Shura në Kuran, në Traditën profetike dhe te dijetarët muslimanë & Ndërmjet Shuras dhe Demokracisë

7/27/2019 Shura n Kuran, n Traditn profetike dhe te dijetart musliman & Ndrmjet Shuras dhe Demokracis

1/70

1

Shura n Kuran, n Traditn profetike dhete dijetart musliman&Ndrmjet Shuras dhe Demokracis

Dr. Muhamed Ibn Ahmed Es-salih

Prktheu nga origjinali: Justinian TopulliRedaktor gjuhsor: Edison eraj

Copyright Lidhja e Hoxhallarve t ShqiprisT gjitha t drejtat e botimit t rezervuara


2/70

2

Shura n Kuran, n Traditn profetike dhe te dijetart musliman

Dr. Muhamed Ibn Ahmed Es-salih

Lavdrimi i takon Allahut, Atij i Cili i vulosi mesazhet qiellore me fen islamedhe e prmbylli vargun e t drguarve dhe profetve me prijsin e njerzve tdevotshm dhe m fisnikun ndrmjet tyre. Uratat m t mira dhe bekimet m t lartaqofshin pr Muhamedin, pr familjen dhe ndjeksit e tij deri n Ditn e Kiametit!

Feja islame, do shtje t ksaj bote, me gjith shumllojshmrin e tyre, e katrajtuar ose nprmjet parimeve t saj t prgjithshme, ose n mnyr t hollsishme dhet detajuar. Duke u bazuar n kt fakt, Islami ka sistemuar edhe aspektin politik t

shoqris dhe ka vn pr t baza dhe parime, prmes t cilave sigurohen t drejtat eindividve n nj shoqri islame.1

Nj nga parimet themelore q Islami e ka rrnjosur dhe e ka mbshtetur fort,sht edhe shura. Kt parim, Allahu e ka obliguar pr mbar muslimant n t gjitha

punt e tyre. Shura sht nj nga bazat e Ligjit Islam, nj nga normat m t rndsishmedhe nj krenari e Islamit, nj element me t cilin muslimant edukohen me frymn ediskutimit dhe dialogut, ku ata shkmbejn mendimet dhe opinionet rreth shtjeve tveanta dhe t prgjithshme.

Ajo q nuk mund t vihet n dyshim sht fakti seshura konsiderohet nj rregullbaz i detyrueshm pr individin dhe shoqrin. Kjo gj sht prmendur n Kuran qart

dhe thjesht, kur Allahu i drejtohet Profetit t Tij duke i thn: dhe kshillohu me atapr shtje t ndryshme

2, dhe gjithashtu: dhe kshillohen pr punt e veta me

njri-tjetrin3

shtjen e shura-s Allahu e ka miratuar n Kuran, ndrsa i Drguari i Allahut(alejhi salatu ue selam) e ka vn n praktik me sjelljen, edukatn dhe gjat jets s tij,e pas tij edhe shokt e tij fisnik, dhe n kt rrjedh kan ecur edhe besimtart e mir,n do koh dhe n do vend.4

Shura sht nj nga tiparet e shoqris islame, nj nga cilsit e saj tpandashme, sht nj prej parimeve t prgjithshme t Islamit, pas t cilit duhet t kapenmuslimant, individ qofshin apo grupe, shtete apo organizata, duke vn kshtu n jet

urdhrin e Allahut t Lartsuar dhe duke ndjekur Traditn e Profetit (alejhi salatu ueselam), t shokve t tij dhe t gjith atyre q fort mir i kan ndjekur ata, deri n Ditne Kiametit.

I Drguari i Zotit ishte shembulli m i mir n zbatimin e ksaj norme, kur aigjykonte shtje t ndryshme t ksaj bote. Ai kshillohej me shokt e tij pr shumngjarje. Kshtu vepruan edhe Kalift e drejt pas tij, t cilt mblidhnin krert e popullitdhe konsultoheshin me ta pr ato shtje q nuk gjenin tekst t drejtprdrejt n Kurandhe n Sunet.5

1Esh-shura uel demukratije el-garbije, Ali Muhamed Shemis f. 4-5.2 Al-Imran, 159.3 Esh-Shura, 38.4Esh-shura fi sijak et-tasil uel muasaret, Isam Ahmed El-beshir.5En-nedherijat es-sijasije el-islamije, Muhamed Dijau Er-reis.


3/70

3

Shura sht rruga e drejt pr t njohur mendimin m t sakt, pr t arritur tevrtetsia dhe realiteti i nj shtjeje, sepse mendjet jan si llambat, sa m shum qmblidhen, aq m shum bjn drit, dhe po aq qart e ndriojn rrugn. Shura sht njtregues i barazis dhe liris s mendimit, sht rruga drejt njsimit t Umetit islam, drejtnjsimit t ndjesive t prbashkta; kjo vjen pikrisht nprmjet shpalosjes s

problemeve t prgjithshme dhe shkmbimit t opinioneve dhe dialogut.1

Verdikti i nj njeriu t vetm pr t vendosur pr shtje publike, q kan t

bjn me t gjith, duke mos marr parasysh mendimet e t tjerve, pa dyshim q shtpadrejtsi dhe paragjykim ndaj tyre. Ky veprim i veuar prmban n vetvete edhe njlloj mendjemadhsie, despotizm n mnyrn e t menduarit dhe nnvleftsim t ttjerve, madje konsiderohet si tradhti ndaj amanetit dhe prgjegjsis. Ai q i druhetAllahut, patjetr q duhet t konsultohet me njerzit pr shtje q ka t bj me jetn etyre, n mnyr q gjykimi t jet i drejt, i bazuar n paansi dhe larg donjanshmrie, q m pas njeriu t mos e mbaj i vetm prgjegjsin e do gabimi apodo padijeje dhe harrese.2

Me t drejt thuhet se shura sht m e pranishme n jetn e muslimanve sesan sistemin politik t nj shteti, ajo sht n natyrn thelbsore t t gjith bashksis.3

Nse do ta krahasonimshura-n me demokracin, me t ciln krenohet Perndimidhe shtiren edhe disa shtete arabe dhe muslimane, pa dyshim q krahu i peshores kundodhetshura do t jet m i rnd. Kjo sepse shura, sht nj sistem q e ka vendosurvet Allahu pr krijesat e Tij dhe tek e cila ata gjejn t mirn e ksaj bote dhe t fes styre, ndrsa demokracia sht nj produkt i mendjes njerzore. Pr kt arsye edhedemokracia shfaqet si nj sistem shklqyer n teori, por i errt n praktik, gj e cila dot sqarohet edhe n kt studim.

E lusim Allahun e Lartsuar t na msoj at q sht e dobishme e t na jap

fryte nga ajo q dim, dhe kt vepr ta konsideroj t sinqert pr hir t Tij! Me tvrtet Ai sht Prkrahsi dhe Ndihmtari yn m i madh.

Rijad 1/1/1420 h.17/4/1999Prof. Dr. Muhamed Ibn Ahmed Es-Salih

1Esh-shura ue etheruha fi ed-demukratije, Abdulhamid Ismail El-ensari.2El-hukumetu el-islamije, Ebu El-Ala El-Meududi.3Fi dhilal el-Kuran.


4/70

4

Hyrje

Kuptimi i fjals shuranga ana gjuhsore dhe terminologjike

Kuptimi gjuhsor i shura-s

Fjala shura n gjuhn arabe, n thelb ka dy kuptime, nga t cilat rrjedhin edhederivatet e tjera kuptimore, q jan: shpalosja dhe nxjerrja n pah e dikaje si dhe marrjae dikaje.1

Shura n terminologjin fetare

Prkufizimet q japin dijetart prshura-n prputhen mes tyre, pavarsishtartikulimeve t ndryshme. Ragib El-Isfahani e ka prkufizuar kshtu: Nxjerrja e

mendimit duke u kshilluar me njri-tjetrin.2Ndrsa Ibn El-Arabi El-maliki thot: Konsultimi (shura) sht mbledhja (e disa

njerzve) pr nj shtje rreth s cils do njri prej t mbledhurve i jep t tjervemendimin vetjak.3

Duke u nisur nga kto dy prkufizime mund t pohojm se, idet dhe mendimetnuk bashkohen, nuk puqen dhe as nuk plotsohen ndryshe, vese nprmjet rrugs skonsultimit. Ktu dalin n pah edhe aspekte t tjera, si: t menduarit kolektiv; bashkimi iideve dhe i mendjeve; mendimi i sakt, i drejt, i qlluar dhe i dobishm, i cili i

parashtrohet udhheqsit nga populli ose nga njerzit e ideve, me dshirn dhe qlliminpr ti ardhur n ndihm interesit t prbashkt t mbar popullit, mu si del mjalti nga

grumbullimi, nga prpjekja dhe mundi i bletve, t cilat marrin nga lulet pjalmin dhenektarin m t mir.

T gjitha kto perceptime dalin n pah nga prdorimi q Kurani me stilin e tij ibn termitshura, si dhe nga urdhri dhe nxitja q Krijuesi u jep besimtarve pr kt gj.

Nj dijetar bashkkohor e prkufizonshura-nsi marrja e mendimit nga njerzitkompetent me qllimin pr tiu afruar sa m pran t drejts.4

Ndrsa nj tjetr e formulon kshtu: Marrja e mendimit t popullit ose eprfaqsuesve t tij, rreth shtjeve tprgjithshme q kan t bjn me vet popullin.5

Ajo q bie n sy n kt prkufizim sht fakti se ai e kufizon shura-n vetm n shtje

t prgjithshme, ndrkoh q shura sht dika e domosdoshme, si pr shtje tprgjithshme, ashtu edhe pr shtje t veanta, gj q do t sqarohet edhe n faqet nvazhdim.

Pr shura-n mund t japim kt prkufizim: Shpalosja e mendimeve tndryshme mbi nj shtje t caktuar, m pas studimi i do mendimi dhe testimi i tyrenga njerz t menur dhe me prvoj, derisa t arrihet tek e sakta ose te m e drejta dhem e mira, pr t vepruar m pas sipas saj dhe pr t arritur rezultatet m t mira qdshirohen.

1 Mekajis el-luga , Ibn Faris. (N gjuhn shqipe, prgjithsisht, kjo fjal mund t prkthehet si konsult,kshill apo marrja e mendimit t dikujt. Shn. i prkth.)2El-mufredat fi gariib el-kuran, f. 207.3Ahkam El-Kuran, 1/297.4Esh-shura fi dhil nidham el-hukm el-islami, Abdurrahman Abdulhalik, f. 14.5Esh-shura ue etheruha fi ed-demukratije f. 4.


5/70

5

Kapitulli i par

Shura dhe rndsia e saj

Hyrje

Para se t hyjm n shqyrtim dhe n hollsit e studimit, e pam t nevojshme qti paraprijm me kt hyrje, pr t sqaruar parimet e ligjit islam, ku m i rndsishmisht parimi i shura-s, ndrsa m pas do t flasim pr piknisjet themelore t shura-s dhe

parimet ku ajo mbshtetet.

Parimet e ligjit islam

Sistemi i ligjit n Islam bazohet mbi parime dhe themele t shumta, t cilat ebjn at nj sistem politik shembullor. Disa nga pikat m t rndsishme t ktyreparimeve jan:

1. Parimi i drejtsis. Allahu i Lartsuar thot: Allahu ju urdhron qamanetet tjua ktheni atyre q u prkasin dhe, kur t gjykoni midis

njerzve, t gjykoni me drejtsi.1 Po ashtu Ai thot: N t vrtet,Allahu urdhron drejtsin, mirsin dhe ndihmn pr t afrmit...2

Drejtsia sht nj nga parimet m t larta me t cilat dallohet sistemi islam.Allahu i ka urdhruar njerzit e Tij besimtar ti prmbahen drejtsis n do veprim,qoft n marrdhnie me familjen, fqinjt apo vendin, qoft me udhheqsit apo met udhhequrit. Islami e detyron mbajtjen e drejtsis edhe ndaj armiqve,pr kt gjAllahu thot: Le t mos ju nxis urrejtja ndaj njerzve pr t br padrejtsi.Bhuni t drejt, se kjo sht m afr devotshmris.3

Madje, thuhet se Allahu e mban n kmb shtetin e drejt, edhe nse sht njshtet jobesimtar, dhe nuk i jep jet shtetit t padrejt, edhe nse sht nj shtet

besimtar. Gjithashtu thuhet se kjo bot jeton me drejtsi e herezi, por me islam dhepadrejtsi nuk sht e mundur.Dhe e gjith kjo sepse drejtsia sht rregullatori ido gjje: nse kjo bot do rregullohet, do rregullohet vetm me an t drejtsis,edhe pse ai q e mban kt drejtsi, n botn tjetr mund t jet prej atyre q nuk do

prfitojn asgj. Nse kjo bot nuk do rregullohet me an t drejtsis, ather ajonuk ka pr tu rregulluar, sado besimtar t jet njeriu q e sundon at, edhe nse ka

besim t mjaftueshm sa pr t shptuar n botn tjetr.4

2. Parimi i barazis. Allahu i Lartsuar thot: O njerz! N t vrtet, Ne jukrijuam ju prej nj mashkulli dhe nj femre dhe ju bm popuj e fise,

pr ta njohur njri-tjetrin. M i nderuari prej jush tek Allahu, sht ai

q i friksohet m shum Atij. Vrtet, Allahu sht i Gjithdijshm dhe

pr At, asgj nuk sht e fsheht.5

1 En-Nisa, 58.2 En-Nahl, 90.3 El-Maide, 8.4El-hisbetu fil islam, Ibn Tejmije, f. 81.5 El-Huxhurat, 13.


6/70

6

Thuhet se i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) ka thn: Njerzit jan tbarabart si dhmbt e krehrit.1

N Haxhin e lamtumirs, Profeti (alejhi salatu ue selam) tha: Zoti juaj sht nj;babai juaj sht nj; t gjith ju jeni bijt e Ademit, i cili e ka prejardhjen nga dheu.M fisniku ndr ju tek Allahu sht ai q sht m i devotshm. Nuk ka prparsiarabi ndaj joarabit, vetm se n devotshmri.2

Pr sa i prket t drejtave dhe detyrimeve, njerzit jan t barabart para ligjitdhe nuk bhen dallime ndrmjet tyre, duke u nisur nga raca apo ngjyra, pavarsisht semes njerzve ka dallime thelbsore, nse nisemi nga devotshmria, besimi dhe veprate mira.

