Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
sI. Zmtam-Z-c≥
kºq¿ÆIrXn-Iƒ
hmeyw Bdv
(Malayalam)K. DAMODARAN SAMBOORNAKRITHIKAL VOL - 6By K. DAMODARANFirst Edition : September, 2010Type Setting : Swabin Computers, Statue, ThiruvananthapuramPrinting : Swabin Offset, Thiruvananthapuram-1Cover : UdayakumarRights Reserved.
Publishers :Prabhatham Printing & Publishing Co. (P) Ltd.Thiruvananthapuram - 695 035, Kerala, India.
Sales Department:PRABHATH BOOK HOUSEThiruvananthapuram, Kollam, Alappuzha,Eranakulam, Thrissur, Palakkad, Kozhikode, Kannur.
PBH - 64/2009-1000-1 SL - 5164
250/-ISBN - 81- 7705- 188-1
sI. Zmtam-Z-c≥
kºq¿ÆIrXn-Iƒhmeyw Bdv
sI. Zmtam-Z-c≥
{]`mXv _p°v lukvXncp-h-\-¥-]pcw
hne: 250.00
FUn-t‰m-dn-b¬ IΩn‰n
B‚Wn tXmakv
kn.-F≥. Pb-tZ-h≥
Fw.-]n. ANyp-X≥
sF.-hn. iim-¶≥
tUm. h≈n-°mhv taml≥Zmkv
{]km-[I°pdn∏v
sI. Zmtam-Z-cs‚ hnJym-X-amb ""`mc-Xob Nn¥'' F∂ IrXn-
bmWv c≠p- hm-ey-ß-fn-embn (A©pw Bdpw hmey-߃) {]`mXv
_p°v lukv {]kn-≤o-I-cn-°p-∂-Xv.
C¥y-bpsS sFIy-tØbpw AJ-fi-X-tbbpw \ne-\n¬∏n-s\-
Ø-s∂bpw _m[n-°p∂ `mc-Xob kwkv°m-csØ°pdn-®pw, Z¿i-\-
sØ-°p-dn-®p-ap≈ Xs‚ hy‡-amb ImgvN-∏m-SmWv Cu {KŸ-Øn¬
At±lw Ah-X-cn-∏n-®n-cn-°p-∂-Xv. tUm. Fkv. cm[m-Ir-jvW-\-S°w
{]i-kvX-cmb ]ecpw `mc-Xob Z¿i-\-Øns‚ Ncn{X cN\ \n¿Δ-
ln-®n-´p-s≠-¶nepw Zmtam-Z-cs‚ IrXn AXn¬ \ns∂√mw hyXy-kvX-
am-sW∂p Nq≠n-°m-Wn-°-s∏-Sp-∂p. Cu IrXn-bpsS khn-ti-j-Xbpw,
auen-I-Xbpw CXp-X-s∂-bm-Wv. tIh-e-amb Zm¿i-\n-Im-i-b-߃
am{X-a√ Cu {KŸ-Øn¬ N¿®m-hn-j-b-am-bn-cn-°p-∂-Xv. Zm¿i-\nI
Nn¥-bpsS hf¿®sb kmº-ØnI ˛ kmaqly hf¿®-bpsS ]›m-
Ø-e-Øn¬ ]cn-tim-[n-°p-I-bm-Wn-hn-sS. Cu ]cn-tim-[-\-bn¬ kzoI-
cn-®n-cn-°p-∂Xv am¿IvknÃv kao-]-\-am-Wv. F∂m¬ Bi-b-߃
`uXn-I- km-l-N-cy-ß-fpsS {]Xn-^-e\w am{X-am-sW∂v Zmtam-Z-c≥
hniz-kn-°p-∂n-√. `uXn-I- km-l-N-cy-߃ Icp-∏n-Sn-∏n-°p-∂-Xn¬
Bflob Nn¥-Iƒ°pw Bi-b-߃°p-ap≈ ]¶n-s\-∏‰n At±lw
Du∂n-∏-d-bp-∂p. {KŸ-Øns‚ Hcp khn-ti-j-X-bm-WnXv. `mc-Xob
XXz-Nn-¥-bpsS hnIm-k-Øn¬ aX-߃ hln-®n-´p≈ ]¶n-s\-∏‰n
At±lw N¿® sNøp-∂p-≠v.
\mev]-Øn-\mev A≤ym-b-ß-fp≈ ""`mc-Xob Nn¥'' Bcw-`n-°p-
∂Xv C¥y-bnse {]mNo\ a\p-jy-s\-°p-dn-®p≈ ]T-\-tØm-Sp-Iq-Sn-
bm-Wv. AXn-{]m-No-\-amb A]-cn-jvIrX tKm{X-h¿§-°m-cpsS ho£-
W-K-Xn-I-fn-te°pw BNm-c-hn-izm-k-ß-fn-te°pw Zmtam-Z-c≥ ItÆm-
Sn-°p-∂p. sXmgn¬ hn`-P-\-Øn-s‚bpw NmXp¿h¿Wy hyh-ÿ-bp-
vi
sSbpw Bcw-`-Øn¬ Cu h¿W- hn-`-P\w kmaq-ly- ]p-tcm-K-Xnsb
Xzcn-X-s∏-Sp-Øn-sb∂v At±lw \nco-£n-°p-∂p. NmXp¿h¿Wy-Øns‚
Nqj-W-Xm-ev]cyw At±lw Xpd-∂p-Im-´p-∂p-≠v.
Nn¥m-a-fi-e-Ønse kwL¿j-߃, `uXn-I-hm-Zhpw Bflo-b-
hm-Z-hpw, -X-Xz-Nn-¥-bpsS {]tbm-P\w F∂nh N¿®- sN-øp-tºmƒ
`uXn-I-hmZ Nn¥m-K-Xn-I-fpsS F∂-t]mse Bflo-b-hmZ Nn¥m-K-
Xn-I-fp-sSbpw kw`m-h-\-I-sf-∏‰n hkvXp-\n-jvTambpw, aq¿Ø-ambpw
]Tn-°msX `mc-Xo-b -Nn-¥-bpsS ASn-sbm-gp-°p-Iƒ a\- n-em-°m≥
Ign-bn-s√∂v Zmtam-Z-c≥ A`n-{]m-b-s∏-Sp-∂p.
h¿Why-h-ÿ-°p-≈nse h¿§-_-‘-ß-fpsS _em-_-e-Øn¬
am‰w hcp-Øm-\pw, Imbn-Im-[zm-\-Øn¬s∏´ km[m-c-W-°m-tcm-Sp≈
kao-]\w IqSp-X¬ am\p-jn-I-am-°m\pw _p≤-aXw klm-bn-®p. kXy-
Øns‚ Bt]-£n-I-X-tbbpw ⁄m\-Øns‚ Zm¿i-\n-I-X-tbbpw
Du∂n-°m-Wn-°p-Ibpw F√m-‰n-t\bpw hnhn-[ -h-i-ß-fn¬ \n∂v ]cn-
tim-[n-°p-Ibpw sNbvX ssP\-Z¿i\w `mc-Xo-b- Nn-¥°v apX¬°q-
´m-sW∂Xn¬ kwi-b-an-√.
kmwJyw, sshti-jn-Iw, \ymbw, tbmKw, aoamwk XpS-ßnb
Z¿i-\-ß-sf-∏-‰n-bp≈ ]cn-tim-[-\-bpw, {ioi¶-cs‚ hna¿i-\hpw
Zmtam-Z-c≥ N¿® sNøp-∂p-≠v. D]-\n-j-Øp-Iƒ, `K-hXvKoX, thZm-
¥-im-J-Iƒ F∂n-h-sb-∏-‰n-bp≈ hne-bn-cp-Ø-ep-Iƒ {KŸsØ IqSp-
X¬ kº-∂-am-°p-∂p.
C¥y-bnse C…m-anI Z¿i-\-Øns‚ kmaq-ly, cmjv{So-b, kmº-
ØnI ]›m-Ø-ehpw apJy-kn-≤m-¥-ßfpw kmam\yw hni-Z-ambn
At±lw {]Xn-]m-Zn-°p-∂p-≠v.
`‡n{]ÿm-\w, tZiob kzmX{¥y ka-cØnse apJy-[m-c-Iƒ,
aXhpw tZiob {]ÿm-\hpw F∂o hnj-b-ßfpw {]kvXpX {KŸ-
Øn¬ At±lw {]Xn-]m-Zn-°p-∂p. am¿Ivknkw C¥y-bn¬ i‡hpw
hym]-I-hp-am-Im-Ø-Xns‚ Imc-W-߃ Zmtam-Z-c≥ FÆn-∏-dbp-∂p-≠v.
`mc-Xob Nn¥-bpsS hym]vXnbpw AKm-[-X-bpw, i‡n Zu¿∫-
ey-ßfpw hkvXp-\n-jvThpw imkv{Xo-b-hp-ambn hni-I-e\w sNøp∂
CXp-t]m-semcp IrXn thsd-bn-√.
A`n-am-\-]q¿Δw Cu al-Xv{KŸw R߃ c≠v hmey-ß-fn-embn
{]kn-≤o-I-cn-°p-∂p.
{]km-[-I¿
sI. Zmtam-Z-c≥
cm{„o-b-˛-km-aq-ln-I-˛-kmw-kv°m-cn-I-˛-km-ln-Xy-cw-K-ß-fn¬ \nd-
™p-\n∂ {]Xn-`m-[-\-\mb IΩyq-WnÃv t\Xm-hmWv sI. Zmtam-Z-
c≥. kzmX-{¥y-k-a-c-Ønepw tIc-f-Øn¬ IΩyq-WnÃv {]ÿm\w
sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xnepw At±lw \nkvXp-e-amb ]¶p-h-ln-®p. tIc-f-
Øn¬ IΩyq-WnÃv ]m¿´n-bpsS ÿm]I t\Xm-°-∑m-cn-sem-cm-fmWv
Zmtam-Zc≥.
Xncq-cnse {]i-kvX-amb Iotg-SØp Xd-hm-´n¬ 1912- s^{_p-hcn
25- \mWv Zmtam-Z-c≥ P\n-®-Xv. A—≥ Xp{]≥ \ºq-Xn-cn-∏mSv. AΩ
\mcm-b-Wn°p´n. hnZym¿∞n-bm-bn-cn-°p-tºmƒ Xs∂ kzmX-{¥y-k-
a-c-Øn¬ BIr-jvS-\mb Zmtam-Z-c≥ 1931-̨ ¬ \nb-a-ew-L\ ka-c-Øn¬
]s¶-Sp-Øp. tImgn-t°mSv IS-∏p-dØv D∏p-\n-baw ewLn-®-Xn\v Ad-
Ãp-sN-ø-s∏´ At±-lsØ 23 amksØ Pbn¬in-£°v hn[n-®p.
tImgn-t°mSv kmaq-Xncn tImtfPv hnZym¿∞n-bm-bn-cp-∂p Zmtam-Z-c≥.
Pbn-en¬ \n∂pw Xncn®v FØn-b-t∏mƒ tImtf-Pn¬ XpS¿∂p ]Tn-
°m≥ A[n-Ir-X¿ A\p-aXn \n-tj-[n-®p. XpS¿∂v At±lw Imin-hn-
Zym-]o-T-Øn¬ tN¿∂p. tImb-º-Øq¿ Pbn-ensebpw Imin-hn-Zym-
]oTØnsebpw PohnXw Hcp hgn-Øn-cn-hm-bn-cp-∂p. Pbn-ense kl-
X-S-hp-Im-cn¬ ]ecpw IΩyq-WnÃpImcm-bn-cp-∂p. am¿Ivkn-k-sØ-°p-
dn-®p≈ Nne {KŸ-߃ ]Tn-°m≥ Pbn-en¬ At±-l-Øn\v Ah-kcw
e`n-®p. Imin-hn-Zym-]o-T-Ønse {KŸm-e-b-Ønepw am¿Ivkn-k-hp-ambn
_‘-s∏´ \nc-h[n ]pkvX-I-ß-fp-≠m-bn-cp-∂p. hnJym-X-km-ln-Xy-
Im-c-\mb t{]wNμv Dƒs∏sS \nc-h[n ]ptcm-K-a\ Bi-b-°m-cp-ambn
Ahn-sS-sh®v At±lw _‘-s∏´p. \mSn-s‚bpw P\-ß-fp-sSbpw
hntam-N\w Km‘n-b≥ Bi-b-ß-fn-eq-sS-bm-sW∂ Zmtam-Z-cs‚ [mc-
W-bn¬ am‰w hcm≥ XpSßn. tIm¨{K- nse CS-Xp-]-£-hp-ambpw
Iayq-Wn-Ãp-Im-cp-ambpw At±lw IqSp-X¬ ASp-Øp. am¿Ivknkw
se\n-\n-k-amWv icn-bmb hntam-N-\-am¿§-sa∂v Xncn-®-dn™ Zmtam-
Z-c≥ \m´n¬ Xncn-s®-Øn, sXmgn-em-fn-Isf kwL-Sn-∏n-°p-Ibpw CS-
Xp-]£ Bi-b-߃ {]N-cn-∏n-°p-Ibpw sNøp∂ {]h¿Ø-\-ß-fn¬
apgp-In. ^dq°n¬ Hm´pIº\n sXmgnemfn-Iƒ \S-Ønb ]Wn-ap-S-
°ns‚ {]Nm-c-W-{]h¿Ø-\-ß-fn¬ At±lw kPo-h-ambn ]s¶-
SpØp.
1938-˛¬ s]m∂m-\n-bnse _oUn-sØm-gn-emfn ka-c-Øns‚ \mb-
I≥ sI. Zmtam-Z-c\mbn-cp-∂p. Zmtam-Z-cs\ AdÃp sNøm≥ FØnb
t]meo-kns\ XS-bm≥ Bbn-c-°-W-°n-\m-fp-I-fmWv apt∂m-´p-h-∂Xv.
Zmtam-Z-cs\ t]meokv a¿±n®p F∂ hm¿Ø tI´v £p`n-X-cmb P\-
°q-´sØ im¥-cm-°m≥ Ah-km\w t]meo-kn\v At±-l-Øns‚
Xs∂ klmbw tXtS-≠n-h-∂p.
Xncp-hn-Xmw-Iq-dnse DØ-c-hm-Z-`-c-W-{]-t£m-`-Ønepw Be-∏p-g-
bnse sXmgn-emfn ka-c-ß-fnepw Zmtam-Z-c≥ t\Xr-Xz-]-c-amb ]¶p-
h-ln-®p. 1938 BK-Ãn¬ Xncp-h-\-¥-]p-cØp Xºm-\q-cn¬ bqØv
eoKns‚ s]mXp-tbm-K-Øn¬ {]kw-Kn-®-Xn\v Zmtam-Z-cs\ Ad-Ãp-
sNbvX t]meokv At±-lsØ tem°∏nen´v {Iqc-ambn a¿±n-®p. 1938-
˛se Ncn-{X-{]-kn-≤-amb Be-∏pg sXmgn-emfn ]Wn-ap-S-°n\p Xocp-
am-\-sa-SpØ tbmK-Øn¬ A[y£w hln-®Xv Zmtam-Z-c-\m-bn-cp-∂p.
tIm¨{K v tkmjy-enÃv ]m¿´n-bn¬ {]h¿Øn-°p-tºmƒ Xs∂
Zmtam-Z-c≥ IΩyq-WnÃv Bi-b-ß-fn¬ BIr-jvS-\m-hp-Ibpw IΩyq-
WnÃv ]m¿´n sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn-\p≈ {]h¿Ø-\-ß-fn¬ apgp-Ip-Ibpw
sNbvXp. 1937-˛¬ F v.hn. Lms´ tImgn-t°m-´p-h-∂-t∏mƒ At±-l-
hp-ambn _‘-s∏-´-h-cn¬ Hcmƒ Zmtam-Z-c-\m-bn-cp-∂p. ]n. IrjvW-]n-
≈, C.-Fw.-F-kv., F≥.-kn. -ti-J¿, Zmtam-Z-c≥ F∂n-h¿ H∂n-®p-IqSn
N¿®-Iƒ \S-Øn. XpS¿∂mWv 1939-̨ ¬ IΩyq-WnÃv ]m¿´n-bpsS tIcf
LS-I-Øns‚ cq]o-I-cW ktΩ-f\w ]nW-dm-bn-bn¬ tN¿∂-Xv.
sI.-]n.-kn.-kn. sk{I-´-dn, F.-sF.-kn.-kn. AwKw, IΩyq-WnÃv
]m¿´n-bpsS ae-_m¿ IΩn‰n sk{I-´-dn, ]m¿´n tÉv FIvkn-Iyq-
´ohv AwKw, tZiob FIvkn-Iyq-́ ohv AwKw XpS-ßnb \ne-I-fn-se√mw
Zmtam-Z-c≥ {]h¿Øn-®p.
viii
kzmX{¥y-k-a-c-Øn¬ ]s¶-SpØXn\v Ggp-h¿j°mew Zmtam-
Z-c≥ Pbn-en¬ Ign-™p.
am¿Ivknkw se\n-\n-k-Øns‚ ASn-ÿm\ XXz-߃ G‰hpw
efn-X-ambn Ah-X-cn-∏n-°m≥ Akm-[m-c-W-amb ]mS-h-ap-≠m-bn-cp∂
t\Xm-hm-bn-cp∂p Zmtam-Z-c≥. At±lw cNn® FÆ-a‰ teJ-\-ßfpw
eLp-te-J-Ifpw ]pkvX-I-ßfpw 1930-˛-I-fpsS a≤yw apX¬ tIc-f-
Øn¬ IΩyq-WnÃv Bi-b-{]-Nm-c-W-Øn¬ \n¿Æm-bI ]¶v -h-ln®p.
C¥y-bpsS Bflmhv, `mc-Xob Nn¥, tIcf Ncn-{Xw, a\p-jy≥
XpS-ßnb {KŸ-߃ `mc-Xob XXz-Nn-¥-bnepw Ncn-{X-Øn-ep-ap≈
Zmtam-Z-cs‚ AKm-[-]m-fin-Xy-Øn-t‚bpw imkv{Xob A]-{K-Y-\-]m-
S-h-Øns‚bpw sXfn-hp-I-fm-Wv.
k¿Km-fl-I-km-ln-Xy-Ønepw Zmtam-Z-cs‚ kw`m-h-\-Iƒ hne-s∏-
´-Xm-Wv. \mS-Iw, IhnX, sNdp-IY F∂n-h-sb√mw Zmtam-Z-c≥ cNn®p.
ae-bm-f-\m-S-I-N-cn-{X-Ønse \mgn-I-°-√mb "]m´-_m-°n-'bpsS cN-
bn-Xmhv Zmtam-Z-c-\m-Wv.
H∂mw-Xcw ]{X--{]-h¿Ø-I≥ IqSn-bm-bn-cp∂p Zmtam-Z-c≥. 1934˛¬
sjm¿Æq-cn¬\n∂pw {]kn-≤o-IcWw XpS-ßnb "{]`mX' Øns‚
]{Xm-[n-]-k-an-Xn-bn¬ Zmtam-Z-c≥ AwK-am-bn-cp∂p. "IΩyqWnÃv'
"apt∂m´v', "am¿IvknÃv' XpS-ßnb amkn-I-I-fpsS {]-h¿Ø-\-߃°v
At±lw t\XrXzw \¬In. "\h-bpK'Øns‚ ]{Xm-[n-]-cmbn Zo¿L-
Imew Zmtam-Z-c≥ tkh-\-a-\p-jvTn-®p.
1964-˛¬ cmPy-k-`-bn-te°v Xnc-s™-Sp-°-s∏-´-tXmsS Zmtam-Z-cs‚
{]h¿Ø-\-cwKw U¬ln-bm-bn. Ph-l¿em¬ s\lvdp k¿h-I-em-im-
e-bn¬ ]n.-kn. tPmjn-tbm-sSm∏w C¥y≥ IΩyq-WnÃv {]ÿm-\-
Øns‚ Ncn-{X-K-th-j-W-Øn¬ At±lw apgp-In.
1976 Pqsse aq∂n\v U¬ln-bn¬ sh®v Zmtam-Z-c≥ A¥-cn-®p.
`mcy: ]flw Zmtam-Z-c≥, a°ƒ : taml≥ (kn-¶-∏q¿ bqWn-th-
gvkn-‰n-bnse enwKzn-Ãnkv s{]m^-k¿), Dj, a-[p, cLp, iin (N-e-
®n{X kwhn-[m-b-I≥).
ix
Ah-Xm-cnI
kzmX-{¥y-k-ac tk\m-\n, tIc-f-Øn¬ IΩyq-WnÃv ]m¿´n-bpsS
ÿm]-I-t\-Xm -°-∑m-cn -sem -cmƒ, `mc-Xob XXz -Nn -¥-bnepw
am¿Ivknkw se\n-\n-k-Ønepw AKm-[-]m-fin-Xy-ap-≠m-bn-cp∂
Zm¿i-\n-I≥, Fgp-Øp-Im-c≥, {]t£m-`-Imcn XpS-ßnb \ne-I-fn¬
AXp-ey-amb kw`m-h\Iƒ \¬Inb IΩyq-WnÃv t\Xm-hmWv sI.
Zmtam-Z-c≥.
hnZym¿∞n-bm-bn-cn-°p-tºmƒ Xs∂ kzmX{¥y-k-a-c-Øn¬ ]s¶-
SpØp Pbn-en¬ t]mb Zmtam-Z-c≥ tIm¨{K- ns‚ kPoh {]h¿Ø-
I-\m-bn-cp-∂p. Km‘n-Pn-bpsS Bi-b-߃ At±-lsØ Bg-Øn¬
kzm[o-\n-®n-cp-∂p. F∂m¬ C¥y-bp-sSbpw P\-ß-fp-sSbpw bYm¿∞
hntam-N-\-am¿§w Km‘n-b≥ Bi-b-ß-f-s√∂v A[nIw sshImsX
At±lw Xncn-®-dn-™p. tIm¨{K- n¬ CS-Xp-]£ hn`mKw i‡n-
s∏-´p-h-cp∂ L´-am-bn-cp∂p AXv. CS-Xp-]-£-Nn-¥m-K-Xn-°m¿
tIm¨{K v tkmjy-enÃv ]m¿´n cq]o-I-cn-®-t∏mƒ Zmtam-Z-c≥
AXns‚ kPoh {]h¿Ø-I-\m-bn. kzmX-{¥y-Øn-\p-th≠n \ne-sIm-
≈p-∂-h-cp-sS-sb√mw Hcp s]mXp-th-Zn-bm-bn-cp∂p A°m-eØv
tIm¨{K- v. IΩyq-Wn-Ãp-Imcpw tkmjy-en-Ãp-Im-cp-sa√mw, Xß-fpsS
Bi-b-߃ {]N-cn-∏n-°p-Ibpw kwL-S\m {]h¿Ø-\-߃ \S-Øp-
Ibpw sNøp-tºmƒ Xs∂ tIm¨{K- n¬ AwK-ß-fmbn XpS¿∂p.
Zmtam-Z-c≥ sI.-]n.-kn.-kn. sk{I-´-dnbpw F.-sF.-kn.-kn. AwK-hp-am-
bn-´p-≠v.
Zmtam-Z-cs\ IΩyq-WnÃv Bi-b-ß-fn-te°v ASp-∏n-®Xv At±-
l-Øns‚ ]c∂ hmb-\-bm-Wv. Imin-hn-Zym-]o-T-Øn¬ ]Tn-°m≥ t]mb-
t∏mƒ imkv{Xo-b-tkm-jy-en-k-hp-ambn _‘-s∏´ Ht´sd {KŸ-߃
hmbn-°m≥ At±-l-Øn\v Ah-kcw e`n-®p. \m´n¬ Xncn-®p-h∂ Zmtam-
Z-c≥ sXmgn-em-fn-Isf kwL-Sn-∏n-°p-Ibpw Ah-cpsS ka-c-߃
\bn°pIbpw sNøm≥ XpS-ßn. ^dq-°nse Hm´p sXmgn-em-fn-I-fp-
sSbpw s]m∂m-\n-bnse _oUn sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw ka-c-ß-fn¬
Zmtam-Z-c≥ t\Xr-Xz-]-c-amb ]¶p-h-ln-®p. tIc-f-Øn¬ IΩyq-WnÃv
]m¿´n kwL-Sn-∏n-°p-∂-Xn-s\-°p-dn-®p≈ Btem-N-\-Iƒ \S-°p∂
L -́am-bn-cp∂p AXv. Fkv.-hn. Lms´ tImgn-t°m v́ h∂p. Lms -́bpsS
km∂n-[y-Øn¬ \S∂ tbmK-Øn¬ ]s¶-SpØhcn-sem-cmƒ Zmtam-Z-
c-\m-bn-cp-∂p. ]n. IrjvW-]n-≈, C.-Fw.-F- v, F≥.-kn. tiJ¿ F∂n-
h-cm-bn-cp∂p AXn¬ ]s¶-SpØ a‰p t\Xm-°≥am¿. 1939-˛¬ IΩyq-
WnÃv ]m¿´n-bpsS tIcf LS-I-Øns‚ cq]o-I-c-W-Øn\p thZn-bmb
]nW-dmbn ]md-∏pdw ktΩ-f-\-Øns‚ kwLm-S-I-cn-sem-cmfpw Zmtam-
Z-c-\m-bn-cp-∂p.
H∂mw-Xcw {]t£m-`-Im-cn-bm-b- Zmtam-Z-c\v Fgp-Ønepw {]kw-
K-Ønepw efn-X-amb `mj-bn¬ aq¿®-tbm-sS, bp‡n-`-{Z-ambn hnj-b-
߃ Ah-X-cn-∏n-°m≥ D-≠m-bn-cp∂ Ignhv A\n-X-c-km-[m-c-W-am-
Wv. 1938 BK-Ãn¬ Xncp-h-\-¥-]p-cØv Xºm-\q-cn¬ bqØv eoKns‚
t\Xr-Xz-Øn¬ \S∂ tbmK-Øn¬ Zmtam-Z-c≥ \S-Ønb {]kwKw
tImfn-f°w Xs∂ krjvSn-®p. \ntcm-[\w ewLn-®mWv Zmtam-Z-c≥
{]kw-Kn-®-Xv. {]kwKw tI´v Bth-iw-sIm-≠v, k¿ kn.-]n.-tbm-Sp≈
tcmjw {]I-Sn-∏n-°m≥ {]h¿Ø-I¿ ]ncn-™p-t]m-Ip-tºmƒ hgn-\osf
hnf°p Imep-Iƒt]mepw X√n-Ø-I¿Øp.
tIc-f-Øn¬ am¿Ivkn-kw˛ se\n-\n-k-Øns‚ ASn-ÿm\ XXz-
߃ {]N-cn-∏n-°p-∂-Xn¬ Zmtam-Z-c≥ \nkvXp-e-amb ]¶mWv hln-®-
Xv. IΩyq-Wnkw F¥v, F¥n-\v? C¥ybpw tkmjy-en-k-hpw, tkmjy-
en-khpw IΩyq-Wn-k-hpw, am¿Ivkn-k-Øns‚ ASn-ÿm-\-X-Xz-߃,
IΩyq-Wn-khpw {InkvXp-a-Xhpw XpS-ßnb ]pkvX-I-ß-fnepw eLp-
te-J-I-fnepw am¿Ivkn-k-Øns‚ _me-]m-T-߃ G‰hpw efn-X-ambn
At±lw Ah-X-cn-∏n-®p. km[m-c-W-°m¿°v Ffp-∏-Øn¬ a\- n-em-
°m≥ Ign-bp∂ Xc-Øn¬ hf-®p-sI-´n-√m-sX hnj-b-߃ Ah-X-cn-
∏n-°p-I-bm-bn-cp∂p Zmtam-Z-cs‚ ssien.
IΩyq-WnÃv hncp-≤-cpsS {]N-c-W-ßsf ̂ e-{]-Z-ambn t\cn-Sm\pw
Jfin-°m\pw At±-l-Øn\v {]tXyIw Ign-hp-≠m-bn-cp-∂p. ""tbip-
{InkvXp tamkvtIm-hn¬' F∂ eLp-teJ CXns‚ G‰hpw \√
DZm-l-c-W-am-Wv.
]m¿´n {]h¿Ø-Isc Bi-b-]-c-ambn Bbp-[-a-Wn-bn-°m≥
]m¿´n ¢m p-I-sfbpw Zmtam-Z-c≥ ^e-{]-Z-ambn D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn.
xi
tIc-f-Ønse IΩyq-Wn-Ãp-Im-cpsS BZyX-e-ap-d-Isf am¿Ivkn-k-
Øns‚ ASn-ÿm-\-X-Xz-߃ ]Tn-∏n-®-h-cn¬ {][m-\n-bmWv Zmtam-Z-
c≥.
Ncn-{X-Ønepw `mc-Xo-b-Z¿i-\-ß-fnepw AKm-[-]-fin-X-\m-bn-
cp∂p Zmtam-Z-c≥. ""C¥y-bpsS Bflmhpw'' ""`mc-Xob Nn¥bpw'' `mc-
X-Øns‚ kº-∂-amb ss]XrIw hmb-\-°msc t_m[y-s∏-Sp-Øpw.
`uXnI hmZhpw \nco-iz-c-hm-Zhpw Dƒs∏sS ]ucm-WnI `mc-X-Øn¬
Xg®p hf¿∂ Z¿i-\-ßsf°pdn-®p≈ hkvXp-\n-jvT-hn-h-c-W-߃
Cu {KŸ-ß-fn-ep≠v. `mc-X-Øns‚ ss]Xr-IsØ Zp¿hym-Jym\w
sNøm≥ lnμpXz hmZn-Iƒ \S-Øp∂ {ia-߃ Xpd∂p Im´m≥ klm-
bn-°p∂hbmWv Zmtam-Z-cs‚ cN-\-Iƒ. `qan-bpsS D¤-hhpw a\p-
jys‚ ]nd-hnbpw apX-ep≈ Ncn-{X-amWv "a\p-jy≥' F∂ {KŸ-
Øn¬ hnh-cn-°p-∂-Xv. tIc-f-Øns‚ Ncn-{XsØ imkv{Xo-b-ambn kao-
]n-°p∂ A]q¿Δ-{K-Ÿ-ß-fn-sem-∂mWv Zmtam-Z-cs‚ "tIcf Ncn{Xw'.
kmº-ØnI hnj-b-߃ efn-Xambn Ah-X-cn-∏n-°p-∂-XmWv Ddp-∏nI,
\mW-b-{]-iv\w, [\-imkv{X {]th-in-I, C¥y-bpsS kmº-ØnI
{]iv\-߃ XpS-ßnb cN-\-Iƒ.
ssh⁄m-\nI taJ-e-Iƒ°p-]p-dsa k¿Km-fl-I-km-ln-Xy-cw-
KØpw Zmtam-Z-c≥ IS-∂p-sN-∂n-cp-∂p. BZy-Im-eØv sNdp-I-Y-Ifpw
Ihn-X-I-fp-amWv Fgp-Xn-bn-cp-∂-Xv. I¿j-I-{]-ÿm-\-Øns‚ {]t£m-
`-ßsf klm-bn-°m-\mbn cNn® "]m´-_m°n' ae-bmf \mS-I-N-cn-{X-
Ønse Xs∂ \mgn-I-°-√m-Wv. s]m∂m-\n-bn¬ \S∂ I¿j-I-k-tΩ-
f-\-Øn-emWv "]m´-_m°n' BZy-ambn Ah-X-cn-∏n-®-Xv. {]ta-b-Ønepw
Ah-X-c-W-Øn-ep-sa√mw A∂p-hsc ]cn-Nn-X-am-b-Xn¬ \n∂pw
Xo¿Øpw `n∂-amb Pohn-X-K-‘n-bmb Iem-kr-jvSn-bm-bn-cp∂p "]m´-
_m°n'.- P≥an-XzsØ Xpd∂p Im´p∂ "]m´-_m°n' A°m-eØv Ccp-
∂q-dn-e-[nIw thZn-I-fn¬ Ah-X-cn-∏n-®p. \mS-I-Øn¬ Zmtam-Z-c≥ A`n-
\-bn-°p-Ibpw sNbvXp. "c‡-]m\w' F∂ \mSIw IqSn Zmtam-Z-c≥
cNn-s®-¶nepw "]m´-_m°n'°p In´nb {]Nmcw AXn\p e`n-®n-cp-∂n√.
1964-̨ ¬ cmPy-k-̀ -bn-te°v Xnc-s™-Sp-°-s∏´ Zmtam-Z-c≥ \s√mcp
]m¿e-sa-t‚-dn-b-\m-bn-cp-∂p. hnj-b-߃ \∂mbn ]Tn®p Ah-X-cn-∏n-
°m≥ At±lw {i≤n-®p. U¬ln-bnse Xmakw ]T-\-Øn\pw Kth-
j-W-Øn-\p-amWv At±lw D]-tbm-Kn-®-Xv. Ph-l¿em¬ s\lvdp
k¿Δ-I-em-im-e-bn¬ IΩyq-WnÃv {]ÿm-\-Øns‚ Ncn-{X-sØ-°p-
dn-®m-bn-cp∂p Zmtam-Z-c≥ Kth-jWw \S-Øn-bn-cp-∂-Xv.
xii
xiii
IΩyq-WnÃv ]m¿´n-bpsS ae-_m¿ IΩn‰n sk{I-´dn, kwÿm\
FIvknIyq-´ohv AwKw tZiob Iu¨kn¬ AwKw XpS-ßnb \ne-
I-fn¬ At±lw tkh-\-a-\p-jvTn-®p. ]m¿´n-°-IØv kz¥w A`n-{]m-
b-߃ Xpd-∂p-]-d-bm\pw AXn-\p-th≠n hmZn-°m\pw At±lw Hcn-
°epw aSn-Im-Wn-®n-cp-∂n-√. Zmtam-Z-cs‚ \ne-]m-Sp-I-tfmSv hntbm-Pn-
°p-∂-h¿ t]mepw At±-l-Øns‚ B¿P-hhpw Bflm¿∞-Xbpw
AwKo-I-cn-®n-cp-∂p.
tIc-f-Øn¬ IΩyq-WnÃv Bi-b-{]-Nm-c-W-Øn¬ Zmtam-Z-c≥
hln® ]¶v AZzn-Xo-b-amWv. Xe-ap-d-Iƒ°v am¿Ivkn-k-Øns‚ _me-
]m-T-߃ ]I¿∂p \¬Inb XmXzn-Im-Nm-cy-\mWv Zmtam-Z-c≥. At±-
l-Øns‚ cN-\-Iƒ kam-l-cn®v {]kn-≤o-I-cn-°m≥ apt∂m´p h∂
{]`mXv _p°v lukv A`n-\-μ-\-a¿ln-°p-∂p.
P\p-hcn 2009 shfnbw `m¿§-h≥
D≈-S°w
`mc-Xob Nn¥
(5-˛mw hmey-Øn¬ \n∂v XpS¿®)
t]Pv
23. hnin-„m-ssZzXw, ssZzXw, ssZzXm-ssZzXw 15
24. inh\pw i‡nbpw 39
25. GI-X-Xz-hm-Zhpw aX-hn-izm-khpw 52
26. C…mw-a-Xhpw ]n¬°me \mSp-hm-gn-Øhpw 60
27. C…m-anse KqVm¿∞-hm-Zhpw hna-X-{]-ÿm-\-ßfpw 81
28. `‡n-{]-ÿm\w 94
29. {_n´ojv `cWw 111
30. ]m›m-Xy-Nn-¥-bpsS kzm[o\w 125
31. cmPmdmw taml≥ dmbv 135
32. kmaq-ly-]-cn-jvIm-chpw aX-]p-\-cp-≤m-c-Whpw 150
33. kzman hnth-Im-\-μ≥ 170
34. C…m-anse ]p\-cp-∞m-\hpw \thm-∞m-\hpw 185
35. anX-hm-Zn-Ifpw Xo{h-hm-Zn-Ifpw 201
36. Xo{h-hm-Zn-I-fpsS XXz-imkv{Xw 213
37. aXhpw tZio-b-{]-ÿm-\hpw 228
38. cho-{μ-\mY SmtKm¿ 244
39. CJv_m¬ 259
40. alm-flm-Km‘n 271
41. am¿Ivkn-k-Øns‚ kzm[o\w 295
42. Ph-l¿em¬ s\lvdp 309
43. kzmX-{¥y-e-_v[n°p tijw 333
44. `mc-Xo-b-Nn¥ Ftßm´v? 351
23. hnin-„m-ssZzXw, ssZzXw,
ssZzXmssZzXw
Pohm-flm-°ƒ XΩn¬ XΩnepw Pohm-flmhpw ]c-am-flmhpw XΩn-
ep-ap≈ _‘-ßfpw h¿W-hy-hÿ, PmXn-hy-Xym-k-߃, D®-\o-N-
Xz-߃ XpS-ßnb kmaq-lym-k-a-Xz-ßfpw ssZh-Ønepw ]qPm-Zn-I¿a-
ß-fnepw bmK-ß-fnepw a‰p-ap≈ hnizm-k-ßfpw euIn-I-Po-hn-X-
Ønse Ima-t{Im-[-tem` tamlm-Zn-\n- m-c-X-Ifpw F√mw Ahn-Zy-
bpsS, As√-¶n¬ anYym-⁄m-\-Øns‚, ^e-ß-fmb hymh-lm-cnI
kXy-߃ am{X-am-sW∂pw Ahn-Zy-bn¬ \n∂p tamN\w t\Sm≥ Ign-
bp-∂-hsc kw_-‘n-®n-S-tØmfw GIhpw AZzn-Xo-b-hp-amb {_“w
F∂ ]c-am¿Yn-I-k-Xy-a-√msX as‰m-∂n-s√∂pw {]Jym-]n® i¶-cm-
Nm-cy-cpsS AssZz-X-hmZw ̀ mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS Ncn-{X-Ønse Hcp hgn-
Øn-cn-hmWv. i¶-c\p tij-ap-≠mb Nn¥-I-∑m¿°m¿°pw Xs∂
AssZz-X-kn-≤m-¥-ßsf Xosc Ah-K-Wn-®p-sIm≠v kz¥hpw kzX-
{¥-hp-amb Zm¿i-\n-I-hy-h-ÿ-Iƒ Bhn-jv°-cn-°pI km[y-a-s√∂
ÿnXn-bmWv h∂p-tN¿∂Xv. AtX-hsc `‡n-sIm≠pw ]qPm-Zn-I¿a-
߃ sIm≠pw Io¿Ø-\-߃ sIm≠pw P\-ßsf BI¿jn-°m≥
Ign™ sshjvW-h-∑m¿, ssih-∑m¿, im‡-∑m¿ apX-em-b-h¿°p-
t]mepw Zm¿i-\n-Ihpw _u≤n-I-hp-amb taJ-e-I-fn-te°p {i≤ Xncn-
t°-≠n-h-∂Xv i¶-c\v tij-amWv. thZm-¥-Øn\v kz¥w ̀ mjy-ßfpw
hymJym-\-ßfpw kw`m-h\ sNbvX cmam-\p-Ps‚ hnin-„m-ssZz-X-
Ønepw a[zs‚ ssZzX-Ønepw h√-`s‚ ip≤m-ssZz-X-Ønepw
\nw_m¿°s‚ ssZzXm-ssZz-X-Øn-ep-sa√mw i¶-cs‚ kzm[o\w
(5-˛mw hmey-Øn¬ \n∂v XpS¿®)
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ16
ImWmw. i¶-cs‚ kn≤m-¥-ßsf FXn¿Øp-sImt≠m Ah-bn¬
NneXp kzoI-cn-°p-Ibpw a‰p-Nn-eXp X≈n-°-f-bp-Ibpw sNbvXp-
sImt≠m BWv {]K-¤-a-Xn-I-fmb Cu Nn¥-I-∑m-sc√mw Xm¥m-ß-
fpsS Zm¿i-\n-I-hy-h-ÿ-Iƒ Bhn-jvI-cn-®Xv.
cmam-\p-Ps‚ ap≥Km-an-Iƒ
HºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ `mkvI-cm-Nm-cy-\mWv
AssZz-X-hm-ZsØ hna¿in-°m≥ BZy-ambn ap∂n-´n-d-ßn-bXv F∂p-
tXm-∂p∂p. \n¿Kp-W-{_-“-sa∂ k¶¬∏-sØbpw amb-hm-Z-sØ-bp-
amWv At±lw apJy-ambpw FXn¿ØXv. {_“-kq-{X-Øn\v At±-
lhpw Hcp `mjy-sa-gpXn. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬ {_“w
\n¿Kp-W-a√, kKp-W-amWv; F∂p-sh-®m¬ Cuiz-c-\mWv. as‰m-cp-hn[w
]d-™m¬, {_“hpw Cuiz-c\pw H∂p-X-s∂-bmWv. ambm-hm-Z-Øn¬
alm-bm-\-_u-≤-∑m-cpsS kzm[o-\-am-Wp-≈Xv. {]]©w anYy-b√,
bmYm¿Yy-amWv. kKp-W-{_-“-Øns‚ bYm¿Y-amb ]cn-Wm-a-am-WXv.
Poh≥ {_“-Øns‚ Hcw-i-amWv. ]t£, AXv a\ v, `uXn-I-]-
Zm¿Y-߃ XpS-ßnb D]m-[n-I-fpsS ]cn-an-Xn-Iƒ°p hnt[-b-am-bn-cn-
°p∂p. Cu D]m-[n-Iƒ Ab-Ym¿Yy-ßtfm Ahn-Zy-bpsS ^e-ßtfm
A√. {_“-sa-∂-t]mse Xs∂ Ahbpw bYm¿Y-ß-fmWv. F√m-‰n-
s‚bpw Imc-W-amb {_“w G‰hpw Acq-]hpw ip≤-hp-amb tIh-e-
ssN-X-\y-amWv. AXn¬ \n∂p ]cn-W-an-®p-≠m-b-h-bmWv \ma-cq-]-
ß-tfmSpw \m\m-Xz-tØmSpw IqSnb {]]-©hpw Pohm-flm-°fpw. D]m-
[n-I-fpsS ]cn-an-Xn-Iƒ°p hnt[-b-am-b-Xp-sIm-≠mWv Pohm-flm-hn\v
ZpxJ-ßfpw I„-∏m-Sp-Ifpw a‰pw A\p-`-hn-t°-≠n-h-cp-∂Xv. ⁄m\-
Øn-t‚bpw I¿a-Øn-s‚bpw kap-Nn-X-amb kwtbm-P\w (⁄m\-I¿a-
k-ap-®bw) sIm≠p-am-{Xta kwkm-c-Zpx-J-ß-fn¬ \n∂p tamN\w
t\Sm≥ Ignbq. CXmWv `mkv°-cs‚ hmZ-ß-fpsS Npcp°w.
]Xn-s\m∂mw \q‰m-≠n¬ Pohn-®n-cp∂ bmZ-h-{]-Im-i≥ F∂
Nn¥-I≥ `mkvI-cs‚ an° A`n-{]m-b-ß-tfmSpw tbmPn®p. ]t£,
D]m-[n-Iƒ bmYm¿Yy-ß-fmWv F∂ A`n-{]m-b-tØmSv At±lw
tbmPn-®n√. Cuiz-c≥, NnØv (Bflmhv), ANnØv F∂o aq∂p cq]-
ß-fm-bn-´mWv {_“w ]cn-W-an-°p-∂Xv. Ch aq∂pw {_“-Øns‚
Ah-ÿm-hn-ti-ß-fmWv. Hcp Imcy-Øn¬ `mkv°-c\pw bmZ-h\pw
XΩn¬ ]q¿W-amb tbmPn-∏m-Wp-≈-Xv. {_“-Øn¬ \n∂p ]cn-W-an-
®p-≠m-Ip∂ Pohm-flm-°fpw {]m]-©nI {]Xn-`m-k-ßfpw hyXy-kvX-
ß-fmbn \ne-\n¬°p-∂p-s≠-¶nepw Ah bYm¿Y-Øn¬ {_“-Øns‚
`mc-Xo-b-Nn¥ 17
`mK-ß-fmWv. Htc-k-a-bØp Xs∂ t`Zhpw At -̀Zhpw \ne-\n¬°p∂p.
kzm`m-hn-I-amb ÿnXn-bn¬ Ahbpw ]c-am-flmhpw At`-Zm-h-ÿ-bn-
emWv. D]m-[n-I-fpsS ^e-am-bn-´mWv t`Z-ß-fp-≠m-Ip-∂Xv1. AXp-
sIm-≠mWv Ah¿ Xß-fpsS kn≤m-¥-Øn\v t`Zm-t`-Z-hmZw F∂v
t]cn-´Xv.
Cu Ime-L-´-Øn¬ Xs∂-bmWv Bƒhm¿am¿ F∂ t]cn-e-dn-
b-s∏-Sp∂ sshjvW-h-kn-≤-∑m-cpsS ̀ ‡n-c-k-{]-[m-\-ß-fmb Io¿Ø-
\-ßsf ⁄m\w, I¿aw apX-em-b-h-bp-ambn Iq´n-tbm-Pn-∏n-®p-sIm≠v
]pXn-sbmcp Zm¿i-\nI hyh-ÿ-bm°n am‰m-\p≈ kwcw-`-ß-fm-cw-`n-
®Xv. sshjvW-h-Z¿i-\-Øns‚ H∂m-asØ BNm-cy≥ F∂v Icp-X-
s∏-Sp∂ \mY-ap-\n-bmWv (]Ømw \q‰m-≠n¬) Cßs\ BZy-ambn
Bƒhm¿am-cpsS Io¿Ø-\-ßsf {Iao-I-cn-®Xv. At±-l-sa-gp-Xnb
\ymb-X-Xz-amWv hnin-„m-ssZz-X-sØ-°p-dn-®p≈ BZysØ {KŸw
F∂v hniz-kn-°-s∏-Sp∂p. F∂m¬, At±-l-Øns‚ ]u{X-\mb bmap-
\m-Nm-cy-\mWv (]Xn-s\m∂mw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬) kn≤n-{Xbw
F∂ Xs‚ {KŸ-Øn¬ Bƒhm¿am-cpsS kn≤m-¥-߃°v hnin-
„m-ssZz-X-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ Zm¿i-\n-I-amb Hc-Sn-ÿm\w
\¬In-bXv. Cuiz-c≥, Bflmhv, `uXn-I-temIw F∂n-ßs\ aq∂p
XXz-ß-sf-∏‰n At±lw {]Xn-]m-Zn-°p∂p. k¿h-⁄\pw k¿h-i-‡-
\p-amb Cuiz-c-\mWv aqe-Im-cWw. {]]©w Imcyhpw.
]Xn-s\m∂mw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬ Im©o-h-c-Øn\p kao-
]-ap≈ Hcp sNdnb {Kma-Øn¬ P\n® cmam-\p-P≥ BZyw bmZ-h-{]-
Im-i-s‚bpw ]n∂oSv bmap-\m-Nm-cy-cp-sSbpw injy-\m-bn-´mWv Xs‚
Zm¿i-\n-I-Po-hnXw Bcw-`n-®Xv. Gsd-°-gn-bp-∂-Xn-\p-apºv At±lw
Xs‚ kz¥-amb Hcp Zm¿i-\n-I-hy-hÿ Bhn-jvI-cn-°p-Ibpw
AXn\p hnin-„m-ssZzXw F∂p t]cn-Sp-Ibpw sNbvXp.
cmam-\p-P≥ i¶-c-s\-t∏mse A¬∏m-bp- m-bn-cp-∂n√. \qdp sIm√-
Øn-e-[nIw Pohn-®-Xn-\p-tijw 1137¬ BWv At±lw Ncaw {]m]n-
®Xv. Cu \o≠ Ime-Øn-\n-S-bn¬ At±lw Xs‚ kn≤m-¥-߃
{]N-cn-∏n-°m≥ th≠n H´-\-h[n {KŸ-ß-sf-gpXn. Ah-bn¬ G‰-hp-
a-[nIw {]m[m-\y-a¿ln-°p-∂Xv {io`mjyw F∂ t]cn-e-dn-b-s∏-Sp∂
{_“-kq-{X-`m-jy-amWv. KoXm-`mjyw, thZm-¥-kmcw, thZm-¥-Zo]w,
KZy-{Xbw, thZm-¥-kw-{Klw apX-em-b-h-bmWv a‰p apJy-Ir-Xn-Iƒ.
1. Poh-]-ctbm › kzm`m-hntImt`Zx, Hu]m-[n-IkvXp t`Zx
`mkvI-c-`mjyw IV 4. 4.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ18
{io`m-jy-amWv {_“-kq-{X-hym-Jym-\-ß-fn¬sh®v G‰hpw ap≥]-¥n-
bn¬ \n¬°p-∂Xv F∂v IoØn-s\-t∏m-se-bp≈ Nne ]fin-X-∑m¿
{]kvXm-hn-®n-´p≠v. F¶nepw \njv]-£-ambn ]cn-tim-[n-®m¬ cmam-
\p-Ps‚ IrXn-Iƒ°v Nn¥-bpsS Hu∂-Xy-Ønepw bp‡n-bpsS
Xo£vW-X-bnepw i¶-c-t‚-Xn-t\mSp InS-]n-Sn-°p-hm≥ Ign-bp-tam-sb∂
Imcyw kwi-b-amWv. i¶-c≥ apJy-ambpw sshNm-cn-Ihpw _u≤n-I-
hp-amb taJ-e-I-fn-emWv hnl-cn-®Xv. cmam-\p-P≥ `‡n-bpsS taJ-e-
bnepw. Ip´n-°m-e-Øp-Xs∂ Bƒhm¿am-cp-ambpw Ah-cpsS injy-
∑m-cp-am-bp-ap≈ kº¿°-ß-fn¬ \n∂p e`n® ]c-º-cm-K-X-amb ssZh-
hn-izm-khpw hnjvWp-t£-{X-ß-fnse _nw_m-cm-[-\-bp-am-bn-cp∂p
At±-l-Øns‚ ssIap-X¬. {]mNo-\-ßfpw ka-Im-eo-\-ß-fp-amb Z¿i-
\-ß-fnepw {ipXn-Iƒ, kvarXn-Iƒ apX-em-b-h-bnepw A]m-c-amb
]mfinXyw t\Sn-b-Xn-\p-tijw auen-I-amb Hcp Zm¿i-\n-I-hy-hÿ
Bhn-jv°-cn-°m≥ i¶-c\p km[n®p. Xs‚ kz¥w kn≤m-¥-߃°v
]n≥_ew t\Sm≥ th≠n am{X-amWv At±lw D]-\n-j-Øp-Iƒ, `K-
h-ZvKoX apX-emb {KŸ-ßsf B{i-bn-®Xv. cmam-\p-P-\m-Is´, \ne-
hn-ep-≠m-bn-cp∂ Cuiz-c-hn-izm-khpw Bƒhm¿am-cpsS `‡nbpw D]-
\n-j-Øp-I-fnse {_“-⁄m-\hpw `K-h-ZvKo-X-bnse Bflo-b-Nn-¥-
Ifpw F√mw Iq´n-bn-W-°n-s°m-≠p≈ Hcp XXz-im-kv{X-amWv Bhn-
jvI-cn-®Xv. ]mc-am¿YnI kXy-sØ-°p-dn®pw hymh-lm-cn-I-k-Xy-sØ-
°p-dn-®p-ap≈ i¶-cs‚ I≠p-]n-SpØw Zqc-hym-]-I-amb ^e-߃ Df-
hm-°n-sb-¶nepw km[m-c-W-°m-cmb P\-߃°v Zp¿{K-l-am-bn-cp∂p.
km[m-c-W-°m-cpsS hnizm-k-{]-am-W-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ \n∂p-
sIm≠v cmam-\p-P≥ D∂-bn® Bi-b-߃°mWv s]s´∂v IqSp-X¬
P\-kzm-[o\w t\Sm≥ Ign-™Xv. F¶nepw i¶-cs‚ bp‡y-[n-jvTn-
X-ß-fmb Zm¿i-\n-I-Nn-¥-Isf Ah-K-Wn-®p-sIm-≠v kz¥-amb Hcp
XXz-imkv{Xw Bhn-jv°-cn-°m≥ cmam-\p-P\p km[y-am-bn-cp-∂n√.
AXp-sIm-≠mWv At±lw Xs‚ {KŸ-ß-fn¬ i¶-cs‚ AssZz-X-
hm-Z-sØ-°p-dn-®p≈ hna¿i-\-߃°p henb ÿm\w \¬In-bXv.
{_“w \n¿Kp-Wtam kKp-Wtam?
ssZhhpw ssZh-hn-izm-khpw ]qPm-Zn-I¿a-ßfpw a\p-jy¿°n-S-
bn¬ ImW-s∏-Sp∂ Al-¶mcw, kzm¿Yw apX-em-b-hbpw Ahn-Zy-bpsS
^e-ß-fmb hymh-lm-cn-I-bm-Ym¿Yy-߃ am{X-am-sW∂pw GIhpw
AZzn-Xo-b-hp-amb \n¿Kp-W-{_“w am{X-amWv ]mc-am¿Yn-I-k-Xy-sa-
∂p-amWv i¶-c≥ {]Jym-]n-®Xv. Rm≥, \o, Ft‚Xv, \nt‚Xv F∂n-
`mc-Xo-b-Nn¥ 19
ß-s\-bp≈ t_m[-ßfpw Pohm-flmhpw ]c-am-flmhpw XΩn-ep-s≠∂p
tXm∂p∂ hyXym-khpw {]m]-©nI {]Xn-`m-k-ß-fnse \m\m-Xzhpw
F√mw amb-bpsS, As√-¶n¬ anYym-⁄m-\-Øns‚, ^e-ß-fmWv.
bYm¿Y-Øn¬ F√mw {_“-amWv. {_“-a-√msX as‰m-∂p-an√. i¶-
cs‚ Cu AssZz-X-kn-≤m-¥-amWv cmam-\p-Ps\ G‰-hp-a-[nIw ipWvTn-
]n-Sn-∏n-®Xv F∂p tXm∂p∂p.
\n¿Kp-W-{_“w F∂ k¶¬∏w Xs∂ Akw-_-‘-am-sW-
∂mWv cmam-\p-Ps‚ hmZw. \n¿Kp-W-amb Fs¥-¶n-ep-sam-∂ns‚
BkvXn-XzsØ {]Xy£w, A\p-am\w, D]-am\w apX-emb {]am-W-
߃ sIms≠m∂pw sXfn-bn-°m≥ Ign-bn√. ImWm\pw tIƒ°m\pw
Adn-bm\pw Ds≠∂p a\- n-em-°m\pw Ign-bmØ H∂v Ds≠-∂p-]-d-
bp-∂-sX-ß-s\-bmWv? AXv tIh-e-amb ssNX-\y-am-sW∂v ]d-bp∂p.
]t£, ssNX-\y-Øn\v Fs¥-¶nepw Hcp A[n-jvTm-\-an-√msX,
bmsXm-∂n-s\bpw B{i-bn-°msX, kzX-{¥-ambn \ne-\n¬°m≥ Ign-
bn√. Bflm-hns‚ tNX\, Cuiz-cs‚ ssNX\yw Fs∂ms°
]dbmw. ip≤-ssN-X\yw F∂ tIh-e-k-Ø-sb-∏‰n H∂pw ]d-bm≥
Ign-bn√. {_“w \nXyhpw imiz-X-hp-am-sW∂p ]d-bp∂p. Aß-s\-
bm-sW-¶n¬ \nXyX, imiz-XXzw F∂o KpW-߃ {_“-Øn-\p-
s≠∂p kΩ-Xn-t°-≠n-hcpw. AXp-sIm≠v \n¿Kp-W-{_“w Fs∂m-
∂n√. kKp-W-{_“w am{X-ta-bp≈q. ssNX\yw \nd™ ]c-am-flm-
hm-WXv. AXp-X-s∂-bmWv Cuiz-c≥. Xn∑-I-fn¬ \n∂pw A]q¿-W-
X-I-fn¬ \n∂pw F√mw XnI®pw kzX-{¥\pw \nc-h[n \∑-Ifpw
D¬Ir-„-Kp-W-ß-fp-ap-≈-h-\p-amb ]pcp-tjm-Ø-a≥.2 ⁄m\w,
B\μw, i‡n, \∑, kvt\lw, Zb apX-em-b-h-bmWv kKp-W-{_-“-
Øns‚, AXm-bXv Cuiz-cs‚, ASn-ÿm-\-Kp-W-߃.
Cuiz-c≥, NnØv, ANnØv
{_“w am{X-ta-bp≈q F∂pw as‰-s¥-¶n-ep-ap-s≠∂p tXm∂p-
∂Xv amb-bpsS ̂ e-am-bn-́ m-sW∂pw a‰p-ap≈ i¶-cs‚ hmZ-ß-tfmSpw
cmam-\p-P≥ tbmPn-°p-∂n√. ""GI-ta-hm-Zzn-Xobw'' F∂-Xn\v cmam-\p-
P≥ \¬Ip∂ A¿Yw {_“w GIhpw AZzn-Xob-hp-am-sW-∂√, {_“-
Øns‚ KpW-߃ AZzn-Xo-b-ß-fmWv, as‰m-∂n-\p-an-√mØ A{X-b-
[nIw KpW-ßfpw i‡n-Ifpw {_“-Øn-\p≠v, F∂t{X. _rl-Zm-c-
Wy-tIm-]-\n-j-Ønse ""b{X ln ssZzXw Ch `hXn X{X CXc
2. thZm-¥-kq{Xw I. i. i.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ20
CXcw ]iyXn''3 F∂pw ""ss\ l \m\mkvXn In©\''4 F∂pw
a‰p-ap≈ hmIy-ßsf At±lw hymJym-\n-°p-∂Xv sshhn-[y-Øn-
s‚bpw \m\m-Xz-Øn-s‚bpw \ntj-[-am-bn-´-√, temIsØ \nb-{¥n-
°p-Ibpw \bn-°p-Ibpw sNøp-∂Xv hnhn-[-ß-fmb \m\m-i-‡n-I-f-
s√∂pw Cuiz-c≥ F∂ GI-i-‡n-bm-sW∂pw D≈ A¿Y-Øn-emWv!
cmam-\p-Ps‚ A`n-{]m-b-Øn¬ Cuiz-c\pw Pohm-flm-°fpw `uXn-I-
{]-]-©hpw F√mw hyXy-kvX-ß-fmb bmYm¿Yy-ß-fmWv. ANnØv
(`uXn-I-]-Zm¿Yw), NnØv (Bflmhv), Cuiz-c≥ F∂n-h-bn-e-S-ßnb
XXz-{Xbw ambtbm Ahn-Zy-bpsS ^etam A√, bmYm¿Yy-amWv.
]t£, NnØpw ANnØpw bmYm¿Yy-ß-fm-sW-¶nepw Ah Cuiz-
cs\ B{i-bn-®n-cn-°p∂p. Ah Cuiz-cs‚ KpW-߃ As√-¶n¬
hnti-j-W-ß-fmWv. Ah GI\pw AZzn-Xo-b-\p-amb Cuiz-cs‚ ̀ mK-
ß-fmWv. NnØv, ANnØv F∂n-h-bm¬ hnti-jn-∏n-°-s∏-Sp∂ ]cn-
]q¿W-\mb hnin-„-\mWv Cuiz-c≥5. Cuiz-c-\n¬ \n∂v A`n-∂-
ßfpw Cuiz-cs\ ]q¿W-ambn B{i-bn-°p-∂-h-\p-amb tNX\m tNX-
\-߃ (Pohm-flm-°fpw ̀ uXn-I-{]-]-©hpw) Cuiz-cs‚ ico-c-amWv6.
Cuiz-c≥ {]]-©-Øns‚ Bflm-hmWv. AXp-t]mse Bflm-hns‚
Bflm-hp-amWv. Bflmhpw {]]-©hpw Cuiz-cs‚ Awi-ß-fmWv;
]t£, Cuiz-c-\√. Awi-ßfpw Awinbpw H∂p-X-s∂-bm-sW∂v ]d-
bm≥ høt√m. AXp-sIm≠v Ah Cuiz-c-\n¬ \n∂v hyXy-kvX-ß-
fmWv; AtX ka-b-Øp-Xs∂ A`n-∂-ß-fp-amWv. DZm-l-c-W-Øn\v,
`uXn-I-]-Zm¿Y-Øn¬ Cuiz-c≥ A¥-cym-an-bmbn ÿnXn-sN-øp∂p.
]t£, `uXn-I-]-Zm¿Y-a√ Cuiz-c≥. AXp-t]mse Pohm-flm-°-fn¬
]c-am-flmhv IpSn-sIm-≈p∂p. ]t£, Pohm-flmhpw ]c-am-flmhpw
H∂√. k¿h-⁄\pw k¿h-i-‡\pw \nXy-\p-amb Cuiz-c≥,
\nXyhpw ]t£, Ai-‡-hp-amb NnØv As√-¶n¬ Pohm-flmhv, \nXy-
amb ANnØv As√-¶n¬ AtN-X-\-amb ̀ uXn-I-]-Zm¿Yw ̨ Cu XXz-
{X-b-Øns‚ sFIy-amWv {_“w. Cu A¿Y-Øn¬ AXv AssZz-X-
amWv. ]t£, AXp tIh-e-amb AssZz-X-a√. AXp hyXy-kvX-ß-
3. _r. D. IV. 15. 15.
4. Sn, IV. 4. 19.
5. NnZvNnZ hnin„ Cuizcx
cmam-\p-P≥: {io`mjyw.
6. k¿hw tNX-\m-tN-X\w Xky icocw.
{io`mjyw II. 1. 9.
`mc-Xo-b-Nn¥ 21
fmb hnti-j-W-ß-tfmSp IqSnb hnin-„-amWv. Cu A¿Y-Øn-emWv
cmam-\p-P≥ Xs‚ Z¿i-\-Øn\p hnin-„m-ssZzXw F∂p t]cn-´Xv.
F√mw bmYm¿Yy-amWv
hnin-„m-ssZz-X-a-\p-k-cn®v Cuiz-c\pw NnØpw ANnØpw bYm¿Y-
ambn \ne-\n¬°p-∂-h-bmWv; Ib-dn¬ k¿∏w A[ym-tcm-]n-°-s∏-Sp-
tºm-gp-≠m-Ip-∂-Xp-t]m-se-bp≈ {]Xn-`m-k-ß-f√. Ib-dn-s‚bpw
]mºn-s‚bpw DZm-l-c-Ww-sIm≠v AssZz-X-hm-ZsØ \ymbo-I-cn-°m≥
Ign-bn-s√-∂mWv cmam-\p-P≥ ]d-bp-∂Xv. aßnb shfn-®-Øn¬ Ib¿
]mºm-sW∂p sX‰n-≤-cn-°-s∏-t -́°m-sa-∂Xp icn-Xs∂. ]t£, AXp-
sIm≠v ]mºv XnI®pw Ab-Ym¿Y-amWv F∂p-]-d-bm≥ hø. Fs¥-
∂m¬, Ib¿ F∂-t]mse Xs∂ ]mºpw ]rYzn, Pew tXPkv XpS-
ßnb auen-I-L-S-I-߃ tN¿∂p-≠m-b-XmWv. Ib¿ ]mºm-sW∂p
sX‰n-≤-cn-°p-tºmgpw AXp Ib¿ Xs∂-bmWv F∂p a\- n-em-°p-
tºmgpw \Ωƒ bYm¿Y-Øn¬ Cu aqe-L-S-I-ß-sf-bmWv ImWp-
∂Xv. cmam-\p-P≥ Fgp-Xp∂p:
""Ib¿∏m-ºns‚ Imcy-Øn¬ A`m-h-sØ-°p-dn-®p≈ ⁄m\-
ap-≠m-Ip-∂Xv \n›n-X-ß-fmb ÿe-Im-e-ß-fp-ambn _‘-s∏´p
sIm≠mWv. AXp-sIm≠v AXn-semcp sshcp-[y-ap≠v: Hcp Xocp-am-
\-Øns‚ ÿm\Øv as‰mcp Xocp-am\w D≠m-hp-Ibpw AtXmsS
BZysØ Xocp-am\w Ah-km-\n-°p-Ibpw sNøp∂p. GsX-¶n-ep-samcp
hkvXp Hcp {]tXy-I-ÿm-\Øpw ka-bØpw Z¿in-°-s∏-Sp-Ibpw
as‰mcp ÿm\Øpw ka-bØpw ImW-s∏-Sm-Xn-cn-°p-Ibpw sNøp∂p
F∂-Xp-sIm-≠p-am{Xw AXv A\n-hm-cy-ambpw Ak-Xy-am-bn-s°m-≈-
W-sa-∂n√. CØ-c-Øn-ep≈ AZr-iyX Ab-Ym¿Y-X-bpsS Imc-W-
am-bn-Øo-cp-∂n√. adn®v, D≈-sXt¥m, AXp \ne-\n¬°p-∂-Xp-sIm≠v
bYm¿Y-amWv. Hcn-°¬ sXfn-bn-®p-I-gn-™Xp Xs∂-bm-WnXv. CXn-
∂n\n thsd sXfnhv Bh-iy-an√. AXp-sIm≠v tIh-e-amb kØv
am{X-a√ bmYm¿Yyw. tNX-\bpw AXns‚ hnj-b-ßfpw XΩn-ep≈
t`Zw ˛ Cu t`Zw \ne-\n¬°p-∂Xv hkvXphpw AXns‚ \nZm-\hpw
XΩn-ep≈ _‘-Øn-t∑-emWv ˛ {]Xy-£-⁄m\w sIm≠p sXfn-
bn-°m≥ Ignbpw. Cßs\ tNX-\bv°p am{Xta bYm¿Y-amb \ne-
\n¬∏p≈p F∂ hmZw sX‰m-sW∂p sXfn-bp∂p''.7
hnjbw, hnjbn F∂n-hbpw tNX\, AtN-X-\-hkvXp F∂n-
hbpw bYm¿Y-ß-fmWv. Ah XΩn-ep≈ _‘-ßfpw AXp-t]m-se-
7. cmam-\p-P≥; thZm-¥-kq{Xw {io`mjyw I. i. i.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ22
Xs∂ bYm¿Y-ß-fmWv. Cu bYm¿Y-_-‘-Øn-eq-sS-bmWv Cuiz-
c≥ As√-¶n¬ kKp-W-{_“w \m\m-cq-]-ß-fn¬ {]Xy-£-s∏-Sp-∂Xv.
Cß-s\-bmWv GI-amb {_“w At\-I-ß-fmbn cq]m-¥-c-s∏-Sp-∂Xv.
]t£, ASn-ÿm\w Cuiz-c≥ Xs∂. Cuiz-c-\n-s√-¶n¬ NnØpw
ANn-Øp-an√; a\p-jy\pw {]]-©hpw \ne-\n¬°p-∂Xv Cuiz-cs\
B{i-bn®p sIm≠mWv. Cuiz-c-\mWv ImcWw; {]]©w Imcyhpw.
Cuiz-cs‚ icocw
NnØpw ANnØpw a\p-jy\pw {]]-©hpw F√mw Bhn¿`-hn-
°p-∂-Xn-\p-apºv Ah {_“-Øn¬ A¥¿e-bn®p InS-°p-I-bm-bn-cp∂p.
CXn\v Imc-Wm-h-ÿ-bn-ep≈ {_“w F∂p-]-d-bp∂p. Imc-Wm-h-ÿ-
bn-ep≈ {_“w Imcym-h-ÿ-bn-ep≈ {_“-ambn cq]m-¥-c-s∏-Sp-tºm-
gmWv ktN-X-\m-tN-X-\-ß-fmb Ncm-N-c-߃ {]Xy-£-s∏-Sp-∂Xv. ""Hcp
hkvXp as‰m-c-h-ÿ-bn-te°p amdp-∂-Xn-\mWv Imcyw F∂p ]d-bp-
∂Xv. Cu A¿Y-Øn¬ Pohm-flmhpw Imcy-amWv.''8 Bflmhv ip≤-
ssN-X\yw am{X-am-sW-¶n¬ AXp ⁄mXm-hmb hnj-bn-bm-hp-I-bn√.
bYm¿Y-Øn¬ ⁄mXm-hmb ""Rm≥'' BWv Bflmhv.9
Bflmhv {_“-a-√msX as‰m-∂p-a√ F∂ i¶-cs‚ hmZsØ
FXn¿°p-∂-tXm-sSm∏w Xs∂ AXv Cuiz-c-\n¬ \n∂v ]q¿W-ambn
thdn´p \n¬°p-∂n-s√∂pw Cuiz-cs‚ `mK-sa∂ \ne-bv°mWv AXv
ÿnXn-sN-øp-∂-sX∂pw cmam-\p-P≥ Du∂n-∏-d-bp-∂p≠v. Cuiz-cs\
\n¿a-e\pw B\-μ-a-b\pw {iotbmSp IqSn-b-h-\p-amb hnjvWp-hns‚
cq]-Øn-emWv At±lw k¶¬∏n-°p-∂Xv. thZm-¥-kmcw XpS-ßp-∂Xv
Xs∂ hnjvWp AJn-e-h-kvXp-°-fpsS Bflm-hm-sW∂pw NnØpw
ANnØpw hnjvWp-hns‚ ico-c-am-sW∂pw {]Jym-]n-®p-sIm-≠mWv.10
Cuiz-c≥ \n¿a-e-\mWv, tZmj-c-ln-X\pw Ip‰-a-‰-h-\p-amWv. CX√
Pohm-flm-hns‚ ÿnXn. AXv ico-c-Øm¬ _‘n-°-s∏-´n-cn-°p∂p,
I¿a-ß-fm¬ aen-\-am-°-s∏-Sp∂p. euIn-I-_-‘-ß-fm¬ ZpxJ-ß-fp-
sSbpw Zpcn-X-ß-fp-sSbpw ASn-a-bm-°-s∏-Sp-∂p. kwkm-c-Zpx-J-ß-fn¬
\n∂pw A⁄-X-I-fn¬ \n∂pw I¿a-_-‘-ß-fn¬ \n∂pw tamN\w
t\S-emWv Pohm-flm-hns‚ e£yw. CXp-X-s∂-bmWv tam£w.8. cmam-\p-P≥: thZm-¥-kq{Xw, {io`mjyw II. 3. 18.9. Sn I. i. i.10. ka-kvX-Nn-Z-Nn-ZzkvXp ico-cm-bm-Jn-em-flt\
{ioatX \n¿a-em-\-\-tμm-Z-\ztX hnjvWpth \ax
cmam-\p-P≥: thZm-¥-kmcw I. i.
`mc-Xo-b-Nn¥ 23
tam£-Øn-te-°p≈ hgn
Cuiz-c\pw NnØpw XΩnepw NnØpw ANnØpw XΩn-ep-ap≈
hyXym-k-ßfpw _‘-ßfpw th¿Xn-cn-®-dn-bm≥ Ign-bm-™m¬ ̀ uXn-
I-kp-J-t`m-K-ß-fn¬ apßn-t∏m-hm\pw Pohn-X-e£yw hnkva-cn-°m\pw
CS-bp-s≠∂v cmam-\p-P≥ Xm°oXp \¬Ip∂p. A⁄X ImcWw
Bflmhv ico-c-am-sW∂pw P\-\-amWv AXns‚ Bcw-`-sa∂pw ac-
W-tØm-Sp-IqSn F√mw \in-°p-sa∂pw a‰p-ap≈ hnizm-k-߃ Df-
hm-bn-Øo-cp∂p. Ima-t{Im[ aZ-tam-l-am-’-cym-Zn-I-fp-sS-sb√mw Imc-
W-an-XmWv. Bflmhv ico-ctam `uXn-I-tem-Itam Asöpw Cuiz-
cs‚ Awi-am-W-sX∂pw D≈ ⁄m\-ap-Zn-®m¬ am{Xta kwkm-c-Zpx-
J-ß-fn¬ \n∂p tamN\w t\Sn tam£w {]m]n-°m≥ km[n°q. tam£-
sa∂p sh®m¬ Cuiz-c-\p-am-bp≈ kmayw As√-¶n¬ kmZriyw am{X-
amWv, kmcq-]ytam XmZm-flytam A√.11 ""Pothm {_ss“h \m]cx''
F∂ i¶-cs‚ {]Jym-]-\-tØmSv cmam-\p-P≥ tbmPn-°p-∂n√. tam£-
{]m-]vXn°p tijhpw Bflmhv {_“-ambn cq]m-¥-c-s∏-Sp-I-bn-s√∂v
At±lw Dd-∏n®p ]d-bp∂p.
⁄m\-amWv tam£-Øn-\p≈ am¿Kw F∂pw hymh-lm-cn-I-Po-
hn-X-Ønse I¿a-߃ Ahn-Zy-bn¬ IpSp-ßn-°n-S-°p-∂-h¿°p th≠n
am{X-ap-≈-h-bm-sW∂pw Ah ]c-am¿Yn-I-k-Xy-sØ-°p-dn-®p≈
⁄m\-Øns‚ D]m-[n-I-f-s√∂pw a‰p-ap≈ i¶-cs‚ A`n-{]m-b-ß-
tfmSpw At±-l-Øn\p tbmPn-∏n√. At±lw Fgp-Xp∂p:
""F√m-‰n-s‚bpw Bflm-hmWv {_“w F∂ ⁄m\w-sIm≠v
AhnZy D∑q-e\w sNø-s∏-Sp∂p F∂ kn≤m-¥sØ Hcp Xc-Ønepw
\ymbo-I-cn-°m≥ hø. Fs¥-∂m¬, _‘\w bYm¿Y-amWv. ⁄m\w-
sIm≠v AXn-√m-Xm-°m≥ Ign-bn√. Pohm-flm-°fpw ]e-X-c-Øn-ep≈
ico-c-߃ XΩn-ep≈ _‘-Øns‚ ^e-ambn, AXm-bXv \√tXm
NoØtbm Bb I¿a-ß-fp-am-bp≈ _‘-Øns‚ ^e-ambn, Df-hm-
bn-Øo-cp∂ kpJ-Zpx-Jm-Zn-I-fpsS cq]-Øn-ep≈ _‘\w Ab-Ym¿-
Ytam Ak-Xytam BsW∂v B¿s°-¶nepw Dd-∏n®p ]d-bm≥ Ign-
bp-∂-sX-ßs\ F∂p R߃ tNmZn-°p∂p. Bcm-[-Is‚ ̀ ‡n-]q¿h-
I-amb [ym\-Øm¬ {]km-Zn-∏n-°-s∏-Sp∂ ]c-am-flm-hns‚ A\p-{Klw
sIm≠p am{Xta CØcw _‘-\-߃°v AdpXn hcp-Øm≥ Ignbq
F∂p R߃ hy‡-am-°n-°-gn-™n-´p≠v.''12
11. ap‡ky kzcq]w {_“tWm `mhx kz`mhx, \Xp kzcq-ss]Iyw,
{io`mjyw I. i. i.12. thZm-¥-kq{Xw: {io`mjyw I. i. i.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ24
⁄m\w Xosc Bh-iy-an-s√-∂√, I¿ahpw `‡n-bp-amWv
⁄m\-Øns‚ D]m-[n-Iƒ F∂mWv cmam-\p-P≥ hmZn-°p-∂Xv. ̀ ‡n-
°mWv IqSp-X¬ {]m[m\yw. \nc-¥-c-amb Cuiz-c-[ym-\-amWv `‡n-
bpsS ASn-ÿm-\-L-SIw. ]t£, [ym\w hnP-b-I-c-am-hp-Ibpw
Aßs\ `‡n-bpsS Zm¿Vyw h¿[n-°p-Ibpw sNø-W-sa-¶n¬ I¿aw
IqSntb Ignbq. I¿aw Bflo-b-amb kwXr-]vXn°p th≠ntbm ̀ uXn-
Ihpw kmº-Øn-I-hp-amb t\´-߃°p th≠ntbm BI-cpXv. AXv
^te— IqSm-sX-bp≈ \njvIm-a-I¿a-am-bn-cn-°Ww; Cuiz-cs‚ apºn-
ep≈ Bflm¿∏-W-am-bn-cn-°Ww.
I¿a-ß-fn¬ Bcm-[\, ]qP, \ma-k-¶o¿Ø\w XpS-ßnb \nXy-
I¿a-ßfpw Imen-I-ß-fmb ss\an-Øn-I-I¿a-ßfpw Dƒs∏-Sp∂p.
kXyw, Alnwk, Zb, Zm\w, ipNn, £a, iaw, Zaw apX-em-bh
`‡s‚ A\n-hm-cy-Kp-W-ß-fmWv. ]t£, Ch am{Xw t]mcm. aoamw-
km-I-c-∑m¿ \n¿tZ-in-°p∂ PmXn-[¿a-ß-fpƒs∏-sS-bp≈ F√m I¿am-
\p-jvTm-\-ßfpw Bh-iy-amWv. Ch-tbm-sSm∏w Xs∂ thZ-ßfpw D]-
\n-j-Zva-{¥-ßfpw Dcp-hn´p ]Tn-°p-Ibpw thWw. CØcw Zn\-N-cy-I-
tfm-Sp-IqSn ]qPm-Zn-I¿a-߃ \S-Øp-Ibpw CS-hn-SmsX Cuiz-c-\maw
P]n-°p-Ibpw \nc-¥-c-ambn Cuiz-cs\ [ym\n-°p-Ibpw sNbvXm¬
am{Xta tam£w t\Sm-\mhq F∂v cmam-\p-P≥ Du∂n-∏-d-bp∂p.13 CXp-
X-s∂-bmWv Cuiz-cs\ Adn-bm-\p≈ am¿Khpw. ̀ ‡n-sImt≠ Cuiz-
cs\ Adn-bm≥ Ignbq.14 AXp-sIm-≠mWv ⁄m\-Øns‚ cq]w ̀ ‡n-
bm-sW∂p cmam-\p-P≥ hniz-kn-®Xv (`‡n-cq-]m-]∂w ⁄m\w).
i¶-c\pw cmam-\p-P\pw
i¶-cs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ CXv ⁄m\-a√, A⁄m-\-amWv.
`‡nbpw I¿ahpw Cuiz-c-[ym-\hpw Cuiz-c≥ Xs∂bpw hymh-lm-
cn-I-Po-hn-X-Ønse anYy-I-fmWv. hymh-lm-cn-I-bm-Ym¿Yy-߃°-∏p-
d-Øp≈ ]mc-am¿Yn-I-k-Xy-sØ-°p-dn-®p≈ ⁄m\-amWv bYm¿Y-
amb ⁄m\w. cmam-\p-Ps‚bpw i¶-c-s‚bpw kn≤m-¥-ßsf Xmc-
X-ay-s∏-Sp-Øn-s°m≠v cm[m-Ir-jvW≥ Fgp-Xp-I-bp-≠mbn: ""i¶-cs‚
AssZzXw _p≤n-bpsS ]mc-aysØ Ipdn-°p∂p F¶nepw AXn\v aX-
]-c-amb ̀ ‡nsb DtØ-Pn-∏n-°m≥ Ign-bp-∂n√. At±-l-Øns‚ {_“-
Øn\v Bflm-hn-\p-≈n¬ hnIm-c-Xo-{h-amb aX-`-‡ntbm Bcm-[-\m-
13. thZm¿Y-kw-{Klw, t]. 142˛44.
14. `‡ym amw A`n-Pm-\mXn ̨ KoX.
`mc-Xo-b-Nn¥ 25
t_m-[tam Df-hm-°m≥ Ign-bp-∂n√.''15 ]t£, P\-߃°v aX-]-c-
amb `‡nbpw Bcm-[-\m-t_m-[hpw D≠m-°n-s°m-Sp-°p-I-bm-bn-cp-
∂n√ i¶-cs‚ Dt±iyw. t\sc-a-dn®v `‡nbpw Bcm-[-\bpw Cuiz-
c-hn-izm-k-hp-sams° hymh-lm-cn-I-Po-hn-X-Ønse anYy-I-fm-sW∂pw
{_“w am{X-amWv ]c-a-amb bmYm¿Yyw F∂pw hy‡-am-°m-\mWv
i¶-c≥ {ian-®Xv.
]mc-am¿Yn-I-kXyw, hymh-lm-cn-I-kXyw, anYy, amb apX-emb
]Z-{]-tbm-K-߃ ]n¬°m-e-Nn-¥-I-∑m¿°n-S-bn¬ hf-sc-tbsd Bi-
b-°p-g-∏-ß-fp-≠m-°n-sb-∂Xv icn-bmWv. i¶-c≥ amb F∂ ]Z-ap-]-
tbm-Kn-®Xv D≈Xv C√ F∂p ImWn-°m≥ th≠n-bm-sW∂pw a‰pw
hmZn-®p-sIm≠v cmam-\p-P-s\-t∏m-sebpw hn⁄m-`n-£p-sh-t∏m-se-bp-
ap≈ Zm¿i-\n-I-∑m¿ AssZz-X-th-Zm-¥sØ FXn¿°p-Ibpw i¶-cs\
{]—-∂-_p-≤≥ F∂p-hn-fn®v Bt£-]n-°p-Ibpw sNbvXp. C√m-ØXv
Ds≠∂p tXm∂n-∏n-°p∂ ambm-hn-bp-sSbpw A[ym-k-Øns‚ ^e-
ambn ]mºns‚ {]Xo-Xn-bp-f-hm-°p∂ Ib-dn-s‚bpw DZm-l-c-W-߃
Ah-cpsS Bt£-]-ß-ƒ°p i‡n Iq´mt\ klm-bn-®p-≈p. CØcw
Bt£-]ßfn¬ \n∂v i¶-cs\ c£n-°m≥ th≠n-bm-sW-∂p-tXm-
∂p∂p, ""temI-Øns‚ Bt]-£n-I-k-Xy-sØbpw ssZh-Øns‚ kzX-
{¥-amb bmYm¿Yy-sØbpw Du∂m≥th≠n i¶-c≥ anYy, amb F∂o
]Z-ß-fp-]-tbm-Kn-®Xv \n¿`m-Ky-I-c-am-bn-t∏mbn''16 F∂v k®n-Zm-\-μ-
aq¿Øn A`n-{]m-b-s∏-´Xv.
F∂m¬, temI-Øns‚ AkvXnXzw ssZhsØ B{i-bn-®n-cn-
°p∂p Ft∂m ssZhw kzX-{¥-amb bmYm¿Yy-am-sWt∂m Du∂m≥
th≠n-b√, t\sc-a-dn®v, hymh-lm-cn-I-tem-I-Ønse Rm≥, \o
Ft‚Xv, \nt‚Xv F∂n-ß-s\-bp≈ hyXym-k-ßfpw Ak-a-Xz-ß-fp-
sams° A⁄-X-bpsS ^e-ß-fm-sW∂pw Ahn-Zy-b-h-km-\n-®m¬
F√mw GI-amb {_“-am-sW∂v (k¿hw Jep CZw {_“) ImWm≥
Ign-bp-sa∂pw hy‡-am-°m≥ th≠n-bmWv. Cu Bibw IqSp-X¬
kv]„-am-°m≥ th≠n am{X-amWv ambm-hn-bp-sSbpw Ib¿∏m-ºn-
s‚bpw DZm-l-c-W-߃ D]-tbm-Kn-®Xv.
i¶-cs‚ AssZz-X-th-Zm-¥-a-\p-k-cn®v {_“-sa∂ ]mc-am¿Yn-I-
kXyw Bfl-\n-jvT-amb Hcm-flo-b-k-¶¬∏w am{X-am-sW∂ Imcy-
15. Radhakrishnan: Indian Philosophy Vo. II.16. K. Satchidananda Murthy: Revelation and Reason In Advaita Vedanta,
P. 263.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ26
Øn¬ kwi-b-an√. ]t£, Bflo-b-hm-Zn-bmb tlK-ens‚ Bi-b-
ßsf kw_-‘n®v am¿Ivkv sNbvX-Xp-t]mse i¶-cs‚ AssZz-X-
hm-ZsØ Ingp°mw Xq°m°n \n¿Øp-Ibpw {_“-sa∂ hm°n\v
a\p-jy≥ F∂ A¿Yw \¬Ip-Ibpw sNbvXm¬ hymh-lm-cn-I-bm-
Ym¿Yy-sØ-∏-‰nbpw ]mc-am¿Yn-I-k-Xy-sØ-∏-‰n-bp-ap≈ Cu kn≤m-
¥-Øn\v Zqc-hym-]-I-amb ̂ e-߃ Df-hm-°m≥ Ign-t™°pw. ]t£,
aX-Øn\pw Bflo-b-hm-Z-Øn\pw A{X-b-[nIw kzm[o-\-ap-≠m-bn-cp∂
a[y-Im-e-km-aqly kml-N-cy-ß-fpsS ]nSn-bn¬ \n∂p tamN\w
t\Sm≥ i¶-c-s\-t∏m-se-bp≈ Hcp {]Xn-`m-im-en-bmb Zm¿i-\n-I-\p-
t]mepw km[y-am-bn-cp-∂n√.
cmam-\p-Ps‚ Nn¥-Iƒ i¶-c-t‚-Xp-t]mse A{X k¶o¿W-ß-
fm-bn-cp-∂n√. At±-l-Øns‚ Bhn¿`m-h-Øn\p apºp-Xs∂ \mY-ap\n,
bap-\m-Nm-cy¿ XpS-ßnb BNm-cy-∑m¿ sshjvW-h-kn-≤-∑m-cmb
Bƒhm¿am-cpsS `‡n-k-¶o¿Ø-\-ßsf _nw_m-cm-[-\-bp-ambpw
]qPm-Zn-I¿a-ß-fp-ambpw Iq´n-bn-W-°n-°-gn-™n-cp∂p. ̀ ‡n°pw I¿a-
Øn\pw ⁄m\-Øns‚ Hc-Sn-Ød \¬Im≥ th≠n D]-\n-jØp-I-
fnepw `K-h-ZvKo-X-bnepw a‰p-a-S-ßnb Bflo-b-Nn-¥-Isf D]-tbm-Kn-
°pI Xmc-X-tay\ Ffp-∏-am-bn-cp∂p. AXmWv cmam-\p-P≥ sNbvXXv.
]t£, Cu {]{In-b-°n-S-bn¬ At±lw D]-\n-j-Øp-I-fnse \n¿Kp-
W-{_-“sØ kKp-W-{_-“-ambpw kKp-W-{_-“sØ Cuiz-c-\mbpw
hymJym-\n®p. Aßs\ \]pw-k-I-enw-K-Øn-ep≈ {_“w ]p√nw-K-Øn-
ep≈ Cuiz-c-\mbn amdn. F∂n v́, k¶¬∏-Øn\p ]nSn-In-́ m-hp∂ F√m-
Øcw am\p-jn-I-Kp-W-ßfpw am\p-jn-I-i-‡n-Ifpw D¬Ir-„-X-Ifpw
a\p-jy-\n¬ \n∂v A\y-h¬°-cn®v B Cuiz-c-\n¬ {]Xn-jvTn®p.
k¿h-⁄\pw k¿h-i-‡\pw k¿h-Kp-W-k-º-∂-\p-amb Cuiz-cs‚
A\p-{K-l-an-s√-¶n¬ tam£w t\SpI km[y-a-s√∂p {]Jym-]n®p.
sFln-I-ß-fmb ZpxJ-ß-fn¬ \n∂pw Zpcn-X-ß-fn¬ \n∂pw c£
In´m≥ th≠n Icp-Wm-\n-[n-bmb Cuiz-cs\ `‡n-]q¿hw Bcm-[n-
°m\pw ]qPn-°m\pw [ym\n-°m\pw P\-ßsf D¬t_m-[n-∏n®p.
CØcw D¬t_m-[-\-߃ P\-ßsf BI¿jn-°m≥ ]‰n-b-h-bm-bn-
cp∂p. Fs¥-∂m¬, cm[m-Ir-jvW≥ Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse cmam-
\p-P≥ ""aX-hn-izm-k-ß-sfbpw bp‡n-Nn-¥-I-sfbpw Iq´n-bn-W-°m-
\mWv Atß-b‰w ]cn-{i-an-®Xv''.17
17. S. Radhakrishnan: Indian Philosophy Vo. II.
`mc-Xo-b-Nn¥ 27
sshcp-[y-Øns‚ ]cn-lmcw
cmam-\p-Ps‚ hnin-„m-ssZz-X-a-\p-k-cn®v Pohm-flmhv ]c-am-flm-
hns‚ Awi-amWv; F√m a\p-jycpw Cuiz-cmw-i-ß-fmWv. ]t£,
Cu Cuiz-cmw-i-߃ Pohn-®n-cp-∂Xv Abn-Ø-Øn-s‚bpw sXm´p-Iq-
Sm-bva-bp-sSbpw Xo≠n-°q-Sm-bva-bp-sSbpw ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ PmXn-
hy-h-ÿ-bpsS \me-Xn-cp-Iƒ°p-≈n-emWv. CXn¬ {]Xy-£-Øn¬
Xs∂ Hcp sshcp-[y-a-S-ßn-bn-cp∂p. F√m a\p-jycpw Cuiz-cmw-i-
ß-fm-sW-¶n¬ Nne¿ Db¿∂ PmXn-°mcpw a‰p-≈-h¿ XmW PmXn-
°m-cp-am-Ip-∂-sX-ß-s\-bmWv? Icp-Wm-\n-[n-bmb Cuiz-cs‚ Hcwiw
a¿Z-I\pw as‰m-cwiw a¿Zn-X\pw Bbn-Øo-cp-∂-sX-ß-s\-bmWv? k¿h-
Kp-W-k-º-∂-\mb Cuiz-c≥ am{Xw \n¿a-e\pw I¿a-_-‘-߃°-Sn-
a-s∏´ Cuiz-cmw-i-߃ aen-\-ßfpw BsW∂ adp-]Sn Xr]vXn-I-c-
am-bn-cp-∂n√. Fs¥-∂m¬ sshjvW-h-`-‡-∑m¿°n-S-bn¬ t]mepw
hen-b-h\pw sNdn-b-h-\p-ap-≠m-bn-cp∂p; XmW PmXn-°m-c\pw Db¿∂
PmXn-°m-c\pw D≠m-bn-cp∂p. kmaq-ly-Po-hn-X-Øn-emsI PmXn-hy-
hÿ A{Xbv°v Cgp-In-∏n-Sn-®n-cp∂p. PmXn-hy-Xym-k-ß-f-h-km-\n-∏n-
°msX Cu sshcp-[y-Øn\p ]cn-lmcw ImWpI km[y-am-bn-cp-∂n√.
HSp-hn¬ sshjvW-h-`-‡-∑m¿ Hcp bp‡n I≠p-]n-Sn®p. sshjvW-
h-`-‡-∑m¿°v H∂n-®n-cp∂p {]m¿Yn-°p-Ibpw Iq´mbn k¶o¿Ø-\-
߃ ]mSp-Ibpw sNømw. H∂n-®n-cp∂v `£Ww Ign-°-cp-sX-t∂-
bp≈q. hoSp-I-fn¬ aS-ßn-sb-Øn-bm¬ F√m-hcpw PmXn-hy-h-ÿ-bpsS
\nb-a-߃ I¿i-\-ambn ]men-°p-Ibpw sNøWw. CXm-bn-cp∂p
bp‡n.
kmaq-ly-Po-hn-X-Ønse sshcp-[y-߃ aq¿On-®-t∏mƒ ho≠pw
am‰-ß-fp-≠mbn. sshjvW-h-`-‡-∑m¿°n-S-bn-ep≈ D®-\o-N-Xz-߃
am{X-a√, kap-Zm-b-Ønse PmXn-hy-Xym-k-߃ t]mepw tNmZyw sNø-
s∏-Sm≥ XpSßn. cmam-\p-P-\p-tijw Ccp-∂qdp h¿j-߃ Ign-™-
t∏m-tg°pw PmXn-a-X-hy-Xym-k-߃s°-Xn-cmb Hcp ]pXnb aX-{]-
ÿm\w Bhn¿ -̀hn®p. cmam-\-μs‚ t\Xr-Xz-Øn-em-cw-̀ n® Cu ]pXnb
{]ÿm-\-Øn\v Zm¿i-\n-I-amb Hc-Sn-Ød \¬In-bXv cmam-\p-Ps‚
kn≤m-¥-ß-fmWv. `‡n-{]-ÿm-\-sa∂ t]cn-e-dn-b-s∏-Sp∂ Cu
]pXnb {]ÿm-\-sØ-∏‰n {]Xn-]m-Zn-°p-∂-Xn\p apºv i¶-cs‚
AssZz-XsØ FXn¿Ø a‰p-Nne kn≤m-¥-߃ IqSn ]cn-tim-[n°mw.
i¶-cs‚ AssZz-X-hm-ZsØ FXn¿Øp-sIm≠v hf-sc-b-[nIw
Fgp-Xp-Ibpw {]kw-Kn-°p-Ibpw sNbvX Hcp Nn¥-I-\mWv ssZzX-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ28
hm-Z-Øns‚ ÿm]-I-\mb a[z≥. ]Xn-aq∂mw \q‰m-≠n¬ I¿Wm-S-
I-Ønse DUp∏n F∂ ÿeØv Hcp {_m“W IpSpw-_-Øn¬ P\n®
At±lw Bcw-`-Øn¬ AssZz-X-th-Zm-¥-Øm¬ BI¿jn-°-s∏´p
F∂pw Gsd-°-gn-bp-∂-Xn-\p-apºv AssZz-X-Øns‚ G‰hpw henb
i{Xp-°-fn-sem-cm-fm-bn-Øo¿∂p F∂p-amWv ]d-b-s∏-Sp-∂Xv. AssZz-
X-Øn-s\-Xn-cmbn ssZzX-kn-≤m¥w {]N-cn-∏n-®p-sIm≠v At±lw C¥y-
bpsS \m\m-`m-K-ß-fnepw Np‰n-k-©-cn®p. H´msI ap∏-tØgp {KŸ-
߃ At±lw cNn-®n-´p-≠t{X. a[z-`mjyw F∂ t]cn-e-dn-b-s∏-Sp∂
{_“-kq-{X-`mjyw, A\p-hym-Jym\w, KoXm-`mjyw, `mK-hX Xm¬]-
cy-\n¿Wbw, alm-`m-cX Xm¬∏-cy-\n¿Wbw, hnjvWp-X-Xz-\n¿Wbw,
ktXzm-tZymXw F∂n-h-bmWv Ah-bn¬ apJy-am-bh. Pb-Xo¿Y≥,
hymk-Xo¿Y≥ XpS-ßnb ]e ]fin-X-∑m-cmb injy-∑m¿ At±-l-
Øns‚ IrXn-Iƒ°v hymJym-\-ßfpw Fgp-Xn-bn-´p≠v.
