Embed Size (px)
Citation preview
Niman S. BARDHI 1
SHKALLA E KOMAS SIPAS GLASGOW
SHKALLA E KOMAS SIPAS GLASGOW
Niman BARDHINiman BARDHI
Niman S. BARDHI 2
KLASIFIKIMI I VIKTIMAVE “TRIAGE”
KLASIFIKIMI I VIKTIMAVE “TRIAGE”
Përkufizohet si një procedim mjekësor, i destinuar për të mbajtur një klasifikim të viktimave në kategori, në
përputhje me parashikimet jetësore, duke mbajtur një rregull prioriteti në trajtim.
Dy komponentë thelbësorë përbëjnë këtë përcaktim:
1. Klasifikimi i viktimave - jo vetëm në funksion të gjendjes së tyre shëndetësore por edhe të parashikimit.
2. Prioritet në trajtim - në funksion të kohës për të filluar trajtimin, duke pasur parasysh që gjendja e të dëmtuarit të mos ketë keqësim ose të vëjë në rrezik jetën e tij.
Përkufizohet si një procedim mjekësor, i destinuar për të mbajtur një klasifikim të viktimave në kategori, në
përputhje me parashikimet jetësore, duke mbajtur një rregull prioriteti në trajtim.
Dy komponentë thelbësorë përbëjnë këtë përcaktim:
1. Klasifikimi i viktimave - jo vetëm në funksion të gjendjes së tyre shëndetësore por edhe të parashikimit.
2. Prioritet në trajtim - në funksion të kohës për të filluar trajtimin, duke pasur parasysh që gjendja e të dëmtuarit të mos ketë keqësim ose të vëjë në rrezik jetën e tij.
Niman S. BARDHI 3
RREGULLAT E “ TRIAGE “ RREGULLAT E “ TRIAGE “ Për të qenë efikas duhet të plotësohen kushtet:
I shpejtë - në mënyrë përgjithsusese konsiderohen që duhen:* 30 sek. për të klasifikuar një viktimë të vdekur,* 1 min. për një viktimë në gjendje të lehtë dhe* 3 min. për të klasifikuar një viktimë në gjendje të rëndë.
I plotë – realizimi i egzaminimit fizik duke pasur me vete lidhëse dhe fasho (mundësisht të bëhet zhveshja e të dëmtuarve).
Preciz dhe i sigurtë - personi përgjegjës i triage-s duhet të jetë:* Me një eksperiencë të gjerë në emergjencat mjekësore, * Me një sy të madh klinik, * Të zotërojë një informacion shumëdisiplinësh ,* Mundësinë e organizimit * Person që ka Imagjinatë.
Për të qenë efikas duhet të plotësohen kushtet:
I shpejtë - në mënyrë përgjithsusese konsiderohen që duhen:* 30 sek. për të klasifikuar një viktimë të vdekur,* 1 min. për një viktimë në gjendje të lehtë dhe* 3 min. për të klasifikuar një viktimë në gjendje të rëndë.
I plotë – realizimi i egzaminimit fizik duke pasur me vete lidhëse dhe fasho (mundësisht të bëhet zhveshja e të dëmtuarve).
Preciz dhe i sigurtë - personi përgjegjës i triage-s duhet të jetë:* Me një eksperiencë të gjerë në emergjencat mjekësore, * Me një sy të madh klinik, * Të zotërojë një informacion shumëdisiplinësh ,* Mundësinë e organizimit * Person që ka Imagjinatë.
Niman S. BARDHI 4
SISTEMATIKA E TRIAGE - sSISTEMATIKA E TRIAGE - s
Asnjë viktimë nuk duhet të evakuohet përpara se të kalojë triage-n, me përjashtim si shkak i disa rrethanave:
* Errësira që nuk lejon rinjohjen e viktimës,* Kushtet meteorologjike të këqija,* Rrezik potencial i mundshëm (zjarr, shpërthim, etj.)
Nuk duhet të mbahet një viktimë, tashmë e klasifikuar dhe e stabilizuar, duke vonuar evakuimin e tijë, nën pretekstin e një trajtimi më të plotë.
