatuk Haji Mohd. Din Jaafar tadi adaposter-poster yang ditampalkan dipokok-pokok. Kerana kalimat"mengakhiri" ini seolah-olahnyamenamatkan riwayat seseorang - pukulmati. Jadi, kalau kita berhadapandengan seseorang kita kata kita hendakpukul mati, tentulah orang itu akanmencari jalan untuk menyelamatkandiri. Sepatutnya kalimat "mengakhirikedaulatan negeri Sabah" ini, kalimat"mengakhiri" itu maksud saya kalaukita tukarkan kepada satu bahasa yanglebih lunak supaya tidak timbulprasangka sepertimana yangdiutarakan oleh pihak Pembangkangkhasnya ataupun mereka yang tidakmahu perkembangan negara kitaMalaysia ini, pengenalan di antarapenduduk di Semenanjung, Sabah danSarawak. Mereka masih mahu melaga-lagakan lagi di antara orangSemenanjung dengan orang Sabah danSarawak sekalipun kita telah merdekasekian lama. Sabah dan Sarawak telahberada di Malaysia selama 20 tahunlebih. Tetapi golongan-golongan yangmahu memecahkan perasaanperkauman ini masih mengapi-apikanmaka inilah yang saya minta kepadapihak Kerajaan, kepada pihakKementerian Dalam Negeri khasnyasupaya mengawasi golongan-golonganini supaya kempen adu-domba tidakakan terus dijalankan oleh golongan-golongan chauvanis, golongan-golongan oportunis yang menanggukdi air yang keruh di dalam kempenpolitik untuk menghancurkan

108

perpaduan di dalam masyarakat kita.

Tuan Yang di-Pertua, saya lebih sukajika sekiranya kita ini menggunakanistilah `Daerah Istimewa Labuan'.Apabila Labuan ini dijadikan daerahwilayah, serambi kepada KualaLumpur, maka kita ungkapkan Labuanlnl Nadi `daerah istimewa'. Jadi kalaukita gunakan perkataan `daerahistimewa' ini maka datanglahsebagaimana kata Yang BerhormatDatuk Mohd. Din Jaafar tadi supayaLabuan ini akan berubah dari keadaanwajahnya yang ada sekarang ini. Kalaudi sini barangkali banyak di antara kitayang belum memijakkan kaki keLabuan, saga sendiri memijakkan kakike Labuan pada tahun 1965 sewaktukonfrantasi sedang menghebat, waktuitu tentera komunis Indonesiamenyerang Kalabakan. Maka apabilasaya dibawa pergi ke Merapoh, keSepitang, ke Weston pergi ke Labuantetapi Labuan yang 20 tahun dahulusaya rasa tentu berlainan denganLabuan yang ada hari ini, makaharapan seorang Ahli Yang BerhormatSenator kita dari Sabah tadi memintasupaya peruntukan-peruntukan diberikepada Labuan daerah istimewa initentu akan menimbulkan satu semangatbaru kepada mereka yang ada di Sabah,rakyat kita, saudara-saudara kita diSabah sana memandang bahawa inilahkeuntungan yang mereka dapat darimemasukkan Labuan menjadi WilayahPersekutuan.

Yang Berhormat Datuk Mohd. Dintadi menyebut bukan dari segi wangringgit yang mereka pandang, ini ialahkerana orang Sabah ini kaya dengankayo balak, jadi dia tidak pandang lagiwang ringgit, yang dia pandang ialahstatus Labuan ini dari sebuah daerahkepada sebuah negeri yang samatarafnya nanti dengan Kuala Lumpur,kawasan Wilayah, yang akan diawasisepenuhnya oleh Kementerian, bukanlagi oleh Kerajaan Negeri Sabah, bukanlagi oleh Yang Amat Berhormat DatukKetua Menteri Sabah, tetapi olehMenteri Wilayah Persekutuan yang

109 9 APRIL 1984

mana untuk membangunkan satukawasan yang sungguhpun cuma 36batu persegi tetapi jika Labuan ini mahudibangunkan terus sebagai sebuahpelabuhan bebas, maka saya nampaktanggungjawab Kerajaan Pusat besarkepada kawasan ini, kepada daerahistimewa Labuan ini, pertama sekalidari segi keselamatan. Menjelang tahun2,000 Hong Kong akan dikembalikankepada hakmiliknya. Ini juga menjadisatu andaian kepada saya tetapi sayapercaya pihak pucuk pemimpin YangAmat Berhormat Perdana Menteri,Yang Amat Berhormat TimbalanPerdana Menteri telah memikirkanhalus-halus, telah memikirkan sedalam-dalamnya apakah yang akan kitahadapi, apakah masalah yang akanberhadapan dengan kita denganLabuan khasnya apabila Hong Kongkembali kepada tuan yang punyadiserahkan semula oleh pihak British.

Tuan Yang di-Pertua, saya tertariksemasa Yang Amat Berhormat DatoMusa membentangkan Akta ini talidapat mengurangkan lagi perasaanterasing di antara rakyat Malaysia diSemenanjung dengan Sabah. Di sinisaya ingin menyatakan perasaan sayasendiri, walaupun kita ini telah sama-sama 20 tahun merdeka sebagaiMalaysia tetapi yang sebenarnyaperasaan seolah-olah terasing ini masihwujud. Bagi orang yang sudah ulang-alik, bagi kakitangan Kerajaan, ahli-ahli perniagaan yang sudah ulang-alikKuala Lumpur-KK, Kuala LumpurKuching memang sudah tidak ada lagiperasaan itu tetapi bagi perasaan rakyatdi kampung-kampung terutama kalaukita sendiri rajin pergi ke kampung-kumpung, di daerah pedalaman diSabah dan Sarawak, perasaan seolah-olah ada satu jurang ini masih nampakyang sebenarnya. Ini hendaklah kitaakui.

Kalau kita tidak akui hakikat yangsebenarnya ini maka tidak ada lagitujuan diadakan perkhidmatan feri diantara Kuantan - Kuching dan KK -Labuan itu besok, akan menambahkan

110

lagi peluang kepada pemimpin-pemimpin masyarakat orangSemenanjung, orang Sabah/Sarawakulang-alik berkenal mesra, tidak timbulnanti perkataan itu dan sudah timbulmulai 16hb April orang Semenanjungke Sabah tak payah pakai PasportAntarabangsa, selama ini perkara itumasih dikenakan lagi. Jadi perasaanperasingan ini masih wujud yangsebenarnya, kita mesti akui ini, keranadi dalam kalangan kaum-kaum yangbegitu banyak, kaum-kau.m yangberselerak di Sabah dan Sarawak,kaum-kaum kecil ini merekamempunyai tokoh-tokoh tertentu, yangtokoh-tokoh mereka ini pula kadang-kadang menerima hasutan daripadapuak-puak pemimpin-pemimpin partiyang opportunis, pemimpin-pemimpinpolitik yang cauvinis, dihasut merekami.

Pernah satu masa dahulu sayateringat seolah-olah kakitanganKerajaan dari Setiausaha Persekutuanyang diletakkan di Kota Kinabalu, yangseorang lagi di Kuching, dianggapsebagai kepala yang membawagerombolan penjajah mahu menaklukiSabah dan Sarawak. Berlaku pergaduandi antara askar-askar kita dengan anak-anak muda di Sabah dan Sarawak.Yang sebenarnya perasaan ini masihwujud sekarang tetapi perasaan ini kitabiarkan begitu sahaja, akan hilangsahaja - tidak. Perasaan ini tidak akanhilang begitu sahaja. Percayalah selagimanusia ini bersikap mempunyai nalurisebagai manusia yang mempunyaitanah tumpah darahnya, punya dikenaldengan nama keturunannya, dia masihpunya perasaan itu. Jadi perasaan ini,insya Allah, dengan adanya keyakinankita untuk menanamkan perasaankemalaysiaan ini supaya perasaan itudapat kita hapuskan dari satu jenerasike satu jenerasi yang akan datang.

Yang Amat Berhormat Dato Musatadi men yebut `jenerasi yang akandatang'. Jenerasi kita ini sudah hampirpupus. Pemimpin-pemimpin yang mulaasal mengasaskan perjuangan

111 9 APRIL 1984 112

kemerdekaan negara kita sudah banyakyang kembali menyahut panggilanAllah S.W.T., .moga-moga merekasemua disatukan oleh Allah taala didalam ahli-ahli syurga kerana merekatelah menyelamatkan negara kita inidaripada penjajahan selama 446 tahundan sekarang ini sebenarnya kita ini,orang yang di bawah 50 tahun inilahjenerasi baru yang sebenarnya, jenerasibaru yang akan menerima warisantanah Melayu ini, yang menerimawarisan Sabah dan Sarawak ini untukmenyelamatkan tanah pusaka ini,untuk menyelamatkan bangsa yangasalnya satu, kemudian dipecah-pecahkan oleh penjajah sehinggadikenal dengan berbagai rumpun kaumitu untuk disatukan balik semula.

Dengan penyatuan GagasanMalaysia yang dibawa oleh YangTeramat Mulia Tunku Abdul RahmanPutra Al-Haj dan sekarang ini kitanampak. Kalau waktu Yang TeramatMulia Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj menyatakan Gagasan Malaysia inidahulu juga mendapat tentangan tetapigenerasi hari ini menerima hakikatGagasan Malaysia itu adalah balk dandaripada Gagasan Malaysia itu makalahirlah pindaan Perlembagaan padahari ini menjadikan Labuan sebagaiWilayah Persekutuan yang mana sayapercaya dengan penuh yakin bahawaLabuan ini akan dibangunkan olehKerajaan, akan dibangunkan olehKuala Lumpur menjadi satu pulauimpian yang orang tidak fikir satu masananti negara ada satu lagi pulau mutiaradi persisir Sabah.