AssZz-X-sØ-∏-‰n-bp≈ hna¿i\w
thZm-¥-Øns‚ ad-hn¬ \n∂p-sIm≠v iq\y-hm-Zn-I-fmb _u≤-
∑m-cpsS kn≤m-¥-߃ {]N-cn-∏n-°p-∂-h¿ F∂ Bt£-]-ap-∂-bn-®p-
sIm-≠mWv At±lw AssZz-X-th-Zm-¥n-Isf t\cn-Sm-s\m-cp-ßn-bXv.18
PKØv anYy-b-s√∂pw Pohm-flmhpw ]c-am-flmhpw H∂√ c≠m-
sW∂pw At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p. Pohm-flmhpw {_“hpw H∂p-X-
s∂-bm-sW-¶n¬ ]ns∂ {_“sØ Adn-bm≥ an\-s°-Sp-∂-Xn\v A¿Y-
an√. Fs¥-∂m¬, AXn\p an\-s°-Sp-∂-h≥ kzbw {_“-am-Wt√m.
⁄m\-Øn\v Hcp hnj-bnbpw Hcp hnj-bhpw thWw. Fs¥-∂m¬,
Adn-bm≥ B{K-ln-°p-∂-h\pw Adn-b-s∏-Sm-\p≈ hnj-bhpw XΩn-
ep≈ _‘-Øn¬ \n∂mWv ⁄m\-ap-≠m-Ip-∂Xv. hnj-bnbpw hnj-
bhpw H∂m-sW-¶n¬ ]ns∂ ⁄m\-hp-an√. ⁄m\w F∂ H∂n-s√-
¶n¬ ""AYmtXm {_“-⁄mkm'' F∂ thZm-¥-kq-{X-Øn\v A¿Y-
an-√m-Xmhpw.
\iz-cX, A\n-XyX, A]q¿WX, A⁄X, ZpxJw apX-em-b-h-
tbmSp IqSnb a\p-jys\ A\-¥hpw kw]q¿Whpw k¿h-i-‡hpw
k®n-Zm-\-μ-a-b-hp-amb {_“-tØmSv D]-an-°p-∂-sX-ß-s\-bmWv? i¶-
cs\ kw_-‘n-®n-S-tØmfw CsX-fp-∏-amWv. Fs¥-∂m¬, At±-l-
Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬ tIh-ehpw A\-¥-hp-amb {_“w am{X-
18. b—w-\y-hm-Zn\: iq\yw XtZh {_“-am-\n\x ̨ Quoted by Dr. ChandradharSharma: A Critical Survey of Indian Philosophy. P. 372.
`mc-Xo-b-Nn¥ 29
amWv Htc-sbmcp kXyw. Ahn-Zy-bpsS ^e-am-bn-´mWv Cu GI-amb
bmYm¿Yyw At\-I-am-sW∂ {]Xo-Xn-bp-f-hm-Ip-∂Xv. a\p-jy≥ ZpxJn-
X\pw ]oUn-X\pw A]q¿W\pw Hs° Bbn-Øo-cp-∂Xpw Ahn-Zy-
bpsS ^e-am-bn-´mWv. ""]t£, BcpsS Ahn-Zy-bpsS ^ew? Pohm-
flm-hn-s‚tbm? {_“-Øn-s‚tbm?'' a[z≥ tNmZn®p. ac-W-Øn\p
hnt[-b-\m-Ip∂ a\p-jys‚ A⁄X {_“-Øn-s‚bpw A⁄-X-
bm-bn-cn°pw. ImcWw a\p-jy\pw {_“hpw H∂m-Wt√m. At∏mƒ
{_“-Øn\v A⁄-X-bp-s≠∂v h∂p-IqSpw. AhnZy tIh-e-amb ]c-
am-flm-hns\ _m[n-°p-I-bn√ F∂m-sW-¶nepw AXv Pohm-flm-hn-
s\bpw _m[n-°n√. At∏mƒ Ahn-Zy-bp-s≠∂v AwKo-I-cn-°p-∂Xp
Xs∂ Pohm-flmhpw ]c-am-flmhpw H∂-s√∂p kΩ-Xn-°-emWv. AssZz-
XsØ s]m°n-∏n-Sn-®m¬, Pohm-flmhpw {_“hpw H∂p-X-s∂-bm-sW∂p
iTn-®m¬, {_“-Øns‚ k¿h-⁄Xzw \ntj-[n-°-s∏Spw. AXp-sIm≠v
c≠pw kXy-am-sW∂v AwKo-I-cnt® ]‰q. ]t£, Hcp hyXym-k-ap≠v.
{_“w tIh-ehpw kzX-{¥-hp-amb bmYm¿Yy-hp-amWv; Pohm-flm-hm-
Is´, {_“sØ B{i-bn-®p-sIm≠p \ne-\n¬°p∂ bmYm¿Yy-amWv.
i¶-cs‚ \n¿Kp-W-{_-“-sa∂ k¶¬∏w {ipXn°pw bp‡n°pw
tbmPn-®-X-s√-∂mWv a[zs‚ A`n-{]mbw. {_“w kKp-W-amWv. AXv
k¿h-Øn-s‚bpw I¿Øm-hmWv. I¿Øm-sh∂ \nebv°v AXv F√m-
a-dn-bp∂p. AXp-sIm≠v k¿h-⁄-XzmZn KpW-ß-tfmSp IqSn-b-XmWv
{_“w F∂p-]-d-bp-∂-XmWv bp‡n.19 \n¿Kp-W-sa∂ ]Z-{]-tbm-K-
Øn¬ Xs∂ sshcp-[y-a-S-ßn-bn-´p-s≠-∂mWv a[zs‚ A`n-{]mbw.
{_“-Øn\v \n¿Kp-W-Xz-sa∂ KpW-ap-t≠m-sb∂v \n¿Kp-W-hm-Zn-tbmSp
tNmZn-°pI. Cs√-∂mWv adp-]-Sn-sb-¶n¬ {_“-Øn\v KpW-ap-s≠∂v
kΩ-Xn-°-em-WXv. t\sc-a-dn®v Ds≠-∂mWv adp-]-Sn-sb-¶n¬ \n¿Kp-
WXzw F∂ KpW-ap-s≠∂p kΩ-Xn-t°-≠n-hcpw. c≠m-bmepw {_“-
Øn\p KpW-ap≠v. AXp-sIm≠v {_“w \n¿Kp-W-am-sW∂p ]d-bp-
∂-Xn-\¿Y-an√.20 {_“w kKp-W-amWv; kKp-W-amb {_“-amWv
Cuiz-c≥.
19. _p≤n-]q¿hw k¿h-I¿Xr-XzmXv k¿h-⁄-XzmXv k¿h-⁄-Xzm-Ztbm KpWm-
bp‡mx
I¿a-\o¿Wbw, t]. 10.
20. \n¿hn-ti-j-tXz\ hnin„w \ thXypt‡, bZy-h-in„w, X¿ln\ hntij
\ncm-I-cWw. hnti-j-h-Xz-tah ̀ hXn. bZn tX\ hnin„w, k Gh hntij
CXn hymlrXn:
I¿a-\n¿Wbw, t]. 10.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ30
Pohm-flmhpw {]]-©hpw bmYm¿Yy-ß-fm-sW-¶nepw Ahbv°v
kzX-{¥-amb \ne-\n¬∏n√. kzX-{¥-amb \ne-\n¬∏n-s√∂p ]d-bp-
∂-Xns‚ A¿Yw Ah amb-bm-sW-∂√. NnØpw ANnØpw Dƒs∏-
sS-bp≈ temI-Øn\v ÿe-Im-em-[n-jvTn-X-amb \ne-\n¬∏p-s≠∂v
a[z≥ Dd-∏n-®p-]-d™p. hkvXp-\n-jvT-amb bmYm¿YysØ AwKo-I-
cn-°msX tIh-e-amb GsX-¶nepw Bi-b-sØ-°p-dn-®p≈ kXyw
a\- n-em-°m≥ Ign-bn√. AXp-sIm≠v, {_“-sa-∂-t]mse Xs∂
ktN-X-\m-tN-X-\-ß-fmb Ncm-N-c-ßfpw bmYm¿Yy-ß-fmWv. Ah
XΩn-ep≈ hyXym-k-ßfpw bYm¿Y-amWv.
a[zs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ A©p Xc-Øn-ep≈ t`Z-ß-tfm-Sp-Iq-Sn-
b-XmWv {]]©w: Cuiz-c\pw Pohm-flmhpw XΩn-ep≈ t`Zw, Cuiz-
c\pw PU-]-Zm¿Yhpw XΩn-ep≈ t`Zw, Pohm-flmhpw PU-]-Zm¿Yhpw
XΩn-ep≈ t`Zw, Hcp Pohm-flmhpw as‰mcp Pohm-flmhpw XΩn-ep≈
t`Zw, PU-]-Zm¿Yhpw PU-]-Zm¿Yhpw XΩn-ep≈ t`Zw21 ˛ Cu t`Z-
߃ amb-b√. {_“-sa∂ t]mse Xs∂ ]©-t`-Z-k-a-\zn-X-amb {]]-
©hpw kXy-amWv.
{]]-©-bm-Ym¿Yyw
A[ym-k-Øns‚ ^e-ambn ico-chpw Bflmhpw H∂m-sW∂
anYym-t_m-[-ap-f-hm-Ip∂p F∂-hmZw Akw-_-‘-am-sW-∂mWv
a[zs‚ A`n-{]mbw. ]£n-ar-Km-Zn-Iƒ°p-t]mepw Aß-s\-sbmcp
anYym-t_m-[-ap-≠m-Im-dn√. ]ns∂-bt√ a\p-jy\v? ""Fs‚ icocw''
F∂p ]d-bp-∂Xv Rm\pw ico-chpw H∂-s√∂p a\- n-em-°n-s°m≠p
Xs∂-bmWv.22 Bflm-hns‚ icn-bmb kz`m-hsØ ad-®p-h-bv°p∂
A⁄m-\-Øns‚ ^e-amWv temI-sa-¶n¬ Bflm-hn¬ \n∂p hn`n-
∂-amb Hcp _mey-tem-IsØ {]Xy-£-am-bn-°m-Wm≥ Ign-bn√.23
⁄m\-k-ºm-Z-\-Øn\v {]Xy£w, A\p-am\w, BKaw F∂n-
ßs\ aq∂p {]am-W-ß-fp-s≠∂v a[z≥ A`n-{]m-b-s∏-Sp∂p. hkvXp-
21. Poth-iz-c-̀ nZm ssNh PtU-iz-c-̀ nZm XYm
Poh-t`tZm anY-ss›h PU-Po-h-̀ nZm XYm
anY› PU t`tZmbw {]]t©m t`Z ]©Ix
hnjvWp-X-Xz-\n¿Wbw, t]. 27.
22. aa tZl CXn tlyh, \ tZtlml anXn {]am
A\p-hym-Jym\w, 33.
23. Bflm-⁄m-\m-fl-ItXz N PKXx, Bflt\m ̀ n∂-tXz\ \ ZriytX,
hnjvWp-X-Xz-\n¿Wbw, t]. 28.
`mc-Xo-b-Nn¥ 31
\n-jvT-amb _mly-bm-Ym¿Yy-sØ-°p-dn-®p≈ ⁄m\-Øn\v {]Xy-£-
{]-am-WsØ B{i-bn°mw. F∂m¬, C{μn-bm-\p-`q-Xn-I-fn-eqsS e`n-
°p∂ ⁄m\w icn-bmb ⁄m\-am-sW∂v Dd-∏n-°p-∂-sX-ß-s\-
bmWv? bYm¿Y⁄m-\sØ A_-≤-[m-c-W-I-fn¬ \n∂v th¿Xn-cn-
°p-∂-sX-ß-s\-bmWv? CXn-\p≈ hgn hkvXpsh t\cn´p kao-]n®v
kz¥w A\p-`-h-Øn-eqsS GXmWv icn-sb∂v ]cn-tim-[n-°p-I-bmWv.
⁄m\-Øn\v Dd-∏p-h-cp-Øm≥ A\p-`hw klm-bn-°p∂p. ]mºm-
sW∂p sX‰n-≤-cn-°-s∏´v Ib-dns‚ ASp-Øp-sN∂v ]cn-tim-[n-®m¬
AXp-]m-º√, Ib-dm-sW∂p a\- n-em-hp∂p. Cßs\ kz¥w A\p-
`-h-Øn-eqsS sX‰mb Adnhp \o°w sNøm\pw icn-bmb Adnhv
t\Sm\pw Ign-bp∂p. a[zs‚ Cu \nK-a-\sØ hni-Zo-I-cn-®p-sIm≠v
\mK-cmP i¿a Cßs\ Fgp-Xp∂p:
""sh≈n-sb-∏-‰nbpw ]mºn-s\-∏-‰n-bp-ap≈ {`a-߃ C{μn-b-Zzmcm
e`n® kma-{Kn-I-fpsS sX‰mb hymJym-\-Øns‚ ^e-am-sW∂v Ffp-
∏-Øn¬ hni-Zo-I-cn-°m≥ Ignbpw. C{μn-b-Zzmcm e`n® kma-{Kn-I-fpsS
bmYm¿YysØ B¿°pw tNmZyw sNøm≥ km[n-°n√. {_“-hm-Zn-I-
fpsS {_“-sa-∂-t]mse Xs∂ Ahbpw bYm¿Y-ß-fmWv. Ah
sX‰mbn hymJym-\n-°-s∏-´n-cn-°p∂p F∂p-am{Xw. hkvXp-sh-°p-dn-
®p≈ C{μn-bm-\p-̀ -h-ß-fpsS kmam-\y-kz-̀ m-h-Øn\v tIm´w X´n® LS-
I-ßtfm kq£va-]-cn-tim-[-\-bn-eq-sS \o°w sNbvXm¬ BZysØ
hymJym-\-Øn¬ sX‰p-]-‰n-bn-´p-s≠∂p ImWm-hp-∂-XmWv. Zr„n-{`-a-
ßsf hni-I-e\w sNbvXm¬ Ah-bn-se√mw bmYm¿Yy-Øns‚ Nne
Awi-ß-fp-≠m-bn-cp∂p F∂p hy‡-amhpw. GXm-bmepw Cu D]-a-
Iƒ sIm≠v {]]-©-Øns‚ P∑-kn-≤hpw A\ym-[o-\-s∏-Sm-Ø-Xp-
amb bmYm¿YysØ \ncm-I-cn-°m≥ Ign-bn√.''24
GsX-¶n-ep-samcp hkvXp {`a-am-sW∂p sXfn-bn-°-W-sa-¶n¬
c≠p bmYm¿Yy-ß-fm-h-iy-amWv. DZm-l-c-W-Øn\v, Ib¿ ImWp-
tºmƒ AXp ]mºm-sW∂ {`a-ap-≠m-h-W-sa-¶n¬ {`a-Øns‚ A[n-
jvTm-\-amb Ib¿ am{Xw t]mcm. AXn-t\mSv kmZr-iy-s∏-Sp-Øm≥
]‰nb icn-bmb Hcp {][m-\-hkvXp, AXm-bXv ]mºv, F∂
bmYm¿Yyw IqSn-bp-≠m-bn-cn-°Ww. AXp-t]mse PKØv {`a-am-sW∂v
sXfn-bn-°-W-sa-¶n¬ AXn\p kZr-i-amb Hcp bYm¿Y-P-KØv D≠m-
hWw. {`asØ bYm¿Y-Øn¬ Fhn-sS-bp-an-√m-ØXpw apºp I≠-dn-
™n-´n-√m-Ø-Xp-amb H∂n-t\mSp kmZr-iy-s∏-Sp-Øm≥ Ign-bn√. AXp-
24. Nagaraja Sarma: Reign of Realism, P. 576.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ32
sIm≠v i¶-cs‚ PK-∑n-Yym-hm-Z-Øn\v bmsXm-c-Sn-ÿm-\-hp-an-s√∂p
a[z≥ Dd-∏n-®p-]-d-bp∂p. PKØv bYm¿Y-am-sW∂p am{X-a√, AXns\
\ap°v a\- n-em-°m≥ Ign-bp-Ibpw sNøpw.
⁄m\-Øns‚ D]m[n
_mly-h-kvXp-°ƒ a\p-jy-a-\- n¬ \n∂v kzX-{¥-ambn ÿe-
Im-e-ß-fn¬ \ne-\n¬°p∂ bmYm¿Yy-ß-fmWv. Ah C{μn-b-ß-fn¬
]Xn-™m¬ am{Xta ⁄m\-ap-≠mIq. F∂m¬, icn-bmb ⁄m\w
e`n-°-W-sa-¶n¬ hkvXp, C{μnbw, C{μn-bsØ \nb-{¥n-°p∂ a\ v
F∂o aq∂p LS-I-ßfpw tIm´-an-√m-Ø-h-bm-hWw. C{μn-b-߃t°m
hkvXp-°ƒt°m tIm´-ap-s≠-¶n¬ ⁄m\-Øn\pw tIm´w kw`-
hn°pw. a™-∏nØw ]nSn® IÆp-sIm≠v t\m°n-bm¬ F√mw a™-
bmbn tXm∂pw. \nco-£n-°-s∏-Sp∂ hkvXp th≠{X shfn-®-an-√m-
Ø-Xp-sIm≠v hy‡-a-√m-Xm-hp-Itbm AXv hfsc Zqsc ÿnXn-sN-
øp-Itbm sNbvXm¬ as‰t¥m BsW∂v sX‰n-≤m-c-W-bp-≠m-tb°mw.
Ib¿ k¿∏-am-sW∂v tXm∂n-t∏m-Ip-∂Xv Cß-s\-bmWv. a\ v as‰-
s¥-¶nepw Nn¥-bn¬ apgp-In-t∏m-bm¬ IÆp-sIm≠v t\m°n-bmepw
hkvXpsh I≠n-s√-∂p-hcpw. C{]-Imcw a[zs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ A‰-
Ip-‰-an-√mØ a\- ns‚ \nco-£-W-Øn-eqsS e`n-°p∂ ⁄m\-amWv
icn-bmb ⁄m\w. h√-t∏mgpw h√ sX‰pw ]‰n-t∏m-Ip∂p F∂-Xp-
sIm≠v am{Xw ⁄mt\-{μn-b-Øns‚ tijn \in-°p-∂n√. C{μn-b-
k-∂n-I¿j-Øn¬ ]mI-∏n-g-I-fp-≠m-tb°mw. ]t£, AXp-sIm-
s≠m∂pw hkvXp-\n-jvT-amb bmYm¿Yyw C√m-Xm-Ip-∂n√. a[z≥ Fgp-
Xp∂p:
""C{μn-b-⁄m\w kzbw kXy-Øns‚ am\-Z-fi-amWv. AXv
Akw-K-X-am-sW∂v A\p-am\w sImt≠m BK-aw-sImt≠m ÿm]n-
°m≥ Ign-bn√. N{μs‚ hep-∏-Øn-ep≈ Ipd-hn\pw AXp-t]m-se-
bp≈ hnI-e-ß-fmb a‰p \nco-£-W-߃°pw ImcWw Zqchpw Akm-
[m-c-W-ß-fmb a‰p kml-N-cy-ß-fp-amWv. G‰hpw Du¿Pn-X-amb ]co-
£-Ww-sIm≠v a\- n-em-°m≥ Ign-bp-t∂-S-tØmfw, \ΩpsS a\-
ns‚ ]pd-Øp≈ Hcp temI-Øns‚ \ne-\n¬∏ns\ kw_-‘n®v
C{μn-bm-\p-`q-Xn-Iƒ \¬Ip∂ sXfn-hp-Isf A∏msS X≈n-°-f-bm≥
bmsXmcp \ymbo-I-c-W-hp-an√''.25
25. Tattvodyota in N.R. Sharma: Madhva's Teachings in his own words,P.57.
`mc-Xo-b-Nn¥ 33
kzX-{¥-bm-Ym¿Yyhpw ]c-X-{¥-bm-Ym¿Yyhpw
a[zs‚ ssZzX-hm-Z-a-\p-k-cn®v F√m `uXn-I-h-kvXp-°fpw {]Ir-
Xn-bn¬ \n∂v ]cn-W-an-®p-≠m-b-h-bmWv. a\p-jy-i-co-chpw {]Ir-Xn-
bn¬ \n∂m-Wp-≠m-bXv. ]t£, kmwJy-∑m-sc-t∏mse {]Ir-Xn-bmWv
aqe-Im-cWw F∂v a[z≥ hmZn-°p-∂n√. Cuiz-c-\mWv aqe-Im-cWw.
]t£, Cuiz-c≥ temIsØ kr„n-°p-∂Xv X∂n¬ \n∂p-X-s∂-
b√, \nXyhpw AtN-X-\-hp-amb {]Ir-Xn-bn¬ \n∂mWv. kmt¶-Xn-
I-`m-j-bn¬ ]d-™m¬ Cuiz-c≥ \nan-Ø-Im-c-Whpw {]IrXn D]-
Zm-\-Im-c-W-hp-amWv. Cuiz-c-\mWv F√m-‰n-s‚bpw kr„n-I¿Ømhv.
]c-am-flmhv, hnjvWp, lcn, ̀ K-hm≥ Fs∂-√m-ap≈ t]cp-I-fn¬ Adn-
b-s∏-Sp∂ Cuiz-c≥ {]Ir-Xnsb am{X-a√, Bflm-hn-s\bpw \nb-
{¥n-°p∂p. {]Ir-Xnbpw Pohm-flmhpw Cuiz-cs‚ ico-c-am-sW∂
cmam-\p-Ps‚ A`n-{]m-b-tØmSv a[z≥ tbmPn-°p-∂n√. Bflmhpw
{]Ir-Xnbpw Cuiz-c-\n¬ \n∂v `n∂-ß-fmWv; AtX-k-a-b-Øp-Xs∂
Ah Cuiz-cs\ B{i-bn-°p-Ibpw sNøp∂p. a[zs‚ A`n-{]m-b-Øn¬
c≠p-X-c-Øn-ep≈ bmYm¿Yy-ß-fp≠v. kzX-{¥-amb bmYm¿Yyhpw
]c-X-{¥-amb bmYm¿Yyhpw. Cuiz-c≥ kzX-{¥-bm-Ym¿Yy-amWv.
{]Ir-Xnbpw Bflmhpw ]c-X-{¥-bm-Ym¿Yy-ßfpw. Cuiz-c≥
A]q¿W-X-I-fn¬ \n∂pw amen-\y-ß-fn¬ \n∂pw hnap-‡-\mWv.
]t£, \n¿Kp-W-\√. kw]q¿W\pw k¿h-⁄\pw k¿h-i-‡\pw
k¿hm-¥¿bm-anbpw k®n-Zm-\μ kzcq-]-\p-amb Cuiz-c≥ F√m \∑-
I-fp-sSbpw aq¿Øo-I-c-W-amWv.
Pohm-flm-°ƒ At\-I-ß-fm-sW∂pw Bflmhpw Bflmhpw
XΩn¬ Xs∂ hyXym-k-ap-s≠-∂mWv a[zs‚ A`n-{]mbw. Bflmhv
Ht∂-bp≈q, AXv {_“w Xs∂-bmWv, F∂ i¶-cs‚ hmZsØ
Jfin-°m≥ th≠n At±lw ""Bflmhv \o Xs∂-bmWv'' (k Bflm
Xzw Akn) F∂ D]-\n-jZv hmIysØ ""B Bflmhv \ob√'' (km
Bflm AX-XvXz-akn) F∂p XncpØn hmbn-°p∂p.
tam£-Øns‚ am¿Kw
F√m Pohm-flm-°fpw Hcp-t]m-se-bm-sW∂ cmam-\p-Ps‚ A`n-
{]m-b-tØmSpw a[z≥ tbmPn-°p-∂n√. Hmtcm Pohm-flm-hn\pw AXn-
t‚-Xmb {]tXyI KpW-hn-ti-j-ß-fp≠v.. AXp-sIm≠v Hcp Pohm-
flmhv as‰mcp Pohm-flm-hn-s\-t∏m-se-b√. tam£-{]m]vXn Xmc-X-
tay\ IqSp-X¬ Ffp-∏tam IqSp-X¬ ITn-\tam Bbn-Øo-cp-∂Xv Cu
hyXym-k-ß-fpsS ^e-am-bn-´mWv.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ34
]q¿h-I¿a-ß-fpsS ^e-ambn icocw, C{μn-b-߃, a\ v apX-
em-b-h-bp-ambn _‘-s∏-Sp-∂-Xp-sIm-≠mWv Pohm-flm-hn\v ZpxJ-ßfpw
Zpcn-X-ßfpw D≠m-Ip-∂Xv. kwkm-c-Zpx-J-ß-fpsS _‘-\-Øn¬
\n∂p≈ tamN\w Cuiz-cs‚ Ir]sb B{i-bn-®n-cn-°p∂p. Cuiz-
cs\ {]km-Zn-∏n-°m-\p≈ am¿K-amWv `‡n. `‡n-bpsS ASn-ÿm\w
Xs∂ Pohm-flmhv ]c-am-flm-hns\ B{i-bn-°p∂ ASna am{X-am-
sW∂ t_m[-at{X. Cu t_m[-tØm-Sp-IqSn ]c-am-flm-hns\ \nc-¥-
c-ambn kvt\ln-°p-∂-Xn-\mWv `‡n-sb∂p ]d-bp-∂Xv.26 \nXyhpw
ss\an-Øn-I-hp-amb I¿a-߃ A\p-jvTn-°p-∂-h\p am{Xta Cuiz-
cs\ `‡n-tbm-Sp-IqSn [ym\n-°m≥ Ignbq. kXyw, Zm\w, Zb, thZ-
]m-cm-bWw apX-em-bh Pohm-flm-hns\ ]cn-ip-≤-am-°m≥ klm-bn-
°p∂p. A\m-h-iy-ßfpw A]m-b-I-c-ß-fp-amb F√m A]-hn-{X-X-I-
fn¬ \n∂pw t_m[-]q¿hw c£-s]-´p-sIm≠v ]cn-ip-≤-cq]w {]m]n-
°p∂ Pohm-flm-hn\v sFln-I-_-‘-ßsf XcWw sNbvXv tam£w
t\Sm≥ km[n°pw.27 CXmWv a[zs‚ D]-tZ-i-ß-fpsS Npcp°w.
ssZzXm-ssZzXw
AssZz-X-th-Zm-¥-Øn-s\-Xn-cmbn i_vZ-ap-b¿Ønb as‰mcp Nn¥-
I-\mWv B{‘-bn¬ ]Xn-\memw \q‰m-≠n¬ Pohn® \nw_m¿°≥.
thZm-¥-]m-cn-Pm-X-ku-c`w F∂ t]cn¬ At±-lhpw {_“-kq-{X-
Øn\v sNdn-sbmcp `mjy-sa-gp-Xn-bn-´p≠v. ]Øp t«mI-߃ am{X-
ap≈ Zi-t«m-In-sb∂ eLp-{K-Ÿ-Øn¬ At±lw Xs‚ Zm¿i-\nI
kn≤m-¥-ßsf apgp-h\pw Npcp°n hnh-cn-®n-cn-°p∂p. Cu kn≤m-¥-
߃°v At±lw ssZzXm-ssZzXw F∂mWv t]cn-´n-´p-≈Xv. auen-I-
amb Fs¥-¶nepw Bibw AXn¬ AS-ßn-bn-´pt≠m F∂ Imcyw
kwi-b-amWv. i¶-c≥, `mkv°-c≥, cmam-\p-P≥, a[z≥ apX-em-b-h-
sc√mw {]Xn-]m-Zn-®p-I-gn™ kn≤m-¥-ß-fn¬ \ns∂√mw Ahn-sS-
\n∂pw Chn-sS-\n-∂p-ambn Iptds» FSpØv Iq´n-t®¿Øv AXn\v
kz¥-amb Hcp t]cn-SpI am{X-amWv At±lw sNbvX-sX∂v tXm∂n-
t∏mIpw. IqSp-X¬ ASp∏w cmam-\p-Ps‚ Bi-b-ß-tfm-SmWv.
cmam-\p-P-s\-t∏mse Xs∂ \nw_m¿°\pw Cuiz-c≥, Bflmhv,
`uXn-I-]-Zm¿Yw F∂n-ßs\ aq∂p bmYm¿Yy-ßsf AwKo-I-cn-°p∂p;
F√mw {_“-am-sW∂ i¶-cs‚ A`n-{]m-bsØ FXn¿°p∂p.
26. ⁄m\-]q¿W-]-c-kvt\tlm \ntXym ̀ ‡n-cn-Xo-cytX
alm-`m-cX Xm¬]-cy-\n¿Wbw I. 107.27. a[z-`mjyw III. 4. 51.
`mc-Xo-b-Nn¥ 35
kXz-c-P-kvXtam KpW-ß-tfmSp IqSnb {]Ir-Xn-bn¬ \n∂mWv
{]]©w ]cn-W-an-®p-≠m-bXv F∂ kmwJy-∑m-cpsS A`n-{]m-b-tØmSv
\nw_m¿°≥ tbmPn-°p∂p; ]t£, Hcp hyXym-k-ap≠v. {]IrXn
kzbw ]cym-]vX-a√. AXv {_“sØ B{i-bn-®n-cn-°p∂p. Bflmhv
{]Ir-Xn-bn¬ \n∂p hyXy-kvX-amWv. AXv ico-c-Øn¬ ÿnXn-sN-
øp-∂p-sh-¶nepw ico-c-a√. Hmtcm ico-c-Ønepw Hmtcm Bflm-hp≠v.
Hcm-flmhv as‰√m Bflm-°-fn¬ \n∂pw `n∂-amWv. A©p I¿ta-{μn-
b-߃, A©v ⁄mt\-{μn-b-߃, a\ v ˛ Ch-bpsS klm-b-tØm-
Sp-Iq-Sn-bmWv Bflmhv Z¿in-°p-Ibpw {]h¿Øn-°p-Ibpw A\p-`-hn-
°p-Ibpw sNøp-∂Xv. AXv I¿Ømhpw t`m‡m-hp-amWv. ]t£,
AXn\p ]q¿W-amb kzmX-{¥y-an√. AXns‚ kzmX{¥yw {_“sØ
B{i-bn-®n-cn-°p∂p.
]q¿W-amb kzmX{¥yw {_“-Øn\p am{X-ta-bp≈q. AXmWv
]c-a-amb bmYm¿Yyw. temI-Øns‚ \nan-Ø-Im-c-Whpw D]-Zm-\-Im-
c-W-hp-am-WXv. ktN-X-\m-tN-X-\-ß-fmb a‰p bmYm¿Yy-ß-sf√mw
{_“-Øn¬ \n∂p ]cn-W-an-®p-≠m-b-h-bmWv.
{_“w k¿h-Kp-W-k-º-∂-\mb ]pcp-tjm-Ø-a-\mWv; k¿h-
⁄\pw k¿h-i-‡\pw k¿hm-¥-cym-anbpw k®n-Zm-\-μ-kz-cq-]\pw
F√m-Øcw A]q¿W-X-I-fn¬ \n∂p hnap-‡\pw kr„n-ÿnXn
kwlm-c-ß-fpsS I¿Øm-hp-amWv. {]]-©-Øn-\-IØpw ]pdØpw
{_“w \nd-™p-In-S-°p∂p.
`uXn-I-{]-]-©hpw Bflmhpw {_“-Øn¬ \n∂p `n∂-ß-fmWv.
]t£, Ahbv°v ]c-X-{¥-Xm-kz-`m-h-am-Wp-≈Xv. Ah {_“sØ
B{i-bn-®n-cn-°p∂p. Cßs\ kzX-{¥hpw A]-cn-ta-b-hp-amb {_“-
Øn\v {]]©w, Pohm-flmhv F∂n-h-bp-ambn t`Z-hp-ap≠v, At`-Z-hp-
ap≠v. Cu t`Zm-t`-Zm-h-ÿ-bv°mWv ssZzXm-ssZzXw F∂p-]-d-bp-∂Xv.
t`Z-߃°p-≈n¬ At`-Z-ap≠v F∂mWv cmam-\p-P≥ ]d-™Xv.
At±lw {]m[m\yw \¬In-bXv At`-Z-Øn-\mWv. \nw_m¿°-\m-Is´,
t`Zhpw At -̀Zhpw c≠pw \ne-\n¬°p∂p F∂pw c≠n\pw Hcp-t]mse
{]m[m-\y-ap≠v F∂p-amWv ]d-™Xv. XØz-akn F∂ D]-\n-j-Zzm-
Iy-Ønse "XXv' F∂-Xn\v \nXyhpw k¿hm-¥¿bm-an-bp-amb {_“w
F∂pw "XXzw' F∂-Xn\v {_“sØ B{i-bn-°p∂ Bflmhv F∂pw
"Akn' F∂-Xn\v Ah XΩn-ep≈ t`Zm-t`-Z-_‘w F∂p-amWv
At±lw A¿Yw \¬In-bXv. hymh-lm-cn-Im-h-ÿ-bn¬ am{Xta t`Z-
ß-fp≈q F∂pw ]c-am¿Yn-Im-h-ÿ-bn¬ At`Zw am{X-am-Wp-≈Xv
F∂pw hmZn-®p-sIm-≠mWv i¶-c≥ Pohm-flmhpw {_“hpw XΩn-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ36
ep≈ t`Zm-t`Z {]iv\-Øn\p ]cn -lmcw ImWm≥ {ian -®Xv.
\nw_m¿°s‚ A`n-{]m-b-Øn¬ t`Zhpw At`-Zhpw c≠pw bmYm¿Yy-
ß-fmWv. kqcy\pw kqcy-c-ivanbpw H∂√. Ah XΩn¬ t`Z-ap≠v.
AtX-k-a-bØp Xs∂ kqcy-civan kqcys\ B{i-bn-®p-sIm-≠mWv
\ne-\n¬°p-∂Xv. AXn\v kqcy-\p-ambn At`-Zy-amb _‘-am-Wp-
≈Xv. CXp-t]m-se-Xs∂ Pohm-flmhpw {_“hpw XΩn-ep≈ _‘w
t`Zm-t`-Z-amWv, As√-¶n¬ ssZzXm-ssZz-X-amWv F∂v \nw_m¿°≥
hmZn-°p∂p.
\nw_m¿°s‚ {_“w \n¿Kp-W-a√, kKp-W-amWv. kKp-W-{_-
“sØ At±lw cm[-bpsS A\-iz-c-Im-ap-I-\mb IrjvW-\m-bn-´mWv
k¶¬∏n-°p-∂Xv. {ioIr-jvW-\mWv k¿th-iz-c≥, F√m-‰n-s‚bpw
kr„n-I¿Ømhv. F¥n-\mWv k¿th-i≥ {]]-©-ambn ]cn-W-an-®p-
sIm≠v F√m-‰n-s\bpw kr„n-®Xv? Cuiz-cs‚ Hcp eoe am{X-amWv
kr„n-sb-∂mWv \nw_m¿°≥ ]d-bp-∂Xv. F√m {]m]-©n-I-{]-Xn-
`m-k-ßfpw a\p-jys‚ kpJ-Zpx-J-ßfpw F√mw Cuiz-cs‚ Ifn-I-
fmWv. kr„n-bpsS Cu Dt±iyw a\- n-em-°n-s°m≠v kwkm-c-Zpx-J-
ß-fn¬ \n∂v tamN\w t\Sp-I-bmWv Pohm-flm-hns‚ e£yw. IrjvW-
`-‡n-bmWv tam£-Øn-\p≈ am¿Kw. `‡n-sb-∂m¬ shdpw [ym\-
a√. Id-b‰ Pohn-Xhpw \nkzm¿Y-amb kvt\l-hp-amWv AXns‚
apJy-L-S-I-߃.
ip≤m-ssZz-X-hmZw
ip≤m-ssZz-X-hmZw F∂ as‰mcp sshjvW-h-kn-≤m-¥-Øns‚
ÿm]-I-\mWv h√-`≥. ]Xn-\©mw \q‰m-≠n¬ Hcp sXep-¶p-{_m-“-
Ws‚ aI-\mbn P\n®p. ]t£, At±lw Xs‚ kn≤m-¥-߃ {]N-
cn-∏n-®Xv apJy-ambpw hSs° C¥y-bnse Imin, a[pc, hrμm-h\w
apX-emb ÿe-ß-fn-emWv. AWp-`mjyw F∂ t]cn-e-dn-b-s∏-Sp∂
{_“-kq-{X-̀ m-jyhpw kpt_m-[n-\n-sb∂ ̀ mK-h-X-hym-Jym-\hpw BWv
At±-l-Øns‚ apJy-Ir-Xn-Iƒ. Kncn-[-c≥, _me-Ir-jvW-`-´≥, tKmt]-
iz-c≥ XpS-ßnb injy-∑m¿ At±-l-Øns‚ Bi-b-ßsf IqSp-X¬
hy‡-am-°m≥ klm-bn-°p∂ hymJym-\-߃ cNn-°p-I-bp-≠mbn.
i¶-cs‚ AssZzXw ambsb B{i-bn-°p-∂-Xp-sIm≠v shdpw
AssZz-X-amWv, As√-¶n¬, tIh-e-amb AssZz-X-amWv, F∂mWv h√-
`s‚ apJy-amb Bt£]w. ambsb B{i-bn-°mØ Xs‚ kn≤m¥w
am{X-amWv ip≤-amb AssZzXw F∂v At±lw hmbn®p.28
28. ambm-kw-_-‘-c-lnXw ip≤w CXyp-NytX _pss[x
Kncn-[-c≥: ip≤m-ssZz-X-am¿Ømfiw
Quoted by Dr. Chandradhar Sharma.
`mc-Xo-b-Nn¥ 37
Bcw-`-Øn¬ {_“w GIam-bn-cp∂p. ""Rm≥ At\-I-am-Is´''
F∂v AXv B{K-ln®p. Cu B{Klw \nd-th-‰m≥ th≠n AXv Bflm-
hn-s\bpw {]]-©-sØbpw kr„n®p. IØp-∂-Xo-bn¬ \n∂v Xos∏m-
cn-I-fp-≠m-Ip-∂-Xp-t]m-se-bmWv k®n-Zm-\-μ-kz-cq-]-amb {_“-Øn¬
\n∂v \ma-cq-]-ß-tfmSp IqSnb {]]-©-am-hn¿`-hn-®Xv. Bflmhpw
temIhpw amb-b√, bmYm¿Yy-ß-fmWv. Ah {_“-Øns‚ `mK-ß-
fmWv. Ah-bn¬ {_“-Øns‚ kl-P-Kp-W-ß-fmb kØv, NnØv,
B\μw F∂nh hyXy-kvX-tXm-Xp-I-fn-emWv AS-ßn-bn-´p-≈Xv. AXp-
sIm≠v Ah hyXy-kvX-ß-fm-bn-cn-°p∂p. Ahbv°v am‰-ap≠v. ]t£,
kzX-{¥-amb {_“-Øn\p am{Xw bmsXmcp am‰-hp-an√. AXp
\nXyhpw A\-¥-hp-amWv. AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ AXv {]]-©-Øn¬
apgp-h\pw \nd-™n-cn-°p∂p. CXmWv ip≤m-ssZz-X-hmZw.
h√-`≥ {_“sØ IrjvWs‚ cq]-Øn-emWv k¶¬∏n-®Xv.
{]tXy-In®pw tKm]-kv{Xo-I-fp-ambn Ifn-®p-c-kn®v B\-μn-°p∂ _me-
Ir-jvWs‚ cq]-Øn¬. IrjvW≥ I¿Ømhp am{X-a√, t`m‡m-hp-
amWv. AXp-sIm≠v euIn-I-kp-J-ßsf XyPn-°p-∂-Xn¬ bmsXmcp
]pWy-hp-an√. h√-̀ ≥ Xs∂ hnhm-ln-X-\m-bn-cp∂p. ssewKn-I-Po-hnXw
`‡n°p XS- -a√. Fs¥-∂m¬ kr„n-°-s∏-´n-´p-≈-sX√mw B\-μ-
Øn\p th≠n-bmWv. B\μ-]q¿W-amb PohnXw \bn-°m-\mWv
At±lw Xs‚ injy-∑m-tcm-Sm-h-iy-s∏-´Xv. AXp-sIm≠v At±-l-
Øns‚ ip≤m-ssZz-X-Øn\v ]p„n-am¿Kw F∂p t]cp≠v. ̀ ‡n-bn-eqsS
B\μw e`n-°m-\p≈ am¿K-am-WXv. At±-l-Øns‚ injy-∑m¿ cmk-
a-fi-e-sa∂ t]cn¬ H∂n®p IqSp-Ibpw ]m´p-Iƒ ]mSn-s°m≠v
IrjvW\pw tKm]n-Ifpw XΩn-ep≈ cmk-{Io-U-Iƒ Bh¿Øn-°p-
Ibpw sNøpI ]Xn-hm-bn-cp-∂p-ht{X. CØcw cmk-{Io-U-I-fn¬
IrjvW≥ ]s¶-SpØv `‡-∑msc A\p-{K-ln-°p-sa-∂m-bn-cp∂p
hnizmkw. Ime-{I-a-Øn¬ B k{º-Zmbw ]e-X-c-Øn-ep≈ ssewKn-
Im-cm-P-I-Xz-Øn\p hgn-sX-fn®p. Aßs\ h√-`-t\m-Sp-IqSn sshjvW-
h-aXw A[x-]-X-t\m-∑p-J-am-bn-Øo¿∂p F∂p-]-dbmw.
Z¿i-\-Øn¬ \n∂p aX-Øn-te°v
Cu A[ymbw Ah-km-\n-∏n-°p-∂-Xn\v apºv i¶-c\pw At±-l-
Øn\p tij-ap-≠mb thZm-¥n-Ifpw XΩn-ep≈ apJy-amb Nne
hyXym-k-߃ IqSn Nq≠n-°m-Wn-°p-∂Xv {]tbm-P-\-I-c-am-bn-cn-°p-
sa∂p tXm∂p∂p. {]mNo\ thZm-¥-Øn\v ]pXnb hymJym-\-߃
\¬In-s°m≠v Bflo-b-hm-Z-Nn-¥-Isf D∂-X-amb Hcp \ne-hm-c-Øn-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ38
te-°p-b¿Ønb i¶-c≥ ̀ m-c-Xob Nn¥bv°v auen-I-amb Nne kw`m-
h-\-Iƒ \¬In. At±-l-Øns‚ AssZz-X-th-Zm-¥-Øn\v Ime-Øns‚
]e ]cn-an-Xn-I-fp-≠m-bn-cp∂p F∂Xv icn-bmWv. Bflo-b-hm-Z-am-bn-
cp∂p AXns‚ ASn-ÿm\w. CØcw ]cn-an-Xn-Iƒ°p-≈n¬ \n∂p-
sIm-≠m-sW-¶nepw a\p-jy\pw a\p-jy\pw XΩn-ep≈ Ak-a-Xz-ßfpw
PmXn-a-X-hy-Xym-k-ßfpw ssZh-ß-fnepw bmKm-Zn-I¿a-ß-fnepw a‰p-
ap≈ hnizm-k-ßfpw Ima-t{Im-[-tam-l-tem-̀ mZn \n m-c-X-bp≈ F√mw
hymh-lm-cn-I-tem-I-Ønse anYy-I-fm-sW∂pw Ah-bv°-Sn-bn-ep≈
AkvXn-Xz-Øns‚ tIh-ehpw ka-{Khpw kw]q¿W-hp-amb GI-Xz-
amWv ]mc-am¿Yn-I-k-Xy-sa∂pw Cu kXyw a\- n-em-°p-I-bmWv
sFln-I-ß-fmb \n m-c-X-I-fn¬ \n∂p tamN\w t\Sm-\p≈ hgn-
sb∂pw At±lw {]Jym-]n®p. Zm¿i-\n-I-amb Cu Dƒ°mgvN At±-
lsØ FXn¿Ø-h-cn-em¿s°-¶nepw D≠m-bn-cp-∂pthm F∂p kwi-
b-amWv. cmam-\p-P\pw a[z\pw \nw_m¿°\pw h√-`\pw a‰pw thZm-
¥-Øns‚ t]cn-emWv i¶-cs\ FXn¿ØXv. ]t£, ]mc-am¿Yn-I-
kXyw, hymh-lm-cn-I-kXyw, {]mXn-`m-kn-I-kXyw, amb, {_“w apX-
emb ]Z-ßsf F¥¿Y-Øn-emWv i¶-c≥ D]-tbm-Kn-®Xv F∂p-
t]mepw a\- n-em-°m≥ an\-s°-SmsX At±lw {]m]-©n-I-{]-Xn-`m-
k-ß-fpsS D◊sb \ntj-[n® {]—-∂-_u-≤-\mWv F∂pw a‰pw
Bt£-]n-°p-I-bmWv Ah¿ sNbvXXv. bYm¿Y-Øn¬ Ah¿ Zm¿i-
\n-I-Nn-¥-I-∑m¿ F∂-Xn-s\-°m-fp-a-[nIw aX-]-fin-X-∑m-cm-bn-cp∂p.
sshjvW-h-a-X-Øns‚ hnhn-[-im-J-Iƒ ÿm]n-°m\pw Ahbv°v
Zm¿i-\n-I-amb Hcp ]cn-thjw \\¬Im-\p-amWv Ah¿ ]cn-{i-an-®Xv.
AXp-sIm≠v Xs∂-bmWv P\-ß-fpsS aX-hn-izm-k-ß-fp-ambn CW-
ßn-t®¿∂p-sIm≠v Ah¿ {_“sØ hnjvWp, \mcm-b-W≥, hmkp-
tZ-h≥, {ioIr-jvW≥ F∂n-ßs\ a\p-jy-cq-]-Øn-ep≈ ssZh-ß-
fm°n am‰n-bXv. ⁄m\-sØ-°m-f-[nIw ̀ ‡n°pw I¿a-߃°p-amWv
Ah¿ {]mapJyw \¬In-bXv. C…m-ans‚ hchpw ap…nw-cm-Pm-°-∑m-
cpsS h¿[n-®p-sIm-≠n-cp∂ {]m_-eyhpw Cu {]h-W-X-Iƒ°v {]tXy-
I-amb Hcp {]m[m\yw \¬In. P\-ß-fpsS ]n≥_ew t\Sm≥ th≠n
cmPm-°-∑m¿ lnμp-a-XsØ t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw sshjvW-h-ssZ-
h-ßsf ]qPn-°m\pw Bcm-[n-°m\pw th≠n-bp≈ H´-\-h[n t£{X-
߃ \n¿an-°p-Ibpw sNbvXp. ]t£, kmaq-ly-ssh-cp-[y-߃ aq¿On-
®-t∏mƒ ssZh-̀ ‡n Xs∂ Ncn-{X-Øn¬ ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Hcp ]¶p
hln-°m≥ XpSßn. AXn-t\-∏‰n ]n∂oSv {]Xn-]m-Zn°mw.
`mc-Xo-b-Nn¥ 39
24. inh\pw i‡nbpw
C¥y-bn¬ inh-]q-Pbpw enwK-]q-Pbpw {]mNo-\-Imew apX¬°p-
Xs∂ \ne-\n∂p t]m∂n-´p≠v. Bdmw \q‰m-≠n\pw HºXmw \q‰m-
≠n-\p-an-S-bn¬ Z£n-tW-¥y-bnse A∏¿, kw_-‘¿, kpμ-c¿ XpS-
ßnb ssih-kn-≤-∑m-cpsS ̀ ‡n-Km-\-߃ P\-߃°n-S-bn¬ {]Nmcw
t\Sn-°-gn-™n-cp∂p. F∂m¬, i¶-c\pw cmam-\p-P\pw tijw C¥y-
bnse hnhn-[-`m-K-ß-fn¬ Db¿∂p-h∂ ssih-Z¿i-\-߃ efn-X-ß-
fmb B {]mNo-\-a-X-hn-izm-k-ß-fp-sSbpw `‡n-k-¶o¿Ø-\-ß-fp-
sSbpw XpS¿®tbm Ah-bpsS ]cn-jvI-cn® cq]-߃ t]meptam Bbn-
cp-∂n√. ]Xn-aq∂mw \q‰m-≠n\pw ]Xn-\©mw \q‰m-≠n-\p-an-S-bn¬
Bhn¿`-hn® ssih-kn-≤m¥w, hoc-ssi-h-kn-≤m¥w, Imivao-c-ssi-
h-kn-≤m¥w apX-em-b-h-bn¬ ]gb inh-`-‡n-bpsS LS-I-߃
Ie¿∂n-´p-s≠-¶nepw Ah apJy-ambpw thZm-¥-Øns‚ kzm[o-\-
Øn¬ hf¿∂p-h∂ Z¿i-\-ß-fm-bn-´mWv IW-°m-°-s∏-Sp-∂Xv.
ssih-kn-≤m¥w
]Xn-aq∂mw \q‰m-≠n¬ inh-⁄m-\-t_m[w F∂ {KŸ-sa-gp-Xnb
tabv°-fi-cmWv ssih-kn-≤m-¥-߃°v BZy-ambn Zm¿i-\n-I-amb
Hc-Sn-Ød \¬Im≥ {ian-®Xv. At±-l-Øns‚ injy-\mb Acpƒ \μn
inhm-Nm-cys‚, inh-⁄m-\-kn-≤n-bm¿, F∂ {KŸhpw {ioI-WvT-in-
hm-Nm-cy-cpsS {_“-kq-{X-`m-jyhpw ssih-kn-≤m-¥sØ IqSp-X¬
]p„n-s∏-SpØn.
ssih-kn-≤m¥w ip≤m-ssZzXw F∂ t]cnepw Adn-b-s∏-Sp-
∂p≠v. ]t£, AXn\v i¶-cs‚ AssZz-X-hp-ambn _‘-sam-∂p-an√.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ40
ssih-kn-≤m-¥-a-\p-k-cn®v {_“-a√, inh-\mWv ]c-a-amb kXyw.
Pohm-flmhpw `uXn-I-{]-]-©hpw bmYm¿Yy-ß-fmWv. ]t£, Ah
inh-\p-ambn At`-Zyamw hn[w _‘-s∏-´n-cn-°p∂p. CXmWv ssih-
∑m-cpsS ip≤m-ssZzXw.
]Xn, ]ip, ]miw F∂n-ßs\ aq∂v bmYm¿Yy-ß-fp-s≠-∂mWv
ssih-kn-≤m-¥-°m-cpsS A`n-{]mbw. ]Xn F∂p-sh-®m¬ inh≥.
k¿h-⁄\pw k¿h-i-‡\pw k®n-Zm-\-μ-kz-cq-]\pw k¿h-_-‘-\-
ß-fn¬ \n∂pw hnap-‡\pw Icp-Wm-\n-[nbpw kvt\l-kw-]q¿W-\p-
amb inh-\mWv ]c-a-amb kXyw. kr„n-ÿn-Xn-kw-lm-c-ß-fpsS
I¿Øm-hmWv inh≥. kz¥w A\p-{Klw sIm≠v Pohm-flm-°sf
tamNn-∏n-°p-∂Xpw inh≥ Xs∂. kr„n \S-Øm≥ th≠n inh≥
Pohm-flm-hmtbm `uXn-I-{]-]-©-amtbm cq]m-¥-c-s∏-Sp-∂n√. inh\v
am‰hpw ]cn-Wm-a-hp-an√. inh-\p-ambn XmZmflyw {]m]n-®p-In-S-°p∂
i‡n-bpsS klm-b-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv {]]©w kr„n-°-s∏-Sp-∂Xv.
\nXy-ssN-X-\y-amb i‡n inhs‚ kzcq-]-amWv. AXp-sIm≠v
AXn\v kzcq-]-i-‡n-sb∂p ]d-bp∂p. inhs‚ kl-[¿an-Wn-bmbn
Icp-X-s∏-Sp-∂-Xp-sIm≠v AXn\v ]m¿hXn, Imfn XpS-ßnb t]cp-I-
fp-ap≠v. amb inhs‚ Ahn-̀ m-Py-L-S-I-a√. AXv ]cn-{K-l-i-‡n-bmWv.
AXmWv kr„n-bpsS D]-I-cWw.
Pohm-flm-hn-\mWv ]ip F∂p ]d-bp-∂Xv. Ahn-Zy-bm-Ip∂ Ib-
dn-\m¬ AXv temI-hp-ambn _‘n-°-s∏-´n-cn-°p∂p. AXp-sIm≠v
Xs∂-bmWv AXn\p ]ip F∂p ]d-bp-∂Xv. Pohm-flmhv I¿Ømhpw
t`m‡m-hp-amWv. AXv C—m ˛ ⁄m\ ˛ {Inbm-bp-‡-amWv. \nXy-
ssN-X-\y-amWv AXns‚ kl-P-amb kz`mhw. ico-c-Øn¬ \n∂pw
C{μn-bm-Zn-I-fn¬ \n∂pw `n∂-am-WXv. ]t£, ]mi-Øm¬ _‘n-°-
s∏-Sp-∂-Xp-sIm≠v AXv A\n-Xyhpw kwkm-c-Zpx-J-߃°v hnt[-b-
hp-am-bn-Øo-cp∂p.
Pohm-flm-hns\ _‘n-°p∂ Ib-dmWv ]miw. AhnZy, I¿aw,
amb F∂n-ßs\ aq∂p Xc-Øn-ep≈ ]mi-ß-fp≠v. Ch Agp-°p-
Iƒ As√-¶n¬ ae-߃ Bbn-´mWv Icp-X-s∏-Sp-∂Xv. Pohm-flmhv
AWp-cq-]-Øn¬ ico-c-Øn-\-IØv ÿnXn-sN-øp∂p F∂pw AXns‚
i‡nbpw ⁄m\hpw ]cn-an-X-ß-fm-sW∂pw D≈ sX‰mb [mc-W-
bmWv AhnZy. AXp-sIm≠v AXn\v BW-h-aew F∂p-]-d-bp∂p.
BW-h-a-e-amWv tamlw, aZw, cmKw, hnjmZw, thZ\, timIw apX-
em-b-h-bp-f-hm-°p-∂Xv. inh-⁄m-\-kn-≤n-bm¿ Fgp-Xp∂p: ""BW-
h-aew AXns‚ hnhn-[-i-‡n-I-tfm-Sp-IqSn, sNºn¬ Agp°v F∂-
`mc-Xo-b-Nn¥ 41
t]mse, FÆ-a‰ Pohm-flm-°-fn¬ ]c∂p ]nSn-°p∂p. AXv Pohm-
flm-°sf ⁄m\-Øn¬ \n∂pw {Inb-bn¬ \n∂pw ]nSn®p \n¿Øp∂p.
AXv Ahbv°v A\p-`-hn-°m-\p≈ Ignhp \¬Ip∂p. F√m-bvt∏mgpw
AXv Ahn-Zy-bpsS Dd-hn-S-amWv.''1 Ahn-Zy-bpsS ̂ e-am-bn-´mWv Pohm-
flm-hn\v AXns‚ bYm¿Y-amb amlmflyw a\- n-em-°m≥ Ign-bm-
ØXv.
Pohm-flm-hns‚ {Inb-Iƒ kq£va-ßfpw AZr-„-ß-fp-amWv. Ah-
bmWv I¿aw As√-¶n¬ Im¿a-W-aew Df-hm-°p-∂Xv. Ah-bmWv tNX-
\sb AtN-X-\-h-kvXp-°-fp-ambn _‘n-°p-∂Xv. A]-hn-{X-X-Ifpw
amen-\y-ßfpw \nd™ Cu temI-Øns‚ Imc-W-amWv amb. Ah-
bmWv C—, {Inb apX-em-b-hbv°v Pohm-flm-hns\ t{]cn-∏n-°p-∂Xv.
]t£, AXv BW-h-a-e-sØ-t∏mse Pohm-flm-hp-ambn IqSn-t®¿∂n-
´√, thdn-´mWv \ne-sIm-≈p-∂Xv.
inh-⁄m-\-kn-≤n-bm¿ Pohm-flm-hns\ \n¿h-Nn-°p-∂-Xn-ß-s\-
bmWv; AXv (Bflmhv) Acq-]hpw hn`p (k¿h-hym-]I)hpamWv.
]t£, ANn-Øns\ (`uXn-I-]-Zm¿YsØ)t∏mse-b√. Hcp \n›n-X-
k-a-bØv bmsXm-∂n-emtWm AXp \nh-kn-°p-∂Xv AXp-ambn (ico-
c-hp-ambn, As√-¶n¬ ]c-ta-iz-c-\p-ambn) H∂n®p IqSn-t®-cp-∂-Xn-emWv
AXns‚ hym]-IXzw InS-°p-∂Xv. AXns‚ \nXy-ssN-X-\yhpw
i‡nbpw ]mi-Øm¬, As√-¶n¬ BW-h-a-e-Øm¬, ad®p shbv°-
s∏-Sp∂p. AXp-sIm-≠mWv AXns\ ]ip F∂v hnfn-°p-∂Xv.2
Fs¥√mw ae-߃ IqSn-°-e¿∂n-cn-°p∂p F∂-Xns‚ ASn-ÿm-
\-Øn¬ Pohm-flm-°sf aq∂mbn Xcw-Xn-cn°mw. Nne Pohm-flm-
°ƒ°v BW-h-aew am{X-ta-bp≈p F∂p-hcmw. a‰p Nne¿°v BW-
h-a-ehpw Im¿a-W-a-ehpw D≠mhpw. a‰p-≈-h¿ aq∂p ae-߃°pw
ASn-a-s∏-´-h-cm-bn-cn°pw. Cu aq∂p ae-ß-fn¬ \n∂pw tamN\w t\Sp-
∂-Xn-\mWv tam£w F∂p-]-d-bp-∂Xv. CXmWv ]ip-hn\v Xs∂ hcn-
™p-sI-´nb ]miw AdpØv If™v ]Xn-bp-ambn H∂n-®p-tN-cm-\p≈
am¿Kw. ssih-kn-≤m-¥-°m-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬ ]Xn-bp-ambn H∂n-
®p-tN-cpI F∂-Xn\v ]iphpw ]Xnbpw H∂m-bn-Øo¿∂v XmZmflyw
t\SpI F∂¿Y-an√. tam£w t\Sn-b-Xn-\p-ti-jhpw ]ip ]Xn-bmbn
cq]m-¥-c-s∏-Sp-I-bn√. Xobp-am-bp≈ kº¿°w-sIm≠v sh≈-Øn\v
1. Quoted in K.M. Balasubramaniam: Special Lectures on Saiva Siddhanta,P. 121.
2. Ibid p. 121
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ42
NqSp-≠mIpw. ]t£, B sh≈-Øn\v as‰-¥n-s\-sb-¶nepw IØn-
°m-\p≈ Ign-hp-≠m-hp-I-bn√. AXp-t]m-se-Xs∂, Bflmhv {]`p-
hns‚ A\p-{K-lw-sIm≠v ]q¿WX {]m]n-°p∂p. ]t£, AXn\v
]c-ta-iz-cs‚ ÿm\w e`n-°p-I-bn√.
Imivao-c-ssihw
sXs° C¥y-bnse ssih-kn-≤m-¥-Øn¬ \n∂v Gsd-°psd
hyXy-kvX-amWv GXm-≠tX Ime-Øp-Xs∂ Imivao-cn-em-hn¿`-hn®
ssih-kn-≤m¥w. Imivao-c-ssi-h-kn-≤m-¥-Øn\v {]Xy-`n-⁄m-\-k-
{º-Zmbw F∂pw ]d-bm-dp≠v. tkmam-\-μs‚ inh-Zr„n, DXv]-es‚
kv]μ-{]-Zo-]nI, A`n-\-h-Kp-]vXs‚ X{¥-km-chpw X{¥-tem-Ihpw,
t£a-cm-Ps‚ inh-kq-{X-hn-a¿in\n F∂n-ßs\ F´mw \q‰m-≠n\pw
HºXmw \q‰m-≠n-\p-an-S-bn¬ cNn-°-s∏´ Nne {KŸ-ß-fn-emWv
Imivao-c-ssi-h-kn-≤m-¥-Øns‚ ASn-ÿm-\-{]-am-W-߃ InS-°p-∂Xv.
F∂m¬ AsXmcp Z¿i-\-ambn cq]w sIm≠Xv AssZz-X-th-Zm-¥-
Øns‚ kzm[o-\-Øn-emWv. i¶-cs‚ AssZz-X-kn-≤m-¥-ß-tfmSv
AXn\v A{X-b-[nIw IS-∏m-Sp≠v.
Imivao-c-ssi-h-kn-≤m-¥-a-\p-k-cn®v ]c-a-in-h-\mWv GIhpw AZzn-
Xo-b-hp-amb kXyw. Acq-]hpw A\¥hpw \nXyhpw k¿h-i-‡hpw
k¿h-⁄hpw tIh-e-hp-amb ip≤-ssN-X-\y-am-WXv. Bflm-hm-Ip∂
ssNX-\yhpw AXp-Xs∂. ]c-a-in-hs‚ i‡n-bmWv Da. sXt°
C¥y-bnse ssih-kn-≤m-¥-°m¿ ]m¿h-Xnsb As√-¶n¬ Imfnsb
inh-\p-ambn XmZmflyw {]m]n-°p∂ kl-[¿an-Wn-bm-bn-´mWv IW-
°m-°n-bXv. Imivao-c-ssi-h-Øn¬ i‡nbpw i‡n-bpsS DS-a-ÿ\pw
hyXy-kvX-ß-f√. c≠pw H∂mWv.3 i‡n°v inh-\n¬ \n∂v kzX-
{¥-amb \ne-\n¬∏n√. Acq-]-amb ssNX\yw At\-I-cq-]-ß-fn¬
{]I-S-am-bn-Øo-cp∂p. temIw inhs‚ {]Xn-^-e\w am{X-amWv. IÆm-
Sn-bnse {]Xn-^-e\w t]mse-bm-WXv. hmkvX-h-Øn¬, {]]©w Ab-
Ym¿Y-amWv. as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, {]]-©hpw ]c-ta-iz-c\pw A`n-
∂-ß-fmWv. ⁄mXmhpw t⁄bhpw ⁄m\hpw F√mw H∂mWv.4
⁄m\-Øns‚ Xs∂ aq∂p ÿnXn-hn-ti-j-ß-fm-Wh. ktN-X-\-
3. km N XZ-`n-ss∂h.
kv]μ-{]-Zo-]nI, t]. 11.
4. ⁄mXm t⁄bw ⁄m\w CXn ⁄m\-sskyh {Xn[m ÿnXn:
kv]μ-{]-Zo-]nI.
`mc-Xo-b-Nn¥ 43
ßfpw AtN-X-\-ß-fp-amb F√m Ncm-N-c-ßfpw ]c-ta-iz-cs‚ cq]-
ß-fmWv. Ah-sbm-∂pw-Xs∂ ]c-ta-iz-c-\n¬ \n∂v `n∂-a√. Pohm-
flmhv bYm¿Y-Øn¬ ]c-am-flmhp Xs∂-bmWv. Ahn-Zy-bpsS ^e-
am-bn-´mWv Ah hyXy-kvX-ß-fmbn IW-°m-°-s∏-Sp-∂Xv. Ahn-Zy-
bpsS ^e-ambn Bflm-hn\v amen-\y-ßfpw ]cn-an-Xn-Ifpw kw`-hn-
°p∂p. Bflo-b-⁄m-\w-sIm≠v Ahn-Zy-b-I-‰p-Ibpw amen-\y-ßfpw
\o°p-Ibpw sNbvXm¬ Bflmhv ip≤-amb ssNX-\y-am-bn-Øocpw.
Z£n-tW-¥y-bnse ssih-kn-≤m-¥-°m-cpsS A`n-{]m-b-a-\p-k-cn®v
Bflmhv tam£-{]m-]vXn°p tijw inh-\mbn cq]m-¥-c-s∏-Sp-∂n√.
Imivao-c-ssi-h-∑m-cpsS A`n-{]m-b-Øn-em-Is´, ip≤-ssN-X-\y-amb
Bflmhp Xs∂-bmWv ]c-ta-iz-c≥. Cu ⁄m\-amWv tamN-\-Øns‚
am¿Kw. Bflmhv ]c-a-in-h-\p-ambn XmZmflyw {]m]n-°p-∂-Xn-\mWv
tam£-sa∂p ]d-bp-∂Xv. c≠p Z¿i-\-ß-fnepw hy‡n-bpsS Bflmhv
_mly-bm-Ym¿Yy-ßsf Xosc Ah-K-Wn-®p-sIm-≠mWv inh≥ F∂
tIh-e-ssN-X-\ysØ At\z-jn-°m≥ ]pd-s∏-Sp-∂Xv. HSp-hn¬ c≠pw
sNs∂-Øp-∂Xv A¥¿ap-J-Xz-Øns‚ \nKq-V-X-bn-emWv. Cu \nKq-
V-X-bn¬ \n∂p c£-s]-Sm-s\-t∂mWw enwK-]qP XpS-ßnb aX-N-S-
ßp-Isf IqSp-X¬ IqSp-X¬ B{i-bn-t°-≠n-h-cn-Ibpw sNøp∂p.
c≠p Z¿i-\-ßfpw Ime-{I-a-Øn¬ shdpw aX-hn-izm-k-ßfpw aXm-
Nm-c-ßfpw am{X-ambn Ah-ti-jn-®-Xns‚ Imc-Whpw CXp-X-s∂-bm-
bn-cn°mw.
hoc-ssi-h-∑m¿
I¿Wm-S-I-Ønepw B{‘-bn-sebpw alm-cm-{„-Øn-sebpw Nne
{]tZ-i-ß-fnepw {]Nmcw t\Snb enwKm-b-X-kn-≤m¥w As√-¶n¬ hoc-
ssi-h-kn-≤m¥w ta¬ hnh-cn® ssih-kn-≤m-¥-ß-fn¬ \n∂v Aev]w
hyXy-kvX-amWv. ]{¥≠mw \q‰m-≠n¬ Pohn-®n-cp∂ _k-h\pw cma-
ø-\p-amWv hoc-ssi-h-kn≤m-¥-Øns‚ ÿm]-I∑m¿ F∂p Icp-X-
s∏-Sp∂p. Ah¿ Xß-fpsS kn≤m-¥-߃ {]N-cn-∏n-°m≥ th≠n
kz¥-ambn {KŸ-ß-sf-gp-Xp-Itbm {]mNo\ {KŸ-߃°v ̀ mjy-߃
cNn-°p-Itbm sNøp-I-bp-≠m-bn√. Ah-cpsS Poh-N-cn-{X-߃
Xs∂bpw sFXn-ly-ßfpw sI´p-I-Y-I-fp-ambn IqSn-°p-g-™mWv InS-
°p-∂Xv. ]{¥≠mw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬ I¿Wm-S-I-{]-tZ-i-ß-
fn¬ ssP\-∑m¿°v [mcmfw kzm[o-\-ap-≠m-bn-cp-∂p-ht{X. Ah¿s°-
Xn-cmb {]t£m-`-ß-fn-eq-sS-bmWv enwKm-b-X-{]-ÿm\w Db¿∂p-h-
∂Xv. _k-h≥ Ieym-Wnse _n÷-e-cm-Pm-hns‚ {][m-\-a-{¥ntbm
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ44
tk\m-\m-b-It\m at‰m Bbn-cp∂p F∂mWv sFXnlyw. Xs‚
]pXnb {]ÿm-\-Øn-te°v Bfp-Isf BI¿jn-°m≥ th≠n Zm¿i-
\nI kn≤m-¥-ßsf am{X-a√, HutZym-Kn-I-]-Z-hn-sbbpw ka¿Y-ambn
D]-tbm-Kn-°m≥ At±-l-Øn\v km[n®p. AXp-sIm≠p IqSn-bm-bn-
cn°mw. hoc-ssi-h-∑m-cpsS kzm[o\w AXn-thKw h¿[n-®Xv.
hoc-ssi-h-kn-≤m-¥-߃ hfsc efn-X-ß-fmWv. k¿h-⁄\pw
k¿h-i-‡-\p-amb ]c-a-in-h-\-√msX as‰mcp ssZh-an√. {]]-©-ap-
¤-hn-®Xv ]c-a-in-h-\n¬ \n∂mWv. Ah-km\w AXv ]c-a-in-h-\n¬
Xs∂ sN∂p- e-bn-°p-Ibpw sNøp∂p. a\p-jys\ A\p-{K-ln-°m\pw
B]-Øp-I-fn¬ \n∂p c£n-°m\pw ]c-a-in-h\p Ign-hp≠v. AXp-
sIm≠v ]c-a-in-hs\ B{i-bn-°p-Ibpw Bcm-[n-°p-I-bp-amWv
c£°pw tamN-\-Øn-\p-ap≈ am¿Kw. Bcm-[-I\pw ]c-a-in-h-\p-an-S-
bn¬ a[y-h¿Øn-bmb Hcp {_m“-W-]p-tcm-ln-Xs‚ Bh-iy-an√. hoc-
ssi-h-Øn¬ hniz-kn-°p-∂-h-sc√mw Hcp sNdnb inh-enwKw sh≈n-
bp-sStbm sNºn-s‚tbm XIn-Sn-\p-≈n-em°n Nc-Sn¬ tIm¿Øv Igp-
Øn¬ [cn-°-W-sa-∂p-≈Xp \n¿_-‘-am-bn-cp∂p. Igp-Øn¬ enwKw
Xq°n-bn-´-h-sc√mw enwKm-b-X-∑m-cmbn IW-°m-°-s∏´p. ]c-a-in-hs‚
Zr„n-bn¬ F√m a\p-jycpw Hcp-t]m-se-bm-b-Xp-sIm≠v enwKm-cm-[-
I¿°n-S-bn¬ PmXn-hy-Xym-k-ßtfm kv{Xo]p-cp-j-t`-Ztam A\p-h-Zn-
°-s∏-´n-cp-∂n√. F√m-hcpw ka-∑m-cm-bn-´mWv IW-°m-°-s∏-´Xv.
enwKm-cm-[-I¿ ]cn-ip-≤-cmWv. AXp-sIm≠v P\\w, acWw, kv{XoI-
fpsS Xo≠mcn apX-em-b-h-sbm∂pw Aip-≤-ß-fmbn IW-°m-°-s∏-
´n-cp-∂n√. Bcm-[-I¿ acn-®p-I-gn-™m¬ t\cn v́ inh-tem-I-Øn-seØpw;
As√-¶n¬ inh-\p-ambn XmZmflyw {]m]n°pw. enwKw [cn-°p-∂-h¿
acn-®m¬ arK-ßfpw a‰p-ambn ho≠pw P\n-°p-Itbm t{]X-ß-fmbn
Ae-™p-Xn-cn -bp-Itbm C√. AXp-sIm≠v ac-W-Øn-\p-tijw
kwkvIm-c-N-S-ßp-Itfm tij-{In-b-Itfm H∂pw Bh-iy-an√. AXp-
t]mse Xs∂ Pohn-®n-cn-°p∂ ImeØv ]pWy-ÿ-e-ß-fn-te-°p≈
Xo¿Y-bm-{X-Itfm bmKm-Zn-I¿a-ßtfm X]-kp-Itfm \ncm-lm-c-{h-X-
ßtfm H∂pw Bh-iy-an√. ]c-ta-iz-cs\ [ym\n-°pI, enwK-]qP \S-
ØpI, F√m-bn-t∏mgpw Igp-Øn¬ enwKw sI´n-Øq-°pI ˛ Ch-bmWv
tamN-\-Øn-\p≈ hgn.
{_m“-W-ta-[m-hn-Xz-tØm-Sp≈ FXn¿∏v, PmXn-hy-Xym-k-߃s°-
Xn-cmb \ne-]mSv, ssih-hn-hm-l-\n-tcm-[\w, kv{XoIƒ°v kz¥w
`¿Øm-°-∑msc Xnc-s™-Sp-°m-\p≈ kzmX{¥yw apX-em-b-h-bm-bn-
cp∂p hoc-ssi-h-a-X-Ønse apJy-amb LS-I-߃. AXp-sIm≠v Hcp
`mc-Xo-b-Nn¥ 45
Z¿i-\-sa-∂-Xn-s\-°m-f-[nIw AsXmcp kmaq-ly-]-cn-jvI-cW {]ÿm-
\-am-bn-cp∂p F∂p Icp-Xp-∂-Xn¬ sX‰n√.
]t£, Gsd-°-gn-bp-∂-Xn-\p-apºv Cu {]ÿm-\-Øn¬ ]e am‰-
ßfpw kw`-hn®p. {_m“-W-]u-tcm-ln-XysØ FXn¿Øp-sh-¶nepw
enwKm-b-X-∑m¿ Xß-fpsS kz¥w ]qPm-Zn-I¿a-߃°p-th≠n PwKaw
F∂ t]cn¬ Hcp ]pXnb ]utcm-lnXyw ÿm]n®p. {_m“-W¿ Xß-
fpsS {_m“-Wy-ap-t]-£n®v Igp-Øn¬ enwKw Xq°n hoc-ssi-h-a-X-
Øn¬ tNcm≥ Xøm-dm-bm¬ Ah¿°pw enwKm-b-X-]p-tcm-ln-X-∑m-cm-
hm≥ kzmX-{¥y-ap-≠m-bn-cp∂p. hoc-ssi-h-∑m¿ PmXn-hy-Xym-k-
߃s°-Xn-cm-bn-cp∂p F∂p ]d-™p-ht√m. ]t£, Cu \ne-]mSv
enwKm-b-X-∑m¿°p am{Xta _m[-I-am-bn-cp-∂p≈q. kz¥w kwL-
Øn\p ]pd-Øp≈ kmaq-lym-\m-Nm-c-߃s°-Xn-cmtbm PmXn-a-X-ssh-
cp-[y-߃s°-Xn-cmtbm Ah¿ i_vZ-ap-b¿Øp-I-bp-≠m-bn√. CXns‚
^ew enwKm-b-X-∑m¿ kaq-l-Ønse Hcp {]tXy-I-Pm-Xn-bmbn XocpI
F∂Xp am{X-am-bn-cp∂p. Ahn-sSbpw PmXn-bpsS Imcy-Øn¬ am{Xta,
ka-Xz-ap-≠m-bn-cp-∂p≈q. kzØp-S-a-bn-ep≈ Ak-a-Xz-߃ A\p-h-
Zn-°-s∏´p. Cu ÿnXn-hn-tijw kzm`m-hn-I-ambpw kap-Zm-b-Øns‚
ASn-Ø-´n-ep≈ a¿Zn-X-P-\-hn-`m-K-ßsf BI¿jn-°m≥ A]-cym-]vX-
am-bn-cp∂p. Npcp-°n-∏-d-™m¬, Bcw-`-Øn¬ aX-Øns‚ ASn-ÿm-
\-Øn-em-sW-¶nepw ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Hcp ]¶p hln® enwKm-b-X-
∑m¿ kap-Zm-b-Ønse {_m“-W-ta-[m-hn-Xz-Øn-s\-Xn-cmb CS-Ø-c-°m-
cp-sSbpw a‰p kzØp-S-a-ÿ-∑m-cp-sSbpw Hcp {]tXy-I-Pm-Xn-bmbn cq]m-
¥-c-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-bXv. Ime-{I-a-Øn¬ Cu {]tXy-I-Pm-Xn-°p-
≈n¬ Xs∂ D]-Pm-Xn-Ifpw Ahm-¥-c-hn-`m-K-ßfpw cq]w sIm≈p-
Ibpw sNbvXp.
am[-hm-Nm-cy¿ Xs‚ k¿h-Z¿i-\-kw-{K-l-Øn¬ a‰p-Nne ssih-
kn-≤m-¥-°m-sc-∏-‰nbpw {]Xn-]m-Zn-°p-∂p≠v. ]t£, Zm¿i-\n-I-cw-K-
Øn-se-∂-t]mse Xs∂ kmaq-ly-Po-hn-X-Ønepw Ah¿°v t\Sm≥
Ign™ kzm[o\w hfsc ]cn-an-X-amWv. AXp-sIm≠v Ah-cpsS
kn≤m-¥-ß-sf-∏‰n ChnsS hnkvX-cn-t°≠ Bh-iy-ap-s≠∂p tXm∂p-
∂n√.
AΩ ssZh-߃
an° ssih-kn-≤m-¥-°mcpw inh-t\m-sSm∏w Xs∂ i‡n°pw
henb {]m[m\yw \¬Ip-∂p≠v. NqSv A·n-bpsS A\n-hm-cy-amb
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ46
kz`m-h-am-bn-cn-°p-∂-sX-ß-s\tbm AXp-t]m-se-Xs∂ i‡n inhs‚
A\n-hm-cy-`m-K-amWv. kr„n-bpsS XXz-am-WXv. inh≥ ]pcp-j-cq-]-
Ønepw i‡n kv{Xocq-]-Ønepw k¶¬∏n-°-s∏-Sp∂p. {Inb-bp-ambn
_‘-an-s√-¶n¬ ⁄m\w \njv^-e-am-Ip-∂-Xp-t]mse i‡n-bp-ambn
_‘-an-s√-¶n¬ inh≥ Ai-‡-\m-bn-Øo-cp∂p. i‡n-bpsS klm-
b-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv inh≥ kr„n-ÿnXn kwlm-c-߃ \S-Øp-∂Xv.
i‡n°v Zp¿K, Imfn, `ph-t\-izcn, alm-amb, `K-hXn F∂n-ßs\
]e t]cp-I-fp-ap≠v. {]mNo-\-Im-esØ AΩ-ssZ-h-sØ-°p-dn-®p≈
k¶¬∏-Øn¬ \n∂mWv i‡n-sb-∏-‰n-bp≈ kn≤m-¥-߃ hf¿∂p-
h-∂Xv F∂v Ncn-{X-Im-c-∑m¿ A`n-{]m-b-s∏-Sp∂p.
{]mIvN-cn-{X-Imew apX¬°p-Xs∂ C¥y-bnse hnhn-[-`m-K-ß-
fn¬, {]tXy-In®pw Im¿jn-I-hr-Øn-bn-te¿s∏´ tKm{X-k-ap-Zm-b-
°m¿°n-S-bn¬, AΩ-ssZ-h-ß-fn-ep≈ hnizmkw \ne-\n∂p t]m∂n-
´p≠v. am¿j¬ Nq≠n-°m-Wn-∂-Xp-t]mse, C¥y-bnse an° {Kma-{]-
tZ-i-ß-fnepw AΩ-ssZ-h-߃, ÿe-Im-e-ß-fpsS hyXym-k-ß-f-\p-
k-cn®v, hyXy-kvX-ß-fmb t]cp-I-tfmSpw kz`m-h-hn-ti-j-ß-tfmSpw
IqSn Bcm-[n-°-s∏´p t]m∂n-´p≠v. ""A\m-cy-P-\-hn-`m-K-ß-fpsS tZio-
b-tZ-h-X-Iƒ°n-S-bn¬ AΩ ssZh-߃°v kp{]-[m-\-amb Hcp ÿm\-
am-Wp-≠m-bn-cp-∂Xv. {]mIr-X-Ip-e-tKm-{X-k-ap-Zm-b-°m¿°n-S-bn¬ AΩ-
ssZ-h-ß-fn-ep≈ hnizm-k-ß-fpsS {]Nm-chpw, Ah-cpsS BNm-c-ß-
fnepw NS-ßp-I-fnepw t\XrXzw hln-°p-∂Xv {_m“-W-c√ tZh-X-
I-fpsS {i≤sb BI¿jn-°m≥ Ign-bp-∂-h-sc∂p Icp-X-s∏-Sp∂ ]gb
tKm{X-k-ap-Zm-b-ß-fnse AwK-ß-fmb ]d-b¿ XpS-ßnb XmW-Pm-Xn-
°m-cmWv F∂ hkvXp-Xbpw CXn\p sXfn-hmWv. bYm¿Y-Øn¬ Nne
A\m-cy-Ip-e-tKm-{X-k-ap-Zm-b-߃ lnμp-a-X-Øns‚ ]nSn-bn¬ C\nbpw
h∂p Ign-™n-´n√. CØcw kap-Zm-b-ß-fn¬ AΩ-ssZ-hsØ, As√-
¶n¬ `qan-tZ-hnsb Bcm-[n-°p∂ k{º-Zmbw {]tXy-In®pw {]_-e-
amWv.''5
lnμp-a-Xhpw AΩ-ssZ-h-ßfpw
{]mNo-\m-cy-∑m¿°n-S-bn¬ tZho-]q-Pbv°v henb {]m[m-\y-ap-≠m-
bn-cp-∂n√. C{μ≥, hcp-W≥, kqcy≥ XpS-ßnb ]pcp-j-ssZ-h-߃°m-
bn-cp∂p {]m[m\yw. F∂m¬, `mc-Xob kap-Zm-b-Øns‚ Ak-a-amb
hf¿® ImcWw Bbp¿thZ-ß-fnepw h¿W-hy-h-ÿ-bn-ep-ap≈ hnizm-
5. Marshall: Mohenjodaro and the Indus Civilization, P.51.
`mc-Xo-b-Nn¥ 47
k-ß-tfm-sSm∏w Ipe-tKm{X kap-Zm-b-ß-fpsS {]mIr-X-hn-izm-k-ßfpw
\ne-\n¬°p-Ibpw Nne-t∏m-sgms° Ah ]c-kv]cw IqSn-°-e-cp-Ibpw
sNbvXp. a[y-bp-K-Øn-emWv Cu eb-\-{]-{Inb {]tXy-In®pw {]_-
e-am-bn-Øo¿∂Xv. Im¿jn-I-hr-Øn-bp-ambn Ign-™p-Iq-Sn-bn-cp∂ H´-
\-h[n A\m-cy-Ip-e-tKm-{X-k-ap-Zm-b-߃ \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ ASn-
ÿm-\-Øn-ep≈ km{am-Py-ß-fpsS ̀ mK-am-bn-Øo¿∂-XmWv Cu {]{In-
b-bpsS apJy-amb ImcWw. Cu L´-Øn-emWv {]mIr-X-tKm{X kap-
Zm-b-ß-fn¬ ]eXpw lnμp-a-X-Øns‚ `mK-ß-fm-bn-Øo¿∂Xv. Cu
am‰-Øns‚ ^-e-ambn Hcp-h-iØv AΩ-ssZ-h-߃°v ]pXn-sbmcp
{]m[m-\yhpw D∂-X-amb Hcp ]Z-hnbpw e`n®p. adp-h-iØv lnμp-a-X-
Øns‚ kz`m-h-Ønepw am‰-ß-fp-≠mbn. Fl-sc≥s^¬kv Nq≠n-
°m-Wn-®-Xp-t]mse, lc-∏-bn¬ \n∂pw taml≥tPm-Z-tcm-hn¬ \n∂pw
imkv{X-⁄-∑m¿ Is≠-SpØ Ah-in-„-߃ ASn-ÿm-\-]-c-amb
c≠p hkvXp-X-Iƒ shfn-s∏-Sp-Øn-°-gn-™n-´p≠v: ""(1) C∂p \Ωƒ
lnμp-aXw F∂p hnfn-°p-∂Xv F¥n-s\tbm AXns‚ kwkvIm-cnI
LS-\-bn¬ A\m-cy-L-S-I-ß-fpsS B[nIyw; (2) Cu ap¥nb A\m-
cy-kw-kvIm-c-Øns‚ amXr-ta-[m-hn-Xz-kz-`mhw. Cu kwkvIm-c-tØmSv
a[y-bp-K-Øn-sebpw B[p-\n-I-bp-K-Øn-sebpw \nc-h[n LS-I-ßfpw
{]tNm-Z-\-ßfpw kmwkvIm-cnI cq]-ßfpw hf-sc-b-[nIw IS-s∏-´n-cn-
°p∂p.''6.
Cßs\ Bcy-∑m¿°p apºp-≠m-bn-cp∂ tKm{X-k-ap-Zm-b-߃
Im¿jn-tIm¬∏m-Z-\m-`n-hr-≤n-bp-ambn _‘-s∏-Sp-Øn-s°m≠v Bcm-
[n-®n-cp∂ AΩ ssZh-߃°v a[y-bp-K-Øn¬ ]pXn-sbm-c¿Yhpw ]pXn-
sbmcp {]m[m-\yhpw e`n®p. amXr-ta-[m-hn-Xz-L-S-\-bnse AΩ-ssZhw
]c-a-in-hs‚ kl-[¿an-Wn-bpsS am\y-amb ]Z-hn-bn-te°v Db¿Ø-
s∏´p. DZm-l-c-W-Øn\v, a[p-c-bn¬ A[n-I-am-cp-sSbpw Zr„n-bn¬
s]SmsX InS-∂n-cp∂ ao\m£n ssih-a-X-Øns‚ Bhn¿`m-h-Øn\p
tij-amWv {]kn-≤nbpw i‡nbpw B¿Pn-®Xv. _wKm-fnse Imfnbpw
ssakq-cnse Nmap-finbpw tIc-f-Ønse ̀ K-h-Xnbpw C∂pw P\-kzm-
[o-\-ap≈ AΩ ssZh-ß-fmWv. ]Xn-t\gmw \q‰m-≠n-sebpw ]Xn-
s\´mw \q‰m-≠n-sebpw {]Xm-]-im-en-I-fmb an° tIc-fo-b-cm-Pm-°-
∑m-cp-sSbpw Ipe-tZ-h-X-Iƒ ]e t]cp-I-tfmSpw IqSnb `K-h-Xn-am-cm-
bn-cp∂p. C¥y-bpsS sXs° A‰-Øp≈ I\ym-Ip-amcn t£{X-Ønse
Ahn-hm-ln-X-bmb Ipamcn ]mfiy-cm-Pm-°-∑m-cpsS Ipe-tZ-h-X-bm-bn-
cp-∂p-ht{X. t{^k¿ Fgp-Xp∂p:
6. Ehrenfels: Mother Right in India P.1.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ48
""C¥y-bnse an° {Kma-ß-fn-sebpw {]mtZ-in-I-ß-fmb {]m¿Y\m
tI{μ-ß-fn¬ a¨a-d-™p-t]mb hoc-]p-cp-j-∑m¿ tZh-∑m-cmbn ]qPn-
°-s∏-´n-cp∂p. B tI{μ-ß-fn¬sh®v `qX-t{]-Xm-Zn-I-sfbpw acn-®p-
t]m-b-h-cpsS Zp»-Ip-\-Im-cn-I-fmb Bflm-°-sfbpw {]oXn-s∏-Sp-Øm≥
th≠n \c-_-enbpw c‡-Zm-\hpw a{¥-hm-Zhpw a‰pw \S-ØpI ]Xn-
hm-bn-cp∂p. {]mtZ-in-I-a-{¥-hm-Zn-Ifpw ]qPm-cn-I-fp-amWv CØcw
{]mIr-X-I¿a-߃ \n¿Δ-ln-®n-cp-∂Xv. Cu {]mtZ-inI {]m¿Y-\m-tI-
{μ-߃ IqSp-X¬ {]kn-≤n-bm¿Pn-®-t∏mƒ Ah-bpsS kzØp-°fpw
{]m[m-\yhpw h¿[n®p. \mSp-hm-gn-I-fp-sSbpw ̀ q{]-̀ p-°-∑m-cp-sSbpw Zm\-
߃ sIm≠v Ah IqSp-X¬ kº-∂-ß-fmbn. {]m¿Y\m tI{μ-߃
t£{X-ß-fm-bn-Øo¿∂p. Ah-bn-ep-≠m-bn-cp∂ {]mIr-X-tZ-h-X-Iƒ
inh≥, hnjvWp F∂o tZh-∑m-cpsS Zmkn-Itfm i‡n-Itfm kl-
[¿an-Wn-Itfm Bbn IW-°m-°-s∏-Sp-Ibpw Aßs\ B tZh-X-
Iƒ ]pXn-sbmcp am\y-X-bpsS ]Z-hn-bn-te°v Db¿Ø-s∏-Sp-Ibpw
sNbvXp. A©mw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬ {_m“-W-aXw lnμp-a-
X-ambn cq]m-¥-c-s∏-Sm≥ XpS-ßn-b-t∏mƒ C¥y-bnse F√m ssZh-
ß-sfbpw ssZh-ß-fm°n am‰-s∏´ hoc-]p-cp-j-∑m-scbpw tI{μo-I-cn-
®p-sIm-≠p≈ ]pcm-W-I-Y-Iƒ cNn-°-s∏-Sm≥ XpSßn. Aßs\ lnμp-
tZ-h-K-W-ß-fpsS sshhn-[y-]q¿W-amb ]cn-Z¿i-\-Øn¬ thtZ-Xn-lm-
k-ß-fnse ssZh-ß-fp-ambn Hcp Xc-Øn-e-s√-¶n¬ as‰mcp Xc-Øn¬
_‘-s∏´ FÆ-a‰ tZh-X-Iƒ {]Xy-£-s∏-Sp-Ibpw A{]-Xy-£-am-
hp-Ibpw sNbvXp.7''
AΩ-ssZ-h-߃ am{X-a√ `qX-]n-im-Nm-Zn-Ifpw ]q¿hn-I-∑m-cpsS
t{]X-ßfpw Bcm-[n-°-s∏-́ n-cp∂p. Ahsc Xr]vXn-s∏-Sp-Øm≥ th≠n-
bp≈ ]qPm-Zn-I¿a-ßfpw arK-_-en-I-fn-eq-sS-bp≈ c‡-Zm-\-ßfpw
]Xn-hm-bn-cp∂p. AΩ ssZh-߃°n-S-bn¬ IqSp-X¬ Zb-bp-≈-hcpw
IqSp-X¬ {IqcX Im´p-∂-h-cp-ap-≠m-bn-cp∂p. tcmK-ß-fn¬ \n∂pw
]I¿®-hym-[n-I-fn¬ \n∂pw A\m-hr-„n-bn¬ \n∂pw c£ In´m≥
{]tXyIw {]tXyIw tZhn-Isf {]km-Zn-∏n-t°-≠-Xp-≠m-bn-cp∂p. DZm-
l-c-W-Øn\v, tIc-f-Ønse sImSp-ß-√q¿ `K-h-Xnbpw Xangv \m´nse
amcn-b-Ωbpw hkq-cn-tcmKw ]cn-l-cn-°m≥ sshZKv[yw t\Snb tZh-
X-I-fm-bn-cp∂p. B{‘-bn¬ apØn-b-Ω-bv°m-bn-cp∂p {]m[m\yw.