Evakuimi nuk duhet të realizohet kurrë në kuptimin retrograd.
Triage duhet të realizohet në ç’donjëren nga pikat e zingjirit të mbijetesës.
Asnjë viktimë nuk duhet të evakuohet përpara se të kalojë triage-n, me përjashtim si shkak i disa rrethanave:
* Errësira që nuk lejon rinjohjen e viktimës,* Kushtet meteorologjike të këqija,* Rrezik potencial i mundshëm (zjarr, shpërthim, etj.)
Nuk duhet të mbahet një viktimë, tashmë e klasifikuar dhe e stabilizuar, duke vonuar evakuimin e tijë, nën pretekstin e një trajtimi më të plotë.
Evakuimi nuk duhet të realizohet kurrë në kuptimin retrograd.
Triage duhet të realizohet në ç’donjëren nga pikat e zingjirit të mbijetesës.
Niman S. BARDHI 5
KLASIFIKIMI I VIKTIMAVEKLASIFIKIMI I VIKTIMAVE
Ekzistojnë shumë klasifikime, por të gjitha janë të bazuara në nocionin e kohës së fillimit të trajtimit duke ndjekur
këto principe:
Shpëtimi i jetës ka preferencë mbi atë të një gjymtyre të trupit , Rreziku jetësor i paraprirë nga asfiksia, hemoragjia dhe shoku. Identifikimi i pacientëve kritikë që kanë nevojë për reanimim
imediat, Numrin e viktimave për t’u evakuar, Natyren e dëmtimeve që kanë, Numrin e tyre, Cilësinë dhe mjetet egzistuese të evakuimit si dhe i personelit, Distanca në kohën e spitaleve.
Këto kritere duhet të jenë të stabilizuara nga lideri i grupit ndihmës .
Ekzistojnë shumë klasifikime, por të gjitha janë të bazuara në nocionin e kohës së fillimit të trajtimit duke ndjekur
këto principe:
Shpëtimi i jetës ka preferencë mbi atë të një gjymtyre të trupit , Rreziku jetësor i paraprirë nga asfiksia, hemoragjia dhe shoku. Identifikimi i pacientëve kritikë që kanë nevojë për reanimim
imediat, Numrin e viktimave për t’u evakuar, Natyren e dëmtimeve që kanë, Numrin e tyre, Cilësinë dhe mjetet egzistuese të evakuimit si dhe i personelit, Distanca në kohën e spitaleve.
Këto kritere duhet të jenë të stabilizuara nga lideri i grupit ndihmës .
Niman S. BARDHI 6
KLASIFIKIMI I VIKTIMAVEKLASIFIKIMI I VIKTIMAVE
TABELA E TRIAGE-sKoha maksimale e fillimit të terapisë në situatat e urgjencës individuale
Koha maksimale e fillimit të terapisë në
katastrofa
GJENDJA E
RËNDË
(ABSOLUTE)
URGJENCA EKSTREME
5 min. 5 min.
URGJENCAT
E PARA 10 – 15 min. < 6 orë
GJENDJA E
LEHTË
(RELATIVE)
URGJENCAT
E DYTA10 – 30 min. 6 – 18 orë
URGJENCAT
E TRETA1 orë > 18 orë
Niman S. BARDHI 7
URGJENCAT E TEJKALUARAURGJENCAT E TEJKALUARA
Janë ato viktima që paraqiten me: Dëmtime të rënda,
Që nuk mund të trajtohen menjëherë,
Që kanë pak shpresa për të mbijetuar.
Këta duhet të kenë trajtim me qetësues dhe sedativë.
Këto urgjenca përfshijnë: Ndalesë kardiake e ndodhur jo në prezencën tonë.
Djegije të shkallës së dytë dhe të tretë që prekin më shumë se 40% të sipërfaqes trupore të shoqëruara me dëmtime tjera (trauma torakale, etj.)
Ndalja e një mase encefalike e shoqëruar me pavetëdije.
Janë ato viktima që paraqiten me: Dëmtime të rënda,
Që nuk mund të trajtohen menjëherë,
Që kanë pak shpresa për të mbijetuar.