Saya mengingatkan kepadaKerajaan, lagi sekali saya katakan, sayamengingatkan kepada Kerajaan apabilamenghantar kakitangan yang akanberkhidmat di Wilayah PersekutuanLabuan ini nanti hendaklah kakitangandan pegawai-pegawai yang akandihantar ke sana itu dipesan betul-betul, dinasihati betul-betul, kalauboleh diorientasi betul-betul supayajangan jadi nanti sebagai anggapan 20tahun dahulu orang Semenanjung ke

Sabah dan Sarawak mahu jadi penjajahsebab di Sabah sana ada satu bahasayang dikatakan "akun". Kalaudikatakan aku tidak bisa akun, itususah. Jadi kita mahu orang sana akan`akun' terus dengan kita. Ertinya kitamahu menjadikan persaudaraan kita diantara Semenanjung dengan Sabah inidunia akhirat.

Kepada yang berugama Islam kitabersaudara betul-betul, kita kasihimereka sebagaimana kita mengasihi dirisendiri, kepada mereka yang tidakseugama dengan kita, kita cintai merekasebagai umat manusia yang mencarikehidupan di bumi, bukan untukmencari pergad-uhan kerosakan danpeperangan. Jadi, saya ii n kepadapihak Kerajaan apabila h ndakmenghantar pegawai-pegawai, kalauperlu, kalau tidak cukup dengankakitangan di Sabah, kakitanganKerajaan Negeri sahaja yang akandipinjamkan kepada WilayahPersekutuan Labuan ini cukup, takusah kita hantar orang kita.

Kalau Wilayah Persekutuan Labuanini memerlukan seorang KPN ataudalam bahasa dahulunya CPO, ambilsahaja orang Sabah jadi CPO, tidakperlu dari Kuala Lumpur, tak perludaripada sini hantar ke sana. Jikalauperlu barangkali di sana ada sekretarietkerana mungkin nanti apabila MenteriWilayahnya di sini maka TimbalanMenterinya di sana. Ya, daripadasetiausaha-setiausahanya kepadapegawai-pegawainya semua sekalikalau perlu dengan orang Sabah, ya,orang Sabah sahaja; jangan dihantardari Kuala Lumpur. Tetapi kalau mahujuga dihantar dari Kuala Lumpur untukkebaikan, untuk pertukaran pegawai,saya pesan betul-betul supayakakitangan yang akan dihantar ke sanananti hendaklah dinasihat, diberi betul-betul bimbingan, kalau perlu mereka iniberikrar sebelum dihantar ke sana,berikrar dengan Ketua SetiausahaNegara tidak akan mencemarkan namabaik Kerajaan, tidak akanmencemarkan nama baik Dr. Mahathir,

113 9 APRIL 1984

tidak akan mencemarkan nama baikDato' Musa Hitam kerana kita takutekorannya nanti kerana nila setitik akanrosak susu sebelanga. Inilah orang yangDr. Mahathir hantar bikin kacau sahaja-lah ini. Inilab orang yang Dato' Musahantar ke man, ini bikin rosak sahajaini. Ini yang bahayanya akan berlakudan ini akan rosak nama kita.

Apa lagi yang kita takut. Saya palingtakut kalau Wilayah PersekutuanLabuan ini nanti iaitu bukan jadi pulauimpian tetapi menjadi `pulau cowboy'.Ini kita tidak boleh meramalkan sesuatutetapi kemungkinannya nanti ini akanberlaku. Kalau sudah jadi kawasanwilayah, daerah istimewa, kawasanbebas, semua boleh keluar masuk jadipulau cowboy. Ini lagi akanmerosakkan nama, akan merosakkanpemimpin, jadi ini yang perlu selaludihati-hati, perlu difikirkan sedalam-dalamnya.

Tuan Yang di-Pertua, di dalam sayamenyebut mengenai perasaan terasingdi antara ketua-ketua kaum, pemimpin-pemimpin kecil di Sabah dan Sarawakdengan Semenanjung ini, saya inginbertanya kepada pihak Kerajaankhasnya Jabatan Perdana Menterikenapa sekarang ini diberhentikanrombongan lawatan di antaraSabah/Sarawak, Semenanjung keSabah/Sarawak, Sabah/Sarawak keSemenanjung; tidak macam dahulusewaktu mula-mula Malaysia hendakditubuhkan, kita sambut, kita sambut,dia sambut; kita sambut dia sambut;rombongan demi rombongan, kalungbunga; kalung bunga, bunga mangar,kompang. Jadi apakah sekarang itutidak perlu. Tetapi yang sebenarnyasaya memikirkan bahawa rombonganpemimpin-pemimpin ini perlu keranapemimpin di Malaysia ini, diSemenanjung ini dan pemimpin-pemimpin kaum yang ada di Sabah danSarawak tahun 1963 sekarang ini kalaudahulu berumur 60 tahun sekarangsudah 80 tahun, dia sudah tidak aktiflagi, dia. sudah diganti dengan orangbaru. Pemimpin-pemimpin yang tahun1963 di Sabah/Sarawak bermati-mati

114

mahu masuk ke Malaysia, merekasekarang ini mungkin telah tidak ada,telah menjadi mendiang atau telah jadiallahyarham dan mereka telah digantioleh orang baru. Jadi orang baru itusepatutnya dibawa lagi.

Sepanjang Dewan Rakyat bersidang,sepanjang Dewan Negara bersidangkita tidak nampak rombongan dariSabah/Sarawak menjadi pemerhati.Alangkah baiknya kalau setiap kali adaDewan Rakyat/Dewan Negara inibersidang ada rombongan pemimpin-pemimpin kecil daripada Sabah danSarawak melihat, mengikutiperbahasan di dalam Dewan ini yangmenyentuh kepentingan mereka supayamereka yang duduk di bahagian-bahagian yang di dalam sanamemikirkan tidak hanya Semenanjungsahaja yang dibangun, tidak hanyaSemenanjung sahaja yang ada projek,mereka juga menerima bahagian yangsama. Jawapan pihak Kerajaan nantialat media-massa, mass-komunikasiTV/Radio ada di kampung-kampung.Berapa orang yang mengikuti LaporanParlimen. Apabila Laporan Parlimenmereka tukar kepada Rangkaian Kedua- Wrestling. Orang tak tengok . LaporanParlimen kecuali kita yang jadi AhliParlimen tengok keluar atau tidakgambar aku hari ini. (Ketawa) Jadikepada mass-media, kepada RTMkhasnya muka Ahli-ahli Dewan inikeluarkan selalu, apa salahnya mukaMenteri tak payah, dia sudah selalukeluar, tak ada Dewan pun dia keluar,ini muka Ahli-ahli yang jarang jarangkeluar ini supaya dapat, sekurang-kurangnya keluarga mereka tengokboleh tanah juga. Itu sahaja. Mintakepada orang RTM jasa baiknyalah -yang selama ini pun keluar, keluar, j adikalau dapat keluar selalu lagi bagus,kalau boleh Laporan Parlimen inidipanjangkan masanya, jangan 15minit. Kalau tak 15 minit, lebih sedikitatau kurang sedikit. Panjangkanlahlaporan mengenai negara, mesyuaratmengenai negara, memutuskan pindaanPerlembagaan, menjadi Labuan sebagaiWilayah Persekutuan.

115 9 APRIL 1984 116

Tengoklah malam nanti punyalaporan, tak sampai 3 mintt. TimbalanPerdana Menteri membentangkan,Senator Datuk Haji Mohd. Din Jaafarmenyokong, Haji Shahrommengingatkan, habis, tukar lain. Padahal pentingnya akan jadi sejarah negara.Tolong panjangkan, RTM, LaporanSidang Parlimen, Sidang DewanRakyat dan Sidang Dewan Negara inikalau boleh dipanjangkan. Saya rasaPak Adib tak marah sebab baik, Adibpun sudah undi. Dia tak marah kalaudipanjangkan masa. Ini kepadaPenerbit pihak RTM, dia adapenerbitnya, jadi kepada Tuan Penerbitmengenai Laporan Parlimen ini kalauboleh kita panjangkan sedikit, tetapiRangkaian Kedua jangan diselangidengan wrestling pada masa itu.

Pada masa itu Rangkaian Keduasyaratnya yang lain yang orang pun takmahu tengok, jadi hendak tak hendakdia kena tengok Laporan Parlimen. Apalagi kita sekarang berhadapan denganvideo, Yakarim, boleh katakanpercentagenya saya tak tahulah tetapiRTM juga barangkali sudah buatpenyiasatan, sudah membuat satulawatan ke bandar-bandar, kekampung-kampung, berapa banyakrumah-rumah yang ada video keranavideo juga sekarang sudah jadi perkarabiasa, gambar-gambar yang dijualmelalui pusat-pusat video ini juga, TuanYang di-Pertua, saya minta sebutkerana dalam Akta ini keluar sedikitdaripada video tetapi boleh sebut ya?

Sedarkah pihak Kerajaan bahawasekarang ini banyak gambar-gambarvideo yang lucah yang sampai kerumah-rumah? Saya sendiri tidak tahu.Saya tidak tahu apakah tajuk filem. Apamaknanya, di mana anak saya pergisewa tape itu, tetapi apabila saya berasapenat, saya cubalah tekan video, sekalikeluar gambar, Masyaa-Allah! Jadiorang rumah saya kata, gambar itupunawak tengok. Mana saya tahu? Picit-picit keluar gambar itu. Ini dia.

Timbalan Yang di-Pertua : Lain kalijangan picit. (Ketawa)

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:Saya tidak picit, saya sondol sahajapunatnya begitu.

Tuan Yang di-Pertua, ini sepatutnyaada kawalan mengenai pusat-pusatvideo ini. Jangan berleluasa, banyakkejadian-kejadian yang tajukgambarnya cantik, tajuk gambarnyakita fikir molek, tetapi gambarnyasebenarnya adalah gambar-gambarkuning. Gambar-gambar budayakuning yang akan merosakkan anak-anak kita.

Saya sebutkan tadi mengenai lawatanketua-ketua kaum daripada Sabah,Sarawak ke Semenanjung, dan daripadaSemenanjung ke Sabah, Sarawak patutdiperbanyak dan diperkuatkan lagi.