_wKm-fnse P\-Io-b-tZ-h-X-bmb Imfn Xe-tbm-Sp-Iƒ sIm≠p≈
ame-bmWv [cn-®n-cp-∂Xv. AΩ-ssZ-h-ß-sfbpw `qX-t{]-X-]n-im-Nm-Zn-
7. R.K. Frazer: Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. II.
`mc-Xo-b-Nn¥ 49
I-sfbpw {]oXn-s∏-Sp-Øm≥ ]pjv]-߃ t]mse-Xs∂ tNmcbpw
I≈pw aptJym-]-I-c-W-ß-fm-bn-cp∂p. CØcw hnizm-k-ß-fp-sSbpw
I¿a-ß-fp-sSbpw Ahn-`m-Py-L-S-I-ß-sf∂ \ne-bv°mWv a{¥-hm-Z-N-
S-ßp-Ifpw tPm’yhpw X{¥-hn-Zybpw ]p„n-s∏-´Xv.
a[y-Im-eØv \mSp-hmgn hyhÿ i‡n-s∏-Sm≥ XpS-ßn-b-t∏m-
gmWv Ipe-tKm-{X-k-ap-Zm-b-°m-cpsS {]mtZ-in-I-tZ-hm-e-b-߃ Aº-
e-ß-fmbn amdn-bXv. {]tXy-In®pw [\n-I-h¿K-°m-cpsS tZhm-e-b-ßfpw
H´-\-h[n _u≤˛ssP\-hn-lm-c-ßfpw inh-t£-{X-ßtfm hnjvWp-
t£-{X-ßtfm B°n am‰-s∏´p. Ah-bn¬ inh-s‚bpw hnjvWp-hn-
s‚bpw Ah-cpsS kl-[¿an-Wn-I-fmb tZhn-I-fp-sSbpw _nw_-߃
{]Xn-jvTn-°-s∏´p. inh-t£-{X-ß-fn¬ apJy-ambpw tbm\n-°p-≈n-ep-
b¿∂p \n∂ enwK-amWv ]qPn-°-s∏-´Xv. _u≤˛ssP\-a-X-߃°v
IqSp-X¬ kzm[o-\-ap-≠m-bn-cp∂ {]tZ-i-ß-fn¬ _nw_m¿®-\bv°v
I≈n\pw tNmcbv°pw ]Icw ]pjv]-ßfpw Nμ-\m-Zn-kp-K-‘-{Z-hy-
ßfpw IqSp-X¬ IqSp-X¬ D]-tbm-Kn-°-s∏-Sm≥ XpSßn. A{_m-“-
W-cmb ]qPm-cn-I-fpsS ÿm\Øv {_m“-W-]p-tcm-ln-X-∑mcpw taim-
¥n-Ifpw \nb-an-°-s∏-Sm≥ XpSßn. F∂m¬ t{^k¿ Nq≠n-°m-Wn-
®-Xp-t]mse, ""sXt° C¥y-bnse Nne kp{]-kn≤ t£{X-ß-fn¬,
{_m“-W-]p-tcm-ln-X-∑m-cpsS Hcp hn´p-ho-gvN-sb∂ \nebv°v, ]gb
c‡-N-S-ßp-Ifpw aZy-]m-\-a-tlm-’-h-ßfpw sIm√-Øn-sem-cn-°¬
]pXp-°m≥ A\p-h-Zn-°-s∏-Sp-∂p≠v. {_m“-W-]p-tcm-ln-X-∑m¿ {]mtZ-
inI \mSp-hm-gn-Ø-e-h-∑m-cpsS kwc-£-W-Øn-emWv {]h¿Øn-°p-
∂Xv. \mSp-hm-gn-Ø-e-h-∑m¿ \¬Ip∂ Cu c£m-[n-Im-cn-Xz-Øn\pw
B\p-Iq-ey-߃°pw ]I-c-ambn Ah¿°v {_m“-W-]p-tcm-ln-X-∑m-
cn¬ \n∂v ]gb cmP-hw-i-ß-fpsS Ir{Xna ]n≥Km-an-Xz-tØm-Sp-Iq-
Snb £{Xn-b-∑m¿ F∂ ]Zhn e`n-°p-Ibpw sNøp∂p''.8
i‡n-]qP
{]mNo-\-Im¿jnI kap-Zm-b-ß-fn¬ AΩ-ssZhw D¬∏m-Z-\m-`n-hr-
≤n-bpsS {]Xo-I-am-bn-cp∂p. \mSp-hmgn hyh-ÿ-bn-em-Is´, AXv {]]-
©-Øns‚ amXm-hmb ]c-a-i-‡n-bm-bn-Øo¿∂p. {]]-©-Øns‚ tIh-
e-ssN-X-\y-amb {_“w Hcp kv{Xobp-tStbm amXm-hn-s‚tbm As√-
¶n¬ Hcp K¿`m-i-b-Øn-s‚tbm cq]-Øn¬ ho£n-°-s∏-Sm≥ XpSßn.
i‡n As√-¶n¬ AΩ-ssZhw, hyXykvX kv{Xocq-]-ß-fn-ep≈
8. R.R. Frazer: Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. II
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ50
ssZh-Øns‚ ]c-a-i-‡n-bmbn ]qPn-°-s∏-Sm≥ XpSßn. Nne
kv{XossZ-h-߃ Zbbpw kvt\lhpw \nd-™-h-cm-bn-cp∂p; a‰p-≈-
h¿ `b-¶-cn-Ifpw. tZho-a-lm-fly-a-\p-k-cn®v, ""`b-¶-cn-bmb Nfin-Im-
tZhn kz¥w `‡-∑m-cn¬ henb A`n-\n-thiw ImWn-°p∂p, AtX-
k-a-bØv Xs∂ ]qPn-°m-Ø-h-cpsS ]pWy-ß-sf√mw \in-∏n-°p-Ibpw
Ahsc Np´p `kva-am-°p-Ibpw sNøp∂p''.
{_n´ojv `c-W-Øns‚ Bhn¿`m-h-tØm-Sp-IqSn \mSp-hmgn
hyhÿ £tbm-∑p-J-am-hp-Ibpw Nc-°p¬∏m-Z-\-Øn-s‚bpw ]W-an-
S-]m-Sp-I-fp-sSbpw hen-™p-I-b-‰-Øns‚ ^e-ambn ]c-º-cm-K-X-amb
{Kma-k-ap-Zm-b-hy-h-ÿ-bpsS ASn-Ød XI-cm≥ XpS-ßp-Ibpw sNbvX-
t∏mƒ i‡n-]q-Pbpw A[x-]-Xn®p. i‡n-]q-P-°m-cn¬ Hcp hn`mKw
km[-\-bp-sSbpw X{¥-hn-Zy-bp-sSbpw t]cn¬ K¿l-Wo-b-ßfpw
ssewKn-I-ß-fp-amb ]e-Xcw aX-N-S-ßp-I-fn¬ apgp-Im≥ apXn¿∂Xv
Cu L -́Øn-emWv. ]Xn-s\´mw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Ønepw ]sØm-
ºXmw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Ønepw C¥y-bn¬ \ne\n-∂n-cp∂ Cu
A[x-]-X\ {]h-W-X-Isf t\cn-´p-I≠v a\- n-em-°nb At∫-Zyp_zm
Cßs\ tcJ-s∏-Sp-Øn-sh-®n-´p≠v:
""C¥y-bn¬ A\p-jvTn-°-s∏-Sp∂ K¿l-Wo-b-ß-fmb aX-N-S-ßp-
I-fn¬ H∂v hfsc kp]-cn-Nn-X-amWv. i‡n-]qP F∂m-W-Xns‚ t]¿.
i‡n F∂ hm°n\v _ew, HmP v Fs∂m-s°-bm-W¿Yw. Nne-t∏mƒ
AXv inhs‚ `mcy-bm-bn-cn°pw. _en-I-f¿∏n-°-s∏-Sp-∂Xv B tZh-
X-bpsS t]cn-em-bn-cn°pw. Nne-t∏mƒ Hcp AZr-iy-i-‡n-sb-bmWv
X߃ Bcm-[n-°p-∂Xv F∂v Ah¿ \Sn-°p∂p. cm{Xn-bn¬ Gsd-
°psd cl-ky-am-bn-´mWv NS-ßp-Iƒ \S-Ø-s∏-Sp-∂Xv. cmPy-Ønse
\ne-hn-ep≈ BNm-c-߃ \njn-≤-ß-fmbn Icp-Xp-∂-sX√mw Xn∂p-
Ibpw IpSn-°p-Ibpw sNøpI, k`y-X-bp-sSbpw acym-Z-bp-sSbpw
G‰hpw km[m-c-W-ß-fmb \nb-a-ß-sf-t∏mepw e÷-bn-√msX ]c-
ky-ambn ewLn-®p-sIm≠v BWp-ßfpw s]Æp-ßfpw H∂n®v
bmsXmcp ASp°pw apd-bp-an-√msX sI´n-a-dn™p IqØm-SpI ˛
CXmWv G‰hpw Ipd™ PpKp-]vk-bp-f-hm-°p∂ Hcp NSßv''.9
F∂n´pw Nne B[p-\nI {KŸ-Im-c-∑m¿ i‡n-]qP {_“-km-
£m¬°m-c-Øn-\p≈ Hcp km[-\-bm-sW∂v Dd-∏n-®p-]-d-bp∂p. i‡n-
]q-P-bn¬ ""_o`-’-ßfpw t`mKm-k-‡n-P-\-I-ß-fp-amb NS-ßp-Iƒ''
9. Abbe J.A. Dubois: Hindu Manners, Customs and Ceremonies, Vol. I. P.288.
`mc-Xo-b-Nn¥ 51
AS-ßn-bn-´p-s≠∂pw Ah-bmWv ""X{¥-hnZy s]mXp-hnepw i‡n-]qP
{]tXy-In®pw B[p-\n-I-tem-I-Øn¬ A]-Io¿Øn-I-c-ß-fmbn Icp-
X-s∏-Sp-∂-Xn-\p≈ ImcWw'' F∂pw Ah¿ Xpd∂p kΩ-Xn-°p-∂p≠v.
F¶nepw Ah¿ Du∂n-∏-d-bp-∂-Xn-ß-s\-bmWv: ""Cu NS-ßp-Iƒ Hcn-
°epw i‡n-]q-P-bpsS khn-ti-j-Xtbm G‰hpw apJy-amb LS-Itam
A√. bYm¿Y-Øn¬ AXn\v D¬Ir-„-ß-fmb Bflo-bm-Z¿i-ß-fm-
Wp-≈Xv. Pohm-flmhpw ]c-am-flm-hmb {_“hpw XΩn¬ XmZmflyw
{]m]n-°pI F∂ thZm-¥-X-XzsØ {]mtbm-Kn-I-ambn km£m¬°-
cn-°pI F∂-XmWv AXnse NS-ßp-I-fpsS Dt±iyw. {]]-©-Øn-
emsI hym]n®p InS-°p∂ i‡n-b-√msX as‰m-∂p-a√ {_“w''10
10. Chintaharan Chakravarthy: The Cultural Heritage of India, Vol. IV, p.408-09
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ52
25. GI-X-Xz-hm-Zhpw aX-hn-izm-khpw
{]mNo-\m-cy-∑m¿ _lp-ssZ-h-hn-izm-kn-I-fm-bn-cp∂p. Ah¿ Htc-
k-a-b-Øp-Xs∂ {]Ir-Xn-i-‡n-I-fpsS cq]-Øn-ep≈ C{μ≥, hcp-
W≥, A·n, Dj v F∂n-ßs\ H´-\-h[n ssZh-ßsf Bcm-[n®p.
ssZh-ß-fpsS {]oXn kºm-Zn-°m≥ th≠n Ah¿ {]m¿Y-\-Ifpw bmK-
ßfpw \SØn. Ime-{I-a-Øn¬ {]Ir-Xn-ssZ-h-߃°v P\-ß-fpsS
At\z-j-W-_p-≤nsb Xr]vXn-s∏-Sp-Øm≥ Ign-bm-sX-bmbn. F√m
ssZh-߃°pw Hcp-t]mse i‡n-bpt≠m? GXp ssZh-Øn-\mWv IqSp-
X¬ i‡n? C{μ≥ F∂ ssZhw \ne-\n¬°p∂p F∂-Xn\v F¥mWv
sXfnhv? a\p-jys\ ssZhw \nb-{¥n-°p∂p F¶n¬ ssZhsØ \nb-
{¥n-°p-∂-Xm-cmWv? F√m ssZh-ß-sfbpw \nb-{¥n-°p∂ as‰mcp
ssZh-apt≠m? CØcw tNmZy-ßfpw kwi-b-ßfpw Db¿∂p-h∂p.
EtKz-Z-Øns‚ Ah-km-\-am-b-t∏m-tg°pw _lp-ssZ-h-hn-izmkw GI-
ssZ-h-hn-izm-k-Øn\p hgn-amdn sImSpØp. \nc-h[n Ipe-tKm-{X-ß-f-
S-ßnb Hcp `q{]-tZ-i-Ønse kmaq-ly-Po-hn-X-sØ-bmsI cmPmthm
Ipe-Ø-e-ht\m \nb-{¥n-°p-∂-Xp-t]mse, a\p-jy\pw {]Ir-Xnbpw
{]]-©-hp-a-S-ßnb {_“m-fi-sØ-bmsI Hscm‰ ssZhw \nb-{¥n-
°p∂p F∂ hnizmkw Db¿∂p-h∂p. C{μ\pw hcp-W\pw A·nbpw
Dj pw F√mw bYm¿Y-Øn¬ H∂m-sW∂pw ]e t]cp-I-fnepw hnfn-
°-s∏-Sp∂ B GI-amb i‡n-hn-ti-j-Øn¬ \n∂mWv as‰√mw D¤-
hn-®Xv F∂pw hniz-kn-°-s∏-Sm≥ XpSßn. EtKz-Z-Øns‚ Ah-km-
\sØ afi-e-Øn¬ F√m-‰n-s‚bpw kr„n-I¿Øm-hmbn lnc-Wy-
K¿`≥, hniz-I¿amhv, hncm-Sv]p-cp-j≥ F∂pw a‰pw hnfn-°-s∏´
GIhpw ]c-a-hp-amb Hcp i‡n-hn-ti-j-sØ-°p-dn-®p≈ k¶¬∏-߃
`mc-Xo-b-Nn¥ 53
ImWmw. ]t£, {]mNo-\m-cy-∑m-cpsS kXym-t\z-j-W-XrjvW Ahn-
sSbpw Ah-km-\n-®n√. GIhpw ]c-a-hp-amb B i‡n-hn-tijw
Fßs\ Bhn¿`-hn®p? Bcw-`-Øn¬ kØpw Ak-Øp-a-√mØ,
Aaq¿Ø-amb iq\y-X-b-√msX as‰m-∂p-an-√mØ, Hcp ÿnXn-hn-tijw
D≠m-bn-cp-∂pthm?
GI-X-Xz-hmZw
D]-\n-j-Ønse Ejn-Iƒ F√m-‰n-s‚bpw aqe-Im-c-W-sa-s¥∂p
I≠p-]n-Sn-°m≥ {ian®p. {]Ir-Xn-i-‡n-I-fp-sStbm a\p-jy-cp-sStbm
cq]-Øn-ep≈ ssZh-߃°v Ah-cpsS At\z-j-W-_p-≤nsb Xr]vXn-
s∏-Sp-Øm≥ Ign-™n√. a\p-jy\pw {]Ir-Xnbpw ssZh-kr-„n-I-
fmtWm? AtXm, at‰-sX-¶nepw auen-I-h-kvXp-hn¬ \n∂p ]cn-W-an-
®p-≠m-b-htbm? a\p-jy≥ P\n-°p-Ibpw kpJ-Zpx-J-ß-f-\p-`-hn-®p-
sIm≠v Ipsd-°mew Pohn-®n-cn-°p-Ibpw HSp-hn¬ acn-°p-Ibpw sNøp-
∂-Xn\v h√ {]tXyI Imc-W-hp-apt≠m? F¥mWo PohnXw? Pohn-
X-Øn\v {]tXy-I-amb h√ A¿Ytam e£ytam Dt≠m? ac-W-tØm-
Sp-IqSn F√mw Ah-km-\n-°ptam? AtXm, ac-W-Øn-\p-ti-jhpw
Bflmhv \ne-\n¬°ptam? F¥m-Wm-flmhv? F√m a\p-jy-cnepw \ne-
\n¬°p∂ Bflmhv H∂p-X-s∂-bmtWm? hy‡nbpw kaq-lhpw
XΩnepw a\p-jys‚ Bflmhpw {]]-©-Øns‚ Bflm-hp-amb
{_“hpw XΩn-ep-ap≈ _‘-sa-¥mWv? F¥mWv {_“w? amdn-s°m-
≠n-cn-°p∂ {]m]-©n-I-{]-Xn-`m-k-ß-fpsS ]n∂n¬ am‰-an-√mØ h√
XXz-hp-apt≠m? a\p-jy\pw {]]-©hpw FhnsS \n∂p-¤-hn-°p∂p?
Fhn-sS-s®-∂-h-km-\n-°p∂p? BZn-Im-c-W-sa-¥mWv? a\p-jy\pw
k¿h-N-cm-N-c-ßfpw {]Ir-Xnbpw {]]-©hpw F√mw auen-I-amb
Hscm‰ XXz-Øn¬ \n∂p ]cn-W-an-®p-≠m-b-h-bm-sW∂p Icp-Xn-°qtS?
Aß-s\-bm-sW-¶n¬ F√m-‰n-s‚bpw Dd-hn-Shpw e£y-ÿm-\-hp-amb
B GI-X-Xz-Øns‚ kz`m-h-sa-¥mWv?
GI-ssZ-h-hm-Zhpw GI-X-Xz-hm-Zhpw H∂√. BZy-tØXv k¿h-
⁄\pw k¿h-i-‡\pw kr„n-ÿnXn kwlm-c-I¿Ømhpw a‰pw a‰p-
amb Hcp Cuiz-c-\p-s≠∂ aX-hn-izm-k-amWv. c≠m-a-tØ-Xm-Is´,
a\p-jy\pw temIhpw {]Ir-Xnbpw {]m]-©n-I-{]-Xn-̀ m-k-ßfpw F√mw
Bflo-btam ̀ uXn-Itam Bb Hscm‰ auen-I-h-kvXp-hn¬ \n∂v D¤-
hn-®-h-bmWv F∂v D¬t_m-[n-∏n-°p∂ Hcp Zm¿i-\n-I-k-¶¬∏-amWv.
{]]-©-L-S-\-bpsS Bcw-`hpw Ah-km-\hpw B H∂mWv; XpS-°hpw
e£y-ÿm-\hpw AXp-Xs∂.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ54
GI-X-Xz-hm-ZsØ Db¿Øn-∏n-Sn-®-h¿ ]e-X-c-°m-cm-bn-cp∂p. Ah-
cn¬ Bflo-b-hm-Zn-I-fp-ap-≠m-bn-cp∂p, ̀ uXn-I-hm-Zn-I-fp-ap-≠m-bn-cp∂p.
a\p-jy-s‚bpw {]Ir-Xn-bpsS hnhn-[-ß-fmb {]Xn-`m-k-ß-fp-sSbpw
Dd-hnSw A`u-ahpw A\n¿h-N-\o-b-hp-amb Hcp A[ym-fln-I-k-Ø-bm-
sW∂v Bflo-b-hm-Zn-Ifpw, F√m-‰n-s‚bpw aqe-Im-cWw \nXyhpw
A\m-Zn-bp-amb ̀ uXn-I-k-Ø-bm-sW∂v ̀ uXn-I-hm-Zn-Ifpw hniz-kn®p.
{]]-©-Øn-\-Xo-X-amb Hcp al-—-‡n-bp-s≠∂v H∂m-asØ Iq´¿
hmZn-®-t∏mƒ {]Ir-Xn°pw a\p-jy\pw D]-cn-bmbn bmsXmcp i‡n-
bp-an-s√∂v c≠m-asØ Iq´¿ Dd-∏n®p ]d™p. Nne Zm¿i-\n-I-∑m¿
hmbp-hmWv {]]-©-Øns‚ Dd-hn-S-sa∂p hmZn®p. sh≈-amWv aqe-
Im-cWw F∂p a‰p-Nn-e¿ hmZn®p. Nm¿hm-I-∑m-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬
]rYzn, Pew, A·n, hmbp, BImiw F∂o ]©-`q-X-ß-fpsS kwtbm-
K-Øn¬ \n∂mWv k¿h-N-cm-N-c-ßfpw D≠m-bXv. kXz-c-P-kvXtam
KpW-ß-f-S-ßnb Ahy-‡-amb aqe-{]-Ir-Xn-bn¬ \n∂mWv hy‡-{]-
]©w ]cn-W-an-®p-≠m-bXv F∂v kmwJy-∑m¿ hmZn-®-t∏mƒ `uXn-I-
k-Ø-bpsS Ahn-`m-Pyhpw AXn-kq-£va-hp-amb ]c-am-Wp-hmWv {]]-
©-Øns‚ aqe-L-SIw F∂v sshti-jn-I-∑m¿ A`n-{]m-b-s∏´p. thZm-
¥n-I-fm-Is´, {_“w F∂ tIh-e-ssN-X-\y-amWv aqe-Im-c-W-sa∂p
{]Jym-]n®p. Ah-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬ F√mw {_“-Øn¬ \n∂p-
≠m-Ip∂p; Ah-km\w F√mw {_“-Øn¬ sN∂p ebn-°p∂p; {]]-
©-am-Is´ {_“-a-b-amWv.
Cßs\, GI-X-Xz-hm-Zn-Iƒ ̨ Ah¿ ̀ uXn-I-hm-Zn-I-fm-bmepw icn,
Bflo-b-hm-Zn-I-fm-bmepw icn ˛ {]]-©-amsI, `uXn-I-h-kvXp-°fpw
_p≤nbpw tNX-\bpw ico-chpw Bflmhpw F√mw, Hscm‰ aqe-X-Xz-
Øn¬ \n∂v D¤-hn-®-h-bm-sW∂v hmZn®p: H∂p-In¬ A\m-Znbpw \nXy-
hp-amb ̀ uXn-I-k-Ø-bn¬ \n∂v; As√-¶n¬ \nXyhpw tIh-e-hp-amb
ssNX-\y-Øn¬ \n∂v. {]m]-©nI {]Xn-̀ m-k-ß-fpsS aqe-Im-c-W-sa¥v
F∂-Xm-bn-cp∂p ASn-ÿm-\-{]iv\w. Bcw-`-Øn-ep-≠m-bn-cp-∂-tX-
XmWv? ̀ uXn-I-k-Øtbm tNX-\tbm? ̀ uXn-I-k-Ø-bn¬ \n∂v tNX-
\-bm-hn¿`-hn-®pthm, AtXm adnt®m? `uXn-I-h-kvXphpw tNX-\bpw
˛ ico-chpw Bflmhpw ˛ c≠pw kzX-{¥-ambn \ne-\n¬°p-∂p-sh∂p
hmZn® ssZzX-hm-Zn-Isf kw_-‘n-®n-S-tØmfw CØ-c-samcp tNmZy-
Øn\p {]k-‡n-bp-≠m-bn-cp-∂n√. Fs¥-∂m¬, Ah-cpsS A`n-{]m-
b-Øn¬ c≠pw kzX-{¥-ß-fmWv; H∂p at‰-Xns‚ Imc-W-a√. `uXn-
I-h-kvXphpw tNX-\bpw c≠pw imiz-X-ambn \ne-\n¬°p-∂-h-bmWv.
Ahsc kw_-‘n-®n-S-tØmfw, c≠pw XΩn¬ _‘-s∏-Sp-Ibpw ]c-
kv]cw kzm[o\w sNep-Øp-Ibpw sNøp-∂-sX-ß-s\-sb∂ tNmZy-
`mc-Xo-b-Nn¥ 55
Øn\p ÿm\-ap-≠m-bn-cp-∂n√. GI-X-Xz-hm-Zn-I-fm-Is´, {]]-©-
Øns‚ aqe-Im-cWw GIhpw AZzn-Xo-b-hp-am-sW∂p hmZn®p. {]]-
©-ap-¤-hn-®Xv `uXn-I-k-Ø-bn¬ \n∂m-sW∂v `uXn-I-hm-Zn-Ifpw
tIh-e-amb ssNX-\y-Øn¬ \n∂m-sW∂v Bflo-b-hm-Zn-Ifpw A`n-
{]m-b-s∏´p.
Bflo-b-hm-Zn-I-fn¬ ]ecpw ssZh-ß-fnepw bmKm-Zn-a-X-®-S-ßp-I-
fnepw hnizm-k-ap-≈-h-cm-bn-cp∂p. ]t£, F√m Bflo-b-hm-Zn-Ifpw
Cuiz-c-hn-izm-kn-I-fm-bn-cp-∂n√. DZm-l-c-W-Øn\v, _p≤≥ Bflo-b-
hm-Zn-bm-bn-cp∂p, `uXn-I-hm-Zn-bm-bn-cp-∂n√. ]t£, At±-l-Øns‚
Z¿i-\-Øn¬ {k„mhpw k¿h-i-‡-\p-amb ssZh-Ønt\m \nXy-amb
Hcm-flm-hnt\m ÿm\-ap-≠m-bn-cp-∂n√. D]-\n-j-Øp-°-fnse {_“w
F∂ k¶¬∏w, {]tXy-In®pw BZy-Im-eØv, Cuiz-c≥ F∂ A¿Y-
Øn-e√, tIh-e-amb ip≤-ssN-X\yw F∂ A¿Y-Øn-emWv, D]-tbm-
Kn-°-s∏-´n-cp-∂Xv. {_“-sa∂ ]mc-am¿Yn-I-k-Xy-sa-s¥∂p a\- n-em-
°m≥ Ign-bmsX hymh-lm-cnI temI-Ønse \n m-c-X-Isf apdp-
°n-∏n-Sn-°p∂ A⁄m-\n-Iƒ am{Xta ssZh-Øn¬ hniz-kn-°p-I-
bp≈p F∂mWv thZm-¥sØ AXns‚ ]c-tam-∂X ]Z-hn-bn-te-°p-
b¿Ønb i¶-cm-Nm-cy¿ t]mepw hmZn-®Xv.
`uXn-I-k-Øbpw tNX-\bpw
]t£, F¥mWv {_“w As√-¶n¬ tIh-e-ssN-X\yw? ktN-
X-\-ß-fmb hkvXp-°-sfbpw AtN-X-\-ß-fmb hkvXp-°-sfbpw
XΩn¬, Nc-ß-sfbpw AN-c-ß-sfbpw XΩn¬, Xncn-®-dn-bpI Ffp-∏-
amWv. a\p-jys‚ Bi-b-߃, Nn¥-Iƒ, hnIm-c-߃ apX-em-b-h-
sb-∏-‰nbpw a\- n-em°mw. ]t£, a\p-jy-\p-ambn _‘-an-√mØ,
kmaq-ly-Po-hn-bmb a\p-jys‚ a\- n¬ \n∂pw Xe-t®m-dn¬ \n∂pw
kzX-{¥-amb, a\p-jy-s‚bpw a‰p Poh-Pm-e-ß-fp-sSbpw Bhn¿`m-h-
Øn\p apºp apX¬°p Xs∂ \ne-\n-∂p-t]m∂, Aaq¿Øhpw tIh-
e-hp-amb Bibw ˛ {]Ir-Xn°pw {]]-©-Øn\pw AXo-X-amb tIh-
e-ssN-X\yw ˛ Aßs\-sbm-∂pt≠m? Ds≠-∂mWv GI-X-Xz-hm-Zn-I-
fmb Bflo-b-Nn-¥-I-∑m¿ Dd-∏n®p ]d-™Xv. `uXn-I-hm-Zn-I-fmb
GI-X-Xz-hm-Zn-I-fm-Is´, Bibw, Nn¥, ssNX\yw apX-emb {]Xn-
`m-k-ßsf bm{¥n-I-am-bn-́ mWv kao-]n-®Xv. B[p-\n-I-im-kv{X-Øns‚
Kth-j-tWm-]m-[n-Iƒ A{]m-]y-ß-fm-bn-cp-∂-Xp-sIm≠v Ah¿ Xß-
fpsS I≠p-]n-Sn-Ø-߃°v A`yq-l-ß-sfbpw k¶¬∏-ß-sfbpw
am{X-am-Wm-{i-bn-®Xv. DZm-l-c-W-Øn\v, Nne {]tXy-I-{Z-hy-߃
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ56
H∂n®p Iq´n-t®¿Øm¬ el-cn-]-Zm¿Y-ap-≠m-Ip-∂-Xp-t]m-se-bmWv
]©-̀ q-X-ß-fpsS Hcp khn-ti-j-co-Xn-bn-ep≈ kwtbm-P-\-Øn¬ \n∂v
tNX-\-bp-≠m-Ip-∂Xv F∂ temIm-b-Xn-I-∑m-cpsS A`n-{]mbw
t\m°pI. _p≤nbpw tNX-\bpw C{μn-b-ßfpw C{μn-bm-\p-`q-Xn-Ifpw
F√mw aqe-{]-Ir-Xn-bn¬ \n∂p ]cn-W-an-®p-≠m-b-h-bm-sW∂ kmwJy-
∑m-cpsS hmZ-Øn-s‚bpw ASn-ÿm\w A`yq-l-am-bn-cp∂p. `uXn-I-
{]-]-©-Øns‚ hnIm-k-]-cn-Wm-a-ß-fn-eqsS Poh-Pm-e-߃ Bhn¿`-
hn-®-sX-ß-s\-sb∂v imkv{Xo-b-ambn hni-Zo-I-cn-°m≥ {]mNo-\-`u-
Xn-I-hm-Zn-Iƒ°v Ign-hp-≠m-bn-cp-∂n√. a\p-jy-a-\ pw _mly-P-KØpw
XΩn-ep≈ _‘-ß-sftbm a\- ns‚ k¶o¿W-ßfpw {Inbm-fl-I-
ß-fp-amb {]h¿Ø-\-ß-sftbm icn°p hni-I-e\w sNøm≥ Ah¿°v
km[n-®n√. AXp-sIm-≠mWv Ah¿°v Bflo-b-hm-Zn-I-fpsS sh√p-
hn-fn-Isf ka¿Y-ambn t\cn-Sm≥ Ign-bmsX t]mbXv. Hc¿Y-Øn¬,
`uXn-I-hm-Z-Øns‚ Aim-kv{Xo-bhpw GI-]-£o-b-hp-amb \nK-a-\-
߃°v In´nb Hcp Xncn-®-Sn-bmWv Bflo-b-hmZw F∂p-]-dbmw. AXp-
sIm-≠mWv ""A]-cn-jvIr-Xhpw efn-X-hp-amb bm{¥nI `uXn-I-hm-Z-
Øns‚ \ne-]m-Sn¬ \n∂p t\m°p-tºmƒ am{Xta Zm¿i-\n-I-amb
Bflo-b-hmZw Akw-_-‘-ambn tXm∂p-I-bp≈q.''1 F∂v se\n≥
Nq≠n-°m-Wn-®Xv. ]t£, Bflo-b-hm-Zhpw A]q¿W-am-bn-cp∂p, GI-
]-£o-bhpw `mKn-I-hp-am-bn-cp∂p. tNX-\-bpsS Bhn¿`m-h-sØbpw
am‰-ß-sfbpw imkv{Xo-b-ambn A]-{K-Yn®p ]Tn-°p-∂-Xn-\p-]-Icw Aan-
X-amb {]m[m\yw \¬In-s°m≠v AXns\ Hcp tIh-e-X-Xz-ambn
Nn{Xo-I-cn-°p-I-bmWv Bflo-b-hm-Zn-Iƒ sNbvXXv.
Bflo-b-hm-Zhpw aXhpw
a[y-Im-eØv Bflo-b-hm-Z-Øns‚ ]n¥p-W-tbm-Sp-Iq-Sn-bmWv
ssZh-hn-izm-k-߃°pw aX-hn-izm-k-߃°pw IqSp-X¬ {]Nmcw e`n-
®Xv. {Ia-Øn¬ aX-Øn-\mbn IqSp-X¬ {]m[m\yw. tIh-e-amb
ssNX-\y-Øn¬ \n∂mWv {]]©w D¤-hn-®Xv F∂p hmZn® {]mNo-
\-Im-esØ Bflob hmZ-Øn\v Fs¥m-s°-Øs∂ A]q¿W-X-I-
fp-≠m-bn-cp-∂p-sh-¶nepw AXv a\p-jys‚ AZ-ay-amb kXym-t\z-j-
W-Xr-jvWsb t{]m’m-ln-∏n®p F∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√. a[y-
Im-e-Øm-Is´, Bflo-b-hmZw aX-Øns‚ Hcp IogvL-SIw am{X-ambn
amdn. i¶-cm-Nm-cy¿°v tij-amWv Cu am‰w IqSp-X¬ {]I-S-am-bn-
Øo¿∂Xv.
1. V.I. Lenin: Materialism and Empiriocriticism.
`mc-Xo-b-Nn¥ 57
{]mNo-\-Im-eØv, tNX-\-bn¬ \n∂v `uXn-I-h-kvXp-°-fp-¤-hn-
®pthm AtXm, `uXn-I-k-Ø-bn¬ \n∂v tNX-\-bm-hn¿`-hn-®pthm
F∂-Xm-bn-cp∂p apJy-amb N¿®m-hn-jbw. Cu {]iv\-Øns‚ `mK-
ß-sf∂ \ne-bv°mWv a\p-jy\pw {]]-©hpw XΩnepw Bflmhpw
{_“hpw XΩnepw D≈ _‘-߃ N¿® sNø-s∏-´Xv. a[y-Im-eØv,
{]tXy-In®pw i¶-c\v tijw. {_“-Øns‚ kz`m-h-am-bn-cp∂p apJy-
amb N¿®m-hn-jbw. ̀ uXn-I-{]-]-©hpw Pohm-flmhpw ssZhhpw a\p-
jy¿°n-S-bn-ep≈ D®-\o-N-Xz-ßfpw kzm¿Yw, Zpc-l-¶mcw, a’cw XpS-
ßnb Zp¿Kp-W-ßfpw a‰pw hymh-lm-cnI Pohn-X-Ønse bmYm¿Yy-
ß-fm-sW-¶nepw tIh-e-{_-“-sa∂ ]mc-am¿YnI kXy-Øns‚ \ne-
]m-Sn¬ \n∂p t\m°p-tºmƒ Ah-sb√mw anYy-bm-sW∂pw bYm¿Y-
Øn¬ {_“w am{Xta \ne-\n¬°p-∂p≈q F∂p-amWv i¶-c≥ hmZn-
®Xv. i¶-cs‚ \nc-¶p-i-amb Cu GI-X-Xz-hm-ZsØ tNmZyw sNbvXp-
sIm-≠mWv cmam-\p-Ps‚ hnin-„m-ssZz-Xhpw a[zs‚ ssZzXhpw
\nw_m¿°s‚ ssZzXm-ssZz-Xhpw h√-`s‚ ip≤m-ssZz-Xhpw a‰pw
Db¿∂p-h-∂Xv. Cu ]n¬°me thZm-¥n-I-sf-√m-hcpw Xs∂ {_“-
Øns‚ ]c-tam-∂X ]Z-hnsb AwKo-I-cn®p F∂Xv icn-bmWv. ]t£,
Hc¿Y-Øn-e-s√-¶n¬ as‰m-c¿Y-Øn¬, Ah-sc√mw bYm¿Y-Øn¬
ssZzX-hm-Zn-I-fm-bn-cp∂p. {_“w-t]mse Xs∂ PKØpw kXy-am-
sW∂v Ah¿ hmZn®p. aqe-Im-cWw {_“w Xs∂. ]t£, {_“w
\n¿Kp-W-a√, kKp-W-amWv. kKp-W-{_-“-sa-∂p-sh-®m¬ k¿h-Kp-W-
k-º-∂-\mb ]c-am-flmhv, As√-¶n¬ k¿h-⁄\pw k¿h-i-‡\pw
Zbm-\n-[nbpw kr„n-ÿn-Xn-kw-lm-c-ß-fpsS I¿Øm-hp-amb PK-Zo-iz-
c≥. Pohm-flm-hns‚ \ne-\n¬∏pw A`n-hr-≤nbpw ]c-am-flm-hns‚
Zbsb B{i-bn-®n-cn-°p∂p. ssZhsØ [ym\n-°p-Ibpw {]m¿Yn-°p-
Ibpw kvXpXn-°p-Ibpw sNøpI; F√mw ssZh-Øns‚ apºn¬
ka¿∏n-°pI ˛ CXmWv tam£-Øn-\p≈ hgn. Cßs\ {_“-sØ-
°p-dn-®p≈ ]pXnb hymJym-\-ß-fn-eqsS ssZh-`-‡nbpw ssZhsØ
{]oXn-s∏-Sp-Øm≥ th≠n-bp≈ aX-N-S-ßp-Ifpw Xncn-®p-h∂p. Cuiz-
c\pw {_“hpw Iq´n-°p-g-bv°-s∏´p. hnjvWpthm inht\m i‡ntbm
`K-h-Xntbm GsX-¶n-ep-sam∂v {][m\ ssZh-ambn Bcm-[n-°-s∏´p.
AtXm-sSm-∏w-Xs∂ c≠mw InS-°mcpw aq∂mw InS-°m-cp-amb a‰p
ssZh-ßfpw \ne-\n-∂p-t]m∂p. a[y-Im-e-ØmWv C¥y-bn¬ ssZh-
ß-fpsS FÆw h¿[n-®Xv. Hmtcm Ipe-Øn\pw {]tXy-I-amb Ipe-tZ-
h-X-bp-≠m-bn-cp∂p. alm-`m-c-X-Øn-sebpw cmam-b-W-Øn-sebpw ]pcm-
W-ß-fn-sebpw ]e IYm-]m-{X-ßfpw ssZh-ß-fpsS ÿm\w Ic-ÿ-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ58
am°n. Nne¿ ssZh-Øns‚ Ah-Xm-c-ß-fmbn IW-°m-°-s∏´p.
Db¿∂ PmXn-°m¿°pw {]tXyIw {]tXyIw ssZh-ß-fp-≠m-bn-cp∂p.
PmXn-hy-h-ÿbpw PmXn-[¿a-ß-fp-am-bn-cp∂p lnμp-a-X-Øns‚ apJy-
L-S-I-߃. \mSp-hmgn hyh-ÿ-bnse Ak-a-Xz-ß-sfbpw Nqj-W-
ß-sfbpw \ymbo-I-cn-°m-\p≈ D]m-[n-I-fm-bn-Øo¿∂p aXhpw ssZh-
hn-izm-khpw.
aXw ]ptcm-K-a-\-]-ctam ]n¥n-cn-∏t\m?
F∂m¬, a[y-Im-esØ Bflo-b-hm-Z-Nn-¥-Ifpw aX-hn-izm-k-
ßfpw F√mw Hcp-t]mse A‘-hn-izm-k-P-Un-e-ßfpw {]Xn-tem-a-]-
c-ß-fp-am-sW∂p ]d™p X≈n-°-f-bp-∂Xv Aim-kv{Xo-b-amhpw.
Fs¥-∂m¬, as‰-√m-‰n-s\-bp-sa-∂-t]mse aX-߃, Zm¿i-\nI Nn¥-
Iƒ apX-em-b-h-sbbpw Ah-bpsS kmaq-lyhpw Ncn-{X-]-c-hp-amb
]›m-X-e-Øn¬ sh®p-thWw ]cn-tim-[n-°pI. CXmWv imkv{Xo-b-
amb ]cn-tim-[-\m-am¿Kw. Zm¿i-\n-I-Nn-¥-Ifpw aX-hn-izm-k-ßfpw
kmaq-ly-Po-hn-X-Ønepw am\p-jn-I-_-‘-ß-fnepw hºn® kzm[o\w
sNep-Øn-bn-´p-s≠-∂p-≈Xp icn-bmWv. F∂m¬, kmaq-ly-Po-hn-X-
Ønse sshcp-[y-߃ Zm¿i-\nI Nn¥-I-fnepw aX-hn-izm-k-ß-fnepw
kzm[o\w sNep-Øn-bn-´p-s≠∂ Imcyhpw \ntj-[n-°m≥ hø. a[y-
Im-esØ aX-hn-izm-k-߃°pw XXz-Nn-¥-Iƒ°pw A°m-esØ
kmaq-ly-km-l-N-cy-ß-fpsS ˛ \mSp-hm-gn-Ø-Nq-j-W-Øn-s‚bpw PmXn-
hy-h-ÿ-bp-sSbpw ̨ ]cn-an-Xn-I-fp-≠m-bn-cp∂p. kh¿W-Pm-Xn-°m-cmb
\mSp-hmgn ta[m-hn-Iƒ Xß-fpsS ÿm]nX Xm¬∏-cy-ßsf \ne-
\n¿Øm≥ th≠n Bflo-b-hm-Z-sØbpw aX-hn-izm-k-sØbpw D]-
tbm-K-s∏-Sp-Øn-sb-∂Xv t\cmWv. ]t£, CXn-s‚-b¿Yw a[y-Im-
esØ F√m-Øcw Bflo-b-hm-Z-Nn-¥-Ifpw aX-hn-izm-k-ßfpw \mSp-
hm-gnØ Nqj-W-sØbpw PmXn-hy-Xym-k-ß-sfbpw Dd-∏n-°m≥ ]‰n-
b-h-bm-bn-cp∂p F∂√. Zm¿i-\n-I-Nn-¥-Ifpw aX-hn-izm-k-ßfpw P\-
ß-fpsS kwL-´-\m-fl-I-ß-fmb hnIm-c-ß-sfbpw kaq-l-Ønse
hyXy-kvX-h¿K-ß-fpsS ]c-kv]-c-hn-cp-≤-ß-fmb A`n-em-j-ß-sf-bp-
amWv {]Xn-^-en-∏n-®Xv. bYm¿Y `uXn-I-km-l-N-cy-ß-fnse kwL-´-
\-ßfpw kmaq-ly-Po-hn-X-Ønse h¿K-k-a-c-ßfpw am\p-jn-I-_-‘-
ß-fnse PmXn-a-’-c-ßfpw aq¿On-®-t∏mƒ Zm¿i-\nI˛aX-hn-izm-k-
ß-fpsS kz`m-h-Ønepw am‰w ImW-s∏´p. a¿±nX P\-hn-`m-K-ß-fpsS
ssZh-hn-izm-khpw aX-t_m-[hpw Nqj-W-hy-h-ÿ-bvs°-Xn-cmb {]h-
W-X-Iƒ {]I-Sn-∏n-°m≥ XpSßn. am¿Ivkv Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse,
`mc-Xo-b-Nn¥ 59
aX-hn-izm-k-߃ a¿Z-\-a-\p-`-hn-°p-∂-h¿°v Hcm-izm-khpw lrZ-b-lo-
\-amb Hcp temI-Ønse lrZ-bhpw am{X-a√, bYm¿Y-tem-I-Ønse
bYm¿Y Zpcn-X-߃s°-Xn-cmb {]Xn-tj[ {]I-S-\-߃ IqSn-bm-bn-
Øo¿∂p2. C¥y-bn¬ ]Xn-\memw \q‰m≠v apX¬°v CØcw am‰-
߃ IqSp-X¬ IqSp-X¬ {]I-S-am-hm≥ XpSßn. \oXn-am\pw Zbm-\n-
[n-bp-amb ssZh-tØm-Sp≈ {]m¿Y-\-I-fn¬ sFln-I-Po-hn-X-Ønse
A\o-Xn-Iƒ°pw \n¿Z-b-X-Iƒ°p-sa-Xn-cmb {]Xn-tj-[-kz-c-߃ \ng-
en-°m≥ XpSßn. k¿h-Kp-W-k-º-∂-amb kKp-W-{_-“-Øn-ep≈
hnizmkw temI-Ønse F√m a\p-jycpw D®-\o-NXzw IqSmsX ka-
Xz-Ønepw kmtlm-Z-cy-Ønepw Pohn-°-W-sa∂ A`n-em-j-Øns‚
{]I-S-\-am-bn-Øo¿∂p. `‡n-am¿Khpw euIn-I-Zp-cn-X-ß-fn¬ \n∂p
tamN\w t\Sm-\p≈ {]mtbm-Kn-I-am¿Khpw IqSn-°-e¿∂p. Aßs\
aXw a¿Zn-X-P-\-hn-`m-K-߃°v kz¥w `mhn-sb-°p-dn-®p≈ Bi-bp-
sSbpw ip`m-]vXn-hn-izm-k-Øn-s‚bpw shfn®w ImWn®p sImSpØp.
as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, aX-hn-izm-k-ß-fpsS ]cn-[n-Iƒ°p-≈n¬
\n∂p-sIm-≠mWv XmW-h¿K-°m¿ Db¿∂ h¿K-°m¿s°-Xn-cmb Xß-
fpsS ka-c-߃ kwL-Sn-∏n-®Xv.
]pdsa \n∂p≈ ap…o-ß-fpsS hchpw C…mw-a-X-Øns‚ kzm[o-
\hpw Cu ka-c-ßsf IqSp-X¬ k¶o¿W-ß-fm°n Xo¿Øp.
2. Marx and Engels: On Religion.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ60
26. C…mw-a-Xhpw ]n¬°me
\mSphmgnØhpw
FwK¬kv FgpXn: ""C…mw ]uc-kvXy¿°v ]‰nb aX-amWv. hnti-
jn®pw Ad-_n-Iƒ°v. F∂p-sh-®m¬, Hcp-h-iØv hym]m-c-Ønepw
sXmgn-en-ep-ta¿s∏´ \K-c-hm-kn-Iƒ°pw adp-h-iØv Ae-™p-Xn-cn-
bp∂ _±p-Iƒ°pw ]‰nb aX-am-WXv.''1
C…m-ans‚ ÿm]-I-\mb apl-ΩZv \_n-bp-sSbpw (GXm≠v
F.Un. 570˛632) At±-l-Øns‚ sXm´p ]n≥Km-an-I-fm-bn-cp∂ Jeo-
^-am-cp-sSbpw ImeØv C…mw-aXw h¿Ø-I-P-\-hn-`m-K-ß-sfbpw
]nt∂m°w \n¬°p∂ tKm{X-k-ap-Zm-b-ß-sfbpw tbmPn-∏n-°m≥
klm-bn-°p-Ibpw Atd-_n-b-bnse \mSp-hm-gn-Ø-Øn\v Bi-b-]-c-
amb Hc-Sn-Ø-d-bm-bn-Øo-cp-Ibpw sNbvXp. Atd-_n-b≥ A¿[-Zzo-]n¬
^yqU-en-k-Øns‚ hf¿®-bpsS {]tXy-I-X-I-fn-sem∂v AXv ASn-a-
Ø-_-‘-ßsf am{X-a√ Ipe-tKm-{X-hy-h-ÿ-bpsS {]_-e-ß-fmb
Ah-in-„-ß-sf-°qSn \ne-\n¿Øn-sb-∂-XmWv. AXp-sIm-≠mWv AXv
Gjy-bnepw B{^n-°-bnepw Jeo-^-am¿ ]nSn-®-S-°nb cmPy-ß-fnse
P\-ß-fn¬ hen-sbmcp hn`m-KsØ BI¿jn-®Xv. tPXm-°ƒ ]pXnb
aX-Øns‚ Ipcn-ip-bp-≤-°m-cmbn cwK-Øp-h∂p. FwK¬kv ]d-™-
t]mse, ""Ncn-{X-]-c-am-bn-cp∂ Hcp apt∂‰w aX-]-c-amb Hcp apJ-ap{Z
t\Sn-sb-SpØp''.2
1. Marx and Engels: On Religion, P. 314.2. Ibid, P. 239
`mc-Xo-b-Nn¥ 61
C…m-ans‚ P\-\-Øn\v hfsc apºp-Xs∂ Atd-_y-bnse P\-
߃°v C¥y-°m-cp-ambn kulr-Z-_-‘-ß-fp-≠m-bn-cp∂p. Ah-cn¬
Nne¿ C¥y-bpsS ]›n-a-Xo-cØv Xma-k-ap-d-∏n-®n-cp∂p. Ah¿ B{I-
a-W-Im-cn-I-fm-bn-´√, hym]m-cn-I-fm-bn-´mWv, h∂Xv. C…m-ans‚ BZy-
i-X-I-ß-fn¬ t]mepw Ah¿ C¥y-°m-cp-ambn kulr-Z-_-‘-߃
]pe¿Øn-t∏m∂p. C¥y-bnse lnμp-cm-Pm-°-∑m¿ Ahsc kzmKXw
sNøp-Ibpw Ah¿°v Xß-fm¬ Ign-bp∂ k¿h-hn[ t{]m’m-l-\-
ßfpw sNbvXp sImSp-°p-Ibpw sNbvXp. DZm-l-c-W-Øn\v, ae-_m-
dnse kmaq-Xn-cn-cm-Pmhv Xs‚ {]tZ-iØv ]≈n ]Wn-bm\pw XS- -
sam∂pw IqSmsX aX-{]-N-cWw \S-Øm\pw Ahsc A\p-h-Zn®p. Xs‚
I∏-ep-I-fn-te°v IqSp-X¬ \mhn-Isc In´p-hm≥ th≠n At±lw {]P-
Isf C…mw-a-X-Øn¬ tNcm≥ t{]m’m-ln-∏n-°pI IqSn sNbvXp.
ImcWw, A°m-eØv lnμp-°ƒ°v I∏-tem-Sn-°m\pw I∏¬bm{X
sNøm\pw ]mSn-√m-bn-cp∂p. \m´nse lnμp-kv{Xo-Isf hnhmlw Ign-
°m≥ IqSn-tb-‰-°m-cmb Ad-_n-Iƒ°v A\p-hmZw e`n®p. Aßs\
ChnsS ap…o-ß-fpsS FÆw AXn-thKw h¿[n®p.
B{I-a-W-ß-fpsS L´w
{InkvXp-h¿jw F´mw \q‰m-t≠m-Sp-IqSn C…m-anI kzm[o-\-
Øns‚ Hcp ]pXnb L´w IqSn Bcw-`n®p Ign-™n-cp∂p. CXv hS-
°p-]-Sn-™mdp \n∂mWv XpS-ßn-bXv. _eq-Nn-ÿm-\n¬ \n∂v Ad-
_n-Iƒ apl-ΩZv _n≥ Imkn-ans‚ t\Xr-Xz-Øn¬ C¥ysb B{I-
an®v kn≥Upw Z£n-W-]-©m_pw sh´n-∏n-Sn®p. aq∂p \q‰m-≠p-Iƒ°p
tijw ̨ {InkvXp-h¿jw 1000Øn\pw 1030\pan-S-bn¬ ̨ apl-ΩZv Kkv\n
C¥ysb XpS-sc-Øp-Ssc ]Xn-t\gp {]mhiyw B{I-an®v sIm≈bpw
sImebpw \SØn kmam-\y-Øn-tesd [\w hmcn-s°m-≠p-t]mbn. Cu
B{I-a-W-߃ hgn C¥y-bn¬ kz¥-amb Hcp km{amPyw ÿm]n-
°p∂ Imcy-Øn¬ At±lw hnP-bn-®n√. F¶nepw ChnsS hºn®
\mi-\-„-߃ hcp-Øn-sh-bv°m\pw Cu cmPy-Øns‚ ssk\n-I-ti-
jnsb Zp¿_-e-am-°m\pw At±-l-Øn\v Ign™p. ]pdsa \n∂p≈
]pXnb B{I-a-W-߃°v CXv hgn-sbm-cp°n. lnμp-k-ap-Zm-b-Ønse
sXm´p-Iq-Smbva t]mep≈ t{Zml-h-i-ß-tfm-Sp-Iq-Snb PmXn-k-{º-Zm-
bhpw I¿a-kn-≤m-¥-Øn-ep≈ A‘-amb hnizm-khpw P\-ß-fpsS
{Intbm-∑p-J-amb hocysØ an°-hmdpw \in-∏n®p Ign-™n-cp∂p.
Xßsf t\cn´p _m[n-°mØ Imcy-ß-fn¬ Hcp-Xcw \nkw-KX
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ62
]pe¿Øm≥ Ah¿ ioen-®p-I-gn-™n-cp∂p. Ah-cpsS {]Xn-tcm-[-hm-
k\ \n¿Po-h-am-bn-°-gn-™n-cp∂p. C¥y-bnse `c-Wm-[n-Im-cn-I-fm-
hs´, bmsXmcp tbmPn-∏p-an-√msX ]c-kv]cw bp≤w sh´n-s°m-t≠-
bn-cp∂p. CsX√mw Xs∂ HSp-hn¬ ap…ow B{I-a-W-Im-cn-I-fpsS
Iogn¬ \mSp-hmgn cm{„-߃ ÿm]n-°-s∏-Sp-∂-Xn\p hgn-sX-fn®p.
kp¬Øm≥hmgvN
]{¥≠mw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-L-́ -Øn¬ apl-ΩZv tKmdn-bpsS
t\Xr-Xz-Øn¬ Xp¿°n-Iƒ hS-°p-]-Sn-™mdp \n∂v B{I-aWw Agn-
®p-hn´v Zn√nbpw AXn-\-Sp-Øp≈ a‰v DØ-tc-¥y≥ {]tZ-i-ßfpw A[o-
\-s∏-SpØn. 1206¬ tKmdn acn-®-t∏mƒ At±-l-Øns‚ ssht{km-bnbpw
]S-\m-b-I-\p-am-bn-cp∂ IpØ_v˛Zn≥˛sF_°v A[n-Imcw Itø‰v
Zn√n-bnse kp¬Øm≥ Xm\m-sW∂v kzbw {]Jym-]n®p. Aßs\
ASn-a-cm-P-hwiw F∂ t]cn¬ ]pXn-sbmcp ̀ c-W-{Iaw ÿm]n-X-ambn.
XpS¿∂p≈ GXm\pw \q‰m-≠p-Iƒ Zn√n-bn¬ kp¬Øm≥hm-gvN-bpsS
Ime-am-bn-cp∂p. ASn-a-cm-P-hw-isØ XpS¿∂v, Jn¬Pn, Xp•°v,
sskZv, temZn XpS-ßnb cmP-hw-i-߃ H∂n-\p-]n-dsI H∂mbn, Zn√n-
bnse knwlm-k\w Ae-¶-cn®p. HSp-hn¬ 1526¬ _m_¿ Zn√n knwlm-
k\Ønse HSp-hn-esØ `c-Wm-[n-Im-cn-bmb C{_mlnw temZnsb
tXm¬∏n®v apKƒ km{amPyw ÿm]n®p. hSs° C¥y-bnse Ht´sd
lnμp-cm-{„-ßfpw sXs° C¥y-bnse Xs∂ Nne lnμp cmPy-ßfpw
C°m-e-Øn-\n-Sbv°v Zn√n-bnse ap…ow-`-c-Wm-[n-Im-c-Øn\v hg-ßn-
s°m≠v k¬Xv\-Øns‚ ]c-am-[n-Imcw AwKo-I-cn®p Ign-™n-cp∂p.
C¥y-bn-em-Zy-ambn Akw-Xr-]vX-cmb {]mtZ-inI tk\m-\m-b-I-
∑m-scbpw \mSp-hmgn {]`p-°-sfbpw ASn-®-a¿Øm-\m-h-iy-amb ÿncw
ssk\y-k-÷o-I-c-W-ß-tfm-Sp-Iq-Snb kpi-‡-amb Hcp a[y-Im-e-`-
c-W-IqSw ]Sp-Øp-b¿Øn F∂-XmWv Zn√n k¬Xv\-Øns‚ Ncn-{X-
]-c-amb Hcp khn-ti-jX. Zn√n kp¬Øm-∑m-sc√mw [\-k-ar-≤n°pw
kpJ-t`m-K-߃°pw t]cp-tI-´-h-cm-bn-cp∂p. Ah¿ Xß-fpsS hnim-
e-ß-fmb A¥x-]p-c-ß-fn¬ \nc-h[n sh∏m-́ n-am-scbpw ASn-a-∏-S-sbbpw
kq£n-®n-cp∂p. \mSp-hm-gn-Ø-kz-`m-h-Øn-ep≈ k¬Xv\-Ønse `c-
Wm-[n-Im-cn-Iƒ°v Dsse-a-Iƒ (ap…ow ]fin-X-∑m¿) Znhy-amb A\p-
aXn \¬In-bn-cp-∂-Xp-sIm≠v kz¥w {]P-I-fpsS ta¬ A\n-tj-[y-
amb A[n-Im-c-ap-≠m-bn-cp∂p. G‰hpw Db¿∂ DtZym-K-ÿ-∑m¿
ssk\y-Øn-s‚bpw Icw ]ncn-hn-s‚bpw Npa-Xe hln® hko¿am-cm-
`mc-Xo-b-Nn¥ 63
bn-cp∂p. k¬Xv\-Øns‚ Iogn-ep≈ {]tZ-i-߃ apgp-h\pw ap…ow
Kh¿W¿am-cpsS A[o-\-Øn-ep≈ kwÿm-\-ß-fmbn hn`-Pn-°-s∏´p.
ap…ow B{I-a-W-Im-cn -Iƒ Hcp ]pXnb aX-ho-£-Whpw
sIm≠mWv h∂Xv. ]pXnb D¬∏m-Z-\-co-Xn-I-sfm∂pw sIm≠p-h-∂n-
cp-∂n√. C¥y-bnse \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ ASn-Ød am‰m≥ Ah¿°v
Ign-™n√. F¶nepw Ah¿ \mSp-hm-gnØ coXn-bn-ep≈ DS-am-h-Im-i-
Øns‚ Nne ]pXp-cq-]-߃ Bhn-jv°-cn-°p-Ibpw Aßs\ Hcp
]pXnb ^yqU¬km-{amPyw sIm≠p \S-Øp-∂-Xn-\m-h-iy-amb Hcp
tI{μ-`-cW kwhn-[m\w kr„n-°p-Ibpw sNbvXp.
C¥y-bnse C…mw
]t£, Cu Ime-am-hp-tºm-tg°pw C¥y-bnse ap…ow cmPm-°-
∑m-cmcpw ̀ c-Wm-[n-Im-cn-I-fp-sa√mw C…m-ans‚ BZy-Im-esØ kz`m-
h-hn-ti-j-߃ ]eXpw ssIsh-Sn™p Ign-™n-cp∂p. ]pd-ta°v
Ah¿ C…m-ans‚ G‰hpw \√ A\p-bm-bn-I-fmbn kzbw {]Jym-]n-
°p-Ibpw C…m-an-Im-\p-jvTm-\-ß-tfmSpw {]m¿Y-\-I-tfmSpw BZ-chv
{]I-Sn-∏n-°p-Ibpw sNbvXp. F∂m¬, Ah-cpsS aX-Øn\v apl-ΩZv
\_ntbm At±-l-Øns‚ ASpØ A\p-bm-bn-Itfm {]N-cn-∏n® BZy-
Im-e-ap…ow aX-hp-ambn henb _‘-sam-∂p-ap-≠m-bn-cp-∂n√. aX-]-
fin-X-∑m-cmb Jeo-^-am-cpsS ]c-am-[n-Im-c-Øn≥ Iogn¬Øs∂ Jp¿
B\nse BZy-Im-tem-]-tZ-i-ß-fpsS ta¬ Nne ]pXnb Bi-b-߃
]‰n-°qSn Ign-™n-cp∂p. C…mw aX-Øns‚ {]Nm-c-tØm-Sp-IqSn D¤-
hn® ]pXnb kml-N-cy-ß-fn¬ kpi-‡-amb Hcp ^yqU¬ `c-W-Iq-
S-Øns‚ Bh-iy-ßsf t\cn-S-Ø-°-hn[w ]pXnb aX-kn-≤m-¥-ß-
fm-hn-jv°-cn-°p-Ibpw ]gb hnizm-k-ßsf kam-l-cn-°p-Ibpw
sNbvXp-sIm≠v Hcp ]pXnb B[n-Im-cn-I-\n-b-a-hy-hÿ ÿm]n-t°-
≠-Xm-h-iy-am-sW∂v apl-Ω-Zns‚ A\p-bm-bn-Iƒ a\- n-em°n. Zn√n
k¬Xv\-Øns‚ Bhn¿`m-h-Øn-s\-{Xtbm apºp-Xs∂ Ah¿ Xß-
fp-ambn _‘-s∏´ t]gvky≥ {]`p-°-fpsS C…m-an-I-a-√mØ ]e
Bi-b-ßfpw Dƒs°m-≠p-I-gn-™n-cp∂p. ""k¬Xv\Øv C…m-ans‚
{]kn-≤-ß-fmb ]e \nb-a-ßfpw ewLn®p'' F∂v sI.Fw. Ajvd^v
Fgp-Xp∂p. ""DZm-l-c-W-Øn\v, cmPm-hns\ Xnc-s™-Sp-°-W-sa∂
XXzw, ]mc-º-cy-ambn In´p∂ kzØp-°-fpsS Hml-cn-Iƒ C∂n-∂-
h¿s°∂v \n¿W-bn-°p-∂Xpw Ah ̀ mKn-°p-∂-Xn¬ ]men-t°≠ XXz-
߃ Gh-sb-√m-sa∂v hni-Zo-I-cn-°p-∂-Xp-amb ]n¥p-S¿®m-h-Im-i-\n-
baw, A\p-h-Z-\o-b-am-bXpw (lem¬) A\p-h-Z-\o-b-a-√m-ØXpw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ64
(ldmw) XΩn¬ hy‡-ambn th¿Xn-cn -®-dn -b-W-sa∂ XXzw ˛
CsXms° ewLn-°-s∏-́ -hbv°v DZm-l-c-W-ß-fmWv. A°m-esØ anSp-
°-\mb Hcp cmPy-X-{¥-⁄≥ Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse k¬Xv\Øv
C…m-an-s‚-Xn¬ \n∂pw XnI®pw hyXy-kvX-amb kz¥w \nb-a-߃
cq]-h¬°-cn®p. k¬Xv\-Øns‚ \nb-a-ßsf H‰-hm-°n¬ Cßs\
kw{K-ln-®p-]-dbmw: kp¬Øms‚ lnXw. Jpdm-\n¬ hnh-cn-°-s∏´
cm{„o-bm-Z¿i-ßsf F{X \o´n-h-en®p hymJym-\n-®mepw \·hpw ]c-
ky-hp-amb Cu GIm-[n-]-Xy-hp-ambn Ahsb CW-°n-t®¿°m-\m-
hn√.''3
C…m-ans‚ kzm[o\w
tÉns‚ Imcy-ß-fn¬ am{X-a√ aX-cw-KØpw XXz-Nn-¥-bn-ep-
sa√mw C¥y-bnse C…mw-aXw AXns‚ {]mcw-`-cq-]-Øn¬ \n∂pw
D≈-S-°-Øn¬ \n∂pw hyXy-kvX-am-bn-cp∂p. A\m-Uw-_-cX, efn-X-
Po-hnXw, tKm{X-P-\m-[n-]Xyw, kmaq-ly-\oXn F∂n-ßs\ C…m-ans‚
{]mcw` LS-I-ß-fpsS Nne Awi-߃ \ne-\n¿Øn-t∏m-∂p-sh-∂Xv
icn-Xs∂. P\-ß-fn¬ hen-sbm-cp-`m-KsØ sXm´p-Iq-Sm-Ø-hcpw
Xo≠n-°q-Sm-Ø-h-cp-ambn IW-°m-°p∂ PmXn-t`-Z-߃ aqew Xmdp-
am-dmb Hcp cmPyØv Ch Xo¿®-bmbpw BI¿j-I-ß-fm-bn-cp∂p.
]e lnμp-°fpw kza-\- mse C…mw-a-X-Øn¬ tN¿∂-Xn\p Imc-
W-an-XmWv.
C¥y-bn¬ C…mw A`n-hr-≤n-s∏-´p-h∂ BZy-Im-eØv PmXn-hy-
hÿ, hn{K-lm-cm-[\ XpS-ßnb A\m-im-ky-ß-fmb lnμp-a-X-hn-izm-
k-ß-sfbpw A\p-jvTm-\-ß-sfbpw ap…o-߃ `b-tØmSpw Ad-
t∏mSpw IqSn-bm-bn-cn-°Ww ho£n-®n-cp-∂Xv. F∂m¬, Bg-Øn¬ thcq-
∂n-°-gn-™n-cp∂ CØcw Pohn-X-co-Xn-I-sfbpw hnizm-k-ß-sfbpw
]ngp-sX-dn-bpI Akm-[y-am-bn-cp∂p. Fs¥-∂m¬, C¥y-bn¬ \ne-
hn-ep-≠m-bn-cp∂ kmaq-ly-]-cn-Xx-ÿn-Xn-Iƒ ]pXnb aX-Øns‚
tKm{X-P-\m-[n-]-Xytam kmtlm-Z-cytam ka-Xztam XpS¿∂p \ne-
\n¿Øm\pw hf¿Øm\pw ]‰nb Xc-Øn-ep-≈-h-bm-bn-cp-∂n√. am{X-
a√, ssS‰kv ]d-™-Xp-t]mse, ""Hcp hntZ-i-cm-Py-Øp-\n∂p
sIm≠p-h∂ ssk\n-I-i-‡n-I-fp-]-tbm-Kn®p sIm≠v C{Xbpw henb
Hcp cmPyØv C{Xbpw hen-sbmcp P\-i-‡n-bpsS ta¬ \oXn ]cn-
3. K.M. Ashraf: Life and Conditions of the People of Hindustan.
`mc-Xo-b-Nn¥ 65
]m-e\w \S-Ømt\m ]c-am-[n-Im-c-sØ-∏-‰n-bp≈ `bw kr„n®v Ah-
sc-s°m≠p C…mw-aXw kzoI-cn-∏n-°mt\m Ign-bp-am-bn-cp-∂n√.''4
AXp-sIm≠v C¥y-bnse kml-N-cy-߃°v hg-ßn-s°m≠v
lnμp-a-X-sØbpw C…mw-a-X-sØbpw Ah-bpsS hyXy-kvX-ß-fmb
aX-hn-izm-k-ß-tfmSpw kmaqly˛cm{„ob {]h¿Ø-\-ß-tfmSpw IqSn
kl-h¿ØnXz at\m-`m-h-tØmsS \ne-\n¬°m-\-\p-h-Zn-°p-∂-XmWv
\√Xv F∂v ap…ow `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ a\- n-em°n. Ah¿ ChnsS
h∂Xv kmaq-lyhpw aX-]-c-hp-amb ]cn-jvIm-c-߃°v th≠n-bm-bn-
cp-∂n√; emfn-Xytam P\m-[n-]-Xytam \S-∏n¬ hcp-Øm-\p-am-bn-cp-∂n√.
kz¥w ̂ yqU¬ Xm¬∏-cy-ß-sfbpw Ah-Im-i-ß-sfbpw \ne-\n¿Øn
]cn-t]m-jn-∏n-°-Ø° Hcp `c-Wm-[n-Imcw ÿm]n-°m≥ th≠n-bm-
W-h¿ h∂Xv. F∂m¬, kl-h¿ØnXzw Hcp XpS°w am{X-am-bn-
cp∂p. AXv Hcp-h-iØv kwL¿j-Øn-te°pw adp-h-iØv ]c-kv]-c-
[m-cW, kln-jvWpX, kmflo-I-cWw, kmtlm-Zcyw apX-em-b-h-bn-
te°pw hgn-sX-fn®p. C…mw-aXw lnμp-°-fpsS Pohn-X-sØbpw ho£-
W-K-Xn-sbbpw i‡n-bmbn kzm[o-\n®p. Xmcm-Nμv Fgp-Xp∂p:
""C¥y-°m-cpsS Pohn-X-Øns‚ F√m hi-ß-fnepw ap…o-ß-fpsS
kzm[o\w F{X-I-≠-[n-I-ap-s≠∂p ]d-™mepw AXv AXn-i-tbm-
‡n-bm-hn√. F∂m¬, alm-cm-{„-°mcpw cP-]p-{Xcpw knJp-Im-cp-amb
cmPm-°-∑m-cpsS ̀ c-W-ÿm-]-\-ß-fnepw s]cp-am‰ N´-ß-fnepw BNm-
c-ß-fnepw Km¿ln-I-Po-hn-X-Øns‚ D≈-d-I-fnepw kwKoXw, hkv{X-
[m-c-W-coXn, ]mN-I-k-{º-Zmbw, hnhm-l-N-S-ßp-Iƒ, D’-hm-tLm-j-
߃ XpS-ßnb Imcy-ß-fnepw ImWp-∂-Xp-t]mse A{Xbpw hy‡-
ambpw kv]„-ambpw CXv as‰m-cn-SØpw sXfn-™p-Im-Wp-∂n√. _m_-
dpsS ImeØv lnμp-°fpw ap…o-ßfpw Htc coXn-bn¬ Xs∂-bmWv
Pohn-°p-Ibpw Nn¥n-°p-Ibpw sNbvXXv. C°m-c-W-Øm¬ Ah-cpsS
lnμp-ÿm-\n-coXn {i≤n-°m-Xn-cn-°m≥ _m_¿°v Ign-™n√. At±-
l-Øns‚ ]n≥Km-an-Iƒ Cu ]mc-º-cysØ {]i-kvX-amb \ne-bn¬
Gs‰-Sp-°p-Ibpw A¤p-X-I-c-amw-hn[w kº-∂-am-bn-Øo¿°p-Ibpw
sNbvXp. X¬^-e-ambn Ah-cn-hnsS hnt´-®p-t]mb ]mc-º-cy-sØ-°p-
dn®v C¥y-°n∂pw A`n-am-\-]q¿Δw kvacn-°m-sa∂ \ne-h-∂p-
tN¿∂p''.5
4. Murray T. Titus: Islam in India and Pakisthan P. 157.5. Tarachand: Influence of Islam on Indian Culture, P. 141-142.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ66
C…m-anepw PmXn-hy-hÿ
AtX-k-abw Xs∂ C…mw-a-X-hn-izm-kn-Iƒ C¥y-bnse kml-
N-cy-ß-fp-ambn CW-ßn-s°m≠v Chn-SsØ BNm-c-߃, hnizm-k-
߃, BtLm-j-k-{º-Zm-b-߃, A‘-hn-izm-k-߃, XXz-Nn-¥m-]-
c-amb Bi-b-߃ apX-em-b-hsb AwKo-I-cn®p kzmb-Ø-am°n.
CXn≥ -̂e-ambn Atd-_n-b-bnse ASn-ÿm-\-]-c-amb C…m-an¬ \n∂p
hyXy-kvX-amb Nne ]pXnb kz`m-h-hn-ti-j-߃ C¥y-bnse C…m-
an\v ssIh∂p. AXv C¥y-bnse aX-]-c-amb XXz-Nn¥m kc-Wn-I-
fn-sem-∂m-bn-Øo¿∂p. PmXn-hy-Xym-k-߃ A{]-Xy-£-am-Ip-∂-Xn-\p-
]-Icw AXv C…mw-a-X-Ønepw hym]n®v AXns\ Zpjn-∏n-°m≥
XpSßn. C¥y-bnse ap…o-߃ ""jco^v (Db¿∂ PmXn-Iƒ),
APve^v (Xmgv∂ PmXn-Iƒ) F∂n-ßs\ c≠p hn`m-K-°m-cmbn Xcw-
Xn-cn-°-s∏´p. lnμp-°ƒ°n-S-bn¬ Db¿∂ PmXn-I-fn¬ \n∂v ap…o-
ß-fmbn aXw amdn-b-h¿°v "jco^v'Ifm-Im-\p≈ `mKy-ap-≠mbn.
Xmgv∂ PmXn-I-fn¬ \n∂v ap…o-ß-fmbn amdn-b-h-cm-Is´, APve-^p-
I-fm-bn-Øs∂ XpS¿∂p. C…mw-aXw kzoI-cn-®-h¿ Xß-fpsS aX-hn-
izmkw am‰n-sb-¶nepw Ah¿°v Xß-fpsS ]gb BNm-c-ßfpw ]mc-
º-cy-ßfpw k¿thm-]cn kap-Zm-b-Øn¬ Ah¿°p-≠m-bn-cp∂ kmº-
Øn-I-\n-ebpw am‰p-I-sb-∂Xv Ffp-∏-a-√m-bn-cp∂p. Xmgv∂ PmXn-bn¬
s]´-h¿ C…mw aX-Øn-te°v ]cn-h¿Ø\w sNbvX-tijw ]g-b-]Sn
AI‰n \n¿Ø-s∏´p. tUmŒ¿ Ajvd^v Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse,
""km[m-cW°m-c-\mb ap…o-an\v aX-]-cn-h¿Ø-\-tØm-Sp-IqSn kaq-
l-Øn-ep≈ Xs‚ ]gb Np‰p-]m-Sp-Isf ˛ PmXn-hy-Xym-k-ß-fp-sSbpw
s]mXp-hmb kmaq-lym-k-a-Xz-ß-fp-sSbpw i‡n-bmb kzm[o-\-ap-≠m-
bn-cp∂ ]gb Np‰p-]m-Sp-Isf ˛ am‰m≥ Ign-™n√. X∂n-anØw C¥y-
bnse C…mw-aXw sas√ sas√ lnμp-a-X-Øns‚ _mly-amb kz`m-
h-hn-ti-j-߃ Dƒs°m-≈m≥ XpSßn. ap…ow kap-Zm-b-Ønse Xs∂
hnhn-[-h¿K-߃ Htc \K-c-Øn-\p-≈n¬ t]mepw th¿]n-cn™v
AI∂p Pohn-°m≥ XpSßn.''6.
`c-Wm-[n-Im-cn-h¿K-Øn-\-IØp Xs∂ hyXykvX kmaq-ly-hn-
`m-K-ß-fp-≠m-bn-cp∂p. Atd-_ym-hw-i-P-cmb køn-Zp-amcpw sibvJp-
amcpw, Xp¿°n-hw-i-P-cmb apKn-f-∑m¿, A^vLm≥Im-cmb ]Tm-∑m¿
F∂n-ßs\ Cu hn`-P\w s]mXpth Ah-c-h-cpsS amXr-cm-PysØ
kqNn-∏n-®n-cp∂p.
6. K.M. Ashraf: Life and Conditions of the People of Hindustan P. 78.
`mc-Xo-b-Nn¥ 67
\mSp-hmgn {]`p-°fpw CS-{]-`p-°fpw am{X-a√, ap≈m-am¿, Dse-a-
am¿ XpSßn ap…ow-]u-tcm-lnXy hrμ-Ønse t\Xm-°fpw kønZv,
sibvJv XpS-ßnb Db¿∂ PmXn-I-fn¬ s] -́h-cm-bn-cp∂p. ap…o-߃°v
Hcp tI{μo-Ir-X-amb ]≤-Xn-bn-√m-Xn-cp-∂-Xn-\m¬ aX-[¿a-ß-fpsS ASn-
ÿm-\-Øn-ep≈ PmXn-hn-`-P-\-hp-ap-≠m-bn-cp-∂n√. ]ptcm-ln-X-h¿Kw
Hcp {]tXy-I-Pm-Xn-b-√m-bn-cp-∂p-sh-∂¿Yw. ]ptcm-ln-X-h¿K-Øns‚
Ahn-`m-Py-L-S-I-ß-fmb a^vXn (h°o¬), Imkn (PUvPn), apJvXm-
kn¬ (hnZym-̀ ym-k-hn-Z-Kv[≥) XpS-ßn-b-hcpw Dse-am-hn-̀ m-K-Øn¬ s] -́
h-cm-bn-cp∂p. CXn-\p-]p-dsa I¿j-I-Pm-Xn-Ifpw (Xm°q¿am¿,
Bln¿am¿ XpS-ßn-b-h¿) Im¿jn-I-sØm-gn-em-fn-Ifpw ssIth-e-
°mcpw a‰p-ap-≠m-bn-cp∂p. Im¿jn-I-sØm-gn-em-fn-Ifpw ssIth-e-
°mcpw Zcn-{Z-cmb Irjn-°mcpw s]mXpth "APve^v"amcm-bn-cp-∂p-
sh∂v ]d-tb-≠-Xn-√t√m. ""ap…o-ß-fpsS c≠m-asØ hn`m-K-amb
Pqeml, tXen, ̀ ´v, tKmKn XpS-ßnb Iq´¿°n-S-bn¬ AkwJyw PmXn-
t∏-cp-Iƒ ImWm-sa∂v ssS‰kv ]d-bp∂p. ""Ah-bn¬ ]eXpw Ah-
cpsS sXmgn-ens\ kqNn-∏n-°p-∂-h-bmWv. DZm-l-c-W-Øn\v, tXen-Iƒ
FÆ (tX¬) D≠m-°p-∂-h-cm-bn-cp∂p. ap…ow PmXn-I-fn¬ ]eXpw
]gb lnμp-Pm-Xn-I-fp-sStbm kaq-l-ß-fp-sStbm t]cp-Iƒ XpS¿∂v
\ne-\n¿Øn-t∏m∂p. PmXn-t∏-cp-Iƒ am{X-a√, Xn∂p-∂-Xnepw IpSn-
°p-∂-Xnepw hnhmlw Ign-°p-∂-Xnepw a‰p-ap-≠m-bn-cp∂ ]gb PmXn-
t_m-[-ßfpw XpS¿∂p-t]m∂p. C…mw-a-X-Øns‚ Bi-b-߃°v
Xosc FXn-cmb \ne-bn¬ aZy-hn¬∏\ \S-Øp∂ Iem¬ F∂p
t]cp≈ Hcp PmXnbpw hSs° C¥y-bn-ep≠v. aZy-hym-]mcw C…m-an-
I-X-Xz-߃°v XnI®pw FXn-cmWv. F∂n´pw, Cu PmXn-bn¬s]´
]ecpw s]mXp-Im-cy-ß-fn¬ {]ap-J-cm-bn-Øo¿∂n-´p≠v.''7.
PmXnbpw h¿Khpw
C¥y-bnse ap…o-߃°n-S-bn-ep≈ PmXn-hy-Xym-k-߃ BZy-
Im-eØv lnμp-°-fp-sS-bn-S-bn-se-∂-t]mse A{X I¿i-\-am-bn-cp-∂n√.
kmº-Øn-I-\n-e-bnse am‰-߃ henb _p≤n-ap-s´m∂pw IqSmsX
PmXn amdm≥ Ahsc klm-bn-®n-cp∂p. CXv kqNn-∏n-°p∂ Hcp ]gb
sNm√p≠v: ""Ign™ sIm√w Rms\mcp Pqeml (s\bvØp-Im-
c≥)bmbn-cp∂p. Cs°m√w Rm≥ sibvJv BWv. ASp-Ø-sIm√w
hnf-sb-Sp∏v \∂m-sb-¶n¬ Rms\mcp køn-Zm-bn-cn°pw''.
7. Murray T. Titus: Islam in India and Pakistan, p. 177
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ68
F∂m¬, ^e-Øn¬ Hcp a¿Zn-X-sXm-gn-em-fn°v Hcp \mSp-hm-gn-{]-
`p-hns‚ ÿm\hpw ]Z-hnbpw ssIh-cn-°pI Ffp-∏-am-bn-cp-∂n√.
s\bvØp-Im¿, sh≈w-tIm-cn-Iƒ, FÆ-hn¬∏-\-°m¿, hnd-Ip-sh-́ n-Iƒ,
hb¬]-Wn-°m¿ XpS-ßnb A[zm-\n-°p∂ ap…ow-P-\-hn-`m-K-߃
XmW PmXn-°m-cm-bn-Ø-s∂-bmWv IW-°m-°-s∏-´Xv. lnμp kap-Zm-
b-Øn¬ AtX-X-e-Øn¬s]-´-h-cn¬ \n∂pw Ah-cpsS \ne H´pw
hyXy-kvX-am-bn-cp-∂n√. C…m-anse Bflo-b-t\-Xm-°-fm-Is´, \mSp-
hm-gn-h¿K-ß-fp-ambn Iq´p-Iq-Sn-s°m≠v PmXn-ta-[m-hn-Xz-Øns‚ kml-
N-cy-߃°v ]n¥pW \¬Ip-I-bmWv sNbvXXv. lnμp-]p-tcm-ln-X-
∑m-sc-t∏mse Xs∂ ap…ow ]ptcm-ln-X-∑mcpw kap-Zm-b-Ønse h¿K-
hn-`-P-\-ßfpw PmXn-hy-Xym-k-ßfpw \ne-\n¿Øm≥ {ian®p. \ne-hn-
ep≈ kmaq-ly-{Iaw A√mlp hn[n-®-Xm-sW∂pw AXp \ne-\n¿tØ-
≠-Xm-sW∂pw sXfn-bn-°m≥ apKƒ`-c-W-Im-esØ {]ikvX hy‡n-
I-fmb knbm-hp-±o≥ _m¿\n, apl-ΩZv _mJo¿Jm≥ XpS-ßn-b-h¿
{ian-°p-I-bp-≠mbn. _mJo¿Jm≥ 1612¬ Xs‚ {]kn-≤-amb "Kh-
s◊‚n-\p≈ Xm°o-Xp-I-fn¬ C{]-Imcw FgpXn: ""`c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ
Zpjn® kz`m-h-ß-tfmSp IqSnb A\¿l-cmb Bfp-Isf ]cn-ip-≤-
amb ]mc-º-cyhpw hnth-I-hp-ap≈ Bfp-I-fpsS ka-∑m-cmbn IW-
°m-°-cpXv. auen-Im-Nm-c-ß-fnepw ̀ c-Wm-[n-Im-c-Øns‚ \S-Øn-∏nepw
]Z-hn-bnepw ÿm\-{Iaw \ne-\n¿Øp-∂-Imcyw ]cn-K-Wn-°Ww. h¿K-
߃ XΩn-ep≈ hyXym-k-߃ A{]-Xy-£-am-Ip-Ibpw Xmgv∂ h¿K-
°m¿ a[y-h¿K-°m-cpsS AtX \ne-bn¬ Pohn-°p-∂p-sh∂v t`mjv°v
]d-bp-Ibpw a[y-h¿K-Øn¬s]-´-h¿ D∂-X-h¿K-Øn¬ s]´-h-cpsS
\ne-bn¬ Pohn-°p-∂-h-cm-sW∂p hoºn-f-°p-Ibpw sNbvXm¬, `c-
Wm-[n-Im-cn-I-fpsS A¥ v \„-s∏Spw, cmP-]-Z-hn-bpsS ASn-Ø-d-Iƒ
]q¿W-ambn XI¿∂p Xcn-∏-W-amhpw.''8
kmaq-ly-_-‘-ß-fn¬ PmXn AwKo-I-cn-°-s∏-´n-cp-∂p-sh-¶nepw
{]m¿Y-\-bp-sSbpw Bcm-[-\-bp-sSbpw L´-Øn¬, PmXn-h¿K hyXym-
k-߃ hnkva-cn-°-s∏-´n-cp∂p F∂ hkvXpX ckm-h-l-amWv. ]≈n-
bpsS \mep Npa-cp-Iƒ°p-≈n¬ am{X-amWv ap…ow kmtlm-Z-cy-sa∂
BZ¿iw \ne-\n¿Ø-s∏´p t]m∂Xv. Zcn-{Zcpw ]W-°mcpw ASp-Ø-
Sp-Øn-cp∂p ap´p-IpØn {]m¿Y-\-Iƒ \SØpw; ]≈n-bpsS ]pd-Øp-
I-S-∂m¬ Ah¿ ho≠pw APve-^vIfpw jco-^p-I-fp-amhpw!
c≠p hyXy-kvX-a-X-ß-fn¬ s]´ lnμp-°ƒ°pw ap…o-߃°pw
Ah-cp-tS-Xmb hyXy-kvX-h-i-ß-fp-≠m-bn-cp∂p F∂Xp icn-bmWv.
8. Wm. Theodore de Bary (Ed.) Sources of Indian Tradition. P.P.517- 18.
`mc-Xo-b-Nn¥ 69
Xmcm-Nμv Xs∂ Nq≠n-°m-́ n-b-t]mse ""hn`m-Ko-b-t_m[w hf-cp-Ibpw
{]mtZ-in-I-amb LSIw c≠nepw ap∂n´p \n¬°p-Ibpw sNbvX-Xn-
\m¬ c≠p P\-hn-`m-K-ßfpw XΩn¬ CWßn ]c-kv]cw IqSn-t®¿∂p
ebn-°p-I-bp-≠m-bn√.''9 Cu A¿Y-Øn¬ Xmgv∂ PmXn-bn¬s∏´
lnμp Xmgv∂ PmXn-bn¬ s]´ APve-^n¬ \n∂v hyXy-kvX-\m-bn-cp-
∂n√. F∂m¬, Nne B[p-\nI {KŸ-Im-c-∑m¿ Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-
t]mse, Ah¿ hyXy-kvX-tZ-iob P\-hn-`m-K-ß-fm-bn-cp-∂n√. Ah¿
XΩn¬ h¿W-]-ctam hwio-btam Bb bmsXmcp hyXym-k-hp-ap-≠m-
bn-cp-∂n√. c≠p aX-hn-`m-K-ß-fnepw s]´ I¿j-I-sØm-gn-em-fn-Ifpw
Iqen-th-e-°mcpw a‰pw bYm¿Y-Øn¬ Htc h¿K-Øn¬s∏-´-h-cm-bn-
cp∂p ˛ lnμp-{]-`p-°fpw ap…ow {]`p-°fpw Htc h¿K-Øn¬ s]´-h-
cm-bn-cp-∂-Xp-t]mse.
ap…ow \mSp-hm-gnØw
P\-߃°n-S-bn-ep≈ Xß-fpsS kz¥w kzm[o-\-i‡n h¿[n-
∏n-°m≥ th≠n-bmWv ]pXnb ap…ow `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ lnμp-°sf
C…mw-a-X-Øn-te°p ]cn-h¿Ø\w sNøm≥ t{]m’m-ln-∏n-®Xv. Ah¿
Nne ap…o-߃°p Nne {]tXy-Im-h-Im-i-߃ A\p-h-Zn®p. ssk\y-
Ønepw `c-W-Iq-S-Øn-ep-ap≈ apJy-amb DtZym-K-ß-sf√mw Bcw-`-
L-´-Øn¬ ap…o-ß-fpsS \nb-{¥-W-Øn-em-bn-cp∂p. ap…ow {]`p-
°ƒ°v bp≤-am-S-ºn-am¿, ̀ c-W-hn-Z-Kv[-∑m¿, D]-tZ-i-I-∑m¿ F∂o \ne-
I-fn¬ `c-W-Iq-S-Øn¬ {]ap-J-amb Hcp ]¶p-≠m-bn-cp∂p. Aßs\
ap…ow kap-Zm-b-Ønse D∂-X-X-e-Øn¬s∏´ Hcp sIm®p-\yq-\-]£w
i‡n-bp-sSbpw sFiz-cy-Øn-s‚bpw ÿm\-ß-fn-te-°p-b¿∂p.
CXns‚ A¿Yw lnμp-a-X-Øn¬s∏´ \mSp-hm-gn-Iƒ \njvIm-kn-
X-cmbn F∂√. ap…ow {]`p-°-fpsS H∏w-Xs∂ lnμp-ao-μm¿amcpw
hf¿∂p. P\-ßsf Iosgm-Xp°n \n¿Øp-∂-Xnepw I¿j-Isc
NqjWw sNøp-∂-Xnepw ap…ow ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ ]e-t∏mgpw lnμp-
°ƒ°n-S-bnse kº∂ hn`m-K-ß-fp-ambn tbmPn®p {]h¿Øn®p.
henb {]m[m-\y-an-√mØ ]e `c-W-X-kvXn-I-Ifpw lnμp-{]-am-Wn-
Iƒ°p \¬I-s∏´p. F¶nepw ap…ow {]`p-°ƒ°v s]mXp-hn¬ lnμp-
\mSphmgn {]`p-°sf At]-£n®v IqSp-X¬ am\y-amb ÿm\-ap-≠m-
bn-cp∂p. Ah¿°v kp¬Xv\-Øn¬ \n∂v AJvX F∂ t]cn¬ kz¥-
ambn Im¿jn-tIm¬∏-∂-߃ hkq-em-°m-\p≈ A[n-Imcw e`n®p.
AJvX ̀ qan-I-fpsS ssIh-i-°m¿°v lnμp-P-ao-μm¿am-tc-°mƒ Db¿∂9. Tarachand quoted by H. Kabir: Abul Kalam Azad, P. 238.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ70
]Z-hn-bp-≠m-bn-cp∂p. Bh-iy-amb L´-ß-fn¬ ]c-am-[n-Im-cn-Isf
klm-bn-°m≥ Hcp ÿncw tk\sb sh®p-sIm-≠n-cn-°m≥ _m[y-
X-bp-≠m-bn-cp∂p F∂-XmWv CXn\p ImcWw. ssk\y-Øns‚ i‡n
AJvX-Zm-dns‚ ssk\n-I-]-Z-hnsb B{i-bn-®mWv \ne-sIm-≠n-cp-∂Xv.
AJvX-Zm¿ Xs‚ hcp-am-\-Øns‚ Hcp `mKw ]´m-f-°msc Xm¬°m-
en-I-ambn \nb-an-°p-∂-Xn\p th≠n sNe-hm-°n-bn-cp∂p.
BZyw `qan-Iƒ GXm\pw sIm√-߃ am{Xw ssIhiw sh°m-
\mWv A\p-h-Zn-°-s∏-́ n-cp-∂Xv. Nne-t∏mƒ Bbp-jv°m-e-tØ°p apgp-
h-\mbn `qan A\p-h-Zn-®p-sIm-Sp-°p-Ibpw ]Xn-hm-bn-cp∂p. F∂m¬,
Ime-{I-taW ̀ qan-bpsS ssIh-im-h-Imiw ]c-º-cm-K-X-am-bn-Øo¿∂p.
]Xn-\memw \q‰m-≠m-b-t∏m-tg°pw AJvXm-`qan ssIh-i-°m¿ kap-
Zm-b-Øn¬ Hcp henb i‡n-bm-bn-Øo¿∂p. k¬Xv\Øv tÉn-t\mSv
Iqdp≈ {]ap-J-cmb aX-]p-tcm-ln-X-∑m¿°pw ̀ qan-Iƒ \¬In. Ahcpw
i‡-cmb \mSp-hmgn {]`p-°-fm-bn-Øo¿∂p. CXn-\p-]p-dsa hJ^v
F∂ t]cn-ep≈ aX-]-c-amb `qZm-\-ß-fp-ap-≠m-bn-cp∂p. hJ-^n¬
\n∂p≈ hcp-am\w ]≈n-Ifpw a{Z-k-Ifpw (kvIqfp-Iƒ) \S-Øp-∂-
Xn\pw Pe-tk-N-\-Øn\pw th≠n-bm-bn-cp∂p D]-tbm-Kn-®n-cp-∂Xv.
Aßs\ k¬Xv\-Øns‚ Iogn¬ KWy-amb `q`m-K-ßfpw a‰p kº-
Øp-Ifpw ap…ow \mSp-hmgn {]`p-°-fp-sSbpw aX-t\-Xm-°-∑m-cp-sSbpw
ssk\nI t\Xm-°-∑m-cp-sSbpw ssII-fn-te°v \oßn.
kp¬Øm≥ ]c-am-[n-Im-cn-bmb ssk\nI Iam-≠¿ am{X-am-bn-
cp-∂n√. At±lw kzbw Hcp \mSp-hmgn {]`p IqSn-bm-bn-cp∂p. Jmkv
AYhm Jmen-km-`q-an-Iƒ (cmP-Iob `qan-Iƒ) F∂-dn-b-s∏-Sp∂
[mcmfw `qkz-Øp-°ƒ At±-l-Øns‚ kz¥w DS-am-h-Im-i-Øn-em-
bn-cp∂p.
cmPm-hn-s‚bpw kzImcy \mSp-hm-gn-I-fp-sSbpw kzIm-cy-̀ q-an-Iƒ°v
]pdsa kap-Zm-b-Øns‚ s]mXp-kz-Ømb `qan-I-fp-ap-≠m-bn-cp∂p.
{]mtZ-inI {Kma-`-c-W-Iq-S-Ønse lnμp-°-fmb {]am-Wn-I-sfbpw
IW-s°-gp-Øp-Im-scbpw ]pXnb `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ A∏msS \ne-
\n¿Øn; `c-W-Iq-S-Øns‚ LS-\-bn¬ h∂ am‰-ßfpw Ahn-cm-a-ambn
XpS¿∂p-sIm-≠n-cp∂ sh´n-∏n-Sn-°¬ bp≤-ßfpw Cu ]gb k{º-Zm-
b-Øn¬ ]d-b-Ø° am‰-ß-sfm∂pw hcp-Øn-bn√.
P\-ß-fpsS Pohn-X-coXn Gsd-°psd ]gb a´n¬ Xs∂ XpS¿∂p-
t]m∂p. F¶nepw B{I-a-W-Im-cn-I-fpsS ssII-fn¬ ]gb {Kma-`-c-
W-hy-hÿ I¿j-Isc NqjWw sNøp-∂-Xn-\p≈ Hcp-]-I-c-W-ambn
amdn. \nIp-Xn-b-S-bv°¬ {Kma-Øns‚ Iq´mb DØ-c-hm-Zn-Xz-am-bn-cp∂p.
`mc-Xo-b-Nn¥ 71
F∂m¬, t\ctØ Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, \mSp-hm-gnØw {Kma-`-
cW hyh-ÿ-bv°p-≈n¬ kmaqly˛kmº-Øn-Im-k-a-Xz-߃°p hf-
an-Sp-Ibpw Ahbv°v ]cn-]m-h-\X I¬∏n-°p-Ibpw sNbvXp. Aßs\
Db¿∂-hcpw Xmgv∂-hcpw XΩn-ep≈ hyXym-k-߃ h¿[n-®p-sIm-≠n-
cp∂p. {Kma-L-S\ IqSp-X¬ IqSp-X¬ kaq-l-Ønse kº-∂-cmb
Db¿∂ hn`m-K-Øns‚ \nb-{¥-W-Øn-em-bn-Øo¿∂p. I¿j-I-P-\X
IqSp-X¬ IqSp-X¬ Zcn-{Z-cm-bn-Øo-cp-Ibpw sNbvXp.
kp¬Øm≥ hmgvN-bnse A¥x-On-{Z-߃
k¬Xv\-Øns‚ {][m\ hcp-am-\-am¿K-߃ `q\n-IpXn, Jmkv`q-
an-I-fn¬ \n∂p≈ hcp-am\w, AJvXm-`q-an-I-fn¬ \n∂p≈ D¬∏m-Z-\-
Øns‚ Hcp ]¶v, bp≤-ß-fn¬ i{Xp-°-fn¬ \n∂pw ]nSn-s®-Sp-°p∂
hkvXp-°ƒ, `h-\-\n-IpXn, Pe-\n-IpXn XpS-ßn-b-h-bm-bn-cp∂p.
kp¬Øm-∑m¿ Ahn-izm-kn-I-fp-sS-ta¬ Hcp {]tXy-I-\n-IpXn
(Pknb)bpw NpaØn. CXv Bcw-`-Øn¬ Aap-…n-ß-fpsS ta¬ ""Ah-
cpsS Poh\pw kzØpw kwc-£n-°p-∂-Xn\pw ssk\n-I-tk-h-\-Øn¬
\n∂v Ahsc Hgn-hm-°p-∂-Xn\pw th≠n'' Npa-Ø-s∏´ Hcp {]tXy-I-
\n-Ip-Xn-bm-bn-cp∂p. F∂m¬, Ime-{I-taW AXv F√m lnμp-°-fpsS
taepw Npa-Ø-s∏´ Hcp aX-\n-Ip-Xn-bm-bn-Øo¿∂p. Cu \nIp-Xn-I-
fpsS `mcw t]td-≠n-h-∂Xv A[zm-\n-°p∂ ]mh-s∏´ I¿j-I-cm-bn-
cp∂p F∂p ]d-tb-≠-Xn-√t√m. CXv kzm`m-hn-I-ambpw Ah¿°n-S-
bn¬ Iem-]-Øns‚ Hcp Xos∏m-cn-bm-bn-Øo¿∂p. ]Xn-\©mw \q‰m-
≠ns‚ a[y-Øn¬ temUn-hw-i-Øns‚ `c-W-Im-eØv Ht´sd {Kmao-
W¿ \nIpXn ]ncn-°m≥ \nbp-‡-cmb A^vLm≥Im¿s°-Xn-cmbn
el-fbv°p apXn¿∂-Xn-s\-Øp-S¿∂v ÿnXn hj-fm-bn-Øo¿∂p.