3. Parimi i liris. Islami u siguron liri t ndryshme t gjith individve q innshtrohen, si sht liria pr t mbetur n fen e mparshme ose pr t

prqafuar fen islame, liria pr t lvizur, liria e mendimit, si dhe mjaft liri ttjera, t cilat shum popuj edhe sot e ksaj dite luftojn pr ti fituar.

Allahu i Lartsuar thot: Ska detyrim n fe, sepse tashm sht dalluar edrejta nga e shtrembra!3Gjithashtu: Dhe thuaj: Evrteta sht nga Zoti juaj.Kush t doj, le t besoj e kush t doj, le t mohoj.4

Njeriu sht i ftuar t besoj, dhe nse do, e prqafon Islamin, nse jo, mbetet nbesimin e tij t mparshm. Nqotse njeriu e pranon Islamin, ather ai nuk ka tdrejt ta mohoj at, sepse pas ksaj ai konsiderohet renegat, dhe dnohet pr ktgj.

Islami ka ardhur pr t mbrojtur dhe ruajtur gjasht elemente t domosdoshme:

I. FenII. Shpirtin dhe trupin

III. NderinIV. Vazhdimsin e njerzimitV. Mendjen

VI. Pasurin

Rreth liris s udhtimit dhe zhvendosjes, Allahu thot: Ai jua ka br Toknt prdorshme, andaj ecni npr viset e saj dhe ushqehuni me at, q ju ka dhnAi.5

Rreth liris s mendimit, Allahu thot: Sikur t kishte dashur Zoti yt, t gjithnjerzit do ti bashkonte n nj fe t vetme, por ata vazhdojn t jen t prar.6

4. Parimi i shura-s. Allahu i Lartsuar e urdhroi t Drguarin e Tij,Muhamedin (alejhi salatu ue selam), q t konsultohet, duke i thn:Prandaj falua atyre gabimin, krkoji falje Allahut pr ta dhe kshi l lohume ata pr shtje t ndryshme.7Allahu na ka br me dije prmes libritt Tij se konsulta sht nj nga cilsit e lvduara t besimtarve. Ai thot:Pr ata q ruhen prej gjynaheve t mdha e mbrapshtive dhe q kur i

1 Musned Esh-shihab, nr. 190. Hadith i dobt (jo autentik). Shih Silsiletu daifetu, 596. Pjesa e par,Njerzit jan t barabart sht autentike. ShihMusnedin e Ahmedit nr. 23489.2 Po aty, 5/114.3 El-Bekare, 256.4 El-Kehf, 29.5 El-Mulk,15.6 Hud, 118.7 Al-Imran, 159.


7/70

7

zemron dikush, falin; pr ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre, e

falin namazin rregullisht dhe kshil lohenpr punt e veta me njri-tjetrin...1

Dijetart musliman jan prpjekur t shpjegojn se pse Allahu i Lartsuar e kaurdhruar t Drguarin e Tij q t konsultohet me t tjert, ndonse Ai e prkrahte

dhe i jepte sukses. Kshtu, ata kan dhn disa shpjegime:2

I pari: I Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) u urdhrua q t konsultohej,

sepse nse ai konsultohej me shokt e tij, tregonte se i vlersonte lart ata dhe inderonte, ka bnte q ata ta donin m tepr at dhe ti bindeshin m me sinqeritetatij.

I dyti: I Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) ndonse ishte njeriu memendjen m t kthjellt dhe pozitn m t lart mes njerzve, mbetej krijes dhe dijae krijesave dihet q ka nj cak, ndaj nuk sht e habitshme q dikujt tjetr ti shkonten mendje dika e dobishme q nuk i pati shkuar atij. N veanti, kjo gj shfaqej kurkishin t bnin me shtjet e ksaj bote, pr t cilat vet Profeti (alejhi salatu ue

selam) ishte shprehur duke thn: Ju jeni m t ditur nt tilla shtje.3Mbi kt shtje, Hasan El-basri ka thn: Nj popull q konsultohet udhzohet

gjithmon n rrugn m t mir.4

I treti: I Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) u urdhrua t praktikonteshura-n, pr t qen shembull pr t tjert, dhe shembulli i tij t bhej m pas rrug,q do ndiqej nga Umeti i tij. Ndr ata q kan shprehur kt ide sht Hasan El-basridhe Sufjan Ibn Ujejne.

I katrti: Kur Profeti (alejhi salatu ue selam) konsultohej me shokt e tij,donjri prej tyre prpiqej t gjente mendimin m t mir pr at ka flitej, apo pr

at far konsultoheshin, dhe kshtu, shpirtrat e tyre do t ndjeheshin m afr menjri-tjetrin dhe m t bashkuar, pr t arritur te m e mira dhe m e dobishmja.

Piknisjet themelore t shura-s

Duke qen se shura sht nj nga bazat themelore t ligjit islam, ajo niset ngadisa parime dhe mbshtetet mbi disa themele t rndsishme, ku mund t prmendimdisa nga m t rndsishmet:

1. Gjykimi i prket Allahut. Allahu i Lartsuar sht Ai q i ka vendosur t gjithaligjet, prandaj njeriut nuk i takon t vendos ligje t cilat bien ndesh me ligjin eZotit. Ky parim sjell dy prfundime:

I pari: Qndrueshmrin e bazave t prgjithshme t ligjeve dhevazhdueshmrin e tyre, edhe nse ndryshojn modelet e ligjit apo emrtimet e tij.

I dyti: Respektimi i ktyre ligjeve dhe bindja ndaj tyre.

2. Lidhja mes shura-s dhe besimit. Shura lindi bashk me besimin dhe rruga iuhap nga vet Krijuesi i toks dhe i qiejve, gj q i ka dhn asaj nj prmbajtje tveant dhe unike. Nse do t shohim me hollsi ngjarjet pararendse, qligjruan shura-n n kohn e t Drguarit (alejhi salatu ue selam) dhe t kalifvet drejt, do t dallojm me qartsi se, lidhja mes besimit islam dhe shura-s

1 Esh-Shura, 37-38.2 Shkputur nga libri Mefatihul gajbi, i njohur ndryshe si komenti i Kuranit nga Fahrudin Rrazi, meshkurtime, 3/82.3 Muslimi.4Edeb el-mufred, Ibn Ebi Shejbeh, etj.


8/70

8

kishte nj lidhje t brendshme dhe t jashtme. Ajo ka nj lidhje organike tgjall, e till q Umeti islam t ruaj karakteristikat dhe veorit e tij dhe tqndroj i lir nga pushteti despotik i tiranve.1 Pr kt qllim shura sht njnga bashkshoqrueset e besimit, nuk mund t ket nj gjykim islam t drejtnse ai nuk jepet i bazuar mbi shura-n, ku t vendoset drejtsia dhe barazia mes

njerzve; t prkrahen t dobtit, t respektohen t drejtat e nevojtarve, dhe nt gjitha kto raste, t gjykohet mes njerzve me ligjin e Allahut.2

3. Shura sht nj e drejt dhe nj detyrim. Shurn, t ciln sot ligjetbashkkohore e konsiderojn si nj t drejt t individit, apo si liri politike nshprehjen e mendimit, Islami e konsideron detyr pr muslimant, t cilt duhetta kryejn dhe t mos e ln pas dore. Kur muslimant zbatojn shura-n, atakryejn nj detyr t ciln Islami e ka br obligim pr bashksin.3 Zbatimi ishura-s, n t njjtn koh prmban edhe nj nga detyrimet ndaj Allahut, detyrimq ka t bj me dobin e prgjithshme dhe jo vetm pr nj individ t caktuar.Kjo gj konsiderohet si detyrim ndaj Zotit, pr shkak t rndsis dhe dobisgjithprfshirse q prmban shura. Shura gjithashtu prmban n vetvete nj nga

t drejtat e njeriut, pr t mbrojtur interesin vetjakdhe e drejta e njeriut jepetnga Allahu, sepse ajo sht e drejta e Allahut pr njeriun, dhe e drejta e njeriutsht nj nga t drejtat e Allahut.4

4. Epshmriae sistemit t shura-s.Ligji islam e ka vendosurshura-n si nj ngapikmbshtetjet e rndsishme t strukturs s ligjit islam, po kshtu edhe npolitik, por njkohsisht nuk ka vendosur ndonj sistem t caktuar q prcaktonse si funksionon shura, n formn dhe shtrirjen e saj.5

E vrteta sht se mosprcaktimi dhe mosprkufizimi i nj mnyre organizmi tcaktuar t shura-s n mnyr prfundimtare e t prer, sht ajo q prputhet memetodn e Islamit rreth shtjeve e legjislative. Kjo metod funksionon duke

vendosur bazat e prgjithshme, duke prcaktuar parimet dhe ligjet themeltare dheduke ia ln hollsit dhe teknikat dytsore krkesave t kohs dhe vendit, ku dovend przgjedh formn q i prshtatet gjendjes s tij; ndjek rrugn q prputhet metrashgimin e tij dhe ecn sipas mnyrs me t ciln mund t realizoj interesat etij.6

Shejh Sheltuti, duke folur pr elasticitetin e mnyrs se si praktikohet shura, thot:...kjo an sht ln e lir dhe nuk sht vendosur nj sistem i veant, sepse i prketshtjeve ku kndvshtrimet ndryshojn sipas brezave dhe prparimit njerzor. Nsen at koh do t ishte vendosur nj sistem i caktuar, ather ai do t ishte br baznga e cila nuk do t shmangej askush q vjen m pas, dhe kjo do t bhej njshtrnges e madhe, kshtuq njerzit nuk do kishin mundsi t dilnin jasht ktijsistemi.7

Pra, udhzimi islam i qndron parimit q shtjet t zgjidhen me shura, por nuk i vrndsi mnyrs apo forms se si realizohet shura (konsultimi).

1Esh-Shura ue demukratije en-nijabije, f. 71.2Hiuar la muaxhah, Ahmed Kemal Ebul Mexhd, f. 38.3Esh-Shura fi el-Islam, Abdulgani Muhamed Berekeh, Sisletu buhuth el-islamije, v. 1978, f. 16.4El-muafakat, Esh-shatibi, 2/315.5Esh-shura ue ed-dimukratije en-nijabije, f. 23.6Mealim esh-shura fi el-Islam, Ismail El-Bedeui, f. 53.7Islam akidetun ue sheriatin, f. 441.


9/70

9

Statusi i shura-s

Allahu i Lartsuar e ka urdhruar Profetin e Tij (alejhi salatu ue selam) dhemuslimant pr t praktikuar shura-n n dy ajete t librit t Tij, duke thn: Kshillohu

me ata pr shtje t ndryshme1

, dhe: kshillohen pr punt e veta me njri-tjetrin2.

Pyetja q lind gjithmon sht: urdhri n kt rast tregon detyrim apo jo? Pra, asht shura detyrim i pashmangshm pr prijsin, q nse e l konsiderohet mkatar,apo urdhri ktu i prket sfers s gjrave fakultative, ku shura sht dika e plqyer dhe

prijsi nuk merr ndonj gjynah nse nuk e praktikon at?

Juristt musliman jan ndar n dy grupe pr kt gj: njri grup thot se ajosht detyr; t ktij mendimi jan prgjithsisht dijetart bashkkohor dhe disa ngadijetart e hershm. Grupi tjetr thot se shura sht e plqyeshme dhe nuk sht detyr;t ktij mendimi jan prgjithsisht dijetart e hershm. M hollsisht, kto dy grupe e

shohin shtjen si m posht:Mendimi i par: Dijetart q jan t ktij mendimi thon se shura sht detyrim iurdhruar, pra, obligim i prer, q doemos duhet t ushtrohet nga prijsi, sepse nse ainuk e zbaton, hyn n gjynah.

Mendimi i dyt: Dijetart q mbshtesin kt mendim thon se, urdhri i shura-s shtn nivelin e plqimit dhe jo t detyrimit, kshtuq nuk sht obligim pr tu zbatuar nga

prijsi. Mbshtetsit e ktij opinioni kan paraqitur disa argumente, ku disa prej tyrejan:

1. Allahu i Lartsuar e urdhroi t Drguarin e Tij q t praktikonte shura-n, meqllim q t afronte zemrat e shokve t tij, si kuptohet edhe nga konteksti i

ajetit: N saj t mshirs s Allahut, u solle butsisht me ta (o Muhamed).Sikur t ishe i ashpr dhe i vrazhd, ata do t largoheshin prej teje. Prandaj

falua atyre gabimin, krkoji falje Allahut pr ta dhe kshillohu me ata pr

shtje t ndryshme!3 Profeti (alejhi salatu ue selam) nuk kishte nevoj prmendimet e shokve t tij, ai nuk fliste sipas dshirave vetjake, ai ishte i ruajturnga gabimet n komunikimin e shpalljes dhe n zbatimin e saj, ishte i ruajturedhe nga gjynahet.