Tuan Yang di-Pertua, sebagaimanayang dinyatakan oleh Yang AmatBerhormat Dato' Musa Hitam tadi hakpenduduk asal akan tetap terpelihara.Ini sebenarnya dan ini memangsepatutnya kita jaga. Apabila Labuanmenjadi Wilayah Persekutuan jangan seinci pun hak penduduk asal baik darisegi hartanya tidak bergerak atau baikdari segi apa sahaja supaya kita jagabetul-betul, supaya jangan terguris,jangan nanti dikatakan Kuala Lumpurmerampok. Ini mahu dijaga betul-betulwaimma hendak meletak nama jalanpun hendak dijaga betul-betul.

Sebab Wilayah Persekutuan KualaLumpur ini telah buat salah, dia letaknama jalan tidak betul. Jalan TunRazak. Salah itu. Kalau hendak ikutpenerapan nilai-nilai Islam mesti mahugunakan Jalan Tun Abdul Razak.Abdulnya itu mahu ada, Ha! jadi kalauJalan Tun Razak saya kata sayasalahkan, itu salah. Besok hendaklahdibetulkan. Jalan Tun Razak jadikanJalan Tun Abdul Razak. Sebab Razakitu salah satu daripada Asmaaulhusnaa.Jadi, itu kalau ikut penerapan nilai-nilaiIslam, jadi besok di Labuan yangmenjadi Wilayah Persekutuan kalauhendak taruh nama juga mesti mahubetul,betul. Kalau hendak taruh nama

117 9 APRIL 1984 118

Jalan Datuk Harith, itu ha, alif, ra, tha,itu thanya ini mahu betul-betul, ini kataejaan standard ini. Sekarang pula sudahada kempen tulisan jawi. Jadi ejaan kitaini pun bercelaru. Orang kita pun cakapbercelaru.

Tadi kita dengar orang cakap Israel,dia sebut Izrael, selalu saya terdengaritu. Israel itu terang-terang dalam AlQuran itu ada sebutnya Ya Bani Israel.Ini Ya Bani Izrael mana ada MalaikatIzrael ada anak bini. Ini minta betulkan.Pemimpin kita ini pun kalau hendakbercakap ini kalau hendak sebut Israelsebut betul-betul, Israel jangan Izrael.

Yang Amat Berhormat Dato' MusaHitam merasmikan satu Seminar Qadi-qadi di Kelana Jaya. Kalau tidak salahsaya orang kita sebut Qadi ini Kadi-kadi. Bukan Kadi - Qaf, alif, dhat, ya -Qadi. Tengok jemputan kahwin, YaQadhiyalhajat, macam itu, janganKadi-kadi. Dato' Musa Hitam dalamucapannya di hadapan 40 orang Kadi-kadi. Ini kalau Kadi-kadi ini serupajuga orang yang onnah.

Kemudian Dato' Musa Hitammenekankan bahawa Mahkamah-mahkamah Syar'iat. Kemudian dalamwarta berita, ini warta berita RTM lagikena, dia menyebut MahkamahSyari'at. Mahkamah Syari'at. Ini punkena betulkan. Tidak MahkamahSyari'at, yang ada Mahkamah Syar'iat.Ya, antara Syari'ah dengan Syar'iatlain. Syari'at lembut, Syar'iat ini diapunya patuhkan. Ini kena betulkan.Perkara ini kecil, tetapi di Kelantan danTerengganu jadi bahan politik ini. Apaini menyebut Syar'iat pun tidak tahu,menyebut Syari'ah tidak tahu.

Jadi kena betulkan, tukang bacawarta berita Ya! supaya MahkamahSyar'iah bukan Mahkamah Syari'at,kalau saya dengar lagi ada orang sebutlagi dekat warta berita baca MahkamahSyari'at - besok saya gasak lagi.Menteri kalau yang sebut lagi Israelsebut Izrael, saya gasak lagi.

Ada orang kita sebut Malaysia ini

Malayzia. Ya! orang Arab betul, lidahArab sebut Malaysia, Malayzia. Tetapiorang kita lidah Melayu yang masihmakan tempoyak ini menyebutMalaysia pun tidak betul - Malaysia.Betulkanlah, kalau hendak gunakanbahasa standard, gunakan bahasastandard yang benar-benar deh! Ha, itu.

Kalau mahu gunakan BahasaMelayu, gunakan Bahasa Melayu yangbetul-betul, nampaknya pencemaranbahasa makin menjadi-jadi. Semakinmenjadi-jadi pencemaran bahasa. Jadinanti diantara huruf `e', `e tanda',dengan `a nya' sudah tidak tentu hujungpangkal.

Jadi besok kalau Labuan ini kalausalah sebut pergi Labian. Labian inikalau ikut kalau kita bincangkan dalamAkta Keluarga Islam jumpa itu Labian.

Tuan Yang di-Pertua, kemudahan-kemudahan dan hak penduduk asal diLabuan akan terpelihara, kitamengucapkan berbanyak terima kasihdi atas janji Kerajaan. Janji Yang AmatBerhormat Dato' Musa Hitam waktumembentangkan Akta ini supaya besok20 tahun yang akan datang, orang tidakakan menuduh kita menjadi perampok.

Yang Berhormat Datuk Mohd. Dinbin Jaafar menyebutkan tadi memberikemudahan penduduk setempatmengembalikan sebuah negeri yangasal, sebuah negeri yang dijajah, jadidaerah kemudian balik jadi sebuahnegeri lagi. Ini kita mahu jaga supayatahun 1986 akhir atau awal tahun 1987dimana pilihanraya umum akanberlaku, isu itu Labuan menjadiWilayah Persekutuan atau WilayahPersekutuan Labuan atau pada sayamengatakan daerah istimewa Labuanini tidak akan menjadi isu pilihanrayaumum tahun 1986 atau 1987.

DAP membukakan sayapnya keSabah dan Sarawak dengan isu-isu yangtertentu. Saya khuatir nanti denganjadinya Wilayah Persekutuan Labuanini mereka akan menjadikan isu. Apayang Labuan dapat semenjak tahun

119 9 APRIL 1984

1984 sampai 1986, semenjak menjadiWilayah Persekutuan , ada harta kitakena rampok bang? Ha!

Jadi ini kita tidak mahu. Jadi kitakena jaga, kita kena hati-hati , kita kenawaspada, kita kena kuatkan betul-betulbenteng-benteng keselamatan kitasupaya isu ini tidak akan timbul diwaktu pilihanraya yang akan datang.

Apabila Labuan menjadi WilayahPersekutuan , sebuah negeri jiran yangbaru sahaja merdeka , BruneiDarulsalam sebagaimana kenyataansejarah yang disebutkan oleh YangBerhormat Datuk Haji Mohd . Din tadi,kebanyakan mereka yang menjadipenduduk di Pulau Labuan itu berasaldari orang Melayu Brunei. Merekamasih menggunakan bahasa Brunei.Mereka masih menggunakan Awangdan Dayang. Jadi dengan berjiransebuah negara yang merdeka sebuahnegara yang kaya dengan minyak,Brunei Darulsalam hubungankekeluargaan tadi akan dapatdipereratkan lagi.

Kemudahan-kemudahan keluarmasuk dengan kawalan -kawalan yangrapi Kerajaan hendaklah buat.Sekarang kita tahu keluar masuk diantara Labuan dengan Sabah melaluisatu teluk yang dinamakanperkampungan tempat yang banyakudang , tak sampai satu jam perjalanankalau dengan "speed boat." Ini keadaanyang telah berlaku selam ini di kawasanitu. Jadi anasir -anasir yang pernahberlaku di Kalimantan Utara, yangsebenarnya dengan merdekanya BruneiDarulsalam, ingin saya menyatakanbahawa perkembangan -perkembanganpolitik semasa di kawasan Sabah,Sarawak dan Brunei dan apa lagiapabila kita kaitkan nanti apabilaHongkong kembali ke pangkuanibunda peristiwanya ini akan menjadicabaran-cabaran yang besar kepadakita di masa yang akan datang.

Pelancungan , kita tidak nafikanapabila Sabah memberikan Labuankepada Kerajaan Persekutuan sebagai

120

Wilayahnya, pelancung -pelancungtentulah akan gairah untuk makanangin , melancung ke Pulau Labuan itu.Pihak TDC, Lembaga PelancunganNegara kita hendaklah menyediakanmulai dari sekarang ini atau mungkinsudah disediakan, untuk menarikpelancung-pelancung ke Labuan, untukmenarik sumber wang luar yang dibawaoleh pelancung. Jadi apa yangdikehendaki ialah persiapan -persiapanyang paling kecil sekali soya sebut,janganlah hanya jual tabir pintudaripada kulit kumbang. Jadi malulahkita bahawa saudara kita di Sabah,takkan di Sabah cuma ada kulit keranglaut sahaja yang hendak dijual . Patutlahditingkatkan lagi. Dan apa lagi yangperlu ditingkatkan sekarang inimengenai pelancung yang datangdaripada barat khasnya supaya janganmencemarkan nama baik PulauLabuan.

Kita tidak mahu pelancung-pelancung mencemarkan nama baikLabuan seperti mencemar Pulau Bali.Mereka sewenang -wenang tanpa segansilu mendedahkan aurat, baring-baringdi pantai dan pesisirannya. Ini nantiakan berlaku sebab pantai PulauLabuan itu juga kalau buat baring-baring nyaman sekali , anginnya bagus.Apa lagi angin yang mengadap keSipitang , demikian juga yang mengadapke Brunei, kalau yang mengadap ke lautluas anginnya kuat, tetapi yangmengadap ke Brunei , kalau yangmengadap ke Sipitang angin sepui-sepuibahasa. Jadi pelancung perlu dikawal.

Jangan esok keluar dalam akhbar"Labuan tercemar dengan pelancungrambut panjang", "Labuan tercemardengan pelancung-pelancung yangmendedahkan aurat", atau tersiarberita "Dato' Mohd. Din Jaafardukacita". Tak boleh begitu, dan darisekarang dipersiapkan . Kepadapelancung yang hendak masuk ke marimestilah dinasihatkan supaya sopan.Apakah ada syarat melancung ini bolehbuka pakaian sampai menjolok mataataupun "mencolok" mata. Itu dua

121 9 APRIL 1984 122

bahasa yang kadang-kadang disalah-gunakan. Mendedahkan pakaian "men-jolok" mata atau mendedahkan pakaian"mencolok" mata? Itu bahasa Jawa,kadang-kadang bahasa Jawa kalausalahguna lain maknanya.