F∂m¬, Cu Iem-]-߃ {Iqc-ambn ASn-®-a¿Ø-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-
bXv.
\mSp-hmgn {]`p-°ƒ°n-S-bn-ep-≠mb InS-a-’-c-ßfpw kwL¿j-
ßfpw, sNdp-In-S-°m-cmb `q{]-`p-°-fpsS Iem-]-߃, I¿j-I¿°n-S-
bn¬ h¿[n-®p-h∂ Akw-Xr]vXn apX-em-b-h-sb√mw IqSn-t®¿∂v Ah-
km\w k¬Xv\-Øns‚ A[n-Im-c-i-‡nsb hf-sc-b-[nIw Zp¿_-e-
am-°n-Øo¿Øp. _wKmƒ Z¬ln-bn¬ \n∂v kzmX{¥yw {]Jym-]n®p.
GXm≠v ]Xn-\memw \q‰m-≠ns‚ a[y-Øn¬ jwkp-±o≥ Cen-bmkv
jm _wKmƒ kwÿm-\-Øns‚ \nb-{¥Ww ssIb-S°n. AXn-t\-
Øp-S¿∂v a‰v B{in-Xcpw k¬Xv\-Øn-t\m-Sp≈ Iqdv Dt]-£n®v kzX-
{¥-cm-bn-Øo¿∂p. ]Xn-\mdmw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬ hSs°
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ72
C¥y-bn¬, _wKmƒ, tPm¨]q¿, amƒh, _nlm¿, Imivao¿, kn‘v,
apƒØm≥, KpP-dmØv F∂n-ßs\ Ht´sd sIm®p-\m-Sp-hm-gnØ `c-
W-Iq-S-߃ DS-se-SpØp. Z¬ln k¬Xv\-Øns‚ \mim-h-in-„-ß-
fn¬ \n∂v Db¿∂p-h∂ sU°m-Wnse _m“-\n-cmPyw hn]p-ehpw
i‡-hp-am-bn-cp∂p. F∂m¬, _m“\n kp¬Øm-∑m-cpsS AXn¿I-
hn-™Xpw Xmt¥m-∂n-Ø-]-c-hp-amb \b-ßfpw sIm´m-c-Ønse D]-
Pm-]-ßfpw P\-߃°n-S-bn-ep≈ Akw-Xr-]vXnbpw IqSn ]Xn-\©mw
\q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ AXns‚ XI¿®bv°v hgn-sX-fn®p.
{_m“-\n-km-{am-Py-Øns‚ Aßp-an-ßp-ap≈ Ah-in-„-ß-fn¬ \n∂v
t_dm¿, Al-Ω-Zv\-K¿, _oPm-]q¿, tKm¬s°m≠, _nlm¿ F∂o
kzX-{¥-cm-Py-߃ DS-se-SpØp. hnhn[ kp¬Øm-∑m¿°n-S-bn-ep-
≠mb `n∂n-∏p-Ifpw hg-°p-Ifpw hnP-b-\-Kc km{am-Py-Øns‚
hf¿®bv°v hgn-sX-fn®p. ]Xn-\©mw \q‰m-≠n¬ C¥y-bnse G‰hpw
i‡-amb km{am-Py-am-bn-cp∂p AXv. kp{]-kn-≤-amb hnP-b-\-K-c-am-
bn-cp∂p Xe-ÿm\w. 1420¬ hnP-b-\-Kcw kμ¿in® C‰m-en-b≥
k©mcn \n°tfm tIm¥n Cßs\ tcJ-s∏-SpØn: ""Cu \K-c-Øn¬
Bbp[w [cn-°m≥ ]‰nb sXmÆq-dm-bncw Bfp-I-fp-s≠∂v IW-
°m-°-s∏-Sp∂p. Ah-cpsS cmPmhv C¥y-bnse a‰v F√m cmPm-°-∑m-
sc-°mfpw {]_-e-\mWv.''10 F∂m¬, Hcp \q‰m-≠n-\Iw Cu km{am-
Pyhpw \mi-Øns‚ h°-sØØn. _nPm-]q¿, Al-Ω-Zv\-K¿, _nZm¿,
tKm¬s°m≠ F∂n-h-bpsS kwbp-‡m-{I-a-WsØ t\cn-Sm≥ hnP-
b-\-K-c-Øns‚ ssk\y-߃°p km[n-®n√. 1565se ]cm-P-b-sØ-Øp-
S¿∂v hnP-b-\-K-c-km-{amPyw AXn-thKw On∂-`n-∂-ambn. AXns‚
Ah-in-„-ß-fn¬ \n∂v sXt° C¥y-bn¬ Ht´sd kzX-{¥-cm-Py-߃
Db¿∂p-h∂p.
apKƒ -̀c-W-Øns‚ XpS°w
CXn-\n-S-bn¬ Xnaq-dns‚ Hcp ]n≥Km-anbpw Im_q-fnse `c-Wm-
[n-Im-cn-bp-amb _m_¿ at[y-jy-bn¬sh®v kwL-Sn-∏n® ssk\y-hp-
ambn h∂v hSs° C¥ysb B{I-an®p. At±-l-Øn\v Z¬ln-bnse
Ah-km-\sØ kp¬Øm-\mb C{_mlnw temZn-bp-sSbpw, tahm-dnse
dmWm kw{Kmw-kn-ßn-s‚bpw [oc-amb {]Xn-tcm[w t\cn-tS-≠n-h∂p.
F∂m¬, 1526se Ncn-{X-{]-kn-≤-amb ]m\n-∏Øv bp≤-Øn¬ _m_¿
C{_mlnw temZnsb tXm¬∏n®v Z¬ln ]nSn-®-S°n apKƒhwiw
10. Quoted by Robert Swell: A Forgotten Empire, pp.80, 82.
`mc-Xo-b-Nn¥ 73
ÿm]n®p. At±lw Xs‚ kzm[o\w hSs° C¥y-bpsS `qcn-`m-K-
tØ°pw AXn-thKw hym]n-∏n®p. sIm®p-cm-Py-ßsf _ew-sIm≠pw
X{¥w sIm≠pw ASn-a-s∏-Sp-Øn-s°m≠v At±lw hn]p-e-amb Hcp
km{am-Py-Øn\v ASn-Ø-d-bn´p. Cß-s\-bmWv C¥ym-N-cn-{X-Ønse
G‰hpw i‡n-aØpw G‰hpw hep-Xp-amb \mSp-hm-gn-Ø-km-{amPyw
ÿm]n-°-s∏-´Xv. c≠pw \q‰m-≠p-I-tfmfw \o≠p-\n∂ Cu apKƒkm-
{amPyw C¥y-bpsS kwkvIm-c-Ønepw \mK-cn-I-X-bnepw ambv°m-\m-
hmØ ap{Z ]Xn-∏n®p.
apKƒkm-{amPyw bi- ns‚ ]mc-ay-Øn-se-Øn-bXv _m_-dns‚
]u{X-\mb AIv_-dpsS (1556˛1605) ̀ c-W-Im-e-ØmWv. AIv_¿ Xs‚
km{am-PysØ tI{μo-Ir-X-amb Hcp `c-W-Iq-S-Øn≥Io-gn¬ sIm≠p-
h-cn-Ibpw ]c-kv]cw a’-cn-®p-sIm-≠n-cp∂ sIm®p-cm-Py-ß-fpsS
kwhn-[m-\-Øn\v A¥yw Ipdn-°p-Ibpw sNbvXp. At±lw Xs‚
km{am-PysØ Ht´sd kwÿm-\-ß-fmbn hn`-Pn-°p-Ibpw Ah `cn-
°m≥ Xs‚ t\cn-´p≈ ta¬t\m-´-Øn¬ sshkvtdm-bn-amsc \nb-an-
°p-Ibpw sNbvXp. lnμp-°-fp-am-bp≈ AIv_-dpsS _‘-߃
kulm¿Z-]-c-ß-fm-bn-cp∂p. Ah-tcm-Sp≈ kua-\-ky-Øns‚ kqN-
\-bmbn At±lw Xs‚ ap≥Km-an-Iƒ lnμp-°-fpsS ta¬ Npa-Øn-bn-
cp∂ Pknb F∂ \nIpXn FSp-Øp-I-f™p. `c-W-Iq-S-Ønepw
ssk\y-Ønepw Db¿∂ ÿm\-ß-fn¬ At±lw lnμp-\m-Sp-hmgn {]`p-
°sf \nb-an®p. Xs‚ sIm´m-c-Øn¬ ap…ow ]pWy-]p-cp-j-∑m-cp-
sSbpw ]fin-X-∑m-cp-sSbpw H∏w lnμp ]fin-X-∑mcpw ÿm\-a-e-¶-
cn-®n-cp∂p. lnμp-°-fp-am-bp≈ Xs‚ _‘w cP-]p-{X-`-c-Wm-[n-Im-cn-
I-fp-am-bp≈ hnhm-l-_‘w hgn At±lw Ac-°n-´p-d-∏n®p. AIv_-
dn\p Xs∂ Hcp cP-]p-{X-`m-cy-bp-≠m-bn-cp∂p.
ssZh-Øns‚ \ng¬
aX-{`m-¥-∑m-cmb Dse-am-°-fpsS lnμp-hn-tcm-[-Øns‚ ASn-ÿm-
\-Øn¬ kpi-‡hpw tI{μo-Ir-X-hp-amb Hcp km{amPyw sI´n-∏-Sp-
°pI km[y-a-s√∂v N{I-h¿Øn-°-dn-bm-am-bn-cp∂p. Dse-am-°ƒ k¶p-
Nn-X-a-\-kv°cpw bp‡y-\p-kr-X-a-√msX {]h¿Øn-°p-∂-hcpw am{X-
a√, Zpcm-{K-ln-Ifpw A[n-Im-c-Zp¿tam-ln-Ifpw Agn-a-Xn-°mcpw ]c-
kv]-cm-kq-bbv°pw sIm´m-c-Ønse D]-Pm-]-߃°pw Acp \n¬°p-
∂-hcpw Bbn-Øo¿∂p Ign-™n-cp∂p. Ah-cpsS i‡n XS-bm-\mbn
AIv_¿ aX-Im-cy-Øn¬ DZm-c-ho-£-W-ap≈ ap…o-ß-fp-sSbpw lnμp-
°-fp-sSbpw ]n¥p-W-tbm-Sp-IqSn Xs‚ `c-W-Iq-SsØ aX-\n-c-t]-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ74
£hpw P\-Io-b-hp-amb ASn-ÿm-\-Øn¬ i‡n-s∏-Sp-Øm≥ {ian®p.
Cu {]h¿Ø-\-Øn¬ At±-lsØ kzm[o-\n-®Xpw At±-l-Øn\v
t{]m’m-l\w \¬In-bXpw A_p¬ ^kepw ^k-ens‚ ktlm-Z-
c≥ ss^kn-bp-amWv. ss^kn At±-lsØ {]iw-k-tbmsS hnh-£n-
®n-´p-≈Xv ""ssZh-Øns‚ \ng¬'' F∂mWv. Abn\o AIv_-dn¬
A_p¬ ^k¬ C{]-Imcw FgpXn:
""cmPmhv aX-]-c-amb F√m A`n-{]mb `n∂-X-Iƒ°pw D]-cn-bm-
bn-cn-°Ww. X\n°v Hmtcm h¿K-tØmSpw Hmtcm kmaq-ly-hn-̀ m-K-tØm-
Sp-ap≈ Npa-Xe \n¿h-ln-°p∂ am¿K-Øn¬ aX-]-c-amb ]cn-K-W-\-
Iƒ XS- -am-hmsX t\mt°-≠-XmWv. At±-l-Øns‚ hn]p-e-amb
kwc-£-W-Øn¬ Hmtcm-cp-Øcpw kam-[m-\hpw B\-μhpw Is≠-
ØWw. Aßs\ ssZh-Øns‚ \ng¬ \¬Ip∂ KpW-߃ k\m-X-
\-am-bn-cn-°s´.''
AIv_¿ Xs∂ t]¿ky-bnse `c-Wm-[n-Im-cn-bm-bn-cp∂ jm
A∫m-kn\v Fgp-Xnb IØp-I-fn-sem-∂n¬ Cßs\ ImWp∂p:
""hnhn[ aX-k-ap-Zm-b-߃ ssZhw \sΩ G¬∏n® Znhy-\n-[n-I-
fmWv. \mw Aßs\ Xs∂ Ahsb kvt\ln-°Ww. Hmtcm aXhpw
ssZh-Øns‚ A\p-{Klw e`n-®n-´p-≈-Xm-sW∂v \mw Dd®p hniz-kn-
°Ww. k\m-X\ kulr-Z-Øns‚ lcn-Xm-`-amb ]q¶m-h-\-Ønse
B\μw A\p-̀ -hn-°m-\m-bn-cn-°Ww \ΩpsS Bflm¿Y-amb ]cn-{iaw.
F√m a\p-jy-cpsS taepw Hcp t]mse Xs‚ A\p-{K-l-߃ h¿jn-
°p∂ ssZh-Øns‚ \ng-ep-I-fmb cmPm-°-∑m¿ Cu XXzw Hcn-°epw
Dt]-£n-°-cpXv.''
Dse-am-°-fpsS A‘-hn-izm-k-P-Un-e-amb bmYm-ÿn-Xn-I-XzsØ
XS-bp-∂-Xn-\mbn AIv_¿ C…mw, lnμp-aXw, {InkvXp-aXw apX-emb
aX-ß-sf-°p-dn-®p≈ Xmc-X-ay-]-T\w t{]m’m-ln-∏n®p. kln-jvWpX,
kmtlm-Zcyw, hnizm-k-kzm-X{¥yw F∂nh At±-l-Øns‚ {]Jym-
]nX \b-ß-fm-bn-cp∂p. kq^n-am¿, ]fin-X-∑m¿, hnhn[ aX-ß-fnse
Nn¥-I-∑m¿ F∂n-hsc At±lw ^tØ-lv]q¿ kn{In-bn-ep≈ Xs‚
{]m¿Y-\m-a-μn-c-Øn-te°v £Wn-°p-Ibpw Zm¿i-\n-I-N¿®-Iƒ kwL-
Sn-∏n-°p-Ibpw sNbvXp. Dse-am-°ƒ Cu {]h¿Ø-\-ß-fn¬ shdp∏v
{]I-Sn-∏n-®-t∏mƒ At±lw Xm\mWv ""Camw BZn¬'' (ap…o-ß-fpsS
aX-Ø-e-h≥) F∂p {]Jym-]n®p. Zn≥ Cemln F∂ Hcp ]pXnb
aXw ÿm]n-°m≥ IqSn At±lw {ian®p. F∂m¬, bmYm-ÿn-XnI
ap…o-ß-fpsS Dd® FXn¿∏p-Iƒ ImcWw AXn¬ At±lw hnP-bn-
°p-I-bp-≠m-bn√.
`mc-Xo-b-Nn¥ 75
inYn-eo-I-c-W-Øns‚ Bcw`w
AIv_¿ 1605¬ acn-®-t∏mƒ At±-l-Øns‚ ]p{X≥ kenw temI-
Øns‚ t\Xmhv F∂¿Y-ap≈ Plmw-Ko¿ F∂ t]¿ kzoI-cn-®p-
sIm≠v knwlm-k-\m-tcm-lWw sNbvXp. aZy-]m-\-Øn\pw a‰p kpJ-
t`m-K-߃°pw ASn-a-s∏´ Zp¿_-e-\mb Hcp ̀ c-Wm-[n-Im-cn-bm-bn-cp∂p
At±lw. 1627¬ At±lw acn-®-t∏mƒ At±-l-Øns‚ aI≥ jmP-
lm≥ k{am-´mbn (1627˛1658). Plmw-Ko-dn-s\-t∏mse jmP-lm\pw
apKƒkm-{am-PysØ sXt°m-t´°v hym]n-∏n-°m≥ CS-hn-SmsX {iaw
\S-Øp-I-bp-≠mbn.
F∂m¬, Cu ka-b-am-b-t∏m-tg°v apKƒ`-c-W-Øns‚ inYn-eo-
I-c-W-Øns‚ BZysØ e£-W-߃ {]Xy-£-s∏´p XpS-ßn-bn-cp∂p.
\njvI-cp-W-amb NqjWw I¿j-Isc ]m∏-cm-°n-Øo¿Øp. £mahpw
]I¿®-hym-[n-Ifpw sU°m¨, KpP-dmØv XpS-ßnb {]tZ-i-ßsf
he-®p-I-f™p. apKƒkm-{am-Py-sØ-∏‰n P\-߃°p-≠m-bn-cp∂
aXn∏pw {]Xo-£bpw Ah-km-\n-°m≥ XpSßn. jmP-lms‚ ]p{X≥
Hudw-K-tk-_ns‚ Zo¿L-Im-esØ ̀ c-W-Im-eØv P\-ß-fpsS Akw-
Xr]vXn ]Xn-∑-Sßp h¿[n®p. Hudw-K-tk-_ns‚ bp‡n-lo-\-amb aX-
\-bhpw Ak-ln-jvWp-Xbpw AIv_-dns‚ {]_p-≤-amb aX-\n-c-t]-
£-X-bpsS BZ¿i-\-ß-fn¬ \n∂v XnI®pw hyXy-kvX-am-bn-cp∂p.
Iem-]-߃°p If-sam-cp-°m\pw lnμp-cm-Pm-°-∑m-cpsS FXn¿∏p-Isf
i‡n-s∏-Sp-Øm\pw am{Xta AXp klm-bn-®p≈q. inhm-Pn-bpsS
t\Xr-Xz-Øn¬ alm-cm-jv{S-°m¿ apKƒta-[m-hn-Xz-Øn¬ \n∂v
tamN\w t\Sm≥ kacw XpSßn. ]Xn-t\gmw \q‰m-≠ns‚ a[y-Øn¬
Ah¿ {]_-e-amb Hcp kzX-{¥-cm{„w sI´n-∏-SpØp. cmP-ÿm≥
XpS-ßnb a‰p {]tZ-i-ß-fnepw Akz-ÿ-X-I-fp-≠mbn. apKƒkm-{am-
PyXzw XI¿®-bpsS h°-sØØn.
Ncn-{X-]-c-ambn t\m°n-bm¬ apK-f-∑m-cmWv C¥y°v BZy-ambn
GIo-Ir-Xhpw tI{μo-Ir-X-hp-amb Hcp `c-W-IqSw \¬In-bXv. {]tXy-
In®pw AIv_¿, Plmw-Ko¿, jmP-lm≥, Hudw-K-tk_v F∂n-h-cpsS
`c-W-Im-eØv C¥y-bpsS an° `mK-ßfpw Hscm‰ tI{μo-Ir-X-`-c-
W-Øn≥ Iogn-embn. hnim-e-amb apKƒkm-{am-Py-Øn-\p-≈n¬ Ht´sd
lnμp-cm-Pm-°-∑mcpw ap…ow cmPm-°-∑mcpw N{I-h¿Øn-bpsS B[n-
]-Xy-aw-Ko-I-cn-®p-sIm≠v Hcp Xcw kzbw-`-cWw \ne-\n¿Øp-∂p-≠m-
bn-cp∂p. apKƒkm-{amPyw Zp¿_-e-am-b-t∏mƒ Ah-cn¬ ]ecpw tI{μ-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ76
Ønse A[n-Im-cn-Iƒs°-Xn-cmbn ho≠pw ho≠pw Iem-]-߃ \S-
Øm≥ XpSßn.
Hudw-K-tk-_n\p tijw h∂ apl-ΩZvjm, Al-ΩZvjm, Bew-
Ko¿ c≠m-a≥, jm Bew c≠m-a≥, AIv_¿ c≠m-a≥, _l-Zq¿jm
F∂n-h¿ \ma-am-{X-k-{am-´p-I-fm-bn-cp∂p. km{am-Py-Øns‚ AXn¿Øn-
Iƒ AXn-thKw Npcp-ßn-®p-cpßn h∂p. Iogvt°m-bva-°m-cmb cmPm-
°-∑mcpw kp¬Øm-∑mcpw am{X-a√, A{X-Xs∂ {]ap-J-c-√mØ \mSp-
hm-gn-Ifpw Kh¿W¿amcpw A[n-Im-c-Øn-\p-th≠n ISpØ t]mcm-´-
ß-fn-te¿s∏´p. Aßs\ kwL-́ -\-ß-fp-sSbpw a’-c-ß-fp-sSbpw Hcp
]pXnb Ime-L-´-Øns‚ Bcw`w Ipdn-°-s∏´p. Cu kw`-h-hn-Im-k-
ßfpw h¿[n-®p-h∂ \mSp-hm-gn-Ø-Nq-j-Whpw km{am-Py-Øns‚
kº¬L-S-\-sb-bmsI Xmdp-am-dm°n. \nIp-Xn-I-fp-sSbpw a‰p ]ncn-
hp-I-fp-sSbpw `mcw Zp -l-am-bn-cp∂p. `q\n-IpXn D¬∏-∂-ß-fpsS 50
apX¬ 75 iX-am\w hsc-bm-bn-cp∂p. Irjn-°m-cp-sSbpw ssIsØm-
gn-ep-Im-cp-sSbpw Pohn-X-coXn A[n-I-a-[nIw A[x-]-Xn®p. k¬Xv\-
Øns‚ Ah-km-\-Im-eØv, 1468¬, djy≥ k©mcn A^-\nkn \nIn-
Xn≥ C{]-Imcw A`n-{]m-b-s∏-Sp-I-bp-≠mbn: ""cmPyw P\-ß-sf-
s°m≠v \nd-™n-cn-°p∂p; F∂m¬ Ah-cpsS ÿnXn Zb-\o-b-amWv.
AtX ka-bØv {]`p-°ƒ hf-sc-b-[nIw kº-∂cpw BUw-_c
{]nb-cp-amWv''. sXt° C¥y-bnse ÿnXnbpw hyXy-kvX-am-bn-cp-
∂n√. ""sXs° C¥y-bnse Irjn-°msc {]`p-°-∑m¿ \n¿Z-b-ambn
a¿Zn-®-a¿Øp∂p''sh∂pw ""P\-߃ I\Ø Zmcn-{Zy-Ønepw ZpxJ-
Ønepw Ign-bp-I-bmsW''∂pw sksh¬ A`n-{]m-b-s∏-Sp∂p.11
apKƒ`-c-W-Øns‚ Ah-km-\-am-b-t∏m-tg°pw ÿnXn-K-Xn-Iƒ IqSp-
X¬ hj-fm-bn-Øo¿∂p. ]Xn-t\gmw \q‰m-≠n¬ apKƒ C¥y-bn¬
s]m´n-∏p-d-s∏´ Ht´sd £ma-ß-sf-∏‰n tam¿em≥Uv kqNn-∏n-°p-
∂p≠v.12 kmº-Øn-I-amb Ipg-∏-ßfpw kmaq-lym-kw-Xr-]vXnbpw
hntZ-io-bm-{I-a-W-߃°v A\p-Iq-e-amb A¥-co£w kr„n-®p-sIm-
SpØp. ]Xn-s\´mw \q‰m-≠ns‚ a[y-tØm-Sp-IqSn aKƒkm-{amPyw
^e-Øn¬ C√m-Xmbn; t]cn\p am{Xw as‰mcp \q‰m-≠p-IqSn Cg-
™p-\o-ßn-sb-¶nepw.
11. Sewell: A Forgotten Empire, pp. 280-281.12. Moreland: Akbar to Aurangazeb, pp. 204-19.
`mc-Xo-b-Nn¥ 77
apKƒ`-c-W-Øns‚ A¥yw
apKƒ`-c-W-Im-e-L´w s]mXpth C¥ym-N-cn-{X-Øn¬ a[y-bp-K-
Øns‚ Ah-km-\hpw B[p-\n-I-Z-i-bpsS DZ-bhpw Ipdn-°p∂p. ]Xn-
\memw \q‰m-≠n\pw ]Xn-t\gmw \q‰m-≠n-\p-an-S-bn¬ C¥y-bn-sem-
´p°pw Hcp ]pXnb ssNX\yw Ae-b-Sn®p. Hmtcm cwKØpw ˛ kmº-
Øn-I-km-aqly kmwkvIm-cnI cwK-ß-fn-se√mw ˛ Hcp ]pXnb apt∂-
‰-ap-≠mbn. \mSp-hm-gnØ _‘-߃ _q¿jzm-_-‘-߃°p hgn-amdn
sImSp-°p-∂-Xns‚ kqN-\-Iƒ ]te-SØpw I≠p-Xp-Sßn. C¥y-bn¬
hnhn[ ̀ mj-I-fpsS hf¿®-tbm-Sp-IqSn ]pXnb tZio-b-P-\-hn-`m-K-߃
Bhn¿`-hn-°m≥ XpS-ßnb Ime-am-bn-cp∂p AXv. Cu am‰-߃ Zm¿i-
\n-Ihpw aX-]-c-hp-amb taJ-e-I-fnepw Ae-b-Sn®p. Ah \q‰m-≠p-I-
fmbn \ne-\n-∂p-t]m∂ ab-°-Øn¬ \n∂pw kvXw`-\-Øn¬ \n∂pw
P\-ßsf X´n-bp-W¿Øn.
kzbw ]cym-]vX-amb {Kma-k-ap-Zmbw, At∏mgpw kmaq-ly-amb
D¬]m-Z-\-Øn-s‚bpw `c-W-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-L-S-I-am-bn-cp∂p.
F∂m¬, `qan apgp-h≥ {Kma-k-ap-Zm-b-Øns‚ s]mXp-hmb DS-a-ÿ-X-
bn-em-bn-cp-∂p-sht∂m, C¥y-bn¬ kzIm-cy-`q-hp-S-am-h-Imiw \ne-\n-
∂n-cp-∂n-s√t∂m, CXn-\¿Y-an√. {Kma-k-ap-Zmbw Im¿jn-I-_-‘-ß-
fpsS cq]-ß-fn¬ H∂p am{X-am-bn-cp∂p. AXv F√mw Dƒs°m-≈p∂
Hcp km¿h-{Xn-I-k-{º-Zm-b-am-bn-cp-∂n√. \Ωƒ I≠p-I-gn-™-Xp-
t]mse, Im¿jn-I-cw-K-Øn¬ hnhn-[-X-c-Øn-ep≈ DS-am-h-Im-i-߃,
Im¿jn-tIm¬∏-∂-ß-fpsS taep≈ kzImcy kzØp-S-am-h-Imiw
F∂nh AXn-thKw hf-cm≥ XpSßn. Irjn sNøm≥ ]‰mØ `qan-
Iƒ, ta®n¬ÿ-e-߃, h\-߃ F∂n-h-bn¬ am{Xta s]mXp-hp-S-
am-h-Imiw \ne-\n-∂p≈p. Irjn-tbm-Ky-amb `qan-I-sf√mw kº-∂-
Ip-Spw-_-߃ ssIb-S-°n-°-gn-™n-cp∂p. Nne {]tZ-i-ß-fn¬ `qan-
bpsS ta¬ t]cn\v s]mXp-hp-S-am-h-Im-i-am-bn-cp∂p. Irjn sNøm≥
th≠n am{X-ambn ̀ qan Db¿∂ PmXn-°m-cmb IpSpw-_-߃°v ]¶n´p
sImSp-°p-I-bm-bn-cp∂p ]Xnhv. ]c-º-cm-K-X-amb Cu ssIh-im-h-
Imiw {Ia-Øn¬ kzIm-cy-kz-Øp-S-a-bm-bn-Øo¿∂p. ssIh-im-h-Im-
i-°m¿ an°-hcpw t\cn´p Irjn sNøp-∂-h-cm-bn-cp-∂n√. ]Wn-sb-Sp-
°msX Im¿jn-tIm¬∏-∂-߃ kºm-Zn-°m-\p≈ Hcp am¿K-am-bn-cp∂p
CXv. ]´m-f-°m¿°pw DtZym-K-ÿ-∑m¿°pw ]ptcm-ln-X∑m¿°pw Zm\-
ambn In´nb `qan-Iƒ kzIm-cy-kz-Øp-°ƒ h¿[n-∏n-°m≥ am{X-a√
ÿm\-am-\-ßfpw ]Z-hn-Ifpw \ne-\n¿Øm\pw klm-bn®p. Irjn-°m-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ78
cpsS Akw-Xr-]vXn-Iƒ°pw Iem-]-߃°pw {]tNm-Z\w \¬Inb
k¶o¿W-amb Cu \mSp-hm-gnØ kmaq-ly-hy-h-ÿ-°p-≈n-emWv ]Xn-
\mepw ]Xn-t\gpw \q‰m-≠p-Iƒ°n-S-bn¬ apX-em-fn-tØm¬∏m-Z-\-co-
Xn-bpsS Awi-߃ {]Xy-£-s∏´p XpS-ßn-bXv. Nc-°p¬]m-Z-\hpw
ssIam‰ hyh-ÿbpw \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ ASn-Ød Cf-°m≥
XpSßn. ssIth-e-°m¿, \m´p-]-Wn-°m¿, \q¬\q¬∏p-Im¿, s\bvØp-
Im¿, Bim-cn-am¿, sIm√-∑m¿, B´p-Im¿ XpS-ßn-b-h¿ IqSp-X¬ IqSp-
X¬ NqjWw sNø-s∏-Sm≥ XpSßn. Ah-cp-sS-bn-S-bn¬ Hcp ]pXnb
D¬_p-≤X Ae-b-Sn®p.
F∂m¬, bqtdm-∏p-ambn Xmc-X-ay-s∏-Sp-Øp-tºmƒ Nc-°p-I-fpsS
D¬]m-Z-\-Ønepw apX-em-fn-Ø-co-Xn-bn-ep≈ hn\n-a-b-ß-fnepw C¥y
]n∂-Wn-bn-em-bn-cp∂p. C¥y≥ kaq-l-Ønse PmXn-hy-hÿ XpS-
ßnb Ncn-{X-]-c-amb {]tXy-I-X-Iƒ D¬]m-Z-\-hy-h-ÿ-bpsS ]ptcm-
K-Xnsb IqSp-X¬ IqSp-X¬ XS- -s∏-Sp-Øm≥ XpSßn. \mSp-hm-gnØ
Nqj-W-Øns‚ ImTn\yw, cm{„ob tI{μo-I-c-W-Øns‚ Zu¿_eyw,
Hcp s]mXp-tZ-io-b-̀ m-j-bpsS A`mhw, Ab-hn-√mØ PmXn-k-{º-Zmbw
F∂n-hbpw a‰p Ime-l-c-W-s∏´ BNm-c-ßfpw apX-em-fn-tØm¬]m-
Z-\-co-Xnsb XS-™p-\n¿Øn-bn-cp∂p. apX-em-fn-Ø-hy-h-ÿ-bpsS
apt∂m-Sn-bmb Nc-°p¬]m-Z-\-hy-h-ÿbpw Ahn-I-kn-X-am-bn-cp∂p.
B[p-\n-I-b-{¥-߃ A°m-eØv Adn-b-s∏-́ n-cp-∂n√. cmPm-°-∑m-cpsS
sIm´m-c-߃°p Np‰pw hf¿∂p-h∂ \K-c-ß-fnepw sIm®p-]-´-W-ß-
fnepw ]cpØn˛ ]´p-h-kv{X-ßfpw B`-c-W-ßfpw ho´p-km-am-\-ßfpw
Bbp-[-ßfpw a‰p kma-{Kn-Ifpw D≠m-°p∂ GXm\pw Im¿Jm-\-
Iƒ (]Wn-∏p-c-Iƒ) Db¿∂p-h∂p Ign-™n-cp∂p. F∂m¬, Cu
Im¿Jm-\-I-fnse D¬]m-Z\w apJy-ambpw sIm´m-c-ß-fp-sSbpw DtZym-
K-ÿ-∑m-cp-sSbpw ssk\y-Øn-s‚bpw Bh-iy-߃ \nd-th-‰m-\mWv
Dt±-in-°-s∏-́ n-cp-∂Xv. hntZ-i-hn-]-Wn-I-fn¬ hn¬°p-∂-Xn-\mbn XpWn-
Ø-c-߃ D≠m-°n-bn-cp-∂Xv hfsc Ipd®p ssIth-e-°m¿ am{X-am-
bn-cp∂p. Cu D¬∏-∂-ß-fpsS Iem-]-c-amb ta∑ C¥y-bpsS \n¿am-
W-ssh-Z-Kv[y-Øn\p temI-sam-´p°pw BZ-chp t\Sn-s°m-SpØp.
F∂m¬, B`y-¥-c-hn-]Wn hf¿®-ap´n Ahn-I-kn-X-ambn \n∂p.
Irjnbpw hyh-km-bhpw ]c-kv]cw _‘-s∏´pw sI´p-]n-W-™p-amWv
\ne-\n-∂n-cp-∂Xv. bqtdm-]y≥ cmPy-ß-fn-te-Xp-t]mse Ah hyXy-
kvX-ß-fmb D¬]m-Z-\-im-J-I-fmbn th¿]n-cn™p Ign-™n-cp-∂n√.
Cu k{º-Zm-b-Øn\v AXn-t‚-Xmb Zu¿_-ey-ß-fp-≠m-bn-cp∂p.
s{]m^-k¿ KmUvKn¬ Nq≠n-°m-´n-b-t]mse {Kma-ß-fn¬ sXmgn-ep-
`mc-Xo-b-Nn¥ 79
ambn _‘-s∏´ ]e-Xcw Npa-X-e-Iƒ \n¿h-ln® \m´p-]-Wn-°m¿
H∂nepw {]tXy-I-amb sshZKv[yw t\Sn-bn-cp-∂n√. sXmgn¬hn-`-P\w
hfsc ]cn-an-X-hp-am-bn-cp∂p.13
\K-c-{]-tZ-i-ß-fnse D¬]m-Z-\-tI-{μ-ß-fpsS hf¿® \mSp-hmgn
{]`p-°sf IqSp-X¬ kº-∂-cm-°n-Øo¿Øp. ssIbn¬ IqSp-X¬ [\w
h∂p-tN¿∂-tXmsS Ah¿ BUw-_-c-h-kvXp-°-fpsS ta¬ IqSp-X¬
IqSp-X¬ {]nbw ImWn-°m\pw Ah-bv°p-th≠n btY„w ]Ww sNe-
h-gn-°m\pw XpSßn. t£{X-߃, ]≈n-Iƒ, sIm´m-c-߃ apX-em-b-
h-bpsS \n¿am-W-Ønepw Ah¿ I≠-am\w ]Ww sNe-hp-sNbvXp.
Cßs\ Aan-X-ambn sNe-h-gn-®n´pw Ah-cpsS ssIbn¬ D¬∏-∂-
߃ an®-ap-≠m-bn-cp∂p. Cu D¬∏-∂-߃ hn‰-gn-°p-∂-Xn-ep≈ {ia-
Øn-emWv Nc-°p-I-fpsS hn\n-abw A`n-hr-≤n-s∏-´Xv. Ime-{I-taW
]´-W-߃ XΩn-ep≈ hym]mcw hnI-kn-®p-h∂p. AXns‚ ^e-ambn
Nne hn`mKw P\-߃ hn]-Wn-bn-te-°p≈ Nc-°p-I-fpsS \n¿am-W-
Øn-\p-th≠n am{Xw {]h¿Øn-°m≥ XpSßn. PmXn-I-fpsS ASn-ÿm-
\-Øn-emWv tPmen-Iƒ Xcw Xncn-°-s∏-´n-cp-∂Xv. Hmtcm PmXn°pw
{]tXy-I-amb ]©m-b-Øp-≠m-bn-cp∂p. I®-h-S-°m¿°pw Ah-cpsS
kwL-S-\-bp-≠m-bn-cp∂p.
]pXnb i‡n-I-fpsS Bhn¿`mhw
1498¬ hmkvtIm-Un-Kma ae-_m-dn-se-Øn-b-Xn\p tij-amWv hntZ-
i-hym-]m-c-Øn\v ]pXn-sbmcp {]tNm-Z\w e`n-®Xv. {Ia-Øn¬ t]m¿®p-
Ko-kp-Imcpw U®p-Imcpw {^©p-Imcpw {_n´o-jp-Im-cp-amb I®-h-S-
kw-L-°mcpw C¥y-bn¬ h∂p. Plmw-Ko-dns‚ ImeØv bqtdm-]y≥
hmWn-Py-kw-L-߃°v C¥y-bpsS aÆn¬ ]m≠n-I-im-e-Ifpw ̂ mŒ-
dn-Ifpw ÿm]n-°m≥ A\p-hmZw e`n®p.
Zqc-hym-]-I-amb am‰-ß-fpsS Ime-L-´-am-bn-cp∂p AXv. ]pXnb
kmº-Øn-I-i-‡n-Iƒ cwKØv {]Xy-£-s∏´p. Hcp {]tZ-ihpw as‰mcp
{]tZ-ihpw XΩn-ep≈ kº¿°-߃ h¿[n®p. hnhn-[-cm-Py-߃
XΩn-ep≈ Nc-°p-I-fpsS D¬]m-Z-\-Ønepw hn\n-a-b-Øn-ep-ap-≠mb
hf¿®, C¥ybpw hntZ-i-cm-Py-ßfpw XΩn-ep-≠mb hym]m-c-hm-WnPy
{]h¿Ø-\-hn-I-k\w, apX-em-fn-Ø-L-S-I-ß-fpsS Bhn¿`mhw F∂n-
h-sb√mw \mSp-hm-gn-Ø-h¿K-ß-fpsS ta[m-hn-XzsØ {]Xn-Iq-e-ambn
13. Gadgil: The industrial Evolution of India, p. 10.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ80
_m[n®p. kmaq-ly-Po-hn-X-Øn¬ I®-h-S-°m-cp-sSbpw ssIth-e-°m-
cp-sSbpw ]Zhn i‡n-s∏´p.
C…mw C¥y-bn¬ h∂-t∏mƒ, kmº-ØnI kmaq-ly-hn-I-k-\-
Øns‚ KXn-thKw hfsc Ipd-hm-bn-cp∂p. lnμp-a-X-Øns‚ aX-]-
chpw Zm¿i-\n-I-hp-amb Bi-b-kw-ln-X-Iƒ ]ptcm-K-Xn-bpsS hne-
ßp-X-Sn-I-fm-bn-Øo¿∂Xv Cu L´-Øn-emWv. \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚
thcp-I-fn-f-Ip-Ibpw h¿K-ssh-cp-[y-߃ h¿[n-°p-Ibpw sNbvX-t∏mƒ
]pXnb ]pXnb kmaq-ly-_-‘-߃ Bh-iy-am-bn-h∂p. ]pXnb ]cn-
X-ÿn-Xn-°-\p-tbm-Py-amb ]pXnb Bi-b-ßfpw ]pXnb {]Xy-b-im-
kv{X-ßfpw Db¿∂p-h-cn-I-sb-∂Xv Ncn-{X-Øns‚ Hcm-h-iy-am-bn-
Øo¿∂p.
`mc-Xo-b-Nn¥ 81
27. C…m-anse KqVm¿Y-hm-Zhpw hna-X-
{]-ÿm-\-ßfpw
a[y-bp-K-Øn¬ bqtdm-∏nse ^yqU-en-k-Øn-s\-Xn-cmb {]t£m-
`-߃ AXmXp ÿe-Im-e-ß-fpsS kml-N-cy-߃°-\p-k-cn®v
""KqVm¿Y-hm-Z-Øn‚-s‚tbm ]c-ky-amb sshZn-I-a-X-hn-tcm-[-Øn-
s‚tbm kmbp-[-I-em-]-ß-fp-sStbm cq]w ssIs°m-≈p-I-bp-≠mbn''1
F∂pw ]Xn-\mdmw \q‰m-≠n¬ sshZn-I-a-X-hn-tcm-[n-Iƒ \nKq-Vm¿Y-
hm-ZsØ hf-sc-b-[nIw B{i-bn®p F∂Xv kphn-Zn-X-am-sW∂pw
GwK¬kv {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn.
a[y-Im-eØv C¥y-bn¬ \ne-\n-∂n-cp∂ KqVm¿Y-hm-Z-ßsf
kw_-‘n®pw CXp-Xs∂ ]d-bm-hp-∂-XmWv. C¥y-bn¬ a[y-bp-K-
Øns‚ Ah-km-\-L-´-Øn¬ kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°fpw aX-Nn-
¥-I-∑mcpw KqVm¿Y-hm-ZsØ s]mXp-hmbpw kq^n-Kq-Vm¿Y-hm-ZsØ
{]tXy-In®pw hf-sc-b-[nIw B{i-bn-°p-I-bp-≠mbn. ""ap…nw
KqVm¿Y-hm-Zn-Ifpw aX-Nn-¥-I-∑mcpw sNep-Ønb kzm[o\w lnμp-
°ƒ°n-S-bn¬ H´-\-h[n aX-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-߃°v {]tNm-
Z\w \¬In. Cu {]ÿm-\-߃ cmPy-sØßpw hym]n-°p-Ibpw lnμp-
°-fpsS Pohn-X-ho-£-W-sØbpw Nn¥m-K-Xn-I-sfbpw hºn-®-tXm-Xn¬
_m[n-°p-I-bp-ap-≠mbn''2 F∂v Xmcm-Nμv Du∂n-∏-d-bp∂p.
^yqU¬Im-e-L-́ -Ønse aX-Nn-¥-I-fnse G‰hpw apJy-amb Hcp
{]h-W-X-bm-bn-cp∂p kq^n-hmZw. F´mw \q‰m-≠ntem HºXmw \q‰m-
1. F. Engels: Peasant War in Germany.2. Dr. Tarachand: History of Philosophy; Eastern and Western, Vol. I, P.503.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ82
≠ntem ap…o-߃ Iog-S-°nb {]tZ-i-ß-fn-emWv CXns‚ Bcw`w.
\_n A¥-cn-®-Xn-\p-tijw GXm\pw h¿j-߃°p-≈n¬ kndnb,
CuPn]vXv, sak-s∏m-t´-anb, t]¿ky apX-emb cmPy-ß-sf√mw Ad-
_n-I-fpsS A[o-\-Øn-embn. {Ko°v XXz-Nn-¥-Ifpw C¥y-bnse
Bflo-b-hm-Z-Nn-¥-Ifpw IqSn-°-e¿∂ ]e Bi-b-ßfpw Cu cmPy-
ß-fn¬ \ne-\n-∂n-cp∂p. {][m-\-s∏´ {Ko°p-{K-Ÿ-ß-sf√mw Ad_n
`mj-bn-te°v hnh¿Ø\w sNø-W-sa∂pw C…m-an-I-Z¿i-ß-fpsS
shfn-®-Øn¬ Ah-sb-∏-‰n-bp≈ N¿®-Iƒ kwL-Sn-∏n-°-W-sa∂pw
HºXmw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬ _mKvZm-Znse Imen^v amap≥
\n¿tZ-in-°p-I-bp-≠mbn. ssZh-Øns‚ kz`m-h-sØ-∏-‰nbpw Jpdms‚
{]m[m-\y-sØ-∏-‰nbpw a\p-jy\pw ssZhhpw XΩn-ep≈ _‘-sØ-
∏-‰n-bp-ap≈ ]e ]pXnb N¿®-Ifpw Db¿∂p-h∂p. Cu N¿®-I-fn-eq-
sS-bmWv C…m-an\v Zm¿i-\n-I-amb Hc-Sn-Ø-d-bp-≠m-bXv.
kp¬Øm≥hm-gvN-bpsS ImeØv, ]{¥≠mw \q‰m-≠ns‚ Ah-
km-\-Øntem ]Xn-aq∂mw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øntem, BWv C¥y-
bn-em-Zy-ambn kq^n-hmZw Bhn¿`-hn-®Xv. hSs° C¥y-bn-sem-´p°pw
AXns‚ kzm[o\w AXn-thKw ]c-∂p-]n-Sn®p. C¥y-bn-se-Øp-∂-Xn-
\p-apºp Xs∂ kq^n-hmZw `mc-Xo-b-Z¿i-\-ß-fp-ambn _‘-s∏-Sp-
Ibpw C¥y-bn¬ \ne-\n-∂n-cp∂ Bflo-b-hm-Z-Øns‚ Nne Awi-
߃ Dƒs°m-≈p-Ibpw sNbvXp-I-gn-™n-cp∂p. D]-\n-j-Øp-I-fn-
sebpw thZm-¥-ß-fn-sebpw Bflo-b-hm-Z-amWv AXns\ IqSp-X¬
kzm[o-\n-®-sX∂p tXm∂p∂p. hy‡n-bpsS Bflmhv ssZh-hp-ambn
Aen-™p-tN¿∂v kmflyw {]m]n-°p∂p F∂ kn≤m¥w kq^n-I-
fpsS D¬t_m-[-\-ß-fn¬ apJy-amb Hcp ]¶v hln-®n -´p≠v.
\n°ƒk¨ Nq≠n-°m-´p∂p:
""Hcp [m¿an-Im-h-ÿ-sb∂ "^\'Øns‚ \n¿h-N-\hpw, F√m-
Øcw hnIm-c-ß-sfbpw B{K-l-ß-sfbpw C√m-Xm-°m-\p≈ D]m-[n-
Ifpw \n¿hm-W-Øns‚ \n¿h-N-\-hp-ambn hf-sc-b-[nIw s]mcp-Ø-
s∏-´n-cn-°p∂p. AXp-sIm≠v _p≤-a-X-Øns‚ kzm[o\w \ntj-[n-
°m≥ hø. "^\'Øns‚ hnizm-k-]-c-amb hisØ kw_-‘n-®n-S-
tØmfw AXn¬ thZm-¥hpw ̀ mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS a‰p cq]-ßfpw {]I-
S-amWv''3. Cu ÿnXn-bn¬ kq^n-Nn-¥-Iƒ C¥y-°m¿°v IqSp-X¬
kp{K-lhpw BI¿j-I-hp-ambn tXm∂n-sb-¶n¬ AXn¬ A¤p-X-s∏-
Sm-\n√.
3. Reynold A. Nicholson: Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. 12, P.12.
`mc-Xo-b-Nn¥ 83
aq¿On-°m≥ XpS-ßnb kmaq-ly-kw-L-´-\-ß-fpsS Bflo-b-amb
{]Xn-^-e-\-am-bn-cp∂p kq^n-hmZw. kq^n-Nn-¥-I-∑m¿ Db¿∂ h¿K-
°m-cpsS Zp¿hr-Øn-I-sfbpw BUw-_-c-Po-hn-X-sØbpw Bt£-]n®p.
Jpdm≥ \n¿tZ-in-°p∂ efn-X-Po-hn-X-Øn-s‚bpw a\p-jy-km-tlm-Z-
cy-Øn-s‚bpw ewL-\-am-W-h-sb∂v Ah¿ hmZn®p. C…mw `uXn-I-
tem-I-Ønse `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°v IqSp-X¬ IqSp-X¬ Iogvs∏-Sp-I-
bm-sW∂pw bmYm-ÿn-Xn-I-XzsØ {]Xn-\n-[m\w sNøp∂ Dse-am-
°fpw Jmkn-amcpw ap√-amcpw Jpdm-\nse D¬Ir-„-kn-≤m-¥-ßsf
Zp¿hym-Jym-\n-®p-sIm≠v a¿Z-\-Øn¬ A[n-jvTn-X-amb Hcp kmaq-ly-
hy-h-ÿsb ]n¥m-ßp-Ibp \ymbo-I-cn-°p-I-bp-amWv sNøp-∂-sX∂pw
Ah¿ {]Jym-]n®p. F∂m¬, AtX-k-a-bØv P\-ßsf AWn-\n-c-
Øn-s°m≠v C…m-anI kn≤m-¥-߃°-\p-kr-X-ambn \oXn°pw
kmtlm-Z-cy-Øn\pw th≠n t]mcm-Sm≥ Ah¿°v Ign-hp-≠m-bn-cp-∂n√.
Cu kml-N-cy-ß-fn-emWv euIn-I-hym-]m-c-ß-fn¬ \n∂v hnc-an®v
""Bflm-hns‚ kwc-£-W-Øn-\mbn kzbw Dgn-™p-h-bv°m≥'' Ah¿
\n›-bn-®Xv.
BZy-Im-esØ kq^n-Iƒ k\ym-kn-am-cm-bn-cp∂p. Ah¿ euIn-
I-kp-J-ß-sf√mw h¿Pn-°p-Ibpw efn-X-amb PohnXw \bn-°p-Ibpw
kzbw Zmcn{Zyw hcn-°p-Ibpw sNbvXp. hy‡n-bpsS Bfl-t_m-[hpw,
kmaq-ly-bm-Ym¿Yyhpw XΩn-ep≈ sshcp-[y-Øns‚ {]I-S-\-sa∂
\nebv°v k\ym-k-hrØn a[y-bp-K-Ønse {]tXy-I-km-l-N-cy-ß-fn¬
\mSp-hm-gnØ {Ia-Øn-s\-Xn-cmb {]Xn-tj-[-Øns‚ Hcp cq]-am-bn-
cp∂p. \mSp-hm-gn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb {]Xn-tj[w \mSp-hmgn {]`p-°-fpsS
Pohn-X-co-Xn-tbmSpw Ah-cpsS BUw-_-c-tØmSpw kpJ-tem-ep-]-X-
tbmSpw D≈ FXn¿∏ns‚ cq]-Øn-emWv {]I-Sn-∏n-°-s∏-´Xv. euIn-
I-kp-J-߃ h¿Pn-°m-\p≈ A`n-emjw B FXn¿∏ns‚ Bflo-b-
amb {]I-S-\-am-bn-cp∂p. Aßs\, k\ym-k-hrØn \mSp-hm-gn-Ø-Øn-
s\-Xn-cmbn \m´n≥]p-d-ß-fn-sebpw ]´-W-ß-fn-sebpw Zcn-{Z-P-\-hn-`m-
K-ß-fpsS kmaq-ly-t_m-[sØ X´n-bp-W¿Øn. \mSp-hm-gn-Ø-a¿Z-\-
߃ aq¿On-°p-Ibpw I¿j-I¿°n-S-bn¬ Akw-Xr]vXn hf-cp-Ibpw
sNbvX-t∏mƒ kq^n-I-fpsS kzm[o-\hpw h¿[n®p.
ap…ow aX-]-fin-X-∑m¿ "icn AØv' \nb-a-Øn\p \¬Ip∂
hymJym-\-߃ C…m-ans‚ A¥- -Øbv°v FXn-cm-sW∂v kq^n-
Iƒ {]Jym-]n®p. C…m-ans‚ bmYm-ÿn-XnI ]ptcm-ln-X-∑m¿ Jpdm-
s‚bpw lZo-kn-s‚bpw Hu]-Nm-cn-I-co-Xn-bn-ep≈ ]T-\-Øn\pw Xo¿Y-
bm-{X-Iƒ, {hX-߃, {]m¿Y-\-Iƒ apX-em-b-h-bv°p-amWv {]m[m\yw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ84
I¬∏n-®Xv. kq^n-I-fm-Is´, B¥-cn-I-amb A®-S-°-Øn-s‚bpw lrZ-
b-hn-ip-≤n-bp-sSbpw [m¿an-I-amb Pohn-X-co-Xn-bp-sSbpw Bh-iy-I-X-
bn-emWv Du∂n-bXv. ssZh-hp-ambn kmflyw {]m]n-°p-∂-Xn\v ]ptcm-
ln-X-∑m-cpsS hne-°p-Ifpw \ntcm-[-\-ßfpw Bh-iy-an-s√∂v Ah¿
Dd-∏n-®p-]-d™p. kq^n-I-fpsS A`n-{]m-b-Øn¬ \nkzm¿Ycpw Bflo-
b-ambn ]cn-]q¿W-cp-amb Bfp-Iƒ°v am{Xta ""ssZhn-I-amb A¥-
Ø'' {]Xn-^-en-∏n-°m≥ Ignbq. CXv kvt\l-Øn-eqsS am{Xta
km[y-amhq. kvt\lhpw kmtlm-Z-cy-hp-amWv ssZh-Øn-te-°p≈ hgn.
Cßs\ Bflo-b-amb Hu∂-Xy-Øns‚ A\p-`-h-s∏-Sp∂ D¬°-S-amb
ssZhn-I-t_m-[-amWv kq^n-hm-Z-Øns‚ A¥- Ø. Xß-fpsS bp‡n-
°-\p-kr-X-a-√mØ KqVm¿Y-hm-Z-Øn\v XXz-Nn-¥m-]-c-amb hni-Zo-I-
cWw Is≠-Øp-∂-Xn-\p≈ {ia-Øn¬ kq^n-Iƒ ]e-t∏mgpw D]-\n-
j-Øp-I-fn-sebpw thZm-¥-Øn-sebpw D¬t_m-[-\-ßsf D]-tbm-K-
s∏-SpØn. Xß-fpsS Bi-b-߃ thZm-¥-Øns‚ Bi-b-ß-fp-ambn
kmay-ap-≈-h-bm-sW∂v Ah-cn¬ Nne¿ ]c-ky-am-bn-Øs∂ kΩ-Xn-
°p-I-bp-≠mbn. DZm-l-c-W-Øn\v, AIv_-dns‚ ]u{X-\mb Zmcm-
jnt°m cmP-Ip-am-c≥ ""aP-a-Du¬ ˛ _l-sdbn'' \ns‚ apJ-hp-c-bn¬
kq^n-I-fpsS AssZz-X-hm-Zhpw thZm-¥n-I-fpsS AssZz-X-hm-Zhpw XΩn-
ep≈ hyXymkw shdpw hm°p-I-fn-ep≈ hyXymkw am{X-am-sW∂v
Nq≠n-°m-Wn®p. Aº-Øn-c≠v D]-\n-j-Øp-I-fpsS t]¿ky≥
hnh¿Ø-\-ß-f-S-ßnb kn¿˛C˛AIv_-dn¬ At±lw Jp¿˛B≥ D]-
\n-j-Øp-I-fn¬ Hfn-™n-cn-°p-∂p-s≠-∂p-t]mepw {]Jym-]n-°p-I-bp-
≠mbn4. C…m-ans‚ A¥- -Øbpw D]-\n-j-Øp-I-fpsS A¥- -
Øbpw H∂p Xs∂-bm-sW-∂m-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ A`n-{]mbw.
""Fhn-sSbpw ssZh-a-√msX as‰m-∂p-an√,'' At±lw {]Jym-]n®p:
""A√tbm ssZhm-t\z-jn-Itf, \n߃ F√m-bn-SØpw ssZhsØ
At\z-jn®p \S-°p∂p. ]t£, bYm¿Y-Øn¬ \n߃ Xs∂-bmWv
ssZhw. \nß-fn¬ \n∂p thdn-s´mcp ssZh-an√.''5
Nne kq^n-Iƒ F√m aX-ß-fnepw kXyw Is≠-Øm≥ {ian®p.
cq]-Øn¬ hyXym-k-ap-s≠-¶nepw F√m aX-߃°pw Htc e£y-am-
Wp-≈-sX∂v Ah¿ hmZn®p. a‰p Nne¿ [\n-I-∑m-cmb {]`p-°-fp-am-
bp≈ kl-hm-ksØ shdpØp. cmPm-°-∑m-cp-ambn _‘-s∏-Sm≥
Ah¿ C„-s∏-´n√. _m_m F∂v s]mXpth Adn-b-s∏-Sp∂ JzmPm
4. Istiaq Husain Quereshi: The Muslim Community of the Indo - PakistanSubcontinent, P. 132.
5. Sources of Indian Tradition, P. 445.
`mc-Xo-b-Nn¥ 85
^co-Zp-±n≥ C{]-Imcw Xpd-∂p-]-d™p: ""Cu ]Ÿm-hnse, AXm-bXv
kq^n-hm-Z-Ønse, {][m-\-e£yw lrZ-b-Øns‚ tI{μo-I-c-W-amWv.
\ntcm-[n-°-s∏´ Pohn-X-co-Xn-I-fn¬ \n∂pw cmPm-°-∑m-cp-am-bp≈
_‘-Øn¬ \n∂pw Hgn™p amdn \n∂mte CXv km[y-amhq.''6
At±lw Xs‚ injy-∑m-cn¬ [¿a-t_m[w IpØn-sh-bv°m≥ {ian®p.
euIn-I-k-ºØv Dt]-£n-°m\pw kzta-[bm Zmcn{Zyw hcn-°m\pw
Ahsc D]-tZ-in®p. \q¿ \_n Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, ""bmsXm-
cmfpw a‰p-≈-h¿°p th≠n-b-√msX X\n-°p-th≠n Pohn-°-cp-sX-∂m-
bn-cp∂p _m_m ^co-Zns‚ Dt±iyw. AXn-\m¬, a\p-jy-k-ap-Zm-b-
Øns‚ \∑-bv°p-th≠n Xs‚ Jeo-^-am¿ Ah-cpsS apgp-h≥
kºØpw XyPn-°-W-sa∂v At±lw \n¿tZ-in®p''.7
KqVm¿∞-hm-ZsØ bp‡n-]-c-amb A[n-jvTm-\-Øn¬ i‡n-s∏-
Sp-Øm≥ {ian® {]ap-J-Nn-¥-I-∑m-cn¬ Hcm-fm-bn-cp∂p C_-\p¬
Ad_n (1165˛ 1240). At±lw {k„m-hn-s\bpw kr„n-tbbpw XmZm-
fly-s∏-SpØn. KqVm¿Y-hm-Zn°v ssZh-hp-ambn XmZmflyw {]m]n-°m≥
Ign-bp-sa∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p. bmYm¿Yyw H∂mWv; ]pdsa
ImWp∂ sshhn[yw GI-Xz-Øns‚ Hcp cq]w am{X-amWv, {]mXn-`m-
kn-I-temIw bmYm¿Yy-Øns‚ _mly-{]-I-S\w am{X-amWv F∂-
t±lw {]kvXm-hn®p. temIhpw ssZhhpw XΩn-ep≈ _‘w kmflo-
I-c-W-Øn-t‚-XmWv. Cu kn≤m¥w hl-Z-Øp¬ hp÷Zv (kØ-bpsS
GIXzw) F∂ t]cn-em-W-dn-b-s∏-Sp-∂Xv. C_-\p¬ Ad_n C…m-an-
Im-i-b-ßsf amdn-s°m-≠n-cn-°p∂ ]cn-X-ÿn-Xn-Iƒ°p tbmPn-®-
hÆw hymJym-\n®p. DZm-l-c-W-Øn\v, ""Hscm‰ ssZhw am{X-ta-bp≈q''
F∂ C…m-an-I-kn-≤m-¥sØ At±lw C{]-Im-c-am°n: ""ssZh-a-
√msX H∂p-an√, ssZh-a-√msX as‰m∂pw \ne-\n¬°p-∂n√.'' ssZhw
\m\m-Xz-Øns‚ ]nd-In-ep≈ GI-Xz-amWv, {]mXn-`m-kn-I-ambn {]Xy-
£-s∏-Sp∂ F√m-‰n-s‚bpw ]n∂n-ep≈ bmYm¿Yy-amWv. Cu kn≤m-
¥-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-emWv At±lw k\ym-kn-bpsS \njv{In-
bXzw Ah-ew-_n-®p-sIm-≠p≈ Pohn-X-kn-≤m¥w Bhn-jvI-cn-®Xv.
]t£, Cu kn≤m-¥-Øn\pw ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Hcp hi-ap-≠m-bn-
cp∂p. F√mw ssZh-am-sW-¶n¬ At\ym\yw kvt\ln-°pI F∂Xpw
a\p-jy-k-ap-Zm-b-Øn¬ \ne-\n¬°p∂ PmXn-a-X-hy-Xym-k-ß-tfbpw
Ak-a-Xz-ß-tfbpw FXn¿°p-∂Xpw a\p-jys‚ IS-a-bmWv. Aßs\
6. Quoted by Yusef Hussein in Glimpses of Medieval Indian Culture, P. 39.7. Mohammed Noor Nabi: Development of Muslim Religious Thought in
India, P. 50.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ86
Cu kn≤m¥w ^e-Øn¬ kmaq-lym-k-a-Xz-ßsf \ne-\n¿Ø-W-sa-
∂m-{K-ln® ]n¥n-cn-∏-∑m¿°pw bmYm-ÿn-Xn-I-∑m¿°pw FXn-cm-bn-
cp∂p. C_-\p¬ Ad-_n-bpsS hl-Z-Øp¬ hp÷p-Zn-s∂-Xn-cmbn i_vZ-
ap-b¿Ønb bmYm-ÿn-XnI aX-]-fin-X-∑m¿ ]n∂oSv AIv_-dpsS
aX-k-ln-jvWp-X-bvs°-Xn-cmbn Xncn-™-sX-ßs\ F∂v CXn¬ \n∂p
Xs∂ a\- n-em-°mw.
thZm-¥-sØ-t∏mse kq^n-hm-Zhpw hnhn-[-im-J-I-fmbn ]ncn™p.
hnhn[ kn¬kn-e-I-fn¬ (aX-ÿm-]-\-ß-fn¬) kwL-Sn-®p-sIm≠pw
Hcp ÿe-Øp-\n∂v as‰mcp ÿe-tØ°v k©-cn-®p-sIm≠pw Ah¿
Xm¥m-ß-fpsS kn≤m-¥-߃ {]N-cn-∏n®p. Nne kn¬kn-e-Iƒ
[mcmfw lnμp-°sf C…m-an-te°v ]cn-h¿Ø\w sNøn®p. F∂m¬,
Ah-cpsS {][m\ {]h¿Ø\w aX-]-cn-h¿Ø-\-am-bn-cp-∂n√, Bflo-
b-amb A®-S°w {]N-cn-∏n-°p-I-sb-∂-Xm-bn-cp∂p. ]{¥≠mw \q‰m-
≠n\pw ]Xn-\mdmw \q‰m-≠n-\p-an-S-bn¬ kq^n-I-fpsS At\Iw Xco-
J-Øp-Iƒ ÿm]n-°-s∏´p. Ch-bn¬ NnjvØn, kpl-d-h¿Zn, JmZncn,
jØncn, \Jvjv_μn F∂o Xco-J-Øp-I-fmWv G‰hpw IqSp-X¬
kzm[o-\hpw s]mXp-P-\m-\p-Iq-eyhpw t\Sn-bXv. APvao-dnse JzmPm-
sam-Cu-\p-±o≥ NnjvØn ÿm]n® NnjvØn Xco-J-Ønse G‰hpw
henb tbmKn-I-fn¬ Hcm-fm-bn-cp∂p sibnJv \nkm-ap-±o≥ Huenb.
P\-ß-sf-s°m≠v \√ PohnXw \bn-∏n-°p-∂-Xn\p th≠n At±lw
Xs‚ PohnXw Dgn-™p-sh®p. Huen-b-bpsS A`n-{]m-b-Øn¬
k\ymkw F∂p-sh-®m¬ ""et¶m´n am{Xw [cn-®p-sIm≠v, As√-¶n¬
]cn-]q¿W-\-·-\mbn, Ccn-bv°-e√. euIn-I-Po-hnXw Dt]-£n-°pI
F∂p-]-d-™m¬ hkv{Xw [cn-°p-Ibpw `£Ww Ign-°p-Ibpw
sNbvXp-sIm≠v Xs∂ Xs‚ hgn°p hcp-∂-sX√mw ssIh-i-s∏-Sp-
Øm-Xn-cn-°pI, I≠-sXms° kz¥-am-°m≥ sImXn-°m-Xn-cn-°pI,
bmsXm-∂nepw Bk-‡n-bn-√m-Xn-cn-°pI''8 F∂¿Y-amWv. At±-l-
Øns‚ injy-∑m-cn¬ {]`p-°-∑mcpw km[m-c-W-°mcpw kº-∂cpw
Zcn-{Zcpw amen-°p-Ifpw `n£-°mcpw ]Tn-∏p-≈-hcpw A£-c-⁄m-\-
an-√m-Ø-hcpw \K-c-hm-kn-Ifpw {Kmao-Wcpw ]´m-f-°mcpw km[m-cW
]uc-∑mcpw kzX-{¥cpw ASn-a-Ifpw ˛ Cßs\ F√m-Ø-c-°mcpw
D≠m-bn-cp∂p9.
Cu kq^n Xco-J-Øp-I-fn¬ kº-∂-ß-fmb henb aX-kw-L-
S-\-I-sf-∂-t]mse {]mtZ-inI {]m[m\yw am{X-ap≈ sIm®p-k-tlm-
8. Sources of Indian Tradition, P. 435.9. M. Habib in India Inheritance, Vol. I, P. 272.
`mc-Xo-b-Nn¥ 87
Zc kwL-S-\-I-fp-ap-≠m-bn-cp∂p. F√m kq^n-Ifpw Hcp-t]m-se-bm-
bn-cp-∂n√. Nne¿ \mSp-hm-gn-I-fp-sSbpw a‰v D∂-X-h¿K-ß-fp-sSbpw
kzm[o-\-Øn\p hnt[-b-cm-sb-¶n¬ a‰p Nne¿ I®-h-S-°mcpw ssIth-
e-°m-cp-am-bn-́ mWv _‘-s∏-́ Xv. Nne¿ C…m-amWv GI-k-Xy-a-X-sa∂v
IcpXn ico AØns\ apdp-°n-∏n-Sn®p. a‰p-≈-h¿ aX-߃ XΩn-ep-
ff hyXym-k-ßsf Ah-K-Wn®p. Cu kml-N-cy-ß-fn¬ kq^n-hm-Z-
Øn\v kpL-Sn-Xhpw GI-cq-]-hp-amb Hcp hnπ-h-{]-h-WX F∂
\nebv°v km[m-c-W-°m-cpsS XXz-im-kv{X-am-bn-Øo-cm≥ Ign-™n√.
Nne kq^n-t\-Xm-°-∑m¿ aX-kn-≤m-¥-ßsf ap≥\n¿Øn-s°m≠v \mSp-
hmgn Nqj-WsØ FXn¿°p-Ibpw P\-ß-fpsS A`n-em-j-ßfpw
Akw-Xr-]vXnbpw {]Xn-̂ -en-∏n-°p-Ibpw sNbvX-t∏mƒ a‰p Nne¿ \mSp-
hmgn {]`p-°-fp-ambn tbmPn-®p-t]m-Ip-hm≥ {ian®p. kq^n-Iƒ Xß-
fpsS \n£n-]vX-Xm¬∏-cy-߃s°-Xn-cmbn Xncn-bp-∂Xp XS-bm≥ \mSp-
hmgn {]`p-°ƒ ]e-Xcw {]tem-`-\-ßfpw {]tbm-Kn®p. P\-ß-fpsS
[m¿an-I-tijn Xf¿Øp-hm≥ Ah¿ Nne kq^n-t\-Xm-°ƒ°v ]n¥p-
W-\¬In. ""B{I-a-W-Im-cn-Iƒ C¥y≥ P\-X-bpsS hnt{Zm-lm-·nsb
Bfn-°-Øn®p,'' \q¿ \_n ]d-bp∂p: ""F∂m¬ tbmKn-am¿ Xß-
fpsS \njvI-f-¶-amb kz`m-hhpw ]cn-ip-≤-amb [¿a-t_m-[hpw a\p-
jy-cm-in-tbm-Sp≈ D¬°-S-amb kvt\lhpw sIm≠v Ah-cpsS {]tNm-
Z-\-ßsf XWp-∏n-°p-Ibpw Ah¿s°mcp ]pXnb PohnXw ]I¿∂p-
sIm-Sp-°p-Ibpw sNbvXp.''10
Cßs\ \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ Xn∑-Iƒ°pw lo\-hr-Øn-Iƒ°p-
sa-Xn-cmbn aX-]-c-amb {]Xn-tj-[-Øns‚ cq]-Øn-em-hn¿`-hn® kq^n-
hmZw ^e-Øn¬, {]tXy-In®pw apKƒ`-c-W-Øns‚ Ah-km-\-L-´-
Øn¬, \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-{I-a-hp-ambn tbmPn-®n-W-ßn-t∏m-hp∂
Hcp Nn¥m-K-Xn-bm-bn-amdn.
F¶nepw, C…m-ans‚ {]mcw-`-Z-i-bnse A\n-hm-cy-L-S-I-ß-fm-bn-
cp∂ ka-Xz-Øn-s‚bpw a\p-jy-km-tlm-Z-cy-Øn-s‚bpw Bi-b-߃
]q¿W-ambpw A{]-Xy-£-am-bn√. A∏-t∏m-gmbn, hym]m-c-Ønepw hyh-
km-b-Ønepw G¿s∏´ ]´-W-hm-kn-I-fp-sSbpw ]mh-s∏´ tKm{X-h¿K-
°m-cp-sSbpw ]gb Pohn-X-co-Xn-bn-te°p Xncn-®p-t]m-I-W-sa∂v Bh-
iy-s∏´ hy‡n-Ifpw kwL-ßfpw cwKØv {]Xy-£-s∏-´p-sIm-≠n-
cp∂p. GwK¬kv Nq≠n-°mWn-®-Xp-t]mse, ""CS-bv°nsS Bh¿Øn-
10. Mohammed Noor Nabi: Develpment of Muslim Religious Thought inIndia, P. 59.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ88
°p∂ Hcp kwL-´-\-Øns‚ _oPw'' Ah-bn¬ AS-ßn-bn-cp∂p. Cu
{]Xn-`m-ksØ GwK¬kv hni-Zo-I-cn-°p-∂-Xn-ß-s\-bmWv: ""]´-W-
hm-kn-Iƒ kº-∂cpw BUw-_c {]nbcpw Bbn-Øo-cp∂p; aX-\n-b-
a-߃ ]men-°p-∂-Xn¬ \njv°¿j-bn-√m-Ø-h-cm-bn-Øo-cp∂p. Zcn-{Zcpw
kZm-Nm-c-\n-b-a-ßsf I¿i-\-ambn ]men-°p-∂-h-cp-amb _±p-°ƒ Cu
kº-∂-X-sbbpw kpJ-`q-bn-jvT-X-sbbpw Akq-b-tbm-Sp-IqSn ho£n-
°p∂p. ]n∂oSv Ah¿ Hcp {]hm-N-Is‚, Hcp alvZn-bpsS, Iogn¬
AWn-\n-c-°p∂p. aX-\n-tj-[n-Isf in£n-°p-hm\pw auen-I-amb
bYm¿Y-a-X-hn-izm-k-ß-sfbpw BNm-c-ß-sfbpw ]p\-ÿm-]n-°p-hm\pw
Hcp {]mb-›n-Ø-sa∂ \nebv°v aX-t{Zm-ln-I-fpsS kzØp-°ƒ ]nSn-
®-S-°p-hm\pw Ah¿ Bh-iy-s∏-Sp∂p. F∂m¬, Hcp \qdp-sIm√w Ign-
bp-tºm-tg°pw Ahcpw kzm`m-hn-I-ambn ]gb aX-t{Zm-ln-I-fpsS Ah-
ÿ-bn¬ FØn-t®-cp∂p. aX-Øn\v ho≠pw Hcp ]pXnb ip≤o-I-
cWw Bh-iy-am-bn-h-cp∂p. Hcp ]pXnb alvZn {]Xy-£-s∏-Sp∂p.
]gb cwKw ho≠pw Bcw`w sXm´v Bh¿Øn-°p∂p. B{^n-°≥
A¬ samdm-_n-Zp-I-fp-sSbpw kvs]bn-\nse A¬ saml-Zp-I-fp-sSbpw
B{I-a-W-bp-≤-߃ apX¬ Cw•o-jp-Imsc hnP-b-I-c-ambn B´n-tbm-
Sn® Jm¿Øp-anse Ah-km-\sØ alvZn-hsc CXmWv kw`-hn-®Xv.
t]¿ky-bn-sebpw a‰p ap…ow cmPy-ß-fn-sebpw Iem-]-߃ CtX
coXn-bn¬Ø-s∂-bmWv s]m´n-∏p-d-s∏-́ Xv. Cu {]ÿm-\-ßsf√mw aX-
Øns‚ ]pdw-N-´-b-Wn-™-h-bmWv. ]t£, kmº-ØnI Imc-W-ß-
fmWv Ah-bpsS Dd-hnSw.''11
alvZn-sb∂ t]cv XpS-°-Øn¬ Jeo-̂ m-ÿm\w B{K-ln® Aen-
bpsS ]n≥Km-an-bmb apl-ΩZv alvZn-bp-ambn _‘-s∏-´-Xm-bn-cp∂p.
{InkvXp-h¿jw 880¬ A¥-cn-®p-t]mb At±lw temI-Øn¬
\oXnbpw [¿ahpw ]p\-xÿm-]n-°m≥ th≠n ho≠pw hcp-sa∂v At±-
l-Øns‚ A\p-bm-bn-Iƒ hniz-kn-®p-t]m∂p. Fs¥-∂m¬, Ah-cpsS
A`n-{]m-b-Øn¬ \_n-bp-sStbm Aen-bp-sStbm ]n≥Km-an-I-f-√mØ
B¿°pw `c-Wm-[n-Im-cn-I-fm-hm≥ A¿l-X-bn√. Aen-bpsS ]n¥p-
S¿®-°m¿ F∂v kzbw Ah-Im-i-s∏-´p-sIm≠v ]e Ime-ß-fn-embn
hnhn-[-cm-Py-ß-fn¬ alvZn-am¿ {]Xy-£-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp.
]Xn-\©mw \q‰m-≠ns‚ DØ-cm¿[-Øn-emWv alvZn {]ÿm\w
C¥y-bn¬ hy‡-amb cq]w {]m]n-®Xv. tPm¨]q-cnse Hcp kønZv
apl-ΩZv Hcp kp{]-`m-X-Øn¬ Xm≥ alvZn-bm-sW∂v {]Jym-]n®p.
11. Marx and Engels: On Religion, P. 317.
`mc-Xo-b-Nn¥ 89
""\o alvZn-bmsW""∂v kz¿K-Øn¬ \n∂v At±lw Hcp Ai-co-cn-
i_vZw tI´p-ht{X. ]ecpw AXv hniz-kn®p. ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ Aº-
c∂p. Hcp aX-{]-`m-j-I\pw ]cn-jv°¿Øm-hp-am-bn-Øo¿∂ Cu
]pXnb alvZnsb kp¬Øm-∑mcpw {]`p-°-∑mcpw Hcn-S-Øp-\n∂pw
as‰m-cn-S-tØ-°mbn \mSp-I-SØn. ]t£, At±-l-Øns‚ A\p-bm-bn-
I-fpsS FÆw IqSn-h-cn-I-bmWv sNbvXXv. HSp-hn¬ _eq-Nn-ÿm-
\n¬sh®v 1505¬ At±lw ac-W-a-S™p.
as‰mcp alvZn {]Xy-£-s∏-´Xv ]Xn-\mdmw \q‰m-≠n¬ C…mw
jmbpsS (1545˛1552) ̀ c-W-Im-e-ØmWv. B{K-bv°-SpØv _nbm-\-bn¬
Xma-kn-®n-cp∂ sibnJv Asse Bbn-cp∂p At±lw. Ncn-{X-Im-c-
\mb _ZuWn At±-l-sØ-∏‰n Cßs\ Fgp-Xp∂p: ""Bflm-`n-am-
\hpw Al-¥bpw ASn-®-a¿Øn-s°m≠v At±lw Ab¬]-°sØ
Zcn-{Z¿°mbn Bflm¿∏Ww sNbvXp. Xs‚ euIn-I-k-ºØpw, Xs‚
]pkvX-Iw-t]mepw, Zcn-{Z¿°v Dgn-™p-sh-®p-sIm≠v At±lw k¿h-
kwK ]cn-Xym-K-Øns‚ Xmgvh-c-bn¬ {]th-in®p.''12 At±lw ""Bfl-
Xym-Kn-I-fmb ap∂q-tdmfw ho´p-Im-cpsS Hcp tkmjy-enÃv˛ Iayq-WnÃv
kap-Zmbw'' ÿm]n-°p-I-bp-≠mbn. I®-h-S-°mcpw ssIth-e-°m-cp-
am-bn-cp∂p Ah-cn¬ an°-hcpw. Cu khn-ti-j-amb k\ym-k-hrØn
bp≤m-bp-[-߃ kq£n-®p-sh-°p-∂-Xn¬ \n∂v Ahsc XS-bp-I-bp-
≠m-bn√. X߃°n-„-an-√mØ \nb-a-ßsf ewLn-°m\pw Ah¿ i¶n-
®n√. sibnJv Asse-bpsS P\-kzm-[o\w h¿[n-®-t∏mƒ At±lw
\ne-hn-ep≈ kmaq-ly-{I-a-Øn\v Hcp ̀ oj-Wn-bm-bn-Øo¿∂p. HSp-hn¬
C…mw jm cmPmhv At±-lsØ a¿Zn®p sIm√p-I-bm-Wp-≠m-bXv.
F∂m¬, CØcw a¿±-\-߃°v alvZn-{]-kvYm-\sØ \in-∏n-°m≥
Ign-™n√. sibnJv Asse-bpsS A\p-bm-bn-Iƒ h¿[n-®p-h∂p.
AIv_-dpsS `c-W-Im-e-Øp-t]mepw At±-l-Øns‚ kzm[o\w A\p-
`-h-s∏-Sp-I-bp-≠mbn. h¿K˛ PmXn-hy-Xym-k-߃ IqSm-sX-bp≈ Hcp
kmaq-ly-{Iaw ÿm]n-°p-∂-Xn-\p-th≠n \oXn-am-\mb Hcp `c-Wm-
[n-Imcn apt∂m-´p-h-cp-sa∂v hniz-kn® I®-h-S-°m¿, hnd-Ip-sh-´p-Im¿,
sh≈w-tIm-cn-Iƒ XpS-ßnb Zcn-{Z-P-\-hn-`m-K-߃°n-S-bn-emWv alvZn-
{]-ÿm\w ]c-∂p-]n-Sn -®Xv. C…m-ans‚ ]cn-jvI¿Øm-°-sf∂
\nebv°v Ah¿ N{I-h¿Øn-sbbpw At±-l-Øns‚ DtZym-K-ÿ-∑m-
scbpw i{Xp-°-fm-bn-´mWv IW-°m-°n-bXv. apKƒ`-c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ
C…m-ans‚ al-Ømb Bi-b-ß-fn¬ \n∂v hyXn-N-en-®p-sh-∂-Xm-bn-
12. Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. 8. P. 339.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ90
cp∂p Ah-cpsS apJy-amb hna¿i\w. al-Zn-{]-ÿm\w Nqj-W-Øn\pw
a¿Z-\-Øn\pw FXn-cmb {]Xn-tj-[-Øns‚ {]I-S-\-am-bn-cp∂p. AXp-
sIm-≠mWv AXv ap…o-߃°n-S-bnse Zcn-{Z-P-\-hn-`m-K-ßsf
BI¿jn-®Xv.
C¥y-bnse ap…o-߃°n-S-bn¬ A{X-Xs∂ {]kn≤n t\SmØ
a‰p-Nne aX-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-ßfpw Bhn¿`-hn-°p-I-bp-≠mbn.
DZm-l-c-W-Øn\v, Ckvam-bn-en-I-fpsS jnb-hn-`mKw I¿am-Xn-b-∑m-cpsS
{]ÿm-\-sa∂ t]cn¬ Adn-b-s∏´ Hcp A¿[-a-X-]-cn-jvI-cW {]ÿm-
\-am-bn-´mWv Bcw-`n-®Xv. HºXmw \q‰m-≠ntem ]Ømw \q‰m-≠ntem
apƒØm-\n¬ Ah¿ Hcp tImf\n ÿm]n-°p-I-bp-≠mbn. apl-ΩZv
Kk-\nbpw ]n∂oSv apl-ΩZv tKmdnbpw Ahsc ASn-®-a¿Øm≥
{ian®p. F∂n´pw, kp¬Øm≥hm-gvN-bpsS ImeØv hS-°p-]-Sn-™msd
C¥y-bn¬ KWy-amb Hcp i‡n-bmbn hf-cm≥ Ah¿°p Ign™p.
I¿am-Xn-b-∑m-cpsS D¬t_m-[-\-߃ a¿Zn-X-P-\-ßsf s]mXp-hmbpw
ssIth-e-°m-scbpw I®-h-S-°m-scbpw {]tXy-In®pw \mSp-hm-gn-Ø-
Øn-s\-Xn-cmbn Cf-°n-hn´p. ]Xn-aq∂mw \q‰m-≠n¬ Z¬ln-bn¬ I¿am-
Øn-b-∑m-cpsS hn]p-e-amb Hcp elf Xs∂ s]m´n-∏p-d-s∏-Sp-I-bp-
≠mbn. B ImesØ Fgp-Øp-Im¿ ]d-bp-∂Xv Ppam akvPn-Zns‚
t\sc \S∂ Hcp B{I-a-W-Øn-\p-tijw Ah¿ ITn-\-amb a¿Z-\-
߃°n-c-bm-hp-Ibpw ^e-Øn¬ XpS-®p-\o-°-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp
F∂mWv. F¶nepw, Ah-cpsS Nn¥m-K-Xn-Iƒ Hcp cq]-Øn-e-s√-¶n¬
as‰mcp cq]-Øn¬ ]n¬°m-e-ß-fn¬ ho≠pw {]Xy-£-s∏-Sp-I-bp-
≠mbn. ]Xn-\mdmw \q‰m-≠n¬ ]©m-_nepw hS-°p-]-Sn-™msd
AXn¿Øn-{]-tZ-iØpw alvZn-am-cp-sSbpw I¿am-Øn-b-∑m-cp-sSbpw
kzm[o-\-Øn-emWv tdmi-\n-bm-{]-ÿm\w s]m¥n-h-∂Xv.
_bm-knZv Fs∂m-cm-fmWv tdmi-\n-bm-{]-ÿm-\-Øns‚ ÿm]-
I≥. Kpl-bn¬ ISpØ bmX-\-I-f-\p-`-hn®p Ign-®p-Iq-´nb _bm-knZv
X\n°v ssZh-Øn¬ \n∂v t\cn´p shfn-]mSv e`n-®-Xmbn Ah-Im-i-
s∏´p. ""]o¿ tcmi≥'' AYhm ""shfn-®-Øns‚ am¿K-Z¿in'' F∂
ÿm\-t∏¿ At±lw kzbw kzoI-cn®p. Acn-„n®v Pohn-°p-hm\pw
]odn-t\mSv _lp-am\w ImWn-°m\pw At±lw Xs‚ A\p-bm-bn-I-
tfm-Sm-h-iy-s∏´p. At±lw D¬t_m-[n-∏n® kn≤m-¥-ß-fn¬ Xmsg
]d-bp-∂h Dƒs∏-´n-cp∂p F∂v sebvU¨ ]d-bp∂p.
""1. ssZhw F√m-‰nepw F√m-bn-S-Øp-ap≠v; F√m hkvXp-°fpw
Ahs‚ Znhy-Xz-Øns‚ cq]-߃ am{X-amWv.
`mc-Xo-b-Nn¥ 91
2. a\p-jym-flm-°ƒ a‰p ico-c-ß-fn-te°v amdp-Ibpw, a‰p cq]-
ß-fn¬ {]Xy-£-s∏-Sp-Ibpw sNøp∂p. Dbn¿sØ-gp-t∂¬∏v, hn[n
]d-bp∂ Znhkw, kz¿Kw, \cIw F∂nh euIn-I-h-kvXp-°sf kqNn-
∏n-°p-∂-Xn-\p≈ Ae-¶m-c-{]-tbm-K-߃ am{X-amWv.
3. Jp¿ B\pw lZokpw Ah-bnse hm°p-I-fpsS A¿Yw t\m°n
a\- n-em-°m≥ Ign-bn√. B¥-cn-Ihpw cl-ky-hp-amb A¿Yw a\-
n-em-°n-s°m-≠mWv Ahsb hymJym-\n-t°-≠Xv. \nb-a-Ønse
hyh-ÿ-Iƒ°pw KqVm¿Y-am-Wp-≈Xv. Ah aX-]-c-amb ]q¿WX
ssIh-cn-°p-∂-Xn-\p≈ D]m-[n-Iƒ am{X-amWv.
4. \nb-a-Øns‚ Cu \nKq-Vm¿Yw aX-]-c-amb I¿a-߃
sIm≠pw ]odns‚ \n¿t±-i-߃ sIm≠pw {]m]n-°m≥ Ign-bp-∂-
XmWv. AXmWv aX-]-c-amb ]cn-]q¿W-X-bpsS Dd-hnSw. Cu ]cn-
]q¿WX {]m]n-°p-∂-h¿°v \nb-a-Øns‚ _mly-amb hyh-ÿ-Iƒ
_m[-I-a-√m-Xm-bn-Øo-cp∂p. Ah ^e-Øn¬ d±m-°-s∏-Sp-I-bmWv
sNøp-∂Xv.''13
""]o¿ tcmi≥'' AXn-thKw P\-kzm-[o-\-am¿Pn®p. At±-l-Øns‚
injy-∑m-cpsS FÆw hfsc thKw h¿[n®p. ]Xn-\mdmw \q‰m-≠ns‚
Ah-km-\-Øn¬ apKƒ Kh-s◊‚n-s\-Xn-cmbn At±lw kpsse-am≥
Ip∂n≥ {]tZ-i-ß-fnepw ssJ_-dnepw Xs‚ kz¥w `cWw ÿm]n-
°p-I-bp-≠mbn.
Cu {]ÿm\w hSs° C¥y-bnse A^vLm≥ tKm{X-k-ap-Zm-
b-°m¿°n-S-bn¬ am{Xta \ne-\n-∂n-cp-∂p≈q F∂Xv icn-bmWv.
F∂m¬, ""Hc-f-thmfw P\m-[n-]-Xy-Ønepw kzmX-{¥y-Ønepw ASn-
bp-d®p hniz-kn® Cu tKm{X-k-ap-Zm-b-°m¿'' Gsd Ign-bp-∂-Xn-\p-
apºv kpi-‡-amb apKƒkm-{am-Py-Øn\v Hcp I\Ø `oj-Wn-bm-bn-
Øo¿∂p. tKm{X-k-ap-Zmb LS-\-bn¬ \mSp-hm-gn-Ø-_-‘-߃
sIm≠p-h-cp-∂Xv C…m-an-I-kn-≤m-¥-߃°v FXn-cm-sW-∂m-bn-cp∂p
Ah-cpsS hnizmkw. AXp-sIm≠p Xs∂-bmWv Ah¿ apKƒ Kh-
s◊‚n-s\-Xn-cmbpw A v̂Lm≥ \mSp-hm-gnØ Xm¬∏-cy-ß-sf-Xn-cmbpw
kmbp[ el-f-Iƒ \S-Øn-bXv. C¥ybv°pw at[y-jybv°pw CS-bn-
ep≈ hym]mc am¿K-ß-fn-se√mw Ah¿ kPo-h-ambn {]h¿Øn-®n-
cp∂p. Ahsc Iog-S-°m≥ th≠n AIv_dpw At±-l-Øns‚ ]n≥Km-
an-Ifpw ]e ssk\nI kwL-ß-sfbpw Ab-bv°p-I-bp-≠mbn. sI∂-
Un-bpsS A`n-{]m-b-Øn¬ _bm-kn-Zns‚ A\p-bm-bn-I-fmb tdmi-\n-
13. Quoted by Murray T. Titus: Islam in India and Pakistan, PP. 111- 112.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ92
bm-°ƒ ""Hcp {]tXy-I-Xcw C…mw-a-X-amWv {]N-cn-∏n-®p-h-∂Xv. Hcp-
h-iØv Iayq-Wn-khpw adp-h-iØv C…m-ans‚ i{Xp-°sf \in-∏n-
°-ep-amWv AXns‚ apJy-amb c≠p khn-ti-j-X-Iƒ F∂p
tXm∂p∂p.''14
""C…m-ans‚ i{Xp-°ƒ'' F∂p ]d-bp-tºmƒ tdmi-\n-bm-°ƒ
{][m-\-ambpw Dt±-in-°p-∂Xv apKƒ`-c-Wm-[n-Im-cn-I-sfbpw Ah-cpsS
A\p-Iq-en-I-sfbpw BsW∂v a\- n-em-°n-bn-s√-¶n¬ Cu hnh-cWw
sX‰n-≤-cn-∏n°pw. Ah¿ C…m-an¬s∏´ \mSp-hmgn {]`p-°sf \J-in-
Jm¥w FXn¿Ø-t∏mƒ, lnμp-°ƒ°n-S-bnse Zcn-{Z-P-\-hn-`m-K-ßsf
D]-{Z-hn-°msX hnSp-I-bmWv sNbvXXv. Xo¿®-bmbpw, C…m-ans‚
I¿i-\-amb XXz-ßsf ASn-ÿm-\-am-°n-bp≈ Hcp aX-{]-ÿm-\-am-
bn-cp∂p AXv. IΩyq-Wn-k-hp-ambn AXn\v Xosc _‘-ap-≠m-bn-cp-
∂n-s√-¶nepw AXv P\-ß-fpsS \mSp-hm-gn-Ø-hn-cp≤ Nn¥m-K-Xn-Isf
\n›-b-ambpw {]Xn-^-en-∏n-°p-I-bp-≠mbn.
]Xn-\mdmw \q‰m-≠n¬ hS-°p-]-Sn-™msd C¥ysb ]nSn®p Ipep-
°nb tdmi-\nbm {]ÿm-\-Øns‚ {]m[m\yw AXv aX-Øns‚ ]cn-
th-j-a-Wn™ Hcp tZio-b-{]-ÿm-\-am-bn-cp∂p F∂-XmWv. tKm{X-
k-ap-Zm-b-°m-cpsS sFI-a-Xy-Øn\pw apK-f-∑m-cpsS \mSp-hm-gn-Ø-Nq-
j-W-Øn¬ \n∂p tamN\w t\Sm-\p≈ P\-Io-bm-`n-em-j-Øns‚
km£m-Xv°m-c-Øn\pw th≠n-bmWv AXv t]mcm-Sn-bXv. tKm{X-k-ap-
Zm-b-Po-hn-X-Øns‚ ]mc-º-cy-߃ kpi-‡-ß-fm-bn-cp∂ {]tZ-i-ß-
fn¬ am{X-amWv AXv P\-ßsf BI¿jn-®Xv. CXp-X-s∂-bm-bn-cp∂p
AXns‚ Zu¿_-eyhpw.
Cu kw`-h-hn-Im-k-߃ ]n¥n-cn-∏-∑m-cmb Dse-am-°sf tcmjw
sIm≈n®p F∂v ]d-tb-≠-Xn-√t√m. aX-]-cn-jv°m-cn-I-fpsS kzm[o\w
XI¿°m\pw kz¥w A[n-Im-c-߃ \ne-\n¿Øm\pw th≠n Ah¿
F√m i‡n-bp-ap-]-tbm-Kn®p. apKƒ`-cWw \mi-Øns‚ ]mX-bn-se-
Øn-b-t∏mƒ aX-Ønse ]ptcm-K-a-\-i-‡n-Ifpw ]n¥n-cn-∏≥ i‡n-
Ifpw XΩn-ep≈ G‰p-ap-´-ep-Ifpw h¿[n-®p-sIm-≠p-h∂p. AIv_-dpsS
hnim-e-ho-£-WsØ ]n¥n-cn-∏-∑m¿ Hcn-°epw C„-s∏-́ n-cp-∂n√. At±-
l-Øns‚ ac-W-Øn\p tijw Ah¿ aX-]-cn-jv°-c-W-Øn-s\-Xn-cmbn
ISpØ B{I-aWw \SØn. kwkvIr-X-Øn¬ \n∂v 52 D]-\n-j-Øp-
Iƒ ]cn-`m-j-s∏-Sp-Øp-Ibpw kq^n-hm-Z-tØmSpw lnμp-ap…ow ssa{Xn
F∂ Bi-b-tØmSpw B\p-Iqeyw ImWn-°p-Ibpw sNbvXp F∂
14. Kennedy: History of the Great Moghuls, p. 27
`mc-Xo-b-Nn¥ 93
Ip‰-Øn\v Ah¿ Zmcm-jn-tIm-cm-P-Ip-am-cs\ aX-hn-tcm[n F∂v ap{Z-
IpØn Xq°n-te‰n. F∂m¬, CØcw aX-a¿Z-\-߃s°m∂pw apKƒ -̀
c-WsØ AXns‚ \mi-I-c-amb am¿K-Øn¬ \n∂v XS-™p-\n¿Øm≥
Ign-™n√. P\-ß-fpsS a\- n¬ \n∂v ]ptcm-K-a-\m-i-b-ßsf ]q¿W-
ambn XpS®p \o°m\pw Ah¿°v km[n-®n√.