Diskutimi i ktij argumenti

Ky argument nuk mund t pranohet, pasi ai nuk e kundrshton faktin se shurasht detyr, prkundrazi e prforcon at. Po kshtu, nuk duket aspak e arsyeshme qAllahu ta urdhroj t Drguarin e Tij, q t konsultohet me shokt e tij, thjesht pr tafruar zemrat e tyre. N kt drejtim, El-Xhesasi thot: Nuk sht e mundur q urdhri

pr t praktikuar shura-n t jet dhn si qllim pr t marr me t mir sahabt, pr tngritur lart vlern e tyre, si dhe pr t qen ky veprim nj shembull udhzues prUmetin m pas, sepse nse sahabt do ta dinin q pasi t zbraznin gjith energjin e tyre

pr t dhn nj mendim t drejt, pr t cilin ata po pyeteshin, dhe m pas, ky mendimnuk do t praktikohej nga ana e Profetit (alejhi salatu ue selam) dhe as nuk do t

pranohej, ather kjo sjellje nuk do t ishte aspak marrje me t mir dhe aq m tepr

1 Al-Imran, 159.2 Esh-Shura, 38.3Al-Imran,159.


10/70

10

vlersim i tyre! Kjo sjellje do t sillte largimin e tyre dhe ky do t ishte nj veprim q dotu tregonteatyre, se mendimet e tyre nuk pranohen dhe as nuk zbatohen.1Thnia se Profeti (alejhi salatu ue selam) nuk kishte nevoj pr shura-n, sepse atij imjaftonte Shpallja e Zotit dhe frymzimi q i jepte Ai, sht e papranueshme, sepseshura bhet n rastet kur nuk ka Shpallje, dhe Profeti (alejhi salatu ue selam) n shtjet

e ksaj bote, ishte si njerzit e tjer, ia qllonte, por edhe gabonte, edhe pse Allahu iLartsuar do tia bnte t qart m pas se si qndronte e vrteta.2

Edhe nse e pranojm se Profeti (alejhi salatu ue selam) nuk kishte nevoj prshura-n, por a do t thot kjo se ne jemi n t njjtn pozit? N kt rast ne podiskutojm pr shura-n si detyrim n prgjithsi pr besimtart, dhe jo n veanti prProfetin (alejhi salatu ue selam).3

2. Ata q e konsiderojn shura-n si t plqyeshme jan t mendimit se Parimi ishura-s nuk sht nga ato parime q pushtetart dhe individt jan t detyruar tazbatojn, por sht nj veprim i plqyer, dhe nse pushtetart apo edhe njerzit etjer e praktikojn, do t marrin shprblimin e Zotit dhe do t lavdrohen edhe n

kt bot.4Ky grup sht argumentuar me faktin se fukahat (juristt musliman) kur kan

prmendur shura-n, nuk e kan klasifikuar at n shtjet e detyruara dhe as nukkan shkruar ndonj kapitull t veant pr kt shtje. Ata e kan prmendurshura-n n kapitujt ku flitet pr etikn e gjykatsit, se a sht e detyrueshme pr tq t konsultohet apo sht thjesht e plqyeshme.5

Diskutimi i ktij argumenti

Mospajtimi i shumics s fukahave n kt pik, qndron n faktin se, kur ataflasinpr kalifin, kan pr qllim kalifin legjitim, i cili plotson tgjitha kushtet prt qen prijs i muslimanve dhe, ndr t tjera edhe kushtin pr t qen muxhtehid.

Ky kndvshtrim i shumics s fukahave, ka ardhur si rezultat i natyrs skalifatit. Kta dijetar e krahasojn pozitn e kalifit apo t prijsit, me pozitn e Profetit(alejhi salatu ue selam) n shtetin islam dhe e konsiderojn kalifin, mkmbs t tij. Kjogj kuptohet edhe nga prkufizimi q ata i bjn kalifatit, ai sht vendi i mkmbsitt Profetit, n mbrojtje t fes dhe n administrimin e shtjeve t ksaj bote.6

Duke u nisur nga sa m sipr, kta dijetar kan parapar edhe t gjithaprgjegjsit q kalifi duhet t ushtronte, si: t qenurit imam n namaz; dhns i fetave;t qenurit gjykats, prijs n luft dhe mbikqyrs i gjendjes fetare. T gjitha kto ishin

prgjegjsi t veanta t kalifit, t cilat ai duhet ti ushtronte vet, ose duhet t vendostedik q do e zvendsonte n kto detyra, dhe ai duhej t vepronte njsoj edhe pr

shtje t tjera t ksaj bote.

Ashtu si Profeti (alejhi salatu ue selam) nuk e kishte t detyruar t konsultohej -si mendojn ata - ashtu edhe kalifi nuk sht i detyruar t konsultohet. Po kshtu, atakan parapar si kusht q kalifi duhet t jet muxhtehid dhe, sipas mendimit t tyre,muxhtehidi nuk sht i detyruar t konsultohet, pasi kjo sht vetm e plqyeshme prt.

1Ahkam el-kuran, 2/52.2Esh-shura fi dhil nidham el-hukm el-islami, f. 121.3Esh-shura ue etheruha fi demukratije, f. 62.4El-halifetu: teulijetu ue azluhu, Salahudin Debus, f. 220.5ShihEsh-shura bejne en-nedherije ue et-tetbijk, Kahtan Abdurrahman Ed-Duri, f. 56.6El-ahkam es-sultanije, El-Mauerdi, f. 5.


11/70

11

Gjithashtu, shumica e dijetarve jan t nj mendjeje se, shura nuk sht dika edetyruar pr gjykatsin (muxhtehid), kshtu q aq m pak mund t jet e detyruar prnj prijs, kur dihet se udhheqsi sht nj shkall m lart se ai.

Mendimi yn rreth ksaj shtjeje

Ajo q m duket m me vend, sht mendimi i atyre dijetarve q e konsiderojnshura-n si detyr n do rast, sepse kalifi n shtetin islam nuk z pozitn e Profetit(alejhi salatu ue selam), por merr pozitn e Umetit islam. Detyra e Profetit (alejhi salatuue selam), pas vdekjes s tij i takon Umetit islam, pra e gjith bashksia islame sht

prgjegjse pr kt obligim.1 Kt fakt, Kurani fisnik e ka prmendur m shum se njher. Allahu thot: Ju jeni populli m i mir i dal pr njerzimin: (sepse) juurdhroni q t bhen vepra t mira, i ndaloni t kqijat dhe besoni Allahun.2Dhe: Kshtu, Ne ju kemi br nj bashksi t drejt, q t bheni dshmitarprmbi njerzit dhe q i Drguari t jet dshmitar prmbi ju.3

Ve ksaj, duhet t prmendim edhe faktin se krkesa ndaj gjith Umetit islampr t prmbushur detyrimet kolektive (fard kifaje), tregon se t gjitha pushtetet duhet tushtrohen nga i gjith Umeti, dhe jo vetm nga prijsi apo kalifi.

E vrteta sht se Profeti (alejhi salatu ue selam) ishte imam n namaz prbesimtart, u jepte atyre fetva, vendoste ligje mbi ta, gjykonte mes tyre, i udhhiqte nluft ushtrit e tyre dhe kryente do detyr q paraqiste nevoja e tyre fetare dhetoksore, kjo sepse ai kishte nj pozit t veant n Umetin islam, pasi ai prbashkontedy detyrime: detyrimi pr t prcjell mesazhin hyjnor dhe detyrimi pr mbarvajtjen eshtetit.4 Kshtuq ka dallime mes pushteteve q ushtronte Profeti (alejhi salatu ueselam) dhe atyre q ushtron kalifi, e megjithat, edhe m par e sqaruam detyrimin qkishte Profeti (alejhi salatu ue selam) pr t zbatuar shura-n, pr shtje t cilat nukkishte Zbules nga Zoti.

Pr sa i prket ides s krahasimit ndrmjet pushtetit t kalifit dhe gjykatsit, ataq e mbrojn kt ide, nisen nga fakti se kalifit i takon t jap gjykime pr shtje tndryshme ashtu si dhe gjykatsit, dhe prderisa gjykatsit nuk i duhetdomosdoshmrisht t konsultohet, ashtu edhe kalifi q sht m lart se ai, nuk e kaobligim t konsultohet. Ky arsyetim sht i papranueshm, sepse ka dallim mes

praktiks s puns q ushtron gjykatsi dhe asaj q ushtron kalifi, si pr sa i prkethapsirs q prfshin puna e kalifit, po ashtu edhe pr sa i takon rrjedhojave q ka ajo,ndryshe me at t gjykatsit. Gjithaq edhe fakti se gjykatsi nuk duhet t konsultohet,nuk sht dika pr t ciln ka dakordim mes dijetarve, q t mund t bhet analogjime t.5

3. Nj tjetr argument q kan dhn ndjeksit e ktij mendimi, sht edhemoskonsultimi i Profetit (alejhi salatu ue selam) n rastin e marrveshjes sHudejbijes, n luftn me fisin Beni Kurejdha dhe n luftn e Tebukut. Gjithashtuedhe kalifi Ebu Bekr (radijallahu anhu) nuk u konsultua me shokt e tij prdrgimin e ushtris s Usams n luftn kundr renegatve dhe atyre q nuk

jepnin zekatin.Ktyre argumenteve i sht dhn prgjigje si m posht.

1Esh-shura ue etheruha fi demukratije, f. 101.2Al-Imran, 110.3 El-Bekare, 142.4Esh-shura ue etheruha fi demukratije, f. 102.5Po aty, f. 103.


12/70

12

Marrveshja e Hudejbijes ishte nj akt q u krye me udhzim t drejtprdrejt ngaAllahu, i Cili urdhroi t Drguarin e Tij t kryente kt marrveshje, ndaj ktu nukkishte hapsir pr shura-n.

Po e njjta gj vlen edhe pr luftn ndaj fisit Beni Kurejdha, ku Profetit i erdhiurdhri pr t luftuar me ta nga Allahu nprmjet Xhibrilit, e po kshtu edhe ekspeditaluftarake e Tebukut ishte e ngjashme me t. N t gjitha kto raste nuk kishte vend prt vn n prdorim ixhtihadin.

N fakt, veprimi q bri Ebu Bekri me ushtrin e Usams, ishte zbatim i urdhritt Profetit (alejhi salatu ue selam), t cilin ai e kishte urdhruar para vdekjes s tij. Luftaq bri Ebu Bekri me renegatt dhe ata q nuk jepnin zekatin, ishte nj luft pr t uarn vend ligjin e Zotit dhe pr t zbatuar nj nga shtyllat e Islamit.

Argumentet e mendimit t par

Ky grup, q mbron iden se shura sht e detyruar, ka sjell argumente ngaKurani fisnik dhe nga Tradita autentike Profetike, si m posht vijon:

S pari: Allahu i Lartsuar thot: N saj t mshirs s Allahut, u sollebutsisht me ta (o Muhamed). Sikur t ishe i ashpr dhe i vrazhd, ata do t

largoheshin prej teje. Prandaj falua atyre gabimin, krkoji falje Allahut pr ta dhekshil lohu me ata pr shtje tndryshme! Kur t vendossh pr dika, mbshtetutek Allahu! Vrtet, Allahu i do ata q mbshteten tek Ai.1

Nga ky ajet, t qenurit e shura-s detyrim, del n pah si m posht:

1. Ajeti sht shum i qart dhe tregon se shura sht nj detyrim, pasi urdhri npamje t par, nnkupton dika q sht detyr, vetm nse ka ndonj elementq t tregoj se urdhri n kt rast nuk sht detyr, e n rastin konkret, nuk kemindonj element q t provoj nj gj t till.2

2. Ky ajet ka zbritur pas betejs s Uhudit, para s cils i Drguari i Allahut ukonsultua me shokt e tij rreth saj dhe ata i dhan mendimin q t dilnin pr ta

pritur armikun jasht qytetit, ndrkoh q mendimi i tij ishte t qndronin brendadhe ta luftonin armikun kur ata t hynin n qytet, por Profeti ndoqi mendimin eshumics. M pas, ndodhi shkelja e urdhrit t Profetit nga ana e shigjetarve, e

pr pasoj beteja u humb nga muslimant. N nj situat t till zbriti edhe kyajet, i cili e urdhron Profetin (alejhi salatu ue selam) t fal ata q gabuan dhe tvazhdoj t konsultohet dhe kjo humbje t mos bhet shkak ndalimi prvazhdimsin e shura-s. Nse ndonjher ndodh ndonj gabim pr shkak tshura-s, saktsia dhe e mira q sjell shura sht shum m e shpesht n raport

me gabimet q mund t vijn prej saj. Urdhri pr t zbatuar shura-n n njgjendje t till, e forcon edhe m tepr faktin se ajo sht detyrim. Prandaj,urdhri n kt rast ka peshn e detyrimit, dhe pr kt arsye ai mbetet nj rregulldetyrues pr t gjith ata q do t vijn pas Profetit (alejhi salatu ue selam) dheq do t jen n nj pozit t ngjashme me t tijn.3

S dyti: Allahu i Lartsuar thot: Pr ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre,e falin namazin rregullisht dhe kshil lohen pr punt e veta me njri-tjetr in;pr ataq ndajn lmosh, prej asaj q u kemi dhn Ne.4

Nga ky ajet, t qenurit e shura-s detyrim, del n pah si m posht:

1 Al-Imran, 159.2El-ferd ue deuletu fi sheriatu el-islamije, Abdulkerim Zejdan, f. 32.3Esh-shura fi dhil nidham el-hukm el-islami, f. 36.4Esh-Shura, 38.


13/70

13

1. Allahu, n kt ajet, shpjegon se mes cilsive kryesore t besimtarve, me tcilat Ai i ka lavdruar ata, sht edhe cilsia e t kshilluarit me njri-tjetrin.Prmendja e cilsis s shura-s n kt ajet, bhet me nj fjali q fillon me emrn gjuhn arabe, ka tregon qndrueshmri dhe vazhdimsi.

2. Prshkrimi i besimtarve si njerz q kshil lohen pr punt e veta me njri-

tjetrin, tregon se shura sht nj veori e Islamit, me t ciln duhet tkarakterizohen besimtart, cilado qoft pozita e tyre. Pra, edhe nse ata jetojnn nj shoqri ku shteti nuk u prket atyre - si qe rasti i muslimanve n Mek -apo edhe kur ata kan nj shtet t tyrin - si qe rasti i tyre n Medine - ata duhett mos i ndahen shura-s.1 Kjo sht nj cilsi e pandar pr besimtart, ashtu siedhe namazi. Ashtu si nuk i lejohet besimtarit t lr namazin, ashtu nuk ilejohet t lr edhe shura-n, dhe n veanti, pr shtje q jan n interes t tgjithve.