Këta duhet të kenë trajtim me qetësues dhe sedativë.
Këto urgjenca përfshijnë: Ndalesë kardiake e ndodhur jo në prezencën tonë.
Djegije të shkallës së dytë dhe të tretë që prekin më shumë se 40% të sipërfaqes trupore të shoqëruara me dëmtime tjera (trauma torakale, etj.)
Ndalja e një mase encefalike e shoqëruar me pavetëdije.
Niman S. BARDHI 8
REALIZIMI PRAKTIK I TRIAGE-sREALIZIMI PRAKTIK I TRIAGE-s
Realizohet gjithashtu nëpërmjet ngjyrave korrespoduese të pranuara ndërkombtarisht kështu:
E kuqja - u korrespondon atyre që kërkojnë ndihmë dhe evakuim të menjëhershëm
E verdha - për ata që mund t’u shtyhet trajtimi
E gjelbërta - për të plagosurit lehtë, mund të thuhet, trajtimi i cili mund të jetë ambulantorë.
E zeza - do t’i korrespondonte të vdekurve ose urgjencave të tejkaluara
Realizohet gjithashtu nëpërmjet ngjyrave korrespoduese të pranuara ndërkombtarisht kështu:
E kuqja - u korrespondon atyre që kërkojnë ndihmë dhe evakuim të menjëhershëm
E verdha - për ata që mund t’u shtyhet trajtimi
E gjelbërta - për të plagosurit lehtë, mund të thuhet, trajtimi i cili mund të jetë ambulantorë.
E zeza - do t’i korrespondonte të vdekurve ose urgjencave të tejkaluara
Niman S. BARDHI 9
SISTEMI NERVORSISTEMI NERVOR Organizmat e gjalla marrin ngacmimet nga bota e jashtme
dhe i përgjigjen atyre me reaksione përkatëse.
Pjesa që ngacmohet dhe organi që reagon e realizon SISTEMI NERVOR.
SISTEMI NERVOR nga njëra anë lidhë organizmin e njeriut me ambientin e jashtëm dhe nga ana tjetër bashkon dhe unifikon punën e të gjitha pjesëve të organizmit.
SISTEMI NERVOR është i formuar nga:
SISTEMI NERVOR QENDROR (truri dhe boshti cerebrospinal) SISTEMI NERVOR PERIFERIK (nervat)
Organizmat e gjalla marrin ngacmimet nga bota e jashtme dhe i përgjigjen atyre me reaksione përkatëse.
Pjesa që ngacmohet dhe organi që reagon e realizon SISTEMI NERVOR.
SISTEMI NERVOR nga njëra anë lidhë organizmin e njeriut me ambientin e jashtëm dhe nga ana tjetër bashkon dhe unifikon punën e të gjitha pjesëve të organizmit.
SISTEMI NERVOR është i formuar nga:
SISTEMI NERVOR QENDROR (truri dhe boshti cerebrospinal) SISTEMI NERVOR PERIFERIK (nervat)
Niman S. BARDHI 10
ROLI THEMELOR I SISTEMIT NERVORROLI THEMELOR I SISTEMIT NERVOR
Pjesa Senzorike – Receptorët
I zgjojnë ndjesitë senzorike që vijnë nga receptorët senzorikë, siç janë ata në sy, veshë apo organe tjera.
Pjesa Motorike – Efektorët
Bart sinjalet në muskuj dhe në gjëndra . Paralel me këtë vepron edhe sistemi që i mbikqyrë muskujt e
lëmuar dhe gjëndrat dhe quhet sistemi nervor autonom.
Pjesa Senzorike – Receptorët
I zgjojnë ndjesitë senzorike që vijnë nga receptorët senzorikë, siç janë ata në sy, veshë apo organe tjera.
Pjesa Motorike – Efektorët
Bart sinjalet në muskuj dhe në gjëndra . Paralel me këtë vepron edhe sistemi që i mbikqyrë muskujt e
lëmuar dhe gjëndrat dhe quhet sistemi nervor autonom.