C…m-anse Cu ]cn-jv°-c-Wm-ib {]ÿm-\-ß-fpsS {]t_m-[-
\-߃ a[y-bp-K-Øns‚ Ah-km-\-Im-eØv kmaq-ly-Nn-¥-I-fpsS
hnIm-ksØ hf-sc-b-[nIw kzm[o-\n®p. Ah-bn¬ `qcn-`m-Khpw
Z¬ln-k¬Xv\-Øns‚ `c-W-Im-e-ØmWv D¤-hn-®Xv. F∂m¬ ]Xn-
t\gpw ]Xn-s\´pw \q‰m-≠p-I-fn¬ apKƒ`-cWw A[x-]-X-t\m-∑p-J-
am-b-t∏m-gmWv Cu aX-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-߃ \mSp-hm-gn-Ø-Øn-
s\-Xn-cmb P\-Iob Iem-]-ß-fpsS cq]w ssIs°m-≠Xv. C…m-anse
]cn-jv°-c-W-hm-Zn-Iƒ \S-Ønb t]mcm-́ -߃ lnμp-a-X-Ønt\m lnμp-
k-ap-Zm-b-Øn¬s∏´ P\-߃t°m FXn-cmbn \S-Ø-s∏-´-h-bm-bn-cp-
∂n√. t\sc-a-dn®v, IqSp-X¬ sa®-s∏´ Hcp kmaq-ly-hy-h-ÿ-bv°p-
th≠n {]h¿Øn® ]e lnμp-]-cn-jv°¿Øm-°-fp-ambpw tbmPn-®p-
sIm-≠mWv Ah¿ {]h¿Øn-®Xv. c≠v aX-hn-`m-K-ßfpw Hscm‰ kap-
Zm-b-ambn ebn-®n√ F∂-Xp-i-cn-bmWv. F∂m¬, c≠p hn`m-K-°mcpw
XΩn¬ sshIm-cn-I-ambn sFIy-ap-≠m-bn-cp∂p F∂ Imcy-Øn¬
kwi-b-an√. Cu Ime-L-´-Øn¬ lnμp-°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw
aX-]-cn-jv°-c-W-{]-ÿm-\-߃°v Hcp s]mXp-kz-`m-h-ap-≠m-bn-cp∂p.
ssZh-Øns‚ apºn¬ F√m-hcpw ka-∑m-cmWv! Cu kn≤m¥w ]e-
t∏mgpw kmaq-ly-k-a-Xz-Øn\pw Nne-t∏mƒ kmº-Øn-I-k-a-Xz-Øn\pw
th≠n-bp≈ {]t£m-`-߃°v {]tNm-Z\w \¬In.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ94
28. `‡n-{]-ÿm\w
C¥y-bn¬ \mSp-hm-gnØw \mtim-∑p-J-am-b-tXmSp IqSn lnμp-aXw
apc-Sn-°m≥ XpS-ßp-Ibpw Bflo-b-amb XI¿®-bpsS h°-sØ-Øp-
Ibpw sNbvXp. ]gb hyh-ÿn-Xn-bpsS ]fin-X-∑m-cmb {]Xn-\n-[n-
Iƒ, XI¿∂p-sIm-≠n-cp∂ kmaq-ly-{I-asØ ap´p-sIm-SpØp \ne-
\n¿Øm≥ th≠n ]gb kvarXn-Iƒ°pw imkv{X-߃°pw ]pXnb
hymJym-\-߃ cNn-®p-t\m°n. ib-\≥, am[-h≥, B\-μ-Xo¿Y≥,
`´ `mkv°-c≥ F∂n-ßs\ H´-\-h[n ]fin-X-∑m¿ ]Xn-\mepw ]Xn-
\©pw \q‰m-≠p-I-fn¬ thZ-ß-sf-°p-dn®pw ]pcm-W-ß-sf-°p-dn®pw
Ht´sd {KŸ-ß-sf-gp-Xn-bp-≠m°n. ta[m-XnYn, Ip√p-I-`-´≥, hn⁄m-
t\-iz-c≥, tlam{Zn apX-em-b-h¿ a\p-kvar-Xn°pw a‰p {]mNo\ \nb-
a-kw-ln-X-Iƒ°pw ]pXnb hymJym-\-ßfpw ]pXnb A¿Y-ßfpw
\¬In-s°m≠v P\-ßsf \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ "AcpXp'Ifnepw
"]mSn√'Ifnepw ]nSn®p sI´m≥ {ian®p. XXz-Nn-¥-bpsS cwKØv
Ht´sd Bflo-b-hym-Jym-\-߃ {]kn≤w sNø-s∏´p. kmwJyw,
sshti-jnIw XpS-ßnb {]mNo-\-Z¿i-\-ß-fn-e-S-ßnb `uXn-I-hm-Z-
kn-≤m-¥-߃ Bflo-b-hm-Z-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ ]p\x-]-cn-
tim-[-\-Iƒ°v hnt[-b-ß-fmbn. aT-ß-fp-sSbpw t£{X-ß-fp-sSbpw
FÆw h¿[n®p. XXz-Nn-¥-sbbpw aX-sØbpw aX-hn-⁄m-\o-b-
sØbpw Iq´n hnf-°n-t®¿°p-∂-Xn¬ Ah ^e-{]-Z-amb ]¶p hln-
°p-Ibpw sNbvXp. \mSp-hmgn cmPm-°-∑mcpw {]`p-°-∑mcpw Xß-fpsS
c£m-[n-Im-cn-Xzhpw kw`m-h-\-Ifpw hgn Cu {ia-ß-sf-sb√mw
t{]m’m-ln-∏n®p. _p° lcn-l-c≥ F∂ cmPm-hns‚ \n¿tem-`-amb
klm-bm-\p-Iq-ey-߃ C√m-bn-cp-∂p-sh-¶n¬ ]Xn-\memw \q‰m-≠n¬
ib-\≥ Xs‚ kp{]-kn-≤-amb EtKz-Z-hym-Jym\w Fgp-Xp-am-bn-cp-
∂pthm F∂p kwi-b-amWv.
`mc-Xo-b-Nn¥ 95
Cßs\ Ime-l-c-W-s∏-Sm≥ XpS-ßnb aX-Nn-¥-Iƒ°pw aXm-
Nm-c-߃°pw Hcp ]pXnb Poh≥ \¬Im≥ `Ko-c-Y-b-Xv\-߃ \S-
Ø-s∏´p. hnhml NS-ßp-I-fnepw a‰p hnti-jm-h-k-c-ß-fnepw thZ-a-
{¥-߃ ho≠pw D]-tbm-Kn-°-s∏´p XpSßn. b⁄-ßfpw a‰p sshZn-
I-I¿a-ßfpw ho≠pw Ah-X-cn-∏n-°-s∏´p. ]ecpw a{¥-X-{¥-ß-fn¬
A`bw tXSn. Xm{¥n-I-]qP ]p\-cp-÷o-hn-∏-n°-s∏´p. ]t£, AtX-
Im-eØp Xs∂ ]pXnb kmaqly kmº-Øn-I-i-‡n-Iƒ ]pXnb
Bi-b-ßfpw ]pXnb aX-kn-≤m-¥-ß-fp-ambn apt∂-dn-s°m-≠n-cn-°p-
I-bm-bn-cp∂p. ap…ow B{I-a-W-ß-sf-Øp-S¿∂v C¥y-bn-te°v IS-
∂p-h∂ kmaq-lyhpw aX-]-c-hp-amb Bi-b-߃ Cu kw`-h-hn-Im-
ksØ Xzcn-X-s∏-SpØn.
aX-Ønse ]ptcm-K-a-\-{]-ÿm-\-߃
a[y-Im-e-bq-tdm-∏nse aX-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\sØ ]cm-a¿in-
®p-sIm≠v GwK¬kv FgpXn: ""a[y-bpKw aX-hn-⁄m-\o-b-hp-ambn
as‰√m {]Xy-b-im-kv{X-cq-]-ß-sfbpw XXz-Nn¥, cm{„-X{¥w, \nb-
a-imkv{Xw F∂n-h-sbbpw _‘-s∏-Sp-Øp-Ibpw Ahsb aX-hn-⁄m-
\o-b-Øns‚ D]-hn-̀ m-K-ß-fm°n Xo¿°p-Ibpw sNbvXp. Aßs\ AXv
kmaq-ly-cm-{„ob {]ÿm-\-߃°v aX-]-c-amb Hcp cq]w \¬In.
aX-a-√msX as‰m∂pw a\- n-en-√m-Xn-cp∂ P\-߃ Xß-fpsS kz¥w
Bh-iy-ßsf aX-Øns‚ thj-a-Wn-bn-®p-sIm-≠mWv apt∂m-´p-h-®Xv.
Aß-s\-bmWv Ah¿ Hcp {]t£m`w kwL-Sn-∏n-®Xv.''1
]Xn-\memw \q‰m-≠n\pw ]Xn-t\gmw \q‰m-≠n-\p-an-S-bn-ep≈
C¥ysb kw_-‘n®pw CXv Gsd-°psd icn-bmWv. C¥y-bnse
`‡n-{]-ÿm-\-Øn\v ssh¢n^v, eqX¿, tXmakv ap≥k¿ apX-em-b-
h¿ \bn® aX-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-ß-fp-ambn ]e kmZr-iyßfpw
ImWmw. hnjvWp-hns‚ Ah-Xm-c-ß-fmbn Icp-X-s∏´ {iocm-a≥,
{ioIr-jvW≥ F∂n-h-tcm-Sp≈ `‡n-bmWv Cu {]ÿm-\-Øns‚
ImX¬. ]t£, AXv shdp-samcp aX-{]-ÿm-\-am-bn-cp-∂n√. sshjvW-
h-kn-≤m-¥-߃, BXy-¥nI hni-I-e-\-Øn¬, B Ime-L-´-Øns‚
kmaq-ly-km-º-ØnI bmYm¿Yy-ß-fpsS Bflo-b-{]-I-S-\-ß-fm-bn-
cp∂p. F∂m¬, kmwkvIm-cnI cwKØv AXv Hcp tZio-b-\-thm-∞m-
\-sØ-bmWv {]Xn-^-en-∏n-®Xv. kmaq-ly-amb D≈-S-°-am-Is´, PmXn-
ta-[m-hn-Xz-Øn\pw PmXn-hy-h-ÿ-bpsS A\o-Xn-Iƒ°pw FXn-cmb
1. Engels: Ludwig Fuerbach, ch . IV.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ96
Iem-]-sØ-bmWv {]Xn-\n-[m\w sNbvXXv. AXv C¥y-bn¬ hnhn[
tZio-b-P-\-hn-`m-K-ß-fpsS hf¿®bv°pw tZiob `mj-I-fp-sSbpw
tZiob kmln-Xy-ß-fp-sSbpw hnIm-k-Øn\pw Hcp ]pXnb DtØ-
P\w \¬In. Cu {]ÿm-\-amWv \mSp-hm-gnØ a¿Z-\-߃s°-Xn-
cmbn Dd®p \n¬°m≥ I®-h-S-°m¿°pw ssIth-e-°m¿°pw a‰p ]mh-
s∏´ P\-hn-`m-K-߃°pw ss[cyw \¬In-bXv. Db¿∂ PmXn-bn¬
P\n-®-h-cm-bmepw icn, XmW PmXn-bn¬ P\n-®-h-cm-bmepw icn, ssZh-
Øns‚ apºn¬ F√m a\p-jycpw ka-∑m-cm-sW∂ kn≤m-¥-amWv
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ ImX¬. ]utcm-ln-Xy-Øn\pw PmXn-a¿Z-\-
Øn\pw FXn-cmbn t]mcm-Sp-∂-Xn\v P\-ßsf Bthiw sIm≈n®v
AWn-\n-c-Ønb Hcp kn≤m-¥-am-bn-Øo¿∂p AXv. a[y-bp-K-Ønse
hyXy-kvX-`m-j-I-tfmSpw hyXy-kvX-Pm-Xn-I-tfmSpw hyXykvX aX-ß-
tfmSpw IqSnb hnhn[ P\-hn-`m-K-ßsf tbmPn-∏n-®-Wn-\n-c-Ønb al-
Ømb Cu {]ÿm\w Hcp k¶c kwkvIm-c-Øns‚ hnIm-ksØ
klm-bn-°p-Ibpw \mSp-hm-gnØ a¿±-\-Øn-s\-Xn-cmb tbmPn® ka-
c-߃°v {]tNm-Z\w \¬Ip-Ibpw sNbvXp.
XmW-Pm-Xn-°m-cpsS Dbn¿sØ-gp-t∂¬∏v
cmam-\p-P-s‚bpw At±-l-Øns‚ injy-\mb cmam-\-μ-s‚bpw
thZm-¥-kn-≤m-¥-ß-fmWv Cu ]cn-jv°-cW {]ÿm-\-Øns‚ apJy-
amb Dd-hnSw. F√m a\p-jy¿°pw `‡n-bn-eqsS ssZh-hp-ambn
kmflyw {]m]n-°m\pw Aßs\ imiz-Xm-\μw A\p-`-hn-°m\pw Ign-
bp-sa-∂p≈ cmam-\p-Ps‚ {]Jym-]-\-amWv Cu ]pXnb aX-{]-t£m-
`-Øn\v AkvXn-hm-c-an-´Xv. cmam-\-μ≥ Ducp-tXmdpw Np‰n-k-©-cn®v
{_m“-W-ta-[m-hn-Xz-sØbpw PmXn-hy-h-ÿ-sbbpw cq£-ambn
hna¿in®p. CXm-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ {]amWw: ""Hcmƒ as‰m-cm-
fpsS PmXntbm aX-hn-`m-Ktam Fs¥∂p tNmZn-°m-Xn-cn-°s´.
ssZhsØ ]qPn-°p-∂-h≥ ssZh-Øns‚ kz¥-amWv.''
cmam-\-μ\v ]{¥≠v injy-∑m-cp-≠m-bn-cp∂p. Ah-cn¬ cmbn-Zmkv
Hcp sNcp-∏p-Ip-Øn-bm-bn-cp∂p. [c-W≥ Abn-Ø-°m-c-\mb Hcp
PmXvI¿j-I-\m-bn-cp∂p. I_o¿ Hcp s\bvØp-Im-c-\m-bn-cp∂p. a‰p
aX-]-cn-jv°¿Øm-°-fp-sSbpw ÿnXn CXp-Xs∂. AIv_-dpsS
ImeØv Pohn-®n-cp∂ Xpf-ko-Zmkv alm-Ihn P\-\m¬ Hcp {_m“-
W-\m-bn-cp∂p. F∂m¬, At±lw ssZh-Øns‚ Kmb-I≥ Bbn
amdm≥ th≠n Ip´n-°m-eØv Xs‚ amXm-]n-Xm-°-∑msc Dt]-£n®p.
cP-]p-Øm-\-bnse `‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ \mb-I-\mb ZmZp XmW-
`mc-Xo-b-Nn¥ 97
Pm-Xn-bn¬s∏´ Hcp \q¬\q¬∏p-Im-c-\m-bn-cp∂p. \m\m°v Hcp sNdp-
In-S-I-®-h-S-°m-cs‚ aI-\m-bn-cp∂p. adm-Tn-Ihn \ma-tZhv Hcp
Xp∂¬°m-c-\m-bn-cp∂p. Xp°mdmw XmW-Pm-Xn-bn¬s∏´ Hcp I®-h-
S-°m-c-\m-bn-cp∂p. ssNX-\y≥ _wKm-fnse Hcp Zcn-{Z-Ip-Spw-_-Øn-
emWv P\n-®Xv. B{‘-bnse kp{]-kn-≤-Ihn thaÆ A£-c-⁄m-
\-an-√mØ Hcp I¿j-I-\m-bn-cp∂p. ae-bm-f-km-ln-Xy-Øns‚ ]nXm-
sh∂p Icp-X-s∏-Sp∂ Xp©Øv Fgp-Ø-—≥ XmW-Pm-Xn-bn¬s∏´
Hcp N°m-e-\m-bn-cp∂p. A]q¿hw Nne {_m“-Wcpw a‰p Nne D∂-
X-Pm-Xn-°mcpw `‡n-{]-ÿm-\-Øn¬ ]s¶-Sp-°p-I-bp-≠mbn F∂Xv
icn-bmWv. F∂m¬, Ah¿ A{]-Imcw sNbvXXv Xß-fpsS kz¥w
PmXn-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ Ah-Im-im-\p-Iq-ey-߃ Dt]-£n-
®p-sIm-≠mWv. Npcp-°-Øn¬, `‡n-{]-ÿm-\sØ \bn-®Xv {_m“-
W-]u-tcm-ln-Xy-am-bn-cp-∂n√; ]utcm-ln-Xy-Øn-s\-Xn-cmb XmW-Pm-
Xn-°m-cm-bn-cp∂p.
lnμp˛ap…ow ]ptcm-ln-X-∑m-cpsS ta[m-hn-Xz-Øn\pw Ah-cpsS
]n≥_-e-Øn-t∑¬ ÿnXn-sNbvX ÿm]n-X-Xm¬∏-cy-߃°pw FXn-
cmb kwL-Sn-X-k-a-c-߃ Ncn-{X-]-c-amb Hcm-h-iy-am-bn-Øo¿∂ ka-
b-ØmWv `‡n-{]-ÿm\w Bhn¿`-hn-®Xv. {]mtZ-in-Ihpw hn`m-Ko-b-
hp-amb Iqdp-IƒsIm≠v thdn-´p-\n∂ P\-X-Isf tbmPn-∏n-°pI,
{]mtZ-in-I-sam-gn-Isf tZio-b-`m-j-I-fpsS ]Z-hn-bn-te-°p-b¿Øn-
s°m≠v P\-߃ XΩn-ep≈ _‘-ßsf hn]p-eo-I-cn-°pI, \q‰m-
≠p-Iƒ ]g-°-ap≈ A‘-hn-izm-k-ß-fnepw a¿Z-\-ß-fnepw InS∂p
\c-In®v at\m-hocyw XI¿∂ P\-ß-fpsS a\p-jyXzw X´n-bp-
W¿ØpI, k¿thm-]cn, PmXn-I-fp-sSbpw aX-ß-fp-sSbpw aXn¬s°-
´p-Iƒ s]mfn-®p-I-f™v a\p-jy¿°n-S-bn¬ sFIyhpw kmtlm-Z-cyhpw
hf¿ØpI ˛ Ch-bmWv `‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ \mb-I-∑msc A`n-ap-
Jo-I-cn® apJy-amb IS-a-Iƒ.
{]mNo-\-Nn-¥-I-fpsS {]Xn-[z-\n-Iƒ
`‡n-{]-ÿm\w Bhn¿`-hn-®Xv {][m-\-ambpw C¥y-bnse kmaq-
ly-cm-{„ob ÿnXn-I-fn¬ \n∂p Xs∂-bmWv. EtKzZw, D]-\n-j-Øp-
Iƒ, `K-h-ZvKoX apX-em-b-h-bn-e-S-ßnb {]mNo-\-Nn-¥-I-fpsS Nne
{]Xn-[z-\n-Iƒ I_o-dns‚ Ihn-X-I-fn¬ tIƒ°mw. DZm-l-c-W-Øn\v,
Xmsg sImSp-°p∂ IhnX hmbn-®m¬ EtKz-Z-Ønse kr„n-KoXw
Hm¿a-hcpw.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ98
""Bcw-`-Øn¬ CXv GI-am-bn-cp∂p. \ncm-Im-chpw \n¿Kp-Whpw
Ah¿W-\o-b-hp-am-bn-cp∂p. AXn\v BZn, a[yw, A¥w F∂o {Ia-
ß-fp-≠m-bn-cp-∂n√. At∏mƒ Ccpt´m ]pItbm shfn-®tam H∂p-ap-
≠m-bn-cp-∂n√. `qanbpw hmbphpw BIm-i-hp-ap-≠m-bn-cp-∂n√. Xobpw
sh≈-hp-ap-≠m-bn-cp-∂n√. KwKbpw bap-\bpw kc-kz-Xn-bp-ap-≠m-bn-
cp-∂n√. kap-{Zhpw Xnc-am-e-I-fp-ap-≠m-bn-cp-∂n√. ]m]-]p-Wy-ß-fp-ap-
≠m-bn-cp-∂n√. F√mw Btem-Nn-®p-t\m-°n-bn v́ I_o¿ ]d-bp∂p. AXp-
hsc (Cuiz-cs‚) eoe-I-sfm∂pw {]Xy-£-s∏-´n-cp-∂n√. ]c-a-]p-cp-
j≥ AK-ahpw AtKm-N-c-hp-amb AKm-[-X-bn-em-bn-cp∂p. kr„n-
I¿Ømhv Xn∂p-Itbm IpSn-°p-Itbm sNøp-∂n√. acn-°p-Itbm P\n-
°p-Itbm sNøp-∂n√. AXn\v cq]hpw BIm-chpw C√. \ndhpw thj-
hp-an√. PmXnbpw tKm{X-hp-an√. AXns‚ aln-asb h¿Wn-°m≥
F\n°p Ign-hn√. AXv kzcq-]tam Acq-]tam A√. AXn\v
t]scm∂pw C√. AXn\p \nd-an√, \nd-an-√m-bva-bp-an√. AXn\v
bmsXmcp ÿm\-hp-an√.''2
D]-\n-j-Øp-I-fn-sebpw `K-hZv KoX-bn-sebpw Nne Bi-b-ß-
tfmSp kmZriyw hln-°p∂ Nn¥-Iƒ Xmsg sImSp-°p∂ Ihn-X-bn-
e-S-ßn-bn-cn-°p∂p:
""Rm≥ [¿am-flm-hp-a√, A[¿an-bp-a√.
Rm≥ bXn-bp-a√, Imap-I-\p-a√.
Rm≥ kwkm-cn-°p-Itbm tIƒ°p-Itbm sNøp-∂n√.
Rm≥ D]m-k-I-\p-a√, D]m-kn-°-s∏-Sp∂ {]`p-hp-a√.
Rm≥ _‘n-°-s∏-´-h-\p-a√, ap‡-\p-a√.
Rm≥ hnc-‡-\p-a√, Bk-‡-\p-a√.
Rm≥ Bcn¬ \n∂pw AI∂p \n¬°p-∂n√, Bcp-sSbpw Iq´-
Ønepw \n¬°p-∂n√.
Rm≥ \c-I-Ønepw t]mIp-∂n√, kz¿K-Ønepw t]mIp-∂n√.
Rm≥ F√m I¿a-ßfpw sNøp∂p, F√m I¿a-ß-fn¬ \n∂pw
hn´p-\n¬°p-Ibpw sNøp∂p.
Cu XXzw a\- n-em-°p-∂-h¿ Ipd-hmWv. ]t£, a\- n-em-°n-
b-h¿ AN-©-e-cm-bn-cn°pw.
I_o¿ GsX-¶nepw aXw ÿm]n-°p-Itbm GsX-¶nepw aXw
\in-∏n-°p-Itbm sNbvXn-´n√.''3.
2. k¿Zm¿ Pm{^n (kºm): I_o¿ _mWo, t]Pv 175.
3. k¿Zm¿ Pm{^n (kºm): I_o¿ _mWo, t]Pv 173.
`mc-Xo-b-Nn¥ 99
C…m-ans‚ kzm[o\w
F∂m¬, `‡n-{]-ÿm-\-Øn¬ kq^n-I-fp-sSbpw C…m-anse a‰p
]cn-jv°-c-W-hm-Zn-I-fp-sSbpw kn≤m-¥-ß-fpsS kzm[o-\hpw \ng-en-
®n-cp∂p F∂v ImWmw. lnμp-`-‡-∑m-cn¬ ]e¿°pw ap…ow ]cn-jvI-
c-W-hm-Zn-I-fp-ambn hy‡n-]-c-amb Iq´p-sI-´p-I-fp-≠m-bn-cp∂p. ""cmam-
\-μ≥ Imin-bn¬ sh®v apkvenw-]-fin-X-∑m-cp-ambn _‘-s∏´p
F∂Xp Xo¿®-bmWv''4 F∂v sa°m-en^v Nq≠n-°m-Wn-°p∂p. cmam-
\-μs‚ injy-\mb I_o¿ lnμp-°fpw ap…o-ß-fp-amb BNm-cy-∑msc
kao-]n-°p-Ibpw Ah-cpsS {]`m-j-W-߃ {i≤n-°p-Ibpw sNbvXp
F∂-Xn\pw sXfn-hp-I-fp≠v. ̀ ‡n-{]-ÿm\w C…m-an-Im-i-b-ß-tfmSp
IS-s∏-´n-cn-°p∂p F∂pw C…m-an-Im-i-b-߃ alm-cm-{„-bnse P\-
lr-Z-b-ß-fn¬ henb kzm[o\w sNep-Øp-I-bp-≠mbn F∂pw
dm\tU Dd-∏n®p ]d-bp∂p: ""AhnsS {_m“-Wcpw A{_m-“-W-cp-
amb {]t_m-[-I-∑m¿ cma\pw dloapw H∂p Xs∂-bm-sW∂v a\- n-
em-°m\pw Hu]-Nm-cn-I-ß-fmb BNm-cm-\p-jvTm-\-ß-fp-sSbpw PmXn-
hy-Xym-k-ß-fp-sSbpw _‘-\-ß-fn¬ \n∂v kzX-{¥-cm-hm\pw s]mXp-
hmb a\p-jy-kvt\-l-Øn-s‚bpw ssZh-hn-izm-k-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-
\-Øn¬ tbmPn-°p-hm\pw P\-ßsf D]-tZ-in®p sIm≠n-cp∂p.''5.
CXn¬ hnNn-{X-am-bn-s´m-∂p-an√. ImcWw, lnμp˛ap…ow aX-]-cn-
jv°-c-Wm-i-b-߃ Htc kmaq-ly-km-º-ØnI kml-N-cy-ß-fn¬
\n∂m-Wp-≠m-bXv. c≠p-Iq-´cpw a[y-Im-te-¥y-bnse a¿Zn-X-P-\-hn-`m-
K-ß-fpsS B{K-lm-`n-em-j-ß-sf-bmWv {]I-Sn-∏n-®Xv.
Cuiz-c-̀ ‡n F∂m¬ a\p-jy-kvt\lw
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ \mb-I-∑m¿ km[m-c-W-P-\-ß-fn¬ \n∂v
Hgn-™p-amdn ImSp-I-fntem Kpl-I-fntem Z¥-tKm-]p-c-ß-fntem Pohn®
tbmKn-I-fm-bn-cp-∂n√. shdpw {]`m-j-W-߃ sIm≠p-am{Xw Xr]vXn-
s∏´ Ae-k-∑m-cmb tIh-e-X-Xz-⁄m-\n-I-fp-am-bn-cp-∂n√. Ah-cpsS
Bflo-b-Po-hnXw sFln-I-Po-hn-X-Øn¬ \n∂p≈ Hfn-t®m-´-am-bn-cp-
∂n√. Ah¿ P\-߃°n-S-bn¬ kPo-h-ambn {]h¿Øn-®p-sIm-≠mWv
kmaq-lyhpw aX-]-c-hp-amb ]cn-jvIm-c-߃°p t\XrXzw \¬In-bXv;
ITn-\m-[zm\w sIm≠mWv Ah¿ D]-Po-h\w Ign-®Xv. DZm-l-c-W-Øn\v,
4. Macauliffe: The Sikh Religion, VI, P. 102.5. M.G. Ranade: The Rise of the Maratha Power, P. 55.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ100
I_o¿ kzbw XpWn s\øp-Ibpw AXv Aßm-Sn-bn¬ sIm≠p-t]mbn
hn¬°p-Ibpw AXn¬ \n∂p≈ hcp-am-\w-sIm≠v Xs‚ Ip´n-Isf
t]m‰p-Ibpw sNbvXp-sIm-≠mWv aX-{]-t_m-[-\-߃ \S-Øn-bXv. aX-
Po-hnXw Ae-k-amb Pohn-X-a-s√∂pw `‡-∑m¿ A[zm-\n®p ]Wn-
sb-SpØv Pohn-°p-Ibpw a‰p-≈-hsc klm-bn-°p-Ibpw sNø-W-
sa∂pw At±lw \njvI¿jn®p. a\p-jy≥ kºØv Iq´n-sh-°msX
eLp-Po-hnXw \bn-°-W-sa∂v At±lw Du∂n-∏-d™p. Cu XXzw
kz¥w Pohn-X-Øn¬ \S-∏n¬ hcp-Øp-Ibpw sNbvXp. Kpcp-\m-\m°pw
CXp-X-s∂-bmWv sNbvXXv. At±lw ]d™p: ""BNm-cy-∑m-sc∂pw
]o¿am-sc∂pw kzbw hnfn-°p-Ibpw ̀ n£ bmNn®p \S-°p-Ibpw sNøp-
∂-h-cpsS ImeSn sXmS-cpXv. kz¥w {]b-Xv\-Øns‚ ^ew `£n-°p-
Ibpw AXv a‰p-≈-h-cp-ambn ]¶n-Sp-Ibpw sNøp-∂-h-cmWv icn-bmb
am¿Kw Is≠-Øn-b-h¿''.
shdp∏v, {IqcX, a¿Z\w apX-em-b-h-bm-bn-cp∂p `c-Wm-[n-Im-cn-I-
fpsS khn-ti-j-X-Iƒ. `‡n-{]-ÿm-\-°m-cm-Is´, Xß-fpsS A\p-
bm-bn-I-fn¬ \n∂v kXy-k-‘X, klm-\p-`qXn kvt\lw F∂o KpW-
ß-fm-Wm-h-iy-s∏-´Xv. Ah-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬ Cuiz-c≥ kvt\l-
amWv; kvt\lw Xs∂-bmWv Cuiz-c≥. Cuiz-c-`‡n F∂p-sh-®m¬
a\pjy kvt\l-sa-∂m-W¿Yw. Db¿∂ h¿K-°msc kw_-‘n-®n-S-
tØmfw kzØm-bn-cp∂p kmaq-ly-amb am\y-X-bpsS Af-hp-tIm¬.
`‡n-{]-ÿm-\-°m-cm-Is´, Hu∂-Xy-sØbpw am\y-X-sbbpw kvt\lw
sIm≠m-W-f-∂Xv. F∂√, kzØp kºm-Zn-°m-\p≈ AXym¿Øn
kvt\lsØ \in-∏n-°p-sa-∂-Xp-sIm≠v kzØns‚ _‘-\-Øn¬
\n∂p tamN\w t\Sm≥ Ah¿ Xß-fpsS A\p-bm-bn-I-tfm-Sm-h-iy-
s∏´p. \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ Xmt¥m-∂n-Ø-ßfpw kpJ-t`m-K-em-e-k-
X-Ifpw \S-am-Sn-bn-cp∂ Hcp kml-N-cy-Øn¬ am\p-jn-I-amb hy‡n-
XzsØ kº-∂-am-°m≥ th≠n-bp≈ CØcw D¬t_m-[-\-߃°v
Hcp khn-ti-j-amb {]m[m-\y-ap-≠m-bn-cp∂p.
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ kmaq-ly-i-‡n-Iƒ
bqtdm-∏n¬ aX-]-cn-jv°-cW {]ÿm\w BZy-ambn {]Xy-£-s∏-
´Xv hym]m-cn-Iƒ°pw ssIth-e-°m¿°p-an-S-bn-emWv. ]n∂oSv AXv
Irjn-°m¿°n-S-bnepw ]c-∂p-]n-Sn®p. 1525¬ P¿a-\n-bn-ep-≠mb I¿j-
I-I-em-]-Øn\v Bi-b-]-c-amb ASn-ÿm\w \¬In-bXv aX-]-cn-jv°-
cW {]ÿm-\-am-bn-cp∂p F∂v GwK¬kv Xs‚ ""P¿a-\n-bnse I¿j-
`mc-Xo-b-Nn¥ 101
I-bp≤w'' F∂ IrXn-bn¬ Nq≠n-°m-Wn-°p-∂p≠v. C¥y-bnse ̀ ‡n-
{]-ÿm-\hpw Bcw-`-Øn¬ ]´-W-hm-kn-Iƒ°n-S-bn¬ \n∂mWv,
{]tXy-In®pw sNdp-InS I®-h-S-°m¿, s\bvØp-Im¿, Ip´-bp-≠m-°p-
∂-h¿, sh≈w-tIm-cn-Iƒ XpS-ßn-b-h¿°n-S-bn¬ \n∂mWv, Db¿∂p-
h-∂Xv. F∂m¬, 17˛mw \q‰m-t≠m-Sp-IqSn AXv Dƒ\m-Sp-I-fnse I¿j-
I-cn-te°pw hym]n®p. AsXmcp _lp-P-\-{]-ÿm-\-am-bn-Øo¿∂p.
\mSp-hm-gn-{]-`p-°ƒ°pw apKƒ`-c-W-Iq-S-Øn\pw FXn-cmbn kmbp-[-
I-em-]-߃ t]mepw s]m´n-∏p-d-s∏´p. ]Xn-t\gmw \q‰m-≠n¬ Z¬ln-
bn¬ knJp-Im¿°n-S-bn¬ s]m´n-∏p-d-s∏´ {]t£m-̀ -Øn\pw aYp-c-bn¬
s]m´n-∏p-d-s∏´ kmbp-[-I¿jI Iem-]-Øn\pw ]©m-_nse ap…ow
\mSp-hm-gn-Iƒs°-Xn-cmb I¿j-I-k-a-c-Øn\pw `‡n-{]-ÿm-\-amWv
{]tNm-Z\w \¬In-bXv. inhm-Pn-bpsS t\Xr-Xz-Øn¬ alm-cm-{„-bn¬
Hcp hºn® sImSp-¶m-‰p-t]mse B™-Sn® hntam-N-\-{]-ÿm-\-Øn¬
`‡-Ihn Xp°mdmw hln® ]¶v sNdp-Xm-bn-cp-∂n√.
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ t\Xm-°ƒ Db¿∂ h¿K-°m-cpsS kmln-
Xy-`m-j-I-fmb kwkvIr-X-Øntem t]¿ky-\ntem A√, adn®v, P\-
ß-fpsS kwkm-c-`m-j-I-fn-emWv, Xß-fpsS Ihn-X-Ifpw Io¿Ø-\-
ßfpw cNn-®Xv. CXv tZiob P\-hn-`m-K-ß-fp-sSbpw tZio-b-`m-j-I-
fp-sSbpw hnIm-k-Øn\p {]tNm-Z\w \¬In. hyXy-kvX-tZ-io-b-`m-j-
I-fn¬ GXm≠v Htc ImeØv Bhn¿`-hn® `‡n-{]-ÿm\ kmln-
Xy-߃ C¥y-bpsS tZio-ssb-Iy-Øn\v \¬Inb al-Ømb kw`m-
h-\-I-fm-bn-cp∂p.
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ s]mXp-X-Xz-߃
`‡n-{]-ÿm\w cmPy-Øns‚ hyXy-kvX-`m-K-ß-fn¬ Bg-Ønepw
hym]vXn-bnepw hyXy-kvX-cq-]-ß-fn-emWv {]Xy-£-s∏-Sp-∂Xv.
F¶nepw, AXns‚ ]n∂n¬ Nne ASn-ÿm-\-X-Xz-߃ {]h¿Øn-®n-
cp∂p F∂p ImWmw. H∂m-a-Xmbn, aX-]-cn-K-W-\-Iƒ IqSmsX P\-
ß-fpsS sFIysØ AXw-Ko-I-cn-°p∂p. c≠m-a-Xmbn, ssZh-Øns‚
apºn¬ F√m a\p-jycpw ka-∑m-cm-sW∂ XXzw AXp-b¿Øn-∏n-Sn-
°p∂p. aq∂m-a-Xmbn, PmXn-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ D®-\o-N-Xz-
ßsf AXp \ntj-[n-°p∂p. \mem-a-Xmbn, ssZhhpw a\p-jy\pw XΩn-
ep≈ kº¿°w kº-Øn-s\tbm PmXn-sbtbm aX-sØtbm A√,
adn®v hy‡n-bpsS D¬°r-„-Kp-W-ß-sf-bmWv B{i-bn-®n-cn-°p-∂Xv
F∂v AXv {]Jym-]n-°p∂p. A©m-a-Xmbn, Db¿∂ Bcm-[-\m-cq-]-
sa∂ \nebv°v a\p-jy-kvt\-l-Øn\pw \nkzm¿Y-amb A¿∏-W-a-t\m-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ102
`m-h-Øn\pw AXv {]m[m\yw \¬Ip∂p. hn{K-lm-cm-[\, Xo¿Ym-S-\-
߃, Bfl-]o-U-\-߃, a\p-jys\ a\p-jy-\n¬ \n∂v `n∂n-∏n®p
\n¿Øp∂ aX-N-S-ßp-Iƒ, A‘-hn-izm-k-߃ apX-em-b-hsb AXv
ITn-\-ambn FXn¿°p∂p. a\p-jys‚ A¥- ns\ AwKo-I-cn-°p-Ibpw
a\p-jy-km-tlm-Z-cysØ Db¿Øn-∏n-Sn-°p-Ibpw sNøp∂ Hcp {]ÿm-
\-am-WXv. F√m-Øcw PmXn-h¿K hyXym-k-ß-sfbpw aX-Øns‚
t]cn¬ \S-°p∂ kmaq-ly-a¿±-\-ß-sfbpw CXv A]-e-]n-°p∂p.
I_o-dns‚ ]m´n-sem∂v Xmsg ]dbpw {]Im-c-amWv:
""A√tbm km[p, temI-Øn\p apgp-h≥ {`m¥p-]n-Sn-®n-cn-°p∂p.
kXyw ]d-™m¬, F√m-hcpw ]c-kv]cw sIm√m≥ th≠n HmSn-\-S-
°p-I-bmWv, F√m-h¿°pw Ak-Xy-Øn-emWv hnizmkw. lnμp cma-
s‚bpw apk¬am≥ dlo-an-s‚bpw t]cp-®-cn-°p∂p. Cu t]cp-Iƒ°p-
th≠n c≠p-Iq-´cpw ]c-kv]cw bp≤w-sh´n acn-°p∂p. ]t£, kXy-
sa-¥m-sW∂v B¿°pw Adn-™p-IqSm; aX-ß-sfbpw aX-\n-b-a-ß-
sfbpw A\p-k-cn-°p∂ ]e-scbpw Rm≥ I≠n-´p≠v. F√m-hcpw Znh-
tk\ {]mX-Im-eØv kv\m\w sNøp∂p. Bflm-hn-s\-bp-t]-£n®v
I√ns\ ]qPn-°p∂p. Ah-cpsS ⁄m\w anYy-bmWv. henb Uwt`m-
Sp-IqSn Ah¿ Bk-\-ß-fn-en-cn-°p∂p. ]t£, Ah-cpsS a\ v Al-
¶m-c-Øn¬ apßn-°n-S-°p∂p. AXp-sIm-≠m-W-h¿ I√n-s\bpw B¬a-
c-sØbpw ]qPn-°p-∂Xv. Ah¿ amebpw sXm∏nbpw [cn-°p∂p. s\‰n-
bn¬ Xne-Ihpw s]m´pw Nm¿Øp∂p. D]-tZ-i-߃ sImSp-Øp-sIm-
SpØv Ah¿ kz¥w Bflm-hn¬ {i≤-bn-√m-Ø-h-cm-bn-Øo¿∂n-cn-
°p∂p. amb-bpsS Alw-`m-h-Øn¬ hoSp-tXmdpw Np‰n-Øn-cn™v a{¥-
ß-fp-®-cn-°p∂p. Kpcp-°-∑mcpw Ah-cpsS injy-∑mcpw apßn-°-gn-™n-
cn-°p∂p. Ah-cpsS A¥y-Im-e-Øn¬ ]›m-Øm-]-a-√msX as‰m∂pw
_m°n-bn√. Rm≥ At\Iw ]o¿am-scbpw Huen-am-scbpw I≠n-´p≠v.
Ah¿ InØm_pw Jp¿-B\pw hmbn-®p-sIm-≠n-cn-°p∂p. Ah¿ ih-
°-√d ImWn®p sImSp-Øp-sIm-≠mWv P\-ßsf injy-∑m-cm°n am‰p-
∂Xv. Ah¿ ssZhsØ Xncn-®-dn-™n-´n-s√-∂Xp hy‡-amWv. lnμp-
hns‚ Zbbpw apk¬ams‚ kvt\lhpw Ah-cpsS hoSp-I-fn¬ \n∂v
A¥¿[m\w sNbvXn-cn-°p∂p. c≠p-Iq-´-cp-sSbpw hoSp-Iƒ°v Xo]n-
Sn-®n-cn-°p∂p. F∂n´v Ah¿ \sΩ ]cn-l-kn-°p-Ibpw kzbw _p≤n-
am-∑m-cmbn sRfn-bp-Ibpw sNøp∂p. I_o¿ ]d-bp∂p; A√tbm
km[p, \o Xs∂ ]d™p Xcq, Rß-fn¬ B¿°mWv {`m¥v?''6
6. k¿Zm¿ Pm{^n (kºm): I_o¿ _mWo, t]Pv 210˛211.
`mc-Xo-b-Nn¥ 103
PmXnbpw aX-hp-an√, a\p-jy≥ am{Xw
I_o-dns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, ""lnμp-hm-bmepw icn, ap…o-am-
bmepw icn F√m ]m{X-ß-fnepw Hscm‰ Bflm-th-bp≈q. A√tbm
A√mlv, A√tbm cmam, Fs‚ hymtam-l-ß-sf√mw Ah-km-\n-®n-cn-
°p∂p. lnμphpw ap…oapw XΩn¬ bmsXmcp hyXym-k-hp-an√.''
as‰mcp ]m´n¬ At±lw Cßs\ ]d-bp∂p: ""c≠p PK-Zo-iz-c-∑m¿
Fhn-sS-\n∂p h∂p? BcmWv \ns∂ Cu hymtam-l-Øn¬ IpSp-°n-
bXv? A√m-lphpw cma\pw dloapw thsd thsd-bm-Ip-∂-sX-ß-s\-
bmWv? Hcmƒ \amkpw as‰m-cmƒ ]qPbpw sNøp∂p F∂mWv ]d-
bp-∂Xv. Cu hyXymkw ambv®p If-bpI. Ah≥ Xs∂-bmWv apl-
ΩZv. {_“mhp Xs∂-bmWv BZw. Hcmƒ lnμp-sh∂p hnfn-°-s∏-
Sp∂p. as‰m-cmƒ ap…ow F∂p hnfn-°-s∏-Sp∂p. ]t£, c≠p-t]cpw
Htc `qan-bn-emWv Pohn-°p-∂Xv. Hcmƒ thZw hmbn-°p∂p. as‰m-cmƒ
Jp¿-B\pw hmbn-°p∂p. Hcmƒ auem\m F∂p ]d-b-s∏-Sp∂p. as‰m-
cmƒ ]fin-X≥ F∂pw. t]cp-Iƒ thsd-th-sd-bmWv. ]t£, F√m
]m{X-ßfpw Htc aÆp-sIm-≠p-≠m-°-s∏-´-h-bmWv. I_o¿ ]d-bp∂p,
c≠p-Iq-´cpw e£yw ]ng®v Np‰n Ae-bp-I-bm-sW∂v. cmas\ Bcpw
Is≠-Øn-bn-´n√ Hcmƒ BSns\ sIm√p∂p. as‰m-cmƒ ]ip-hns\
sIm√p∂p. Cu el-f-bn¬ s]´v c≠p-t]cpw PohnXw ]mgm-°p∂p.''7
I_o¿ lnμp-°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw aX-®-S-ßp-Isf ]cn-
l-kn-®p-sIm≠v Cßs\ ]mSn: ""]pWy-kv\m-\-tI-{μ-ß-fn¬ sh≈-
a-√msX as‰m-∂p-an√. Ah D]-tbm-K-iq-\y-amWv. Rm\-h-bn¬ Ipfn-
®n-´p≠v. _nw_-ß-sf√mw Poh-\n-√m-Ø-h-bmWv, Ahbv°v kwkm-
cn-°m-\-dn-bn-s√-s∂-\n-°-dnbmw. Rm≥ Ah-bpsS apºn¬ D®-Øn¬
Ic-™n-́ p≠v. ]pcm-W-ßfpw I¿a-ßfpw shdpw hm°p-Iƒ am{X-amWv;
ad-\o°n Rm\-hsb t\m°n-bn-´p≠v. I_o¿ kz¥w A\p-`-h-ß-fpsS
hm°p-I-fmWv ]d-bp-∂Xv. as‰√m hkvXp-°fpw Ab-Ym¿Y-am-sW∂v
I_o-dn-∂-dnbmw.''
as‰mcp ]m´n¬:
""apk¬am≥ A\p-jvTn-°p∂ A©p \nkvIm-c-ßfpw shdp-sX-
bmWv. ImcWw, Ah shdpw _mly-{]-I-S-\-ßfpw \mSy-ßfpw am{X-
amWv. \nkvI-cn-°p∂ ka-bØv Ah-cpsS a\- n-ep≈ Nn¥ as‰t¥m
Bbn-cn°pw. aX-]-c-amb I¿a-ß-fpsS Hcp {]Z¿i\w \S-Øp∂
7. k¿Zm¿ Pm{^n (kºm): I_o¿ _mWo, t]Pv 333.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ104
Jmkn ]mh-s∏´ P\-ßsf h©n-°p-Ibpw Ah¿°v \∑-sb-°m-tfsd
Xn∑-Iƒ \¬Ip-I-bp-amWv sNøp-∂Xv.''8
P\-\-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ F√m PmXn-hy-Xym-k-ß-
sfbpw I_o¿ A]-e-]n®p: ""Fß-s\-bmWv Hcmƒ iq{Z-\mbn P\n-
°p-∂Xpw, ac-Ww-hsc iq{Z-\mbn XpS-cp-∂Xpw? Hcp-h≥ {_m“-Ws‚
]qWp-\q¬ kzbw D≠m°n sI´p∂p. Aßs\ temIw BsI Bi-
b-°p-g-∏-Øn-emWv. \n߃ {_m“-W\p P\n® {_m“-W-\m-sW-
¶n¬ F¥p-sIm≠v \n߃ hyXy-kvX-amb coXn-bn¬ P\n-®n√? Hcp
IdpØ ]ip-hn-s‚bpw shfpØ ]ip-hn-s‚bpw ]m¬ Id∂v AXp-
c≠pw Iq´n-bm¬ H∂ns‚ ]m¬ at‰-Xn¬ \n∂v Xncn-®-dn-bm≥
]‰ptam?'' ho≠pw I_o¿ ]d-bp∂p: ""Db¿∂-Xn-t\-°p-dn®pw Xmgv∂-
Xn-t\-°p-dn®pw kwkm-cn-°p-∂-h¿ apßn-t∏m-bn-cn-°p∂p. Ah¿ \in-
®p-I-gn™p. Hscm‰ `qan-tb-bp≈p. Hscm‰ Ipi-h≥; H∂v F√m-‰n-
s‚bpw {kjvSm-hm-Wv, F√m hyXykvX cq]-ß-sfbpw Hscm‰ N{Iw
sIm≠mWv cq]-s∏-Sp-Øn-bn-cn-°p-∂Xv.'' I_o¿ D¬t_m-[n-∏n-°p-∂-
Xn-XmWv: ""kXyw am{Xta kzm`m-hn-I-am-bp≈q. Cu kXyw \nß-
fpsS lrZ-b-Øn-\-IØv tXSpI. ImcWw, _mly-amb aXm-Nm-c-ß-
fn¬ kXy-an√.... kXyw kvt\l-Ønepw i‡n-bnepw klm-\p-`q-Xn-
bnepw shfn-s∏-Sp∂p. shdp-∏ns\ Pbn-®-S-°pI, \nß-fpsS kvt\lw
F√m a\p-jy-cn-te°pw hym]n-∏n-°pI, ssZhw F√m-‰nepw hkn-
°p∂p.''
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ hym]vXn
F√m hyXykvX hnizm-k-{]-am-W-ß-sfbpw kvt\l-Øn-s‚bpw
kmtlm-Z-cy-Øn-s‚bpw Hscm‰ IÆn-bn¬ Iq´n tbmPn-∏n-°pI F∂
Dt±-iy-tØm-Sp-IqSn ZmZp ]c-{_-“-kw-{]-Zmbw F∂ Hcp kwL-S\
ÿm]n-°p-Ibpw AXn¬ lnμp-°-sfbpw ap…o-ß-sfbpw {]th-in-
∏n-°p-Ibpw sNbvXp.
Hcp sNcp-∏p-Ip-Øn-bmbn D]-Po-h\w Ign® dmbn-Zmkv ssZh-Øn\v
]q¿W-ambn Iog-S-ßp-I-bmWv a\p-jys‚ ISa F∂p hmZn®p. Fs¥-
∂m¬, ""lcn F√m-amWv. F√mw lcn-bn-ep≠v''. Xs‚ Km\-ß-fn¬
H∂n¬ At±lw {]I-Sn-∏n® A`n-{]m-b-an-XmWv:
""Aßv Fs∂ hymtam-l-Øns‚ Nß-e-IƒsIm≠v _‘n-®n-cn-
°p∂p. Rm≥ Aßsb kvt\l-Øns‚ Ib-dp-sIm≠v _‘n-®n-cn-
8. BZn-{KŸw
`mc-Xo-b-Nn¥ 105
°p∂p. Rm≥ kzbw tamNn-X-\m-hm≥ {ian-°p-I-bmWv. F∂m¬,
Rm≥ kzmX{¥yw t\Sp-tºmƒ Aßsb B¿ ]qPn°pw?''.
_wKm-fnse sshjvW-h-tbm-Kn-bmb ssNX-\y≥ (1485˛1533) F√m-
hcpw ssZhsØ Bcm-[n-°m≥ tbmKy-cm-sW∂v {]Jym-]n®p. ""Cu
{]tem-̀ -\-ßfpw PmXn-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ aX-k-{º-Zm-b-ßfpw
hn´p-sIm≠v bYm¿Y-ssh-jvW-h≥ \n -lm-b-\mbn IrjvW-\n¬
A`bw tXSp∂p.'' At±-l-Øns‚ k¶o¿Ø-\-߃°v lnμp-°ƒ°n-
S-bn-se-∂-t]mse ap…o-߃°n-S-bnepw hn]p-e-amb {]Nmcw e`n®p.
Xmcm-Nμv Fgp-Xp∂p: ""ssNX-\y\v lnμp-k-ap-Zm-b-Ønse XmW-Pm-
Xn-°m¿°n-S-bn-se-∂-t]mse apk¬am-∑m¿°n-S-bnepw injy-∑m-cp-≠m-
bn-cp∂p. At±-l-Øns‚ {]ap-J-cmb injy-∑m-cn¬s∏´ aq∂p-t]¿
cqPv, k\m-X≥, lcn-Zm-k≥ F∂n-h¿'' ap…o-ß-fm-bn-cp∂p. P\-߃
Iq´m-bn-t®¿∂v ̀ ‡n-Km-\-߃ ]mSp-∂Xv ap…ow \mSp-hmgn {]`p-°ƒ
hne-°p-I-bp-≠mbn. Ah C…-an-s\-Xn-cm-sW-∂m-bn-cp∂p Ah-cpsS
hmZw. F¶nepw ssNX-\ys‚ k¶o¿Ø-\-{]-ÿm\w _wKm-fnse
ap°nepw aqe-bnepw ]S¿∂p-]n-Sn®p. kzmX-{¥y-Øn\p th≠n t]mcm-
Sp∂ P\-߃°v Ah {]tNm-Z\w \¬In.
1290¬ `K-h-ZvKo-X°v Hcp adm-Tn-X¿Ppa Fgp-Xnb ⁄mt\-iz¿
Bbn-cp∂p alm-cm-{„-bnse `‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ P\-bn-Xmhv.
⁄mt\-iz-dns‚ Hcp kvt\ln-X-\mb \ma-tZhv (1270˛1350) aX-Øns‚
_mly-cq-]-߃s°√mw FXn-cm-bn-cp∂p. At±lw ]d™p: ""lnμp
A‘-\mWv. AXp-t]m-se-Xs∂ ap…oapw A‘-\mWv. lnμp t£{X-
Øn¬ t]mbn Bcm-[n-°p∂p; ap…ow ]≈n-bnepw t]mIp∂p. F∂m¬,
\ma-tZhv Bcm-[n-°p∂ ssZh-Øn\v t£{Xtam ]≈ntbm Bh-iy-
an√.''
\ma-tZ-hns‚ injy-∑m-cmb Xp°m-dm-an\pw (1602˛1649) cma-Zm-
kn\pw (1608˛1681) inhm-Pn-bpsS ta¬ hºn® kzm[o-\-ap-≠m-bn-cp∂p;
apKƒ`-c-W-Øn-s\-Xn-cmb ka-c-Øn¬ At±-l-Øn\v {]tNm-Z\w
\¬In-bXpw B ̀ ‡-I-hn-I-fmWv. dm\tU Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse,
alm-cm-{„-bnse `‡n-{]-ÿm-\sØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw, aX-®-S-
ßp-Iƒ, D’-h-߃, Xo¿Ym-S-\-߃, {hX-߃, ]mfinXyw, [ym\w
apX-em-b-h-sb-°m-sf√mw {][m\w kvt\lhpw hnizm-khpw Dƒs°m-
≈p∂ Bcm-[-\-bmWv. _lp-ssZ-h-hn-izm-k-Øns‚ B[n-IysØ
AXp XS-™p-\n¿Øn.
knJp-Im-cpsS BZysØ Kpcp-hmb \m\m°v (1469˛1538) J{Xn
PmXn-bn¬s∏´ hym]m-cn-I-fpsS Hcp IpSpw-_-Øn¬ Hcp ]Svhm-cn-bpsS
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ106
({Kma-Ønse IW-s°-gp-Øp-Im-c≥) aI-\m-bn-´mWv P\n-®Xv. `‡n-
{]-ÿm-\-Ønse a‰p \mb-I-∑m-sc-t∏mse At±-lhpw P\-ß-tfmSv
PmXn˛aX hyXym-k-߃ Dt]-£n-°m≥ Blzm\w sNøp-Ibpw ssZh-
Øns‚ apºn¬ F√m-hcpw ka-∑m-cm-sW∂v D¬t_m-[n-∏n-°p-Ibpw
sNbvXp.
knJp-Im¿°n-S-bn¬ ]´-W-ß-fnse hym]m-cn-Ifpw ssIth-e-
°mcpw am{X-a√ D≠m-bn-cp-∂Xv. \m\m-°ns‚ D¬t_m-[-\-ßfpw
knJv kmtlm-Z-cyhpw a¿Zn-X-P-\-Xbv°v Xßsf NqjWw sNøp-∂-
h¿s°-Xn-cmbn AWn-\n-c-°m-\p≈ Hcp am¿Kw ImWn-®p-sIm-SpØp.
\m\m°v lnμp-]p-tcm-ln-X-∑m-scbpw ap…ow-ap-√-am-scbpw Hcp-t]mse
hna¿in-°p-Ibpw hn{K-lm-cm-[\, Ime-l-c-W-s∏´ BNm-cm-\p-jvTm-
\-߃, PmXn-hy-hÿ, Xo¿Ym-S-\-߃ F∂n-hsb FXn¿°m≥ Xs‚
A\p-bm-bn-I-tfmSv Bh-iy-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp. ssZhsØ {]m¿Yn-
°pI F∂p-sh-®m¬ a\p-jys‚ D∂-Xn°p th≠n-bp≈ kmaq-ly-
{]-h¿Ø-\-ß-fn-te¿s∏-SpI F∂m-W¿Y-sa∂v At±lw Nq≠n-°m-
Wn®p. Xs‚ Hcp Ihn-X-bn¬ At±lw ]d-bp∂p: ""aXw hm°p-I-
fn¬ am{Xw AS-ßp∂ H∂√. F√m a\p-jy-scbpw Xpey-\n-e-bn¬
t\m°p-∂-h-\mWv aX-`-‡≥. temI-Ønse Aip-≤n-Iƒ°n-S-bn¬
hnip-≤nsb tXSpI; Aßs\ aX-Øn-te-°p≈ hgn \n߃°p
Is≠Ømw.''
a\p-jys\, {]tXy-In®pw a¿Zn-X-\mb a\p-jys\ kvt\ln-
°msX ssZhsØ kvt\ln-°pI km[y-a-s√∂v \m\m°v Du∂n-∏-
d™p: ""a\p-jy-cn¬ Xmgv∂-h¿°n-S-bn¬ Xs∂ G‰hpw Xmgv∂-h-
cp≠v. \m\m°v Ah-cpsS ASp-tØ°v t]mIp∂p. hen-b-h-sc-s°m≠v
Abmƒ°v F¥p-Imcyw? Xmgv∂-hsc ip{iq-jn-°p-∂-h-cpsS ta¬
ssZh-Øns‚ Icp-Wm-I-Sm£w ]Xn-bp∂p. PmXn Akw-_-‘-amWv,
{]kn≤n Akw-_-‘-amWv. PmXn°v F¥p i‡n-bm-Wp-≈Xv? Hcp
hne-bp-an-√mØ bmsXm-cm-fp-an√.''9
knJp-Im-cpsS A©m-asØ Kpcp A¿Pp-\≥ (1563˛1606) \m\m-
°ns‚ P]vPnbpw I_o-dn-s‚bpw a‰p ]pWy-hm-f-∑m-cp-sSbpw Io¿Ø-
\-ßfpw Dƒs∏´ BZn-{KŸw kam-l-cn®p {]km-[\w sNbvXp. At±-
l-amWv BZy-Im-esØ Kpcp-°-fpsS {]t_m-[-\-ßsf Nn -́tbm-Sp-IqSn
{Iao-I-cn-°p-Ibpw Ah-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ knJv kmtlm-Z-cy-
Øn\v Hcp kwL-SnX cq]w \¬Ip-Ibpw sNbvXXv. At±-l-Øns‚
9. P\w-kJn
`mc-Xo-b-Nn¥ 107
{]t_m-[-\-߃ cmPy-t{Zm-l-am-sW∂v A]-e-]n-®p-sIm≠v apKƒ`-c-
Wm-[n-Im-cn-Iƒ At±-lsØ arKo-b-ambn sIme-s∏-SpØn. Hº-Xm-
asØ Kpcp-hn\pw AtX A\p-`-h-am-Wp-≠m-bXv. ASpØ Kpcp-hmb
tKmhn-μvknßv (1675˛1695) BZn-{KŸw ]cn-jv°-cn®p am‰n-sb-gpXn.
At±lw C{]-Imcw {]Jym-]n-®-Xmbn ]d-b-s∏-Sp∂p: ""Fs‚ knJp-
Iƒ lnμp-°fpw ap…o-ßfpw XΩnepw sXmSm-hp-∂-hcpw sXm´p-Iq-
Sm-Ø-hcpw XΩnepw Db¿∂-hcpw Xmgv∂-hcpw XΩn-ep-ap≈ hyXym-
k-߃ ambv®p-I-f-bp-Ibpw ssZh-Øns‚ ]nXr-Xz-Øn¬ hniz-kn-
°p∂ a\p-jy-cpsS Hscm‰ kmtlm-Z-cy-kw-L-S-\-bp-≠m-°p-Ibpw
sNøpw.''
\mSp-hm-gn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb {]ÿm\w
hkvXp-\n-jvT-ambn ]cn-tim-[n-®m¬ F√m P\-ß-fp-sSbpw sFIy-
Øn-t∑-ep≈ Cu Du∂¬ B`y-¥-c-hn-]-Wn-bpsS hnI-k-\-Øn-s‚bpw
AXn-s\-Øp-S¿∂v kmº-ØnI _‘-ß-fn-ep-≠mb am‰-ß-fp-sSbpw
^e-ambn XI-cm≥ XpS-ßnb PmXn-I-fp-sSbpw aX-ß-fp-sSbpw ASn-
ÿm-\-Øn-ep≈ kmaqly hn`-P-\-߃s°-Xn-cm-bn-cp∂p. AXp-sIm-
≠p-Xs∂ AXv Ncn-{X-]-c-amb Hcm-h-iy-hp-am-bn-cp∂p. ssZh-Øns‚
apºn¬ F√m a\p-jycpw ka-∑m-cmWv F∂ kn≤m¥w \mSp-hm-gn-
Ø-Nq-j-W-Øn-s\-Xn-cmbn t]mcm-Sp∂ I¿j-I-cp-sSbpw ssIth-e-°m-
cp-sSbpw ]pXnb kmaq-ly-t_m-[-sØ-bmWv {]Xn-^-en-∏n-®Xv. PmXn-
bp-sSbpw IpSpw-_-Øn-s‚bpw aln-a-bv°p-]-Icw AXv hy‡n-bpsS
KpW-ß-sfbpw \∑-I-sfbpw Db¿Øn-°m-Wn®p. Ncn-{X-]-c-ambn
t\m°n-bm¬, CØcw Bi-b-߃ PmXn-h-g-°p-Ifpw A‘-hn-izm-
k-ßfpw sIm≠v Po¿Wn® \mSp-hm-gn-hy-h-ÿ-bpsS kml-N-cy-ß-
fn¬ ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Hcp ]¶mWv hln-®Xv F∂ Imcy-Øn¬
kwi-b-an√.
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ Zu¿_eyw
]Xn-t\gmw \q‰m-≠ns‚ a[y-Øn¬ alm-cm-{„-°m¿ inhm-Pn-bpsS
(1627˛1680) t\Xr-Xz-Øn¬ apKƒ`-c-W-Øn-s\-Xn-cmbn ka-c-am-cw-`n®p.
Cu ka-c-Øn-\p≈ {]tNm-Z\w {]i-kvX-a-dmTn Ihn-Ifpw `‡n-{]-
ÿm-\-Øns‚ t\Xm-°-fp-amb Xp°mdmw, cmwZmkv apX-em-b-h-cn¬
\n∂mWv e`n-®Xv. Iem-]-Øns‚ Xo Bfn-°-Øn-°p∂ Imcy-Øn¬
cmwZmkv {]tXy-In®pw [oc-amb Hcp ]¶mWv hln-®Xv. inhm-Pn-bpsS
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ108
kzmX-{¥y-tbm-≤m-°ƒ apJy-ambpw I¿j-I-cm-bn-cp∂p. Ah¿ Xß-
fpsS {]K-¤-\mb tk\m-\m-b-Is‚ t\Xr-Xz-Øn¬ apKƒssk-
\ysØ ]te-SØpw sh®v Hm¿°m-∏p-dØv IS∂v B{I-an-°p-Ibpw
Bfp-I-fpsS FÆw Ipd-bp-Itbm ]cm-Pbw t\cn-Sm-\n-S-h-cn-Itbm
sNøp-tºmƒ ]›n-a-L-´-ß-fnse \nd™ ImSp-I-fn-te°p ]n¥n-cn-
bp-Ibpw sNbvXp-sIm≠v Kdn-√m-co-Xn-bn-ep≈ Hcp t]mcm-´-amWv \S-
Øn-bXv. 1674 BIp-tºm-tg°v `qcn-`mKw alm-cm-{„-°mcpw tamNn-°-
s∏´p. kzX{¥ alm-cm-{„-bpsS `c-Wm-[n-Im-cn-bmbn inhmPn Ah-
tcm-[n-°-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp. `‡n-{]-ÿm-\-amWv B{K˛aYpc {]tZ-
i-ß-fnse I¿j-I-cpsS Iem-]-sØbpw at[y-¥y-bnse I¿jI ka-
c-ß-sfbpw Cf°n hn´Xv. a¿±n-X-cmb I¿j-I-cp-sSbpw ssIth-e-
°m-cp-sSbpw Akw-Xr-]vXn-bn¬ \n∂v DS-se-SpØ Cu ka-c-߃
apKƒ -̀c-W-Øns‚ XI¿®-sbbpw AtXm-sSm∏w \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚
\mi-sØbpw Xzcn-X-s∏-SpØn.
Cßs\ `‡n-{]-ÿm\w Iq´-{]m¿Y-\-I-fn-eq-sSbpw \rØ-ß-fn-
eq-sSbpw kwL-Km-\-ß-fn-eq-sSbpw P\-ß-fpsS {Inbm-fl-I-amb I¿a-
i-‡n°p DtØ-P\w \¬In. AXv P\-ßsf Hcp ]pXnb t_m[-a-
fi-e-Øn-te-°p-W¿Øn; {]h¿Ø-\-Øn\v {]tNm-Z\w \¬In. AXv
^yqU-en-k-Ønse PmXo-bhpw aX-]-c-hp-amb Ak-a-Xz-߃s°-Xn-
cmb {]t£m-`-߃°p am{X-a√, \mSp-hm-gn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb kmº-
Øn-I-k-a-c-߃°pw {]tNm-Z\w \¬In. F∂m¬, `‡n-{]-ÿm-\-
Øn\v AXn-t‚-Xmb Zu¿_-ey-ß-fp-ap-≠m-bn-cp∂p. aX-]-c-amb DtØ-
P\w hnI-c-Øn-t‚-XmWv. bp‡n-bp-tS-X√. AXn-\m¬, kmaq-ly-{]-
iv\-ß-sf-∏‰n bp‡n-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ At\z-jWw \S-Øp-
∂-Xnt\m Ahbv°v bp‡n-k-l-amb ]cn-lmcw Is≠-Øp-∂-Xnt\m
AXn\p km[n-®n√. P\-ßsf DW¿Øn-hn-Sm≥ AXn\v Ign™p.
]t£, kmaq-ly-km-º-ØnI LS-\-bnse XI-cm-dp-I-fpsS bYm¿Y
Imc-W-߃ {Kln-°p-∂-Xnepw a\p-jy-cpsS Zpcn-X-Øn\v kaq-e-amb
NnIn’ \n¿tZ-in-°p-∂-Xnepw AXp ]cm-P-b-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-bXv.
AXp-sIm-≠mWv \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ Xmt¥m-∂n-Ø-Øn\pw ]utcm-
ln-Xy-Øns‚ A‘-hn-izm-k-߃°pw FXn-cmbn P\-ßsf AWn-
\n-c-Ønb `‡n-{]-ÿm-\-°m¿ HSp-hn¬ hn`m-Kob kwL-ß-fm-bn-
Øo¿∂Xv. knJp-a-X-Øns‚ ]cn-Wmaw CXn\v hy‡-amb Hcp Zr„m-
¥-amWv.
knJp {]ÿm\w \mSp-hm-gn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb ka-c-Øns‚ Hcp
{]Xy-b-im-kv{X-sa∂ \ne-bv°mWv Bhn¿`-hn-®Xv. ]Xn-t\gmw \q‰m-
`mc-Xo-b-Nn¥ 109
≠n¬, h¿K-kw-L-´-\-߃ sIm≠v apJ-cn-X-amb Hcp kml-N-cy-
Øn¬, AXv apKƒ`-c-W-Øn-s\-Xn-cmb kmbp-[-k-a-c-ß-fpsS cq]w
ssIs°m≠p. Xmcm-Nμv ]d-bp∂p: ""\m\m°v XpS-ßn-sh® aX-{]-
ÿm\w A±-l-Øns‚ ]n≥Km-an-I-fpsS Iogn¬ Ne-\m-fl-I-X-
bm¿Pn®p.. AXns‚ Dd® [m¿an-I-cq-]hpw hy‡-amb ]cn-ip-≤nbpw
AXns\ C¥y-bnse a‰p {]ÿm-\-ß-fn¬ \n∂v th¿Xn-cn®p
\n¿Ønb LS-I-ß-fm-bn-cp∂p. hn´p-ho-gvN-bn-√mØ at\m-`m-h-Øns‚
^e-ambn AXn¬ c‡-km-£n-Xz-Øn-\p≈ km[y-X-Ifpw Hcp kwL-
Sn -X-]u-tcm-lnXy ÿm]-\-Øns‚ _oPhpw AS-ßn-bn-cp∂p.
apKƒkm-{am-Py-Øns‚ ]n¬°m-esØ A\n-›n-X-amb cm{„o-b-ÿn-
Xn-Iƒ Cu km[y-X-Iƒ°v hf-cm≥ Ah-kcw \¬In. hnØv apf®p.
]n¬°m-e-Kp-cp-°ƒ Hcp Din-c≥ kwL-S-\-bn-te°pw \oßn. I¿j-
I-cpsS ka-c-߃ [oc-ambn \bn®p. knJp-Im¿ ]n∂oSv Ah-cpsS
LS\ am‰n-sb-¶nepw Ah-cpsS aXw Kpcp-\m-\m-°ns‚ {]t_m-[-\-
ßsf ]d-b-Ø° am‰-sam∂pw IqSmsX kq£n-®p-t]m∂p.''
BZy-Ime knJp-Iƒ Ah-cpsS apJy-i-{Xp-°-fmb apKƒ`-c-Wm-
[n-Im-cn-Iƒs°-Xn-cmbn am{X-a√, lnμp-°fpw ap…o-ß-fp-amb \mSp-
hmgn {]`p-°ƒs°-Xn-cmbpw t]mcm-Sp-I-bp-≠mbn. hym]m-cn-Ifpw
ssIth-e-°mcpw \m´n≥]p-d-ß-fnse ]mh-s∏´ I¿j-Icpw Bbn-cp∂p
{]ÿm-\-Øns‚ t{]c-I-i-‡n-Iƒ. AXp-sIm-≠mWv kº∂ hn`m-
K-ß-fn¬s∏´ Hcp-]nSn hy‡n-Iƒ°v \nb-{¥Ww sNep-Øm≥ Ign-
bmØ hn[-Øn¬ AXns‚ Bghpw ]c∏pw h¿[n-®Xv. F∂m¬,
sas√ sas√ apK-f-∑m¿s°-Xn-cm-bp≈ bp≤-ß-fn¬ P\-ßsf \bn®
ssk\nI t\Xm-°-fmb k¿Zm¿am¿ {]map-Jyhpw B[n-]-Xyhpw t\Sn.
apKƒ`-cWw XI¿®-bn-te°p \oßp-Ibpw 1765¬ knJv ssk\n-I-
ap-Jy-∑m-cpsS k`-bmb Kpcp-amX ]©m-_ns‚ kzmX{¥yw {]Jym-
]n-°p-Ibpw knJp-Im-cpsS aX-kw-L-S-\-bmb Jm¬kbv°v `c-Wm-
[n-Imcw G¬∏n®p sImSp-°p-Ibpw sNbvX-Xn-\p-tijw knJva-X-
Øns‚ Ncn{Xw ]pXn-sbmcp L´-Øn-te°p {]th-in®p. apK-f-∑m-
cn¬ \n∂v tamNn-∏n-°-s∏´ {]tZ-i-߃ ]{¥≠p {]hn-iy-I-fmbn
hn`-Pn-°-s∏´p. Bcw-`-Øn¬ Cu `q{]-tZ-i-ß-fmsI Jm¬k-bpsS
kzØm-bn-´mWv ]cn-K-Wn-°-s∏-´n-cp-∂Xv. F∂m¬, {]hn-iy-I-fnse
ssk\nI t\Xm-°-∑m¿ ^e-Øn¬ kzX-{¥-∑m-cm-bn-cp∂p. Ah¿
Xß-fpsS \nb-{¥-W-Øn-ep≈ `q{]-tZ-i-߃ k¿Zm¿am¿°n-S-bnepw
Xß-fpsS A\p-bm-bn-I-fmb sNdp-InS ssk\nI t\Xm-°ƒ°n-S-
bnepw hnX-cWw sNbvXp. {]hn-iy-I-fnse apJy-∑m¿ {ItaW \mSp-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ110
hm-gnØ t\Xm-°-fmbn ]cn-W-an®p; Irjn-°m-cn¬ \n∂v ]m´hpw
hym]m-cn-I-fn¬ \n∂v \nIp-Xnbpw ]ncn®p XpSßn. ]Xn-\©mw \q‰m-
≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ Kpcp-\m-\m-°ns‚ t\Xr-Xz-Øn¬ \mSp-hm-gn-
Ø-Øn-s\-Xn-cmb ka-c-sa∂ \nebv°v Bcw-`n-®-kn-Jp-I-fpsS `‡n-
{]ÿm\w ]Xn-s\´mw \q‰m-≠ns‚ a[y-Øn¬ ]pXnb \mSp-hm-gnØ
ÿm-]-\-߃°p hgn-am-dn-s°m-SpØp. I_o-dn-s‚bpw ssNX-\y-
s‚bpw a‰pw A\p-bm-bn-I-fm-Is´, \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ N´-°q-´n-\p-
≈n¬ {]tXy-I-a-X-hn-`m-K-߃ F∂ cq]-Øn-emWv \ne-\n-∂p-t]m-
∂Xv.
F∂m¬, ]cn-Wmaw Fß-s\-bm-bmepw, c≠p \q‰m-≠n-e-[nIw
Imew cmPysØ apgp-h≥ ]nSn-®p-Ip-ep-°nb `‡n-{]-ÿm\w P\-ß-
fpsS ˛ lnμp-°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw ˛ tZio-b-{]-_p-≤-Xbv°v
henb kw`m-h-\-Iƒ \¬In-sb∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√. ]t£,
PmXn-a-Xm-k-a-Xz-ß-sfbpw kmaq-ly-amb D®-\o-N-Xz-ß-sfbpw Fs∂-
t∂-°p-ambn XpS-®p-\o-°m≥ AXn\p Ign-™n√.
`‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ ]n∂n¬ AWn-\n-c∂ apJy-km-º-Øn-I-
i-‡n-Iƒ ˛ hym]m-cn-Iƒ, ssIth-e-°m¿ apX-em-b-h¿ ˛ At∏mgpw
Zp¿_-ecpw Akw-L-Sn-X-cp-am-bn-cp∂p. apX-em-fn-Ø-Øns‚ Cu {]mY-
anI LS-I-߃ Hcp h¿K-sa∂ \nebv°v hf¿® {]m]n-°p-∂-Xn\p
apºv {_n´ojv apX-em-fn-am¿ cmPyw ]nSn-®-S°n. C¥y {_n´ojv km{am-
Py-Øns‚ Hcp `mK-ambn amdn. AtXmsS `‡n-{]-ÿm-\hpw \mam-h-
ti-j-ambn.
`mc-Xo-b-Nn¥ 111
29. {_n´ojv `cWw
]Xn-\mdmw \q‰m-≠n\p apºp-Xs∂ C¥y-bn¬ apX-em-fn-Ø-
Øns‚ {]mcw-`-L-S-I-߃ {]Xy-£-s∏´p Ign-™n-cp∂p. F∂m¬,
Cu apX-em-fnØ LS-I-߃ i‡n-bm¿Pn-°p-∂-Xn\v apºv kmº-
Øn-I-ambpw hymh-km-bn-I-ambpw ssk\n-I-ambpw Ah-sb-°mƒ IqSp-
X¬ {]_-e-ß-fmb hntZ-iob apX-em-fn-Ø-i-‡n-Iƒ henb tXmXn¬
cwKØp {]Xy-£-s∏´p. \mtim-∑p-J-am-bn-°-gn™ \mSp-hm-gnØ
i‡n-Iƒt°m hf¿®-bpsS {]mcw-`-L-´-Øn¬ am{X-sa-Ønb apX-
em-fn-Ø-L-S-I-߃t°m hntZ-io-b-cpsS B{I-a-W-ßsf XS-™p-
\n¿Øm≥ Ign-™n√. t]m¿Øp-Ko-kp-Imcpw U®p-Imcpw {^©p-Imcpw
{_n´o-jp-Im-cp-sa√mw hf-sc-°mew C¥y-bn¬ B[n-]Xyw t\Sp-∂-
Xn-\p-th≠n ]c-kv]cw t]mcm-Sp-I-bp-≠mbn. Ah¿s°-Xn-cmbn
C¥y≥ P\-Xsb tbmPn-∏n-®-Wn-\n-c-Øp-∂-Xn\v ]Icw C¥y-bnse
`c-Wm-[n -Im -cn -Iƒ Xm¥m-ß-fpsS kzm¿Yw t\Sm≥ th≠n
At\ym\yw ]S-sh-´p-Ibpw Nne-t∏mƒ hntZ-iob i‡n-I-fpsS ]£w
]nSn-®p-sIm≠v Ah¿°v ]n¥pW \¬Ip-I-bp-amWv sNbvXXv. C¥y-
bnse P\-ß-fp-sSbpw {]Ir-Xn-hn-`-h-ß-fp-sSbpw Itºm-f-ß-fp-sSbpw
ta¬ B[n-]Xyw t\Sm≥ th≠n hntZ-io-b¿ XΩn¬ XΩn¬ \S-
Ønb ISpØ t]mcm-´-߃ HSp-hn¬ {_n´o-jp-Im-cpsS hnP-b-Øn¬
Iem-in®p.
{_n´o-jp-ta-[m-hn-Xz-Øns‚ ASn-ÿm\w
""C¥y-bn¬ Cw•o-jp-Im¿ B[n-]Xyw t\Sn-b-sX-ßs\?''
am¿Ivkv tNmZn-°p∂p. Cu tNmZy-Øn\v At±lw Xs∂ adp-]Sn ]d-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ112
bp-Ibpw sNøp∂p: ""apK-f-∑m-cpsS ]c-am-[n-Imcw apKƒ ssht{km-
bn-am¿ XI¿Øp, ssht{km-bn-am-cpsS i‡n alm-cm-{„-°m¿
XI¿Øp. alm-cm-{„-°m-cpsS i‡n A^vLm≥Imcpw XI¿Øp.
Cßs\ F√m-hcpw F√m-h¿°p-sa-Xn-cmbn a’-cn®p sIm≠n-cp-∂-
t∏mƒ {_n´o-jp-Im¿ NmSn-ho-gp-Ibpw Ah-sc-sb√mw Iog-S-°p-I-bp-
am-Wp-≠m-bXv. ap…oapw lnμphpw XΩn¬ am{X-a√, tKm{Xhpw
tKm{Xhpw XΩnepw PmXnbpw PmXnbpw XΩnepw hn`-P-\-߃ \ne-
\n¿Øn-t∏m∂ Hcp cmPyw, P\-߃ XΩn¬ XΩn-ep≈ `c-W-]-c-
amb AI¬®-bp-sSbpw At\ym-\y-Xn-c-kvIm-c-Øn-s‚bpw ^e-ambn
\ne-\n∂p t]m∂ Hcp-Xcw \n›-e-X-bpsS N´-°q-tSm-Sp-Iq-Snb Hcp
kap-Zmbw ˛ CØ-c-samcp cmPyhpw CØ-c-samcp kap-Zm-bhpw B{I-
a-W-Øn-∂n-c-bm-hpI F∂Xv ]q¿h-I-ev]nXw am{X-at√?''1
_q¿jzm-Im-e-L-´-Ønse BZysØ bqtdm-]y≥ hym]m-cn-Iƒ
C¥y-bpsS aÆn¬ Im¬ IpØp-∂-Xn\p \q‰m-≠p-Iƒ°p apºp-Xs∂
{InkvXp-hns‚ A\p-bm-bn-Iƒ C¥y-bpsS ]›n-a-Xo-cØp hcn-I-bp-
≠mbn. F∂m¬, Ah¿ h∂Xv cmPyw sh´n-∏n-Sn-°p∂ B{I-a-W-Im-
cn-I-fm-bn-´√, ]pXnb kphn-ti-j-Øns‚ kulr-Z-k-tμ-i-hm-l-I-cm-
bn-´mWv. ]n∂o-Sp-h∂ ap…o-ß-sf-t∏m-se-Xs∂ Ah¿ `mc-Xo-b-k-ap-
Zm-b-hp-ambn Aen-™p-tN¿∂p. C¥ym-cmPyw sh´n-∏n-Sn-°m≥ th≠n
h∂ apK-f-∑m¿ t]mepw C¥y-bn¬ Pohn® `cWw \S-Øn-bXv C¥y-
°m-cm-bn-´mWv, hntZ-in-I-sf∂ \ne-bv°√. F∂m¬, {_n´o-jp-Im¿
Ah-cn¬ \n∂v hyXy-kvX-cm-bn-cp∂p. X߃°p apºv C¥ysb B{I-
an-®-h¿ sNbvX-Xp-t]mse C¥y≥ kwkvIm-c-Øns‚ Hgp-°n¬ ebn-
°m≥ Ah¿ Xøm-dm-bn√ F∂-Xm-bn-cp∂p Cu hyXym-k-Øn\v
ImcWw. {_n´o-jp-Im¿°v apºv C¥y-bn¬ h∂ hntZ-in-Iƒ ˛ Ad-
_n-Iƒ, Xp¿°n-Iƒ, apK-f-∑m¿ XpS-ßn-b-h¿ ˛ A°m-eØv C¥y-
bpsS kmaq-ly-hy-h-ÿ-bn¬ B[n-]Xyw hln® ^yqU-en-k-tØ-
°mƒ anI® Hcp kmº-Øn-I-hy-h-ÿ-bp-am-bn-´√ h∂Xv. \mSp-hm-gn-
Ø-]-ctam, A¿[-\m-Sp-hm-gn-Ø-]-ctam Bb kmaq-ly-L-S-\-Ifpw,
]nt∂m° kmº-Øn-I-hy-h-ÿ-Ifpw \ne-\n-∂n-cp∂ a‰v Gjy≥ {]tZ-
i-ß-fn¬ \n∂mWv Ah¿ h∂p-tN¿∂Xv. AXn-\m¬, `mc-Xob kap-
Zm-b-Øns‚ ASn-ÿm-\-]-c-amb kmº-Øn-I-L-S-\-bn¬ Fs¥-¶nepw
am‰w hcp-Øm≥ Ah¿°v Ign-hn-√m-bn-cp∂p. C¥y-bnse kml-N-cy-
߃°-\p-tbm-Py-amb \ne-bn¬ kz¥w Pohn-X-coXn cq]-s∏-Sp-Øp-
Itb Ah¿°v \nhr-Øn-bp-≠m-bn-cp-∂p≈q. Ncn-{X-Øn¬ ]e-t∏mgpw
1. Karl Marx: The Future Results of British Rule in India.
`mc-Xo-b-Nn¥ 113
kw`-hn-®n-´p-≈-Xp-t]mse Ahcpw ̀ cn-°-s∏-Sp∂ P\-ß-fpsS anI-hp‰
\mK-cn-I-X-bm¬ Iog-S-°-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-bXv. t\sc-a-dn®v, {_n´o-
jp-Im¿ C¥y-bn¬ \ne-\n-∂n-cp∂ \mSp-hm-gn-Ø-tØ-°mƒ hfsc
ap¥nb Hcp D¬∏m-Z-\-k-{º-Zm-b-hp-am-bn-´mWv h∂Xv. Ah¿ apX-em-
fn-Ø-Øns‚ {]Xn-\n-[n-I-fm-bn-cp∂p. AXp-sIm-≠mWv {_n´o-jp-
Im¿°v C¥y≥ kmº-Øn-I-L-S-\-bpsS ta¬ hfsc thKw hnPbw
t\Sm≥ Ign-™Xv.
\mS≥ hyh-km-b-ß-fpsS A[x-]-X\w
Bcw-`-Øn¬ I®-h-S-°m¿ F∂ \ne-bv°mWv {_n´o-jp-Im¿
h∂Xv. C¥y-bn¬ \n∂v Nc-°p-Iƒ hmßn bqtdm-∏n¬ hn‰-gn-°pI,
bqtdm-∏n¬ \n∂v Nc-°p-Iƒ sIm≠p-h∂v C¥y-bn¬ hn¬°pI ˛
CXm-bn-cp∂p Ah-cpsS {]Jym-]n-tXm-t±iyw. F∂m¬, hym]m-c-Øn-
s‚bpw hmWn-Py-Øn-s‚bpw t]cn¬ Ah¿ G‰hpw \mWw-sI´ \ne-
bn¬ C¥y-bpsS kºØp sIm≈-b-Sn-°m-\mWv apXn¿∂Xv. sIm√w-
tXmdpw Cw•-≠n-te°v Af-h‰ kºØv Ib-‰n-s°m≠p t]mIp-∂-
Xn-emWv Ah¿ ipjvIm¥n ImWn-®Xv. Cu sIm≈-Iƒ bYm¿Y-
Øn¬ Cw•-≠nse hyh-km-b-hn-π-hsØ Xzcn-X-s∏-Sp-Øm-\p≈ Hcp
aptJym-]m-[n-bm-bn-Øo¿∂p. {_n´-\nse kmaq-ly-km-º-Øn-I-L-S-\-
bn¬ AXv Zqc-hym-]-I-ß-fmb am‰-߃ Df-hm°n. hyh-kmb apX-
em-fn-Iƒ h¿Ø-I-ap-X-em-fn-Isf ]pd-¥-≈n-s°m≠v Cw•-≠nse
G‰hpw {]_-e-amb h¿K-am-bn-Øo¿∂p. CXv C¥ybpw {_n´\pw
XΩn-ep≈ _‘-ß-fn¬ IqSp-X¬ am‰-߃°p hgn-sX-fn®p.
{]mY-an-I-L-´-Øn-em-bn-cp∂ C¥y≥ hyh-km-b-ßsf \in-∏n-
°m≥ {_n´o-jp-Im¿ F√m-hn[ X{¥hpw {]tbm-Kn-°p-I-bp-≠mbn.
]cp-Øn-ØpWn, ]´p-hkv{Xw XpS-ßnb D]-t`m-K-km-a-{Kn-I-fpsS \n¿am-
W-Øn¬ A°m-esØ C¥y Cw•-≠ns\ At]-£n®v hfsc ap∂n-
em-bn-cp∂p. C¥y≥ XpWn-Ø-c-߃ Cw•-≠n¬ [mcmfw hn‰-gn-™n-
cp∂p. C¥y-bn¬ \n∂p≈ Cd-°p-aXn XS-bmsX Cw•-≠nse XpWn-
an-√p-Iƒ°v ]ptcm-K-Xn-bp-≠m-hn-s√∂v {_n´ojv apX-em-fn-Iƒ a\- n-
em°n. C¥y-bp-am-bp≈ a’-c-Øn¬ \n∂v Xß-fpsS hyh-km-b-
ßsf kwc-£n-°m≥ th≠n Ah¿ Nne ]pXnb \nb-a-߃
]m m°n. Ah-bn-sem∂v C¥y, t]¿ky, ssN\ F∂n-hn-S-ß-fn¬
\n¿an-°-s∏´ kn¬°p-h-kv{X-ßfpw Iment°m hkv{X-ßfpw \ntcm-
[n-°m≥ th≠n-bp-≈-Xm-bn-cp∂p. Ah [cn-°p-∂-hcpw hn¬°p-∂-hcpw
Ccp-∂qdp ]h≥ ]ng-b-S-bv°-W-sa-∂-Xm-bn-cp∂p Hcp \nbaw. AtX-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ114
k-a-bØp Xs∂ ]pXnb b{¥-ß-fpsS klm-b-tØm-Sp-IqSn {_n´-
\nse an√p-Iƒ ]cn-jv°-cn-°m-\p≈ \S-]-Sn-Ifpw FSpØp. anI®
kmt¶-Xn-I-hn-Zy-I-fpsS klm-b-tØm-Sp-IqSn \n¿an-°-s∏´ XpWn-Ø-
c-߃ Npcp-ßnb hnebv°v C¥y-bn¬ sIm≠p-h∂p hn¬°m≥
XpSßn. Ah-bp-ambn a’-cn-°m≥ C¥y-bnse \n¿am-Xm-°ƒ°p
km[n-°m-Xmbn. Aßs\ HSp-hn¬ C¥y-bnse P\-߃°p XpWn-
bp-Sp-°-W-sa-¶n¬ {_n´s\ B{i-bn-°-W-sa∂ ÿnXn h∂p-tN¿∂p.
a‰p cmPy-ß-fn-te°p XpWn-Ø-c-߃ Ib-‰p-aXn sNbvXn-cp∂ C¥y
Npcp-ßnb Np¶-tØm-Sp-IqSn {_n´ojv XpWn-Ø-c-߃ Cd-°p-aXn
sNøp∂ \mSmbn amdn. C¥y-bpsS temI-{]-kn-≤n-bm¿Pn® XpWn-
hy-h-kmbw \mtim-∑p-J-ambn. ]Wn-°m¿°p ]Wn-bn-√m-Xmbn.
\m´n≥]p-d-ß-fn-te°p Xncn-®p-t]m-hp-Itb Ah¿°v \nhr-Øn-bp-≠m-
bn-cp-∂p≈q. CXp-aqew Irjn-bpsS taep≈ B{in-XXzw h¿[n®p.
Im¿jn-I-hy-h-ÿ-bnse am‰-߃
]gb \nIp-Xn-]n-cnhv hnf-hns‚ ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cp∂p.
Im¿jn-I-hn-f-bpsS Hcp \n›n-X-`mKw Kh-s◊‚n\p \¬I-W-sa-∂m-
bn-cp∂p hyhÿ. h√ Imc-W-Ømepw hnfhv Ipd-™m¬ AX-\p-
k-cn®v \nIp-Xn-bnepw Cfhp In´p-am-bn-cp∂p. F∂m¬, {_n´o-jp-Im¿
]W-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-emWv \nIpXn Npa-Øn-bXv. hnfhv \∂m-
bmepw tami-am-bmepw Hcp \n›nX XpI Kh-s◊‚n-te-°-S-bv°-W-
sa∂p hyhÿ sNø-s∏´p. Cu am‰-Øns‚ ^e-ambn ]e-t∏mgpw
\nIpXn AS®p Xo¿°pI hnj-a-am-bn-Øo¿∂p. Bh-iy-amb ]Ww
ImWm-\m-hmsX hnj-an® I¿j-I¿ `qan ]W-b-s∏-Sp-Ømt\m
hn¬°mt\m \n¿_-‘-cm-bn-Øo¿∂p. \nIpXn AS®p Xo¿°m≥ Ign-
bmØ Irjn-°m-cpsS `qan teew sNbvXp hn¬°-s∏´p. Cßs\
`qan henb tXmXn¬ Irjn-°m-cn¬ \n∂v A\ym-[o-\-s∏-´p-t]mbn.
{ItaW Im¿jn-tIm¬∏m-Z-\hpw \mtim-∑p-J-ambn. Irjn A[x-]-
Xn-®-t∏mƒ ]c-º-cm-K-X-amb {Kma-k-aq-l-Øns‚ ASn-Ø-dbpw XI-
cm≥ XpSßn.
1793se ÿncw IpSn-In-S∏v \nb-ahpw 1818se db-Øv-hmcn \nb-
ahpw ]gb {Kma-k-aq-l-L-S-\bv°p amc-Im-Lm-X-ta¬∏n-°p-Ibpw
C¥y-bn¬ h≥InS `qhp-S-a-I-fpsS Hcp ]pXnb h¿KsØ kr„n-°p-
Ibpw sNbvXp. BZysØ \nb-a-a-\p-k-cn®v ]ncn-hns‚ Hcp `mKw
Kh-s◊‚n-te°v AS-bv°-W-sa∂ \n_-‘-\-tbm-Sp-IqSn s]mXp ̀ qan-
I-sf√mw Pao-μm¿am¿t°m \nIpXn ]ncn-hp-Im-cmb DtZym-K-ÿ-
`mc-Xo-b-Nn¥ 115
∑m¿t°m G¬∏n-®p-sIm-Sp-°-s∏´p. t_mws_˛aZn-cmin {]hn-iy-I-fn¬
\S-∏m-°-s∏´ db-Øv-hmcn \nb-a-{]-Imcw {Kma-k-aq-l-ß-fnse AwK-
ß-fmb I¿j-I¿ Kh-s◊‚ v `qan-I-fnse IpSn-bm-∑m-cmbn amdn.
F∂m¬, hln-°m≥ Ign-bmØ ]m´-`mcw ImcWw Irjn-°m-cpsS
ssIh-i-`q-an-Iƒ an°Xpw sIm≈-em-`-°m-cmb ]W-an-S-]m-Sp-Im-cpsS
ssIhiw h∂p-tN¿∂p. ]Ww ssIh-i-ap-≈-h¿ ^e-Øn¬ `qhp-S-a-
I-fm-bn-Øo¿∂p. Cßs\, ]c-º-cm-K-X-ambn `qan ssIhiw sh®p-
t]m∂ A[zm-\-io-e-cmb Irjn-°m¿, CuÃv C¥ym Iº-\n-bpsS
\nIp-Xn-\n-b-ahpw `q\-bhpw ImcWw ]m∏-cm-hm≥ XpSßn. Ah-cpsS
`qan ]W-an-S-]m-Sp-Im-cpsS ssII-fn¬ FØn-t®¿∂p.