3. Allahu e ka prmendur cilsin e shura-s, pasi ka prmendur namazin, q shtshtylla e Islamit, dhe para se t prmend zekatin. Pra, vendosja e shura-s mesnamazit dhe zekatit, sht nj nga argumentet m t mdha q flet qart pr

obligueshmrin e saj. Nse namazi sht nj detyrim adhurimi dhe nnshtrimindaj Zotit, ndrsa zekati nj detyrim shoqror, shura sht nj detyrim politik.2Pr kt, imam Ebu Bekr El-Xhesas, pasi prmend ajetin e msiprm, shprehet:Ajeti tregon madhshtin e pozits q ka shura, sepse Allahu e ka prmendurat pran besimit dhe faljes s namazit, dhe, kjo tregon se ne jemi urdhruar ta

praktikojm at.3

S treti: Mbshtetsit e ktij mendimi argumentojn edhe prmes Tradits sProfetit (alejhi salatu ue selam), ku n t do t gjejm hadithe t shumta, t cilat

prforcojn iden se shura sht obligim, si pr shembull:

1. Ebu Hurejra ka thn: Nuk kam par njeri q kshillohet aq shum me shokte tij sa i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam).42. Nga Aliu - radijallahu anhu - prijsi i besimtarve, prcillet se ai i tha Profetit

(alejhi salatu ue selam): - O i Drguari i Allahut! Si t veprojm nse pas tejendeshemi me nj shtje pr t ciln nuk ka ndonj ajet nga Kurani dhe asndonj thnie nga ana jote? - Ai tha: Mblidhni pr kt shtje dijetart eUmetit tim; le t konsultohen me njri-tjetrin dhe, mos vendosni sipas njmendjeje t vetme!5 Ky hadith tregon qart se shura sht obligim, pr shtjerreth t cilave nuk ka tekst kuranor dhe as hadith, ashtu si tregon se duhetmarr mendimi i shumics.

3. Ibn Abasi rrfen: Kur zbriti ajeti dhe kshillohu me ata pr shtje t

ndryshme, i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) tha: Allahu dhe iDrguari i Tij nuk kan nevoj pr t, por Allahu e ka caktuar at si mshir prUmetin tim. Mes tyre, ai q konsultohet nuk do ta humbas udhzimin, ndrsaai q e braktis at, nuk do ti shmanget humbjes.6

Udhzimi qndron afr me konsultimin, ndrsa humbja sht shum larg tij - kysht nj tjetr argument i fort se shura sht obligim. Prve ksaj, n komentart eKuranit, haditheve dhe historis islame, do gjejm shembuj t shumt, ku tregohet se si i

1Fi Nidham es-sijasi lildeuleti islamije, Dr. Muhamed El-Aua, f.106.2El-mushruijetu el-islamijetu el-ulja, Ali Xherishe, f. 254.3Ahkam El-Kuran, 3/510.4El-Bejheki, 1753.5Ed-dur el-menthur, 10/6. Hadith jo autentik (munker), shih Silsiletu daifetu, nr. 4854.6 Po aty. Hadith joautentik (daif), shih Silsiletu daifetu, nr. 5868.


14/70

14

Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) konsultohej me shokt e tij, e n veanti meEbu Bekrin dhe Umerin.

N gjurmt e Profetit ecn edhe kalift e drejt t Islamit, n rrugn e shura-s: saher prballeshin me ndonj ngjarje, ku m e spikatura ishte zgjedhja e kalifit, si dhe

plot shtje t tjera madhore, me t cilat haseshin muslimant, ata i ktheheshin shura-s.

Vet praktika e vazhdueshme e Profetit (alejhi salatu ue selam) n ndjekjen eshura-s, ndonse ai qndronte prtej gabimeve njerzore, pr shkak t Zbuless hyjnore,sht treguesi m i qart se shura sht obligim dhe e detyrueshme pr tu ndjekur nganjerzit e tjer q nuk kishin pozitn e tij. N kt praktik nuk qndronin pas as kalifte drejt q erdhn pas Profetit, n shtjen e emrimeve, gjykimeve, si dhe n shumshtje t tjera, si do ta shohim edhe n kt studim.

Gjykim

Pasi parashtruam opinionin e dyt rreth ksaj shtjeje dhe argumentet

prkatse, si dhe prgjigjet e dhna, bhet e qart se mendimi q e shikon shura-n siobligim, sht mendimi m i drejt dhe m me pesh pr tu pranuar. Kjo pr shkak targumenteve t qarta dhe t forta, ku mbshtetet ky mendim, q shkon n nj frym meajetet kuranore, ku urdhrohet shura, si edhe e bm t qart. Po kshtu, praktika eshura-s, vjen n interes t individit dhe bashksis dhe, nxit shpirtin e bashkpunimitdhe solidaritetit mes njerzve t thjesht dhe udhheqsve t tyre.

Ibn Tejmije thot: Nj pushtetar nuk mund t bj dot pa u konsultuar, sepseAllahu i Lartsuar e urdhron Profetin e Tij (alejhi salatu ue selam) duke thn:Prandaj falua atyre gabimin, krkoji falje Allahut pr ta dhe kshillohu me atapr shtje t ndryshme!Thuhet se Allahu e urdhroi Profetin e Tij (alejhi salatu ueselam) me kt gj, q t zbuste dhe afronte zemrat e shokve t tij, pr tu marr si

shembull nga ata q do t vinin m pas, n nxjerrjen e opinioneve pr shtje q nukishin pjes e Shpalljes hyjnore, si ishin taktikat luftarake, si dhe shtje t tjeradytsore, prandaj, nga ky kndvshtrim, nj tjetr sht m i detyruar t zbatoj

praktikn e shura-s (sesa vet Profeti).1

1Es-sijase esh-sherije. Fq. 126.


15/70

15

Kapitulli i dyt

Rndsia e shura-s

Shura sht nj subjekt i rndsishm q gzon nj pozit t lart n mendiminnjerzor, por edhe n at islam. Ajo sht nj nevoj e domosdoshme me t cilnfisnikrohet jeta e njeriut. Allahu e krijoi njeriun dhe i dhuroi atij shpirtin, dgjimin,shikimin dhe zemrn. Ai e bri njeriun prgjegjs n kt jet. Drgoi Profet dhe zbritilibra. Jeta e njeriut pa shura-n do t ishte e mangt, e cenuar n dinjitetin e saj, nj jetq m shum do i ngjante jets s sendeve t ngurta, sesa jets s nj krijese fisnike.

Rndsin e shura-s e shton edhe m tepr fakti se Kurani e ka prmendur shura-n n mnyr t drejtprdrejt dhe i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) e ka

praktikuar at n jet, ndaj shura nuk sht nj teori, por nj praktik jetsore, njveprimtari e prekshme dhe nj proces q prjetohet.

Islami i ka dhn shura-s nj dimension t thell besimi, nj arom shpirtrore tkndshme. Shura nuk sht thjesht nj fjal q thuhet kuturu, as nj slogan qartikulohet n forma orale, dhe as nj parull q varet pa kuptim; shura n fund t funditnuk sht nj realitet i vdekur n jetn e njerzve, por jet dhe gjallri.Shura sht tiparime t cilin Allahu ka ngjyrosur jetn njerzore n do hapsir, n do korridor dhe ndo kthin t saj. Shura sht br nj simbol i njohur, nj cilsi e dukshme dhe pjes e

pandar e jets. Ajo sht nj domosdoshmri jetsore, pa t ciln nuk mund t bhet nasnj aspekt t jets dhe n asnj shtje t saj. Ajo hyn n shtpi mes burrit dhe gruass tij, n t mir dhe n t keq, n gjra t mdha dhe t vogla, gjidhnie dhe ushqim,

bashkim dhe ndarje, ajo gjendet n institucionet e edukimit, mes msuesve dhenxnsve; ajo nuk e lejon despotizmin e njeriut ndaj njeriut. Shoqria muslimane me

antart dhe grupimet e saj, me institucionet dhe organizmat e saj, sht nj shoqri eedukuar q kujdeset pr t drejtat, ruan prgjegjsit dhe on n vend marrveshjet.1

Pa dyshim q kur shura prshkon jetn e shoqris njerzore, i bn pjestart esaj ta ndiejn humanizmin e tyre, sepse nprmjet ksaj t drejte, ata afirmojn

personalitetin e tyre. Kt t drejt q ua ka dhn Zoti, ata e shfrytzojn pr t shfaquraftsit dhe potencialet e ndryshme q zotrojn, kshtu q njerzit arrijn ti njohinkto aftsi dhe shoqria prfiton pr t njohur njeriun e duhur, n vendin e duhur.

Nesibini thot: Nj nga t mirat e shura-s sht se ju, nprmjet saj zbuloniedhe natyrn e njerzve. Nse doni t vini n prov nj njeri, ather konsultohuni me t

pr nj shtje dhe shihni mendimin dhe iden e tij, drejtsin dhe padrejtsin e tij, t

mirn dhe t keqen e tij.2

Kur shura bhet pjes prbrse e shoqris, shpirtrat e njerzve afrohen menjri-tjetrin, zemrat lidhen, marrdhniet forcohen dhe bhen m t thella, radht eshoqris ngjeshen dhe kshtu prhapet dashuria dhe mshira. Pas ksaj, e keni m tleht t kuptoni at q thot Profeti i Zotit (alejhi salatu ue selam): Shembulli i

besimtarve n dashurin, mshirn dhe solidaritetin mes tyre, i ngjan nj trupi t vetm,kur ankohet nj organ i tij, i gjith trupi vuan me pagjumsi dhe ethe.3

Ose n nj thnie tjetr: Besimtari pr besimtarin sht si ndrtesa, ku pjest esaj shtrngojn njra-tjetrn - dhe Profeti ngrtheu gishtrinjt me njri-tjetrin.4

1Esh-shura fi sijak et-tasil uel muasare.2El-ikd el-ferid lil melik es-seid, f. 42.3Buhariu 6011, Muslimi 5/446.4 Buhariu 6026, Muslimi 5/446.


16/70

16

Pr shura-n Kurtubiu thot se ajo sht harmoni pr bashksin, mbikqyrse emendjeve dhe shkak q t shpie drejt s drejts.1

Tregohet se kalifi i drejt, Ali Ibn Ebi Talib (radijallahu anhu) ka thn: Ngashura prftohen shtat veori: nxjerrja e t sakts, vjelja e mendimit, ruajtja nga shkarja,mbrojtja nga kritika, shptimi nga keqardhja, lidhja e zemrave dhe ndjekja e gjurmve(t Profetit).2

Rndsia e shura-s n Islam shfaqet edhe n paraqitjen q i bn Kurani: shuranuk sht pak, por nj nga emrat e sureve t Kuranit.3

Komentuesit e Kuranit dhe dijetar t tjer, kur prmenden ajetet dhe hadithet qflasin pr shura-n, shpalosin aspekte dhe dobi t shumta t shura-s. Ktu do t

prmendim disa prej tyre:

1. Shura sht afrsi dhe bindje ndaj Allahut

Sipas fes, shura sht nj detyrim dhe vnia e saj n praktik, do t thot zbatim iktij detyrimi. Islami i obligon prqafuesit e tij t preokupohen me hallet emuslimanve, duke vn kshtu n jet hadithin: Ai q nuk preokupohet me shtjen emuslimanve, nuk sht pjes e tyre.4 Shura qndron n krye t preokupimeve ndajshtjeve t muslimanve. N kt aspekt, ajo z vendin kryesor dhe kohn m t madhen jetn e nj muslimani, i cili jep esencn e mendimeve t tij, n interes t bashksiss muslimanve.

2. Shura i jep forc shoqris

Pa dyshim q shura sht nj shkoll edukimi pr Umetin islam, q e praktikon nshfaqjen e mendimit t lir dhe n kurajn pr t folur. Kjo gj e bn Umetin t ndiehet

m i angazhuar n problemet e tij t prgjithshme dhe t veanta, n shtjet e fes dheato t ksaj bote.

3. Shura reflekton besim mes pushtetit dhe njerzve

Shura e bn njeriun me pushtet t ndiehet se ai mbshtetet n sinqeritetin e njerzve,ashtu si e bn edhe individin t ndiehet pjes e pandar e bashksis islame. Kjo gjshmang zilin, inatet, urrejtjen dhe dashakeqsin. N kt shoqri racionale ku vepronshura, prarja nuk ka vend t ngrej kok,sepse do njeriu i sht dhn liria t bhet

pjesmarrs me iden e tij n shtjet e bashksis.

Shura sht prit mbrojtse pr prijsin dhe shtetasit e tij, ajo sht siguresa dhe

themeli i qndrueshmris pr shoqrin.4. Shura sht penges ndaj tiranisdo njeri, qoft ky dijetar, gjykats, myfti apo pushtetar, sado i menur, i ditur, i

kulturuar dhe i drejt t jet n opinionet e tij, sado prvoj q t ket, do jet shum mpak i sakt nse mbshtetet vetm n opinionin e tij dhe nuk konsultohet me njerz tditur, t arsyeshm dhe inteligjent. N t shumtn e rasteve, despotizmi i mendimitvjen nga egoizmi vetjak dhe nj njeri i till qndron larg t vrtets dhe t drejts.

1El-xhamiu li-ahkam el-kuran, 16/37.2El-ikd el-ferid lil melik es-seid, f. 43.3 Ajo sht surja nr.42 dhe ka 53 ajete, ka zbritur n Mek, me prjashtim t katr ajeteve, q kan zbriturn Medine. Kjo sure ka zbritur pas sures Fusilet.4Muxhem Es-sagir, Teberani, 2/131. Hadithi nuk sht autentik (daif).