Niman S. BARDHI 11
TRI NIVELET KRYESORE TË FUNKSIONIT TË SISTEMIT NERVOR
TRI NIVELET KRYESORE TË FUNKSIONIT TË SISTEMIT NERVOR
1. Niveli i palcës kurrizore Në secilin segment barten sinjale senzorike përmes nervave spinal. Këto zhvillohen sipas reaksioneve specifike të quajtura reflekse.
2. Niveli i pjesëve të ulëta të trurit Kontrollin e presionit arterial dhe të frymëmarrjes e kryen formacioni retikular i palcës së zgjatur dhe të ponsit (ura).
3. Niveli i pjesëve të larta ose niveli kortikal Këtu bëhet deponimi i informatave, memorimi dhe sipas dëshirës mund të thirren reaksionet motorike.
* Me aktivizimin e një pjese të trurit të mesëm dërgohen impulse difuze në koren e trurit të madh nëpër talamus dhe kështu aktivizohet e tërë korja, ky quhet ZGJIM.
* Kur këto qendra bashkë me regjionin talamik dhe kortikal janë joaktiv, kjo gjendje quhet GJUMË.
1. Niveli i palcës kurrizore Në secilin segment barten sinjale senzorike përmes nervave spinal. Këto zhvillohen sipas reaksioneve specifike të quajtura reflekse.
2. Niveli i pjesëve të ulëta të trurit Kontrollin e presionit arterial dhe të frymëmarrjes e kryen formacioni retikular i palcës së zgjatur dhe të ponsit (ura).
3. Niveli i pjesëve të larta ose niveli kortikal Këtu bëhet deponimi i informatave, memorimi dhe sipas dëshirës mund të thirren reaksionet motorike.
* Me aktivizimin e një pjese të trurit të mesëm dërgohen impulse difuze në koren e trurit të madh nëpër talamus dhe kështu aktivizohet e tërë korja, ky quhet ZGJIM.
* Kur këto qendra bashkë me regjionin talamik dhe kortikal janë joaktiv, kjo gjendje quhet GJUMË.
Niman S. BARDHI 12
Roli i korteksit në procesin e të menduaritRoli i korteksit në procesin e të menduarit
Pas humbjes së tërë korteksit të trurit të madh, humbet një pjesë e madhe e informatave që shërbejnë në procesin e të menduarit, si dhe
mekanizmat për përpunimin e informatave, prandaj tani personi
vegjeton,
por nuk jeton ”jetë të plotë”.
Pas humbjes së tërë korteksit të trurit të madh, humbet një pjesë e madhe e informatave që shërbejnë në procesin e të menduarit, si dhe
mekanizmat për përpunimin e informatave, prandaj tani personi
vegjeton,
por nuk jeton ”jetë të plotë”.
Niman S. BARDHI 13
TRAUMAT KRANEOENCEFALIKE (TKE)
TRAUMAT KRANEOENCEFALIKE (TKE)
Me TKE kuptojmë atë gjendje në të cilën veprimi i një mekanizmi të huaj shkaktonë një alterim të strukturave kraneale dhe
intrakraneale, zakonisht të përcjellura me:
* humbje të vetëdijës me kohëzgjatje të shkurtër apo të gjatë, * amnezi postraumatike * simptoma neurologjike.
Vlerësim i shpejtë për të grupuar pacientët sipas gjendjes së tyre klinike realizohet sipas SHKALLËS GLASGOW.
SHKALLA GLASGOW (SHG) redukton në minimum interpretimin subjektiv dhe është thelbësor në përshkrimin objektiv të karakteristikave dhe gjendjes së pacientit.
Me TKE kuptojmë atë gjendje në të cilën veprimi i një mekanizmi të huaj shkaktonë një alterim të strukturave kraneale dhe
intrakraneale, zakonisht të përcjellura me:
* humbje të vetëdijës me kohëzgjatje të shkurtër apo të gjatë, * amnezi postraumatike * simptoma neurologjike.
Vlerësim i shpejtë për të grupuar pacientët sipas gjendjes së tyre klinike realizohet sipas SHKALLËS GLASGOW.
SHKALLA GLASGOW (SHG) redukton në minimum interpretimin subjektiv dhe është thelbësor në përshkrimin objektiv të karakteristikave dhe gjendjes së pacientit.