CXn-s‚-sb√mw ̂ e-ambn Irjn-°m¿ FºmSpw I„-s∏´p. \nIp-
Xn-b-S-bv°m≥ Ign-bmØ sNdp-In-S-°m-cmb `qhp-S-a-ÿ-∑mcpw I„-
Øn-embn. P\-kw-Jy-bn¬ Im¿jn-I-sØm-gn-em-fn-I-fpsS A\p-]mXw
KWy-ambn h¿[n®p. ssIth-e-°m-cpsS ]c-º-cm-K-X-ß-fmb sXmgn-
ep-Iƒ \in®p XpSßn. {Kma-ß-fnse Ic-Iu-i-e-hn-Z-Kv[-∑m¿ XI¿∂p-
t]mbn. EW-_m-≤y-Xbpw Zmcn-{Zyhpw h¿[n®p. CS-bv°nsS £mahpw
]I¿®-hym-[nbpw s]m´n-∏p-d-s∏´p. CXn-s‚-sb√mw ^e-ambn kmaq-
ly-Po-hn-X-Øns‚ DuSpw ]mhpw AXn-thKw A‰p-t]m-hm≥ XpSßn.
cmPy-Øns‚ hnhn-[-`m-K-ß-fn¬ Akw-Xr]vXn Cc-®p-I-bdn. AtX-
k-a-bØv, Cu km¿h-{Xn-I-amb XI¿®-bn¬ \n∂p apX-se-Sp-Øp-
sIm≠v ]W-an-S-]m-Sp-Imcpw h≥InS Pao-μm¿amcpw XSn-®p-sIm-gpØp.
{_n´s‚ ]ptcm-K-a-\-]-c-amb ]¶v
Ime-{I-taW {_n´o-jp-Im¿ C¥ysb Akw-Xr]vX ]Zm¿Y-߃
sIm≈-b-Sn-°m\pw {_n -́\nse hyh-km-b-im-e-I-fn¬ \n¿an-°-s∏-Sp∂
D]-t`m-K-km-a-{Kn-Iƒ hn‰-gn-°m-\p-ap≈ Hcp tImf-\n-bm°n am‰n.
Im¿jn-I-ta-J-e-bn¬ hmWn-Py-hn-f-Iƒ°mWv {]m[m\yw \¬I-s∏-
´Xv. `£y-[m-\y-ß-fpsS D¬∏m-Z\w Ipd™p. AtX-k-a-bØv Nc-
°p¬∏m-Z-\hpw ]W-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ ssIam-‰-hy-h-
ÿbpw XI¿∂p-sIm-≠n-cp∂ \mSp-hm-gn-hy-h-ÿ-°p-≈n¬ apX-em-
fnØ D¬∏m-Z-\-_-‘-ß-fpsS hf¿®bv°v {]tNm-Z\w \¬In. {_n´o-
jp-Im-cpsS Dt±iyw F¥m-bn-cp-∂mepw Ah¿ ^yqU-en-k-Øn\p
\¬Inb amc-I-amb {]l-c-߃ C¥ysb B[p-\nI ]ptcm-K-Xn-I-
fp-ambn _‘-s∏-SpØn. am¿Ivkv Nq≠n-°m-Wn-®-t]mse, ""lnμp-ÿm-
\n¬ Hcp kmaq-ly-hn-πhw kr„n-°m≥ Cw•-≠ns\ t{]cn-∏n-®Xv
G‰hpw lo\-ß-fmb Dt±-iy-ß-fm-bn-cp∂p. Ah \S-∏m-°n-btXm,
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ116
hnth-I-c-ln-X-amb coXn-bnepw, ]t£, AX√ {]iv\w. {]iv\-an-XmWv:
Gjy-bnse kmaq-ly-ÿn-Xn-bn¬ Hcp auen-I-hn-πhw hcp-ØmsX
a\p-jy-cm-in°v AXns‚ `mK-t[bw ]q¿Øn-bm-°m≥ ]‰ptam? Cs√-
∂mWv DØ-c-sa-¶n¬, Cw•-≠ns‚ Ip‰-߃ F¥p-X-s∂-bm-bmepw,
AØ-c-samcp hnπhw hcp-Øn-Øo¿°p-∂-Xn¬ Cw•≠v Ncn-{X-Øns‚
ssIbn¬ At_m-[-amb Hcp D]-I-c-W-am-bn-Øo-cp-I-bm-Wp-≠m-
bXv.''2.
{_n´ojv apX-em-fn-am¿ C¥y-bnse kmaq-ly-ÿn-Xn-bn¬ hcp-
Ønb hnπ-h-sØ-°p-dn®pw C¥y-bn¬ Hcp \thm-∞m\w Ipdn-°p-∂-
Xn-\p≈ {_n´ojv `c-W-Øns‚ ]¶n-s\-°p-dn®pw {]Xn-]m-Zn-®-t∏mƒ
am¿Ivkv Dt±-in-®Xv C¥ysb kmaq-ly-]p-tcm-K-Xn-bn-eqsS apt∂m´p
\bn-°p-hm≥ {_n´ojv tImfWn ta[m-hn-Iƒ t_m[-]q¿hw Xøm-
dmbn F∂√. C¥y-bn¬ kmaq-ly-]p-tcm-K-Xn-°p≈ ̀ uXn-I-amb ASn-
ÿm\w Hcp-°p-∂-Xn¬ {_n´-\p≈ Ncn-{X-]-c-amb ]¶n-s\-∏‰n am{X-
amWv At±lw ]cm-a¿in-®Xv. AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ At±lw
Cßs\ {]Jym-]n®p: ""F∂m¬, t{K‰v {_n -́\nse hyh-km-bnI sXmgn-
em-fn-Iƒ ]pXnb `c-Wm-[n-Imcn h¿K-ßsf \o°w sNbvXv kz¥w
A[n-Imcw ÿm]n-°p-∂-Xp-hsc, As√-¶n¬ C¥y-°m¿ Xs∂ {_n´o-
jp-\pIw hen-s®-dn-bm-\m-h-iy-amb i‡n t\Sp-∂-Xp-hsc, {_n´ojv
_q¿jzmkn C¥y-bn¬ hnX-dnb ]pXnb kmaq-ly-L-S-I-ß-fpsS ̂ e-
߃ C¥y-°m¿°p A\p-`-hn-°m≥ Ign-bp-I-bn√''3.
sdbn¬th-bpsS {]m[m\yw
{_n´ojv apX-em-fn-Ø-hy-h-km-b-Øns‚ Hcp Im¿jn-Im-\p-_-‘-
ambn C¥ysb am‰p-∂-Xn-\p-th≠n C¥y-bn¬ sdbn¬K-Xm-KXw \S-
∏m-°m≥ {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ \n¿_-≤-cmbn. Cu ]pXnb
kwcw-`-Øns‚ kmº-ØnI˛cm{„o-b-^-e-߃ Zqc-hym-]-I-ß-fm-bn-
cp∂p.
1853˛emWv C¥y-bn¬ BZysØ sdbn¬sh ÿm]n-°-s∏-´Xv.
AtX h¿j-Øn¬ Xs∂ am¿Ivkv FgpXn: ""C¥y-bnse ]cp-Ønbpw
a‰v Akw-kvIr-X-]-Zm¿∞-ßfpw Npcp-ßnb sNe-hn¬ Xß-fpsS hyh-
km-bn-Iƒ°v In´m-dm-°p-∂-Xn\v th≠n-bmWv Cw•ojv an√p-S-a-ÿ-
h¿Kw C¥ybv°v dbn¬sh \¬Ip-hm≥ Dt±-in-°p-∂-sX∂v F\n-°-
2. Karl Marx: British Rule in India.3. Karl Marx: The Future Results of British Rule in India.
`mc-Xo-b-Nn¥ 117
dnbmw. F∂m¬, Ccpºpw I¬°-cn-bp-ap≈ Hcp cmPy-Ønse KXm-K-
X-Øn\v Xoh≠n b{¥-߃ D]-tbm-Kn-°m≥ XpS-ßn-°-gn-™m¬
]ns∂ b{¥-hy-h-km-b-ß-fpsS hnI-k-\sØ XS-bm≥ ]‰n√.
dbn¬th KXm-K-X-Øns‚ ASn-b-¥n-chpw Xm¬°m-en-I-hp-amb Bh-
iy-߃ \n¿h-ln-°m≥ th≠ hyh-km-b-{]-{In-b-Iƒ IqSmsX Hcp
hnim-e-cm-Py-Øn¬ sdbn¬sh-I-fpsS Hcp irwJe \n¿an-°pI km[y-
a√. AtXm-Sp-IqSn sdbn¬th-bp-ambn t\cn´p _‘-s∏-SmØ a‰p hyh-
km-b-im-J-I-fnepw b{¥-ß-fpsS D]-tbmKw h¿[n-°m≥ XpSßpw.
AXn-\m¬, sdbn¬th KXm-KXw C¥y-bn¬ icn-°p≈ B[p-\nI
hyh-km-b-Øns‚ apt∂m-Sn-bm-bn-Øo-cp∂p.''4
C¥y-bn¬ sdbn¬th KXm-KXw \S-∏m-°p-∂-Xns‚ ^e-ß-sf-
°p-dn-®p≈ am¿Ivkns‚ Cu {]h-N\w XnI®pw icn-bm-sW∂v ]n∂o-
Sp-≠mb kw`-h-hn-Im-k-߃ sXfn-bn-®n-cn-°p∂p.
kwL-´-\-ß-fpsS XpS°w
{_n´ojv `c-W-am-cw-`n-®-tXmsS C¥y-bpsS kmaqly˛kmwkvIm-
cnI Pohn-X-Øn-emsI kvXw -̀\hpw A[x-]-X-\hpw {]I-S-ambn. kmº-
Øn-I-amb Nqj-Whpw cm{„o-b-amb A]-am-\-`m-chpw P\-ßsf
\njv{In-b-Xz-Øn-te°pw \ncm-i-X-bn-te°pw \bn®p. ]t£, {Ia-
Øn¬ {_n´ojv `c-W-Øn-s\-Xn-cmb {]Xn-tj-[-߃ Db¿∂p-h-cm≥
XpSßn. C¥y-bpsS Ncn{Xw P\-ßfpw hntZ-iob ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Ifpw
XΩn-ep≈ kwL-´-\-ß-fpsS Zi-bn-te°v \oßn.
U¬lukn {]`p-hn\p tijw C¥y-bpsS Kh¿W¿ P\-d-embn
A[n-Im-c-ta-s‰-SpØ Im\nßv {]`p 1856¬ e≠-\n¬ Hcp hncp-∂p-
k¬°m-c-Øn¬sh®v Cßs\ {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn: ""kam-[m-
\-]-c-amb Hcp DtZym-K-Im-em-h-[n-bmWv Rm\m-{K-ln-°p-∂Xv. F∂m¬,
C¥y-bnse im¥-amb A¥-co-£-Øn¬ Hcp a\p-jys‚ Ic-tØ-
°m-f-[nIw hen-∏-an-√mØ Hcp sNdnb Im¿taLw Dcp-≠p-Iq-Sn-tb°mw
F∂pw AXv hf¿∂p-h-f¿∂p s]m´n-sØ-dn®v \sΩ \in-∏n-t®°mw
F∂p-ap≈ Imcyw Rm≥ hnkva-cn-°p-∂n√.'' Im\nßv {]`p Cu
{]kvXm-h\ sNbvX ka-bØv C¥y-bpsS A¥-co-£-Øn¬ Im¿ta-
L-߃ Dcp-≠p-Iq-Sp-∂p-≠m-bn-cp∂p. CS-bv°nsS Iem-]-߃ s]m´n-
∏p-d-s∏-´p-sIm-≠n-cp∂p. bYm¿Y-Øn¬ C¥y≥ P\X hntZ-i-hm-gvN-
bp-ambn Hcn-°epw ]q¿W-ambn CW-ßn-t®-cp-I-bp-≠m-bn√. a¿Z-\-
4. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ118
ß-tfbpw ]cm-P-b-ß-tfbpw Iq´m-°msX Ah¿ Xß-fpsS tZim-`n-
am-\hpw hntZ-in-I-tfm-Sp≈ FXn¿∏p-Ifpw {]I-Sn-∏n®p. Cu FXn¿∏p-
Iƒ CS-bv°nsS tZi-hym-]-I-amb P\-Iob {]ÿm-\-ß-fp-tSbpw P\-
Io-b-k-a-c-ß-fp-sSbpw cq]-߃ ssIs°m≠p.
C¥y-bnse Nne \mSp-hm-gn-ta-[m-hn-Ifpw \m´p-cm-Pm-°-∑mcpw
bmsXm-cp-k-a-chpw \S-ØmsX {_n´o-jp-Im¿°v Iog-Sßn F∂Xv icn-
bmWv. Nne¿ Akq-bbpw ]c-kv]-c-a-’-c-ßfpw ImcWw a‰p-≈-hsc
NXn-°m\pw tXm¬∏n-°m\pw th≠n \mW-an-√msX {_n´o-jp-Im-cpsS
`mKØp tNcp-I-t]mepw sNbvXp. F∂m¬, {_n´o-jp-Imsc [oc-ambn
FXn-cn´ cmPm-°-∑mcpw \mSp-hm-gn-{]-`p-°fpw D≠m-bn-cp∂p.
1757se πmkn-bp-≤-Øn\pw 1857se kzmX-{¥y-k-a-c-Øn-\p-an-S-bn¬
{_n´ojv ta[m-hn-Xz-Øn\pw \mSp-hm-gn-a¿Z-\-߃°pw FXn-cmbn
Ht´sd Im¿jn-I-I-em-]-ßfpw ka-c-ßfpw s]m´n-∏p-d-s∏-Sp-I-bp-≠mbn.
]Xn-s\´mw \q‰m-≠ns‚ DØ-cm¿[-Øn-emWv _wKm-fnse Ncn-{X-{]-
kn-≤-amb k\ym-kn-e-l-f-bp-≠m-bXv. _¶nw-N{μ Nm‰¿Pn-sb-t∏m-
ep≈ h≥InS kmln-Xy-Im-c-∑m¿°v Xß-fpsS G‰hpw anI® IrXn-
Iƒ cNn-°m≥ AXp {]tNm-Z\w \¬In. ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚
BZy-h¿j-ß-fn¬ _tcen, kl-dm≥]q¿, Z¬ln, aodØv, apdm-Zm-
_mZv XpS-ßnb {]tZ-i-ß-fn¬ I¿jI Iem-]-ß-fp-≠mbn. 1822\pw
1827\pw CS-bn¬ ]q\-bn-ep-≠mb cmwtkm-I-em-]-߃, 1831\pw 1857\pan-
S-bn¬ _wKm-fnse \oew Irjn-°m¿ \S-Ønb Iem-]-߃, 1844se
kmh-¥-hmUn Iem]w, 1847, 1851, 1852, 1853 F∂o h¿j-ß-fn¬ ae-
_m-dn¬ \S∂ I¿jI Iem-]-߃, 1855˛ 1856se k¥m¬I-em]w
˛ CsX√mw hntZ-io-b-a¿Z-I-scbpw Ah-cpsS sshXm-fn-I-∑m-scbpw
FXn-cn-Sm-\p≈ P\-ß-fpsS \n›-b-Zm¿Vy-Øns‚ {]I-S-\-ß-fm-bn-
cp∂p.
Bbn-c-sØ-Æq-‰-º-tØgv
Akzmÿyw Irjn-°m¿°n-S-bn¬ am{Xw HXpßn \n¬°p-I-bp-
≠m-bn√. CS-bv°nsS {_n´ojv ssk\y-Ønse C¥y≥ ]´m-f-°m¿°n-
S-bnepw Iem-]-ß-fp-≠mbn. cmPy-Øns‚ hnhn[ `mK-ß-fn¬ hf-sc-
°m-e-ambn Ae-b-Sn-®p-sIm-≠n-cp∂ Iem-]-ß-fpsS A¥n-a-]-cn-Wm-a-
am-bn-cp∂p 1857se elf.
Nne Ncn-{X-Im-c-∑m¿ \sΩ hniz-kn-∏n-°m≥ {ian-°p-∂-Xp-t]mse,
1857se elf BI-kvan-I-ambn s]m´n-∏p-d-s∏-´-Xm-bn-cp-∂n√. kmaq-
`mc-Xo-b-Nn¥ 119
lyhpw aX-]-chpw cm{„o-bhpw kmº-Øn-I-hp-amb Pohn-X-cw-K-ß-
fn¬ {_n´o-jp-Im¿ ]n¥p-S¿∂p-h∂ ̀ oI-c-ßfpw [n°m-c-]-c-ß-fp-amb
\nb-a-߃aqew C¥y≥ P\-X-bv°n-S-bn¬ i‡n-a-Ømb hnIm-c-߃
\odn-∏n-Sn-°p-∂p-≠m-bn-cp∂p. AS-°n-sh-bv°-s∏´ Cu tZio-b-t_m-
[-Øns‚ hnIm-c-ß-fmWv 1857¬ Hcp hºn® el-f-bmbn s]m´n-∏p-d-
s∏-´Xv.
1857 am¿®v 29\v awK¬ ]msfi F∂ Hcp bph-kn-∏m-bnsb
{_n´ojv DtZym-K-ÿ-∑m¿ AdÃv sNbvX-t∏mƒ, hntZ-in-Iƒs°-Xn-
cmbn Dbn¿sØ-gp-t∂¬°m≥ Abmƒ Xs‚ kl-{]-h¿Ø-Isc
Blzm\w sNbvXp. XpS¿∂p-≠mb kwL-´-\-Øn¬ Hcp sh≈-°m-
c≥ Hm^o-k¿ sIm√-s∏´p. awK¬ ]msfi tIm¿´v am¿j-ens‚
apºmsI lmP-cm-°-s∏´p. G{]n¬ 8\v B bphmhv Xq°n-s°m-√-
s∏´p. Cu kw`hw C¥y≥ ]´m-f-°m-sc-bmsI t£m`n-∏n® Hcp {]I-
S\ \S-]-Sn-bm-bn-cp∂p. Ahn-sSbpw Chn-sS-bp-ambn ]´m-f-°m-cpsS Iem-
]-߃ s]m´n-∏p-d-s∏´p. Iem-]-߃ AXn-thKw ]c-∂p-]n-Sn®v Hcp
kmbp-[-e-l-f-bmbn amdn.
aod-Ønse ]´m-f-°m¿ bap-\m-\Zn IS∂v Z¬ln-bn-te°v am¿®p-
sNbvXp. Z¬ln-bn¬ At∏mgpw _l-Zq¿jm t]cn\v apKƒN-{I-h¿Øn-
bm-bn-cp∂p. i‡-cmb ]q¿hn-I-cpsS Zb-\o-b-amb Hcp \ng¬ am{X-
am-bn-cp∂p At±lw. F∂m¬, sabv 10\v B \ng-en\p Poh≥sh®p.
Iem-]-Im-cn -I-fmb ]´m-f-°m¿ Z¬ln A[o-\-s∏-SpØn _l-
Zq¿jmsb C¥y-bpsS km{am-´mbn {]Jym-]n®p. Nmƒkv s_¬ Xs‚
""C¥y≥ Iem]w'' F∂ ]pkvX-I-Øn¬ Fgp-Xn-b-t]mse, aod-
Ønse kn∏m-bn-am¿ Hcp \nanjw sIm≠v Hcp t\Xm-hn-s\bpw Hcp
]Xm-I-sbbpw Hcp e£y-sØbpw Is≠Øn. kn∏m-bn-I-fpsS elf
{_n´ojv `c-W-Øn-s\-Xn-cmbn C¥y≥ P\-Xsb X´n-bp-W¿Øn.
AsXmcp P\-Iob Iem-]-ambn amdn.
Cu am‰w A¤p-X-I-c -amb thK-Øn-emWv kw`-hn -®Xv.
CuÃn¥ym Iº-\n-bpsS \nIp-Xn-\-b-ß-fnepw ̀ q\n-b-a-ß-fnepw Akw-
Xr-]vX-cmb I¿j-I-cm-bn-cp∂p Iem-]-Øns‚ \s´√v. lnμp-°fpw
ap…o-ßfpw I®-h-S-°mcpw ssIth-e-°mcpw F√mw Iem-]-Øn¬ ]¶p-
tN¿∂p. lnμp k\ym-kn-am¿ {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmbn t]mcm-Sm≥
Blzm\w sNbvXp-sIm≠v cmPy-sØßpw Np‰n-k-©-cn®p. {_n´ojv
ta[m-hnXzw Ah-km-\n-∏n-°p-Ibpw kzX-{¥hpw tI{μo-Ir-X-hp-amb
Hcp `cWw ÿm]n-°p-Ibpw sNøpI F∂-Xm-bn-cp∂p el-f-bpsS
e£yw. P\-d¬ k¿ tdm_¿´v Km¿Un-\¿ F∂ Hcp {_n´ojv DtZym-
K-ÿ≥ Xs‚ dnt∏m¿´n¬ ]d-™Xv C{]-Im-c-amWv: ""C¥y≥ Iem-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ120
]sØ ]´m-f-°m-cpsS Hcp elf am{X-ambn Nn{Xo-I-cn-°m-\p≈ {iaw
\n›-b-ambpw, Hcp kmaq-ly-ap-t∂-‰-Øn-te°v Imcy-߃ sIm≠p-
sN∂v FØn® Zp¿`-c-WsØ ad-®p-sh-bv°-emWv''.
lnμp˛ap…ow sshcw kr„n-®p-sIm≠v P\-߃°n-S-bn¬ `n∂n-
∏p-≠m-°m≥ {_n´o-jp-Im¿ ]e {ia-ßfpw \S-Øp-I-bp-≠mbn.
F∂m¬, tZim-`n-am-\-Øns‚ X≈¬ P\-ß-fpsS sFIyw i‡n-s∏-
Sp-Øp-I-bmWv sNbvXXv. ap…o-ß-fpsS {_n´ojv hncp-≤-hn-Im-csØ
lnμp-°ƒs°-Xn-cmbn Xncn-®p-hn-Sm≥ \S-Ønb KqVm-tem-N-\-Iƒ
s]mfn-bp-I-bmWv sNbvXXv. _l-Zq¿jm {]Jym-]n®p: ""Cu ]pWy-
bp≤w {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cm-bn-´p-≈-XmWv. AXv lnμp-°ƒs°-Xn-
cmbn Xncn-®p-hn-S-cp-sX∂v Rm≥ I¬∏n-°p∂p''.
lnμp-°-tfm-Sp≈ kua-\-ky-Øns‚ AS-bm-f-ambn CuZm-tLm-
j-°m-eØv ]ip-hns\ Ad-°p-∂-Xn¬ \n∂v ]n¥n-cn-bm≥ _l-Zq¿jm
ap…o-ß-tfmSp I¬∏n®p. P\-ap-t∂-‰-Øns‚ t\Xm-°ƒ C¥y-bn¬
{_n´o-jv`-cWw Ah-km-\n-∏n-°p-I-sb∂ s]mXp-Xm¬∏cyw a\- n-
em°n. Ah¿ eIvt\m-hn¬ \n∂n-d-°nb hn⁄m-]-\-Øn¬ C{]-Imcw
]d-bp-I-bp-≠mbn: ""F√m-h¿°pw {]nb-s∏´ \mev {][m\ Xmev]-cy-
ß-fp-s≠∂v F√m lnμp-°fpw F√mw ap…o-ßfpw a\- n-em-°p∂p.
aXw, A`n-am\w, Poh≥, kzØv F∂n-h-bm-Wh. Hcp tZio-b-K-h-
s◊‚ns‚ Iogn¬ am{Xta Ah kwc-£n-°m≥ Ignbq''.
am¿Ivkv 1857 Pq¨ 30\v Fgp-Xn-b-Xn-ß-s\-bmWv: ""CXn-\p-apºpw
C¥y≥ ]´m-f-Øn¬ Iem-]-ß-fp-≠m-bn-´p≠v. F∂m¬, Ct∏m-gsØ
Iem]w kzX- n-≤hpw hn[n-hn-ln-X-hp-amb hnti-j-X-Iƒ sIm≠v
AXn¬ \ns∂√mw hyXy-kvX-ambn \n¬°p∂p. BZy-am-bn-´mWv
kn∏mbn dPn-sa‚p-Iƒ Ah-cpsS bqtdm-]y≥ Hm^o-k¿amsc sIme-
s∏-Sp-Øp-∂Xpw apk¬am-∑mcpw lnμp-°fpw ]c-kv]-c-hn-tZzjw ad∂v
Xß-fpsS s]mXp-i-{Xp-°ƒs°-Xn-cmbn tbmPn-®Wn \nc-°p-∂Xpw
lnμp-°-fn¬ \n∂m-cw-̀ n® Iem-]-߃ Z¬ln-bnse knwlm-k-\-Øn¬
Hcp ap…ow km{am-´ns\ Ah-tcm-[n-°p-∂-Xn¬ sNs∂-Øp-∂Xpw.
Aev]w Nnte-S-ß-fn¬ am{X-ambn HXpßn \n¬°mØ Hcp Iem-]-
am-WnXv. Bwt•m˛C¥y≥ ]´m-f-Ønse Iem]w Cw•ojv ta[m-hn-
Xz-Øn-s\-Xn-cmbn h≥InS Gjy≥ cm{„-ß-fn-sem-´p-°p-ap-≠m-bn-´p≈
hntZz-j-{]-I-S-\-ß-fp-ambn IqSn-°-e¿∂n-cn-°p∂p. _wKmƒtk-\-bpsS
Iem]w t]¿ky≥˛ ssN\okv bp≤-ß-fp-ambn Ahn-`m-Py-amw-hn[w
_‘-s∏-´n-cn-°p∂p F∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√''5.
5. Karl Marx: The Revolt in The Indian Army
`mc-Xo-b-Nn¥ 121
Pq¨ 4\v eIv\u tamNn-∏n-°-s∏´p. sXmÆqdp Znh-k-߃°p-
≈n¬ Hu[pw tdmln¬Jfipw kzX-{¥-ß-fm-bn-Øo¿∂p. Im¨]q-
cnepw _ptμ¬J-finepw kzmX-{¥y-]-Xm-I-Iƒ ]mdn-∏-d∂p.
I¬°Ø apX¬ s]j-hm¿h-scbpw lnam-ebw apX¬ \¿a-Zm-\-Zn-
h-sc-bp-ap≈ hnim-e-amb {]tZ-i-ß-fn¬ {_n´ojv `cWw XpS-®p-\o-
°-s∏´p.
Iem-]-Øns‚ A¥yw
Iem-]-Øn\p t\XrXzw \¬Inb Qm≥kn-bnse dmWn e£vao-
`mbn, ss^km-_m-Znse auehn Al-ΩZvjm, Ip≥h¿knwKv,
^ntdmjm, Xm¥n-bm-tXmt∏, \m\m kmsl_v apX-em-b-h¿ \mSp-hm-
gn-cm-Pm-°m-∑m-cm-bn-cp-∂p-sh-¶n¬ a‰p-≈-h¿ ssk\nI Iam≥U¿am-
cm-bn-cp∂p. Qm≥kn-dmWn A¤p-X-I-c-amb ss[cy-tØm-sS-bmWv
t]mcm-Sn-bXv. B hoc-h-\nX ]´m-f-°m-scbpw P\-ß-sfbpw Bth-i-
-̀cn-X-cm-°p-Ibpw {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmb bp≤-Øn¬ Ahsc t\cn´v
\bn-°p-Ibpw sNbvXp. 1857 Pq¨ 17\v Hcp {_n´ojv `Ss‚ shSn-
bp≠ Ah-cpsS tZl-Øn¬ Xpf-®p-I-bdn. Ah¿ IpXn-c-∏p-d-Øp-\n∂p
hoWp; Ac-a-Wn-°q-dn-\p-≈n¬ acWw {]m]n®p. B [oc-h-\nX {]kn-
≤-ß-fmb KoX-ß-fn-eq-sSbpw \mtSm-Sn-∏m-´-pI-fn-eq-sSbpw C¥y≥ P\-
X-bpsS lrZ-b-ß-fn¬ C∂pw Pohn-®n-cp∂p.
cm{„o-bhpw X{¥-]-c-hp-amb Imc-W-ß-fm¬ {_n´o-jp-Im¿ Xß-
fpsS apJy-amb {i≤ Z¬ln ho≠pw ]nSn-s®-Sp-°p-∂-Xn-emWv tI{μo-
I-cn-®Xv. F∂m¬, B ]cn-{iaw A{X Ffp-∏-sam∂pw Bbn-cp-∂n√.
B[p-\nI bpt≤m-]-I-c-W-ßfpw anI-hp‰ ssk\n-I-]-cn-N-bhpw a‰p-
ap-≠m-bn´pw \mep-am-k-°mew \o≠p-\n∂ {]Xn-tcm[ \S-]-Sn-Iƒ°pw
\K-c-Øns‚ aXn¬s°-´n-\p-≈n¬sh®v \S∂ A©p-Zn-h-ksØ `oI-
c-ß-fmb G‰p-ap-´-ep-Iƒ°pw tij-amWv Ah¿ sk]v‰w-_¿ 24˛mw
XobXn Z¬ln ]nSn-®-S-°n-bXv. F∂n´pw a‰p ]e {]tZ-i-ßfpw kzX-
{¥-ß-fm-bn-Øs∂ \ne-\n∂p. eIv\u-hnse sNdp-Øp-\n¬∏v 1858
am¿®v 20\v am{X-amWv Ah-km-\n-®Xv. AXn-\p-ti-jhpw Xm¥nbm
tXm∏nbpw At±-l-Øns‚ Kdn√m kwL-ßfpw ]cm-Pbw kΩ-Xn-
°msX kzmX-{¥y-Øns‚ sImSn Db¿Øn-∏n-Sn®p. G{]n¬ 7\v {_n´o-
jp-Im¿ At±-l-sØbpw ]nSn-IqSn; 18\v At±-lsØ Xq°n-s°m∂p.
AtXmsS C¥y-bnse {_n´ojv `c-W-Øns‚ ASn-Ød ]nSn-®p-Ip-ep-
°nb H∂m-asØ kzmX-{¥y-k-acw an°-hmdpw Ah-km-\n®p.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ122
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS \S-]-Sn-Iƒ G‰hpw \njvTq-c-ß-
fm-bn-cp∂p. Iem-]-Im-cn-I-sf∂p kwi-bn-°-s∏´ C¥y-°msc ASn-
®-a¿Øp-∂-Xn¬ Ah¿ ImWn® sImSpw {Iqc-X-I-fpsS ZrIvkm£n
hnh-c-W-߃ {_n´ojv Ncn-{X-Im-c-∑m¿ Xs∂ tcJ-s∏-Sp-Øn-bn-´p≠v.
]cn-°p-]-‰nb Hcp XS-hp-Im-cs‚ apJØv _b-\-‰p-sIm≠v ho≠pw
ho≠pw IpØn-b-Xn-\p-tijw Abmsf Poh-t\msS Xobn-en´p Np´p-
sIm-∂-sX-ß-s\-sb∂v FtUz¿Uv tXmwk≥ hnh-cn-®n-cn-°p∂p:
""Xobn¬ sh¥ amwk-Øns‚ `bm-\-I-amb aWw A¥-co-£-Øn¬
Db-cp∂p. hmbp Aip-≤-am-°-s∏-Sp∂p. Aßs\ \mK-cn-I-X-sb-∏-
‰nbpw a\p-jy-Xz-sØ-∏-‰nbpw \ne-hn-fn-°p∂ Cu ]sØm-ºXmw \q‰m-
≠n¬ Hcp a\p-jy-Pohn shs¥-cn™p acn®p InS-°p∂p!''6
Irjn-°mcpw ]´m-f-°mcpw ssIth-e-°mcpw a‰pw km[m-cW P\-
ßfpw ka-c-Øns‚ Xo®q-f-bn-em-bn-cp∂p. Ah-cpsS AS-ßmØ hocy-
amWv {_n´o-jp-Imsc sh√p-hn-fn-°m≥ \mSp-hmgn {]`p-°ƒ°pw cmPm-
°-∑m¿°pw {]tNm-Z\w \¬In-b-Xv. Cu \mSp-hmgn t\Xm-°-∑m-cn¬
an°-hcpw CuÃv C¥ym Iº-\n-bpsS sh´n-∏n-Sp-Ø-Øn¬ Akw-Xr-
]vX-cm-bn-cp∂p. Xß-fpsS A[n-Imcw hos≠-Sp-°-W-sa-∂p≈ B{K-
l-tØmSp IqSn-bmWv Ah¿ Iem-]-Øn¬ ]s¶-Sp-ØXv. ]t£,
Cusbmcp ImcWw sIm≠p-am{Xw 1857se Iem-]-Øns‚ tZio-b-
kz-`m-hsØ \ntj-[n-°p-I-hø. CØ-c-Øn-ep≈ Iem-]-߃ temI-
N-cn-{X-Øn¬ thsdbpw ImWm-hp-∂-XmWv. am¿Ivkv Nq≠n-°m-Wn-®-
Xp-t]mse, {^©v cmP-`-c-W-Øn-s\-Xn-cmb BZysØ {]lcw I¿j-
I-c√, Nne \mSp-hmgn {]`p-°-∑m-cmWv \¬In-bXv. C¥y-bn¬ 1857se
el-f-bpsS ap≥ssI ]´m-f-°m¿°m-bn-cp∂p. F¶nepw, AXv kmbp-
[-tk-\-bpsS Iem]w am{X-am-bn-cp-∂n√. tZio-b-kz-`m-h-ap≈ hn]p-
e-amb Hcp ka-c-am-bn-cp∂p. AXp-sIm-≠mWv AXv {_n´ojv ta[m-
hn-Xz-Øn-s\-Xn-cmb C¥y≥ P\-X-bpsS H∂m-asØ kzmX-{¥y-k-a-
c-ambn Nn{Xo-I-cn-°-s∏-Sp-∂Xv.
h©-\bpw tZio-b-k-a-c-Øns‚ XpS-°hpw
{_n´o-jp-Im-cpsS `mK-Øp-tN¿∂ `ocp-°fpw cmPy-t{Zm-ln-I-fp-
amb Nne cmPm-°-∑m-cp-ap-≠m-bn-cp∂p. ]Syme, I]q¿Øe, t\∏mƒ
F∂n-hn-S-ß-fnse alm-cm-Pm-°-∑m¿ tZiob Iem-]-Øn-s\-Xn-cmbn
Xß-fpsS ssk\y-ßsf D]-tbm-Kn-°p-I-bp-≠mbn. BSn-°-fn®
6. Edward Thompson: The other side of the Medal
`mc-Xo-b-Nn¥ 123
Nnecpw cmPm-°-∑m¿°n-S-bn-ep-≠m-bn-cp∂p. Ah-cn¬ Nne¿ Iem-]-
°m-cpsS `mK-Øp-tN¿∂Xv s]mXp-P-\m-`n-{]m-b-Øns‚ kΩ¿±w-
sIm≠p am{X-amWv. {_n´ojp Kh¿W¿ P\-d¬ Im\nwKv {]`p el-
f-bpsS Hcp \n¿Wm-b-I-L-´-Øn¬ C{]-Imcw {]kvXm-hn-°p-I-bp-
≠mbn: ""kn‘y el-f-bn¬ tNcp-I-bm-sW-¶n¬ F\n°v \msf-
Øs∂ sI´p sIt´-≠n-hcpw''. el-f-bpsS KXn hnπ-h-Im-cn-Iƒs°-
Xn-cmbn Xncn-™-t∏mƒ cmPm-°-∑m¿ Hmtcm-cp-Ø-cmbn P\-ß-fpsS
Xm¬∏-cy-ßsf h©n-®p-sIm≠v {_n´o-jp-Im-cpsS `mK-tØ°p
Nmbm≥ XpSßn. hS-°p-]-Sn-™msd AXn¿Øn kwÿm-\-Ønse
{_n´ojv s]mfn-‰n-°¬ GP‚ v 1857 BKÃv 19\v Fgp-Xnb Hcp IØn¬
Cßs\ tcJ-s∏-SpØn: ""X߃ F√m-bn-t∏mgpw \ΩpsS `mKØp
Xs∂-bmWv \ne-bp-d-∏n-®Xv F∂p {]Jym-]n-®p-sIm≠pw \ap-°p-
th≠n F¥m-Wn\n sNtø-≠Xv F∂v Bcm-™p-sIm≠pw C¥y-
bnse cmPm-°-∑m-cn¬ \n∂v F\n°v IØp-Iƒ In´m≥ XpS-ßn-bn-cn-
°p∂p.''
el-f-bpsS ]cm-P-b-Øns‚ Imc-W-ß-fn¬ cmPm-°-∑m-cp-sSbpw
\mSp-hmgn {]`p-°-fp-sSbpw h©\ am{X-a√, ssk\n-I-amb sshI-
ey-ßfpw tI{μo-Ir-X-amb Hcp t\Xr-Xz-Øns‚ A`m-hhpw B`y-¥-
c-amb hg-°p-Ifpw a‰pw Dƒs∏-Sp∂p. F∂m¬, Zu¿_-ey-߃
Fs¥m-s°-Ø-s∂-bm-bmepw, 1857 C¥ym-N-cn-{X-Øn¬ ambmØ ap{Z
]Xn-∏n-®n-´p-s≠∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√. AXns‚ kvac-W-Iƒ
kzmX-{¥y-Øn\p th≠n-bp≈ kacw apt∂m´p sIm≠p-t]m-Ip-hm≥
]pXnb Xe-ap-d-Iƒ°p {]tNm-Z\w \¬In.
ssk\n-I-_ew sIm≠p am{Xw C¥y≥ P\-Xsb A[n-I-Imew
Xß-fpsS A[o-\-Øn¬ ]nSn-®p-\n¿Øm≥ ]‰p-I-bn-s√∂v {_n´-\nse
`c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ a\- n-em°n. AXn-\m¬ `c-W-co-Xn-I-fn¬ Nne
am‰-߃ hcp-Øm≥ Ah¿ Xocp-am-\n®p. CuÃn-¥ym-°-º-\n-bpsS
Iogn-em-bn-cp∂ `cWw ]m¿e-sa‚ v Gs‰-SpØp. hntŒm-dnb cm⁄n
C¥y-bpsS N{I-h¿Øn-\n-bmbn {]Jym-]n-°-s∏´p. C¥y-bpsS ta¬
{_n´s‚ ]nSnØw apdp-°p-∂-Xn-\p-th≠n \m´p-cm-Pm-°-∑msc BI¿jn-
°m≥ ]‰nb Hcp ]pXn-b-\-bhpw kzoI-cn-°-s∏´p. hntŒm-dn-bm-cm⁄n
{]Jym-]n®p: ""\mw \ΩpsS kz¥w Imcy-ß-fn-ep≈ AtX Xm¬∏-cy-
tØmsS C¥y-bnse cmPm-°-∑m-cpsS Ah-Im-i-ßfpw A¥ pw A`n-
am-\hpw ImØp-c-£n°pw.''
F∂m¬, C¥y-bn¬ Hcp-]nSn \m´p-cm-Pm-°-∑m¿ am{X-a√ D≠m-
bn-cp-∂Xv. hntZ-i-`-c-W-Øns‚ apºn¬ Hcn-°epw ap´p aS-°p-I-bn-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ124
s√∂v XymtKm-Pz-e-ß-fmb kz¥w {]h¿Ø-\-ß-fn-eqsS sXfn-bn®
P\-ß-fp-ap-≠m-bn-cp∂p. Ah-cpsS ssIbn-em-bn-cp∂p {_n´ojv `c-
W-Øns‚ `mhn. ssa°¬ FtUz¿Uv FgpXn:
""Iem-]-Øns‚ arKo-b-X-bp-sSbpw AXn-t\-Øp-S¿∂v `c-Wm-[n-
Im-cn-Iƒ ImWn® Ah-K-W-\-bp-sSbpw ̂ e-ambn C¥y-°mcpw Cw•o-
jp-Imcpw XΩn-ep≈ Hcp k‘n-bpsS F√m km[y-X-Ifpw Ah-km-
\n®p. C¥y-bnse Kh-s◊‚ v \·-amb Hcp km{am-PyXz Kh-s◊‚m-
bn-cp∂p; apK-f-∑m-sc-t∏mse C¥y-bpsS aÆp-ambn Aen-™p-tN-cm≥
Ign-bmØ X\n hntZ-io-b-tkz-—m-[n-]-Xy-am-bn-cp∂p. `c-Wm-[n-Im-cn-
Ifpw ̀ c-Wo-bcpw XΩn-ep≈ hnShv hfsc hy‡-am-bn-Øo¿∂p. C¥y-
°m¿°n-S-bn¬ Hcp ]pXnb sFIy-t_m-[hpw tZio-b-Xz-Øns‚ Bcw-
`hpw {]I-S-am-hm≥ XpSßn. km{am-Py-Xz-Øns‚ A[x-]-X\w XS-
bm≥ C\n bmsXmcp i‡n°pw Ign-bn-s√-∂mbn.''7
7. W.H. Russel: My Indian Mutiny Diary, P. xxiii,
`mc-Xo-b-Nn¥ 125
30. ]m›m-Xy-Nn-¥-bpsS kzm[o\w
apsºm-c-[ym-b-Øn¬ Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, {_n´ojv apX-em-
fn-h¿Kw C¥y-bnse tZio-b-L\ hyh-km-b-Øns‚ hf¿®sb XS-
™p-\n¿Øp∂ Hcp \b-am-W-h-ew-_n-®Xv. {_n´-\n¬ \n¿an-°-s∏-
Sp∂ D]-t`m-K-km-a-{Kn-Iƒ hn‰-gn-°m\pw, {_n´ojv hyh-kmb ÿm]-
\-߃°m-h-iy-amb Akw-kvIr-X-hn-`-h-߃ t\Sm\pw ]‰nb Hcp
cmPy-sa∂ \nebv°v C¥ysb ssIhiw shbv°pI F∂-Xm-bn-cp∂p
Ah-cpsS Dt±iyw.
{_n´ojv \b-Ønse sshcp-[y-߃
F∂m¬, Cu Nqj-W-\-b-Øn\v AXn-t‚-Xmb hntcm-[-`m-h-ß-
fp-ap-≠m-bn-cp∂p. {_n´ojv `cWw i‡n-s∏-Sp-Øp-∂-Xn\p th≠n
kzoI-cn-°-s∏´ Hmtcm \S-]-Sn-bnepw AXns‚ \mi-Øns‚ hnØp-
Iƒ IqSn AS-ßn-bn-cp∂p. DZm-l-c-W-Øn\v, sdbn¬th, Bhn-°-∏¬,
Ce-{ŒnIv sSe{Km^v F∂nh C¥y-bn¬ ÿm]n-®Xv {_n´s‚ km{am-
Py-Xz-Xm¬∏-cy-߃ kwc-£n-°m-\m-bn-cp∂p. {_n´ojv apX-em-fn-I-
fpsS hmWn-Pyhpw hyh-km-b-ßfpw hnI-kn-∏n-°m\pw \m´p-Im-cpsS
Iem-]-߃ \S-°p∂ ÿe-ß-fn-te°v Ign-bpw-thKw {_n´oj ]´m-
f-ßsf Ab-bv°m\pw Ah Bh-iy-am-bn-cp∂p. F∂m¬, B[p-\nI
KXm-K-X-ku-I-cy-߃ C¥y-bnse H‰-s∏´p InS∂ {]tZ-i-ß-sfbpw
P\-ß-sfbpw ̀ qan-im-kv{X-]-c-ambpw cm{„o-b-ambpw GIo-I-cn-°m\pw
klm-bn®p. AXp-t]mse C¥y-bnse tZio-b-hy-h-km-b-ß-fpsS
hf¿®sb XS-bm≥ th≠n Bhn-jv°-cn-°-s∏´ {_n´ojv \bw ]tcm-
£-ambn Hcp tZio-b-_q¿jzm h¿K-Øns‚ Bhn¿`m-h-Øn\p {]tNm-
Z\w \¬In.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ126
am¿Ivkv Fgp-Xp-I-bp-≠mbn: ""CXp-h-scbpw t{K‰v {_n´-\nse
`c-Wm-[n-Imcn h¿K-߃°v C¥y-bpsS ]ptcm-K-Xn-bn¬ BI-kvan-
Ihpw Xm¬°m-en-Ihpw khn-ti-j-hp-amb Xmev]-cyta D≠m-bn-cp-
∂p≈q. A`n-Pm-X-h¿Kw C¥ysb Pbn-®-S-°m≥ B{K-ln®p. ]W-
{]-`p-°ƒ sIm≈-b-Sn-°m≥ B{K-ln®p. an√p-S-a-ÿ-h¿Kw hne-Ip-d®v
hn‰v em`-ap-≠m-°m-\m-{K-ln®p. F∂m¬, Ct∏mƒ ÿnXn-am-dn-bn-cn-
°p∂p. C¥ysb {]Xyp¬∏m-Z-\-£-a-amb Hcp cmPy-am°n am‰p-∂Xv
Xßsf kw_-‘n-®n-S-tØmfw Poh¬{]-[m-\-am-sW∂pw AXn-\mbn
Pe-tk-N-t\m-]m-[n-Ifpw KXm-K-X-hn-\n-a-tbm-]m-[n-Ifpw AXym-h-iy-
am-sW∂pw an√p-S-a-ÿ-h¿Kw I≠p-]n-Sn-®n-cn-°p∂p. C¥y-bn¬
sdbn¬th-I-fpsS Hcp irwJ-e-bp-≠m-°m≥ Ah¿ B{K-ln-°p∂p.
AX-h¿ \S-∏n-em-°p-Ibpw sNøpw. ^ew Zp¿{Km-ly-am-bn-cn°pw....
sdbn¬th kwhn-[m-\-Øn¬ \n∂p-≠m-Ip∂ B[p-\n-I-hy-h-kmbw
C¥y-bn¬ PmXn-I-fpsS ASn-ÿm-\-ambn \n¬°p∂ ]c-º-cm-K-X-amb
sXmgn¬hn-`-P-\sØ XI¿Øp-I-fbpw. Cu PmXn-hy-h-ÿ-bmWv
C¥y-bpsS ]ptcm-K-Xn-tbbpw C¥y-bpsS i‡n-sbbpw \n¿Wm-b-I-
amw-hn[w XS-™p-sh-°p-∂Xv.''1 Cßs\ Ncn-{X-]-c-amb A¿Y-Øn¬
{_n´o-jp-Im¿ C¥y-bn¬ \io-I-c-W-{]-h¿Ø-\-ß-tfm-sSm∏w ]p\-
cp-≤m-cW {]h¿Ø-\-߃ IqSn \n¿h-ln-°p-I-bp-≠mbn.
anj-\-dn-am¿°p t{]m’m-l\w
C¥y-bn¬ Xß-fpsS `cWw Bcw-`n® ImeØv {_n´ojv apX-
em-fn-am¿ {InkvXy≥ Bflm-°-fpsS FÆw h¿[n-∏n-°p-∂-Xn-e√,
kz¥w em`w h¿[n-∏n-°p-∂-Xn-emWv, IqSp-X¬ Xmev]cyw {]I-Sn-∏n-
®Xv. B[p-\nI hnZym-`ymkw, kmaq-ly-]-cn-jvImcw, {InkvXp-a-X-{]-
Nmcw apX-em-b-hsb Ah¿ t{]m’m-ln-∏n-°p-I-bp-≠m-bn√. \m´p-
Im-cpsS BNm-c-ß-fnepw aX-hn-izm-k-ß-fnepw CS-s]-Sm≥ ]mSn-s√∂v
Ah¿ \n¿tZ-in-°pI IqSn sNbvXp. F∂m¬, 1757¬ πm n-bnse
hnP-b-Øn-\p-tijw Ah-cpsS \b-Øn¬ FSp-Øp-]-d-b-Ø° Hcp
am‰-ap-≠mbn. ]≈n-ta-[m-hn-Xz-Øns‚ kΩ¿±w ImcWw {InkvXy≥an-
j-\-dn-am-cpsS ]n¥p-W-tbm-Sp-IqSn Xß-fpsS {]P-I-fpsS [m¿an-Im-
`n-hr-≤n-°p≈ Nne \S-]-Sn-Iƒ kzoI-cn-°m≥ {_n´ojv ]m¿e-sa‚ v
Xøm-dmbn. C¥y≥ hn]-Wn-I-fpsS hnI-k-\-Øn\v B[p-\nI hnZym-
`ym-khpw kmaq-ly-]-cn-jvIm-c-ßfpw Bh-iy-am-sW∂v Zo¿L-Zr-„n-
bp≈ cm{„o-b-t\-Xm-°-∑m¿ a\- n-em-°m≥ XpSßn.
1. Karl Marx: The Future of British Rule in India.
`mc-Xo-b-Nn¥ 127
Cu \bw-am‰w C¥y-bnse anj-\dn {]ÿm-\-Øn\v Hcp ]pXnb
Poh≥ \¬In. km{am-Py-tØmSv Iqdpw hW-°hpw hf¿Øp-∂-Xn-
\p≈ Hcp D]m-[n-bmWv {InkvXp-a-X-{]-N-cWw F∂v `c-Wm-[n-Im-cn-
Iƒ hniz-kn-°m≥ XpSßn. P\-X-bpsS lrZbw Iog-S-°m-\p≈ Hcp
am¿K-am-bn-cp∂p AXv. Aßs\ {InkvXy≥an-j-\dn {]h¿Ø-\-߃
t{]m’m-ln-∏n-°-s∏´p. anj-\-dn-am-cpsS sNe-hp-Iƒ°v [mcmfw ]Ww
A\p-h-Zn-°-s∏´p. {ItaW {InkvXym-\n-Iƒ lnμp-°-sfbpw ap…o-
ß-sfbpw At]-£n®v IqSp-X¬ ta∑-bp-≈-h-cmbn IW-°m-°-s∏-Sm≥
XpSßn. {InkvXp-aXw kzoI-cn® Kh-s◊‚ v Poh-\-°m¿°v Db¿∂
XkvXn-I-Iƒ, DtZym-K-°-b‰w XpS-ßnb {]tXy-Im-\p-Iq-ey-߃
\¬I-s∏´p. CXv kzm`m-hn-I-ambpw C¥y-bnse P\-ß-fpsS, {]tXy-
In®pw lnμp-°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw, hnIm-c-ßsf {hW-s∏-
SpØn. C¥y-bn¬ {InkvXp-a-XsØ t{]m’m-ln-∏n-°p-I-sb∂ Xß-
fpsS \bw {_n´ojv P\-X-bpsS ]n¥pW t\Sm≥ D]-I-cn-°p-sa∂v
`c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ hniz-kn-®n-́ p-≠m-hWw. CuÃv C¥ym Iº-\n-bpsS
Ub-d-Œ¿t_m¿Uv sNb¿am≥ am≥Kvƒkv 1857˛¬ {_n´ojv ]m¿e-
sa‚n¬sh®v {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn: ""ssZhw hnim-e-amb
C¥y≥ km{am-PysØ Cw•-≠n\v G¬∏n®p X∂n-´p-≈Xv {InkvXp-
hns‚ hnP-b-]-XmI C¥y-bpsS Hc‰w apX¬ at‰ A‰w hsc ]mdn-
°-fn-°-W-sa∂ Dt±-iy-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv. C¥ysb apgp-h≥ Hcp
ss{IkvX-h-cm-Py-am-°m≥ th≠n-bp≈ {]h¿Ø\w XpS-cp-∂-Xn¬
bmsXmcp Imc-W-h-imepw hnfw-_-ap-≠m-bn-°qSm. C°m-cy-Øn¬
Hmtcm-cp-Ø\pw Xs‚ i‡n apgp-h\pw {]tbm-Kn-°Ww.''2
C¥y-bn¬ {_n´ojv `cWw i‡n-s∏-Sp-Øp∂ Imcy-Øn¬
Kh¿W¿amcpw PUvPn-amcpw ssk\n-tIm-tZym-K-ÿ-∑mcpw \¬Inb
tkh-\-ß-sf-°mƒ hne-s∏-́ -Xm-bn-cp∂p anj-\-dn-am¿ hln® ]¶v F∂v
t_mws_-bnse Hcp {_n´ojv `c-Wm-[n-Imcn A`n-{]m-b-s∏´p. C¥y-
bn¬ {_n´ojv `c-WsØ \ymbo-I-cn-®p-sIm≠v anj-\-dn-am¿ sNbvX
A\u-tZym-Kn-Ihpw AwKo-I-cWw e`n-°m-Ø-Xp-amb {]h¿Ø-\sØ
_wKmƒK-h¿W¿ k¿ Nmƒkv Fen-b´v «mLn-°p-I-bp-≠mbn.
Cßs\ lnμp-°ƒ, ap…o-߃, {InkvXym-\n-Iƒ F∂o hyXykvX
P\-hn-`m-K-߃°n-S-bn¬ `n∂n-∏p-≠m-°m≥ Icp-Xn-°q-´n-bp≈ {ia-
߃ \S-Ø-s∏´p.
anj-\-dn-amsc t{]m’m-ln-∏n-°pI F∂ \b-tØm-sSm∏w PmXn-
hn-`-P\w, A‘-hn-izm-k-߃, Ime-l-c-W-s∏´ BNm-c-߃ apX-em-
2. Quoted by V.D. Savarkar, PP. 51-52.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ128
bh \ne-\n¿Øp-∂-Xn-\m-h-iy-amb \oXn-\ym-b-N-´-ßfpw Bhn-jv°-
cn-°-s∏´p. lnμp-°ƒ°pw ap…o-߃°pw th≠n shtΔsd \nb-a-
ßfpw N´-ßfpw Xøm-dm-°-s∏´p. ]g-In-°-gn™ BNm-c-ßfpw
Po¿Wn® kmaq-ly-hn[n hne-°p-Ifpw \ne-\n¿Øm≥ th≠n
Ahbv°v \oXn-\ym-b-Øns‚ {]m_eyw \¬I-s∏´p. C¥y-°m¿
s]mXpth Ah-⁄-tbm-sS-bmWv ho£n-°-s∏-´Xv.
1818¬ a¨tdm sh´n-Øp-d-s∂-gpXn: ""hntZ-io-b-cmb B{I-a-W-
Im-cn-Iƒ \m´p-Im-tcmSv A{I-a-a-t\m-`m-h-tØmSpw ]e-t∏mgpw henb
{Iqc-X-tbmSpw IqSn-bmWv s]cp-am-dn-t∏m-∂n-´p-≈Xv. F∂m¬, \sΩ-
t∏mse C{X-b-[nIw Ah-⁄-tbmsS Ah-cmcpw s]cp-am-dn-bn-´n√.
Hcp cmPy-Ønse P\-߃ apgp-h\pw hniz-kn-°m≥ ]‰m-Ø-hcpw
kXy-k-‘-cm-hm≥ Ign-bm-Ø-hcpw \ap°v Hgn-hm-°m≥ ]‰mØ cwK-
ß-fn¬ am{Xw tPmen sNøm≥ Ign-bp-∂-h-cp-am-sW∂v C{X Ad-
t∏msS a‰mcpw Icp-Xn-bn-´n√. \ΩpsS B[n-]-Xy-Øn¬ AI-s∏´p
Ign™ Hcp P\-X-bpsS kz`m-hsØ Cßs\ CSn-®p-Xm-gvØp-∂Xv
HuZm-cy-an-√mbva am{X-a√, acym-Z-tI-Sp-Iq-Sn-bmWv.''
anj-\-dn-am-cpsS kw`m-h\
F∂m¬, CXv Nn{X-Øns‚ Hcp hiw am{X-amWv. anj-\-dn-am¿
s]mXpth PmXn-hy-hÿ, sXm´p-Iq-Smbva, Xo≠n-°q-Smbva, hn{K-lm-
cm-[\, ssii-h-hn-hmlw, kXn XpS-ßnb kmaq-lym-\m-Nm-c-߃s°-
Xn-cmbn \S-Ønb Bth-i-ß-fmb {]N-c-W-߃ C¥y≥ P\-X-bpsS
kmaq-ly-t_m-[sØ X´n-bp-W¿Øn. Aß-s\-bmWv hneyw Imcnbpw
]fin-X-∑m-cmb a‰p anj-\-dn-amcpw kz¥w C„-tØm-Sp-IqSn {InkvXp-
aXw Bt«-jn-°m≥ Xøm-dmb Ht´sd lnμp-°-sfbpw ap…o-ß-sfbpw
BI¿jn-®Xv. Xß-fpsS {]h¿Ø\w IqSp-X¬ ^e-{]-Z-am-°p-∂-Xn-
\p-th≠n ]e anj-\-dn-amcpw C¥y≥ `mj-Iƒ ]Tn®p; hne-]n-Sn®
{KŸ-߃ cNn®p; aX-]-chpw XXz-Nn-¥m-]-c-hp-amb H´-\-h[n IrXn-
Iƒ kwkvIr-X-Øn¬\n∂v hnh¿Ø\w sNbvXp; C¥y-bpsS Ncn-
{X-sØ-∏-‰nbpw kwkvIm-c-sØ-∏-‰nbpw Kth-j-W-߃ \SØn; P\-
ßsf tkhn-°p-∂-Xn-\mbn B[p-\n-I-co-Xn-bn-ep≈ kvIqfp-Ifpw
Bip-]-{Xn-Ifpw ÿm]n®p. Ah-cpsS hnZym-`ymk kmwkvIm-cnI
{]h¿Ø-\-߃ ]e-t∏mgpw kphn-ti-j-{]-N-c-W-hp-ambn _‘-s∏-´-
h-bm-bn-cp∂p F∂Xv icn-bmWv. F¶nepw, B {]h¿Ø-\-ß-fpsS
{Inbm-fl-I-amb {]m[m-\ysØ F{X {]iw-kn-®mepw A[n-I-am-hn√.
Ah¿ C¥y-bn¬ B[p-\nI Nn¥-bp-sSbpw kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-ß-
`mc-Xo-b-Nn¥ 129
fp-sSbpw ]pXnb Nmep-Iƒ sh´n-°odn. Un.Fkv. i¿Ω Nq≠n-°m-
Wn-®-Xp-t]mse, ""\ΩpsS t\Xm-°-∑m¿, {]tXy-In®pw kamPv {]ÿm-
\-Øn-s‚bpw cma-IrjvW anj-s‚bpw t\Xm-°-∑m¿, kmaq-ly-tk-
h-\-Øn\p \¬In-bn-´p≈ ]c-a-{]m-[m\yw {InkvXy≥ anj-\-dn-am¿
\¬Inb km[-\-]m-T-Øns‚ {]tNm-Z\w Imc-W-am-sW∂v kΩ-Xnt®
aXn-bmhq.''3 kzman hnth-Im-\-μ-s\-t∏m-ep≈ alm-∑m-cmb
kmaqly˛aX-]-cn-jv°¿Øm-°ƒ {InkvXy≥ tImtf-Pp-I-fn-emWv ]Tn-
®-sX∂v ChnsS FSpØp ]d-tb-≠-XmWv.
Cw•o-jnepw C¥y-bnse hnhn[ `mj-I-fnepw {InkvXp-a-XsØ
kw_-‘n-®p≈ Ht´sd ]pkvX-I-ßfpw eLp-te-J-Ifpw {]kn≤w
sNø-s∏-Sp-I-bp-≠mbn. Ah C¥y≥ kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°-fpsS
ta¬ hºn® kzm[o-\-amWv sNep-Øn-bXv. DZm-l-c-W-Øn\v, ]pXnb
kphn-ti-j-Øn-e-S-ßnb km∑m¿Kn-I-X-Xz-߃ ""PmXntbm ]Z-hntbm
kºtØm t\m°msX Poh-\p≈ F√m kr„n-I-sfbpw Hcp-t]mse
am‰-Øn\pw \ncm-ibv°pw thZ-\bv°pw ac-W-Øn\pw ]m{X-am-°p-
Ibpw ̀ qan-bnse hn -̀h-ßsf A\p-̀ -hn-°m≥ F√m-h¿°pw Hcp-t]mse
Ah-Imiw \¬Ip-Ibpw ssZh-tØmSpw Xß-tfmSp Xs∂bpw kaq-
l-tØm-Sp-ap≈ hnhn[ Npa-X-e-Iƒ \n¿h-ln-°p-∂-Xn¬ a\p-jy-cm-
in-bpsS s]cp-am‰w {Iao-I-cn-°m≥ G‰hpw ]‰nb Xc-Øn¬ \ne-
\n¬°p-Ibpw sNøp∂ GI-ssZ-h-sØ-°p-dn-®p≈ D∂-Xhpw DZm-c-
hp-amb k¶-ev]-Øn-te°v a\p-jys‚ Bi-b-ßsf Db¿Øm≥ Dt±-
in-®p-sIm-≠p-≈-h-bmWv'' F∂v cmPmdmw taml≥ dmbv {]kvXm-hn-
°p-I-bp-≠mbn.
lnμp-°-fpsS PmXn-hy-Xym-k-߃, hn{K-lm-cm-[\, ssii-h-hn-
hmlw, inip-lXy, kXn XpS-ßnb arKo-b-ßfpw t{Zml-I-c-ß-fp-
amb BNm-c-߃ BZy-Im-esØ {InkvXy≥ anj-\-dn-am-cpsS a\x-
km-£nsb sR´n-®n-´p-≠m-bn-cn-°Ww. CØcw BNm-c-߃s°-Xn-
cmb ka-c-Øn¬ Ah¿ A{]-[m-\-a-√mØ Hcp ]¶mWv hln-®Xv.
F∂m¬, BZy-Im-eØv C¥y-bnse ap…o-߃ sNbvX amXncn
ss{IkvX-h-a-X-°mcpw C¥y-bn¬ \ne-hn-ep-≠m-bn-cp∂ kmaq-ly-]-
cn-X-ÿn-Xn-I-fp-ambn CW-ßn-t®-cm≥ XpSßn. C¥y-bnse {InkvXp-
aXw PmXn-hy-h-ÿbv°v Iogvs∏-Sp-Ibpw lnμp-°-fpsS BNm-cm-\p-
jvTm-\-߃ ]eXpw kzoI-cn-°p-Ibpw sNbvXp. lnμp-°ƒ°n-S-bn¬
\ne-\n-∂n-cp∂ XmW PmXnbpw ta¬Pm-Xnbpw XΩn-ep≈ hyXym-k-
߃ Ah¿ {InkvXp-aXw kzoI-cn-®-Xn-\p-ti-jhpw \ne-\n∂p. ]t£,
3. D.S. Sharma: Renaissance of Hinduism, P. 639.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ130
]n∂o-Sp-≠mb Cu am‰-߃ {InkvXy≥ anj-\-dn-am¿ C¥y-bn¬ XpS-
ßn-sh® ]cn-jv°-cW {]h¿Ø-\-ß-fpsS {]m[m\yw Ipd-bv°p-∂n√.
B[p-\n-I-hn-Zym-`ymkw
C¥y-bn¬ Xß-fpsS B[n-]Xyw Dd-∏n-°m≥ {_n´o-jp-Im¿ D]-
tbm-Kn® Hcp Bbp-[-am-bn-cp∂p \ho-\-hn-Zym-`ymkw. \m´p-Imsc cmP-
`-‡n-bp-≈-h-cm°n am‰p-∂-Xn\pw ]m›m-Xy-Po-hn-X-co-Xn-Ifpw Bi-
b-ßfpw {]N-cn-∏n-°p-∂-Xn-\p-ap≈ ̂ e-{]-Z-amb Hcp am¿K-am-bn-cp∂p
AXv. am\-hn-I-hn-j-b-ß-fnepw imkv{X-ß-fnepw A[y-b\w \¬Ip∂
]pXnb Cw•ojv hnZym-̀ ymk k{º-Zmbw P\-߃°n-S-bn¬ A]-I¿j-
t_m-[hpw kz¥w kwkvIm-c-sØ-∏-‰nbpw ]mc-º-cy-sØ-∏-‰n-bp-ap≈
Hcp-Xcw Ah-⁄bpw hf¿Øm≥ D]-I-cn-°p-sa∂pw {_n´ojv `c-
WsØ {]Io¿Øn-°m≥ AXm-h-iy-am-sW∂pw `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ
Icp-Xn-bn-´p-≠m-hWw. sa°msf {]`p 1884¬ Fgp-Xnb ""hnZym-`ym-
ksØ kw_-‘n® Ipdn-∏p-Iƒ'' ]pXnb `c-Wm-[n-Im-cn-h¿Kw C¥y-
bpsS Ime-∏-g-°-ap≈ kwkvIm-c-sØbpw `mj-I-sfbpw F{X Ah-
⁄-tbm-sS-bmWv ho£n-®n-cp-∂Xv F∂p hy‡-am-°p∂p. ""\m´p-Im¿
XΩn¬ XΩn¬ km[m-cW kwkm-cn-°p∂ hmsam-gn-Iƒ tamihpw
Akw-kvIr-X-hp-amsW""∂pw ""Ad_n `mj-sbtbm kwkvIr-X-
sØtbm al-Ømb bqtdm-]y≥ cm{„-ß-fpsS `mj-I-fp-ambn Hcn-
°epw Xmc-X-ay-s∏-Sp-Øn-°q-sS∂pw'' ""Hcp bqtdm-]y≥ sse{_-dn-
bpsS Hscm‰ sj¬^v C¥y-bnepw Atd-_y-bnepw H´m-sI-bp≈
kmln-Xy-Øns‚ InS-]n-Sn-°p∂p'' F∂pw At±lw ka¿Yn-°m≥
{ian®p. Xs‚ kz¥w ̀ mj-bpsS anI-hp‰ Ign-hp-Isf At±lw {]iw-
kn®p. ""kwkvIr-X-Øn¬ Fgp-X-s∏´ F√m ]pkvX-I-ß-fn¬ \n∂p-
ap≈ Ncn-{X-hn-h-c-߃ Iq´n-sh-®m¬ Ah Cw•-≠nse {]n∏-td-‰dn
kvIqfp-I-fn¬ D]-tbm-Kn-°p∂ G‰hpw \n m-c-amb kw{Kl ]Xn-
∏p-I-tf-°mƒ hne-Ip-d-™-h-bm-bn-cn°pw'' F∂pw `uXn-Itam [m¿an-
Itam Bb XXz-Nn-¥-bpsS hnhn[ imJ-I-fn¬ c≠p cm{„-߃°p-
ap≈ ÿm\-߃ GXm≠v Htc-am-Xn-cn-bm-bn-cn-°p-sa∂pw4 At±lw
{]kvXm-hn®p.
hneyw tPm¨kns‚ t\Xr-Xz-Øn¬ C¥y-bpsS kmwkvIm-cn-I-
]m-c-º-cysØ Atß-b‰w hne-a-Xn-®-hcpw Cw•ojv `mj-bpsS
\n¿_‘ ]cn-io-e\w C¥y≥ kaq-l-Ønse Db¿∂ hn`m-K-ß-fpsS
4. Sources in Indian Tradition, P.P.596-97.
`mc-Xo-b-Nn¥ 131
hnIm-c-ßsf {hW-s∏-Sp-Øp-sa∂v `b-s∏-´-h-cp-amb ]uc-kvXy-hm-Zn-
I-fpsS hna¿i-\-߃°p adp-]-Sn-bmbn sa°msf C{]-Imcw FgpXn:
""tImSn-°-W-°n-ep≈ P\-ß-fpsS hnip-≤-{K-Ÿ-߃ cNn-°m-\p-]-tbm-
Kn-°-s∏´ ̀ mj-I-fmWv kwkvIr-Xhpw Ad-_nbpw F∂pw AXn-\m¬
Ahbv°v {]tXy-I-amb t{]m’m-l\w e`n-t°-≠-Xm-sW∂pw ]d-
b-s∏-Sp-∂p≠v. aX-]-c-amb Imcy-ß-fn¬ kln-jvWpX ImWn-°pI
am{X-a√, \njv]-£X ]men-°p-I-IqSn sNø-W-sa-∂p-≈Xv C¥y-bn¬
{_n´ojv Kh-s◊‚ns‚ I¿Ø-hy-amWv. F∂m¬, G‰hpw {][m-\-
s∏´ hnj-b-ß-fn-se√mw Kuc-h-amb {]am-Z-߃ IpØn-Øn-cp-Øn-
bn-´p-s≠-∂Xp sIm≠p-am{Xw ]d-b-Ø° B¥-cn-I-aq-ey-ß-sfm-∂p-
an-s√∂v F√m-hcpw kΩ-Xn-°p∂ Hcp kmln-XysØ t{]m’m-ln-
∏n-°-W-sa∂p ]d-bp-∂Xv bp‡nt°m [¿a-t_m-[-Ønt\m ]cn-]m-h-
\-ambn ImØp-c-£n-°-W-sa∂v \Ω-sf√mw kΩ-Xn-°p∂ \njv]-£-
Xbvt°m \nc-°p-∂-X√. {]tbm-P-\-I-c-amb hn⁄m\w Dƒs°m-
≈mØ Hcp `mj \njv^-e-am-sW∂v kΩ-Xn-°-s∏-Sp-∂p≠v. _o`-
’-ß-fmb A‘-hn-izm-k-߃ \nd-™n-cn-°p∂p F∂-Xp-sIm≠v
\maXv ]Tn-∏n-°-W-sa-∂mWv hcp-∂Xv. \mw sX‰mb Ncn-{Xhpw
sX‰mb aXhpw ]Tn-∏n-°-W-sa∂p hcp∂p. \m´p-Imsc {InkvXp-a-X-
Øn-te°v ]cn-h¿Ø\w sNøp-∂-h¿°v ]c-ky-amb t{]m’m-l\w
\¬Ip-∂-Xn¬ \n∂v \mw Hgn-™p-\n¬°p∂p. F√m-bn-t∏mgpw
Aßs\ Hgn-™p-\n¬°p-sa-∂mWv Rm≥ hniz-kn-°p-∂Xv. \Ωƒ
C{]-Imcw {]h¿Øn-°p-tºmƒ Hcp Igp-Xsb sXm´m¬ ip≤n hcp-
tØ-≠-sX-ß-s\-sbt∂m Hcm-Sns\ sIm∂ ]mhw Xocm≥ GXp thZ-
hm-Iy-ap-cp-hn-S-W-sat∂m ]Tn-°p-∂-Xn-\p-th≠n buh-\-Imew ]mgm-
°m≥ tÉns‚ hcp-am-\-Øn¬\n∂v _p≤n-]q¿h-ambpw A¥-t m-
sSbpw \ap°v ]Ww sNe-hm-°m≥ Ign-bptam?''5.
]pXnb hnZym-`ym-k-co-Xn-bpsS e£y-sa-s¥∂v sa°msf Xs‚
Ipdn-∏p-I-fpsS Ah-km-\sØ Jfin-I-bn¬ Npcp-°n-hn-h-cn-°p-∂p≠v.
""\ΩpsS A`n-{]m-b-ßsf \Ωƒ `cn-°p∂ At\-I-e£w Bfp-
Iƒ°v hymJym-\n-®p-sIm-Sp-°m≥ Ign-hp≈ Hcp h¿KsØ kr„n-
°m≥ \mw Ct∏mƒ Ign-bp-∂-sX√mw sNøWw. B h¿Kw c‡-
Ønepw \nd-Ønepw C¥y-°m-cm-bn-cn°pw. ]t£, cpNn-bnepw A`n-
{]m-b-ß-fnepw km∑m¿Kn-I-t_m-[-Ønepw _p≤n-bnepw Cw•o-jp-Im-
cp-am-bn-cn°pw.''6.
5. Macaulay: Proseand Poetry, p. 724-29.6. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ132
]m›m-Xy-hn-Zym-`ymkw C¥y-bpsS A‘-hn-izm-k-ßsf CSn®p
XI¿°p-sa∂pw C¥y-bnse aX-ß-fp-sSbpw AXn-]p-cm-X-\-amb
kwkvIm-c-Øn-s‚bpw Ah-km\w Ipdn-°p-sa∂pw {_n´ojv `c-Wm-
[n-Im-cn-Iƒ Bin®p. ]pXnb hnZym-̀ ym-k-coXn \S-∏m°n ap∏Xp h¿j-
߃ Ign-bp-tºm-tg°pw _wKm-fn¬ Hscm‰ hn{K-lm-cm-[-I\pw _m°n-
bm-hp-I-bn-s√∂v 1836¬ Xs‚ AΩ-bvs°-gp-Xnb Hcp IØn¬
sa°msf Dd-∏n®p ]d-bp-I-bp-≠mbn.
l≠-cpsS ip`m-]vXn-hn-izmkw Hcp-]Sn IqSn apt∂m-´p-I-S∂p:
""\ΩpsS Bwt•m C¥y≥ kvIqfp-I-fn-eqsS IS-∂p-t]m-Ip∂ Hscm‰
bphmhpw ˛ lnμphmbmepw ap…o-am-bmepw ˛ Xs‚ A—s‚ aXsØ
Ahn-iz-kn-°m≥ ]Tn-°m-Xn-cn-°n√. Gjy-bnse aqØp apc-Sn® aX-
߃ ]m›m-Xy-im-kv{X-Øns‚ bmYm¿Yy-ß-fp-ambn ASp-∏n-°-s∏-
Sp-tºmƒ DW-ßnb Np≈n-s°m-ºp-Iƒ t]mse Np°n-®p-fn-™p-
t]mIpw.''
\thm-∞m-\-Øns‚ {]tNm-Z\w
Npcp-°n-∏-d-™m¬, {_n´o-jp-Im-cpsS alXzw {]Z¿in-∏n-°p-
∂-Xn-\p-th-≠n-bmWv hnZym-`ym-k-]-cn-jvIm-c-߃ \S-∏n¬ hcp-Ø-s∏-
´Xv. ""hnZym-`ymkw sIm≠p kn≤n® D¬_p-≤X P\-ßsf {_n´ojv
`c-W-hp-ambn CW-°n-t®¿°p-sa∂pw AXp-ambn ASp∏w hf¿Øp-
sa∂pw''7 tImf-\n-ta-[m-hn-Iƒ Bin-®n-cp∂p. {_n´o-jv`-c-WsØ
kt¥m-j-]p-c- cw kzoI-cn-°m≥ Cw•ojv hnZym-`ymkw C¥y≥ P\-
Xsb t{]cn-∏n-°p-sa∂v F¬^n≥ÃWpw A`n-{]m-b-s∏-Sp-I-bp-≠mbn.
F∂m¬, CXv XnI®pw sX‰mb Hcp IW-°p-Iq-´-em-bn-cp∂p. {_n´o-
jvK-h-s◊‚ns‚ hnZym-̀ ymk \b-Øn¬ ]c-kv]cw s]mcp-Ø-s∏-SmØ
Nne sshcp-[y-ß-f-S-ßn-bn-cp∂p. \in-∏n-°-em-bn-cp∂p Ah-cpsS
e£yw. F∂m¬, bYm¿Y-Øn-ep-≠m-bXv Hcp \thm-∞m-\-amWv.
]pXnb hnZym-`ym-k-coXn C¥y-bpsS Bflm-hns\ sR°n-s°m-√p-
sa-∂mWv {]Xo-£n-°-s∏-´n-cp-∂Xv. F∂m¬, bYm¿Y-Øn¬ {_n´o-
jv`-c-WsØ Xs∂ IS-]p-g-°n-sb-dn™ Hcp apt∂-‰-Øns‚ hnØp-
Iƒ hnX-bv°p-I-bmWv AXv sNbvXXv.
Cw•ojv hnZym-`ymkw C¥y-bnse _p≤n-Po-hn-I-fpsS apºn¬
kaq-ly-cm-{„ob kzmX-{¥y-Øns‚ ]pXnb ]mX-Iƒ Xpd-∂n´p
sImSpØp. A`y-kvX-hn-Zy-cmb C¥y-°m¿ Hcp-h-iØv a‰p cmPy-ß-
7. O. Malley: Modern India and the West, P. 658.
`mc-Xo-b-Nn¥ 133
fnse ]ptcm-K-a-\m-i-b-ß-sfbpw kzmX-{¥y-{]-ÿm-\-ß-sfbpw
imkv{Xo-b-t\-´-ß-sfbpw Bkz-Zn-°m≥ XpSßn; adp-h-iØv Ah¿
]pXnb hn⁄m-\-Øns‚ shfn-®-Øn¬ Xß-fpsS ]mc-º-cy-ß-sfbpw
aX-sØbpw XXz-Nn-¥-sbbpw BNm-c-ß-sfbpw ioe-ß-sfbpw
hna¿i-\-_p-≤n-tbmsS ]cn-tim-[n-°m≥ XpSßn. sat°msf hnNm-cn-
®Xv Xs‚ hnZym-`ymk k{º-Zmbw C¥y-°m-cpsS tZio-b-t_m-[sØ
Xpc¶w shbv°p-sa∂pw Ahsc Iqdp≈ ASn-a-I-fm-°n-Øo¿°p-sa-
∂p-amWv. F∂m¬, AXv Pohn-X-bm-Ym¿Yy-ßsf imkv{Xo-b-ambn
ho£n-°m-\p≈ Hc-Sn-ÿm\w kr„n-°p-Ibpw Hcp ]pXnb tZio-
tbm¬_p-≤-Xbv°v {]tNm-Z\w \¬Ip-I-bp-amWv sNbvXXv. ]m›m-
Xy imkv{X-Øns‚ apJy LS-I-ßfpw ]m›m-Xy-cm-Py-ß-fnse
kmwkvIm-cnI -\-thm-∞m-\hpw cm{„o-tbm¬_p-≤-Xbpw BImw-£-
tbmsS Dƒs°m-≈p-Ibpw Ahsb kz¥w amXr-`q-an-bpsS A`n-hr-
≤n-°mbn D]-tbm-Kn-°m≥ {ian-°p-Ibpw sNbvX C¥y≥ _p≤n-Po-
hn-I-fpsS Hcp ]pXnb h¿KsØ kr„n-°p-I-bmWv AXv sNbvXXv.
_q¿jzm-h¿K-Øns‚ Bhn¿`m-h-tØm-sSm∏w ]m›m-Xy-cm-Py-ß-
fn¬ kmaq-lym-h-iy-߃°-\p-kr-X-ambn Nn¥m-kzm-X{¥yw, hnizm-
k-kzm-X{¥yw, hy‡n-kzm-X{¥yw, kzØv kºm-Zn-°m\pw kw`-cn-
°m-\p-ap≈ Ah-Imiw, sXmgn-em-fn-Isf tPmen°p shbv°m-\p≈
Ah-Imiw F∂n-ß-s\-bp≈ ap{Zm-hm-Iy-߃ Db¿∂p-h-cn-I-bp-
≠mbn. C¥y-bnepw CØcw Bi-b-߃ Ncn-{X-]-c-amb Hcm-h-iy-
I-X-bm-bn-Øo¿∂p. imkv{X-Øn\pw am\-hn-I-hn-j-b-߃°pw Ah-
bp-ambn _‘-s∏´ cm{„o-b-X-Xz-Nn-¥bv°pw {]m[m\yw \¬Inb
]m›mXy hnZym-`ym-k-Øns‚ {]Nmcw C¥y-bn¬ ]pXnb Nn¥m-K-
Xn-I-fpsS hnIm-k-Øn\p hen-sbm-cp-tØ-P\w \¬In. bp‡n-hmZw,
cm{„o-b-kzm-X{¥yw, P\m-[n-]Xyw, a\p-jy-kvt\lw, kaXzw apX-
emb ]pXnb BZ¿i-߃ Db¿∂p-h∂p. tjIvkv]n-b¿, sj√n,
ss_d¨, an¬, kvs]≥k¿, Im¬sse¬, dkv°n≥, tam¿en,
an¬´≥, tem°v, _¿°v apem-b-h-cpsS IrXn-Iƒ C¥y-bnse _p≤n-
Po-hn-Iƒ°n-S-bn¬ {]N-cn-°m≥ XpSßn. C¥y-bn¬ B[p-\n-I-Nn-
¥bv°v cq]w \¬Ip-∂-Xn¬ Ah hln® ]¶v sNdp-Xm-bn-cp-∂n√.
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Ifpw Ah¿°v ]n¥pW \¬In-b-hcpw
C¥y-bnse tZio-b-`m-j-I-sfbpw kwkvIm-c-ß-sfbpw Ign-bp-∂{X
Ah-K-Wn-°m≥ t\m°n. F∂n´pw ]pXnb tImtf-Pp-I-fn¬ \n∂p
]pd-Øp-h∂ A`y-kvX-hn-Zy-cmb C¥y-°m-cn¬ ]ecpw Xß-fpsS
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ134
kz¥w ̀ mj-I-fnepw kwkv°m-c-ß-fnepw A`n-am\w sIm≈p-∂-h-cmbn
amdn. ]m›m-Xy-km-ln-Xy-ß-fp-am-bp≈ kº¿°w ^e-Øn¬ C¥y-
bnse `mjm-km-ln-Xy-ß-fpsS hf¿®sb klm-bn-°p-I-bmWv
sNbvXXv. P\-߃°n-S-bn¬, {]tXy-In®pw tZim-̀ n-am-\n-I-fmb _p≤n-
Po-hn-Iƒ°n-S-bn¬ Xß-fpsS kz¥w kmwkvIm-cn-I-ss]-Xr-I-sØ-
°p-dn®v Hcp ]pXnb A`n-am-\-t_m[w Db¿∂p-h∂p. bqtdm-]y-∑mcpw
C¥y-°m-cp-amb ]e ]fin-X-∑mcpw C¥y-bpsS `qX-Im-e-Øn-te°v
Xncn-™p-t\m-°p-Ibpw hnhn[ hnj-b-ß-fn-ep≈ kwkvIr-X-{K-Ÿ-
߃ X¿÷a sNøp-Ibpw tZio-b-t_m-[sØ X´n-bp-W¿Øm≥
]‰nb auen-I-Ir-Xn-Iƒ cNn-°p-Ibpw sNbvXp. `mc-Xo-b-kw-kvImcw
as‰mcp kwkvIm-c-Øn-s‚bpw ]n∂n-e-s√∂p hy‡-am-°p-I-bm-bn-cp∂p
Ah-cpsS apJy-amb Dt±iyw. Aßs\, {_n´ojv km{am-Py-hm-Zn-I-
fpsS {]Xo-£-Iƒ°p hn]-co-X-ambn tZi-m`n-am-\hpw tZio-bm-`n-hr-
≤n-sb-°p-dn-®p≈ ]pXnb Nn¥-Ifpw C¥y-°m-cpsS a\- n¬ Ne-\-
ß-fp-≠m-°m≥ XpSßn. Cu Ne-\-߃ C¥y-bnse `mjm-km-ln-
Xy-ß-fnepw XXz-Nn-¥-I-fnepw am{X-a√, cm{„o-b-Nn-¥-I-fnepw
kzm[o\w sNepØn. C¥y B[p-\nI Ime-L-´-Øn-te°v Imep-
sh®p.
`mc-Xo-b-Nn¥ 135
31. cmPmdmw taml≥ dmbv
]sØm-ºXmw \q‰m-≠n¬ \mSp-hm-gn-Ø-Øn\pw tImf-\n-hm-
gvNbv°pw FXn-cmbn C¥y-bn¬ Db¿∂p-h∂ P\-Io-b-{]-ÿm-\-
߃°v kmº-Øn-I-amb ]nt∂m-°m-h-ÿbpw {_n´ojv `c-Wm-[n-
Im-cn-I-fpsS a¿Z-\-\-b-ßfpw ImcWw ]e ]cn-an-Xn-I-fp-ap-≠m-bn-cp∂p.
Xß-fpsS hyh-km-b-߃°m-h-iy-amb Akw-kvIrX hn`-h-߃
kºm-Zn-°p-∂-Xn\pw hymh-km-bn-tIm¬∏-∂-߃ hn‰-gn-°p-∂-Xn\pw
]‰nb Hcp Im¿jn-I-cm-Py-am°n C¥ysb \ne-\n¿Øp-I-sb-∂-Xm-
bn-cp∂p {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS Dt±iyw. AXn-\m-emWv kpi-
‡-amb Hcp B[p-\n-I-hym-h-km-bnI cmPy-ambn hf-cp-∂-Xn¬ \n∂v
C¥ysb XS-™p-\n¿Øm≥ Ah¿ ]c-am-h[n ]cn-{i-an-®Xv. {_n´s‚
Xmev]-cy-߃°v lm\n-I-c-a-√m-Ø-hbpw {_n´ojv hyh-km-b-߃°v
Xmßmbn {]h¿Øn-°p-∂-h-bp-amb hyh-km-b-im-J-Isf am{Xta
Ah¿ C¥y-bn¬ hf-cm≥ kΩ-Xn-®p≈q. apX-em-fn-Ø-_-‘-߃
hnI-kn-∏n-°m-\m-{K-ln® tZio-b-_q¿jzmkn hfsc Zp¿_-e-am-bn-cp∂p.
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS \b-߃ am{X-a√, Ime-l-c-W-s∏´
\mSp-hm-gn-Ø-_-‘-ßfpw aX˛kmaq-ly-a-fi-e-ß-fnse ]g-©≥
hnizm-k-ßfpw hymh-km-bn-I-]p-tcm-K-Xn°p XS- -am-bn-\n∂p. hntZ-
i-`-c-W-Øn\pw \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-km-l-N-cy-߃°p-sa-Xn-cmb
hnπ-h-k-a-c-߃ kwL-Sn-∏n-°m≥ Ign-b-Ø-°-hÆw C¥y-bnse apX-
em-fn-h¿Ktam tZio-b-{]-ÿm-\tam i‡n-bm¿Pn-®p-I-gn-™n-cp-∂n√.
Cu kml-N-cy-ß-fn¬ {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-fp-ambn kl-I-cn-
®p-sIm≠pw Ah-cpsS c£m-I¿ØrXzw AwKo-I-cn-®p-sIm≠pw
am{Xta Xß-fpsS A`n-em-j-߃ t\Sm≥ Ignbq F∂v C¥y-bnse
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ136
D¬_p≤ P\-hn-`m-K-߃ Icp-Xn-sb-¶n¬ AXn-e-¤p-X-s∏-Sm-s\m-∂p-
an√. kmaq-ly-]-cn-h¿Ø-\-߃°p t\XrXzw \¬Im-\p≈ Ignhpw
cm{„o-b-amb ]Iz-Xbpw h¿K-t_m-[hp-ap≈ Hcp sXmgn-em-fn-h¿Kw
Bhn¿`-hn®v Ign-™n-cp-∂n√. ̂ yqU-en-khpw AXns‚ Bi-b-ßfpw
At∏mgpw kpi-‡-ß-fm-bn-cp∂p. _q¿jzm-L-S-I-߃ ^yqU¬_-
‘-ß-fp-ambn sI´p-]n-W-™p-sIm-≠mWv hf-cm≥ XpS-ßn-bXv.
\thm-∞m-\-Øns‚ Bcw`w
`qX-Im-e-Øns‚ `mcw Zp -l-am-bn-cp∂p. cmPy-Øns‚ Ak-a-
amb kmº-Øn-I-h-f¿® Cu ÿnXnsb IqSp-X¬ k¶o¿W-am°n.
{_n´ojv `c-W-Øn≥Io-gn¬ _wKmƒ, t_mws_, aZn-cmin F∂o
IS¬Øoc kwÿm-\-ß-fn¬ apX-em-fn-Ø-hy-h-km-b-߃ hf¿∂p-
h-cm≥ XpS-ßn-b-t∏mƒ a‰p {]tZ-i-ß-fn¬ \mSp-hm-gn-Øtam {]mNo\
tKm{X-k-ap-Zm-b-ßtfm \ne-\n-∂p-t]m∂p. B[p-\n-I-hn-Zym-`ym-khpw
imkv{Xo-bm-i-b-ßfpw t\Snb ]´-W-ß-fn¬ t]mepw {]mIv apX-em-
fnØ kmaq-ly-_-‘-ß-fp-sSbpw ]g-©≥ Nn¥m-K-Xn-I-fp-sSbpw Ah-
in-„-߃ \mam-h-ti-j-am-hmsX XpS¿∂p-t]m∂p. aX-Øns‚
kzm[o\w hfsc hn]p-e-am-bn-cp∂p. {_n´ojv `c-W-sØbpw \mSp-hm-
gn-Ø-_-‘-ß-sfbpw \ne-\n¿Øm≥ th≠n-bp≈ kwcw-`-ß-fn¬
am{X-a√, Ah-bvs°-Xn-cmb ka-c-ß-fnepw aX-hn-izm-k-߃ KWy-
amb Hcp ]¶p-h-ln-°p-I-bp-≠mbn. tZio-b-\-thm-∞m\w aX-]-c-amb
\thm-∞m-\-Øns‚ {]Xn-^-e-\-am-bn-´mWv {]Xy-£-s∏-´Xv. kmaq-
lyhpw cm{„o-b-hp-amb Bi-b-߃, P\m-[n-]-Xy-]-chpw tZim-`n-am-
\-]-c-hp-amb A`n-em-j-߃, Hcp \√ Pohn-X-Øn-\p-th-≠n-bp≈
{]Xo-£-Iƒ ˛ Ch-sb√mw aX-]-c-amb cq]-Øn-emWv {]I-Sn-∏n-°-
s∏-´Xv. apX-em-fn-Ø-Øn-s‚bpw B[p-\n-I-\m-K-cn-I-X-bp-sSbpw hnIm-
k-Øn\p th≠n-bp≈ ka-c-߃t]mepw aX-hn-izm-k-ß-fp-ambn Iq´n-
bn-W-°-s∏´p. F¶nepw, ]sØm≥]Xmw \q‰m-≠nse kmaq-ly-]-cn-
jv°¿Øm-°ƒ Db¿Øn-∏n-Sn® lnμp-aXw a[y-Im-esØ lnμp-a-X-
Øn¬ \n∂p hyXy-kvX-am-bn-cp∂p. {_n´ojv apX-em-fn-I-fp-ambn _‘-
s∏-´p-sIm≠v kºØpw i‡nbpw t\Sm≥ sImXn® Zp¿_-e-ß-fmb
tZiob _q¿jzm-hn-`m-K-ß-fpsS A`n-em-j-ßsf {]Xn-^-en-∏n® Hcp
]pXnb lnμp-a-X-am-bn-cp∂p AXv.
tZim-`n-am-\n-I-fmb kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°ƒ aX-]m-c-º-cy-
߃°v Iogvh-gßn. F∂m¬, ]pXnb Dev]m-Z-\-i-‡n-I-fpsS
hf¿®sb XS-bp∂ apc-Sn® aX-hn-izm-k-ßsf Dƒs°m-≈mt\m
`mc-Xo-b-Nn¥ 137
t{Zml-I-c-ß-fmb aX-®-S-ßp-Isf AwKo-I-cn-°mt\m Ah¿ Iq´m-°n-
bn√. PmXn-hy-Xym-k-߃, AbnØw, hn{K-lm-cm-[\, kXn apX-em-
b-h-bvs°-Xn-cmbn t]mcm-Sp-Ibpw hn[-hm-hn-hmlw, an{i-hn-hmlw apX-
em-b-hsb t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw sNbvX-t∏mƒ Ah¿ hniz-kn-®Xv
R߃ ]gb aXsØ ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-Ibpw ip≤o-I-cn-°p-I-bp-
amWv sNøp-∂Xv F∂t{X. F∂m¬, bYm¿Y-Øn¬ Ah¿ apX-em-
fn-tØm-ev]m-Z\ k{º-Zm-b-Øns‚ hnIm-k-Øn\p ]‰nb Xc-Øn¬
]pXnb Bi-b-߃°pw ]pXnb kmaq-ly-_-‘-߃°p-ap≈ If-
sam-cp-°p-I-bm-bn-cp∂p. as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, aX-]-chpw B[ym-
fln-I-hp-amb BZ¿i-ß-fmWv cm{„ob kmaq-ly-{]-h¿Ø-\-߃°v
{]tNm-Z\w \¬In-bXv. F¶nepw, Ah-bpsS D≈-S°w \mSp-hm-gn-Ø-
hn-cp-≤hpw km{am-Py-Xz-hn-cp-≤-hp-am-bn-cp∂p. Ime-l-c-W-s∏´ kmaq-
ly-_-‘-߃ Ah-km-\n-∏n-°p-Ibpw ]pXnb _‘-ßfpw Bi-b-
ßfpw kr„n-°p-Ibpw sNøpI F∂ e£y-tØmsS {]h¿Øn-°m≥
Ah¿ P\-ßsf D¬t_m-[n-∏n®p. bmYm¿Yy-tØm-Sp≈ bp‡n-
]q¿hhpw hkvXp-\n-jvT-hp-amb kao-]-\-Øn\v hne-ßm-bn-\n∂ \nb-
{¥-W-ßsf Ah¿ FXn¿Øp. Cßs\ Bflo-b-hm-Z-]-c-amb Ah-
cpsS ho£-W-K-Xn°v Ncn-{X-Øn¬ ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Hcp ]¶p-h-
ln-°m≥ Ign™p. ]gb aqey-߃°v ]pXnb Poh≥ \¬IpI am{X-
amWv X߃ sNøp-∂-sX∂v Ah¿ hniz-kn®p. F¶nepw, ^e-Øn¬
Ah¿ `mhn-bpsS h‡m-°-fm-bn-cp∂p.