17/70

17

Nj njeri t urt e pyetn: - Prse kshilla e nj njeriu t menur kur u drejtohet ttjerve qllon e suksesshme, ndrsa ndaj vetes s tij nuk sht e till? - Ai u tha:Kshilla q njeriu i jep vetes sht e pleksur me egoizm, ndrsa kur ia drejton dikujttjetr, nuk sht e till. Suksesi nuk shoqrohet me egoizmin.1

5. Shura bashkon zemrat dhe njson opinionin publikNprmjet shpalosjes s temave dhe problemeve t prgjithshme, diskutimit dhe

debatit rreth tyre, shkmbimit t ideve dhe opinioneve rreth tyre, forcohen lidhjet dhenjsohet opinioni i prgjithshm i njerzve. Gjithashtu shura luan nj rol t rndsishmn udhzimin e individit pr kryerjen e detyrave t tij shoqrore, n pjesmarrjen ndialog dhe n marrjen e vendimeve.

6. N fen ton, shura, n kuptimin e saj t prgjithshm, sht nj parim kuranor,nj baz e gjer pr t gjitha shtjet e shoqris. Nga shura degzohen norma,rregulla dhe kritere t ndryshme, t cilat ndrtojn nj sistem shoqror, politikdhe ekonomik t plot. Shura ravijzon pr shoqrin udhn e solidaritetit,

bashkpunimit, prkrahjes sociale, ndarjes s mendimeve dhe pasuris. Ajo nuksht thjesht nj parim kushtetues, por nj metod e prgjithshme dhe nj ligj iplot.2

Kur shura prfshin jetn e muslimanve n t gjitha aspektet e saj, qoft kjo npolitik, n shtjet sociale apo ekonomike, prodhon nj bashksi t qytetruar, e cilaqndron m lart se t tjerat n do fush t jets, duke realizuar kulmin e prparimit dhelumturis s ksaj bote.

Argumentet e legjitimitetit t shura-s

Shura e merr legjitimitetin e saj nga ajetet e Kuranit famlart, nga TraditaProfetike - fjalt dhe veprat - si dhe nga praktika e sahabve.

N kt pjes t librit do t shqyrtojm me hollsi seciln nga kto argumente.

Shura n Kuran

Shura sht nj parim fetar q e merr forcn obliguese nga Kurani famlart dhenga atributi hyjnor q ka feja. Ajo sht metodologji e lidhur me doktrinn islame dheme ligjin e saj; ka rrnj t thella dhe nj shtrirje t gjer n shpirtrat e njerzve dhe nradht e shoqris.3

Shura si fjal sht prmendur n Kuran n t gjitha format e saj, n tri sure, n

dy suret m t gjata, n suren Bekare dhe at Al-Imran, t cilat kan zbritur n Medinedhe n suren e tret q sht surja me emrin Shura, e cila ka zbritur n Mek.

Ky fakt sht nj tregues i qart se shura sht nj krkes e domosdoshme prmuslimant, n do koh, etap dhe situat q ata kalojn n jetn e tyre. Muslimantsido q t jen, t dobt apo t fuqishm, t pakt apo t shumt n numr, me pushtetdhe forc, apo t zhveshur nga do prkrahje dhe mbshtetje, shurn e kan pjes t

pandar t jets s tyre.

Cilsimi i besimtarve se ata jan njerz t shura-s, ndrkoh q ata ishin akomat dobt dhe t pafuqishm, sht nj argument i fort dhe nj fakt tregues se shura etejkalon kuptimin e ngusht t fjalspolitik, t fjalsshtetdhe strukturave t tij, pr t

1El-ikd el-ferid, f. 43.2 Teufik esh-shaui. Fikh esh-shura uel istishare, f. 9.3Esh-shura fi tasil sijak el-amuasir.


18/70

18

prfshir do shtje t muslimanve, pa pasur asnj dallim n kt drejtim mespolitiks, ekonomis apo fardo lloj ndarjeje tjetr.

do gj pr t ciln ka heshtur Allahu dhe ka toleruar, pa dyshim hyn brendahapsirs s shura-s, dhe askush nuk mund ta kundrshtoj kt. Sa hapsir e gjer qsht kjo dhe sa shum raste ka n t! do gj q juristt musliman e quajn el-maslihel-murseleh (dobi t paprcaktuara)1, hyn te shura, pa m t voglin problem dhe pa asnjsforco.2

M posht do t parashtrojm tri ajetet q prmendin shura-n, duke e shoqruardo njrin prej tyre me koment.

Ajeti i par

Nnat le tu japin gji fmijve t tyre dy vjet, pr ata q duan tiaplotsojn dhnien e gjirit. Babai i fmijs ka pr detyr, sipas mundsis s tij, q

ti siguroj si duhet ushqim dhe veshmbathje. Nuk ngarkohet askush prtej

mundsis q ka: nna le t mos dmtohet pr shkak t fmijs s saj e as babai t

mos dmtohet pr shkak t tij. Edhe trashgimtari ka t njjtat detyrime pr tgjitha kto. Por, nse pas kshi l l imit, ata vendosin me plqim t ndrsjell q tandajn fmijn nga gjiri, kjo nuk sht gjynah pr ta.3

Ky ajet tregon se ndrprerja e gjirit n m pak se dy vjet nuk lejohet, vetm seme aprovimin e t dy prindrve dhe pasi t kshillohen me njerz kompetent. Nnamund t doj t'ia ndrpres gjirin dhe t'i jap vetm ushqim, po kshtu, edhe babai mundt mos jet m i gatshm t jap pagesn pr tajn, kshtu q edhe ai do t ishte igatshm q fmija ta ndrpriste gjirin, por sido q t jet, prindrit rrall mund t biendakord q t dy q t dmtojn fmijn.Ve ksaj, pr kt merret n konsiderat edhekonsulta me dik tjetr, pr t ciln ata kan rn dakord. Dhe kshtu, pas gjith ksaj,

sht e largt mundsia q t gjith t bhen njzri pr t'i br dm fmijs.4

Ky ajet flet rreth nj shtjeje familjare ndrmjet burrit dhe gruas s tij, pr dika

q ka t bj me gjidhnien dhe ushqimin e fmijs. Kjo sht nj shtje familjare, prt ciln ka folur Kurani fisnik, n mnyr q fmija t mos vuaj pasojat emosmarrveshjes n mes bashkshortve.5

Kshtu pra, Kurani na udhzon drejt shura-s, pr nj nga elementet m pak trndsishme t edukimit dhe rritjes s fmijs, dhe nuk lejon q njri prej prindrve tvendos i vetm n mnyr autoritare duke mos marr plqimin e tjetrit. Po a sht emundur t'i lejohet nj njeriu t vendos i vetm pr nj komunitet t tr njerzish?!Emancipimi i nj populli t tr dhe vendosja e drejtsis, sht nj shtje m e

rndsishme sesa e para, ashtu si edhe dashamirsia e udhheqsve apo e mbretrvendaj popullit sht shum m e vogl sesa e prindrve ndaj fmijve t tyre.6

Ajeti i dyt

N saj t mshirs s Allahut, u solle butsisht me ta (o Muhamed). Sikurt ishe i ashpr dhe i vrazhd, ata do t largoheshin prej teje. Prandaj falua atyre

1Dobi t paprcaktuara jan ato interesa publike, pr t cilat nuk kemi ndonj argument t drejtprdrejtnga feja, por q prfshihen nga objektivat e prgjithshme t Sheriatit dhe nuk bien n kundrshtim measnj tekst t caktuar fetar. Si pr shembull: mbledhja, shkrimi dhe shumfishimi i Kuranit, ndrtimi ishkollave etj. (shn. i prkth.).2Po aty.3 El-Bekare, 233.4 Tefsir el-kebir, 2/123.5Esh-shura fi tasil sijak el-amuasir.6 Tefsir El-menar, Reshid Rida, 2/328.


19/70

19

gabimin, krkoji falje Allahut pr ta dhe kshil lohu me ata pr shtje tndryshme! Kur t vendossh pr dika, mbshtetu tek Allahu! Vrtet, Allahu i doata q mbshteten tek Ai.1

Ky ajet zbriti pas disfats n betejn e Uhudit, n t ciln Profeti (alejhi salatu ueselam) u trhoq nga mendimi i tij dhe pranoi mendimin e disa prej shokve t tij, kur pase shumica e tyre donin t prballeshin me armikun jasht Medins.Mund t mendohejse do t vinte ndonj kritik nga Zoti ndaj atyre sahabve t cilt kmbnguln pr ta

bindur Profetin (alejhi salatu ue selam) t vepronte sipas mendimit t tyre! Mund tmendohej po ashtu se do ti binte vlera shura-s, pr shkak t prfundimit t

pasuksesshm q ajo pati, ku si pasoj solli dhe humbjen e betejs! Mund edhe t thuhetse, nse ata nuk do t dilnin jasht Medins, do t ishin m pran fitores! Por, n faktasgj nga kto nuk ndodhi! Ajetet q erdhn, prkundrazi nxisnin shura-n dhe

prforconin iden se shura sht detyrim dhe ato ftonin n praktikimin dhe prhapjen esaj mes njerzve.E gjitha kjo, tregon pr rndsin e madhe t shura-s, pr t qenurit esaj nj obligim i prekshm dhe nj urdhres praktike.2

Kshtu pra, Islami ka vendosur parimin e shura-s n qeverisje, aq sa edhe vetProfeti Muhamed (alejhi salatu ue selam) e praktikonte at. Ajeti n fjal sht nj teksti prer dhe nuk i l Umetit islam pik dyshimi se shura sht nj parim themelor, pa tcilin nuk ngrihet qeverisja islame. Ndrsa pr sa i prket faktit se si funksionon ajo,shura sht ln e lir prball krkesave q imponon jeta.3

Pavarsisht veantis tematike dhe kohore q mbart ajeti, ai shfaq qartvazhdimsin e ksaj norme.do njeri q zgjidhet pr t udhhequr muslimant dhe do

prijs apo qeveritar q vihet n krye, duhet t jet i but dhe dashamirs me njerzit, largt qenurit i ashpr, i ftoht dhe i vrazhd. Ai duhet t kuptoj nevojat q krkon asti,

por mbi t gjitha, ai nuk duhet t bhet despot dhe t vendos i vetm, por duhet t

konsultohet me njerz t dijes, t prvojs, specialist t fushs dhe njerz largpams,para se t marr prgjegjsin e veprimit pr at q ka ndrmend t bj. Ai nuk duhet tveproj pa u qartsuar mir rreth problemit dhe pa dal n pah ideja m e mir, ajo q

prshtatet m s shumti me realitetin dhe me interesat e prgjithshme t muslimanve.4

Duke medituar rreth ktij ajeti, me t cilin Profeti (alejhi salatu ue selam) uurdhrua t konsultohej me besimtart, ne do t shohim n t mjaft tregues, simbolikadhe indikacione t shumta. Disa prej tyre jan:

1. Konfirmimi i shura-s me an t foljes urdhrore dhe kshi l lohume ata,shenjon se shura sht urdhres, prandaj ajo sht detyrim dhe jo dikafakultative apo e plqyeshme. N themel, do urdhr sht obligues dhe nuk e

humbet kt aspekt urdhror, pr aq koh sa nuk ekziston ndonj element q eshmang at nga t qenurit obligim, n dika t plqyeshme apo t lejuar. Asnjargument i till nuk ekziston n kt rast, ndaj shura mbetet detyrim fetar.

2. Fraza dhe kshil lohume ata,pavarsisht se i drejtohet Profetit (alejhi salatuue selam), i prfshin t gjith muslimant. Ajeti i drejtohet t Drguarit tAllahut si prijsi i muslimanve, si udhheqsi i tyre dhe si shembulli i t gjith

prijsve dhe udhheqsve q do t vinin pas tij. Dijetart e Islamit thon: T'idrejtohesh Profetit, do t thot t'i drejtohesh t gjith Umetit t tij, prderisa nukkemi asnj argument q ky ajet i drejtohet n veanti vetm atij.

1 Al-Imran, 159.2Esh-shura fi tasil sijak el-amuasir.3Fi dhilal el-Kuran, 1/501.4Tefsir el-hadith, Muhamed Druzeh, 8/173.


20/70

20

3. Cilt jan ata me t cilt duhet t kshillohet? Ata jan muslimant, sepsepremri vetorata, prfshin muslimant n prgjithsi. do individ i Umetit kat drejt t shpreh opinionin e tij dhe t jap mendim pr at q e sheh m tmir, m t prshtatshme dhe n interes t bashksis s besimtarve.Ajeti nuk e

prcakton mnyrn se si duhet t kryhet shura me muslimant, por e ka ln kt

shtje n dor t bashksis, duke e konsideruar at nj formalitet, apo njprocedur ekzekutive. Shura mund t kryhet duke br nj referendum tprgjithshm, mund t kryhet duke zgjedhur prfaqsues t bashksis, mund tkryhet duke zgjedhurehli hali uel akd 1, ose edhe n ndonj form tjetr. Ngaktu, mund t themi se Islami e zgjeron hapsirn e zbatimit t shura-s, ndaj dhelejohet q t ngrihet nj organizm ose m shum, pr t praktikuar shura-n,

prderisa qllimi mbetet vnia n jet e ktij parimi, prderisa piksynimi mbetetbashkpjesmarrja n studimin e shtjeve t prgjithshme. Po ashtu, Islami epranon ekzistencn e nj organizmi q praktikon shura-n, antart e t cilit jannjerz me prvoj dhe me bes, t cilt zgjedhin udhheqsin dhe t parin e

bashksis.

4. Cili sht subjekti i shura-s? Pr far konsultohet pushteti me popullin? Ajeti eka konsideruar shura-n gjithprfshirse: dhe kshil lohume ata pr shtje tndryshmedhe, shtjet e ndryshme prfshijn do fush, do gj q u interesonmuslimanve dhe pr t cilat sht e nevojshme dgjimi dhe marrja emendimeve t tyre. Duke bashkrenduar n mes dy ajeteve kshil lohume atapr shtje t ndryshme dhe ajetit dhe kshil lohenpr punt e veta menjri-tjetrin, do t shohim se si fjalt shtje dhe pun, tregojn setematika e shura-s sht e prgjithshme dhe gjithprfshirse, pr do gj q iuintereson muslimanve n fushn e politiks, ekonomis, ans sociale,emancipimit, tekniks etj.