Niman S. BARDHI 14
SHKALLA E KOMAS SIPAS GLASGOW SHKALLA E KOMAS SIPAS GLASGOW
HAPJA E SYRIT
- I hapë spontanisht
- I hapë në të folur
- I hapë në dhembje
- Nuk mund t’i hapë fare
4
3
2
1
PËRGJIGJET E MIRA
VERBALE
- Të folurit e lehtë, koherent dhe i orientuar
- Të folurit në fjalë por konfuz
- Flet disa fjalë por jo të plota
- Murmuritje, nuk flet fare
- Nuk flet fare
5
4
3
2
1
PËRGJIGJET E MIRA
LËVIZËSE
- Lëviz ç’do muskul të padëmtuar, kur kërkohet
- Lëviz kah dhembja
- Tërheqja kah dhembja
- Pozitë e pakontrolluar me bërryla të flektuar kah krahërori
- Pozitë e pakontrolluar me bërryla të ekstenduar kah këmbët
- Nuk lëviz fare
6
5
4
3
2
1
- TKE e RËNDË ------------------------- ( SHG = < 8 ) - TKE e MODERUAR ------------------ ( SHG = 9 – 13 )- TKE e LEHTË -------------------------- ( SHG = 14 – 15 )
Niman S. BARDHI 15
Egzaminimi neurologjikEgzaminimi neurologjik
Mund të vështirësohet nga prezenca e drogave depresive (alkool) ose nga prezenca e trazimit psikomotorik.
Realizohet në intervale të rregullta dhe duhet të përfshijë
vlerësimin e nivelit të vetëdijes (SHG) dhe egzaminimin e pupilave në të cilën do të vlerësohet:
* gjendja dhe funksioni i pupilave, * madhësia, * simetria dhe * reaktiviteti në dritë.
Disa medikamente mund ta japin falso këtë egazminim.
Mund të vështirësohet nga prezenca e drogave depresive (alkool) ose nga prezenca e trazimit psikomotorik.
Realizohet në intervale të rregullta dhe duhet të përfshijë
vlerësimin e nivelit të vetëdijes (SHG) dhe egzaminimin e pupilave në të cilën do të vlerësohet:
* gjendja dhe funksioni i pupilave, * madhësia, * simetria dhe * reaktiviteti në dritë.
Disa medikamente mund ta japin falso këtë egazminim.
Niman S. BARDHI 16
Mekanizmat NEUROTRAUMATOLOGJIKMekanizmat NEUROTRAUMATOLOGJIK
Janë ato dëmtime që keqësojnë dëmtimet primare dhe ato që shakaktohen në momentin e traumës.
Ndërmjet tyre gjinden:
Zmadhimi i presionit intrakranial, në zona të afërta ose anash ka hematoma (epidurale, subdurale dhe intracerebrale).
Edema cerebrale dhe hipertensioni intrakranial mund të rëndojë iskeminë, hidrocefalinë dhe edemën cerebrale.
Janë ato dëmtime që keqësojnë dëmtimet primare dhe ato që shakaktohen në momentin e traumës.
Ndërmjet tyre gjinden:
Zmadhimi i presionit intrakranial, në zona të afërta ose anash ka hematoma (epidurale, subdurale dhe intracerebrale).
Edema cerebrale dhe hipertensioni intrakranial mund të rëndojë iskeminë, hidrocefalinë dhe edemën cerebrale.
Niman S. BARDHI 17
Mekanizmat JO NEUROTRAUMATOLOGJIKMekanizmat JO NEUROTRAUMATOLOGJIK
Janë pasojë e alternimeve të:
Vlerave të O2 në gjak (keqëson iskeminë cerebrale – korigjoje së pari): hipoksemia: PaO2<60 mmHg, prezenca e apnesë ose cianoza,
Vlerat e CO2 në gjak: Hiperkapnia zmadhon kalibrin e enëve të gjakut, duke keqësuar
hipertensionin intrakranial. Hipokapnia ngushton enët e gjakut duke keqësuar iskeminë cerebrale.