`qX-Im-e-Øns‚ t\´-߃ Db¿Øn-∏n-Sn-°p-I-sb∂ {]h-WX
tZio-b-\-thm-∞m-\-Øns‚ Hcp khn-ti-j-X-bmWv. {^©v \thm-∞m-
\-Ønepw {_n´ojv aX-]-cn-jvI-c-W-{]-ÿm-\-Ønepw Cu {]h-W-X-
ImWmw. C¥y-bnepw tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ Bcw-`-L-´-Øn¬
cm{„o-bhpw kmº-Øn-I-hp-amb apt∂‰w aX-]-cn-jv°-c-W-Øns‚ cq]-
Øn-emWv {]I-S-am-bXv. ]n¥n-cn-∏≥ kmaq-ly-i-‡n-Iƒ°v ]n≥_ew
\¬Inb Ime-l-c-W-s∏´ BNm-c-ß-sfbpw aX-]-c-amb A‘-hn-izm-
k-ß-sfbpw AXv \ncm-I-cn®p.
C¥y-bnse tZio-b-\-thm-∞m-\-Øns‚ BZysØ {]ap-J-t\-
Xmhv cmPmdmw taml≥ dmbv Bbn-cp∂p. B[p-\n-tI-¥y-bpsS tZio-
b-hm-Z-Øns‚ ]nXm-hm-bn-´mWv At±lw hmgvØ-s∏-Sp-∂Xv. cho-{μ-
\mY SmtKm¿ Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, C¥y-bn¬ B[p-\n-I-Im-e-
L-´-Øn\v XpS°w Ipdn-®Xv dmwtam-l≥ dmbv BWv.
1772emWv Hcp CS-Øcw IpSpw-_-Øn¬ dmw taml≥ P\n-®Xv.
Ip´n-°m-e-Øp-Xs∂ C…m-an-s‚bpw {InkvXpaXØn-s‚bpw XXz-߃
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ138
cmPmdmw taml≥ dmbn¬ hºn® kzm[o\w sNep-Øn-sb-¶nepw, At±-
l-Øns‚ ASn-ÿm-\-]-c-amb kao-]\w lnμp-a-X-Øn-t‚-Xm-bn-cp∂p.
ss__n-fn¬ AS-ßnb [m¿an-I-X-Xz-߃ kzoI-cn-°m≥ At±lw
Xøm-dm-bn-cp∂p. F∂m¬, aX-]-cn-h¿Ø-\-Øn-\p≈ anj-\-dn-am-cpsS
{iasØ At±lw FXn¿Øp. lnμp-°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw
aX-hn -izm -k-ßsf ]p—n -®p -sIm≠v ]pkvX-I-߃ Fgp-Xm≥
{InkvXy≥ anj-\-dn-amsc t{]m’m-ln-∏n-°p∂ {_n´ojv `c-Wm-[n-
Im-cn-Iƒ aX-]-c-amb \njv]-£X ewLn-°p-I-bmWv sNøp-∂-sX∂v
At±lw Bt£-]n®p. AtX-k-a-bØv, lnμp-°-fpsS t{Zml-I-c-ß-
fmb ]e BNm-c-ß-sfbpw hnizm-k-ß-sfbpw NS-ßp-I-sfbpw hn´p-
ho-gvN-bn-√msX FXn¿°p-Ibpw sNbvXp. _lp-ssZ-h-hn-izmkw,
t£{X-ß-fnse ]qPm-hn-[n-Iƒ, AbnØw, ]p\¿P-∑-hmZw, Ah-Xm-
c-ß-fn-ep≈ hnizmkw, hn{K-lm-cm-[\, arK-_en, kXn F∂n-ßs\
lnμp-°-fpsS CS-bn¬ \ne-\n-∂n-cp∂ A\m-Nm-c-ß-sf√mw At±-l-
Øns‚ \nin-X-amb hna¿i-\-߃°n-c-bmbn. bYm¿Y-Øn-ep≈
lnμp-aXw hnim-e-amb am\p-jn-I-ho-£-W-Øn¬ thcp-d-®-Xm-sW-∂m-
bn-cp∂p At±-l-Øns‚ hnizmkw. \q‰m-≠p-I-fmbn \ne-\n-∂p-t]m∂
A‘-hn-izm-k-ß-fpsS amdm-e-I-fn¬ \n∂v lnμp-a-XsØ tamNn-∏n-
°p-Ibpw ip≤o-I-cn-°p-Ibpw sNtø-≠-Xm-h-iy-am-sW∂v At±lw
{]Jym-]n®p. kmaq-ly-Po-hn-X-Ønse ]pXnb kml-N-cy-߃s°m-
Ø-hn[w icn°pw Hcp tZio-b-a-X-sa∂ \nebv°v lnμp-a-XsØ
]p\¿÷o-hn-∏n-°m≥ At±lw Blzm\w sNbvXp.
GI-X-Xz-hmZw
dmw taml≥ _lp-ssZ-h-hn-izm-k-Øn¬ A[n-jvTn-X-amb BNm-
c-ßsf FXn¿°p-Ibpw GI-ssZ-h-hn-izmkw Db¿Øn-∏n-Sn-°p-Ibpw
sNbvXp. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬ ""Hcp imiz-X-i-‡n-bpsS
t\sc Xncn-bpI F∂Xv a\p-jy-a-\- ns‚ kzm`m-hn-I-amb {]h-W-
X-bmWv''. bmYm-ÿn-Xn-I-Xz-Øn-s\-Xn-cmbn \m\m-ap-J-ß-fmb ka-c-
߃ \S-Øm\pw P\-ßsf D∂-Xhpw D¬Ir-jvS-hp-amb Hcp ]pXnb
Pohn-X-Øn-te°v Db¿Øn-s°m-≠p-t]m-Ip-hm-\p-ap≈ Hcp D]m-[n-bm-
bn-cp∂p GI-X-Xz-hmZw. GI-ssZ-h-hn-izm-k-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-
ep≈ Hcp km¿h-eu-In-I-a-X-am-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ e£yw. hn{K-
lm-cm-[-\bpw _lp-ssZ-h-hn-izm-khpw Dt]-£n-°m≥ At±lw P\-
ß-tfmSv Blzm\w sNbvXp. hnip-≤hpw \n¿Kp-Whpw cq]-c-ln-X-hp-
amb {_“-sa∂ k¶ev]w a\p-jy-cm-in-bpsS sFIy-Øns‚ {]Xo-
`mc-Xo-b-Nn¥ 139
I-am-bn-cp∂p. Fs¥-∂m¬, Hmtcm a\p-jy-Po-hn-bnepw {_“-amWv
{]Im-in-°p-∂Xv. lnμp-hm-bmepw ap…o-am-bmepw, F√m a\p-jy-cnepw
Htc ssNX-\y-amWv IpSn-sIm-≈p-∂Xv. Cu A¿Y-Øn¬ dmw tamls‚
{_“-hmZw I_o¿, ssNX-\y≥ apX-em-b-h-cpsS t\Xr-Xz-Øn-ep-
b¿∂p-h∂ `‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ XpS¿®-bm-sW-∂p-]-dbmw. ]t£,
Hcp hyXym-k-ap≠v cma≥, IrjvW≥ F∂n-ß\ a\p-jy-kvt\-l-
Øns‚ aq¿Øo-I-c-W-amb GsX-¶nepw Hcp ssZhsØ Bcm-[n-°p-
Ibpw B ssZh-sØ-°p-dn-®p≈ `‡n-a-b-ß-fmb k¶o¿Ø-\-߃
]mSn-s°m≠v Np‰n k©-cn-°p-Ibpw sNøp-∂-Xn¬ `‡n-{]-ÿm-\-
°m¿°v henb \njvI¿j-bm-bn-cp∂p. dmw tamls‚ aX-Øn¬ cma≥,
IrjvW≥ XpS-ßnb ssZh-߃t°m k¶o¿Ø-\-߃t°m ÿm\-
ap-≠m-bn-cp-∂n√. At±-l-Øns‚ ssZhw D]-\n-j-Øp-°-fnse
Aaq¿Øhpw \n¿Kp-W-hp-amb {_“-am-bn-cp∂p. D]-\n-j-Øp-°-fn-e-
S-ßnb thZm-¥-X-Xz-ß-fn-emWv At±lw Du∂n-bXv. thZm-¥-kq-
{Xhpw Ctim-]-\n-jØv, tIt\m-]-\n-jØv apX-em-b-hbpw At±lw
_wKm-fn-bn-te°pw Cw•o-jn-te°pw kzbw ]cn-`m-j-s∏-Sp-Øp-I-bp-
≠mbn.
A‘-hn-izm-k-߃s°-Xn-cmb \ne-]mSv
F∂m¬, dmw tamls‚ GI-X-Xz-hmZw thZm-¥-kq-{X-Øn-setbm
D]-\n-j-Øp-I-fn-setbm {_“-k-¶-ev]-Øns‚ shdpw Bh¿Ø-\-
am-sW-∂p-I-cp-Xp-∂Xv icn-bm-bn-cn-°p-I-bn√. C…m-an-s‚bpw {InkvXp-
a-X-Øn-s‚bpw GI-ssZ-h-hn-izmkw At±-l-Øn¬ kzm[o\w sNep-
Øp-I-bp-≠mbn. lnμp-°-fpsS ASn-ÿm-\-Zm¿i-\nI {KŸ-ß-sf-∂-
t]mse Xs∂ ap…o-ß-fpsS Jp¿-B\pw {InkvXym-\n -I-fpsS
ss__nfpw At±lw {i≤n-®p-]-Tn-°p-Ibpw {InkvXp-hns‚ D]-tZ-i-
ß-sf-°p-dn-®p≈ Hcp {KŸw {]kn≤w sNøp-Ibpw sNbvXp. F√m
aX-ß-fn-ep-a-S-ßnb [m¿an-I-aq-ey-߃ Dƒs°m-≈m-\mWv At±lw
{ian-®Xv. amIvkvap-≈¿ A`n-\-μn®p ]d-™-Xp-t]mse, ""]m›mXy˛-
]uckvXy Nn¥-Isf kwtbm-Pn-∏n® BZysØ a\p-jy≥'' Bbn-
cp∂p At±lw. ]t£, dmwtam-ls‚ kwtbm-P\w shdp-samcp Iq´n-
t®¿°-em-bn-cp-∂n√. kmaq-ly-]p-tcm-K-Xn°p lm\n-I-c-ß-fmb A‘-
hn-izm-k-ß-sfbpw A\m-Nm-c-ß-sfbpw FXn¿Øp tXmev]n-°m\pw
]pXnb Ime-L-´-Øns‚ sh√p-hn-fn-Isf t\cn-Sm\pw ]‰n-b-X-c-Øn¬
{]mNo-\-aX Zm¿i-\nI {KŸ-ß-fn-e-S-ßnb am\p-jn-I-aq-ey-ßsf
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ140
Db¿Øn-∏n-Sn-°p-I-bmWv At±lw sNbvXXv. 1828¬ At±lw C{]-
Imcw FgpXn: ""lnμp-°-fpsS C∂sØ aXm-Nm-c-߃ Ah-cpsS
cm{„o-b-Xm-ev]-cy-Øn\v A\p-tbm-Py-a-s√∂p ]d-bp-∂-Xn¬ F\n°v
hyk-\-ap≠v. lnμp-°ƒ°n-S-bn¬ Ht´sd hn`m-K-ßfpw D]-hn-`m-K-
ßfpw kr„n-®n-´p≈ PmXn-hy-hÿ Ah-cn-ep≈ tZio-b-hn-Im-csØ
\in-∏n-®n-cn-°p∂p. IW-°n-√mØ aX-N-S-ßp-Ifpw aXm-\p-jvTm-\-ßfpw
ip≤o-I-cW \nb-a-ßfpw Ah¿°v hnj-aw-]n-Sn® Fs¥-¶nepw
{]h¿Ø-\-ß-fn-te¿s∏-Sm-\p≈ Ign-hp-Iƒ C√m-Xm-°n-bn-cn-°p∂p.
cm{„ob t\´-߃°pw kmaq-ly-kp-J-߃°pw th≠n-sb-¶nepw
Ah-cpsS aX-Øn¬ Nne am‰-ß-fp-≠m-th-≠-Xm-h-iy-am-sW∂v F\n°v
tXm∂p∂p.''
{InkvXp-a-X-tØm-Sp≈ dmw tamls‚ kao-]-\hpw GXm-≠nXp
Xs∂-bm-bn -cp∂p. kmtlm-Zcyw, a\p-jy-kvt\lw XpS-ßnb
ss{IkvX-hm-Z¿i-ßsf At±lw A\p-Iq-en®p. AtX-k-a-b-Øp-Xs∂
Ime-Øn\v ]‰mØ aX-®-S-ßp-I-sfbpw tbip-{InkvXp ssZhtam
ssZh-]p-{Xt\m BsW∂pw a‰p-ap≈ hnizm-k-ß-sfbpw At±lw
FXn¿Øp. ]ptcm-K-a-\-]-c-ß-fmb CØcw Bi-b-߃ ]n¥n-cn-∏-
∑msc hnd-fn-]n-Sn-∏n®p. {_m“-W-]p-tcm-ln-X-∑mcpw Nne {InkvXy≥
anj-\-dn-amcpw At±-lsØ k¿h-i-‡n-bp-ap-]-tbm-Kn®v FXn¿°m-s\m-
cp-sº´p. sdmta≥ sdmfmßv Nq≠n-°m-´n-b-t]mse, ""dmw taml≥
bmYm-ÿn-XnI lnμp-a-X-Øn-s‚tbm bmYm-ÿn-XnI {InkvXp-a-X-Øn-
s‚tbm _‘-\-Øn¬ IpSp-ßn-°n-S-°p-I-bp-≠m-bn√. adn®v c≠p aX-
ß-fp-sSbpw icn-bmb A¿Yw Xm≥ Is≠-Øn-sb∂v At±lw hniz-
kn®p. At±lw Hcp kzX-{¥-\mb ssZh-hn-izm-kn-bm-bn-cp∂p. F√m-
‰n-\p-ap-]-cn-bmbn bp‡n-Nn-¥bpw [m¿an-I-t_m-[-hp-ap-≈-h-\m-bn-cp∂p.
{InkvXp-a-X-Z¿i-\-Ønse km∑m¿KnI hyh-ÿsb At±lw kzoI-
cn®p. F∂m¬ lnμp-°ƒ°v Ah-Xm-c-ß-fn-ep≈ hnizm-ksØ F∂-
t]mse Xs∂ {InkvXp ssZhmw-i-am-sW∂ [mc-W-sbbpw At±lw
\ntj-[n®p. D¬°-S-amb GI-X-Xz-hm-Z-Øns‚ \ne-]m-Sn¬\n-∂p-
sIm≠v At±lw lnμp-°-fpsS _lp-ssZ-h-hn-izm-k-sØbpw
{InkvXym-\n-I-fpsS {Xnaq¿Øn-`m-h-sØbpw i‡n-bmbn FXn¿Øp.
X¬^-e-ambn {_m“-Wcpw anj-\-dn-amcpw At±-l-Øn-s\-Xn-cmbn H‰-
s°-´mbn Xncn™p.'' Xs‚ Bi-b-ßfpw {]h¿Ø-\-ßfpw kaq-l-
Ønse bmYm-ÿn-Xn-Isc F{X-am{Xw tcmjw sIm≈n-®p-sh∂v dmw
taml≥ Xs∂ Cßs\ A\p-kva-cn-°p∂p: ""hn{K-lm-cm-[\, A‘-
hn-izm-k-߃ apX-emb hnj-b-ß-sf-∏‰n Rm≥ {_m“-W-cp-ambn \S-
`mc-Xo-b-Nn¥ 141
Ønb XpS¿®-bmb hmZ-{]-Xn-hm-Z-ßfpw kXn XpS-ßnb Ah-cpsS
t{Zml-I-c-ß-fmb A\p-jvTm-\-ß-fn-ep≈ Fs‚ CS-s]-Sepw Ft∂m-
Sp≈ Ah-cpsS Cu¿jy h¿[n-∏n®p. Ah¿°v Fs‚ IpSpw-_-Øns‚
taep-≠m-bn-cp∂ kzm[o\w ImcWw Fs‚ ]nXmhv F\n°v \¬In-
bn-cp∂ B\q-Iq-ey-߃ ]c-ky-ambn ]n≥h-en-°m≥ \n¿_-≤-\mbn.
F∂m¬, kzIm-cy-ambn F\n°v \¬Inb Npcp-ßnb tXmXn-ep≈
kmº-Øn-I-k-lmbw At±lw XpS¿∂p-t]m∂p. Fs‚ A`n-{]m-b-
ß-tfm-Sp≈ FXn¿∏pw hntcm-[-hp-ap-≠m-bn´pw Fs‚ _‘p-°fpw
_‘p-Xz-Øn\p ]pd-sa-bp-≈-h-cp-amb Ht´sd am\y-hy-‡n-Iƒ CtX
at\m-`m-h-amWv ssIs°m-≠Xv.''1
]{X-kzm-X{¥yw
taml≥ dmbv BWv C¥y-bnse tZio-b-]{X {]h¿Ø-\-Øns‚
AkvXn-hm-c-an-´Xv. 1821¬ At±lw _wKm-fn-bn¬ "kw_mZv IuapZn'
F∂ ]{Xhpw 1822¬ t]¿ky≥ `mj-bn¬ "D¬ AIv_¿' F∂
]{Xhpw XpSßn. Ahbv°v _p≤n-Po-hn-I-fpsS CS-bn¬ [mcmfw
{]Nmcw e`n®p. Cu ]{X-{]-h¿Ø\ kwcw-`-ßsf Bi-¶-tbm-sS-
bmWv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ ho£n-®Xv. ]Xn-s\´mw \q‰m-≠ns‚ Ah-
km-\-Ønepw ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Ønepw ]{X-ß-fpsS
ta¬ I¿i-\-ß-fmb sk≥k¿jn∏p \nb-a-߃ \ne-hn-ep-≠m-bn-
cp∂p. tlÃnßvkv {]`p 1817¬ s]mXp-P-\-{]-t£m-`-Øn\v hg-ßn-
s°m≠v sk≥k¿jn∏p \nb-a-ß-fn¬ Aev]w Ab-hp-h-cpØn.
F∂m¬, At±-l-Øn-\p-tijw h∂ BUw-{]-`p-hns‚ Kh-s◊‚ v
ssek≥kv IqSmsX B\p-Im-en-I-{]-kn-≤o-I-c-W-ßfpw ]{X-ßfpw
{]kn-≤o-I-cn-°p-∂Xv \ntcm-[n-®p-sIm≠v Hcp Hm¿Un-\≥kv ]pd-s∏-
Sp-hn®p. dmw taml≥ dmbv Cu \S-]-Sn-Iƒs°-Xn-cmbn i‡n-bmb
kacw kwL-Sn-∏n-°p-Ibpw Ah-km\w AXn¬ hnP-bn-°p-Ibpw
sNbvXp.
tZiob \thm-∞m-\-Øn-s‚bpw km¿h-eu-InI kmtlm-Z-cy-Øn-
s‚bpw ktμiw cmPy-Øns‚ hnhn[ `mK-ß-fn¬ FØn-°m-\mWv
dmw taml≥ ]{X-{]-h¿Ø-\-Øn-te¿s∏-´Xv. PmXn-hy-hÿ, hn{K-
lm-cm-[\, arK-_en, kXn, ssii-h-hn-hmlw XpS-ßn-b-h-bvs°-Xn-
cmbn At±lw hn´p-ho-gvN-bn-√mØ ka-c-߃ \SØn. kv{XoIƒ°v
]pcp-j-∑m-tcm-sSm∏w kzØ-h-Imiw A\p-h-Zn-°-W-sa∂pw kXn
1. Raja Rao and Iqbal Singh (ed): Changing India, P. 18-19.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ142
\ntcm-[n-°-W-sa∂pw hn[-h-Iƒ°v ho≠pw hnhmlw Ign-°m≥
kzmX{¥yw \¬I-W-sa∂pw At±lw hmZn®p.
kXn-s°-Xn-cmb {]t£m`w
`¿Øm-°-∑m¿ acn-®m¬ Ah-cpsS NnX-bn¬ NmSn hn[-h-Iƒ
Bfl-lXy sNø-W-sa∂ {Iqc-\n-b-a-amWv kXn-sb∂ t]cn-e-dn-b-
s∏-´n-cp-∂Xv. a[y-Im-esØ Cu \njv°-cp-W-amb aX-®-Sßv ]sØm-
ºXmw \q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Øn¬ t]mepw hSs° C¥y-bnse Nne
`mK-ß-fn¬, {]tXy-In®pw _wKm-fn¬, hfsc {]_-e-am-bn-cp∂p. dmw
taml-\∂p Xs∂ Cu \njvTq-cX t\cn¬ ImtW-≠n-h∂ Hcp Zpc-
¥m-\p-̀ -h-ap-≠mbn. Xs‚ ktlm-Z-cs‚ NnX-bn¬ ktlm-Z-c-̀ mcy NmSn
acn-°p-∂Xp XS-bm≥ At±lw Hcp hn^-e-{iaw \S-Øn-t\m°n.
]t£, {_m“-W-cp-sSbpw ]ptcm-ln-X-∑m-cp-sSbpw hmin-tb-dnb
\n¿_‘w ImcWw At±-l-Øn\v H∂pw sNøm≥ Ign-™n√. Hcp
Poh-\p≈ kv{Xo Xobn¬ Np´p-I-cn-°-s∏-Sp-∂Xv \n -lm-b-\mbn
t\m°n \n¬°mt\ Ign-™p≈q. Cu kw`hw At±-l-Øns‚ lrZ-
b-Øn¬ Hcn-°-ep-ap-W-ßmØ Hcp {hW-ap-≠m°n. At±lw kXn-
bpsS G‰hpw henb FXn-cm-fn-bmbn amdn. kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-
߃°v aX-]-c-amb AwKo-Imcw thW-sa∂v C¥y-°m¿ B{K-ln-®n-
cp∂ Hcp Ime-am-bn-cp∂p AXv. kXn-bpsS \ntcm-[\w {ipXn-Iƒ°pw
kvarXn-Iƒ°pw FXn-c-s√∂v sXfn-bn-t°-≠-Xm-h-iy-am-bn-cp∂p. ]gb
thtZm-]-\n-j-Øp-Ifpw a‰pw D≤-cn-®p-sIm≠v Cu \njvTqc \S-]-Sn°v
[m¿an-Itam aX-]-ctam Bb AwKo-Im-c-an-s√∂v sXfn-bn-°m≥ dmw
taml≥ Xøm-dmbn. Cu al-Ømb ]cn-{i-a-ß-fn¬ hneyw-Im-cnbpw
skcmw-]q-cnse a‰p Nne {]apJ {InkvXy≥an-j-\-dn-amcpw At±-
lsØ t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw klm-bn-°p-Ibpw sNbvXp-sh∂v
ChnsS FSp-Øp-]-d-tb-≠n-bn-cn-°p∂p. F∂m¬, Cw•-≠nse P\-
߃°v C°m-cy-Øn¬ Htc A`n-{]m-b-a√ D≠m-bn-cp-∂Xv. `c-Wm-
[n-Imcn h¿K-Ønse G‰hpw {]_-e-amb hn`mKw bmYm-ÿn-Xn-I-
cmb lnμp-]p-tcm-ln-X-∑msc shdp-∏n-°m≥ C„-s∏-´n√. ""hn[-h-Iƒ
Xß-fpsS `¿Øm-°-∑m-tcm-sSm∏w NnX-bn¬ NmSn acn-°p-∂Xv lnμp-
°-fpsS aX-]-c-amb k¶¬∏-ßsf ASn-ÿm-\-am-°n-bp≈ BNm-c-
am-sW∂pw AXv AwKo-Ir-X-\n-b-a-ß-fn¬ {]tXyIw {]tXyIw hy‡-
am-°-s∏-́ n-́ p-s≠∂pw''2 Bbn-cp∂p Cu ]fin-X-∑m-cpsS hmZw. C¥y-
2. Jatindra Kumar Majumdar (ed): Raja Ram Mohan Roy and ProgressiveMovement in India.
`mc-Xo-b-Nn¥ 143
bnse {_n´ojv Kh-s◊‚ v bmYm-ÿn-XnI lnμp-]p-tcm-ln-X-∑m¿
\¬Inb imkv{X-hym-Jym-\-߃ kzoI-cn-°p-Ibpw aXw A\p-h-Zn-
°p-t∂-S-tØmfw kXn A\p-h-Zn-°-W-sa∂v Xocp-am-\n-°p-Ibpw
sNbvXp.
F∂m¬ D¬_p-≤-cmb P\-ßsf kw_-‘n-®n-S-tØmfw ˛ Ah-
cn¬ C¥ym-°mcpw bqtdm-]y-∑mcpw Dƒs∏Spw ˛ kXn \oNhpw a\p-
jy-Xz-c-ln-X-hp-amb Hcp BNm-c-am-bn-cp∂p. s]mXp-P-\m-̀ n-{]m-b-Øns‚
kΩ¿±w ImcWw HutZym-Kn-Im-\p-aXn IqSmsX kXn \S-Ø-cp-sX∂pw
Hcp s]meo-kp-tZym-K-ÿs‚ apºmsI sh®p-am-{Xta AXp \S-Øm≥
]mSp≈p F∂pw 1813¬ Kh-s◊‚ v Iev]\ ]pd-s∏-Sp-hn®p. ""\nb-am-
\p-kr-X-amb kXn-Iƒ""°v s]meo-kns‚ kwc-£Ww \¬Ip-∂-Xn\v
Xpey-am-bn-cp∂p CXv. kXn-bpsS FÆw ]Xn-∑-Sßv h¿[n-°p-I-bmWv
CXns‚ ^e-am-bp-≠m-bXv. lp•n-bn¬ If-Œ-dm-bn-cp∂ F®v. DIven
1818¬ C{]-Imcw tcJ-s∏-Sp-Øp-I-bp-≠mbn: ""kXn \S-Øp-∂Xv
imkv{X-\n-b-a-߃°-\p-k-cn-®m-sW∂v Dd-∏p-h-cp-Øm≥ Ct∏mƒ
s]meo-kp-tZym-K-ÿ-∑m¿ CS-s]-S-W-sa∂v Iev]-\-bm-bn-cn-°p-I-bmWv.
hn[-h-Isf Xobn-en´p Np´p-sIm-√p-∂-Xn\v Kh-s◊‚ns‚ AwKo-Imcw
\¬I-em-WnXv. imkv{X-ß-fpsS ip]m¿ibv°v ]pdsa `cn-°p∂
i‡n-bpsS A\p-hm-Zw-IqSn e`n-°p-tºmƒ \c-_-en-I-fpsS FÆw Cc-
´n-bm-Ip-∂-Xn¬ A¤p-X-an√.''3
F∂m¬, Kh-s◊‚ns‚ CØcw \S-]-Sn-Iƒ°v dmw tamls‚
\n›-b-Zm¿VysØ Cf-°m≥ Ign-™n√. At±lw kXn-s°-Xn-cmb
Xs‚ {]t£m`w IqSp-X¬ i‡n-s∏-SpØn. 1813¬ Kh-s◊‚n\p
ka¿∏n® Hcp satΩm-dm-≠-Øn¬ imkv{X-߃°-\p-k-cn®p am{X-
a√, F√m cm{„-ß-fp-sSbpw kmam-\y-_p-≤n-°-\p-k-cn®pw, kXn X\n
sIme-]m-X-I-am-sW∂v At±lw ka¿Yn®p. Cu {Iqc-amb BNm-c-
Øns‚ ]n∂n-ep≈ kmº-ØnI Xmev]-cy-ßsf At±lw Xpd-∂p-
Im´n. acn® ]pcp-js‚ kzØp-°ƒ Abm-fpsS hn[-h-Iƒ°v hoXn-
®p-sIm-Sp-°p-∂Xv Hgn-hm-°m-\p≈ kzm¿tYm-t±-iy-amWv bmYm-ÿn-
XnI ]ptcm-ln-X-∑m-cpsS hmZ-ß-fpsS ]n∂n-ep-≈Xv F∂v At±lw
Nq≠n-°m´n. Cu satΩm-dm≠w D¬_p-≤-cmb hf-sc-tbsd P\-ßsf
BI¿jn®p. 1819¬ {]ap-J-cmb lnμp-°-fpsS Hcp kwLw as‰mcp
l¿Pn ka¿∏n®p. Cßs\ kXn-s°-Xn-cmb {]t£m`w IqSp-X¬
IqSp-X¬ i‡n-s∏-Sp-Ibpw \m´n-sem-´p°pw ]c-∂p-]n-Sn-°p-Ibpw
3. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ144
sNbvXp. HSp-hn¬ 1829¬ hneyw s_‚nIv {]`p-hns‚ `c-W-Im-eØv
kXn \nb-a-hn-cp-≤-ambn {]Jym-]n-°-s∏´p.
kmaq-ly-Po-hn-X-Øn¬ kv{XoIƒ°p≈ F√m Ah-i-X-Ifpw
Ah-km-\n-∏n-°pI F∂ Xs‚ e£y-Øn-te-°p≈ Hcp Im¬sh∏p
am{X-am-bn-´mWv kXn \ntcm-[-\sØ dmw taml≥ ho£n-®Xv. ]pcp-
j-∑m¿°pw kv{XoIƒ°pw Xpey-amb kzØ-h-Imiw A\p-h-Zn-°-
W-sa∂v At±lw hmZn®p. hn[-hm-hn-hm-l-Øn-\-\p-Iq-e-ambpw
ssiih hnhm-l-Øn-s\-Xn-cmbpw At±lw {]N-cWw \SØn.
CØcw {]h¿Ø-\-ß-fn -se√mw D¬_p≤ P\-hn-`m-K-ß-fpsS
]n¥pW t\Sm\pw At±-l-Øn\v km[n®p.
B[p-\nI hnZym-`ymkw
dmw tamls\ kw_-‘n-®n-S-tØmfw, kmaq-ly-]-cn-jv°-c-W-߃
kmwkvIm-cn-I-]p-tcm-K-Xn-bpsS Hc-hn-`m-Py-`m-K-am-bn-cp∂p. AXp-sIm-
≠mWv B[p-\nI hnZym-`ym-k-Øn\v At±lw henb {]m[m\yw
\¬In-bXv. ]c-º-cm-K-X-amb hnZym-`ym-k-coXn am‰w-Iq-SmsX \ne-
\n¿Ø-W-sa∂pw A[y-b-\-am-[y-a-ß-fmbn kwkvIr-Xhpw Ad-_nbpw
AwKo-I-cn-°-W-sa∂pw ]e ]fin-X-∑mcpw Bh-iy-s∏-́ p-sIm-≠n-cp∂
Hcp Ime-am-bn-cp∂p AXv. {_n´ojv Kh¿W¿ P\-d¬ hmd≥tl-
Ãnßvkv ]fin-X-∑m-cpsS Cu Bh-iy-ßsf ]n¥m-ßp-I-bmWv
sNbvXXv. dmw taml≥ t\sc adn®v, amdnb Pohn-X-km-l-N-cy-ß-
fn¬ ]gb hnZym-`ymk k{º-Zmbw A]-cym-]vX-am-sW∂pw ]m›m-
Xy-co-Xn-bn-ep≈ ]pXnb hnZym-`ym-k-coXn \S-∏m-°-W-sa∂pw hmZn®p.
]m›m-Xy¿ imkv{X-Ønepw kmaq-ly-]-cn-jv°-cW cwK-Ønepw
cm{„ob Imcy-ß-fnepw ssIh-cn® t\´-ß-fn¬ \n∂v C¥y-°msc
AI-‰n-\n¿Øm≥ ]mSn-s√∂pw B[p-\n-I-Nn-¥-bpsS {]Nm-c-Øn-\p≈
Hcp am¿K-amWv B[p-\nI hnZym-`ymkw F∂pw At±lw A`n-{]m-b-
s∏´p. At±-l-Øns‚ A£o-W-]-cn-{i-a-Øns‚ ̂ e-am-bn-´mWv 1817¬
lnμp tImtfPv ÿm]n-°-s∏-́ Xv. ]n∂oSv AXns‚ t]¿ {]kn-U≥kn
tImtfPv F∂m°n am‰-s∏´p. 1825¬ At±lw Kh¿W¿ P\-d¬
BwtlgvÃv {]`p-hn\v ka¿∏n® satΩm-dm-≠-Øn¬ ""Cu cmPysØ
Ccp-´n¬ BgvØn \n¿Øm≥ am{X-ap-X-Ip∂'' ]uc-kvXy-hm-Zn-I-fpsS
hnZym-`ym-k-\-bsØ ITn-\-ambn hna¿in®p. ""KWn-X-imkv{Xw, {]Ir-
Xn-X-Xz-Nn¥, ck-X{¥w, ico-c-imkv{Xw XpS-ßnb {]tbm-P-\-I-c-
ß-fmb imkv{X-߃ Dƒs°m-≈p∂'' IqSp-X¬ DZm-chpw {]_p-≤-
hp-amb hnZym-`ym-k-co-Xn°v th≠n-bm-W-t±lw hmZn-®Xv. ""bqtdm-∏n¬
`mc-Xo-b-Nn¥ 145
]cn-io-e\w t\Sn aS-ßn-h-cp∂ A`y-kvX-hn-Zy-cpsS ]pXnb Xe-ap-d-
bpsS tkh-\-ßsf D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-s°m≠v Bh-iy-amb ]pkvX-
I-߃, D]-I-c-W-km-a-{Kn-Iƒ XpS-ßnb kuI-cy-ß-tfmSp IqSnb
Hcp tImtfPv G¿s∏-Sp-Øm≥ th≠n-bmWv hnZym-`ym-k-Øn-\p-th≠n
\o°n-sh® XpI-Iƒ hn\n-tbm-Kn-t°-≠Xv'' F∂v At±lw Bh-iy-
s∏´p.
Cu {]N-c-W-Øn\pw ^e-ap-≠mbn. Hcp Zim-_vZ-Øn\v tijw
sa°msf {]`p \n¿tZ-in® hnZym-`ym-k-]-cn-jv°-c-W-Øn¬ dmw
tamls‚ A`n-{]m-b-ß-fn¬ ]eXpw Dƒs∏-Sp-Ø-s∏-´n-cp∂p.
\nb-a-]-cn-jv°m-c-߃
dmw tamls‚ apJy-amb as‰mcp {]h¿Ø\w 1827se Pqdn BŒv
F∂ \nb-a-Øn-s\-Xn-cmb {]t£m-`-amWv. Pqdn BŒns‚ t{Zml-I-
c-amb hihpw AXn-s\-Xn-cmb dmw tamls‚ ka-c-Øns‚ {]m[m-
\yhpw Xmsg sImSp-°p∂ D≤-c-Wn-bn¬ \n∂p a\- n-em-°m-hp-∂-
XmWv: ""Cu cmPy-Ønse \oXn-\ymb k{º-Zm-b-Øn¬ aX-]-c-amb
hyXym-k-߃ G¿s∏-Sp-Øn-s°m≠v I¨t{Smƒ t_m¿Uns‚ ap≥{]-
kn-U‚ v an. hn≥ Bkq-{XWw sNbvX {]kn-≤-amb Pqdn-_n¬ \m´p-
Im¿°n-S-bn¬ s]mXpth Akw-Xr-]vXn°v \ymb-amb Imc-W-ap-≠m-
°n-bn-cn-°p∂p. am{X-a√, AXv cm{„o-b-X-Xz-ß-fp-ambn ]cn-N-b-s∏´
F√m-h-cnepw `bm-i-¶-Iƒ Df-hm-°n-bn-cn-°p∂p. lnμp-°tfm ap…o-
ßtfm Bb \m´p-Im¿ Cu \nb-a-a-\p-k-cn®v bqtdm-]y-∑mtcm \m´p-
Imtcm Bb {InkvXym-\n-I-fpsS \oXn-\ym-b-hn-Nm-c-Wbv°v hnt[-b-
cm-°-s∏-Sp∂p. aX-]-cn-h¿Ø\w sNbvX \m´p-Im-c-S-°-ap≈ {InkvXym-
\n-Iƒ lnμpthm apk¬amt\m Bb PUvPn-bpsS hnNm-c-Wbv°v
hnt[-b-cm-th≠ KXn-tI-Sn¬\n∂v Hgn-hm-°-s∏-Sp-Ibpw sNbvXn-cn-
°p∂p. lnμpthm apk¬amt\m Bb PUvPn°v F{X Db¿∂ ÿm\-
ap-≠m-bmepw ÿnXn CXp-X-s∂-bmWv. lnμp-°-sftbm apk¬am-∑m-
sctbm hnNm-cW sNøp-∂-Xn-\p-t]mepw {Km≥Uv Pqdn-bn¬ lnμp-
°ƒ°pw apk¬am-∑m¿°pw Hcp ko‰v A\p-h-Zn-°-s∏-Sp-∂n√. CXmWv
an. hn∂ns‚ ]pXnb Pqdn-_n¬ ˛ R߃ Cu _n√ns\ ITn-\-ambn
Bt£-]n-°p∂p.''4 CØcw \nb-a-߃s°-Xn-cmbn {]t£m`w \S-
Øp-∂-Xn-t\m-sSm∏w s]meo-kp-tZym-K-ÿ-∑m-cpsS a¿Z-\-ß-fn¬ \n∂v
4. Quoted in Choudhari, Majumdar and Datta: An Advanced History ofIndia, P. 814.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ146
{Kmao-Wsc c£n-°m≥ ]‰nb Xc-Øn¬ {Inan-\¬ \nbaw t{ImUo-
I-cn-°-W-sa∂v At±lw Bh-iy-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp.
{_“-k-amPw
H‰-s∏´ {]Nm-c-th-e-Iƒ A]-cym-]vX-ß-fm-sW∂pw kwL-Sn-X-
amb {]h¿Ø-\-߃ Bh-iy-am-sW∂pw dmw taml≥ a\- n-em-°n-
bn-cp∂p. 1815¬ At±lw Bflo-b-k` (kplrXv kwLw) F∂
t]cn¬ Hcp kwL-S\ cq]-h¬°-cn®p. aX-]-chpw Zm¿i-\n-I-hp-amb
{]_-‘-ß-sf-gpXn hmbn-°p-Ibpw N¿®-Iƒ \S-Øp-Ibpw sNøpI
F∂-Xm-bn-cp∂p AXns‚ aptJym-t±iyw. ]n¥n-cn-∏≥ {_m“W
]ptcm-ln-X-∑m-cp-sSbpw a‰p ÿm]nX Xm¬∏-cy-°m-cp-sSbpw kwL-
Sn-X-amb B{I-a-W-Øns‚ apºn¬ AXn\v Gsd-°mew \ne-
\n¬°m≥ Ign-™n√. k`-bn¬ ]s¶-Sp-°p-∂-h¿ lnμp-a-X-Øn¬
\n∂v {`„-cm-°-s∏-Sp-sa∂pw Ah¿°v lnμp kzØ-h-Im-i-\n-b-a-߃
_m[-I-am-hp-I-bn-s√∂pw a‰p-ap≈ ̀ oj-Wn-Iƒ ImcWw dmw tamls‚
an° kplr-Øp-°fpw At±-lsØ hn´p-]n-cn-™p-t]mbn. 1828¬
ÿm]n-°-s∏´ {_“-k-amPw IqSp-X¬ kpi-‡-am-bn-cp∂p. aX-]-
chpw kmaq-ly-hp-amb ]cn-jv°-cW kwcw-`-߃°v tI{μo-Ir-X-amb
Hcp t\XrXzw \¬Ip-I-sb-∂-Xm-bn-cp∂p kam-P-Øns‚ aJy-amb
Dt±iyw. Cu kwL-S-\bv°pw bmYm-ÿn-Xn-I-∑m-cpsS ITn-\-amb
FXn¿∏p-Isf t\cn-tS-≠n-h∂p. {_“-k-am-P-Øn-s\-Xn-cmbn lnμp-a-
X-Øns‚ ]mc-º-cy-ßsf ImØp-c-£n-°pI F∂ Dt±-iy-tØm-Sp-IqSn
Ah¿ [¿a-k` F∂ as‰mcp kwL-S-\-bp-≠m°n. F¶nepw, {_“-
k-am-P-Øn\v _wKm-fnse {]i-kvX-cmb ]e _p≤n-Po-hn-I-sfbpw
BI¿jn-°m≥ Ign™p. hn{K-lm-cm-[\, sXm´p-Iq-Smbva, PmXn-hy-
hÿ, aX-{`m¥v F∂n-hsb FXn¿°pI, hn[-hm-hn-hmlw, an{i-hn-
hmlw F∂n-hsb t{]m’m-ln-∏n-°pI apX-em-b-h-bm-bn-cp∂p kam-
P-Øns‚ apJy-]-cn-]m-Sn-Iƒ. Cu _lp-ap-J-amb {]h¿Ø-\-߃
C¥y-bnse kmaq-ly-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-Øn\pw tZio-b-\-thm-
∞m-\-Øn\pw hºn® DtØ-P\w \¬In. bmYm-ÿn-Xn-I-Nn-¥-I-fpsS
ho¿∏p-ap-´n-°p∂ ]nSn-bn¬\n∂v kmaq-ly-a-\x-km-£nsb tamNn-∏n-°p-
∂-Xn\pw Aßs\ P\-ßsf Ime-Øns‚ hnfn tIƒ∏n-°p-∂-Xn\pw
th≠n-bp≈ kr„n-]-c-amb Hcp bXv\-am-bn-cp∂p kamPw. GI-ssZh
hnizm-khpw a\p-jy-km-tlm-Z-cy-hp-am-bn-cp∂p kam-P-Øns‚ hnizm-
k-{]-am-W-߃. a\pjy kmtlm-Z-cy-sa∂ k¶ev]w lnμp bmYm-
ÿn-Xn-I-∑m-cpsS A\p-{K-lm-in-kp-I-tfmsS \ne-\n∂ kmaq-lym-k-
`mc-Xo-b-Nn¥ 147
a-Xz-߃°pw hn`m-Ko-b-X-Iƒ°p-sa-Xn-cmb Hcp sh√p-hn-fn-bm-bn-cp∂p.
GI-ssZ-h-hn-izm-k-am-Is´, lnμp-aXw, C…mw-aXw, {InkvXp-aXw
F∂n-h-bpsS ka-\z-b-Øn-\p≈ D¬°-S-amb C—-sb-bmWv {]Xn-^-
en-∏n-®Xv. F∂m¬, {_“-k-amPw shdpw aX-]-c-amb ]cn-jv°-c-W-
{]-ÿm\w am{X-am-bn-cp-∂n√. Fs¥-∂m¬, kmaq-lyhpw cm{„o-b-
hp-amb ]ptcm-KXn aX-]-cn-jv°-c-W-hp-ambn At`-Zyamw hn[w IqSn-
∏n-W™p InS-∂n-cp∂ Hcp Ime-L-´-am-bn-cp∂p AXv. hy‡n-kzm-
X{¥yw, tZio-ssbIyw, kv{Xokzm-X{¥yw, B[p-\n-I-hn-Zym-`ymkw
apX-emb Bi-b-߃ tImf-\n-ta-[m-hn-Xz-Øn\pw \mSp-hm-gnØ _‘-
߃°p-sa-Xn-cmb tZio-b-\-thm-∞m-\-Øns‚ i‡n-Iƒ°v DtØ-
P-\hpw t{]m’m-l-\hpw \¬Ip-∂-h-bm-bn-cp∂p. ]n∂o-Sp-≠mb
cm{„ob {]t£m-`-ß-fpsS ASn-Ø-d-bp-d-∏n-°m≥ Ah klm-bn®p.
dmw tamls‚ ]n≥Km-an-Iƒ
1833¬ cmPm dmw taml≥ dmbv A¥-cn®p. At±lw XpS-ßn-
sh® {]h¿Ø-\-߃ XpS¿∂p \S-Øn-bXv tZth-{μ-\mYv SmtKm¿
(1838˛1884) XpS-ßnb {]ap-J-∑m-cmWv. Ah-cpsS t\Xr-Xz-Øn¬ {_“-
k-am-P-{]-ÿm-\-Øns‚ Bghpw hym]vXnbpw h¿[n®p. AtXm-sSm∏w
bmYm-ÿn-Xn-I-∑m-cpsS FXn¿∏p-Ifpw aq¿On®p. Cu kml-N-cy-ß-
fn¬ {_“-k-am-P-Øns‚ Dt±-iy-ßfpw e£y-ßfpw IqSp-X¬ hy‡-
am-t°-≠-Xm-h-iy-am-bn-h∂p. thZ-ßfpw {_m“-W-ßfpw kvarXn-Ifpw
a‰pw A{]-am-Zn-Xz-ap-≈-h-bm-sW∂p Icp-Xp-∂-Xn-\p-]-Icw bp‡n°v
IqSp-X¬ ÿm\w \¬Ip-I-bmWv {_“-k-amP {]ÿm-\-Øns‚ Dt±-
iy-sa∂v tZth-{μ-\mYv SmtKm¿ {]Jym-]n®p. 1843¬ At±lw Xøm-
dm-°nb {_“-k-amP {]am-W-ß-fn¬ Xmsg ]d-bp∂ XXz-߃
Dƒs∏-Sp-Øp-I-bp-≠mbn. ""G‰hpw D¬Ir-„-ß-fmb KpW-ß-tfm-Sp-
Iq-Snb hy‡n-k-Ø-bmWv ssZhw. ssZh-Øn\v Hcn-°epw Ah-Xm-c-
ß-fp-≠m-bn-́ n√. ssZhw {]m¿Y-\-Iƒ tIƒ°p-Ibpw Ahbv°v {]Xyp-
Øcw \¬Ip-Ibpw sNøp∂p. t£{X-ßfpw \n›n-X-ß-fmb Bcm-
[-\m-co-Xn-Ifpw A\m-h-iy-ß-fmWv. F√m PmXn-I-fnepw hwi-ß-fnepw
s]´ a\p-jy¿°v Hcp-t]mse kzoIm-cy-amb \ne-bn¬ ssZhsØ
Bcm-[n°mw. ssZhn-I-⁄m-\-Øns‚ Dd-hn-S-߃ {]Ir-Xnbpw Bfl-
t_m-[hpw BWv. Hscm‰ {KŸhpw B[n-Im-cn-I-a√.''
{_“-k-am-Phpw bmYm-ÿn-XnI lnμp-a-Xhpw XΩn-ep≈ hyXym-
k-ßsf hnh-cn-®p-sIm≠v At±lw FgpXn: ""H∂m-asØ hyXymkw
ssZhsØ kvt\ln-°p-∂-Xnepw Ah≥ C„-s∏-Sp∂ {]hr-Øn-Iƒ
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ148
sNøp-∂-Xnepw BWv Bcm-[\ AS-ßn-bn-´p-≈-sX∂ Rß-fpsS
hnizm-k-{]-am-W-Øns‚ {Inbm-fl-I-amb hi-amWv ....... kr„n-°-s∏´
Pohn-sbtbm hkvXp-hn-s\tbm {k„m-sh∂ \nebv°v Bcm-[n-°p-
∂Xv \ntcm-[n-®n-´p-s≠-∂p-≈-XmWv Rß-fpsS aX-Øns‚ \ntj-[m-
fl-I-amb hiw. CXv Ah-Xm-c-ßsf Bcm-[n®p ioen-®-h-cn¬ \n∂pw
GsX-¶nepw am[y-a-Øn-s‚tbm {]Xo-I-ß-fp-sStbm hn{K-l-ß-fp-
sStbm Bh-iy-I-X-bn¬ hniz-kn-°p-∂-h-cn¬ \n∂pw Rßsf hyXy-
kvX-cm-°n-bn-cn-°p∂p. Rß-fpsS hnizmkw bp‡n-bp-sSbpw a\- m-
£n-bp-sSbpw AwKo-Im-c-tØm-Sp-Iq-Snb aX-Øns‚ auen-I-k-Xy-ß-
fn¬ A[n-jvTn-X-amWv. Bflmhpw ]c-am-flmhpw XΩn¬ t\cn´p
kº¿°w ]pe¿Øp-∂-Xn\v XS- -ambn \n¬°m≥ Rß-fpsS aXw
a\p-jy-s\tbm ]pkvX-I-sØtbm _nw_-sØtbm A\p-h-Zn-°p-
∂n√.''
tIi_v N{μ-sk≥ {_“-k-am-PsØ {InkvXp-a-X-hp-ambn ASp-
∏n-®-Xmbn Nne Fgp-Øp-Im¿ A`n-{]m-b-s∏-́ n-́ p≠v. {InkvXp-aXw At±-
l-Øn¬ henb kzm[o\w sNep-Øn-sb-∂Xv kXy-amWv. F∂m¬,
lnμp-a-X-Øns‚ hnizm-k-{]-am-W-ßsf FXn¿Ø AtX i‡n-
tbmsS At±lw {InkvXp-a-X-Øns‚ hnizm-k-{]-am-W-ßsfbpw
FXn¿°p-I-bp-≠mbn. ""{InkvXp-aXw Fs‚ \m´p-Im-cn¬ henb
[m¿an-I-kzm-[o\w sNep-Øp-∂-Xn¬ ]cm-P-b-s∏-´n-cn-°p-I-bmWv.
F∂n´pw, tbip-hns‚ aX-sa∂p sh®m¬ \m´p-Imsc \n¿_m[w ASn-
°m\pw Nhn-´m-\p-ap≈ A[n-Im-chpw {]tXy-Im-h-Im-i-hp-amWv F∂v
[cn-°m≥ _e-{]-tbm-K-Øn-t‚-Xmb {InkvXp-aXw ]e-scbpw t{]cn-
∏n®p. Aßs\ C¥y-bn¬ tbip A]-am-\n-°-s∏-´n-cn-°-bmWv.''
]uckvXy cmPy-ß-sfbpw ]m›mXy cmPy-ß-sfbpw GtIm-]n-
∏n-°m-\p-X-Ip∂ Hcp km¿h-eu-In-I-a-X-sØ-°p-dn®v tIi_v N{μ-
sk≥ kz]v\w I≠p. 1870¬ eoUvknse an¬ln¬ It∏-f-bn¬ sh®v
sNbvX aX-{]-kw-K-Øn¬ Cw•≠pw C¥ybpw XΩn-ep≈ _‘w
sa®-s∏-Sp-Øm≥ ]‰nb at\m-̀ m-h-߃ kr„n-t°-≠-Xm-h-iy-am-sW∂v
At±lw A`n-{]m-b-s∏-Sp-I-bp-≠mbn. ""Ing-°p≈ ktlm-Z-co-k-tlm-
Z-c-∑mcpw ]Sn-™m-dp≈ ktlm-Z-co-k-tlm-Z-c-∑mcpw XΩn¬ Bflo-
b-amb _‘tam AXp-t]mse at‰-s¥-¶n-eptam ÿm]n-°Ww''
AtX {]kw-K-Øn¬ Xs∂ At±lw {]Jym-]n®p: ""hn`m-Ko-bX `b-
¶-c-amWv. AsXs∂ Akz-ÿ-\m-°p∂p; hf-sc-b-[nIw Akz-ÿ-
\m-°p∂p. ktlm-Z-c-∑m¿°pw ktlm-Z-cn-am¿°pw CS-bn¬ bmsXmcp
{]Xn-_-‘-ßfpw D≠m-bn-°qSm.'' B[p-\n-I-im-kv{X-Øns‚ {]_p-
`mc-Xo-b-Nn¥ 149
≤X IqSmsX hyXykvX P\-X-Iƒ°n-S-bn¬ Bflo-b-amb sFIyw
km[y-a-s√-∂m-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ A`n-{]mbw. Bflo-b-hm-ZsØ
imkv{X-hp-ambn Iq´n-bn-W-°m≥ At±lw B{K-ln®p. ""C¥y≥
ktlm-Z-c-∑m¿°p≈ IØn""¬ At±lw Xs‚ A\p-bm-bn-I-tfmSv
imkv{XsØ ""thZ-߃°pw ss__n-fn\pw D]-cn-bmb Hcp aX-am-
°m≥ A`y¿Yn®p. ""tPymXn-»mkv{Xw, `qK¿`-imkv{Xw, kky-
imkv{Xw, ck-X{¥w, ico-c-imkv{Xw F∂nh {]IrXn F∂ ssZh-
Øns‚ Pohn-°p∂ thZ-ß-fmWv. XXz-Nn¥, X¿°-imkv{Xw, [¿a-
imkv{Xw F∂n-h-bm-Is´, Bflm-hns‚ ssZh-Øns‚ thZ-ß-fmWv.''
]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ {_“-k-am-P-Øn¬
`n∂n-∏p-Ifpw ]nf¿∏p-Ifpw {]Xy-£-s∏-Sm≥ XpSßn. 1884¬ tIi_v
N{μ-sk-∂ns‚ ac-W-Øn-\p-tijw kamPw XI¿®-bpsS ]mX-bn¬
{]th-in®p. ]t£, At∏m-tg°pw dmw taml-s‚bpw At±-l-Øns‚
A\p-bm-bn-I-fp-sSbpw Bi-b-߃ kaq-l-Øn¬ Hcp ]pXnb Ne\w
kr„n-®p-I-gn-™n-cp∂p. F∂√, _wKm-fn-em-cw-̀ n® kmaq-ly-]-cn-jv°-
c-W-{]-ÿm\w C¥y-bpsS a‰p ̀ mK-ß-fn-te°pw hym]n-°m≥ XpSßn.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ150
32. kmaq-ly-]-cn-jv°m-chpw aX-
]p\cp≤m-c-Whpw
]sØm-ºXmw \q‰m-≠nse C¥y-bn¬ aX-tØm-Sp≈ kao-]-
\sØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw apJy-ambn aq∂p-Xcw Nn¥m-K-Xn-°m-
cp-≠m-bn-cp∂p. H∂m-a-Xmbn, kmº-ØnI˛kmaqly˛ cm{„ob kw`-
h-hn-Im-k-ß-fpsS kΩ¿±-ßsf Iq´m-°msX ]gb aX-hn-izm-k-ß-
sfbpw aX-N-S-ßp-I-sfbpw kmaq-lym-Nm-c-ß-sfbpw bmsXmcp am‰hpw
IqSmsX AtX-]Sn \ne-\n¿Ø-W-sa-∂m-{K-ln® bmYm-ÿn-Xn-I-∑m¿.
ÿm]n-X-Xm¬]-cy-ßsf ImØp-c-£n-°m\pw ka-lq-Ønse D®-\o-
N-Xz-ßsf \ymbo-I-cn-°m\pw a‰p aX-ßsf FXn¿°m\pw am{X-a√,
Nne-t∏mƒ {_n´o-jp-`-c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS \b-ßsf ]n¥m-ßm\pw
Ah¿ thZ-ßfpw kvarXn-Ifpw D≤-cn®p. c≠m-a-Xmbn, ]m›mXy
Nn¥-bpsS B{I-a-W-Øn¬ \n∂v kz¥w kwkvIm-c-sØbpw kz¥w
Pohn-X-co-Xn-I-sfbpw ImØp-c-£n-°m≥ th≠n aXsØ ]p\-cp-≤-
cn-°-W-sa∂p hmZn-®-h¿. ]m›m-Xy-cpsS ""`uXnI'' kwkvIm-c-Øn-
s\-Xn-cmbn Ah¿ C¥y-bpsS k\m-X-\-amb ""B[ym-flnI'' kwkvIm-
csØ Db¿Øn-∏n-Sn®p. hntZ-io-b-ß-fmb F√m imkv{Xob˛kmwkvIm-
cnI kzm[o-\-ß-sfbpw Ah¿ Bt£-]n®p. kz¥w aX-Øns‚ ]cn-
]m-h-\-Xsb ImØp-c-£n-°m≥ th≠n Nne-t∏mƒ Ah¿ ""hntZ-io-
b-a-X-°m-cmb'' {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒs°-Xn-cmbn ka-c-߃
\S-Øp-I-t]mepw sNbvXp. \ne-hn-ep≈ Nne kmaq-lym-Nm-c-߃
A¿Y-iq-\y-ß-fm-sW∂v Ah¿ kΩ-Xn®p. ]t£, Ah bYm¿Y aX-
Øns‚ Ahn-`m-Py-L-S-I-ß-f-s√∂pw aXsØ sX‰mb coXn-bn¬
`mc-Xo-b-Nn¥ 151
hymJym-\n-®-Xns‚ ^e-ambn h∂p-tN¿∂ amen-\y-߃ am{X-am-
W∂pw B amen-\y-ßsf \o°w sNbvXp-sIm≠v aXsØ ]p\x-cp-
≤-cn-°p-Ibpw Aßs\ bYm¿Y-a-X-Øn-te°v Xncn-®p-t]m-hp-Ibpw
sNøp-I-bmWv th≠Xv F∂pw Ah¿ hniz-kn®p. aq∂m-a-Xmbn,
]pXnb Ime-L-´-Øns‚ Bh-iy-߃°-\p-k-cn®v aX-hn-izm-k-ß-
fnepw kmaq-lym-Nm-c-ß-fnepw am‰-߃ hcp-Ø-W-sa∂p hmZn-®-h¿.
]gb aX-hn-izm-k-ß-sfbpw BNm-c-ß-sfbpw ]p\-cp-≤-cn-°p-Itbm
]p\-cp-÷o-hn-∏n-°p-Itbm A√, bp‡n-bp-sSbpw B[p-\n-I-im-
kv{Xob Nn¥-bp-sSbpw klm-b-tØm-Sp-IqSn aXsØ ]cn-jv°-cn-®p-
sIm≠v \s√mcp `mhn-bn-te°v apt∂-dp-I-bmWv sNtø-≠Xv F∂m-
bn-cp∂p Ah-cpsS A`n-{]mbw.
aX-]p-\-cp-≤m-c-W-hm-Zhpw aX-]-cn-jv°-cW hmZhpw XΩn-ep≈
hyXymkw hni-Zo-I-cn-®p-sIm≠v ]n∂oSv emem-e-Pv]Xv dmbn Cßs\
]d-bp-I-bp-≠mbn: ""aX-]-cn-jv°-c-W-hm-Zn-Iƒ bp‡n-sbbpw bqtdm-
]y≥ kap-Zm-b-Øns‚ A\p-`-h-ß-sf-bp-amWv IqSp-X¬ B{i-bn-°p-
∂Xv F¶n¬ aX-]p-\-cp-≤m-cW hmZn-Iƒ D‰p-t\m-°p-∂Xv {][m-\-
ambpw Xß-fpsS imkv{X-ß-fp-sSbpw Ign™ ImesØ Ncn-{X-Øn-
s‚bpw Xß-fpsS P\-ß-fpsS ]mc-º-cy-ß-fp-sSbpw cmPyw bi-
ns‚ ]mc-ay-Øn-em-bn-cp∂ ImetØ \mS≥ ÿm]-\-ß-fp-sSbpw
t\¿°mWv.''1
aX-]p-\-cp-≤m-c-I-∑m¿ lnμp-a-X-Øns‚ \„-s∏´ bi- n¬ Du∂n-
s°m≠v P\-ßsf DW¿Øm≥ {ian®p F∂Xv hmkvX-h-amWv.
F∂m¬, aX-]-cn-jv°¿Øm-°ƒ \m´ns‚ ]mc-º-cy-ßsf Ah-K-
Wn®p F∂p [cn-°p-∂Xv icn-bm-bn-cn -°p-I-bn√. C¥y-bpsS
kmwkvIm-cnI ss]Xr-I-Øn¬ Du∂n \n∂p-sIm-≠p-X-s∂-bmWv
Ah¿ Hcp ]pXnb `mhn sI´n-∏-Sp-°m≥ apXn¿∂Xv. thZ-ßfpw D]-
\n-j-Øp-Ifpw kvarXn-I-fp-sa√mw Ahcpw hmbn®p ]Tn®p. ]t£,
`qX-Im-e-Øn-te°v aS-ßn-t∏m-hmt\m ]g-asb A‘-ambn ]n¥p-S-
cmt\m Ah¿ Xøm-dm-bn√. t\sc-a-dn®v, kmwkv°m-cnI ]mc-º-cysØ
bp‡n-bpsS shfn-®-Øn¬ ]cn-tim-[n-°m\pw AXnse {Inbm-fl-I-
h-i-ßsf ]pXnb Ime-L-´-Øn\p tbmPn® a´n¬ ]p„n-s∏-Sp-Øm-\p-
amWv Ah¿ {ian-®Xv. AXp-sIm-≠p-X-s∂-bmWv ]m›mXy cmPy-
ß-fn¬ \n∂p-h∂ ]pXnb Nn¥-I-sfbpw imkv{X-ß-sfbpw Ah¿
kzmKXw sNbvXXv. ASn-ÿm-\-]-c-ambn Ah¿ lnμp-a-X-hn-izm-kn-I-
fm-bn-cp∂p. ]t£, a‰p aX-߃s°m∂pw Ah¿ FXn-cm-bn-cp-∂n√.1. Lajpat Rai: writing and speeches, Vol. I, P.54.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ152
lnμp-aXw, C…mw-aXw, {InkvXp-aXw XpS-ßnb F√m aX-ß-sfbpw
Dƒs°m-≈m\pw Ah-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ a\p-jy-kvt\-l-Ønepw
kmtlm-Z-cy-Ønepw ASn-bp-d® Hcp km¿h-eu-InI ho£-W-KXn
Bhn-jv°-cn-°m-\p-amWv Ah¿ {ian-®Xv. a\p-jy\pw a\p-jy\pw
XΩn-ep≈ hyXym-k-ß-sfbpw kmaq-ly-]p-tcm-K-Xnsb XS-™p-
\n¿Øp∂ A\m-Nm-c-ß-sfbpw \n¿am¿P\w sNøm≥ Ah¿ B{K-
ln®p. Cu B{Klw \nd-th-‰m≥ th≠n-bmWv Ah¿ ]m›m-Xy-im-
kv{X-ß-fpsS t\ -́ß-sfbpw bp‡n-hn-Nm-c-sØbpw D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-
bXv. Ign™ A[ym-b-Øn¬ I≠p-I-gn-™-Xp-t]mse, cmPmdmw
taml≥ dmbn-bpsS t\Xr-Xz-Øn¬ _wKm-fn-emWv Cu \thm-∞m\w
Bcw-`n-®Xv. {Ia-Øn¬ AXv a‰p kwÿm-\-ß-fn-te°pw ]c-∂p-]n-
Sn®p.
dm\-sUbpw {]m¿Y-\m-k-am-Phpw
alm-cm-{„-bn¬ aX-]-chpw kmaq-ly-hp-amb aX-]-cn-jv°-cW
{]ÿm-\-Øn\p t\XrXzw \¬In-bXv alm-tZh tKmhn-μ-dm-\-sU-
bmWv. {]ikvX kmº-Øn-I-hn-Z-Kv[\pw \nb-a-⁄-\p-am-bn-cp∂
At±lw 1870¬ {_“-k-am-P-Øns‚ amXr-I-bn¬ t_mws_-bn¬
{]m¿Y-\m-k-amPw F∂ Hcp kwLw ÿm]n®p. kam-P-Øns‚ hnizm-
k-{]-am-W-߃ Xmsg ]d-bp-∂-h-bm-bn-cp∂p:
1. {]]-©-Øns‚ {k„m-hmWv ssZhw.
2. ssZhsØ Bcm-[n-®m¬ am{Xta Cl-Ønepw ]c-Ønepw
kuJyw t\Sm≥ Ignbq.
3. ssZhsØ kvt\ln-°p-Ibpw BZ-cn-°p-Ibpw sNøpI,
Ahs\ am{Xw hniz-kn-°pI, Cu hnIm-c-ß-tfm-Sp-IqSn B[ym-flnI
Io¿Ø-\-߃ ]mSn-s°m≠v Ah-t\mSv {]m¿Yn-°pI, Ah\v C„-
amb Imcy-߃ am{Xw sNøpI ˛ Ch-bmWv Bcm-[-\-bpsS am¿K-
߃.
4. _nw_-ß-sftbm kr„n-°-s∏´ a‰p hkvXp-°-sftbm ]qPn-
°p-∂Xpw Ah-tbmSv {]m¿Yn-°p-∂Xpw icn-bmb Bcm-[-\-b√.
5. ssZh-Øn\v Ah-Xm-c-ß-fn√. ssZhw t\cn´v shfn-s∏-Sp-Øn-
btXm A{]-am-ZnXzw Ah-Im-i-s∏-Sm≥ Ign-hp-≈tXm Bb bmsXmcp
{KŸ-hp-an√.
6. F√m a\p-jycpw ssZh-Øns‚ a°-fmWv. AXp-sIm≠v Ah¿
ktlm-Z-c-ß-sf-t∏mse bmsXmcp hyXym-khpw IqSmsX ]c-kv]cw
`mc-Xo-b-Nn¥ 153
s]cp-am-dWw. CXv ssZhsØ {]oXn-s∏-SpØpw. AXn-\m¬, CXmWv
a\p-jys‚ I¿Øhyw.2
lnμp kap-Zm-b-Ønse PmXn-hy-hÿ, ssii-h-hn-hmlw, hn{K-
lm-cm-[\ XpS-ßnb A\m-Nm-c-߃s°-Xn-cmbn t]mcm-SpI F∂-Xm-
bn-cp∂p {]m¿Y-\m-k-am-P-Øns‚ apJy-amb ]cn-]mSn. Cu ]cn-]mSn
{]mNo-\-im-kv{X-߃°pw kvarXn-Iƒ°pw FXn-c-s√∂p sXfn-bn-
°m≥ dm\sU teJ-\-ßfpw {KŸ-ß-fp-sa-gpXn. ""hn[-hm-hn-hm-l-
Øns‚ thZ-{]-am-W-߃'', ""ssiih hnhm-l-sØ-°p-dn-®p≈
imkv{X-{]-amW {KŸ-߃'' F∂n-ß-s\-bp≈ ]fin-tXm-Nn-X-ß-
fmb IrXn-Iƒ Ah-bn-epƒs∏-Sp∂p.
aX-]p-\-cp-≤m-c-W-Øns‚ t\sc
aX-]p-\-cp-≤m-c-Isc hna¿in-®p-sIm≠v dm\sU FgpXn: ""\ΩpsS
BNm-cm-\p-jvTm-\-߃ ]p\-cp-≤-cn-°-W-sa∂v Ch¿ \tΩm-Sm-h-iy-
s∏-Sp∂p. F¥mWv Ch¿ ]p\-cp-≤-cn-°m≥ t]mIp-∂Xv F∂-dn-bmsX
P\-߃ hnj-an-°p-I-bmWv. G‰hpw ]cn-]m-h-\-ambn Icp-X-s∏-Sp∂
PmXn-°m¿, C∂p \Ωƒ K¿l-Wo-b-ß-fmbn IW-°m-°p∂ F√m-
Øcw kky-amw-kmZn `£-W-ß-fnepw a‰pw aØm-Sn-s°m-≠n-cp∂
]gb ImesØ BNm-c-ß-sf-sb√mw ]p\-cp-≤-cn-°tWm? B ]g-b-
Im-esØ a\p-jycpw ssZh-ßfpw \ntcm-[n-°-s∏´ ]eXpw Xn∂p-
Ibpw IpSn-°p-Ibpw sNbvXn-cp∂p. Hcp ]p\-cp-≤m-c-W-hm-Zn°pw C∂v
Ahsb ip]m¿i sNøm≥ Ign-bn√. ]{¥-≠p-Xcw ]p{X-∑m-sctbm
F´p-Xcw hnhm-l-ß-sftbm ˛ Ah-bn¬ kv{XoIsf _em¬°m-c-
ambn ]nSn-®p-sIm≠p hcp∂ k{º-Zm-bhpw Dƒs∏Spw ˛ AwKo-Ir-X-
ß-fm-bn-cp∂ Pmc-kw-t`m-K-ß-sftbm \Ω-fn∂p ]p\-cp-≤-cn-°tWm?
kz¥w ktlm-Z-c-∑m¿ acn-®m¬ Ah-cpsS `mcy-am-cn¬ k¥m-
t\m¬∏m-Z\w \S-ØpI F∂ \ntbmK k{º-Zmbw \Ωƒ ]p\-cp-≤-
cn-°tWm? ssewKn-I-_-‘-ß-fpsS Imcy-Øn¬ Ejn-amcpw Ejn-]-
Xv\n-amcpw kzoI-cn-®n-cp∂ kzmX-{¥y-߃ \Ωƒ ]p\-cp-≤-cn-°tWm?
sIm√-tØmSp sIm√w \S-Ø-s∏´p t]m∂n-cp∂ arK-_-enbpw \c-
_en t]mepw \Ωƒ ho≠pw Bcw-`n-°tWm? kt`y-X-c-ß-fmb
BNm-c-ßfpw hy`n-Nm-c-ß-fp-a-S-ßnb hmam-Nm-c-i-‡n-]qP \Ωƒ ]p\-
cp-≤-cn-°tWm? kXn, inip-lXy, Poh-\p≈ a\p-jysc ]pg-I-fn-
te°p hen-s®-dnt™m ]md-I-fpsS taen-´-Snt®m sImfp-Øn´p ]nSn®p
2. Prarthana Samaj Report. Quoted in J.N. Farquhar: Modern ReligiousMovements in India, P. 80.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ154
Npg-‰ntbm PK-∂mY cY-Øns‚ ASn-bn¬ sR°n-®-Xt®m sIme-
sN-ø¬ ˛ CØcw BNm-c-߃ \Ωƒ ]p\-cp-≤-cn-°tWm? {_m“-
Wcpw £{Xn-bcpw XΩn-ep≈ B`y-¥-c-bp-≤-߃, BZn-a-\n-hm-kn-
Isf {Iqc-ambn a¿Zn®v A[x-]-Xn-∏n-°¬ apX-em-bh ho≠pw Bcw-
`n-°tWm? Hcp `mcy°v At\Iw `¿Øm-°-∑m¿, As√-¶n¬ Hcp
`¿Øm-hn\v At\Iw `mcy-am¿, F∂ k{º-Zmbw ]p\-cp-÷o-hn-∏n-
°tWm ? \ΩpsS {_m“-W-∑m¿ P∑n-amcpw am\y-∑mcpw A√m-Xm-bn-
Øo¿∂v ]g-b-am-Xncn cmPm-hns‚ B{in-X-∑mcpw bmN-I-∑mcpw Bbn
amd-W-sa∂v \mw B{K-ln-°p-∂pt≠m? ]gb BNm-c-ßfpw \S-]-Sn-
Ifpw \ΩpsS tam£-Øn-\p-]-I-cn-°n-s√∂pw Ah {]mtbm-Kn-I-a-
s√∂pw hy‡-am-°m≥ Cu Zr„m-¥-߃ am{Xw aXn.''3.
kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-Øns‚ {]m[m\yw
`qX-Im-esØ kap-≤-cn-s®-Sp-°p-∂Xv Akm-[yhpw A\-`n-e-j-
Wo-b-hp-am-sW-¶n¬ kmaq-ly-{I-a-Ønse sshIr-X-߃ \o°w
sNøm-\p≈ GI-am¿Kw kmaq-ly-]-cn-jvIm-c-am-sW∂p kΩ-Xn-t°-
≠n-hcpw. kmaq-ly-]-cn-jv°m-chpw cm{„o-bm-`n-hr-≤nbpw XΩn-ep≈
At`-Zy-amb _‘w hnh-cn-®p-sIm≠v dm\sU ]d™p: ""cm{„o-bm-
h-Im-i-ß-fpsS Imcy-Øn¬ ]n∂-Wn-bn¬ \n¬°p-t∂-S-tØmfw
\n߃°p Hcp \√ kmaq-ly-hy-h-ÿnXn D≠m-hp-I-bn√. kmaq-ly-
hy-h-ÿnXn bp‡n-bnepw \oXn-bnepw A[n-jvTn-X-a-s√-¶n¬ cm{„o-
bm-h-Im-i-߃ {]mtbm-Kn-I-am-°m≥ \n߃ A¿l-cm-hp-I-bp-an√.
kmaq-ly-kw-hn-[m\w A]q¿W-am-bn-cn-°p-t∂-S-tØmfw, Hcp \√
kmº-ØnI hyh-ÿ-bp-≠m-hm-\n-S-bn√. \nß-fpsS aX-]-c-amb Bi-
b-߃ lo\-ßfpw Xmgv∂ \ne-hm-c-Øn-ep-≈-h-bp-am-sW-¶n¬
\n߃°v kmaqly˛kmº-ØnI˛cm{„ob cwK-ß-fn¬ hnP-bn-°m≥
Ign-bn√. Cu ]c-kv]-cm-{in-XXzw BI-kvan-I-a√, \ΩpsS {]Ir-Xn-
bpsS \nb-a-amWv.''4
AtX-k-a-bØv, kmaq-ly-]-cn-jv°mcw ̀ qX-Im-e-hp-am-bp≈ F√m
_‘-ßfpw ]q¿W-ambn th¿s]-Sp-Ø-e√ F∂pw At±lw Du∂n-
∏-d™p. ""Hcp bYm¿Y-km-aq-ly-]-cn-jv°¿Øm-hn\v lcn{io sXm´v
Fgp-tX-≠-Xn√. ]IpXn Fgp-Xn-°-gn™ hmNIw ]q¿Øn-bm-°p-I-
bmWv Abm-fpsS ISa.'' ap…o-ßfpw lnμp-°fpw HsØm-cp-an®p
3. C.Y. Chintamani: Indian Social Reform, Part II, PP. 89-90.4. R.K. Prabhu (Ed.): An Anthology of Modern Indian Eloquence, P. 26.
`mc-Xo-b-Nn¥ 155
{]h¿Øn-°-W-sa∂pw hn`m-Ko-b-Xbpw k¶p-NnX at\m-`m-hhpw Dt]-
£n-°-W-sa∂pw At±lw A`y¿Yn®p. 1895¬ eIvt\m-hn¬ tN¿∂
tkmjy¬ tIm¨^-d≥kns‚ ]Xn-aq-∂m-aXp ktΩ-f-\sØ A`n-
kw-t_m-[\ sNbvXp-sIm≠v At±lw ap∂-dn-bn-∏p-\¬In: ""AIv_-
dpsS ImeØv At±-l-Øns‚ apJy-D-]-tZ-i-I-∑mcpw Iu¨kn-e¿am-
cp-ambn {]h¿Øn-®-h-cpsS t\XrXzw kzoI-cn-®p-sIm≠v lnμp-°fpw
ap…o-ßfpw tbmPn-t∏msS {]h¿Øn-°p-Ibpw AIv_-dpsS ]u{X≥
Hudw-K-tk_v sNbvX A_≤w Hgn-hm-°m≥ t_m[-]q¿hw ]cn-{i-
an-°p-Ibpw sNbvXn-s√-¶n¬ \ΩpsS hnim-e-amb cmPy-Øn¬ Hcp
]ptcm-K-Xnbpw km[y-a-s√∂v Xo¿®-bmWv. Ign-™-Im-esØ ]mT-
߃°v Fs¥-¶nepw hne-bp-s≠-¶n¬ AXv hy‡-am-°p-∂-Xn-XmWv.
s]mXp-Xm-ev]-cy-ß-sf-°p-dn-®p≈ t_m[-Øn¬ \n∂v DS-se-SpØ
Iq´mb {]h¿Ø-\-߃, sNdnb A`n-{]m-b-hy-Xym-k-߃ kln-
°m\pw tbmPn-∏p-f-hm-°m\pw ]‰nb Xc-Øn¬ P\-ß-fpsS hnIm-c-
hn-Nm-c-ß-fpsS kwtbm-P\w ssIh-cp-Øp-hm-\p≈ s]mXp-hmb A`n-
emjw ̨ Ch-bm-bn-cp∂p AIv_-dpsS apJy-amb Dt±-iy-߃. Ahsb
Hcp ]pWy-hn-izm-k-ambn At±lw Xs‚ Zn≥ Cem-ln-bn¬ Dƒs∏-Sp-
Øp-Ibpw sNbvXp. lnμp-°tfm ap…o-ßtfm Xm¥m-ß-fpsS Xmev]-
cy-ßsf hyXy-kvX-ßfpw hn`m-Ko-b-ß-fp-ambn IW-°m-°m≥ th≠n
\S-Øp∂ F√m {ia-ß-tfbpw PmXn-bp-sSbpw h¿K-Øn-s‚bpw t]cn-
ep≈ ]c-kv]-c-sshcw sIm≠p-≠mb apdn-hp-Iƒ DW-°m≥ {ian-
°msX {]tXyI Nn¥m-co-Xn-Ifpw {]tXy-I-Xm-ev]-cy-ßfpw kr„n-
°m≥ th≠n \S-Øp∂ F√m {ia-ß-sfbpw Hgn-hm-t°-≠-XmWv.
kz¥w \ne-\n¬∏n\pw A[n-Im-chpw B[n-]-Xyhpw t\Sp-∂-Xn\pw
th≠n ASp-Ø-Im-eØv \S-Ø-s∏´ ka-c-ß-fn¬ c≠p kap-Zm-b-ß-
fnse t\Xm-°-∑mcpw Cu ]mTw th≠{X ]Tn-®p-I-gn-™n-´n-s√∂v
`b-s∏-tS-≠n-bn-cn-°p∂p.''5.
\mj-W¬ tIm¨{K pw tkmjy¬ tIm¨ -̂
d≥kpw
kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-{]-ÿm-\-߃ _wKm-fnepw alm-cm-{„-bnepw
am{X-a√, cmPy-Øns‚ a‰p ̀ mK-ß-fnepw Db¿∂p-h-cm≥ XpSßn. Ah-
sb√mw Iq´n-tbm-Pn-∏n-°m≥ th≠n dm\sU tkmjy¬ tIm¨^-
d≥kv Fs∂mcp kwL-S\ cq]-h¬°-cn-°m≥ ap≥ssI-sb-SpØp
5. C.Y. Chintamani: Indian Social Reform, Part II, PP. 122-23.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ156
{]h¿Øn®p. ""cmPy-sam-´p°pw kmaq-ly-amb Xn∑-Iƒ°pw A\m-Nm-
c-߃°p-sa-Xn-cmbn kacw sNbvXp-sIm-≠n-cp∂ hnhn[ kwL-S-\-
I-fp-sSbpw {]ÿm-\-ß-fp-sSbpw {]Xn-\n-[n-Isf sIm√-Øn-sem-cn-°¬
H∂n-®p-Iq´n IqSn-bm-tem-N-\-Iƒ \S-Øp-Ibpw Aßs\ kmaq-ly-]-
cn-jvI-c-W-Øns‚ i‡n-Isf hf¿Øp-Ibpw sNøpI F∂-Xm-bn-
cp∂p AXns‚ Dt±iyw.''6
1885¬ ÿm]n-X-amb C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{Kkv kmaqly
]cn-jv°m-c-{]-iv\-ß-fp-ambn _‘-s∏-S-W-sa∂v dm\sU hmZn®p.
F∂m¬, tIm¨{K- ns‚ t\XrXzw At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-
tØmSp tbmPn-®n√. ZmZm-`mbn \h-tdm-Pn-sb-t∏m-ep≈ D¬_p-≤-cmb
t\Xm-°ƒ t]mepw tIm¨{K- ns\ kmaq-ly-]-cn-jv°-c-W-Øns‚
thZn-bm-°m≥ ]mSn-s√∂p ]d™v Hgn-™p-am-dp-I-bmWv sNbvXXv.
""Hcp tZiob tIm¨{K v cm{„-sØ-bmsI s]mXp-hn¬ t\cn-Sp∂
{]iv\-ß-fn¬ am{Xw HXpßn \n¬°Ww. kmaq-ly-]-cn-jv°-c-W-
ßfpw a‰p hn`m-Ko-b-{]-iv\-ßfpw h¿Ko-b-kw-L-S-\-Iƒ°p hn´p-sIm-
Sp-°Ww.''7 F∂mWv At±lw A`n-{]m-b-s∏-´Xv.
F¶nepw, tkmjy¬ tIm¨^-d≥kns‚ hm¿jn-I-tbm-K-߃
tIm¨{K v ktΩ-fn-°p∂ AtX ]¥-en¬h®v \S-Øm≥ kΩXw
\¬I-s∏´p. F∂m¬ Cu B\p-Iq-eyw-t]mepw 1895˛¬ _me-Kw-Km-[-
c-Xn-e-I-s‚bpw a‰p Xo{h-hmZn t\Xm-°-fp-sSbpw kΩ¿±w ImcWw
]n≥h-en-°-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-bXv. cm{„o-b-]-cn-jv°m-chpw kmaq-ly-
]-cn-jv°m-chpw XΩn¬ bmsXmcp _‘-hp-an-s√-∂m-bn-cp∂p Ah-cpsS
A`n-{]mbw. tIm¨{K- ns‚ ]¥¬ tkmjy¬ tIm¨^-d≥kn-\p-
th≠n D]-tbm-Kn-®m¬ kwL-S\ ]nf-cp-sa∂v Ah¿ Xm°oXp \¬Ip-
Ibpw sNbvXp.
kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-Øns‚ hym]vXn
dm\sU D¬Lm-S\w sNbvX tkmjy¬ tIm¨^-d≥knse
t\Xm-°ƒ A[n-Ihpw Db¿∂ PmXn-I-fn¬s]´ D¬_p-≤-cmb lnμp-
°-fm-bn-cp∂p. kzm`m-hn-I-ambpw Ah-cpsS ]cn-jv°mcw lnμp-k-aq-
l-Ønse tate-°n-S-bn-ep≈ hn`m-K-ßsf am{Xw _m[n-°p-∂-h-bm-
bn-cp∂p. hn[-hm-hn-hmlw, kv{XoI-fpsS kzØ-h-Imiw, kv{Xohn-Zym-
`ymkw, ssiih hnhm-l-\n-tcm-[\w, an{i-hn-hmlw XpS-ßnb ]cn-
6. James Kellock: Mahadev Govind Ranade, P. 19.7. Dadabhai Navaroji: Presidential Address to the Second Session of the
Congress.
`mc-Xo-b-Nn¥ 157
jv°m-c-ß-fn-eqsS lnμp-k-aq-lsØ ]p\-cp-≤-cn-°m-\mWv Ah¿ {ian-
®Xv. Ah¿ PmXn-hy-h-ÿ-bvs°-Xn-cm-bn-cp∂p. sXm´p-Iq-Sm-bvabpw
AXp-ambn _‘-s∏´ a‰v Ah-i-X-Ifpw \o°w sNbvXp-sIm≠v
XmW-Pm-Xn-°msc D≤-cn-°m≥ Ah¿ {]t£m-`-߃ kwL-Sn-∏n-°p-
I-t]mepw sNbvXp. F∂m¬, Ah-cpsS {]h¿Ø-\-߃ `qcn-]-£-
°m-cmb P\-ß-fn¬, {]tXy-In®pw \q‰m-≠p-I-fmbn ASn-a-Ø-Ønepw
\nc-£-X-bnepw a¿Z-\-Ønepw B≠p-In-S-∂n-cp∂ P\-hn-`m-K-ß-fn¬,
s]s´∂v henb kzm[o-\-sam∂pw sNep-Øn-bn√. XmW-Pm-Xn-°m-cpsS
CS-bn-te°v kmaq-ly-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-߃ Cd-ßn-s®-∂Xv
kmh-[m-\-Øn-emWv. ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬
tIc-f-Ønse Cug-h¿, alm-cm-{„-bnse alm¿am¿, ssakq-cnse
shm°-en-K-∑m¿, _wKm-fnse \ma-iq-{Z-∑m¿ F∂n-ß-s\-bp≈ XmW-
Pm-Xn-°m¿°n-S-bn¬ A`q-X-]q¿h-amb Hcp DW¿hp-≠mbn. Cu
]pXnb D¬_p-≤-X-bpsS ]Xm-Im-hm-l-I¿ Xs∂ sXm´p-Iq-Sm-Ø-h-
cm-bn-cp∂p F∂-XmWv apJy-amb Hcp khn-ti-jX. DZm-l-c-W-Øn\v,
tIc-f-Øn¬ {io\m-cm-b-W-Kp-cp -hns‚ t\Xr-Xz -Øn-em-cw-`n®
{]ÿm\w ]cn-tim-[n°mw.
{io\m-cm-b-W-Kpcp
\qdp-I-W-°n-ep≈ PmXn-Ifpw PmXn-°p-≈nse PmXn-Ifpw PmXn-
hn-tZz-jhpw sXm´p-Iq-Sm-bvabpw Xo≠n-°q-Sm-bvabpw a‰p-]-e-Xcw A\m-
Nm-c-ßfpw G‰hpw cq£-amb cq]-ß-fn¬ \ne-\n-∂n-cp∂ Hcp Ime-
ØmWv, 1854¬ {io\m-cm-b-W-Kpcp Z£n-W-tI-c-f-Ønse Hcp Cugh
IpSpw-_-Øn¬ P\n-®Xv. Cug-h¿ Xo≠¬ PmXn-°m-cm-bn-cp∂p. F∂p-
sh-®m¬, Ah¿°v \ºq-Xncn, \mb¿ XpS-ßnb Db¿∂ PmXn-°m-
cpsS ASpØv t]mIm≥t]mepw A[n-Im-c-ap-≠m-bn-cp-∂n√. \ºq-Xncn
\mbsc sXm´mte ip≤w amdq. F∂m¬, \ºq-Xn-cnbpw \mbcpw Cug-
hs‚ ASp-Øp-t]m-bm¬ Ipfn-°Ww. CØcw {]Xn-Iqe kml-N-cy-
ß-sf-√m-ap-≠m-bn´pw {io\m-cm-b-W≥ ae-bm-f-Øn¬ am{X-a√, Xangv,
kwkvIrXw F∂o `mj-I-fnepw hyp¬∏Øn t\Sp-Ibpw {KŸ-߃
cNn-°p-Ibpw sNbvXp. ae-bm-f-Øn¬ Xs∂ At±lw ap∏-Xn-e-[nIw
]pkvX-I-ß-sf-gp-Xn-bn-´p-≈-Xmbn ImWp∂p. Ah-bn¬ NneXv
GXm\pw t«mI-߃ am{X-a-S-ßnb kp{_-“-Wym-„Iw, inhm-„Iw,
ic-h-W-̀ -h-kvtXm{Xw, A¿[-\m-co-izc kvtXm{Xw, _mlp-te-bm-„Iw
XpS-ßnb kvtXm{X-Ir-Xn-I-fmWv. a‰p-Nn-eXv IqSp-X¬ Kl-\-ß-fmb
Cuim-hm-tkym-]-\n-jØv, AssZz-X-{]-Zo-]nI, Btflm-]-tZ-iIw apX-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ158
emb Zm¿i-\nI IrXn-I-fmWv. At±-l-Øn\v thZm-¥-Øn¬ Dd®
hnizm-k-am-Wp-≠m-bn-cp-∂Xv F∂v Cu IrXn-Iƒ sXfn-bn-°p∂p. i¶-
cm-Nm-cy-tcmSv At±-l-Øn\v henb _lp-am-\-ap-≠m-bn-cp∂p. F∂m¬,
At±-l-Øns‚ thZm¥w IqSp-X¬ kzX-{¥hpw IqSp-X¬ efn-Xhpw
IqSp-X¬ P\-Io-b-hp-am-bn-cp∂p. Btflm-]-tZ-i-i-XIw F∂ IrXn-
bnse c≠mw t«mI-Øn¬ A¥-°-c-W-ßfpw C{μn-bm-Zn-Ifpw At\-
I-ß-fmbn ImW-s∏-Sp∂ PKØpw F√mw Nn∑m-{X-amb Bflm-h-
√msX as‰m-∂p-an-s√∂v At±lw {]kvXm-hn-°p∂p.8 F√mw AssZz-
X-am-sW-¶n¬ a\p-jy-sc√mw H∂m-sW∂pw "Rm≥' F∂ t_m[w
A⁄-X-bn¬ \n∂p-S-se-Sp-°p∂ Al¥ am{X-am-sW∂pw kΩ-Xn-
t°-≠n-hcpw9. Rm\pw \obpw H∂m-sW∂pw "Ah≥ Ch≥ Xs∂-
bmWv' F∂pw a\- n-em-°-W-sa∂p ]d-bp-∂-Xns‚ A¿Yw Hmtcm
a\p-jy\pw a‰p-≈-h-cpsS kpJ-Øn-\p-th≠n kPo-h-ambn {]h¿Øn-
°Ww F∂mWv.10
thZm-¥-Øns‚ A¿Yw
{io\m-cm-b-W-Kp-cpsh kw_-‘n-t®-S-tØmfw, thZm-¥-sa∂p
sh®m¬ Bflm-hn-\p-≈n¬ A`bw tXSpI F∂m-bn-cp-∂n√. F√m
a\p-jycpw H∂m-sW∂ ktμiw {]N-cn-∏n-®p-sIm≠v kmaq-ly-Po-hn-
X-Øn¬ am‰-ap-≠m-°pI, F∂m-bn-cp∂p A¿Yw. Cu ho£-W-K-Xn-
bn¬ \n∂mWv ""Hcp PmXn, Hcp aXw, Hcp ssZhw a\p-jy\v!'' F∂
[oc-amb {]Jym-]\w ]pd-s∏-´Xv. "Hcp PmXn' F∂-Xn-\¿Yw GsX-
¶n-ep-samcp {]tXy-I-PmXn thW-sa-∂√, F√m a\p-jycpw Hcp PmXn-
bmWv, AXn-\m¬ a\p-jys\ a\p-jy-\n¬ \n∂-I-‰n-\n¿Øp∂ PmXn-
8. Ic-W-hp-an-{μn-bhpw Itf-_cw sXm˛
´dn-bp-a-t\-I-P-KØp tam¿°n-se√mw
]c-shfn X∂n-ep-b¿∂ ̀ m\p-am≥ X≥˛
Xncp-hp-cp-hmWp; Xnc-™p-tX-dn-tSWw.
\mcm-b-W-Kpcp: Btflm-]-tZ-i-i-XIw, t«mIw 2.
9. "Al' "al"sa∂-cp-fp-∂-sXm-s°-bmcm˛
bpIn-e-Ita ]e-X√, tXI-amIpw;
AI-ep-a-l-¥-b-t\-I-am-I-bmeo˛
XpI-bn-e-lw-s]m-cpfpw XpS¿∂n-Sp∂p. Sn. t«m. 11
10. Ah-\n-e-h-s\-∂-dn-bp-∂-sXm-s°-tbm¿Øm˛
eh-\n-bn-em-Zn-a-am-sbm-cm-fl-cq]w;
Ah-c-h-cm-fl-kp-J-Øn-\m-N-cn°p˛
∂h-b-]-c∂p kpJ-Øn-\mbv htcWw. Sn. t«m. 24.
`mc-Xo-b-Nn¥ 159
hy-hÿ A\m-h-iyhpw A\¿Y-I-c-hp-amWv, F∂t{X. F√m a\p-
jycpw Hcp PmXn-bm-sW-¶n¬∏ns∂ aX-hy-Xym-k-ß-fpsS t]cn-ep≈
`n∂n-∏p-Iƒ°pw ÿm\-an√. F√m aX-ß-fp-sSbpw kmcw H∂m-bn-
cnt° hyXy-kvX-a-X-°m¿ XΩn¬ Ie-ln-°p-∂-Xn\v F¥¿Y-am-Wp-
≈Xv? PmXn-aX hyXym-k-ß-f-h-km-\n-∏n°p F∂-Xns‚ A¿Yw
{]mtbm-Kn-I-Po-hn-X-Øn¬ a\p-jy\pw a\p-jy\pw XΩn-ep≈ hyXym-
k-ßsf Du∂p∂ F√m kmaq-lym-\m-Nm-c-߃°p-sa-Xn-cmbn t]mcm-
SpI F∂mWv. AXp-sIm-≠mWv \mcm-b-W-Kpcp D¬t_m-[n-∏n-®Xv:
""a\p-jy-cpsS aXw, thjw, `mj apX-em-bh Fß-s\-bn-cp-∂mepw
Ah-cpsS PmXn H∂m-b-Xp-sIm≠v At\ym\yw ]¥n-t`m-P-\hpw hnhm-
lhpw sNøp-∂-Xn\p bmsXmcp tZmj-hp-an√.'' aX-ta-Xm-bmepw a\p-
jy≥ \∂m-bm¬aXn F∂-t±lw A`n-{]m-b-s∏´p. CØcw D¬t_m-
[-\-߃ Htc-k-a-b-Øp-Xs∂ \mtim-∑p-J-amb ̂ yqU¬ kaq-l-tØm-
Sp≈ Hcp sh√p-hn-fnbpw B[p-\nI Ime-L-´-Øn-\-\p-tbm-Py-amb Hcp
]pXnb kwkvImcw sI´n-∏-Sp-°m-\p≈ Blzm-\-hp-am-bn-cp∂p.
tIc-f-Ønse P\-߃ FÆ-a‰ tZh-∑m-scbpw tZhn-am-scbpw
Bcm-[n-®n-cp∂p. XmW PmXn-°m¿°pw PmXn-bn¬ \n∂p {`„-cm-°-
s∏-´-h¿°pw Ah-cp-tS-Xmb kz¥w ssZh-ß-fp-≠m-bn-cp∂p. I≈v,
tImgn-bn-d®n apX-em-b-h-bm-bn-cp∂p B ssZh-߃°p \¬I-s∏´
\nth-Zy-߃. CØcw ]qPm-hn-[n-Isf \mcm-b-W-Kpcp \ncp-’m-l-
s∏-SpØn. FÆ-a‰ ssZh-ßsf Bcm-[n-°p-∂Xp sX‰m-sW∂pw
Hscm‰ ssZhta D≈q F∂pw B GI-ssZ-h-sØ-bmWv PmXn-a-X-t`-
Z-at\y F√m-hcpw [ym\n-t°-≠-sX∂pw At±lw D¬t_m-[n-∏n®p.