Timbalan Yang di-Pertua: Pakaibahasa Melayulah.

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:Jadi maknanya mendedahkan pakaiansehingga menimbulkan "berbulu" matamemandangnya. Itu bahasa Melayu-nya.

Jadi ini perlulah dijaga. Kemudianapabila Labuan ini menjadi pelabuhanbebas maka perniagaan tentulah makinmembesar. Kapal-kapal besar makinbanyak masuk, maka ini nanti akanmenjadi satu persaingan kepadaPelabuhan Kuantan dan pelabuhanPasir Gudang. Sebab kapal dariHongkong dan dari Tokyo nanti tentusinggah dulu ke Labuan. Selepassinggah di Labuan baru menuju kedermaga Kuantan dan dermaga PasirGudang. Jadi besok timbul satu reaksikerana apabila barang-barang yangsampai ke Pasir Gudang, barang-barang yang dibawa sampai ke dermagadalam di Kuantan hanya tinggalbarang-barang yang karat-karat sahaja.Jadi mungkin timbul tuduh menuduhbegitu. Ini semua hendaklah dijagakerana perkara seperti ini akan bolehmembawa keretakan perpaduan yangkita harap-harapkan dari Akta Labuanmenjadi Wilayah Persekutuan.

Akhir sekali, Tuan Yang di-Pertua,saya rasa ada lagi di antara Ahli YangBerhormat di Dewan ini yang akanmengambil bahagian di dalam per-bahasan ini, saya ingin menyarankansupaya kita berhati-hati, maknanya didalam kita meminda Perlembagaan iniyang bersabit dengan penyerahan tanah,bersabit dengan penyerahan kuasa,yang bersabit dengan meminda Per-lembagaan yang begini besar buat masaini dan akan datang, hendaklah kita

berhati-hati betul-betul supaya jangankita melakukan suatu kesilapan setelahmuka bumi kita ini diberi oleh Allahs.w.t. dengan keadaan yang baik.

Saya katakan begitu kerana dalamAl-Quran, Allah s.w.t. memberi ingatkepada kita, "Janganlah engkauberbuat kerosakan di muka bumf ini,setelah ianya dibaguskan."

Makna dibaguskan bumi kita ini, daridijajah dan setelah merdeka danmembangun begini pesat, kita tidaknafikan bahawa pembangunan selama27 tahun kita merdeka ini pesatmembangun, tetapi kita masih nampaklagi rakyat di pendalaman, di kampung-kampung yang mandi di kolam-kolamyang airnya pekat. Kita masih nampaklagi rakyat di kampung-kampung yangmasih mandi dengan air tanah gambut,kita masih nampak lagi di kampung-kampung rakyat masih kalau di musimhujan bukan dia naik basikal tetapibasikal naik dia. Keadaan ini pergisahajalah ke sebelah kampung,umpamanya di sebelah Muar, BatuPahat atau Pontian. Apabila banjir,tenggelam sampai 3 bulan. Kampungsaya sendiri 3 bulan banjir. Hendakdikatakan sungai tak dikorek, kerja JPTkita bagi peruntukan mengorek sungai,mengorek pant tetapi makin dikoreksemakin cetek. Ini yang menghairan-kan. Keluar dalam akhbar dua harisudah "Pant Terus" makin dikorekmakin cetek.

Jadi saya membuat anggapanmungkin bumi yang kita pijak sedangterbenam kerana memikul dosamanusia, memikul kesalahan manusia,maka Allah s.w.t. peringatkan bumimakin mendap ke bawah. Makaberhati-hatilah jangan buat "tufsid",jangan buat "fasik", jangan jadi kaumyang "mufsidun", yang "fasikun" dimuka bumi mi.

Dulu ada berlaku banjir tetapi palinglama saya rasa, saya teringat palinglama banjir di masa Jepun, zamanwabak penyakit kolera, hanya satuminggu. Semasa Tuan (Timbalan) Yang

123 9 APRIL 1984

di-Pertua menjadi wakil rakyatkawasan Muar Selatan , paling lamabanjir dua minggu.

Apabila tukar Wakil Rakyatperempuan Puan Sharifah Dorah, 3bulan banjir . Ini yang orang marah(Ketawa). Itu fasal orang perempuantidak boleh dijadikan pemimpin. Soalbanjir, semalam saya baca suratkhabar,Negeri Johor mahukan peruntukan$153 juta hendak korek pant di Johor dikawasan Batu Pahat yang tenggelambanjir.

Timbalan Yang di-Pertua : Hendakcari duit $150 juta.

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:Ya?

Timbalan Yang di-Pertua: Hendakcari $150 juta.

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:Hendak cari duit $150 juta tetapi kalaubetul-betul saya rasa duit pasir yangboleh diseludupkan ke Singapura ituboleh kita gunakan. Tetapi mengapaberlakunya itu, kita kata `Bersih, Cekapdan Amanah'. Dalam `Bersih, Cekapdan Amanah' pasir Ya-Karim, kalautiga empat guni tidak mengapa juga. Ininilainya sampai, berpuluh-puluh juta.Ini bukannya `Bersih, Cekap danAmanah'. Bersih, mengambil; cekap,simpan; amanah, jangan pecah rahsia(Ketawa). Saya katakan dahulu, orang-orang dahulu perompak-perompakdahulu, merompak, melanun, gunakanlembing, gunakan kapak, gunakanandang. Tetapi orang sekarang ini,orang bijak pandai merompak gunakankertas dengan ball pen, ini dia. Allahta'ala murka, Maksud Al-Quran:Setelah pemimpin-pemimpin kitamemperbaiki negara kita Malaysia ini,13 buah negeri menjadi satu dansekarang ini kita wujudkan pulakawasan Wilayah Persekutuan,kawasan Labuan ini pula, ini kita kenajaga supaya jangan berlaku kerosakansama ada subversifnya, sama adapolitiknya, sama ada dadahnya, samaada pengambilan kawasannya - sebab

124

itu kita kena jaga betul-betul supayaAllah ta'ala peringatkan kepada kitadalam ayat yang lain, Allah ta'alaperingatkan, ertinya: Bahawa sanyabumf ini Aku wariskan kepada hamba-hambaKu yang bagus-bagus. Orangyang bagus-bagus, orang yang tahumembongkar, menggunakan bumi iniuntuk penghidupan dan untukkemuslihatan umum, kemuslihatanrakyat yang mana dia orang yangamanah atau dia orang yang muftis itukita tidak kira.

Sebab Allah ta'ala jadikan anakAdam ini, hidup di muka bumi ini makadiwariskan bumi ini bagi orang-orangyang beriman kepada Allah atau orang-orang yang tidak beriman kepada Allahmereka kena hidup bersama untukmemperbaguskan bumi mi. Allah ta'alatidak suruh perang, Allah ta'ala tidaksuruh kita gaduh, Allah ta'ala tidaksuruh kita `cek-cop'. Allah ta'ala suruhkita buat baik, buat balk, buat balk,buat baik. Allah ta'ala kata jangankamu buat fitnah, tuduh menuduh,jangan. Kita jalan terus, kerana kitamengingatkan kepada perintah Allahta'ala tadi `Wala' itu perintah yangpaling keras, perintah yang palingbesar. `Wala', jangan sekali-kalimembuat kerosakan kerana kita mahumenjadi orang yang baik-baik? Manadia orang yang baik-baik. Orang yangdiwariskan bumi ini jadi orang yangbaik-baik. Kalau orang yang tidak baikdiwariskan bumi ini, itu fasal orang tuaMelayu kata, tanah pusaka jangandijual. Pantang larang datuk nenek kitajual tanah pusaka, alamat merempattujuh keturunan kalau jual tanahpusaka. Ini kita jaga. Jadi orangsayalah, orang-orang Johor gunakanBahasa Riau, pantang larang datuknenek kita jual tanah pusaka, alamatmerempat tujuh keturunan. Kitahendak jaga. Kita hendak jaga tanahpusaka kita ini supaya jangan sampaiberlaku kerosakan di muka buminyaakibat tangan kita sendiri.

Itulah Allah ta'ala peringatkan lagiTuan Yang di-Pertua, ertinya: Jangan

125 9 APRIL 1984 126

kamu jerumuskan kedua tanganmukepada kebinasaan. Sekarang kitanampak mengaji di pondok tahun 40andahulu macam mana menjerumuskantangan kepada kebinasaan.

Ini betul kerana kita demokrasipilihanraya rupanya menggunakantangan ini memilih Kerajaan.Menggunakan tangan, kuasa yang adapada tangan Timbalan PerdanaMenteri, besar. Kuasa itu jangandisalahgunakan. Kalau salah gunakuasa, Allah ta'ala berfirman, bererti:Jangan engkau jerumuskan keduatangan tetapi kalau digunakan keduatangan itu untuk kebaikankemuslihatan umat maka tangan itulahyang akan melambai di satu puncakbukit sebagaimana Hadis Rosulullahsaw yang menceritakan tujuh oranglaki-laki yang akan berjaya di YaumilMahsyar.

Satu daripadanya orang laki-lakiyang menggunakan kebagusantangannya, kuasa yang ada padanya,keadilan yang ada padanya untuk umat,maka dia melambai dari puncak bukit;man, kemari. Kalau hendak peluangitu, jangan buat rosak. Jangan buatrosak maka kita buat baik. Macammana hendak buat baik? Maka kitaboat baik, kita adakan peraturanundang-undang yang baik untukkeadilan untuk kemanfaatan umatmanusia.

Tuan Yang di-Pertua, di dalammembahaskan, Akta PindaanPerlembagaan 284 mengenai Labuanmenjadi Wilayah Persekutuan ini olehkerana saya diberi peluang diberi masalagi.

Timbalan Yang di-Pertua : Hendakbercakap boleh, hendak berhenti boleh(Ketawa). Tetapi hal Labuan, ya.