Tensioni arterial: Hipotensioni është faktori më i pafavorshëm në TKE, Të arrish një vlerë optimale të TA është një objektiv bazë në TKE.
Janë pasojë e alternimeve të:
Vlerave të O2 në gjak (keqëson iskeminë cerebrale – korigjoje së pari): hipoksemia: PaO2<60 mmHg, prezenca e apnesë ose cianoza,
Vlerat e CO2 në gjak: Hiperkapnia zmadhon kalibrin e enëve të gjakut, duke keqësuar
hipertensionin intrakranial. Hipokapnia ngushton enët e gjakut duke keqësuar iskeminë cerebrale.
Tensioni arterial: Hipotensioni është faktori më i pafavorshëm në TKE, Të arrish një vlerë optimale të TA është një objektiv bazë në TKE.
Niman S. BARDHI 18
TRAJTIMI TERAPEUTIK I TKE-sëTRAJTIMI TERAPEUTIK I TKE-së
Prioritare është sigurimi i një ventilimi dhe një hemodinamike optimale, po ashtu duhen vërejtur
dëmtimet percjellëse, që vënë në rrezik jetën e pacientit.
Fazat e reanimimit:
1. Inspektimi dhe hapja e rrugëve të frymëmarrjes.2. Qaforja e llojit Minerva.3. Oksigjenimi dhe ventilimi.4. Mbajtja e konstanteve dhe kanalizimi i hyrjeve venoze periferike.5. Fillimi i ekzaminimit neurologjik – Vlerësimi i SHG
Prioritare është sigurimi i një ventilimi dhe një hemodinamike optimale, po ashtu duhen vërejtur
dëmtimet percjellëse, që vënë në rrezik jetën e pacientit.
Fazat e reanimimit:
1. Inspektimi dhe hapja e rrugëve të frymëmarrjes.2. Qaforja e llojit Minerva.3. Oksigjenimi dhe ventilimi.4. Mbajtja e konstanteve dhe kanalizimi i hyrjeve venoze periferike.5. Fillimi i ekzaminimit neurologjik – Vlerësimi i SHG
Niman S. BARDHI 19
OBJEKTIVAT KLINIKEOBJEKTIVAT KLINIKE
Për parandalimin dhe trajtimi i dëmtimeve dytësore duhet të tentojmë të arrijmë:
Normovoleminë (PVQ nga 8-10mmHg). Evitimin e vlerave të presionit arterial sistolik < 90 mmHg. Presionin arterial të O2 > 70 mmHg (SpO2 > 95%). Presionin arterial të CO2 nga 35 + 2 mmHg. Evitimin e hemoglobinas < 9 g/dl. Pozicionin e kokës në 300 neutro, vetëm në qoftë se është
hemodinamikisht e qëndrueshme dhe pa dëmtime cervikale. Qetësimin me analgjezik. Mbajtjen e vlerave të natriemisë në gjak. Normoglikeminë.
Për parandalimin dhe trajtimi i dëmtimeve dytësore duhet të tentojmë të arrijmë:
Normovoleminë (PVQ nga 8-10mmHg). Evitimin e vlerave të presionit arterial sistolik < 90 mmHg. Presionin arterial të O2 > 70 mmHg (SpO2 > 95%). Presionin arterial të CO2 nga 35 + 2 mmHg. Evitimin e hemoglobinas < 9 g/dl. Pozicionin e kokës në 300 neutro, vetëm në qoftë se është
hemodinamikisht e qëndrueshme dhe pa dëmtime cervikale. Qetësimin me analgjezik. Mbajtjen e vlerave të natriemisë në gjak. Normoglikeminë.
Niman S. BARDHI 20
INDIKIMET PËR TRANSPORTIMIN NË NJË QENDËR NEUROKIRURGJIKE
INDIKIMET PËR TRANSPORTIMIN NË NJË QENDËR NEUROKIRURGJIKE
Transportohen në qendrën Neuro-kirurgjike pacientët me:
a) TKE e RËNDË ----------------------- ( SHG = < 8 ) b) TKE e MODERUAR --------------- ( SHG = 9 – 13 )c) TKE e LEHTË ------------------------ ( SHG = 14 – 15 ) me:
- CT patologjike (jo normale) - Simptoma neurologjike, - Dyshime për fraktuar në bazën e kraniumit, - Faktorë të rrezikshëm, - SHG 14 perzistente dhe në qoftë se në spital nuk disponohet me CT.