5. Vnia n praktik e parimit t shura-s nga ana e pushtetarit me njerzit t cilt aii ka nn vete, sht nj mirsi nga Zoti, q Ai ia ka dhn atij dhe popullit t tij.Fakti q nj udhheqs v n jet parimin e shura-s, sht mshir prej Zotit,ndaj tij dhe ndaj shtetasve t tij. Pr kt Allahu thot: N saj t mshirs sAllahut, u solle butsisht me ta. Mosvnia n jet e parimit t shura-s, nmarrdhniet mes sundimtarit dhe popullit, i bn kto marrdhnie t vshtiradhe kritike dhe e shndrron kt jet n nj stres dhe konfuzion t vrtet, n nj

jet ku nuk ekziston mshira e Allahut, q n kt rast sht shura.6. Dy foljet urdhrore t ajetit faluaatyre gabimin, krkoji fal jeAllahut pr

ata, jan treguese t rndsishme n shtjen e shura-s. Kur udhheqsikonsultohet me popullin, mund t dgjoj mendime t kundrta, mund t dgjoj

mendime q nuk pajtohen me mendimin e tij dhe q pr ta, jan m t drejta, mt dobishme dhe n interes t prgjithshm. Nse ndodh dika e till, sundimtaritnuk i lejohet t marr n llogari at q nuk bie dakord me t, por duhet tarespektoj at dhe mendimin e tij. M pas, duhet edhe ta toleroj dhe t'i krkojfalje Allahut pr t,prderisa shtja sht brenda kufijve t konsultimit dhe t

paraqitjes s mendimit.7. Shura te sundimtari, si tregon edhe ajeti, kalon npr dy etapa:

E para: Etapa e konsultimit, dhe kjo nprmjet dgjimit t ideve dhe mendimevet ndryshme, pr nxjerrjen e nj mendimi t vetm, ose pr przgjedhjen e m tmirit.

E dyta: Etapa e vendimit, pra e zgjedhjes s mendimit dhe e marrjes s tij, duke unisur nga ato q ai dgjoi. N kt rast, nga sundimtari krkohet vendosmri, verdikt

1 Njerzit me autoritet dhe ata q iu merret mendimi dhe aprovimi n nj komunitet t caktuar.


21/70

21

i prer dhe zbatim rigoroz. Pr kt gj Allahu thot: Kshillohu me ata prshtje t ndryshme! Kur t vendossh pr dika, mbshtetu tek Allahu! Vrtet,Allahu i do ata q mbshteten tek Ai.

Ajeti i tret

Allahu i Lartsuar thot: Ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre, e falinnamazin rregullisht dhe kshil lohenpr punt e veta me njri-tjetrin dhe japin ngaajo q ne i kemi furnizuar.1

Imam Ebu Bekr El-Xhesas duke komentuar kt ajet, thot: Ky ajet tregonmadhshtin e pozits q ka shura, pr vet faktin se ajo sht prmendur krahas me

besimin dhe faljen e namazit dhe, tregon se ne jemi t urdhruar t veprojm me t.2

Prmendja e shura-s pas besimit t fort, q vjen si rezultat i prgjigjes ndajthirrjes s Allahut dhe pas namazit, na mundson t kuptojm dy gjra:

E para: Se shura sht e prgjithshme, gjithprfshirse n do shtje jetike tmuslimanve, ajo sht adhurim sikurse sht namazi, q sht simbol i njohur i Islamit.

Ashtu si muslimani e adhuron Zotin e tij duke u falur, ashtu e adhuron Zotin edhe dukedhn mendimin e tij, apo duke dgjuar mendimin e vllait t tij. Kur muslimant e

braktisin konsultimin pr shtjet e tyre, ata sikur kan ln nj prej adhurimeve, duke ularguar kshtu nga rruga e Allahut dhe pr rrjedhoj, ojn drejt shkatrrimit jetn e

bashksis dhe at individuale.

E dyta: Nj nga kuptimet e namazit dhe gjurmt q ai l, sht edhe barazia qai krijon kur i vendos t gjith besimtart n nj rresht para Allahut. Ashtu si jan

besimtart t barabart n namaz, ashtu duhet t jen t barabart patjetr edhe nmarrdhnie me shura-n. do musliman, pjes e ehli hali uel akd, ka t drejt t

parashtroj opinionin e tij pr shtjet e muslimanve dhe nuk duhet t privohet nga kjo,

ndrsa t tjert duhet t dgjojn opinionin e tij.Shprehja e shura-s n kt ajet, t l t kuptosh se, t gjitha shtjet e

muslimanve duhet t jen konsultative dhe se e gjith jeta e tyre duhet t marr njngjyrim t till. Ky ajet ka zbritur n Mek, para se t vendosej qeverisja islame, katregon se kjo natyrshmri nukduhet t prek vetm jetn e nj shteti, por jetn e mbarqytetarve musliman. Shura ishte karakteristik e muslimanve n periudhn e Meks,ndonse shteti, n kuptimin e tij t mirfillt, nuk ishte ngritur akoma.

N realitet, shteti n Islam nuk sht gj tjetr vetm se produkt natyral ibashksis me karakteristikat e saj t veanta. Bashksia prmban shtetin dhe bashk met ngrihet pr t prmbushur misionin e Islamit, pr t vendosur eprsin e tij n jetn e

individit dhe t shoqris. Pr kt arsye edhe shura ishte pjes prbrse ekarakteristikave t xhematit islam q n fillimet e tij. Si treguese akoma m e gjer dhem e thell, shura shfaqet n hapsirn e shtetit dhe n shtjet e qeverisjes. Ajo sht

pjes e natyrshme e jets islame dhe shenj dalluese e bashksis njerzore q shtzgjedhur pr t udhhequr njerzimin, ajo sht nj nga cilsit m t domosdoshme tudhheqjes.3

Shura n historit e Kuranit

Shura, si fjal, me t gjitha format e saj, sht prmendur tri her n Kuran, najetet q cituam dhe komentuam m par, por kjo nuk do t thot se shura sht e

1Esh-Shura, 38.2Ahkam el-Kuran, 3/510.3 Fi dhilal el-Kuran, surja Esh-Shura.


22/70

22

kufizuar vetm n kto ajete. Kurani famlart prdor nj larmi t ndryshme fjalsh dhemund t zhvendoset nga nj stil n nj stil tjetr.

Nse do ta vshtrojm mir Kuranin, n t do gjejm t na tregohen disa ngjarjeq brenda tyre mbartin shura-n, por t shprehura me fjal dhe shprehje t tjera, si prshembull:

far mendon ti?1,

Ather, far na kshilloni?2,

Kur vendosnin pr punn e tyre dhe kurdisnin dredhi3,

O paria ime, mkshilloni se duhet t bj n kt shtje!4,

Por urdhri t takon ty5

Kujto kur mohuesit komplotonin kundr teje6

M posht do t prmendim shkurtimisht disa ngjarje dhe histori, ku janprdorur kto shprehje q cituam m sipr, pasi konteksti nuk na lejon t zgjerohemi m

hollsisht.

1. Miku i t Gjithmshirshmit, Ibrahimi konsultohet me t birin, Ismailin rrethndrrs q ka par. Ibrahimi i thot t birit: O djali im, kam par ndrr seduhet t t flijoj. far mendon ti?7 Dhe djali i tij, Ismaili i thot se ai duhett ekzekutoj urdhrin q i sht dhn nga Zoti. Allahu e dinte sinqeritetin e tyre,ndaj dhe e kompensoi sakrifikimin e Ismailit me nj dash t madh.

2. Motra e Musait, kur ai ishte akoma i vogl, kshillon familjen e faraonit:

Allahu i Lartsuar thot:Kur shkoi motra jote dhe tha: A doni tju tregoj dikq do t kujdeset pr at? Ne t kthyem te nna jote, q ajo t gzohej dhe t mos

pikllohej m.8

Ajo i tha motrs s Musait: Shko pas tij! E motra e vrojtonte at nga larg, pa

u par nga t tjert. Ne bm q ai t mos pranonte asnj mndesh. Kshtu, e

motra iu tha atyre (q kishin birsuar Musain): A doni tju gjej nj familje, e cila

do t kujdeset pr t, duke e edukuar me kujdes? Kshtu, Ne e kthyem at te nna

e vet, q ajo t gzohej e t mos pikllohej dhe q ta dinte se premtimi i Allahut

sht i vrtet; por, shumica e njerzve nuk e din.9

3. Mbretresha e Sebas u konsultua me elitn e mbretris s saj rreth mesazhit tSulejmanit (alejhi selam):

Allahu i Lartsuar thot: Mbretresha tha: O paria ime! Mua m ka ardhur njletr fisnike. Ajo sht nga Sulejmani dhe sht: Me emrin e Allahut, t

Gjithmshirshmit, Mshirplotit! Mos u madhshtoni para meje dhe ejani t

prulur si besimtar! Ajo tha: O paria ime, m kshilloni se duhet t bj n kt

shtje! Un nuk do t vendos asgj pa ju! Ata than: Ne jemi shum t fort dhe

lufttar t guximshm, por urdhri t takon ty, andaj mendo mir se do t

1 Es-Safat, 102.2 El-Araf, 110.3 Jusuf,102.4 En-Neml, 32.5 En-Neml, 33.6 El-Enfal, 30.7 Es-Safat, 102.8 Taha, 40.9El-Kasas, 11-13.


23/70

23

urdhrosh! Ajo tha: Njmend, kur mbretrit pushtojn ndonj vendbanim, e

rrnojn at dhe e poshtrojn parin e tij. Kshtu veprojn ata. Tani do tu drgojatyre nj dhurat dhe do t shoh me se do t kthehen t deleguarit.1

4. Shura mes djemve q jetuan n shpell:

Allahu i Lartsuar tregon: Kshtu pra, Ne i zgjuam q t pyesnin njri-tjetrin.Njri nga ata tha: Sa keni ndenjur (n gjum?) - U prgjigjn: Kemi qndruarnj dit, a nj pjes t dits. Disa than: Zoti juaj e di m mir se sa keni

ndenjur. Drgoni njrin prej jush n qytet me kt monedh argjendi tuajn, e

le t shikoj se cili ushqim sht m i pastr! Le tju sjell dika prej tij, le t

sillet mir dhe askush t mos marr vesh pr ju!2

Shura n Traditn Profetike

Tradita Profetike sht e mbushur me ngjarje q inkurajojn shura-n dhetregojn se Profeti (alejhi salatu ue selam) e praktikonte at dhe dgjonte e zbatontemendimet e shokve t tij. N t do t gjejm rndsin q Profeti (alejhi salatu ueselam) i jepte ksaj shtjeje, se si ajo duhej t ishte themeli i marrdhnieve ndrmjet

pushtetarit dhe qytetarve, se mbi t ngrihet shteti, se me t realizohet pjesmarrjapopullore n shtjet e qeverisjes dhe ato t prgjithshme.3

I Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) sht modeli m shembullor nvnien n jet t parimit t shura-s. M s shumti praktika e shura-s bie n sy nprluftra, ekspedita ushtarake dhe beteja t ndryshme, por kjo nuk do t thot se ajo nuk

praktikohej tjetrkund, sepse shura sht pjes e jets, ligj i fes, sistem qeverisjeje dhepjes e natyrs s bashksis islame.4

Tradita Profetike, ajo gojore dhe praktike, sht e mbushur me manifestime tshura-s n jetn islame, t cilat e shpien Umetin n at stad t mirsis, ku nuk kambrritur asnj Umet tjetr m par. Allahu i Lartsuar thot: Ju jeni populli m imir i dal pr njerzimin: (sepse) ju urdhroni q t bhen vepra t mira, i

ndaloni t kqijat dhe besoni Allahun.5

Argumentet e legjitimitetit t shura-s n Traditn Profetike do t'i trajtojm t ndara ndy kategori: thniet dhe praktika profetike.

Thniet profetike

Shum hadithe kan ardhur n mbshtetje t parimit t shura-s dhe t detyrimitpr t vepruar me t, ktu do t prmendim disa prej tyre:

1. Prcillet se prijsi i besimtarve Aliu (radijallahu anhu) ka thn: - Un i thash:O i Drguari i Allahut! Ne mund t prballemi me ndonj shtje pas teje, pr tciln nuk prmendet gj n Kuran dhe as nuk kemi dgjuar gj prej teje. - Ai tha:Mblidhni pr t dijetart e Umetit tim dhe praktikoni shura-n, dhe mosvendosni sipas mendimit t nj njeriu t vetm.6

1En-Neml, 29-35.2El-Kehf, 19.3Fi el-fikh es-sijasi el-islami, Ferid Abdulhalik, f. 58.4Esh-shura fi sijak et-tasil uel muasareh, pjesa e dyt.5Al-Imran, 110.6Ed-dur el-menthur6/10. Hadith jo autentik (i dobt/daif), shihEd-daife, 4854.