Tuan Haji Shaharom bin Maasom:...hal Labuan. Sebab Labuan ini diapulau, Tuan Yang di-Pertua, jadiapabila kita berdiri di puncak sebuahpulau, pandangan kita luas, jauh. Fasalitu saya pergi jauh (Ketawa). Kalau saya

duduk di daratan, di hujung kampung,saya tidak nampak apa-apa kerana sayasekarang ini menganggap diri sayaberada di puncak bukit yang ada ditengah-tengah Pulau Labuan itu. Sayanampak jauh! Maknanya kalau adanyabesok rangkaian 3 TV, makin lugs lagikita Rangkaian satu nasional orangtidak tengok lagi. Ini semua kita fikir.Hendak diswastakan, kita kena fikir.

Apabila kita membincangkanmasalah dengan Labuan menjadiWilayah Persekutuan ini yangdinamakan penubuhan WilayahPersekutuan Labuan ini, saya inginmengingatkan balik kepada Kerajaanbeberapa perkara yang saya sebut tadi.

Yang pertama sekali pada sayaterlalu penting ialah kalau mahulahKuala Lumpur perlu menghantarkakitangan dan pegawainya ke Labuanhendaklah hati-hati. Itu permintaansaya yang pertama. Kalau KualaLumpur perlu menghantarkakitangannya ke Labuan hendaklahhati-hati. Pilih betul-betul, dinasihatibetul-betul, diorientasi betul-betulsupaya tidak kerana nila setitik rosaksusu sebelanga. Saya tidak mahutercemar nama pemimpin yang adamembawa pindaan ini ke dalam Dewanini. Saya tidak mahu nama pemimpinyang ada pada hari ini tercemar 10tahun, 15 tahun akan datang, saya tidakmahu. Sebab kita mahu buat baik.

Kemudian kita kena jagakeselamatan sekeliling. Sekarang pundijaga, ertinya Kerajaan Pusat tidakmengabaikan keselamatan rakyat yangada di sana sekarang ini tetapi denganpenubuhan Wilayah PersekutuanLabuan ini di minta supayadilipatgandakan lagi. Akhirnya kapal-kapal ronda kita hendaklah siap sedia,kapal ronda kita hendak jangan jadimacam KD Perak itu hari. Di manasalah silapnya? Memang belayar di lauttentangannya ribut. Tetapi kenapadalam ribut belayar? Ini yangsepatutnya kita tanya. Belayar di lauttentangannya ribut kalau sudah tahu

127 9 APRIL 1984 128

ada ribut berlabuh dahulu. Mengapaterus belayar? mi tidak mengikut katamualim tua-tua. Mualim tua-tua, kalauribut, berlindung di sebalik pulau.Apabila teduh cuaca baru terus belayarbongkar sauh menuju ke pulauharapan.

Semoga Pulau Labuan ini akanmenjadi pulau harapan. Cuaca hari ininampaknya cuaca politik kita baikmaka kita terus belayar. Kita terusbelayar, kita luluskan Akta (Pindaan)ini, Tuan Yang di-Pertua. Dengan inisaya menyokong dengan sepenuh-penuhnya untuk meminda Perlembaga-an ini untuk penubuhan Wilayah Per-sekutuan Labuan. Terima kasih, TuanYang di-Pertua, dan maaf.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Senator Haji Abdul Razakbin Abu Samah.

5.42 ptg.

Tuan Haji Abdul Razak bin Haji AbuSamah: Tuan Yang di-Pertua, saya jugabangun ingin berucap sepatah dua katadi dalam Akta Perlembagaan (Pindaan)(No. 2) 1984 yang mana Akta ini ber-bunyi Suatu Akta bagi meminda Per-lembagaan Persekutuan bagi membuatperuntukan mengenai penubuhan Wi-layah Persekutuan Labuan dan menge-nai perkara-perkara yang berkaitandengan termasuk pengubahan sempa-dan negeri Sabah dan bagi membuatpindaan-pindaan lain kepada Perlem-bagaan Persekutuan.

Tuan Yang di-Pertua, sebentar tadikita telah mendengar huraian danucapan yang telah diberi oleh YangAmat Berhormat Timbalan PerdanaMenteri berhubung dengan AktaPerlembagaan (Pindaan) (No. 2) 1984iaitu bagi menubuhkan sebuah lagiWilayah Persekutuan iaitu Labuandalam negeri Sabah. Dan tadi juga kitatelah dengar ucapan yang tulus ikhlasdari anak bumi Labuan sendiri iaituYang Berhormat Datuk Haji Mohd.Din bin Jaafar yang mana beliau

telahpun menerangkan dan jugamemberi pengakuan kepada Dewanyang mulia ini iaitu pengambilan ataupenubuhan Wilayah PersekutuanLabuan ini adalah disambut baik olehrakyat ataupun penduduk-pendudukLabuan yang seluas 36 batu.

Seperti mana kita dengar sebelumpenubuhan ini berlaku dan ura-ura iniberjalan, kita telah dengar segolongankecil manusia yang membuat fitnah danmengembar-gemburkan perkataan-perkataan dan pandangan-pandanganyang tidak baik khasnya daripadaorang-orang iaitu rakyat kita sendiridalam negara ini yang tidak mahumelihat kemajuan negara kita ini lebih-lebih lagi dari parti Pembangkang yangmana mereka ini mengatakan kitadaripada Malaysia Barat ini hendakmerampas Labuan untuk dijadikanWilayah Persekutuan.

Di sini juga kita bersyukur kepadaAllah s.w.t. dengan limpah kurnia danizin Allah s.w.t., Kerajaan Negeri Sabahjuga telah bersetuju menyerahkanLabuan kepada Wilayah Persekutuan.Dan insya Allah dengan izin Tuhan jugapada 16hb April tahun 1984 yang bolehkita katakan satu hari bersejarah akanwujudlah Wilayah Persekutuan nombordua yang berada di Labuan. Mudah-mudahan dengan wujudnya Wilayahyang satu lagi ini, kita akan dapatmelihat kemajuan negara Malaysiaberlipat ganda lagi.

Oleh hal yang demikian, Tuan Yangdi-Pertua, bagi diri saya untukmenyentuh sedikit-sebanyak danmemberi pandangan apa yang sayaterpandang selama ini untuk kitarenungkan bersama dan juga kitamemikirkan masalah-masalah inisupaya kita tidak disalah anggapataupun dinista dan sebagainya olehanak cucu kita di masa yang akandatang.

Dari Labuan ini saya masuk pulakepada perkara yang baharu-baharu inikita telah mendengar daripada

129 9 APRIL 1984

Kerajaan, daripada Menteri WilayahPersekutuan iaitu satu lagi WilayahPersekutuan akan wujud iaitu diKampung Janda Baik. Ini juga saya rasakita lagi sekali mengucapkan ribuanterima kasih walaupun tarikh itu belumlagi ditetapkan. Dalam masalah ini jugasaya rasa Labuan dan Janda Baik akankita masukkan bersama ucapan kitapada hari ini supaya dapat kitamemperbaiki ataupun membuatrancangan-rancangan setelah PulauLabuan, kita bincangkan Janda Baikpula. Dalam masalah ini, saya tidakdapat membaca satu persatu fasal-fasalyang telah ternyata di dalam DR. 2/84ini, undang-undang yang ada di tanganAhli-ahli Yang Berhormat yang manatelahpun diterangkan tadi satu persatuoleh Yang Amat Berhormat TimbalanPerdana Menteri kita.

Apa yang saya harapkan pada hari inisupaya pulau itu nanti, sebagaimanayang terjadi di Kuala Lumpur pada hariini Wilayah Persekutuan yang seluas 94batu persegi dan sekarang pula Labuanseluas lebih kurang 36 batu persegidapat disamakan projek-projek yangakan datang, apa yang diadakan diWilayah Persekutuan ini juga dapatdiadakan di Pulau Labuan itu sendiri.Kerana kita tidak hendak kemudianhari orang-orang Labuan mengatakanWilayah Persekutuan Labuan dianak-tirikan oleh Wilayah Persekutuan diKuala Lumpur.

Umpamanya, masalah-masalah hak-hak kaum bumiputera, yang mana sayarasa belum kita terlambat lagi keranaKuala Lumpur ini saya rasa kita telahterlambat sedikit hak-hak bumiputerayang ada pada masa ini amatberkurangan. Kita takut kalau kitatidak mengatur daripada sekarangLabuan juga kita takut akan menjadiKuala Lumpur apa kita usahakan padahari ini, orang-orang perseoranganakan dapat keuntungan. Oleh itu, sayaberharap hak-hak tanah dan sebagainyahendaklah dijaga betul-betul supayatidak terlepas kepada rancangan orang-orang perseorangan. Kalau boleh

130

tanah-tanah yang ada di Labuan padahari ini supaya dibekukan iaitu tidaklagi dikeluarkan kepada hak-hakindividu. Kerana dalam masalah ini kitatahu rakyat bumiputera khasnya samaada di Malaysia Barat dan jugaMalaysia Timur masih berkurangan.Itulah kita harap supaya KerajaanPusat Wilayah Persekutuan menjagatanah-tanah ini, begitu juga hak-hakyang lain umpamanya dari segipelajaran, ekonomi dan lain-lain lagisupaya terjaga hak-hak bumiputerakhasnya di Labuan. Tadi kita telahmendengar cadangan-cadangan dari-pada saudara-saudara kita yang ter-dahulu berucap daripada saya supayapulau ini dijadikan pulau pelabuhanbebas.