Transportohen në qendrën Neuro-kirurgjike pacientët me:
a) TKE e RËNDË ----------------------- ( SHG = < 8 ) b) TKE e MODERUAR --------------- ( SHG = 9 – 13 )c) TKE e LEHTË ------------------------ ( SHG = 14 – 15 ) me:
- CT patologjike (jo normale) - Simptoma neurologjike, - Dyshime për fraktuar në bazën e kraniumit, - Faktorë të rrezikshëm, - SHG 14 perzistente dhe në qoftë se në spital nuk disponohet me CT.
Niman S. BARDHI 21
REKOMANDIMET E LËSHIMIT NGA SPITALIREKOMANDIMET E LËSHIMIT NGA SPITALI
Është e rekomandueshme t’i ipen disa këshilla pacientit të cilat duhen respektuar për 24 orët e tjera:
Duhet të pushojë dhe të evitojë dritat dhe zhurmat intenzive. Të marr ushqime të lehta në sasi të vogla dhe pa u sforcuar. Duhet të aplikoj akull në zonën e traumës, duke përdorur një copë
pëlhurë për të evituar kontaktin direkt me lëkurën. Në rast të një dhimbje të vazhdueshme të kokës, duhet të marrë
qetësues sipas rekomandimeve të mjekut. Duhet të jetë i shoqëruar nga ndonjë person, i cili do të vërejë shenjat e
alarmimit të gjendjes. Mund të flejë, por duhet të zgjohet ç’do 3 orë. Në rastin e fëmijëve, këta, gjithmonë duhet të jenë të shoqëruar nga një
i rritur.
Është e rekomandueshme t’i ipen disa këshilla pacientit të cilat duhen respektuar për 24 orët e tjera:
Duhet të pushojë dhe të evitojë dritat dhe zhurmat intenzive. Të marr ushqime të lehta në sasi të vogla dhe pa u sforcuar. Duhet të aplikoj akull në zonën e traumës, duke përdorur një copë
pëlhurë për të evituar kontaktin direkt me lëkurën. Në rast të një dhimbje të vazhdueshme të kokës, duhet të marrë
qetësues sipas rekomandimeve të mjekut. Duhet të jetë i shoqëruar nga ndonjë person, i cili do të vërejë shenjat e
alarmimit të gjendjes. Mund të flejë, por duhet të zgjohet ç’do 3 orë. Në rastin e fëmijëve, këta, gjithmonë duhet të jenë të shoqëruar nga një
i rritur.
Niman S. BARDHI 22
Shenjat e alarmimit në traumën kraneoencefalike
Shenjat e alarmimit në traumën kraneoencefalike
Humbja e vetëdijes,
Tendenca për të qëndruar në gjumë ose vështërsia për t’u zgjuar,
Dhimbja e vazhdueshme e kokës që nuk përmirësohet me medikamente,
Të vjella të menjëhershme ose të vazhdueshme,
Irritimi, alterime në karakter ose veprime anormale,
Vështirësi për të folur ose për t’u shprehur,
Disproporcionaliteti i dukshëm në madhësi të pupilave,
Humbje e forcës në ndonjë gjymtyrë,
Konvulsione.
Humbja e vetëdijes,
Tendenca për të qëndruar në gjumë ose vështërsia për t’u zgjuar,
Dhimbja e vazhdueshme e kokës që nuk përmirësohet me medikamente,
Të vjella të menjëhershme ose të vazhdueshme,
Irritimi, alterime në karakter ose veprime anormale,
Vështirësi për të folur ose për t’u shprehur,
Disproporcionaliteti i dukshëm në madhësi të pupilave,
Humbje e forcës në ndonjë gjymtyrë,
Konvulsione.
Niman S. BARDHI 23
TKE tek fëmijëtTKE tek fëmijët
Është një dëmtim më frekuent se tek të rriturit.