24/70

24

2. Prcillet se Ibn Abasi (radijallahu anhu) ka thn: - Kur zbriti ajeti kshillohume ata pr shtje t ndryshme,i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam)tha: Allahu dhe i Drguari i Tij nuk kan nevoj pr t, por Allahu e ka

prcaktuar at si mshir pr Umetin tim. Ai q konsultohet nuk do ta humbasudhzimin, ndrsa ai q nuk konsultohet nuk do ti shmanget devijimit.1

3. Nga Ibn Umeri (radijallahu anhu) prcillet se Profeti (alejhi salatu ue selam) kathn: Kush dshiron t bj dika, konsultohet pr t, dhe (n fund) vendos prhir t Allahut.2 Ai do t udhzohet drejt puns m t mir.3

4. Nga Ebu Hurejra (radijallahu anhu) prcillet se i Drguari i Allahut (alejhi salatuue selam) ka thn: Nse prijsit tuaj jan njerzit m t zgjedhur, t pasuritnjerzit m dorlir dhe ju praktikoni shura-n me njri-tjetrin, ather t jeni mbitok sht m mir pr ju sesa nn tok. Por, nse prijsit tuaj jan njerzit m tkqinj, t pasurit njerzit m koprrac dhe shtjet jan n duart e grave tuaja,ather nntoka sht m mir pr ju sesa siprfaqja e saj.4

5. Prcillet se prijsi i besimtarve, Ali Ibn Ebi Talib (radijallahu anhu) ka thn: -

E kam dgjuar t Drguarin e Allahut t thot: Kshilluesi sht njeri q vihetnn bes, nse i krkohet nj kshill, le ta jap at sikur ta kishte pr veten.5

6. Nga Seid Ibn Musejib transmetohet se i Drguari i Allahut (alejhi salatu ueselam) ka thn: Kulmi i arsyetimit, pas besimit tek Allahu, sht t jesh idashur me njerzit. do njeri ka nevoj pr kshill. Njerzit e s mirs n kt

bot, jan edhe njerzit e s mirs n botn tjetr, dhe njerzit e s keqes n ktbot, jan edhe njerzit e s keqes n botn tjetr.6

7. T Drguarin e Allahut (alejhi salatu ue selam) e pyetn rreth t qenurit ivendosur q prmendet n Kuran: Kur t vendossh pr dika, mbshtetutek Allahu, dhe Profeti (alejhi salatu ue selam) u prgjigj: Bhet fjal pr tukonsultuar me njerzit e menur, dhe pas ksaj ata duhet t ndiqen.7

8. Nga Aliu (radijallahu anhu) transmetohet se i Drguari i Allahut (alejhi salatu ueselam) ka thn: Nse do t caktoja nj njeri si prgjegjs pas meje pa ukonsultuar, do t kisha caktuar Abdullah Ibn Mesudin.8

9. Umer Ibn Hatabi transmeton se i Drguari i Allahut ka thn: Allahu nuk e lUmetin tim t dakordohet mbi t gabuarn. Dora e Allahut sht me xhematin,kush veohet, veohet prn zjarr.9

10.Nj njeri i tha Profetit (alejhi salatu ue selam): - O i Drguari i Allahut, do tthot t jesh i vendosur? - Ai iu prgjigj: T konsultohesh me nj njeri tmenur dhe pastaj t'i bindesh atij.10

11.Ebu Mesud El-Ensari (radijallahu anhu) transmeton se i Drguari i Allahut(alejhi salatu ue selam) ka thn: Kshilluesi sht nn bes.1

1El-bejheki fi shuab, 7542. Hadith jo autentik, shihEd-daife, 5868.2 Duke dashur knaqsin e Allahut (shn. i prkth.).3El-Bejheki fi shuab 7538. Hadith jo autentik, shihEd-daife, 2282.4Tirmidhiu, 2266. Hadith jo autentik, shih Ed-daife, 6999. Bhet fjal pr jetn dhe vdekjen (shn. i

prkth.).5Eusat, Tabarani. Hadith jo autentik, shihEd-daife 4676, prve frazs s par: kshilluesi sht njeri qvihet nn bes, q sht autentike, shihEs-sahiha, 1641.6Sunen el-kubra, El-Bejheki. Hadith jo autentik, shihEd-daife, 3631.7Ed-durur el-menthur, Sujuti, 2/90, duke treguar se e transmeton Ibn Merduje.8 Ibn Maxhe, 137. Jo autentik (daif).9Hadithe t ndryshme t mbledhura n nj t vetm. donjri sht autentik m vete, por jo bashk. El-

Mustdrek, Hakimi.10El-kubra, Bejhakiu. Hadith jo autentik, shihEd-daife, 4855.


25/70

25

12.Xhabiri (radijallahu anhu) prcjell se i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam)ka thn: Nse ndonjrit prej jush, vllai i tij i krkon kshill, ather le t'ia

jap at.213.Abdurrahman Ibn Gunem El-Esharij ka thn se Profeti (alejhi salatu ue selam) i

tha Ebu Bekrit dhe Umerit: Nse ju t dy bini n nj mendje pr dika, un nuk

kam pr t'iu kundrshtuar.3

14.Ebu Seid El-Hudrij prcjell se Profeti (alejhi salatu ue selam) ka thn: do

profet q ka drguar Allahu, apo do kalif q ka marr pushtetin, ka patur dy llojbashkpuntorsh: nj pjes q e urdhronin dhe e nxisnin pr pun t mira dhenj pjes q e urdhronin dhe e nxisnin pr pun t kqija. I pagabueshm shtai q e ruan Allahu i Lartsuar.4

Praktika profetike

Ebu Hurejra (radijallahu anhu) ka thn: Nuk kam par njeri q t kshillohetaq shum me shokt e tij, sa kshillohej i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam).5

I Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) ka dhn shembullin m t lart npraktikimin e parimit t shura-s, duke e zbatuar at n shum raste, ka tregon se Profetikonsultohej me shokt e tij, madje bnte vaki q t linte mendimin e tij vetjak pr t

pranuar at t dikujt tjetr. Ai konsultohej me t tjert n marrjen e vendimeve q kishint bnin me luftn, me strategjit ushtarake, far duhet t bnin me robrit e lufts, ncaktimin e valinjve (guvernatorve), madje konsultohej me ta edhe pr shtje vetjake,si qe rasti i ngjarjes kur hipokritt shpifn ndaj nns s besimtarve dhe bashkshortess tij, Aishes (radijallahu anha).

Prgjithsisht, Profeti (alejhi salatu ue selam) e kishte pr natyr t konsultohejme shokt e tij n fusha t ndryshme t jets, e konkretizuar me shembujt e mposhtm:

S pari: N shtje q nuk i prkisnin lufts.

Profeti (alejhi salatu ue selam) konsultohej me sahabt pr shum shtje q nuki prkisnin lufts, dhe e pranonte mendimin e tyre, ku ndr t tjera, mund t prmendimkto raste:

1. Vendosja e unazs pr ta prdorur si vulPas kthimit nga Hudejbija, n vitin e gjasht t Hixhretit, i Drguari i Allahut

dshironte tu drgonte mbretrve mesazhe pr t'i ftuarn Islam, por sahabt i than: Oi Drguari i Allahut! Mbretrit nuk lexojn asnj letr t pavulosur. Ather, i Drguarii Allahut (alejhi salatu ue selam) vendosi nj unaz argjendi me gur, ku mbi t shkroi

n tre rreshta: Muhamedi, i Drguari i Allahut, dhe me t vuloste letrat.6

2. EzaniPas ndrtimit t xhamis n Medine, Profeti (alejhi salatu ue selam) mendoi t

prdorte nj mjet pr t ftuar njerzit n kohn e namazit.Ai mendoi t prdorte fryerjene bririt, si bnin ifutt kur ftonin n ritualet e tyre. Por m pas ai nuk e plqeu kt gj

1 Nga Ibn Maxhe, dhe sht autentik, shih Sahih Ibn Maxha. Pra, nse dikujt i krkohet nj mendim, aiduhet t jap m t mirin e mundshm dhe duhet t jet besnik i sinqeritetin e tij gjat dhnies s kshills(shn. i prkth.).2Ibn Maxhe, 819. Jo autentik (daif), shihEd-daife, 2317.3 Ahmedi, 4/228. Hadith jo autentik, shihEd-daife, 1008.4Nesaiu, 4202. Hadith autentik.5El-Bejheki, 1753.6Et-tabakat el-kubra, Ibn Sad, 1/258.


26/70

26

dhe urdhroi t'i bnin nj kamban, t ciln muslimant do ta prdornin pr t ftuarbesimtart n namaz.1

N kohn kur muslimant ndodheshin n kt gjendje, Abdullah Ibn Zejd(radijallahu anhu) nga fisi i Hazrexhve, pa n ndrr ezanin, si e thrrasim edhe sot, einformoi Profetin (alejhi salatu ue selam) pr kt gj dhe ai i tha: Kjo sht ndrr evrtet, n dasht Allahu. Ngrihu me Bilalin dhe msoja q ta thrras, sepse e ka zrinm kumbues se ti.

Pasi Bilali e thirri ezanin pr her t par, duke qen n shtpi, at e dgjoi UmerIbn Hatabi (radijallahu anhu), i cili vjen te Profeti (alejhi salatu ue selam) duke nxituardhe i thot se edhe ai kishte par n ndrr t njjtn gj, si e kishte par edhe AbdullahIbn Zejdi. Kjo gj e gzoi t Drguarin e Allahut dhe tha: Lavdrimi i prket Allahut

pr kt gj.2

3. Vendosja e minberit (shkallares) n xhamiIbn Sadi n librin e tij na tregon se i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) ditn

e xhuma e mbante hutben n kmb, mbi nj trung. Njher ai tha: Qndrimi n kmbpo m lodh. Temim Ed-dari (radijallahu anhu) i tha: A t bj nj minber pr ty, ashtusi e kam par n Sham?

I Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) u konsultua me muslimant pr kt dheata e pan t arsyeshme q ta bnin. Kshtu q i bn nj minber me tri shkall dhe njndenjse, ku Profeti (alejhi salatu ue selam) do t ulej ndrmjet dy hutbeve t xhumas.3

4. Shpifja ndaj AishesShura pr Profetin (alejhi salatu ue selam) nuk ishte e kufizuar vetm n shtjet

publike, por ai konsultohej me ndonj prej shokve t tij, deri edhe pr shtje q kishin

t bnin me masn e ushqimit dhe gjelln e familjes s tij4, e po kshtu, pr gjra faret veanta pr t dhe gruan e tij. Duke u nisur nga kjo praktik, Profeti (alejhi salatu ueselam) u konsultua me disa prej miqve t tij rreth shtjes s Aishes (radijallahu anha),kur munafikt filluan t prhapnin pr t dhe moralin e saj, fjal t stisura.

Ata me t cilt u konsultua Profeti (alejhi salatu ue selam), si e transmeton Buhariu,qen Ali Ibn Ebi Talib dhe Usama Ibn Zejdi. Usama i tha Profetit: Ajo sht gruaja

jote, o Drguari i Allahut - pr t dim vetm gjra t mira. NdrsaAliu i tha: O iDrguari i Allahut, Allahu nuk t ka zn ngusht, ve saj ka shum gra t tjera. Pyetshrbtoren pr t, t t thot t vrtetn!

Duke marr shkas nga kjo fjal, i Drguari i Allahut iu drejtua grave q kishte n

shtpi dhe pyeti Beriren pr Aishen, duke i thn: O Berire, a ke par prej saj ndonjgj q t bn t dyshosh?Berirja i tha: Jo, pasha At q t ka drguarme t vrtetn.Nuk kam par prej saj asgj pr tu qortuar, prve faktit q ajo sht vajz e re nmosh, e z gjumi pran ushqimit dhe vjen delja dhe ia ha.5

Profeti (alejhi salatu ue selam) po ashtu, pyeti gruan e tij, Zejneben dhe ajo i tha: Oi Drguari i Allahut, Allahu m ka ruajtur dgjimin dhe shikimin (nga dika e till).Pasha Allahun, un nuk di pr t vese gjra t mira. Ather, i Drguari i Allahutmblodhi shokt e tij n xhami dhe krkoi vendosjen e drejtsis ndaj Abdullah Ibn Ubej,i cili ishte promotori i ksaj shpifjeje. Kjo gj shkaktoi mosmarrveshje t ashpr mes

1Es-siretu En-nebeuije, Ibn Hisham, 1/508.2 Po aty, 1/246. Po ashtu edhe tek Ebu Daudi, 1/116.3Et-tabakat el-kubra, 1/250.4El-mebsut, Es-serhasi, 16/17.5 Buhariu, 2637.


27/70

27

fiseve Eus dhe Hazrexh, sa pr pak u prleshn, duke qen Profeti n minber, i cili zbritiq andej dhe i qetsoi.1

Pr nj muaj t tr, shoqria islame kaloi aste t vshtira, t cilat e vun at pararrezikut t prarjes dhe shkatrrimit, pr shkak t ksaj ngjarjeje, derisa t Drguarit tAllahut (alejhi salatu ue selam) i zbriti shpallja e Zotit, e cila tregoi pafajsin e nns s

besimtarve, Aishes (radijallahu anha) nga shpifjet, dhe u drejtoi kritik t ashpr grupitt munafikve, t cilt i hodhn benzin zjarrit t fitnes q prhapi kjo shpifje.2

S dyti:N shtjet e lufts.

Jeta e Profetit (alejhi salatu ue selam) sht e mbushur me ngjarje t shumta, kuai konsultohej me shokt e tij, n shum prej shtjeve t lufts, si pr shembull: lufta eBedrit, e Uhudit, e Ahzabit, e Tebukut etj.

1. Lufta e Bedrit

N kt luft, Profeti i Zotit (alejhi salatu ue selam), u konsultua me shokt e tij n

tre aste:

a) Para vendimit pr t nisur betejnI Drguari i Zotit (alejhi salatu ue selam) u konsultua me njerzit kur mori vesh pr

karvanin e Kurejshve, ai krkoi t'i zinte prit atij dhe u tregoi pr qllimin e Kurejshvepr t sulmuar muslimant. N fillim, foli Ebu Bekri (radijallahu anhu), pastaj foliUmeri dhe pas tij u ngrit Mikdadi, i cili tha: O i Drguari i Allahut, vazhdo n at q tka caktuar Allahu. Ne jemi me ty. Pasha Allahun, ty nuk do t t themi si i than bijt eIsraelit, Musait: - Shko ti dhe Zoti yt e luftoni, se ne do t rrim ktu. 3, - por (do tthemi): shko ti dhe Zoti yt e luftoni, se ne do t luftojm bashk me ju. Pasha At q tka drguar me t vrtetn, sikur t na shpiesh deri n Birk El-Gimad,4 do t luftojm mety, derisa t mbrrish atje. Profeti (alejhi salatu ue selam) i tha atij fjal t mira dhe ulut pr t.