Saya bersetuju dengan cadangan itudan juga saya menyokong di ataspendapat-pendapat saudara saya tadikerana kita sekarang ini dalam masalahini kita lihat rakyat kita khasnya dariKuala Lumpur dan juga di negeri yangberdekatan berduyun-duyun pergimembeli-belah ke Singapura. Denganadanya pelabuhan bebas dapat kitamengurangkan juga, saya rasa pe-laburan, kemasukan kewangan dapatkita jaga supaya duit itu datang danmasuk dalam negeri kita sendiri. Begitujuga yang lain-lain, apabila mewujudkan Labuan ini nanti supaya dapatdisamakan apa yang ada di KualaLumpur ini begitu juga ada di Labuan.Apa-apa Rang Undang-undang yangtermaktub di Kuala Lumpur ini mestijuga sama dengan Labuan. Umpama-nya, dalam hal agama Islam supayasebagaimana Wilayah Persekutuan inibegitu juga disamakan, umpamanya,Wilayah Persekutuan diwajibkan orangIslam boleh kahwin sampai empatbegitu juga di Labuan tidak ada se-katan untuk kahwin empat dan begitujuga jikalau ada Mufti-mufti ataupunKadi-kadi bertanggungjawab sebagai-mana di Wilayah Persekutuan begitujuga di Labuan yang akan datang.

Begitu juga soal di Kuala Lumpur inisebagaimana ada "parking meter" dan

131 9 APRIL 1984 132

sebagainya mesti ada di sana juga.Selain daripada itu saya berharapumpamanya Majlis Tempatan yang adadi Labuan sekarang ini saya rasa bagimendapatkan pandangan dua halaKuala Lumpur dan Labuan, sayamengesyorkan supaya ahli-ahli Majlisini juga diambil dari Kuala Lumpurmasuk ke Labuan dan orang Labuanjuga dapat duduk di Kuala Lumpur,bermakna dapat bertukar gantipemikiran mereka untuk meluaskan lagidan juga mempercepat dan memper-besarkan lagi Pulau Labuan ini samadengan Kuala Lumpur.

Dalam soal-soal yang lain ber-hubungan dengan pengangkutan yangmana tadi Yang Amat Berhormat telahmenyatakan dengan wujudnya Labuanini sebagai Wilayah Persekutuan ataumenyeberang Laut China, Kerajaantelahpun mencadangkan supaya di-adakan feri di antara Kuantan danterus ke Sarawak dan Labuan. Kitajuga berharap ini hanyalah untukkaum-kaum yang berpendapat kecildapat berulang-alik di antara Labuandan Kuala Lumpur dan juga dari Se-menanjung Malaysia.

Begitu juga kita berharap lapanganterbang yang ada pada hari ini yangmana saya dapat tahu lapangan terbangyang ada ini Boeing 747 ataupun Air-bus belum boleh mendarat lagi. Olehitu dalam keadaan ini bagi mempercepatkan, saya rasa lapangan terbangini juga patut diperluaskan denganseberapa segera yang boleh bagi me-nyenangkan perjalanan di antara La-buan dan Kuala Lumpur ini supayatidak tergendala sebagaimana sekarangini, kerana pada satu masa saya pernahpergi ke Labuan tergendala sampai 2hari tidak dapat balik ke Kuala Lumpuroleh kerana keadaan landasan pecahpada masa itu dan juga masalah-masalah teknikal yang lain yang tidakdapat diperbaiki. Jadi dengan keadaanini kita harap dengan adanya KualaLumpur dan Labuan is akan memakanmasa yang singkat supaya pekerja-

pekerja ataupun pegawai-pegawai akandapat menjalankan tugas merekadengan senang, tidak ada tergendala diantara kedua-dua tempat tadi.

Dalam masalah keselamatan kitajuga berharap Kerajaan harusmemikirkan dan mengikut sejarah-sejarah lama yang mana saya masihingat sedikit sebanyak iaituumpamanya Peperangan Dunia Keduadahulu di mana Labuan ini dijadikansasaran dan pelabuhan untuk musuh-musuh. Begitu juga kalau tidak silapsaya semasa konfrantasi antaraMalaysia dan Indonesia, Labuan inijuga menjadi sasaran. Oleh itu dalammasalah ini kita berharap supayaKerajaan menjaga keselamatan pintumasuk iaitu daripada KepulauanFilipina yang mana rakyatnya selalumasuk di situ dengan secara haram danjuga kemungkinan musuh-musuh akandapat masuk jika keselamatan tidakdiketatkan. Maka di sini juga sayaberharap supaya Kerajaan Pusatmemperbesarkan Angkatan Tenterasupaya dapat ditempatkan di Labuanbagi menjaga keselamatan Labuan danjuga Sabah serta Sarawak.

Tuan Yang di-Pertua, menyebut soalLabuan ini begitu juga tentang ura-urahendak menjadikan Kampung JandaBaik sebagai satu lagi wilayah iaituwilayah ketiga bagi WilayahPersekutuan. Saya mencadang danmengesyorkan kerana memandangkankeadaan negara kita ini sudah dapatmembangun dengan pesatnya, olehkerana Labuan letaknya di Sabah, sayamencadangkan juga supaya dapatKerajaan kita memikirkan untukmengambil ataupun menambahkan lagiWilayah Persekutuan ini di kawasan-kawasan yang lain, umpamanya PulauLangkawi juga patut dijadikan satuWilayah Persekutuan dan juga bagimengelakkan orang-orang kita selalupergi ke Padang Besar, Golok danRantau Panjang kerana mereka iniselalu menyeberang, apa salahnya pulaWilayah Persekutuan diwujudkan ditempat-tempat yang saya sebutkan tadi.

133 9 APRIL 1984

Umpamanya, di Rantau Panjangdijadikan satu Wilayah . Persekutuanlagi dan di sini dapatlah berkembangpesat iaitu bersempadan denganThailand. Begitu juga Padang Besardijadikan Wilayah Persekutuan supayakita dapat melihat orang luar dariThailand hanya menyeberang sahajasetelah menyeberang ke WilayahPersekutuan. Begitu juga sebagaitempat peranginan, kita jadikan PulauLangkawi ini sebagai salah satu lagiWilayah Persekutuan.

Saya rasa dalam keadaan ini bagimempercepatkan proses pembangunandalam negara kita ini agaknya dapatdijalankan dan hasrat Yang AmatBerhormat Perdana Menteri kitasupaya dalam masa 115 tahun lagirakyat Malaysia ini akan menjadi lebih70 juta dan dengan keadaan adanyapulau-pulau ini, dengan hawa yangbaru, mereka ini akan berhijrah ke sanadan akan mencepatkan rakyat dalamnegara kita ini daripada 115 tahun ituakan kurang dengan adanya kawasan-kawasan yang luas dan yang baru initadi.

Tuan Yang di-Pertua, dalammasalah-masalah yang lain berhubung-an dengan kita membincangkan soalLabuan ini, kita berharaplah rakyat dikedua-dua buah negeri iaitu Labuandan Wilayah Persekutuan denganwujudnya ini di dalam salah satu fasaltadi yang mana Yang Amat Berhormattelahpun menyatakan iaitu seorangAhli Dewan Negara akan wujud iaitudi dalam Fasal 13 akan melantik se-orang Senator bagi Wilayah Perse-kutuan Labuan oleh Yang di-PertuanAgong dan Fasal 14 bertujuan me-minda Perkara 46 bagi mengadakanperuntukan mengenai seorang ahliyang dipilih dari Wilayah Persekutuanyang tersebut itu untuk menyertaiDewan Rakyat.

Dalam masalah pemilihan ataupunperlantikan ini, saya teringat denganadanya perlantikan ini, WilayahPersekutuan Kuala Lumpur dan

134

Wilayah Persekutuan Labuan akanmenjadi sebagai adik kembar di segipolitik pula. Saya hendak bertanyakepada Yang Amat Berhormat,bolehkah Pertubuhan KebangsaanMelayu Bersatu juga wujud di PulauLabuan itu nanti.

Jikalau boleh bagaimana keadaan iniakan wujud dan rasa saya Labuan akanmenjadi satu bahagian , dengan adanyabahagian ini juga akan kita adakanbahagian UMNOnya di sana dan begitujuga Parti-parti Komponen yang lain.

Soal pembahagian harta sebagai-mana saya sebutkan tadi pembahagianharta, saya lulang balik supaya dapatdisamakan khasnya kepada kaum bumi-putera kerana kita lihat Labuan se-buah pulau yang dipisahkan oleh tanahbesar Sabah dan juga Sarawak. Kitaberharaplah orang-orang Melayu khas-nya di kawasan ini supaya dapat me-nikmati segala kemudahan-kemudahanyang ada dan juga dapat membahagi-bahagikan peruntukan ini sebagai-mana yang dibahagikan di KualaLumpur begitu juga di Labuan sendiri.

Tuan Yang di-Pertua, dalammasalah-masalah yang lain .. .

Timbalan Yang di-Pertua: Kalausudah tak ada, cukuplah.

Tuan Haji Abdul Razak bin AbuSamah: Itu sahajalah, saya bersetujudengan kehendak Dato itu, saya bolehhentikan ucapan saya ini dan sebelumitu saya mengucapkan ribuan terimakasih kepada Yang Amat BerhormatPerdana Menteri iaitu pucuk pimpinankita pada hari ini yang mana telahmemandang jauh dan telahpunmewujudkan Wilayah PersekutuanSabah ini dan dengan keadaan inidapatlah kita bersama-sama denganWilayah Persekutuan ini dan jugaSabah dan Labuan akan berkembangmaju. Oleh itu saya berdoa kepadaAllah subhanahu wataala mudah-mudahan dengan wujudnya danmengistiharkannya pada 16hb April

135 9 APRIL 1984 136

akan datang ini, akan mendapat restudan juga kita berharap Labuan akanmenempuh kemajuan di masa yangakan datang.

Sekian sahaja saya sudahi mudah-mudahan apa yang kita hajat dalamDewan ini dimakhbulkan oleh Allahsubhanahu wataala dan dengan ini jugasaya menyokong Rang Undang-undangini.

6.04 ptg.

Tuan Fadzil bin Mahmood: TuanYang di-Pertua saya bangun untukbercakap sedikit dalam masalah SuatuAkta bagi meminda PerlembagaanPersekutuan bagi membuat peruntukanmengenai penubuhan WilayahPersekutuan Labuan dan mengenaiperkara-perkara yang berkaitandengannya termasuk pengubahansempadan-sempadan Negeri Sabah,dan bagi membuat pindaan-pindaanlain kepada PerlembagaanPersekutuan.