Dëmtimet difuze encefalike janë më frekuente se ato fokale (edemë cerebrale, hipertension intrakranial dhe kontuzione të shumta).
SHOK-u Hipovolemik është më frekuent nga raporti Cefalosomik (koka proporcionalisht më e madhe se trupi).
Foshnjet durojnë më mirë për shkak të egzistencës së fontanelës.
Dëmtimi cervikal traumatik është i rrallë tek fëmijët nën 12 vjeqë, (por të bëhet gjithmonë rtg tek të gjithë fëmijët me TKE ose trauma faciale të rëndësishme, të pavetëdijshëm ose që kanë dhimbje në qafë).
Për vlerësim korrekt neurologjik duhet të aplikohet Shkalla e Komas sipas GLASGOW-t .
Në qoftë se SHG është < 9 do të procedohet si tek të rriturit (mbajtja e lirë e rrugëve të frymëmarrjes, ventilimin dhe monitorimin e presionit intrakranial si dhe saturimin jugular me oksigjen).
Është një dëmtim më frekuent se tek të rriturit.
Dëmtimet difuze encefalike janë më frekuente se ato fokale (edemë cerebrale, hipertension intrakranial dhe kontuzione të shumta).
SHOK-u Hipovolemik është më frekuent nga raporti Cefalosomik (koka proporcionalisht më e madhe se trupi).
Foshnjet durojnë më mirë për shkak të egzistencës së fontanelës.
Dëmtimi cervikal traumatik është i rrallë tek fëmijët nën 12 vjeqë, (por të bëhet gjithmonë rtg tek të gjithë fëmijët me TKE ose trauma faciale të rëndësishme, të pavetëdijshëm ose që kanë dhimbje në qafë).
Për vlerësim korrekt neurologjik duhet të aplikohet Shkalla e Komas sipas GLASGOW-t .
Në qoftë se SHG është < 9 do të procedohet si tek të rriturit (mbajtja e lirë e rrugëve të frymëmarrjes, ventilimin dhe monitorimin e presionit intrakranial si dhe saturimin jugular me oksigjen).
Niman S. BARDHI 24
SHKALLA E KOMAS SIPAS GLASGOW*(e modifikuar për fëmijët e vegjël)
SHKALLA E KOMAS SIPAS GLASGOW*(e modifikuar për fëmijët e vegjël)
PËRGJIGJA MË E MIRË VERBALE Pikët
Fjalë të përshtatshme ose buzëqeshje, fiksim i shikimit dhe ndjekje objektesh
5
Ka të qara por lehtësisht mund ta qetësosh 4
Vazhdon i irrituar 3
Bërtet 2
Pa përgjigje 1
* përgjigjet okulare dhe motor shënohen njëlloj si tek të rriturit
Niman S. BARDHI 25
ROLI INFERMIERIKROLI INFERMIERIK
Ekzaminimi dhe dhënja e ndihmës adekuate në kohë shpëton jetën e pacientit.
Në rastet ekstreme procedura duhet të jenë rutinore si:
Menjëherë të alarmohet mjeku posa të dyshohet për rast ekstrem të rëndë, Vendosja e pacientit në pozitën adekuate, Vendosja e vijës intravenoze, Oksigjenimi, EKG, Monitorimi, RKP, Dokumentimi
Parimi themelor është “mos dëmto” (asnjë manipulim nuk guxon të ndërmirret pa indikacion të qartë)
Ekzaminimi dhe dhënja e ndihmës adekuate në kohë shpëton jetën e pacientit.
Në rastet ekstreme procedura duhet të jenë rutinore si:
Menjëherë të alarmohet mjeku posa të dyshohet për rast ekstrem të rëndë, Vendosja e pacientit në pozitën adekuate, Vendosja e vijës intravenoze, Oksigjenimi, EKG, Monitorimi, RKP, Dokumentimi
Parimi themelor është “mos dëmto” (asnjë manipulim nuk guxon të ndërmirret pa indikacion të qartë)
Niman S. BARDHI 26
JU FALEMINDERITJU FALEMINDERIT