M pas, Profeti donte t ishte i sigurt pr vendosmrin e ensarve, ndaj tha: Mjepni nj mendim, o njerz! Sad Ibn Muadhi (radijallahu anhu) tha:

- Ti sikur krkon t dish mendimin ton, o Drguari i Allahut?- Po. - iu prgjigj Profeti.- Ather, Sadi i tha: - Ne t kemi besuar, t kemi pranuar dhe kemi dshmuar se ajo met ciln ke ardhur sht e vrtet. Pr kt gj t kemi dhn premtimin dhe besn tonse do t dgjojm e do t bindemi. Shko prpara, o i Drguari i Allahut, pr at q

dshiron, sepse ne jemi me ty! Pasha At, i Cili t ka drguar me t vrtetn, nse do tna shpiesh para detit dhe do t futesh n t, edhe ne do t futemi me ty dhe askush prejnesh nuk do t kthehet mbrapa. Ne e mbajm besn kur e japim dhe bjm durim kur

jemi n luft.5

b) Konsultimi pr pozicionin

Ushtria e Kurejshve u pozicionua n pikn m t largt nga lugina, ndrkoh, iDrguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) shpejtoi t zinte pozicion pran ujit, n Bedr.Habab Ibn Mundhiri i thot: - O i Drguari i Allahut, a e shikon kt vend ku je ndalur:

1Texhrid es-sarih li-ehadith el-xhamia es-sahih, 2/4, 5.2Shih ajetet e sures En-Nur, 11-31.3El-Maide, 24.4 Emr vendi larg Meks.5Es-siretu en-nebeuije, 2/619,Et-tabakat el-kubra, 3/567.


28/70

28

a sht ky nj vend q e ka caktuar Allahu dhe nuk na takon t lvizim as prpara dhe asprapa, apo sht thjesht nj pozicion strategjik?

- Jo. sht thjesht pozicion strategjik- iu prgjigj Profeti.- O i Drguari i Allahut, ky nuk sht pozicion i prshtatshm. Merri njerzit dhe tshkojm m pran ujit sesa Kurejsht dhe t'i zm ato rezervuare, t bjm nj rezervuartonin dhe ta mbushim me uj, m pas t luftojm me ta, e kshtu ne do t kemi uj pr t

pir, ndrsa ata jo.I Drguari i Allahut i tha: Na dhe nj mendim t drejt. M pas, Profeti i Zotit

veproi ashtu si tha Hababi.1

Ibn Sadi n transmetimin e tij prmend se, m pas, mbi t Drguarin e Allahut(alejhi salatu ue selam) zbriti Shpallja, dhe shtoi: Mendim i drejt sht ai q dhaHabab Ibn Mundhiri.

Nga kjo ngjarje shihet qart se i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) ukonsultua dhe veproi sipas mendimit q i dhan.

c) Robrit e luftsN luftn e Bedrit, muslimant korrn fitore, vran prej Kurejshve shtatdhjetvet, ku shumica ishin nga krert e tyre, zun robr shtatdhjet t tjer dhe u kthyen

bashk me ta n Medine. I Drguari i Allahut u konsultua me dy miqt e tij, Ebu Bekrindhe Umerin pr shtjen e robrve t lufts, se far duhej t bnte me ta. Ata t dy nukran n nj mendje, ndaj Profeti iu tha: Nse do t kishit nj mendje, nuk do takundrshtoja mendimin tuaj. N kt rast Profeti mori mendimin e Ebu Bekrit(radijallahu anhu), i cili ishte i mendimit se ata mund t'i kmbenin robrit e lufts,kundrejt nj shprblimi, dhe kshtu Profeti (alejhi salatu ue selam) e vuri n zbatim ktmendim. M pas, zbritn ajetet e Kuranit, t cilat mbshtesnin mendimin e Umerit(radijallahu anhu), dhe pikrisht ajeti q thot: Asnj profet ska t drejt t ket rob

pr vete, derisa t arrij fitore t plot n Tok.2

2. Lufta e Uhudit

Edhe n luftn e Uhudit, i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) u konsultuame muslimant, pasi m par u tregoi atyre nj ndrr q kishte par, q e

paralajmronte pr at ka do t ndodhte m pas, dhe tha: Ae shikoni t prshtatshmeq t qndrojm n Medine dhe t'i lm ata atje ku jan? Nse qndrojn atje, keq do taken, por nse prpiqen t hyjn te ne n Medine, do t'i luftojm brenda saj.

Muslimant u ndan n dy grupe: grupi i par ishte i mendimit t'i dilte prparaKurejshve, nga dshira e madhe pr t rn dshmor pr hir t Zotit, meqense disa

prej tyre nuk mundn dot t merrnin pjes n Bedr, ndrsa grupi tjetr, ishte i mendimitt mos dilnin nga Medina, por t qndronin brenda saj, ashtu si mendonte edhe Profeti(alejhi salatu ue selam).

Kur Profeti (alejhi salatu ue selam) pa se shumica ishin t mendimit se duhet tdilnin nga qyteti, pr tu prballur me armikun, pranoi mendimin e shumics. Dhe kurshokt e tij e pan se ai u detyrua t vepronte sipas mendimit t tyre, tentuan ta ktheninmbrapsht, q t mos dilnin nga qyteti, por ai iu justifikua atyre duke iu thn: Nuk itakon nj Profeti q pasi t vendos parzmoren ta heq at, deri sa t prfundoj lufta.3

1Es-siretu en-nebeuije, 2/620,Et-tabakat el-kubra, 3/567.2El-Nnfal, 67.3Es-siretu en-nebeuije, 3/62.


29/70

29

Si shihet, Profeti, ndonse ishte i mendimit se m mir pr muslimant - si etreguan m pas edhe vet ngjarjet - ishte q ata t mos dilnin nga qyteti pr tu prballurme Kurejsht n nj fush-beteje t hapur, sepse Kurejsht ishin m t shumt n numrdhe m t armatosur se ata, por t pozicionoheshin brenda Medins dhe ta mbronin at,nse do sulmoheshin. Megjithat, duke qen se shumica kishin mendim ndryshe nga ai i

Profetit (alejhi salatu ue selam) dhe i pakics, Profeti pranoi mendimin e shumics.1

Edhe nga kjo ngjarje del n pah qart se Profeti (alejhi salatu ue selam) iu prmbajt

vendimit q morn pjestart e shura-s, ndonse mendimi i tij vetjak nuk prputhej met tyrin, por ishte i till q ata m mir duhet t qndronin dhe t mbroheshin brendaMedins.

3. Lufta e Ahzabit

Idhujtart mekas krijuan nj ushtri t madhe me fiset arabe, nn komandn eKurejshve, me n krye Ebu Sufjanin. Qllimi i tyre ishte ti jepnin fund njher e mirfes islame dhe t shkatrronin shtetin e saj. Me kt qllim, ushtrit e fiseve arabe

morn rrugn drejt Medins.N kt situat, Profeti (alejhi salatu ue selam) u konsultuame shokt e tij se si do t prballonte situatn: a duhet t qndronte n Medin, apoduhet t dilte pr tu prplasur me kt ushtri?

Nj nga njerzit me t cilt Profeti u konsultua ishte edhe sahabi i nderuar SelmanFarisiu (radijallahu anhu), i cili i propozoi nj taktik strategjike, t ciln arabt nuk enjihnin m par: hapjen e nj hendeku rreth Medins. Selmani tha: Kur rrethoheshimn Persi, hapnim nj hendek rreth nesh (pr tu mbrojtur). Dhe kshtu, muslimantvun me shpejtsi n zbatim planin, duke hapur hendekun, pun n t ciln mori pjesedhe vet Profeti (alejhi salatu ue selam), ashtu sikurse shokt e tij.2

Kurani famlart na prshkruan astet e vshtira q kaluan besimtart n kt luft

dhe se si i shptoi Allahu nga intriga e idhujtarve duke i dhn fitoren muslimanve. Aithot: O besimtar! Kujtoni dhuntin e Allahut kur ju erdhi nj ushtri(idhujtarsh), e Ne drguam mbi ata er dhe nj ushtri (engjjsh) q ju nuk e

shihnit; ndrsa Allahu i sheh t gjitha ato q bni ju. Ata ju sulmuan nga lart dhe

nga posht, kshtu q syt tuaj u errsuan, zemrat ju erdhn n fyt dhe besimi juaj

tek Allahu u lkund. Aty besimtart u vun n prov dhe u tronditn si nga nj

tronditje e fuqishme.3

Kur fiset e bashkuara arabe mbrritn n rrethinat e Medins, shtangn nga hendekuq u shfaq para tyre, sepse kjo ishte form mbrojtjeje q ata nuk e njihnin m par. Ata errethuan qytetin pr nj koh t gjat, ndaj kjo gj e shtyu Profetin (alejhi salatu ueselam) t mendonte pr nj strategji t shpejt, me t ciln do t mund t prantegrupimet arabe q kishin ardhur pr ta luftuar. Profeti drgoi njerz te dy ngakomandantt e mdhenj t fisit Gatafan, tek Ujejne El-Fizari dhe El-Harith El-Meri, dheu propozoi atyre tu jepte nj t tretn e prodhimit frutor t Medins, me qllim q ata tlargoheshin bashk me ushtrit e tyre. Natyrisht, kjo strategji synonte dobsimin eforcs s armikut. Dy komandantt n fjal e pranuan kt propozim, sepse gatafantishin lodhur nga rrethimi i gjat. Megjithat, Profeti (alejhi salatu ue selam) nuk donte tazbatonte kt plan, pa u konsultuar m par me shokt e tij. Ai drgoi njerz te Sad IbnMuadhi dhe Sad Ibn Ubadeh dhe iu tregoi se far kishte ndrmend t bnte. Ata e

pyetn nse kjo shtje mund t refuzohej prej tyre, apo ishte Shpallje e Zotit dhe duhejzbatuar? Profeti (alejhi salatu ue selam) iu prgjigj se ky ishte nj mendim, pr t cilin

1Nidham el-hukm fil islam, f. 108.2Fethul bari, 2/395.3El-Ahzab, 9-11.


30/70

30

po konsultohej. Ather, ata iu prgjigjn se mendonin tu jepnin atyre vetm shpatn.Dhe Profeti (alejhi salatu ue selam) e pranoi mendimin e tyre.1

Sahabt e dinin se Profeti i Zotit (alejhi salatu ue selam) nuk vinte n jet dika pa ukonsultuar m par me ta. Por, n kt mes kishte edhe dika tjetr dhe ajo ishteShpallja e Zotit, me t ciln ata udhzoheshin, prandaj dhe e pyesnin, nse mendimi qai jepte ishte vetjak apo i shpallur nga Allahu. Kur Profeti (alejhi salatu ue selam) iu thase ky ishtemendimi i tij, ata i shfaqn mendimin e tyre, q n thelb tregonte krenarin etyre pr Profetin dhe Islamin.2

4. Lufta e Tebukut

Profeti (alejhi salatu ue selam)prgatiti ushtrin e mundit - si u quajt ajo q shkoipr n Tebuk - dhe mori rrugn n drejtim t Tebukut. Kur mbrriti n Tebuk, atje nukgjeti ushtri kundrshtare, por qndroi disa dit, gjat t cilave erdhn prfaqsues tndryshm, me t cilt lidhi marrveshje pr tu marr xhizjen. M pas, Profeti (alejhi

salatu ue selam) u konsultua me shokt e tij pr t kaluar Tebukun dhe pr tu futur nterritorin e Shamit. Umeri (radijallahu anhu) i tha: Nse je urdhruar ta bsh kt gj,ather vazhdo. Profeti (alejhi salatu ue selam) i tha: Nse do t isha urdhruar q tvazhdoja, nuk do t krkoja mendim. Ather, Umeri i tha: O i Drguari i Allahut,

bizantint kan ushtri t madhe dhe n Sham nuk ka asnj q t ket hyr n Islam. Nejemi afruar pran tyre dhe ky afrim i ka friksuar ata. Sikur t ktheheshim kt vit derisat shohim se do t ndodh, apo derisa Allahu t na sjell ndonj gj t re?

Profeti (alejhi salatu ue selam) e pranoi mendimin e Umerit dhe urdhroi ushtrin tkthehej n Medin.

Kjo ishte praktika e shura-s q zhvillonin muslimant gjat kohs s Profetit, si nkoh paqeje ashtu edhe n koh lufte, periudh kjo, ku i Drguari i Zotit (alejhi salatu ue

selam) konsultohej me shokt e tij dhe binte dakord me ta, e ndoshta ndonjher ata nukbinin dakord me t, por ai n fund zbatonte mendimin e tyre. Sidoqoft, ishte Kuranifamlart ai q n fund sqaronte do gj rreth konsultimit q praktikohej n kohn eProfetit (alejhi salatu ue selam).

Shnim

Nj nga astet m t rndsishme n praktikn e Profetit (alejhi salatu ue selam),nga i cili prfitohet detyrimi i zbatimit t shura-s dhe domosdoshmria e saj, sht edheasti i fundit t jets s tij (alejhi salatu ue selam). Gjat smundjes, nga e cila Profetindrroi jet, disa prej sahabve prisnin q ai t caktonte dik pas tij, pr t qen kalifi imuslimanve. Shum t tjer nuk mendonin kshtu, ata besonin se Profeti (alejhi salatuue selam) do ta linte kt shtje qllimisht, q m pas muslimant t konsultoheshinmes tyre dhe ta zgjidhnin vet. Ata duhet ta zgjidhnin vet t parin e tyre nprmjetshura-s, duke zgjedhur at q dshironin pr t qen kalif i tyre dhe duke shpalosur edhenjher qartazi parimin e shura-s, si sistem i shtetit dhe i shoqris.

Dhe n fakt, ishte pikrisht kjo ajo q ndodhi, me miratimin e t gjithve nditn e Sekifes, ku u r

Documents

Shura në Kuran, në Traditën profetike dhe te dijetarët muslimanë & Ndërmjet Shuras dhe Demokracisë