Saya ingin bercakap walaupun tidakpanjang masa yang akan saya ambilkerana saya anggap perkara Labuanmenjadi Wilayah Persekutuan ialahsatu perkara yang penting bagiperkembangan politik Malaysia kitakerana ini adalah satu sejarah dan olehkerana saya anggap perkara ini sebagaisatu sejarah yang berlaku di tanah airMalaysia kita ini, maka saya inginbercakap walaupun tidak panjang didalam Dewan yang mulia mi.

Tuan Yang di-Pertua, apabilatersebut perkataan Labuan, bagi sayaLabuan ini bukanlah satu negeriataupun tempat yang asing bagi sayakerana Labuan ini ialah satu negeri atausatu tempat yang telah lama wujuddalam ingatan kita kerana Labuan inisatu tempat yang bersejarah bagi sayadan bagi Malaysia kita ini kalau kitakaji sejarah yang lampau. Bagi sayaLabuan ini ialah satu negeri yang manamengeluarkan minyak kalau tidak salahsaya tempat yang mengeluarkanminyak di dalam negeri Sabah sama

juga dengan Brunei, kerana Labuandengan Brunei itu tidak berapa jauh diantara satu dengan lain. Oleh keranaLabuan ini akan dijadikan Wilayah,maka saya rasa adalah satu perkarayang sungguh bersejarah dan Labuanitu sendiri tidak asing lagi pada kitawalaupun Labuan itu tidak diambilmenjadi Wilayah. Sebab itulah sayaingin bercakap dalam masalah inidalam Dewan yang mulia ini.

Tuan Yang dl-Pertua, saya sukamengucapkan terima kasih kepadaKerajaan Sabah kerana ini bukan satuperkara kecil. Saya teringat pada masadahulu masa Kuala Lumpur hendakdijadikan Wilayah. Saya terlihat dalamsurat khabar bagaimana Sultan Selangormenandatangani dalam Perjanjian kitaitu supaya Kuala Lumpur itudiserahkan kepada Persekutuandijadikan Wilayah Persekutuan. Jadibukan bermakna Sultan Selangorsengaja untuk menyerahkan KualaLumpur sebagai Wilayah, tetapi olehkerana kepentingan politik dankeadaan ekonomi negara kita makadengan sebab itulah Sultan Selangorberbuat demikian. Saya rasa begitu jugadengan Ketua Menteri Sabah, keranabukan bermaksud Labuan inidiserahkan dengan tidak ada bermakna,kerana bagi saya ini menunjukkanbagaimana kepercayaan Ketua MenteriSabah khasnya dan rakyat Sabahamnya menaruh kepercayaan penuhkepada pucuk pimpinan kita terutamasekali Dato' Seri Dr. Mahathir dan jugaDato Musa Hitam sebagai pemimpinnegara kita. Ini kita dapat menafikankhabar-khabar angin mengatakanSabah tidak berapa rapat denganPersekutuan Malaysia kita mi. Ini dapatkita nafikan dengan adanya Labuandijadikan Wilayah Persekutuan. Sayaucapkan syabas khasnya kepada KetuaMenteri Sabah dan juga kepada rakyatSabah kerana ini menambahkan danmengiratkan lagi hubungan kita diantara kita di Semenanjung Malaysiadengan Sabah itu sendiri. Satu perkarayang sungguh penting bagi saya dan

137 9 APRIL 1984

saya patut nyatakan hal ini dalamDewan yang mulia mi.

Tuan Yang di-Pertua, saya berharapdalam perubahan Labuan dijadikanWilayah ini tentulah ada sesuatuperjanjian. Untuk tidak mendatangkanmasalah-masalah pada masa akandatang, segala perjanjian-perjanjianyang termaktub dalam Akta mengubahLabuan itu menjadi Wialayah, sayaberharap Kerajaan Pusat akan dapatmelaksanakan dengan sempurnanya.

Misalnya, imbuhan-imbuhan kalauada untuk diberi kepada Sabah keranamengambil Labuan menjadikanWilayah dan jika ada patut disegerakan,dilaksanakan dengan sebaik-baiknyatidak seperti mana berlaku terhadapKuala Lumpur pada masa dahulukerana diheboh-hebohkan berkenaandengan imbuhan Kerajaan Malaysiakepada negeri Selangor itu sendiri.Dengan ini dapat kita mengeratkan lagiperhubungan kita di antara Sabahdengan Persekutuan Malaysia,sekiranya segala perjanjian-perjanjianitu dapat dilaksanakan dengan balk dansaya berharap dengan tertubuhnyaLabuan sebagai Wilayah Persekutuanini maka negara Malaysia kita ini akandapat dikenali oleh negara-negara luardi atas kejayaan yang dihadapi olehnegara Malaysia ini dalam segiekonomi, politik dan sebagainyadengan Labuan dimasukkan dalamWilayah.

Saya rasa setakat inilah sahaja keranaramai rakan-rakan saya lagi yang akanbercakap dalam perkara ini dan sayaucapkan terima kasih.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Jaafar Harun.

6.10 ptg.

Tuan Jaafar bin Harun : Tuan Yangdi-Pertua, saya bangun memohon izinuntuk bercakap sepatah dua mengambilbahagian dalam Rang Undang-undangbernama suatu Akta untuk memindaPerlembagaan Persekutuan bagi mem-

138

buat peruntukan mengenai penubuhanWilayah Persekutuan Labuan yangmana Akta ini bolehlah dinamakanAkta Perlembagaan (Pindaan) (No. 2)1984 yang saya fahamkan akan berjalankuatkuasanya pada 16hb April, 1984seperti yang telah di-bentangkan olehYang Amar Berhormat Timbalan Per-dana Menteri sebentar tadi.

Tuan Yang di-Pertua, sayamengucapkan tahniah kepada YangAmat Berhormat Dato' Seri DrMahathir Menteri kita kerana telahberjaya menambahkan sebuah lagi ka-wasan iaitu Pulau Labuan dimasukkanke dalam Wilayah Persekutuan sepertiKuala Lumpur.

Kita tahu Pulau Labuan ini ialahsebahagian daripada pemerintahanKerajaan Sabah yang mana luasnyalebih kurang 88 kilometer persegi danpenduduknya lebih kurang 35,000orang. Pulau ini memang terkenalsebagai pelabuhan bebas danmempunyai potensi yang baik keranaada limbungan kapal yang menuju ketaraf antarabangsa. Tambahan puladengan projek gas dan besinya sertapembinaan beberapa buah bandar Barutermasuk Layang-layangan yang tidakberapa jauh hanya 15 kilometerdaripada bandar pusat.

Tuan Yang di-Pertua, saya jugamengucapkan tahniah kepada KerajaanSabah dan rakyatnya terutamanyakepada Ketua Menterinya, Yang AmatBerhormat Datuk Harris Salleh keranamempunyai pandangan jauh membuatsesuatu perubahan baru denganPerdana Menteri kita yang dikasihi iaituDato' Seri Dr Mahathir Mohamaddengan memasukkan Pulau Labuan inike dalam Wilayah Persekutuan yangmenjadikan dua buah kawasan dibawah satu Kementerian, pentadbiran-nya iaitu Kementerian WilayahPersekutuan. Dengan Kerajaan Pusatmentadbir Pulau Labuan ini iaitu dibawah Kementerian WilayahPersekutuan tadi maka saya percayatentulah Kerajaan Pusat akan

139 9 APRIL 1984 140

membiayai sepenuhnya bagi mem-bangunkan pulau ini sama ada dari segikemudahan-kemudahan asas, pem-bangunan, seperti juga pentadbiranKuala Lumpur yang mana sudah tentupulau ini akan bertukar wajah padamasa yang akan datang.

Kalau dahulunya pulau ini ditadbir-kan oleh Kerajaan Negeri dan apakalapulau ini di bawah Kementerian Wila-yah Persekutuan atau di bawah Keraja-an Pusat maka sudah semestinyalahpentadbiran Bandar ini akan dibentukdan pun sudah dibentuk barangkali satuiembaga sebagai Majlis Perbandaraanyang lugs dan sebagainya bagi mengen-dalikan urusan pentadbiran sesuai se-bagai satu kawasan Wilayah Persekutu-an.

Dengan kemasukan Pulau Labuan kedalam Wilayah Persekutuan ini makasaya nampak hubungan di antara PulauLabuan iaitu di antara Kerajaan negeriitu dengan Kerajaan Persekutuan iniakan dapat mengukuhkan lagi per-sahabatan mereka demi kemajuan dankepentingan rakyat di Pulau Labuanmi.

Tuan Yang di-Pertua, dengan inijuga saya suka mengesyorkan dalamDewan ini iaitu apakala Pulau Labuanini sudah diterima sebagai satu kawasandalam Wilayah Persekutuankah kelakmaka hendaklah digalakkan kepadarakyat terutama dari Semenanjung kitaMalaysia ini masuk mengunjungi pulauitu, mungkin sebagai pelancung dan se-bagainya dan mengecualikan daripadakebenaran yang sudahpun ada dibuatperaturan iaitu dikecualikan daripadapaspot antarabangsa dan sebagainya.

Dari mereka yang mengunj ungi PulauLabuan ini kelak hendaklah juga kalaudapat kita menggalakkan iaitu merekaakan membawa barang-barang dagang-an ke sana daripada berbagai-bagaibarang untuk menambahkan lagi ke-majuan dan kemakmuran pulau mi.

Tuan Yang di-Pertua, saya suka jugamembawa pandangan lagi supaya Pulau

Labuan ini telah masuk ke dalamWilayah Persekutuan ini makaKerajaan kita barangkali bolehmengadakan majlis-majlis yang besarumpamanya seperti tempat Mesyuarat-mesyuarat Kerajaan sekali sekalaataupun musabaqah Al-Quran dan se-bagainya boleh kita adakan di negeriitu untuk memperkenalkan lagi pulauitu kepada rakyat dan juga antara-bangsa.

Tuan Yang di-Pertua, saya fikirsetakat itu sahajalah dan dengan inisaya menyokong Rang Undang-undangini supaya diluluskan.

Timbalan Yang di-Pertua: YangBerhormat Tuan Basharon binHanapiah.

6.17 ptg.

Tuan Basharon bin Hanapiah: TuanYang di-Pertua, saya bangun untukbersama dengan rakan saya untukmembahaskan Rang Undang-undanguntuk meminda Perlembagaan negarasupaya membolehkan Labuan menjadiWilayah Persekutuan yang telahdibentangkan dalam Dewan yang muliaini sebentar tadi oleh Yang AmatBerhormat Dato' Musa Hitam,Timbalan Perdana Menteri Malaysiayang kita kasehi dan kita hormati.

Saya mengucapkan tahniah kepadaKerajaan di bawah pimpinan YangAmat Berhormat Dato' Sri DrMahathir Mohamad yang telahmengambil tindakan untuk menjadikanLabuan sebagai Wilayah Persekutuan.Pengambilan ini akan memberi ke-untungan kepada penduduk-pendudukLabuan dari segala segi.

Tuan Yang di-Pertua, saya jugamengucapkan terima kasih kepadaKerajaan Negeri Sabah di bawahpimpinan Yang Amat BerhormatDatuk Harris Salleh, Ketua MenteriSabah yang telah pun memberi per-setujuan kepada Kerajaan Persekutuansupaya Labuan dijadikan Wilayah Per-sekutuan.

141 9 APRIL 1984

Dengan ini adalah jelas membukti-kan kerjasama yang erat ataupun wujuddi antara Kerajaan Negeri Sabah danKerajaan Persekutuan.

Tuan Yang di-Pertua, saya pohonmendapat penjelasan daripadaKerajaan iaitu adakah sudah menjadidasar Kerajaan supaya WilayahPersekutuan diadakan di sana dan disini dan di seluruh negara kerana se-karang ini kita sudahpun mempunyaidua Wilayah Persekutuan dan mungkinkawasan Janda Baik di Pahang akandijadikan Wilayah Persekutuan yangketiga tidak berapa lama lagi.

Kalaulah dasar Kerajaan untukmembanyakkan Wilayah Persekutuandi dalam negara kita ini saya sukamencadangkan supaya Pulau Pinangnegeri asal itu kepunyaan negeri KedahDarulaman dijadikan WilayahPersekutuan tidak berapa lama lagi danSeberang Perai diserahkan kembalikepada Kedah Darulaman untukmemerintahnya (Ketawa).

Sekarang ini dapat dilakukan, TuanYang di-Pertua, dapatlah Kerajaanmeringan serta membantu kaumBumiputera di Pulau Pinang yang hidupdalam kesempitan sekarang mi.

Tuan Yang di-Pertua, saya harapsupaya Kerajaan dapat menempatkanpasukan tentera kita, iaitu tentera taut,darat dan udara di Labuan untukmenghadapi kemungkinan akanberlaku serangan-serangan dari luaryang akan menduduki sebahagian darinegara kita.

Tuan Yang di-Pertua, negara kitasekarang ini sedang menghadapikemelesetan ekonomi. Oleh itu, sayaingin bertanya kepada Kerajaanmampukah Kerajaan mengeluarkanwang yang banyak untuk membiayaimemajukan Labuan? Bukankah lebihbaik wang yang banyak itu dibelanja-kan untuk pelajaran, kesihatan danmenghapuskan kemiskinan yang di-hadapi oleh penduduk-penduduk diluar bandar dalam negara kita sekarangini?

142

Tuan Yang di-Pertua, akhir sekali,saya menyokong Rang Undang-undanguntuk meminda Perlembagaan Malay-sia yang telah dibentang dalam Dewanyang mulia ini oleh Yang Amat Ber-hormat Dato Musa Hitam, TimbalanPerdana Menteri yang saya kasihi.

6.22 ptg.

Tuan Ahmad bin Othman: TuanYang di-Pertua, izinkan saya untukmemberi pandangan dan juga sedikit se-banyak di dalam Rang Undang-undangPenubuhan Wilayah Persekutuan La-buan dalam mana untuk menyertai ber-sama bagi menyokong di atas manaRang Undang-undang ini yang telah di-

bentangkan oleh Yang Amat BerhormatPerdana Menteri sebentar lalu.

Pada pandangan saya kita sungguhberterima kasih kepada seluruh rakyatSabah yang telah dengan secaraikhlasnya memberi kebenaran kepadaMalaysia untuk mewujudkan satuWilayah Labuan. Sepertimana yangkita tahu jika sekiranya tidak ada niatbalk daripada pihak rakyat NegeriSabah sudah tentu tidak akan wujudsebuah Wilayah Persekutuan Labuanyang akan datang mi. Maka dengan niatbaik itu, dengan keikhlasan rakyatNegeri Sabah terhadap pembangunandi Labuan maka sudah tentu kita akanbertanggungjawab seluruhnya un`,ukmenjadikan wilayah ini Sepertimanawilayah yang pernah kita ada .liWilayah Kuala Lumpur mi. Makadengan yang demikian saya rasa tidakmenjadi keraguan bagi pihak Kerajaanuntuk mentadbirkan Wilayah Labuanir^i di masa yang akan datang. Apa yangkita harapkan jalinan persaudaraandaripada segi pembangunan dandaripada segi lain juga supaya dapatdiwujudkan sepertimana yang kitapernah buat di negara Malaysia padahari mi.

Pada pendapat saya pihak Kerajaantidak merasa ragu-ragu untukmentadbirkan Wilayah Labuan ini

143 9 APRIL 1984

satu wilayah untuk memberikan segala-galanya di dalam segi pembangunandan juga daripada segi perhubungankerana kita tahu mengikuti sejarahLabuan ini tidak asing bagi kita lagi.Apa yang kita perlu sekarang ini perlupentadbiran ataupun penyelarasan diantara Labuan dengan Kuala Lumpurhendaklah berjalan dengan baiknya dimasa yang akan datang ini. Kitaberharap pada satu ketika nanti Labuanini akan menjadi satu pusat yang akanmengeluarkan segala bahan-bahan bagikita mendapatkan bahan ini disalurkankepada pihak seluruh negara untukmenjadikan Pulau Labuan ini satu pusatdikenali oleh seluruh rakyat Malaysia dimasa yang akan datang ini. Oleh yangdemikian, saya rasa tidaklah menjadimasalah bagi pihak KerajaanPersekutuan untuk mentadbirkanLabuan di masa yang akan datang.

Oleh itu, saya tidak keberatan untukmenyokong Rang Undang-undang inimenjadikan Pulau Labuan sebagaiWilayah Persekutuan.

6.25 ptg.

Tuan Haji Arifin bin Haji Salleh:Tuan Yang di-Pertua, saya bersama-sama dengan rakan-rakan yang lainuntuk menyokong pindaan Perlembaga-an Persekutuan mengenai dengan pe-nubuhan Wilayah Labuan, iaitu merupa-kan Wilayah Persekutuan yang keduadalam negara kita Malaysia yang adapada hari mi.

Saya juga bersama-sama denganrakan-rakan yang lain mengucapkanterima kasih kepada Kerajaan NegeriSabah yang telah bersetuju danmenerima baik cadangan daripadaKerajaan Persekutuan untuk menjadi-kan Labuan sebagai sebuah wilayahdalam Malaysia kita pada hari mi.

Saya kira Kerajaan Sabah jugamenerima baik kerana rakyat Sabahjuga menerima baik perkara ini ialahkerana satu daripada tujuannya ialahfiat suci daripada Kerajaan Pusat atauKerajaan Malaysia hendak memajukan

144

Labuan ini sebagai sebuah wilayahseperti Wilayah Persekutuan, iaituKuala Lumpur yang ada sekarang mi.Yang kedua, tentulah barangkalikepada negara-negara jiran kita lebihmeyakinkan mereka bahawa Sabah danSemenanjung ini tidak asing dan tidakada bezanya sebagaimana yang kitatelah katakan Sabah adalah sebuahnegeri dalam Malaysia kita pada harimi.

Saya teringat di tahun yang lepas jugakita telah membincangkan soal Sabah,iaitu satu perkara menguatkuasakanBahasa Kebangsaan sebagaimana yangkita telah sama-sama berbahas diDewan yang mulia ini, iaitu kita tidakmahu melihat atau mendengarsungutan-sungutan bahawa seolah-olahNegeri Sabah ini tidak begitu rapat atautidak begitu dekat dengan KerajaanMalaysia ataupun dengan Semenanjungini. Tetapi dengan adanya satu pindaanPerlembagaan yang kita akan luluskanpada hari ini ataupun besok ternyatalahkepada kita bahawa dengan wujudnyasebuah Wilayah Labuan ini adalahboleh menghindarkan semua sekaliperasaan-perasaan atau tohmahan-tohmahan daripada negara-negara jirandan rakyat Sabah harus berasa banggakerana ini adalah satu-satunya perkarauntuk merapatkan lagi hubungan diantara Semenanjung dengan Sabah dimana Sabah sebuah negeri dalamMalaysia kita mi.

Tuan Yang di-Pertua, saya telahmendengar tadi rakan-rakan sayamenyebut banyak negeri-negeri lagiyang patut diambil dijadikan wilayah.Saya kurang sedikit mempersetujuiperasaan itu kerana biarlah tinggalkanbegitu dahulu keadaan, saya bimbangkalau kita terlalu awal mencetuskanperkara ini akan boleh menimbulkanperasaan sensitif yang mana baru sahajakita selesai satu perkara yang telahberlaku kepada Kerajaan kita. Jadi sayaharap perkara pengambilan,umpamanya disebut oleh saudara sayatadi Rantau Panjang hendak dijadikanwilayah, saya bimbang perkara ini

145 9 APRIL 1984 146

sensitif akan timbul dan bolehmenyusahkan keadaan-keadaan yangada pada hari mi.

Timbalan Tuan Yang di-Pertua: AhliYang Berhormat, masanya telah cukup.Ahli Yang Berhormat dibenarkanberucap pada hari esok.

Ahli-ahli Yang Berhormat, Dewanini ditangguhkan sekarang sehinggapukul 2 . 30 petang hari esok , l Ohb April,1984.

Dewan ditangguhkan pada pukul 6.30petang.