GI-ssZh hnizm-k-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ P\-ß-sf-bmsI tbmPn-
∏n-°m-\mWv At±lw {ian-®Xv.
F∂m¬, _wKm-fn¬ dmw taml≥ dmbv sNbvX-Xp-t]mse hn{K-
lm-cm-[-\sb t\cn-s´-Xn¿°m≥ At±lw apXn-cp-I-bp-≠m-bn√. t\sc-
a-dn®v PmXn-t`Zw IqSmsX F√m-h¿°pw H∂n-®n-cp∂v Bcm-[\ \S-
Øm≥ ]‰nb t£{X-߃ ÿm]n-°m≥ ap≥ssIsb-Sp-°p-I-bmWv
sNbvXXv. BZy-ambn Acp-hn-∏p-dØp ÿm]n-°-s∏´ t£{X-Øn¬
Fgp-Xn-sh® Hcp t«mIw At±-l-Øns‚ Dt±iyw hy‡-am-°p-∂p≠v.11
11. PmXn-t`Zw aX-tZzj˛
taXp-an-√msX k¿hcpw
tkmZ-c-tXz\ hmgp∂
amXr-Im-ÿm-\-am-WnXv.
\mcm-b-W-Kpcp.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ160
A°m-eØv {_m“-W¿°p am{Xta t£{X-߃ {]Xn-jvTn-°m≥
A[n-Im-c-ap-≠m-bn-cp-∂p≈q. sXm´p-Iq-Sm-Ø-hcpw Xo≠n-°q-Sm-Ø-h-
cp-ambn ]cn-K-Wn-°-s∏´ Xmgv∂ PmXn-°m¿°v t£{X-ß-fn¬ {]th-
in-°m≥ t]mepw kzmX-{¥y-ap-≠m-bn-cp-∂n√. Cu kml-Ncyw a\-
n-em-°n-bm¬ am{Xta {io\m-cm-b-W-Kpcp kz¥w ssIIƒsIm≠v
t£{X-߃ {]Xn-jvTn-°m-s\m-cp-ßn-b-Xns‚ {]m[m\yw hy‡-am-hp-
I-bp≈q. bmYm-ÿn-Xn-I-∑m-cmb ta¬Pm-Xn-°m¿ At±-l-Øns‚
kwcw-`sØ ]p—n-°p-Ibpw FXn¿°p-Ibpw sNbvXp. ]t£, Cug-
h¿ XpS-ßnb XmW-Pm-Xn-°msc AXv Bth-i-`-cn-X-cm°n. BZy-
sams° P\-߃°n-„-ap≈ hn{Klw sh®p-]q-Pn-°p-I-bm-bn-cp∂p
]Xnhv. ]n∂oSv bmsXmcp hn{K-l-hp-an-√mØ ]pXn-b-Xcw t£{X-
ßfpw {]Xn-jvTn-°-s∏´p.
\mSp-hm-gn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb D¬_p-≤X
PmXn-a -X-t`-Z -ßsf FXn¿°pI am{X-a√ \mcm-b-W-Kpcp
sNbvXXv. B[p-\n-I-hn-Zym-`ym-k-sØbpw B[p-\n-I-kw-kvIm-c-
sØbpw At±lw t{]m’m-ln-∏n®p. cmPy-Øns‚ A`n-hr-≤n°v hyh-
km-b-߃ ÿm]n-°-W-sa∂v At±lw Bh-iy-s∏´p. tIc-f-Ønse
BZysØ hyh-km-b-{]-Z¿i\w At±-l-Øns‚ B`n-ap-Jy-Øn-emWv
\S-Ø-s∏-´Xv.
\mSp-hm-gnØ LS-\-bvs°-Xn-cmb CØcw {]ÿm-\-߃ kap-
Zm-b-Øns‚ Xe-∏-Øn-cn-°p-∂-hsc Acniw sIm≈n®p. ]t£, Ah-
cpsS FXn¿∏p-Isf Iq´m-°msX \mcm-b-W-Kpcp \mSns‚ \m\m-`m-K-
ß-fnepw Np‰n k©-cn-®p-sIm≠v Xs‚ ktμiw {]N-cn-∏n®p.
Db¿∂ PmXn-I-fn¬s∏´ D¬_p-≤-cmb P\-hn-`m-K-߃ \mcm-b-
W-Kp-cp-hns‚ ]cn-jv°-c-W-{]-ÿm-\-ßsf kzmKXw sNbvXp.
F¶nepw, At±-l-Øn\v apJy-amb ]n¥pW \¬In-bXv XmW-Pm-Xn-
°m-cmWv, {]tXy-In®pw Cug-h-cmWv. ]t£, CXns‚ A¿Yw At±-
l-Øns‚ {]ÿm\w hn`m-Ko-b-am-bn-cp∂p F∂√. t\tc-a-dn®v, F√m-
Øcw hn`m-Ko-b-X-Iƒ°p-sa-Xn-cmbn C¥y-bn-sem-´p°pw ]c-∂p-]n-Sn-
®p-sIm-≠n-cp∂ kmaq-ly-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-ß-fpsS Ahn-`m-Py-
L-S-I-am-bn-cp∂p AXv. \mcm-b-W-Kp-cp-hns‚ Cu {]ÿm-\-amWv tIc-
f-Ønse tZio-b-{]-ÿm-\-Øn\v kmaq-ly-amb Hcp D≈-S°w \¬In-
bXv. \mcm-b-W-Kpcp Xo¿®-bmbpw Hcp aX-hn-izm-kn-bm-bn-cp∂p. aX-
Øns‚ ]cn-th-j-a-Wn-™p-sIm-≠mWv At±-l-Øns‚ {]ÿm\w
`mc-Xo-b-Nn¥ 161
apt∂-dn-bXv. ]t£, AXv tIc-f-Ønse P\-ß-fpsS ^yqU¬ hncp-
≤-{]-t£m-`-ß-fn¬ Hcp henb ]¶p hln®p F∂ hkvXpX \ntj-
[n-°m≥ hø.
Zbm-\-μ-k-c-kz-Xnbpw Bcy-k-am-Phpw
Bcy-k-am-P-Øns‚ ÿm]-I-\mb Zbm-\-μ-k-c-kzXnbpsS Nn¥m-
KXn cmPm dmw taml≥ dmbv, dm\sU XpS-ßnb B[p-\n-I-]-cn-
jv°¿Øm-°-fp-tS-Xn¬ \n∂v hyXy-kvX-am-bn-cp∂p. At±lw tZio-
ssb-Iy-Øn-\p-th≠n hmZn®p. F∂m¬, At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-
Øn¬ tZio-ssbIyw ssIh-c-W-sa-¶n¬ C¥y-bn¬ Pohn-°p∂ F√m
P\-hn-̀ m-K-ßfpw lnμp-a-X-sØbpw thZ-ß-fpsS B[n-Im-cn-I-X-sbbpw
AwKo-I-cn-°Ww. ap…o-ß-sfbpw {InkvXym-\n-I-sfbpw Bcy
kwkvIm-c-Øns‚ i{Xp-°-fm-bn-´mWv At±lw IW-°m-°n-bXv.
AXp-sIm≠v Ah¿°v tZio-ssbIyw F∂ k¶¬∏-Øn¬ bmsXmcp
ÿm\-hp-an√. "kXym¿Y-{]-Imiw' F∂ Xs‚ {KŸ-Øn¬ At±lw
_p≤-aXw, ssP\-aXw, C…mw-aXw, {InkvXp-aXw F∂n-h-sb√mw
I≈-a-X-ß-fm-sW∂pw Ah-bn-e-S-ßnb ho£-W-K-Xn-Isf Bcy-kw-
kvIm-c-hp-ambn CW-°n-tN¿°m-\p≈ {ia-߃ A]m-b-I-c-ß-fm-
sW∂pw A`n-{]m-b-s∏´p. {]m¿Y-\m-k-am-P-Øn-sebpw {_“-k-am-P-
Øn-sebpw kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°sf At±lw ITn-\-ambn
Bt£-]n®p. At±lw FgpXn: ""Cu kam-P-ßfn¬s∏´ Bfp-Iƒ°v
tZi-kvt\lw Ipd-hmWv. ]e Imcy-ß-fnepw Ah¿ {InkvXym-\n-Isf
A\p-I-cn-°p-I-bmWv sNøp-∂Xv. hnhmlw, an{i-hn-hmlw apX-em-b-
hsb kw_-‘n-®p≈ \nb-{¥-W-hy-h-ÿ-Iƒ t]mepw Ah¿ am‰n-
bn-cn-°p∂p..... Ah¿ bmsXmcp hI-Xn-cn-hp-an-√msX Xn∂p-Ibpw IpSn-
°p-Ibpw sNøp∂p. bqtdm-]y-∑m¿, apl-Ω-Zo-b¿, PmXn-bn¬ \n∂pw
{`„-cm-°-s∏-´-h¿ apX-em-b-h-cpsS IqsS-bn-cp-∂p-sIm≠p t]mepw
Ah¿ Xn∂p-Ibpw IpSn-°p-Ibpw sNøp∂p.''12
Zbm-\-μ-k-c-kzXn {InkvXp, apl-ΩZv XpS-ßnb {]hm-N-I-∑m-cpsS
D¬t_m-[-\-ßsf am{X-a√, a[y-Im-e-L-´-Øn¬ C¥y-bpsS
kmwkvIm-cn-I-]m-c-º-cysØ ]p„n-s∏-Sp-Ønb I_o¿, \m\m°v,
ssNX-\y≥ XpS-ßnb `‡n-{]-ÿm\ t\Xm-°-∑m-cpsS BZ¿i-ß-
sf-t∏mepw A[n-t£-]n®p. {_“-k-am-PsØ FXn¿°m≥ At±lw
]d™ Hcp ImcWw CXm-bn-cp∂p: ""{_“k-am-P-Øns‚ hnip-≤-
12. Swami Dayananda Saraswathi: The Light of Truth, P. 432-33.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ162
{K-Ÿ-Øn¬ {InkvXp-hn-s\bpw tamk- n-s\bpw apl-Ω-Zn-s\bpw
\m\m-°n-s\bpw ssNX-\y-s\bpw ]pWy-]p-cp-j-∑m-cpsS Iq´-Øn¬
D¬s∏-Sp-Øn-bn-´p≠v. F∂m¬, {]mNo-\-Im-esØ al¿jn-am-cp-sSbpw
tbmKn-h-cy-∑m-cp-sSbpw Iq´-Øn¬ \n∂v Hscm‰ t]¿ t]mep-an√. Xß-
fpsS hnip-≤-{K-Ÿ-Øn¬ ]pWy-]p-cp-j-∑m-sc∂v tcJ-s∏-Sp-Ø-s∏´
Bfp-Iƒ ]Tn-∏n® AtX hnizm-k-߃ Xs∂-bmWv Ah¿°pw D≠m-
bn-cp-∂-sX∂v CXn¬ \n∂v A\p-am-\n°mw.''13
thZ-ß-fn-te°p aS-ßpI!
""thZ-ß-fn-te°p aS-ßpI'' F∂ ]p\-cp-≤m-\-ap-{Zm-hmIyw
sIm≠v P\-ß-fpsS tZim-`n-am-\sØ X´n-bp-W¿Øm-\mWv Zbm-\-
μ\pw At±lw 1875¬ ÿm]n® Bcy-k-am-Phpw ]cn-{i-an-®Xv. thZ-
߃ ssZh-Øn¬ \n∂p-≠m-b-h-bm-sW∂pw AXn-\m¬ Ah Ip‰-a-
‰-h-bm-sW∂pw At±lw hniz-kn®p. Ah-bn¬ `qX-Im-e-Ønse
⁄m\w am{X-a√, `mhn-bnse ⁄m\hpw AS-ßn-bn-´p-s≠∂v
At±lw Du∂n-∏-d™p. thZ-߃ AwKo-I-cn-°p-I-sb-∂p-sh-®m¬
kXyw apgp-h\pw AwKo-I-cn-°pI F∂m-W¿Yw. thZ-hm-Iy-ßfpw
bp‡n-hn-Nm-chpw XΩn¬ sshcp-[y-ap-≠m-Ip∂ L´-ß-fn¬ dmw
taml≥ dmbnbpw dm\-sUbpw bp‡nsb B{i-bn-°m-\mWv C„-
s∏-´n-cp-∂Xv. Zbm-\-μ-k-c-kz-Xn-bm-Is´, GXp {]iv\-Ønepw A¥n-
a-hn[n \¬Ip-∂Xv thZ-ß-fm-sW∂p hniz-kn®p. Xs‚ hnizm-k-{]-
am-WsØ At±lw Cßs\ hni-Zo-I-cn®p: ""⁄m\-Øn-s‚bpw aX-
]-c-amb kXy-ß-fp-sSbpw Dd-hn-S-amb \mep thZ-߃ ssZh-Øns‚
hm°m-sW∂v Rm≥ hniz-kn-°p∂p. a{¥-kw-lnX F∂-dn-b-s∏-Sp∂
`mKw am{X-am-Wh. sX‰mb bmsXm∂pw Ah-bn-en√. XnI®pw B[n-
Im-cn-I-ß-fm-Wh. as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, Ah-bpsS B[n-Im-cn-IX
sXfn-bn-°m≥ as‰mcp {KŸ-Øn-s‚bpw Bh-iy-an√. kqcyt\m
hnft°m AXns‚ shfn-®w-sIm≠v {]]-©-Ønse `qan XpS-ßnb
hkvXp-°-sf-sb-∂-t]mse kz¥w {]Ir-Xn-sbbpw shfn-s∏-Sp-Øp∂p.
AXp-t]m-se-bmWv thZ-ßfpw.''14
dmw taml≥ dmbnbpw a‰p kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°fpw PmXn-
a-X-hy-Xym-k-ßsf FXn¿Ø-t∏mƒ Zbm-\-μ-k-c-kzXn ]gb PmXn-
I¿a-ß-sfbpw Ime-l-c-W-s∏´ NmXp¿h¿Wy-sØbpw h¿W-hy-h-
13. Ibid. P. 482.14. Ibid, P. 657
`mc-Xo-b-Nn¥ 163
ÿ-bnse BNm-c-ß-sfbpw ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°m-\mWv {ian-®Xv. h¿W-
hy-h-ÿ-sb-°p-dn-®p≈ A]-kvXw` kq{X-ß-fnse hmZ-KXn At±-
l-Øn\v kzoIm-cy-am-bn-cp∂p. Cu kq{X-߃ {]Imcw, ""XmW-h¿K-
Øn¬s∏´ Hcmƒ [m¿an-I-Po-hnXw \bn-°p-I-bm-sW-¶n¬ Db¿∂
h¿K-Øns‚ \ne-hm-c-Øn-te°v Db¿t∂°mw. B ]Zhn Abmƒ°v
e`n-°p-Ibpw thWw. AXp-t]mse ]m]-]-¶n-e-amb Pohn-X-amWv \bn-
°p-∂Xv F¶n¬ XmW-h¿K-Øns‚ \ne-hm-c-Øn-te°v A[x-]-Xn-°p-
Ibpw sNøpw. Abmsf XmW-h¿K-°m-c-\mbn IW-°m-t°-≠-Xp-
amWv.'' ]t£, [m¿an-I-Po-hnXw F∂p-sh-®m¬ Hmtcm hy‡nbpw
kz¥w h¿W-Øn\p hn[n-°-s∏´ I¿a-߃ sNøp-Ibpw a‰p h¿W-
ß-fp-ambn IqSn-°-e-cm-Xn-cn-°p-Ibpw sNøpI F∂m-W¿Yw. AXp-
sIm≠v ta¬∏-d™ kq{X-ßsf Zbm-\-μ≥ Cßs\ hymJym-\n-
°p∂p: ""Cu \nbaw \S-∏m-t°-≠Xv Hmtcm h¿W-Øn-s‚bpw
Ie¿∏p-tN-cmØ ]cn-ip-≤nsb ImØp-c-£n-®p-sIm-≠mWv. Hmtcm
h¿Whpw AXnse AwK-ß-fm-hm-\m-h-iy-amb F√m tbmKy-X-I-
tfmSpw IqSnb hy‡n-I-f-S-ßn-b-XmWv. F∂p-sh-®m¬, £{Xn-bt\m
sshiyt\m iq{Zt\m {_m“-W-h¿K-Øn-te°v {]th-in-°mt\m
{_m“-W-s\∂ \nebv°v, PohnXw \bn-°mt\m A\p-hm-Z-an√. AXp-
t]mse £{Xn-b≥, sshiy≥, iq{Z≥ F∂o h¿W-߃ Ie¿∏p
IqSmsX \ne-\n¬°Ww. Npcp-°-Øn¬, h¿W-ß-fpsS kΩn{iw
]mSn√. ]c-kv]cw IqSn-°-em-cn-Xn-cp-∂m¬ bmsXmcp h¿Whpw A[x-
]-Xn-°p-Itbm s]mXp-P-\-Zr-„n-bn¬ A[n-t£-]m¿l-am-bn-Øo-cp-
Itbm sNøp-I-bn√.''15 hyXykvX h¿W-ß-fn¬ s]´-h¿ XΩn-ep≈
hnhm-l-_-‘-߃s°-Xn-cmbn Zbm-\-μ≥ Xs‚ i_vZ-ap-b¿Øn.
Hmtcm hy‡nbpw kz¥w h¿W-Øn¬s∏-´-hsc am{Xta hnhmlw
Ign-°m≥ ]mSp≈q F∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p. F¥p-sIm-s≠-
∂m¬, ""Aß-s\-bm-bmte, Aß-s\-bm-bm¬ am{Xta, P\-߃
Xm¥m-ß-fpsS h¿W-߃°p hn[n-°-s∏´ Npa-X-e-Iƒ hnizm-k-
]q¿Δw \n¿h-ln-°p-Ibpw Aßs\ ]q¿W-amb cRvPn∏v ssIh-cp-
Øp-Ibpw sNøp-I-bp≈q.''16
k¶p-Nn-X-tZ-io-bXzw
F∂m¬, bmYm-ÿn-XnI ]ptcm-ln-X-∑m-cpsS F√m hmZ-ßfpw
hI-sh®p sImSp-°m≥ Zbm-\-μ-k-c-kzXn Xøm-dm-bn-cp-∂n√. lnμp-a-
15. Ibid, P. 89.16. Ibid, P. 90.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ164
XsØ ]p\-cp-≤-cn-°-W-sa-¶n¬ Nne am‰-߃ Bh-iy-am-sW∂v
At±lw a\- n-em-°n-bn-cp∂p. DZm-l-c-W-Øn\v, At\Iw ssZh-ßsf
]qPn-°p-∂Xp icn-b-s√∂v At±lw A`n-{]m-b-s∏´p. F√m lnμp-
°fpw kr„n-ÿnXn kwlm-c-ß-fpsS I¿Øm-hmb GI-ssZ-h-Øn¬
hniz-kn-°-W-sa∂v At±lw D¬t_m-[n-∏n®p. ssZhw \ncm-Im-c-\mWv.
AXp-sIm≠v hn{K-lm-cm-[-\sb At±lw \ncm-I-cn®p. sshZn-I-[¿a-
߃°p s]mcp-Ø-s∏-SmØ Nne kmaq-lym-Nm-c-ß-sfbpw At±lw
FXn¿Øp. kv{XoI-fp-sSbpw XmW PmXn-°m-cmb lnμp-°-fp-sSbpw
]Zhn Db¿Øm≥ th≠n Ah¿°v hnZym-`ymkw \¬I-W-sa∂v
At±lw Bh-iy-s∏´p. F∂m¬, CØcw ]cn-jv°m-c-ß-fpsS D∂w
lnμp-a-XsØ IqSp-X¬ kpi-‡-am-°pI F∂-Xm-bn-cp∂p. Bcy-k-
amPw Zbm-\-μs‚ t\Xr-Xz-Øn¬ lnμp-°-fpsS GIo-I-c-W-Øn-\p-
th≠n am{X-a√, a‰p aX-°msc lnμp-a-X-Øn-te°v ]cn-h¿Ø\w
sNøp-hm\pw ]cn-{i-a-߃ \SØn. aX-]-cn-h¿Ø-\-Øn\p th≠n-bp≈
{]Nm-c-th-e-Iƒ ap…o-߃°pw {InkvXym-\n-Iƒ°p-an-S-bn¬ FXn¿∏p-
I-fp-f-hm°n. cmPy-Øn-s‚bpw P\-ß-fp-sSbpw s]mXp-Xm¬∏-cy-
߃°p th≠n-bp≈ tbmPn® ka-c-߃°v CXv XS- -am-bn-
Øo¿∂p. s\lvdp-hns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, Bcy-k-amPw ""\n›-ehpw
{]Xn-tcm-[m-fl-I-hp-amb lnμp-a-XsØ A{I-a-Wm-fl-I-amb Hcp anj-
\-dn-a-X-am-°m-\p≈ {ia-am-bn-cp∂p. lnμp-a-XsØ ]p\-cp-÷o-hn-∏n-
°p-I-bm-bn-cp∂p AXns‚ Dt±iyw. tZim-`n-am-\-Øns‚ \nd-amWv Cu
{]ÿm-\-Øn\v Aev]w i‡n \¬In-bXv. icn-°p-]-d-™m¬, lnμp-
tZ-io-b-Xz-Øns‚ Xe-s]m-°-em-bn-cp∂p AXv. lnμp tZio-b-Xz-am-b-
Xp-sIm≠p Xs∂ AXn\v C¥y≥ tZio-b-Xz-am-bn-Øo-cm≥ hnjaw
t\cn-Sp-Ibpw sNbvXp.''17
Bcy-k-amPw Bcw`w apX¬t° tZio-b-{]-_p-≤-X-bpsS Hcp
k¶p-Nn-X-`m-h-sØ-bmWv {]Xn-\n-[m\w sNbvXXv. tImf-\n-ta-[m-
hn-Xz-Øn-s\-Xn-cmb \ne-]m-Sp-Iƒ am{X-a√, C…m-an-I-hn-cp-≤hpw
ss{IkvX-h-hn-cp-≤-hp-amb ]cn-]m-Sn-Ifpw AXv kzoI-cn®p. F¶nepw,
lnμp-°-fn-semcp hn`m-KsØ, {]tXy-In®pw CS-Ø-c-°msc, Bth-
i-̀ -cn-X-cm-°p-hm\pw [mcmfw tZim-̀ n-am-\n-Isf kz¥w kc-Wn-bn-te°v
BI¿jn-°p-hm\pw AXn\p Ign™p. ]t£, lnμp-a-X-Øns‚ F√m
hi-ß-sfbpw ImØp-c-£n-°m\pw as‰√m hnizm-k-{]-am-W-ß-sfbpw
FXn¿°m\pw {ian-®-Xp-sIm≠v AXv tZio-b-{]-_p-≤-Xsb ]cn-an-X-
am-°p-I-bmWv sNbvXXv. tZio-ssb-Iy-tØm-Sp≈ AXns‚ hn`m-Ko-
17. Jawaharlal Nehru: Glimpses of World History, P. 436.
`mc-Xo-b-Nn¥ 165
b-amb kao-]-\hpw ap…o-ß-tfmSpw {InkvXym-\n-I-tfm-Sp-ap≈ hntcm-
[hpw kmaq-ly-cm-{„ob {]ÿm-\-ß-fpsS apt∂-‰sØ XS- -s∏-Sp-
Øp-I-bmWv sNbvXXv.
{_“-hn-Zym-kwLw
Cu Ime-L-´-Ønse as‰mcp ]p\-cp-∞m-\-{]-ÿm-\-amWv 1882¬
aZn-cm-in-bn¬ ÿm]n-X-amb Xntbm-k-^n-°¬ skmssk‰n AYhm,
{_“-hn-Zym-kwLw. \nKq-V-ßfpw C{μn-bm-Xo-X-ß-fp-amb am{¥n-I-
i-‡n-Iƒ Ah-Im-i-s∏´ aZmw-ª-hm-’vIn-sb∂ Gjy≥ h\n-Xbpw
Ah-cpsS Ata-cn-°≥ kvt\ln-X≥ tIW¬ Hm¬t°m´pw IqSn-bmWv
Cu {]ÿm-\-am-cw-`n-®Xv. Xm≥ CØ-c-samcp kwcw-`-Øn-s\m-cp-ßn-
bXv Xn_-Øn-setßm D≈ AZr-iy-cmb Nne Kpcp-h-c-∑m-cpsS Iev]-
\-b-\p-k-cn-®mWv F∂v aZmw-ª-hm’v°n Ah-Im-i-s∏-Sp-I-bp-≠mbn.
Ah¿°v Xs‚ \nKq-V-amb Bflo-b-i‡n sIm≠v B Kpcp-h-c-∑m-
cp-ambn kº¿°w ]pe¿Øm\pw Ah-cn¬\n∂v cl-ky-k-tμ-i-߃
hcp-Øp-hm\pw km[n-®n-cp-∂p-ht{X. Xotbm-k-^n-°¬ skmssk‰n
aX-{]-N-c-W-tØm-sSm∏w \nKq-V-amb Hcp-Xcw a{¥-hm-Zhpw sIm≠p-
\-S∂p. aZmw-ª-hm’v°n Xs‚ Nne ""A¤p-X-kn-≤n-Iƒ'' {]tbm-Kn-
®p-sIm≠v Zriy-{]-]-©-Øn-\-∏p-d-Øp≈ B[ym-fln-I-c-l-ky-ß-sf-
°p-dn®pw `qX-t{]-Xm-Zn-I-sf-°p-dn®pw P\-߃°n-S-bn¬ {]Nm-c-th-e-
Iƒ \S-Øm≥ XpSßn. arZp-e-Nn-Ø-cmb P\-ßsf BI¿jn-°m\pw
Npdp-Np-dp-°p≈ ]e-scbpw {_“-hn-Zym-kw-L-Øns‚ {]h¿Ø-I-∑m-
cm°n AWn-\n-c-Øm\pw Ah¿°p km[n®p. kzman hnth-Im-\-μs‚
A`n-{]m-b-Øn¬, Ata-cn-°-bpsS B[ym-fln-Im-i-b-ßsf C¥y-bpsS
ta¬ sh®p-sI-´m-\p≈ Hcp {ia-am-bn-cp∂p CXv. ""]m›m-Xy-cm-Py-ß-
fnse A`y-kvX-hn-Zy-cmb P\-ß-fpsS a\- n¬ ̀ mc-Xo-b-Nn¥, ]fin-
X-Ω-\yXzw, D≈w-ssI-bn¬ \n∂v amß-sb-SpØp ImWn-°p∂ ̂ °o¿
hnZy-Iƒ apX-em-b-h-sb√mw H∂n®p IqSn-°-e¿∂mWv InS-∂n-cp-∂Xv.
CXp am{X-amWv {_“-hn-Zym-kw-L-°m¿ lnμp-a-X-Øn\v \¬Inb
klmbw.''18
CXn-s\-∏‰n Un.Fkv. i¿Ωbv°v ck-I-c-amb Hcp IY ]d-bm-
\p≠v: ""\nKq-V-X-bn¬ \n∂v {]Xy-£-s∏-Sp∂ IØp-Iƒ ImWn-°pI,
iq\y-X-bn¬ \n∂v Nne `uXn-I-h-kvXp-°ƒ D≠m-°pI, Bflo-b-
Kp-cp-°-fn¬ \n∂v cl-ky-k-tμ-i-߃ t\SpI apX-em-b-h-bmWv Ch-
18. Swami Vivekanda: Collected Works, Vol. IV. P. 263-65.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ166
bn¬ Nne {]Xn-`m-k-߃. Cu {]Xn-`m-k-ßfpw IØp-Ifpw a‰pw
icn-°p-≈-h-bm-sW-∂mWv {_“-hn-Zym-kw-L-°m¿ hniz-kn-®Xv.
F∂m¬, Ah-bpsS Dd-hn-S-sØ-∏‰n Nne¿ kwibw {]I-Sn-∏n-°m≥
XpSßn. Aß-s\-bmWv e≠-\nse ^nkn-°¬ dnk¿®v skmssk‰n
Cu hkvXp-X-I-sf-∏‰n At\z-jn®v Hcp dnt∏m¿´-b-°m≥ dn®m¿Uv
tlmUvKvk≥ Fs∂m-cmsf \ntbm-Kn-®-b-®Xv. At±lw C¥y-bn¬
h∂v sXfn-hp-Iƒ tiJ-cn-°p-Ibpw km£n-Isf hnkvX-cn-°p-Ibpw
sNbvXp. At±lw dnt∏m¿´p sNbvXXv Cu IØp-I-sf√mw aZmw
ªh’v°n Xs∂ sI´n-®-a-®-h-bmWv F∂t{X! ªhmXvkv°n Hcp
\mSy-°m-cnbpw Iui-e-°m-cnbpw BsW∂pw Hm¬t°m´pw a‰pw Ah-
cpsS he-bn¬ IpSp-ßp-I-bm-Wp-≠m-b-sX∂pw At±lw Adn-bn®p.
Cu L´-Øn¬, \n¿`m-Ky-h-im¬, aZmw ªhm’v°n tcmK-_m-[n-X-
bmbn s]s´∂v C¥y-hn´p t]mhm≥ \n¿_-≤-bmbn.''19
B\n-_-k‚ v
F∂m¬, C¥y hn´-Xn-\p-ti-jhpw aZmw shdp-sX-bn-cp-∂n√.
Ah¿ Cw•-≠n¬ ÿnc-Xm-a-k-am°n ""A¿l-cmb injy-∑m¿°v'' cl-
ky-ambn a{¥-hm-Z-]m-T-߃ ]Tn-∏n®p sImSp-°m≥ XpSßn. Cu Ime-
L-´-Øn-emWv bp‡n-hmZw, kzX-{¥-Nn¥, ̂ m_n-b≥ {]t£m-`-߃
apX-em-b-h-bn-eqsS kp{]-kn-≤-bm-bn-Øo¿∂ sFdnjv h\nX ankn v
B\n-_-k‚ v a\ v amdn aZmw ªhm-’v°n-bpsS injy-bm-bn-
Øo¿∂Xv. Xntbm-k^n {]N-cn-∏n-°p-I-sb∂ Dt±-iy-tØmsS Ah¿
1863¬ C¥y-bn¬ h∂p-tN¿∂p. AtXmsS {_“-hn-Zym-kw-L-Øn\v
Hcp ]pXnb Poh≥ In´n. B\n-_-k‚ v C¥ysb Xs‚ kztZ-i-ambn
AwKo-I-cn®p. Ah-cpsS {]kw-K-ßfpw teJ-\-ßfpw H´-\-h[n lnμp
_p≤n-Po-hn-Isf BI¿jn®p. 1933¬ Ncaw {]m]n-°p-∂-Xp-hsc Ah¿
lnμp-a-X-hp-ambn CW-°n-t®¿Øp-sIm-≠p≈ {_“-hnZy {]N-cn-∏n-
°m\pw P\-߃°n-S-bn¬ cm{„o-b-t_m[w hf¿Øm\pw D’m-l-
]q¿hw {]h¿Øn®p. s\lvdp Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, ""CS-Ø-c-
°m-cmb lnμp-°ƒ°v Xß-fpsS Bflo-bhpw tZio-b-hp-amb ss]Xr-
I-Øn¬ Bfl-hn-izmkw h¿[n-∏n-°m≥ ankn v B\n-_-k‚ns‚
kzm[o\w i‡n-a-Øm-bn-cp∂p.''20
19. D.S. Sarma: Hinduism Through the Ages, P. 114.20. Jawaharlal Nehru: Discovery of India, P. 343.
`mc-Xo-b-Nn¥ 167
h¿Kw, PmXn, enwKw, \ndw F∂n-h-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈
hyXym-k-߃ hI-sh-bv°msX a\p-jy-cm-in-bpsS km¿h-eu-InI
kmtlm-Z-cy-Øn-\p-th≠n Hcp tI{μw ÿm]n-°pI, aX-߃, XXz-
Nn¥, imkv{Xw F∂n-h-bpsS Xmc-X-ay-]-T\w t{]m’m-ln-∏n-°pI,
{]Ir-Xn-bpsS h¿W-\m-Xo-X-amb \nb-a-ß-sfbpw a\p-jy-\n¬
A¥¿e-bn-®p-In-S-°p∂ i‡n-I-sfbpw At\z-jn-°pI F∂n-h-bm-
bn-cp∂p Xntbm-k-^n-Ãp-I-fpsS {]Jym-]n-X-e£yw. F√m aX-ß-fp-
sSbpw ]q¿Whpw ]cn-ip-≤-hp-amb Awi-ßsf B\n-_-k‚ v
Dƒs°m-≈m≥ {ian®p. F¶nepw, Ah-cpsS ASn-ÿm-\-ho-£-W-KXn
lnμp-a-X-Øn-t‚-Xm-bn-cp∂p. Ah¿ {]Jym-]n-°p-I-bp-≠mbn: ""temI-
Ønse aX-߃°n-S-bn¬ lnμp-a-X-sØ-t∏mse C{X ]cn-]q¿Whpw
C{X imkv{Xo-bhpw C{X XXz-Nn-¥m-\n¿`-chpw C{X A[ym-fln-I-
hp-amb as‰mcp aXw ImWp-∂n√. \n߃ AXns\ IqSp-X¬ Adn-
bpw-tXmdpw IqSp-X¬ C„-s∏Spw; IqSp-X¬ a\- n-em-°m≥ {ian-°p-
t¥mdpw IqSp-X¬ AKm-[-X-bn¬ AXns\ hne-a-Xn°pw.'' Ah¿
ho≠pw ]d™p: ""A_≤w ]nW-tb≠, lnμp-aXw IqSmsX
C¥ybv°v `mhn-bn√. C¥y-bpsS thcp-Iƒ B≠n-dßn \n¬°p∂
aÆmWv lnμp-aXw. AXn¬\n∂v ]dn-s®-Sp-Øm¬ C¥y aÆn¬ \n∂v
]dn-s®-SpØ ac-sØ-t∏mse Ai-‡-bm-bn-Øocpw''.
lnμp-a-X-]p-\-cp-≤m-cWw
_n]n≥ N{μ-]m¬ Nq≠n-°m-Wn®p: ""Ign™ Ime-sØ-∏-‰ntbm
AXp hnt´-®p-t]m-bn-´p≈ ss]Xr-I-ß-sf-°p-dnt®m \mWn-°p-∂-Xn-
\p-]-Icw Ah-sb-∏‰n i-cn°pw A`n-am-\n-°m≥ hI-bp-s≠∂pw Xß-
fpsS ]gb tbmKn-amcpw al¿jn-h-cy-∑mcpw G‰hpw D∂-X-amb kXy-
Øns‚ h‡m-°-fm-bn-cp∂p F∂pw C∂v k¶-S-I-camw hÆw sX‰n-
≤-cn-°-s∏´ Xß-fpsS ]gb {KŸ-߃ G‰hpw D∂-X-amb am\p-jn-
I-{]-Xn-̀ -bp-sSbpw ⁄m\-Øn-s‚bpw Ie-h-d-bm-sW∂pw \ΩpsS P\-
߃°v a\- n-em-°n-sIm-Sp-ØXv {_“-hn-Zym-kw-L-amWv.''21.
Xntbm-k-^n-°¬ skmssk‰n lnμp-a-XsØ AXns‚ ]q¿W-
amb cq]-Øn¬ Xs∂ AwKo-I-cn®p. Ime-l-c-W-s∏´ BNm-cm-\p-
jvTm-\-ßfpw I¿a-sØ-∏-‰nbpw ]p\¿P-∑-sØ-∏-‰nbpw a‰p-ap≈ kn≤m-
¥-ßfpw Ah¿ kzoI-cn®p. ap≥P-∑-Øn¬ Xms\mcp lnμp-hm-bn-cp∂p
F∂v B\n-_-k‚ v ]e-t∏mgpw ]d-bm-dp-≠m-bn-cp∂p. 1911¬ C¥y-
21. Bipinchandra Pal: Memories of My Life and Times of My Youth, P. 424.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ168
bn¬ km{am-Py-hn-cp-≤-{]-ÿm\w i‡n-{]m-]n-°m≥ XpS-ßnb L´-
Øn¬t]mepw Ah¿ Xs‚ ap≥P-∑-sØ-∏-‰nbpw ]p\¿P-∑-sØ-∏-‰n-
bp-ap≈ At\z-j-W-ß-fn¬ apgp-In-bn-cn-°p-I-bm-bn-cp∂p. h¿Wm-{ia
hyh-ÿ-sb-t∏mepw Ah¿ \ymbo-I-cn®p. Bcy-k-am-P-°m-sc-t∏mse
Xs∂ {_“-hn-Zy-°mcpw NmXp¿h¿WysØ \ne-\n¿Øn-s°m≠v
AXnse Ahm-¥-c-hn-`m-K-߃ am{Xw \o°w sNø-W-sa-∂mWv hmZn-
®Xv. ePv]-Xvdmbn FgpXn: ""ankn v _k‚pw Ah-cpsS {]ÿm-
\hpw {][m\ PmXn-Iƒ°p-≈n-ep≈ Dƒ∏n-cn-hp-Iƒs°-Xn-cmbn i_vZ-
ap-b¿Øm≥ XpS-ßn-bn-cn-°p∂p. lnμp-°-fpsS auen-I-amb h¿W-
hy-h-ÿsb \ymbo-I-cn-°p∂ Ah-cpsS \ne-]mSv kam-P-°m¿
ssIs°m≠ \ne-]m-Sp-ambn HØp-t]m-Ip-∂-XmWv. kn≤m-¥-Øn-em-
sW-¶nepw C∂sØ PmXn-hy-h-ÿ-s°-Xn-cmb Hcp {]mtbm-Kn-Im-{I-
a-W-am-WXv. A[n-t£-]n-°pI F∂-Xn¬ Ihn™v Bcy-k-am-P-
°m¿°m-Is´, kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°ƒ°m-Is´, {]mtbm-Kn-I-
ambn H∂pw sNøm≥ Ign-bn√. D]-Pm-Xn-Iƒ Ah-km-\n-∏n-°pI F∂-
Xm-bn-cn-°Ww XpS-°-sa-∂mWv c≠p Iq´cpw ]d-bp-∂Xv.''22
F∂m¬, Bcw-`-Øn-ep-≠m-bn-cp∂ CØcw A`n-{]m-b-ß-fn¬
Nne-sX-¶nepw B\n-_-k‚ v am‰p-I-bp-≠mbn. Ah¿ PmXn-hy-h-ÿ-
s°-Xn-cmb Hcp \ne-]mSv kzoI-cn-°m≥ XpSßn. 1913¬ Ah¿ C{]-
Imcw ]d™p: ""Rm≥ hyk-\n-°p∂p. F¶nepw, ]d-bm≥ Rm≥
\n¿_-≤-bm-bn-Øo-cp-I-bmWv. cm{„-Øns‚ amdn-s°m-≠n-cn-°p∂
Pohn-X-Øn¬ I\Ø DØ-c-hm-Zn-Xz-߃ P\-ß-fpsS ta¬h∂p
hoWp-sIm-≠n-cn-°p-tºmƒ PmXn-hy-h-ÿ°v XpS-cm≥ Ign-bp-sa∂v
Rm≥ Icp-Xp-∂n√'' bmYm-ÿn-Xn-I-Xz-Øn¬ \n∂p s]s´-∂p≈ Cu
hyXn-bm\w ]n¥n-cn-∏≥ Nn¥m-K-Xn-°m¿°n-S-bn¬ Aº-c∏pw {]Xn-
Iq-e-amb {]Xn-I-c-W-hp-ap-≠m°n. ]ecpw {_“-hn-Zym-kwLw hn´p-
t]mbn. Gsd-°psd H‰-s∏-´p-t]mb _k‚n\v Ipsd-°mew Xs‚ aX-
{]-N-cWw XpS-cm≥ Ign-™n√. cm{„o-b-{]-h¿Ø-\-ß-fn¬ apgp-Ip-
Ibpw tlmwdqƒ {]ÿm\w i‡n-s∏-Sp-Øm≥ {ian-°p-I-bp-amWv
Ah¿ sNbvXXv. tlmwdqƒ {]ÿm-\-Øns‚ {]apJ t\Xm-°-fn-sem-
cm-fm-bn-cp∂p Ah¿. 1920\v tijw alm-flm-Km‘n Xs‚ \n -l-I-
c-W-{]-ÿm\w Bcw-`n-®-t∏mƒ tlmwdqƒ {]ÿm-\-Øn\v P\-ßsf
BI¿jn-°m≥ Ign-bm-sX-bmbn.
22. Lajpat Roy: Writings and Speeches, Vol. I. P. 48.
`mc-Xo-b-Nn¥ 169
]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ Xs∂ hnhn[
kwÿm-\-ß-fn-embn a‰p-Nne bmYm-ÿn-XnI lnμp kwL-S-\-Ifpw
DS-se-Sp-°p-I-bp-≠mbn. 1902¬ Z¬ln-bn¬ tN¿∂ Hcp ktΩ-f-\-Øn¬
Cu {]mtZ-inI kwL-S-\-I-sf√mw `mc-X-[¿a-a-lm-a-fiew F∂-t]-
cn¬ Hcp AJn-te¥ym kwL-S-\-bmbn kwtbm-Pn-∏n-°-s∏´p.
{]kvXpX kwL-S\ k\m-X\ [¿a-Øn\p th≠n-bmWv \ne-sIm-
≈p-∂Xv. Ht´sd \m´p-cm-Pm-°-∑mcpw ]W-°m-cmb `qhp-S-a-Ifpw
aZ≥tam-l-\-am-f-hy-sb-t∏m-ep≈ lnμp hnZym-`ymk hnN-£-W-∑mcpw
AXn\p ]n¥p-W-\¬In. Cu L´-Øn¬ Xs∂-bmWv {iocm-a-Ir-jvW-
]-c-a-lw-k-s‚bpw kzman hnth-Im-\-μ-s‚bpw t\Xr-Xz-Øn¬ C¥y-
sbm-´p°pw Ae-b-Sn® Hcp ]pXnb {]ÿm\w Db¿∂p-h-∂Xv.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ170
33. kzman hnth-Im-\-μ≥
1857se Iem-]-Øn-\p-tijw {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ hnhn[
kap-Zm-b-߃°n-S-bn¬ `n∂n-∏p-f-hm-°m\pw aX-kv]¿[-Iƒ IpØn-
s∏m-°m\pw ]‰nb Hcp \b-amWv a\x-]q¿hw Ah-ew-_n-®p-t]m-∂Xv.
aX-߃ XΩnepw PmXn-Iƒ XΩn-ep-ap≈ a’-c-߃ kmaq-ly-Po-
hn-X-Ønse Hcp apJy-L-S-I-am-bn-Øo¿∂p. B L´-Øn-emWv I¬°-
Ø-bv°-SpØv Z£n-tW-iz-cnse A⁄m-X-amb Hcp Imfo-t£-{X-
Ønse ]ptcm-ln-X-\m-bn-cp∂ {iocm-a-Ir-jvW≥ ""F√m aX-ßfpw
Htc hr£-Øns‚ imJ-I-fmsW''∂ Hcp ]pXnb XXz-im-kv{X-hp-
ambn cwK-Øp-h-∂Xv. ""Htc kz¿W-Øn¬ \n∂v hyXy-kvX-\m-a-cq-]-
ß-tfmSp IqSnb ]e-Xcw B`-c-W-ß-fp-≠m-°-s∏-Sp-∂-Xp-t]mse
\ΩpsS Cuiz-c≥ hyXy-kvX-cm-Py-ß-fnepw hyXykvX Ime-L-´-ß-
fnepw ]e-X-c-Øn¬ ]qPn-°-s∏-Sp∂p. Nne¿ Ahs\ ]nXmhv F∂pw
a‰p-≈-h¿ amXmhv F∂pw kvt\l-tØmsS hnfn-°p∂p. F∂m¬,
Cu hyXy-kvX-co-Xn-I-fnepw hyXy-kvX-cq-]-ß-fnepw ]qPn-°-s∏-Sp-∂Xv
Htc ssZh-amWv.''1.
""aXw ssZh-Øn-te-°p≈ am¿Kw am{X-amWv, AXp hoS√''2
F∂ Imcyw P\-߃ hnkva-cn-°p∂p. am¿KsØ e£y-ambn ImWp-
∂-Xp-sIm-≠mWv hyXy-kvX-a-X-°m¿ ]c-kv]cw Ie-ln-°p-∂Xv.
]t£, icn-bmw-hÆw A\p-jvTn-°p-I-bm-sW-¶n¬ F√m aX-ß-fp-
sSbpw kmcmwiw H∂p-X-s∂-bmWv. F¥p-sIm-s≠-∂m¬, ssZh-amWv
F√m aX-ß-fp-sSbpw e£yw. lnμp-hn-s‚bpw ap…o-an-s‚bpw
1. Max Muller: Ramakrishna - His life and sayings, P. 162.2. Romain Rolland: The life of Ramakrishna P. 191.
`mc-Xo-b-Nn¥ 171
{InkvXym-\n-bp-sSbpw ssZhw H∂p Xs∂-bmWv. cma≥, A√mlp,
ssZhw F∂n-ßs\ hyXy-kvX-ß-fmb t]cp-I-fn¬ hnfn-°-s∏-Sp∂p
Ft∂-bp≈p. AXp-sIm≠v aX-hy-Xym-k-ß-fpsS t]cn¬ `n∂n-®p-
\n¬°p-∂Xp sX‰mWv. At±lw ]d™p: ""F√m aX-ßfpw ˛ lnμp-
a-Xhpw C…mw-a-Xhpw {InkvXp-a-Xhpw F√mw ˛ Rm≥ A\p-jvTn-®p-
t\m-°n-bn-́ p≠v. lnμp-a-X-Ønse hyXy-kvX-am¿K-ßfpw Rm≥ ]n¥p-
S¿∂p t\m°n-bn-́ p≠v. hyXy-kvX-am¿K-ß-fn-eq-sS-bm-sW-¶nepw F√m-
hcpw Htc ssZh-Øns‚ ASp-°-te-°mWv ASn-sh-®p-t]m-Ip-∂Xv
F∂p Rm≥ a\- n-em-°n-bn-cn-°p∂p. \n߃ Hcn-°-se-¶nepw F√m
hnizm-k-ß-sfbpw ]co-£n-®p-t\m-°Ww; hyXy-kvX-ß-fmb F√m
hgn-I-fn-eq-sSbpw k©-cn-®p-t\m-°Ww. FhnsS t\m°n-bmepw lnμp-
°fpw apl-Ω-Zo-bcpw {_“-a-X-°mcpw sshjvW-h-∑mcpw a‰p-≈-hcpw
]c-kv]cw a’-cn-°p-∂Xv Rm≥ ImWp∂p. IrjvW≥ F∂p hnfn-
°-s∏-Sp-∂-h¿ Xs∂-bmWv inh\pw aqe-i-‡nbpw tbiphpw A√m-
lphpw F∂pw F√mw Bbncw t]cp-I-tfm-Sp-Iq-Snb cma≥ Xs∂-
bmWv F∂pw Ah¿ Hcn-°epw a\- n-em-°p-∂n√.''3
F¥p t]cn-́ p-hn-fn-®mepw Cuiz-cs\ km£m¬°-cn-°-W-sa-¶n¬
`‡n IqSntb Ignbq. Cuiz-c-`-‡n-bp-≠m-bm¬ hnth-Ihpw sshcm-
Kyhpw ⁄m\hpw F√mw D≠mhpw. Cuiz-c-`-‡n-bm-Is´, a\p-jy-
kvt\-l-Øn-eq-sS-bmWv {]I-S-am-Ip-∂Xv. F√m Poh-Pm-e-ß-fnepw
ssZhsØ ImWp-∂-h-\mWv bYm¿Y-`-‡≥. aX-sa-¥m-bmepw euIn-
I-ß-fmb \n m-c-X-Ifpw I\-I-Ønepw Iman-\n-bnepw a‰p-ap≈ Bk-
‡n-Ifpw ]cn-Xy-Pn®v bYm¿Y ̀ ‡-∑m-cm-hm≥ {iocm-a-Ir-jvW≥ P\-
ßsf D¬t_m-[n-∏n®p.
{iocm-a-Ir-jvW≥ A£-c-⁄m-\-an-√mØ Hcp km[m-c-W-°m-
c-\m-bn-cp∂p. kwkvIrXw, Cw•ojv XpS-ßnb `mj-I-sfm∂pw At±-
l-Øn\v Adn-™p-Iq-Sm-bn-cp∂p. D]-\n-j-Øp-I-fnepw thZm-¥-ß-fn-
ep-a-S-ßnb XXz-ß-sf-∏‰n Hcp k\ym-kn-bn¬ \n∂v D]-tZ-i-cq-t]W
In´nb Adnth At±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂p≈q. F¶nepw, At±-l-
Øns‚ Bflm¿∞-Xbpw \njvI-f-¶-amb Pohn-X-co-Xnbpw XXz-Nn-
¥m-]-c-amb A¥¿ho-£-Whpw [\n-I-Z-cn-{Z-t`-Z-at\y F√m-h-scbpw
Hcp-t]mse ImWm-\p≈ Akm-am-\y-amb Ignhpw _wKmfn _p≤n-
Po-hn-I-fpsS {i≤sb BI¿jn®p. {_“-k-am-P-Øns‚ t\Xm-hmb
tIi_v N{μ-sk≥ XpS-ßnb kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°fpw _¶nw-
3. Swami Nikhilananda (Tr.): Gospel of Sri. Ramakrishna P. 480.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ172
N{μ Nm‰¿Pn, Kncojv N{μ-tLmjv XpS-ßnb {]ap-J-km-ln-Xy-Im-c-
∑mcpw Iem-Im-c-∑mcpw At±-l-Øns‚ Bcm-[-I-∑m-cmbn amdn.
Znhkw sN√pw-tXmdpw At±-l-Øns‚ injy-∑m-cpsS FÆw h¿[n-
®p-sIm-≠p-h∂p. Ah-cn¬ G‰-hp-a-[nIw {]kn-≤n-bm¿Pn-®Xv ]n∂oSv
hnth-Im-\-μ≥ F∂-t]-cn¬ Adn-b-s∏-Sm≥ XpS-ßnb \tc-{μ≥ F∂
Hcp sNdp-∏-°m-c-\mWv.
1863¬ I¬°-Ø-bnse Hcp CS-Øcw IpSpw-_-Øn-emWv \tc-
{μ≥ P\n-®Xv. Hcp hnZym¿∞n-bm-bn-cp∂ ImeØv {_“-k-am-P-
Øns‚ ÿm]-I-\mb cmPmdmw taml≥ dmbn-bp-sSbpw dmbn-bpsS
kl-{]-h¿Ø-I-∑m-cp-sSbpw B[p-\n-Im-i-b-߃ At±-lsØ
BI¿jn®p. 1881¬ tImtf-Pn¬ ]Tn-°p∂ Ime-ØmWv At±lw
tbmKn-h-cy-\mb {iocm-a-Ir-jvW-s\-∏‰n tI´Xv. H∂p t\cn´p ImWm≥
th≠n At±lw Z£n-tW-iz-cn-te°v t]mbn. A∂v At±-l-Øn\v
]Xn-t\tgm ]Xn-s\t´m hb v am{Xta {]mb-ap-≠m-bn-cp-∂p≈q.
IqSn-°m-gvN-°n-S-bn¬ \tc-{μ≥ ]c-a-lw-k-t\mSp tNmZn®p:
""Xm¶ƒ ssZhsØ I≠n-´pt≠m?''
AsXmcp h√mØ tNmZy-am-bn-cp∂p. ]c-a-lw-k≥ im¥-kz-c-
Øn¬ adp-]Sn ]d™p: ""\ns∂ ImWp-∂-Xp-t]mse Xs∂ Rm≥
ssZh-sØbpw ImWp∂p.... ssZhsØ ImWm≥ Ignbpw. ssZhsØ
km£m-Xv°-cn-°m≥ Ignbpw. ]t£, CXn¬ B¿°mWv Xmev]-cy-
ap-≈Xv? Bfp-Iƒ Ah-cpsS `mcy-am¿°p-th≠n, Ip´n-Iƒ°p-th≠n,
kº-Øn-\p-th≠n, F{X-sbms° I„-∏m-SmWv A\p-`-hn-°p-∂Xv!
Ah¿ F{X-am{Xw IÆo-scm-gp-°p∂p! ssZhsØ ImWm≥th≠n
Hcmƒ IÆo-scm-gp-°p-I-bm-sW-¶n¬ Ah\v ssZhsØ Is≠Ømw.''
B adp-]Sn sNdp-∏-°m-c-\mb \tc-{μs‚ Bflm-hns\ Cf-°n-a-dn®p.
Gsd-°-gn-bp-∂-Xn\v apºv At±lw {iocm-a-Ir-jvWs‚ injyXzw
kzoI-cn®p. \tc-{μ-\mYv ZØv kzman hnth-Im-\-μ-\mbn amdn.
Xs‚ Pohn-X-Øn\v ]pXn-sbm-c¿Yhpw ]pXn-sbmcp e£yhpw
\¬Inb Kpcp-hns‚ amlm-fly-sØ-∏‰n kzman hnth-Im-\μ≥ ]n∂oSv
Cßs\ ]d-bp-I-bp-≠mbn: ""At±-l-Øns‚ kn≤m-¥-ß-tf-°mƒ
Bbncw Cc´n al-Ø-c-am-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ PohnXw. D]-\n-
jZv hmIy-ß-fpsS Poh-\p≈ Hcp hymJym-\-am-bn-cp∂p At±lw. D]-
\n-j-Øp-I-fpsS a\p-jy-cq-]-Øn-ep≈ kmcmwiw. B AXp-ey-amb
]q¿WX, Xs∂-Øm≥ \ymbo-I-cn-°m≥ \n¬°mØ F√m-‰n-t\m-Sp-
ap≈ B A¤p-X-I-c-amb ImcpWyw, _‘-\-Øn¬ InS-°p∂ a\p-
jy-t\m-Sp≈ B Xo{h-amb kl-Xm]w ˛ temI-Øn¬ as‰m-cn-SØpw
`mc-Xo-b-Nn¥ 173
AXp \ne-\n¬°p-∂n√. ]pcp-j\pw kv{Xobpw XΩnepw [\n-I\pw
Zcn-{Z\pw XΩnepw A`y-kvX-hn-Zy\pw \nc-£-c-\\pw XΩnepw {_m“-
W\pw Nfim-e\pw XΩnepw D≈ F√m hyXym-k-ßfpw XpS®p
\o°m≥ th≠n At±lw Pohn®p.... ]m›m-Xy-kw-kvIm-chpw ]uc-
kvXy-kw-kvIm-chpw XΩn¬ Iq´n-bn-W-°m≥ th≠n-bmWv At±lw
h∂Xv. aX-kw-t«-j-W-Øns‚ C{Xbpw alm-\mb, C{Xbpw AXn-
i-b-\o-b-\mb, Hcp Kpcpsh Ign™ At\Iw \q‰m-≠p-I-fmbn C¥y
kr„n-®n-´n√.''4
hnth-Im-\-μ≥ Hcp [nj-Wm-im-en-bm-bn-cp∂p. ]e \ne-bnepw
Kpcp-\m-Y-t\-°mƒ {]K-¤≥. hnZym¿Yn-bm-bn-cp∂ Ime-Øp-Xs∂
At±lw B[p-\n-I-im-kv{X-ß-fnepw temI-N-cn-{X-Ønepw XXz-Nn-¥-
bnepw Akm-[m-c-W-amb ssh`-h-amWv {]Z¿in-∏n-®Xv. ka-Im-eo-\-
Nn-¥bpw ]pXnb _q¿jzm-k-¶-ev]-ßfpw At±-lsØ BI¿jn®p.
At±lw {^©p hnπ-h-Øns‚ t\Xm-°-fn-sem-cm-fmb tdms_kv ]nb-
dpsS Hcp Bcm-[-I-\m-bn-cp∂p. sImfw-_n-b-bpsS kzmX-{¥y-k-a-
csØ At±lw A`n-hmZyw sNøp-I-bp-≠mbn. C¥y-bpsS aÆn¬
Dd-®p-\n-∂p-sIm≠v Xs∂ At±lw temI-Øn-ep-≠m-bn-s°m-≠n-
cp∂ ]cn-h¿Ø-\-ßsf t\m°n-°≠p. C¥y-bpsS ]ptcm-KXn temI-
Øns‚ ]ptcm-K-Xn-bp-ambn _‘-s∏-´n-cn-°p∂p F∂v At±lw hniz-
kn®p. ""temI-amsI H∂n®p apt∂m´p t]mhmsX bmsXmcp ]ptcm-K-
Xnbpw km[y-am-hn√. h¿K-]-ctam tZio-btam Bb CSp-ßnb ImgvN-
∏m-Sns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ Hcp {]iv\-Øn\pw ]cn-lmcw Is≠-Øm-
\m-hn-s√∂v Znhkw sN√pw-tXmdpw IqSp-X¬ IqSp-X¬ hy‡-ambn
hcn-I-bmWv.''
1886¬ {iocm-a-Ir-jvW≥ Cl-tem-I-hmkw shSn™p. At±-l-
Øns‚ Bi-b-߃ {]N-cn-∏n-°m≥ th≠n hnth-Im-\-μ≥ P\-ß-
fn¬ \n∂v ̀ n£ hmßn D]-Po-h\w Ign-®p-sIm≠v A©p-sIm-√-°mew
cmPy-sam-´p°pw Np‰n-k-©-cn®p. C¥y-bpsS hnkva-b-I-c-amb sshhn-
[y-Øns‚ ASn-bn-ep≈ sFIyw Is≠-Øm≥ Cu A\p-`hw At±-
lsØ klm-bn®p. C¥y≥ P\-X-bpsS i‡nbpw Zu¿_-eyhpw
At±lw a\- n-em°n. ̀ qcn-]-£-°m-cmb km[m-c-W-P-\-߃ A⁄-
X-bp-sSbpw A‘-hn-izm-k-Øn-s‚bpw AKm-[-X-bn¬ Ign-™p-Iq-Sp-
I-bm-sW∂pw Ah-cpsS hy‡n-XzsØ {_n´ojv tImf\n ta[m-hn-
Ifpw C¥y≥ kaq-l-Ønse Db¿∂ h¿K-ßfpw ASn-®-a¿Øp-I-
4. Swami Sharadananda: Sri. Ramakrishna - The Great Master P. XI.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ174
bm-sW∂pw At±-l-Øn\v t_m[y-ambn. Zmcn-{Zy-Øns‚ {]iv\w ]cn-
l-cn-°msX, P\-ßsf [m¿an-I-ambpw _u≤n-I-ambpw i‡n-s∏-Sp-
ØmsX, kz¥w Imen¬ \n¬°m≥ Ah¿°v sI¬∏p \¬ImsX,
bmsXmcp aX-Øn\pw kPo-h-ambn \ne-\n¬°m≥ Ign-bn-s√∂v
At±lw a\- n-em°n. Hcp `n£p-hmbn Ae-™p-Xn-cn-bp-∂-Xn-\n-S-
bn-emWv Zcn-{Z-e-£-ß-fpsS Pohn-X-\n-e-hmcw Db¿Øp-∂-Xn-\p≈
I¿a-]-cn-]m-Sn°v Xs‚ ZuXy-Øn¬ {]Y-a-ÿm\w \¬I-W-sa∂v
At±lw Xocp-am-\n-®Xv. ]n∂oSv Fgp-Xnb Hcp IØn¬ At±lw
C{]-Imcw {]kvXm-hn®p: ""Zcn-{Z-∑m¿°v tPmen-bp-≠m°n sImSp-°m≥
`uXn-I-kw-kvImcw am{X-a√, ]cn-jvIr-X-Po-hnXw t]mepw Bh-iy-
amWv. `£Ww! `£Ww! ChnsS temI-Øn¬ `£Ww \¬ImsX
kz¿K-Øn¬ imiz-Xm-\μw \¬Ip∂ ssZh-Øn¬ F\n°v hnizm-k-
an√. C¥ysb Db¿ØWw. ]mh-߃°v `£Ww \¬IWw. hnZym-
`ymkw ]c-ØWw. ]utcm-ln-Xy-sa∂ tZmjw \o°w sNøWw.
]utcm-lnXyw ]mSn√. kmaq-ly-a¿Z\w ]mSn√. IqSp-X¬ `£Ww!
F√m-h¿°pw IqSp-X¬ Ah-kcw!''5
hnth-Im-\-μs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ cmPy-Øns‚ kmaq-ln-Ihpw
kmº-Øn-Ihpw cm{„o-b-hp-amb ]p\-cp-∞m\w IqSmsX P\-ß-fpsS
Bflo-b-]p-\-cp-∞m\w km[y-a√. ""Ah¿ `£Ww tNmZn-°p∂p.''
At±lw ]d™p: ""F∂m¬, \mw Ah¿°p \¬Ip-∂Xv I√p-I-fmWv.
]´nWn InS-°p∂ P\-߃°v aXw \¬Ip-I-sb-∂p-sh-®m¬ Ahsc
A]-am-\n-°pI F∂¿∞-amWv. ]´n-Wn-In-S-°p∂ Hcmsf aX-X-Xz-
߃ ]Tn-∏n-°p-∂Xv Ahs‚ Bflm-`n-am-\-Øn\p t\sc-bp≈ Itø-
‰-amWv.'' Ahn-izm-kn-I-fpsS Bflm-°sf c£n-°m≥ shº¬sIm-
≈p∂ anj-\-dn-am-tcmSv At±lw tNmZn®p: ""F¥p-sIm-≠mWv \n߃
Ah-cpsS ico-c-ßsf ]´n-Wn-bn¬ \n∂v c£n-°m≥ {ian-°m-ØXv?''
⁄m\hpw i‡nbpw
AtX-k-a-bØv, At±lw P\-ß-fpsS hogvN-I-sfbpw Zu¿_-
ey-ß-sfbpw sXm´p-Iq-Smbva, PmXn-ta-[m-hnXzw, ]ptcm-ln-X-hrØn,
aX-a¿Z\w F∂n-h-tbbpw i‡n-bmbn hna¿in®p. At±lw {]Jym-
]n®p: ""\nßsf A‘-hn-izm-kn-I-fmb hnUvVn-I-fmbn ImWp-∂-Xn-
t\-°mƒ Dd® \nco-iz-c-hm-Zn-I-fmbn ImWm-\mWv Rm≥ B{K-ln-
°p-∂Xv. ImcWw, \nco-iz-c-hmZn Pohn-°p∂p. Ah-s\-s°m≠v Fs¥-
5. Selections from Swami Vivekanda, P. 862.
`mc-Xo-b-Nn¥ 175
¶nepw {]tbm-P-\-ap-≠m-tb°mw. F∂m¬, A‘-hn-izmkw \ne-
\n¬°p-tºmƒ akvXnjv°w acn-°p∂p; a\ v ac-hn-°p∂p; Pohn-X-
amsI A[x-]-Xn-°p∂p.'' as‰m-cn-°¬ At±lw ]d™p: ""Bcp-sS-
sb-¶nepw hm°p-tI´v Ccp-]-Xp-tImSn ssZh-ß-fn¬ A‘-amb hnizm-
k-a¿∏n-°p-∂-Xn-t\-°mƒ \√Xv bp‡nsb B{i-bn-®p-sIm≠v \nco-
iz-c-hm-Zn-I-fm-hp-I-bmWv.''6 C¥y-bnse P\-߃ ss[cyhpw Bfl-
hn-izm-khpw B¿Pn-°-W-sa∂v At±lw B{K-ln®p. ""i‡-\m-bn-cn-
°pI! Zp¿_-e-\m-Im-Xn-cn-°pI! [oc-\m-hpI! `ocp-hm-Im-Xn-cn-°pI''
˛ CXm-bn-cp∂p C¥y-bnse bphm-°-tfm-Sp≈ At±-l-Øns‚
Blzm\w. At±lw D¬t_m-[n-∏n-®Xv i‡n-bp-sSbpw ]ucp-j-Øn-
s‚bpw kphn-ti-j-amWv: ""bmsXm-∂n\pw XS-™p-\n¿Øm≥ Ign-
bmØ, e£yw t\Sm-\p≈ {ia-Øn¬ Bh-iy-am-sW∂p tXm∂n-
bm¬ kap-{Z-Øns‚ AKm-[-X-I-fn¬ ac-WsØ t\cn-Sm≥ Ign-hp≈,
ZrV-Nn-Ø-Xbpw Dcp-°p-t]m-ep≈ amwk-t]-in-Ifpw Dd-∏p≈ Rc-
ºp-I-fp-amWv C∂v \ΩpsS cmPy-Øn-\m-hiyw''. CØcw D¬t_m-[-
\-߃ C¥y-bpsS tZio-b-Po-hn-X-Øns‚ \mUn-I-fn¬ Hcp ]pXnb
ssNX\yw IpØn-sh-bv°p-Ibpw cmPy-kvt\-lsØ D∂-X-amb Hcp
B[ym-flnIv Xe-Øn-te°v Db¿Øp-Ibpw sNbvXp.
hf¿®-bpsS BZysØ D]m[n kzmX-{¥y-am-sW∂v hnth-Im-\-
μ≥ Du∂n-∏-d™p. kzmX-{¥y-sa∂p sh®m¬ kmaq-ly-a¿Z-\-Øn-
s‚bpw kmº-ØnI Nqj-W-Øn-s‚bpw cm{„o-bm-Sn-a-Ø-Øn-s‚bpw
A`mhw F∂p am{X-a√ A¿Yw. ]ns∂tbm? kzmX{¥yw F∂p-sh-
®m¬ ""a‰p-≈-h¿°v t{Zml-ta¬∏n-°msX \ΩpsS C—-°-\p-k-cn®v
\ΩpsS ico-chpw _p≤nbpw kºØpw D]-tbm-Kn-°p-∂-Xn-\p≈
\ΩpsS {]Ir-Xn-Z-Ø-amb Ah-Im-i-amWv. kaq-l-Ønse F√m AwK-
߃°pw Hcp-t]mse kºtØm hnZym-̀ ym-ktam Adnthm t\Sm-\p≈
Ah-k-c-ap-≠m-bn-cn-°Ww.''7 ]ptcm-K-a-\-]-c-ß-fmb CØcw Bi-
b-߃ {]N-cn-∏n-°p-∂-tXm-sSm∏w Xs∂ At±lw KqVm¿Y-hmZw,
a{¥-hmZw XpS-ßnb kn≤m-¥-ßsf FXn¿°p-Ibpw sNbvXp. ""a{¥-
hm-Z-Ønepw KqVm¿Y-hm-Z-Ønepw al-Ømb kXy-ß-fp-≠m-bn-cn°mw.
F∂m¬, Ah \sΩ an°-hmdpw \in-∏n®p Ign-™n-cn-°p∂p. \mw
hf-sc-tbsd hne-]n-®p-I-gn™p. Ct∏mƒ \ap-°m-hiyw a\p-jys\
kr„n-°p∂ Hcp aX-amWv. \nßsf Zp¿_-e-cm°n Xo¿°p-∂-sX-¥m-
6. Swami Vivekananda: Complete Works, Vol. III. P. 334.7. Selections from Swami Vivekananda. PP. 561-94.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ176
bmepw AXns\ hnjw-t]mse h¿Pn-°pI. kXyw i‡n-Zm-b-I-amWv.
\nßsf Zp¿_-e-cm-°p∂ Cu KqVm¿Y-hm-Z-ßsf Dt]-£n-°pI.''
aX-Øn¬ AKm-[-amb hnizm-k-amWv hnth-Im-\-μ-\p-≠m-bn-cp-∂Xv.
F¶nepw, bp‡nsb At±lw Db¿Øn-∏n-Sn®p. A‘-hn-izmkw, ssZhn-
I-amb shfn-]mSv, Znhy-{]-tNm-Z\w sIm≠p-≠m-Ip∂ ⁄m\w apX-
em-b-h-sb-sb√mw At±lw FXn¿Øp. ""bYm¿Y-amb {]tNm-Z\w
bp‡n°p \nc-°p-∂-Xm-bn-cn°pw. bp‡n°p \nc-°m-ØXv {]tNm-Z-
\-a√.''
1897¬ Xs‚ Kpcp-hns‚ ktμiw IqSp-X¬ hn]p-e-ambpw IqSp-
X¬ kwL-Sn-X-ambpw {]N-cn-∏n-®p-sIm≠v P\-ßsf D¬_p-≤-cm-°p-
∂-Xn-\p-th≠n hnth-Im-\-μ≥ cma-Ir-jvW-an-j≥ F∂ Hcp kwL-
S\ cq]-h¬°-cn®p. Cu ÿm]-\-Øns‚ sImSn-°o-gn¬ {iocm-a-Ir-
jvWs‚ injy-∑m¿ aX-]-chpw Bflo-bhpw kmaq-ly-hp-amb cwK-
ß-fn¬ Cdßn {]h¿Øn-°m≥ XpSßn.
cma-Ir-jvW-an-j≥ Hcp aX-kw-L-S-\-bm-bn-cp-∂n√. {iocm-a-Ir-
jvW≥ P\-ß-fpsS \∑-bv°p-th≠n D¬t_m-[n-∏n-°p-Ibpw kz¥w
Pohn-X-Øn¬ \S-∏n¬ hcp-Øp-Ibpw sNbvX kXy-ßsf IqSp-X¬
h]p-e-amb coXn-bn¬ {]N-cn-∏n-°p-Ibpw Aßs\ P\-ß-fpsS `uXn-
Ihpw am\-kn-Ihpw Bflo-b-hp-amb ]ptcm-K-Xnsb klm-bn-°p-Ibpw
sNøpI F∂-Xm-bn-cp∂p kwL-S-\-bpsS Dt±iyw. hn`m-Ko-b-X-Iƒ
Xo≠mØ Hcp kwL-S-\-sb-bmWv hnth-Im-\-μ≥ hn`m-h\w
sNbvXXv. AXp-sIm-≠mWv, ""F√m aX-ßfpw \nXyhpw imiz-X-hp-
amb Htc aX-Øns‚ hnhn[ cq]-߃ am{X-am-sW∂v a\- n-em-°n-
s°m≠v hyXy-kvX-a-X-ß-fpsS A\p-bm-bn-Iƒ°n-S-bn¬ kulm¿Zw
sI´n-∏-Sp-°pI'' F∂Xv anjs‚ Hcp apJy-I-S-a-bmWv F∂v \njvI¿jn-
°-s∏-´Xv.
aXhpw imkv{Xhpw
hnth-Im-\-μs\ kw_-‘n-®n-S -tØmfw, aXw \¿Po-htam
Aaq¿Øtam Bbn-cp-∂n√. adn®v, AsXmcp {]mtbm-KnI Imcy-am-bn-
cp∂p. `qc-n]-£-°m-cpsS \∑°pw kt¥m-j-Øn\pw th≠n-bp≈,
P\-ß-fpsS kmaq-lyhpw cm{„o-bhpw aX-Øns‚ kmº-Øn-I-hp-amb
]ptcm-K-Xn-°p-th-≠n-bp≈, {]mtbm-KnI {]h¿Ø-\-am-bn-cp∂p aX-
Øns‚ D≈-S°w. Bfl-ip-≤o-I-c-W-Øn-eq-sSbpw P\-tk-h-\-Øn-
eq-sSbpw {_“hp-ambn kmflyw {]m]n-°p-I-sb-∂-XmWv a\p-jys‚
`mc-Xo-b-Nn¥ 177
]c-a-amb e£yw. a\p-jy-\mWv hnth-Im-\-μs‚ aX-]-c-amb ImgvN-
∏m-Sns‚ tI{μw. ssZhsØ At\z-jn-®p-sIm≠v k\ymkw hcn®
At±lw Ah-km\w a\p-jy-s\-bmWv Xs‚ temI-Øns‚ tI{μ-
ambn AwKo-I-cn-®Xv. a\p-jy-\n¬ ssZhsØ Is≠-Øm≥ At±lw
P\-ß-tfmSv Blzm\w sNbvXp. At±-lsØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw,
ssZh-sa∂ k¶ev]w {]Ir-Xn°pw {]]-©-Øn\pw a\p-jy\pw A∏p-
d-Øp≈ Hcp i‡n-hn-ti-j-sØ-b√ kqNn-∏n-®Xv. ""apgp-h≥ {]]-
©-Øn-s‚bpw BsI-Øp-I-bmWv ssZhw. ]t©-{μn-b-ß-fm¬ {Kln-
°-s∏-Sp∂ ssZh-amWv `uXn-I-kØ; _p≤n-bm¬ {Kln-°-s∏-Sp∂
ssZh-amWv a\ v; ssNX\yw t\m°n-°m-Wp-tºmƒ Ah≥ ssNX-
\y-ambn ImW-s∏-Sp∂p. Ah≥ `uXn-I-k-Ø-b√; ]t£, `uXn-I-
k-Ø-bn¬ bYm¿Y-ambn F¥pt≠m AXm-W-h≥.''8
At∏mƒ ]ns∂ ssZh-sa∂ Hcp {]tXy-I-k-¶¬∏-Øns‚ Bh-
iy-sa-¥mWv? Cu tNmZy-Øn-\p≈ hnth-Im-\-μs‚ adp-]-Sn-bn-XmWv:
""Ft∂mSv ]ecpw tNmZn-®n-́ p≠v, F¥mWv Xm¶ƒ ssZhw F∂ ]gb
hm°v D]-tbm-Kn-°p-∂Xv F∂v. Imc-W-an-XmWv: \ΩpsS Bh-iy-
Øn\p ]‰nb G‰hpw \√ hm°m-WXv. a\p-jy-cm-in-bpsS apgp-h≥
{]Xo-£-Ifpw A`n-em-j-ßfpw kpJ-ßfpw B Hcp hm°n¬ tI{μo-
I-cn-°-s∏-´n-cn-°p∂p. Ct∏mƒ AXp am‰m≥ km[n-°n√. alØpw
]cn-]m-h-\-hp-am-b-sX√mw AXp-ambn _‘-s∏´p InS-°p∂p.''
hnth-Im-\-μs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ A\m-Zn-bmbn \ne-\n¬°p∂
{]]©w Bcmepw kr„n-°-s∏-´-X√. AXp kzbw-`q-hmWv. GtXm
Hcp {]tXyI ssZh-amWv temIsØ kr„n-®Xv F∂ hmZsØ
At±lw ]p—n®p X≈n. ""hy‡n-bpsS cq]-Øn-ep≈ Hcp ssZh-amWv
temIw kr„n-®Xv F∂ B Bibw sXfn-bn-°m≥ km[y-a-s√∂v
\mw BZyw Xs∂ I≠p-I-gn™p. C°m-eØv GsX-¶nepw Hcp
Ip´n°v CXv hniz-kn-°m≥ Ign-bptam? Hcp Ipw`-Im-c≥ LSw kr„n-
°p-∂-Xp-sIm≠v, Hcp ssZhw temIsØ kr„n-°p∂p! Cß-s\-bm-
sW-¶n¬ \nß-fpsS Ipw`-Im-c\pw ssZh-amWv. Xebpw ssII-fp-an-
√m-sX-bmWv Ah≥ {]h¿Øn-°p-∂-sX∂v Bsc-¶nepw \nß-tfmSv
]d-™m¬ \n߃ Abmsf {`m¥m-e-b-Øn-te-°-b°pw.''9 a\p-
jy\pw {]]-©-Øn\pw AXo-X-amb Hcp ssZh-an-s√∂pw {]]©w
Xs∂-bmWv ssZhw F∂pw At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p. ""Cu {]]©w
{]]-©-Øn-\-Xo-X-amb Hcp ssZh-Øm¬ kr„n-°-s∏-´-X√. CXv8. The Complete Works of Swami Vivekananda. Vol. I, P. 374.9. Swami Vivekananda: The Speech at Lahore in 1897.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ178
_mly-ambv Hcp Aam-\p-jn-I-i-‡n-bpsS {]h¿Ø-\-^-e-a√. AXv
kzbw kr„n-°p∂p, kzbw C√m-Xm-hp∂p, kzbw {]Im-in-°p∂p.
GIhpw A{]-ta-b-hp-amb kØ ̨ AXm-bXv {_“w ̨ am{X-ta-bp≈q.
XXz-akn tizX-tItXm! AXp \obmWv tizX-tItXm. CXv, CXp
am{X-amWv, as‰m-∂p-a√ imkv{Xo-b-aXw F∂p a\- n-em-°pI.''10
Xs‚ aX-]-c-amb ho£-W-Øn\v Bh-iy-amb Hcp ASn-ÿm\w
Is≠-Øp-∂-Xn-\p-th≠n thZ-ß-fn-te°pw D]-\n-j-Øp-I-fn-te°pw
Xncn-®p-t]m-b-t∏mgpw hnth-Im-\-μ≥ B[p-\n-I-kw-kvIm-c-Øns‚ aqey-
߃ AwKo-I-cn®p. Xs‚ aX-hn-izm-ksØ imkv{X-hp-ambn CW-
°n-s°m≠p t]mIp-hm≥ At±lw ]cn-{i-an®p. ""imkv{Xhpw aXhpw
XΩn¬ F√m-bn-SØpw \S-°p∂ t]mcm´w F¥mWv? _mly-i-‡n-
I-sf-°p-dn-®p≈ FÆ-a‰ hni-Zo-I-c-W-߃sIm≠v aX-߃°v s]mdp-
Xn-ap-´n-bn-cn-°p∂p. Hcp amemJ kqcys‚ Npa-Xe hln-°p∂p.
as‰m∂p N{μs‚. Aßs\ t]mIp∂p AXv. Hmtcm am‰-Øn-s‚bpw
ImcWw Hcp Bflo-b-ssN-X-\y-amWv. Cu ssNX\yw hkvXp-hn\v
]pd-ØmWv ÿnXn-sN-øp-∂Xv F∂ Imcy-Øn¬ F√m-h¿°pw tbmPn-
∏m-Wp-≈Xv. ]t£, Hcp hkvXp-hns‚ Imc-W-a-dn-bm≥ B hkvXp-
hns‚ Xs∂ kz`mhw ]cn-tim-[n-°-W-sa-∂mWv imkv{Xw ]d-bp-
∂Xv. imkv{Xw ]Sn-]-Sn-bmbn ]ptcm-K-an®p sIm≠n-cn-°p∂p. AXv
{]Ir-Xn-bpsS {]Xn-`m-k-ß-sf-°p-dn-®p≈ hni-Zo-I-c-WsØ tZh-X-
I-fp-sSbpw amem-J-am-cp-sSbpw ssII-fn¬ \n∂v kzbw Gs‰-SpØp
Ign-™n-cn-°p∂p.''11
thZm-¥-Øns‚ A¿Yw
Xm≥ Hcp thZm-¥n-bm-sW∂v kzman hnth-Im-\-μ≥ kzbw ]cn-
N-b-s∏-Sp-Øp-I-bp-≠mbn. tkmlw, XXz-akn, Alw {_“mkvan
XpS-ßnb Hu]-\n-jZv hmIy-ß-fmWv At±-l-Øns‚ XXz-Nn-¥-bpsS
Dd-hn-S-߃. i¶-cs‚ AssZz-X-th-Zm-¥-amWv At±-l-Øn¬ G‰hpw
A[nIw kzm[o\w sNep-Øn-bXv. i¶-c-s\-t∏me At±-lhpw k®n-
Zm-\-μ-sa∂v \n¿h-Nn-°-s∏-Sp∂ {_“w am{X-amWv kXy-sa∂pw B
]mc-am¿YnI kXy-Øns‚ `mK-Øp-\n∂p t\m°p-tºmƒ hymh-lm-
cn-I-temIw anYy-bm-sW∂pw hmZn®p. GI-amb B {_“-amWv hymh-
lm-cnI Pohn-X-Ønse sshhn[yw \nd™ \ma-cq-]-ß-fmbn {]Xy-
10. Selections from Swami Vivekananda, P. 279.11. Ibid, P. 278-79.
`mc-Xo-b-Nn¥ 179
£-s∏-Sp-∂Xv. ]t£, Cu hyXymkw Ahn-Zy-bpsS ^e-amWv. Ahn-
Zy-b-h-km-\n-®m¬ ]ns∂ GIhpw AZzn-Xo-b-hp-amb {_“w am{X-ta-
bp≈q. At±-l-Øns‚ Xs∂ hm°p-I-fn¬:
""{_“w GI-amWv. ]t£, Bt]-£n-I-X-e-Øn¬ AXv \ap°v
At\-I-ambn {]Xy-£-s∏-Sp∂p. \ma-cq-]-ß-fmWv Cu Bt]-£n-I-
X-bpsS ASn-bn-ep-≈Xv. DZm-l-c-W-Øn\v, Hcp a¨Ip-S-Øns‚
\mahpw cq]hpw \o°w sNbvXm¬, ]ns∂ \n߃ ImWp-∂-sX-
¥mWv? shdpw aÆv. AXmWv IpS-Øns‚ kØv. CXp-t]mse Xs∂-
bmWv \n߃ {`aw ImcWw IpSw, hkv{Xw, k\ym-kn-aTw apX-em-
b-hsb ImWp-Ibpw Ah-sb-∏‰n Nn¥n-°p-Ibpw sNøp-∂Xv.
⁄m\sØ XS-™p-\n¿Øp∂ Ahn-Zysb B{i-bn-®mWv hymh-lm-
cn-I-temIw \ne-\n¬°p-∂Xv. AXn\v bYm¿Y-amb \ne-\n¬∏n√.
AhnZy \ma-cq-]-ß-fn-eqsS kr„n® temI-Øn¬ am{Xta `mcy, Ip´n-
Iƒ, icocw, a\ v XpS-ßnb sshhn-[y-߃ ImW-s∏-Sp-I-bp≈p.
Cu Ahn-Zysb \o°w sNbvXm¬ A\m-Zn-bmb {_“-Øns‚
km£m¬°m-c-amWv ^ew.''12
Ahn-Zy-b-h-km-\n-∏n-°pI F∂p-sh-®m¬ F√mw {_lva-am-
sW∂pw {_“-a-√msX as‰m∂pw Cs√∂pw a\- n-em-°p-I-bmWv.
CXns‚ A¿Yw, euIn-I-ß-fmb Bk-‡n-I-fn¬ \n∂pw kzm¿YX,
Zpc, Al-¶mcw XpS-ßnb \n m-c-X-I-fn¬ \n∂pw kzbw tamN\w
t\Sp-Ibpw F√m a\p-jy-scbpw ka-`m-h-\-tbmsS I≠p-sIm≠v
Ahsc `uXn-Ihpw Bflo-b-hp-amb F√m-Øcw _‘-\-ß-fn¬
\n∂pw tamNn-∏n-°m≥ th≠n Ahn-{iaw {]h¿Øn-°p-Ibpw sNøpI
F∂mWv. CXmWv Bfl-km-£m¬°m-c-Øn-\p≈ hgn. ""hy‡n-bpsS
kzmX{¥yw kaq-l-Øns‚ kpJ-Øn-emWv ÿnXn-sN-øp-∂Xv. kaq-
l-Øn¬ \n∂v thdn´v hy‡n-bpsS \ne-\n¬∏p k¶¬∏n-°pI km[y-
a√. CXv Hcp imiz-X-k-Xy-amWv. Cu ASn-Ø-d-bn-t∑-emWv {]]©w
sI´n-∏-Sp-°-s∏-́ n-́ p-≈Xv. A\-¥-amb kw]q¿W-X-bn-te°v AXp-ambn
CS-hn-SmØ kl-̀ m-hhpw XmZm-flyhpw t\Sn-s°m≠pw AXns‚ kpJ-
Øn¬ kpJn-°p-Ibpw ZpxJ-Øn¬ ZpxJn-°p-Ibpw sNbvXp-sIm≠pw
]Sn -] -Sn -bmbn \oßpI ˛ CXmWv hy‡n-bpsS Htc-sbmcp
I¿Øhyw.''13
12. The Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. VII. P. 161.13. Swami Vivekananda: Modern India, P. 45.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ180
kzman hnth-Im-\-μ\v i¶-cm-Nm-cy-tcmSv Af-h‰ BZ-c-hp-≠m-bn-
cp∂p. F¶nepw, i¶-cs‚ AssZzXw At±-l-Øns‚ ssIbn¬ hnπ-
h-I-c-amb Nne am‰-߃°p hnt[-b-am-bn-Øo¿∂p. i¶-cs‚ AssZz-
X-Øn¬ Aaq¿Øhpw A{]-ta-bhpw tIh-e-hp-amb ]mc-am¿YnI
kXyw am{X-a√, hymh-lm-cnI Pohn-Xhpw Gsd-°psd \n›-e-am-bn-
cp∂p. hnth-Im-\-μs\ kw_-‘n-®n-S-tØm-f-am-Is´, AssZzXw Ne-
\m-fl-Ihpw kPo-h-hp-am-bn-cp∂p. ""Ne\w As√-¶n¬ am‰w Pohn-X-
Øns‚ Km\-amWv'' F∂-t±lw {]Jym-]n®p. Hcp XXz-Nn-¥-I-s\∂
\ne°v _p≤s\ X≈n-∏-d-bp-I-bmWv i¶-c≥ sNbvXXv. F∂m¬,
hnth-Im-\-μ≥ _p≤s\ t\m°n-°-≠Xv Bcm-[\m `mh-tØm-sS-
bmWv. i¶-c≥ Xs‚ XXz -Nn -¥-sb-bmsI AssZz -X-Øns‚
AXn¿Øn-h-c-ºp-Iƒ°p-≈n¬ HXp-°n-\n¿Øn; a‰p XXz-Nn-¥m-k-c-
Wn-I-sf-sb√mw hn´p-ho-gvN-bn-√msX FXn¿Øp. hnth-Im-\-μ-\m-Is´,
`mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS hyXy-kvX-k-c-Wn-Isf Ign-bp-∂{X kwtbm-Pn-
∏n-°m-\mWv {ian-®Xv. i¶-cs‚ thZm¥w Bflo-b-amb A¥- -Ø-
bpsS D≈n-te°v hen-bp-∂-Xm-bn-cp∂p. hnth-Im-\-μs‚ AssZzXw
_mly-tem-IsØ apgp-h≥ Dƒs°m-≈m≥ shº¬sIm-≈p-∂-Xm-bn-
cp∂p: ""ssZh-hn-izm-kn-sbtbm ssZhw F√m-‰nepw F√mw ssZh-Øn-
ep-ap-s≠∂p hniz-kn-°p-∂-h-s\tbm GI-X-Xz-hm-Zn-sbtbm _lp-ssZ-
h-hn-izm-kn-sbtbm \nco-iz-c-hm-Zn-sbtbm Bscbpw AXv X≈n-°-f-
bp-∂n√. G‰hpw hnim-ehpw AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ G‰hpw Xo£vW-
hp-amb kz`m-h-Kp-W-ßsf cq]-s∏-SpØn Dƒs°m-≈p-I-sb-∂-XmWv
Hcp km[-I-\m-hm-\p≈ D]m[n.''14 hnth-Im-\-μ≥ bmsXm-c¿Y-Ønepw
Hcp hn`m-Ko-b-Nn-¥m-K-Xn-°m-c-\m-bn-cp-∂n√. a‰p Nn¥m-K-Xn-Isf
At±lw ̀ b-s∏-Sp-Itbm Ah-tbmSv Ak-ln-jvWpX ImWn-°p-Itbm
sNbvXn√. ""hyXykvX Nn¥m-hn-`m-K-߃ s]cp-Is´!'' F∂-t±lw
Biw-kn®p. ""IpXn-t®m-Sp∂ kPo-h-amb Acp-hn-bnte Npgn-Ifpw Npg-
en-Ifpw D≠mhq. Nn¥m-kw-L-´-\-amWv Nn¥sb D±o-]n-∏n-°p-∂Xv.''
{]mNo-\-ßfpw A¿hm-No-\-ß-fp-amb aX-Nn-¥-I-fp-sSbpw XXz-Nn-¥-
I-fp-sSbpw hyXy-kvX-[m-c-Isf {]_-e-amb Hcp {]hm-l-am°n Iq´n-
bn-W-°n-s°m≠v `qX-Im-e-Øns‚ amen-\y-ß-sfbpw h¿Ø-am-\-Im-
e-Øns‚ Zu¿_-ey-ß-sfbpw Igp-In-°-f-bm\pw Aßs\ anI-hp‰
Hcp `mhn-bpsS ASn-Ød ]Wn-bm-\p-ap≈ bXv\am-bn-cp∂p hnth-Im-
\-μ-t‚Xv. a\p-jys\ Znhy-X-bpsS {]I-S-cq-]-ambn ImW-W-sa∂v
Blzm-\-am-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ thZm¥w. A‘-Im-c-Øn¬
14. Letters of Swami Vivekananda, P. 83.
`mc-Xo-b-Nn¥ 181
B≠p-In-S-°p∂ `qcn-]-£-°m-cmb P\-߃°v ⁄m\-Øns‚
shfn®w FØn-®p-sIm-Sp-°p-Ibpw IqSp-X¬ sa®-s∏´ ̀ mhn°p th≠n-
bp≈ ka-c-Øn¬ ]mh-s∏-´-h-scbpw Zp¿_-e-scbpw klm-bn-°p-
Ibpw sNøpI F∂-XmWv aX-Øns‚ IS-a-sb∂v At±lw Nq≠n-
°m-Wn®p. lm¿hm¿Uv k¿h-I-em-im-e-bn¬ sNbvX Hcp {]kw-K-
Øn¬ At±lw ]d™p: ""tIh-e-amb AssZzXw \ΩpsS ssZ\w-
Zn\ Pohn-X-Øn¬ kPo-hhpw Imhym-fl-I-hp-am-bn-Øo-cWw. \ncm-
im-P-\-I-amb hn[w sI´p-]n-W™p InS-°p∂ ]g-ºp-cm-W-ß-fn¬
\n∂v kaq¿Ø-ß-fmb [m¿an-I-cq-]-߃ s]m¥n-h-cWw. Aº-c-∏p-
f-hm-°p∂ tbmK-Z¿i-\-Øn¬ \n∂v G‰hpw imkv{Xo-bhpw {]mtbm-
Kn-I-hp-amb a\x-imkv{Xw Db¿∂p-h-cWw.''
as‰m-cn-°¬ At±lw Cßs\ FgpXn: ""kz¿Ktam \c-Itam
Ds≠-¶n-se¥v? Cs√-¶n-se¥v? B¿°m-W-Xn¬ Xm¬]cyw? Bflm-
hp-s≠-¶n-se¥v? Cs√-¶n-se¥v? am‰-an-√mØ Fs¥-¶n-ep-sam-∂pt≠m
C√tbm F∂-Xn¬ B¿°mWv Xm¬]cyw? ChnsS CXm temIw.
Zpcn-X-a-b-amb temIw. _p≤≥ sNbvX-Xp-t]mse temI-Øn-te-°n-
dßn sN√pI. Zpcn-X-߃ Ipd-bv°m≥ ]mSp-s]Sq; As√-¶n¬ B
]cn-{i-a-Øn¬ acWw hcn°q. \n߃ \nß-sf-Øs∂ ad-°pI ˛
CXmWv BZy-ambn ]Tn-t°≠ ]mTw. \n߃ ssZh-hn-izm-kn-bm-
bmepw icn, \nco-iz-c-hm-Zn-bm-bmepw icn, Bt⁄-b-hm-Zn-bm-bmepw
sIm≈mw, thZm-¥n-bm-bmepw sIm≈mw, {InkvXyt\m apk¬amt\m
Bcm-bmepw icn, F√m-h¿°pw {]k-‡-amb Hcp ]mTw k¶p-Nn-X-
amb Bfl-t_m[w \in-∏n®v bYm¿Y-amb Bfl-t_m[w sI´n-∏-Sp-
°pI F∂-XmWv.''15
h¿Wm-{i-a-hy-hÿ \ne-\n-∂n-cp∂ Hcp Ime-L-́ -Øn-emWv BZy-
ambn _mZ-cm-b-W≥ Xs‚ thZm-¥-kq{Xw cNn-®Xv. \mSp-hm-gn-hy-
hÿ ]c-∂p-]n-Sn-°m≥ XpS-ßnb Ime-ØmWv i¶-cm-Nm-cy¿ Xs‚
]mfinXyw \nd™ `mjy-ß-fp-sSbpw hymJym-\-ß-fp-sSbpw klm-
b-tØm-Sp-IqSn AXns\ Kl-\-amb Hcp XXz-im-kv{X-am°n hf¿Øn-
bXv. B[p-\nI imkv{X-sØ-∏‰n tI´p-tIƒhn t]mep-an-√m-Xn-cp∂
Hcp Ime-L-´-am-bn-cp∂p AXv. ]ns∂bpw Hcm-bncw h¿j-߃ Ign-
™n-́ mWv hnth-Im-\-μ≥ h∂Xv. At∏m-tg°pw D¬∏m-Z-\-co-Xn-bmsI
amdn-°-gn-™n-cp∂p. \mSp-hm-gnØw XI¿®-bn-se-Øp-Ibpw apX-em-
fn-Ø-Øns‚ LS-I-߃ i‡n-s∏-Sm≥ XpS-ßp-Ibpw sNbvXp Ign-
15. Swami Vivekananda: Practical Vedanta.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ182
™n-cp∂p. aX-hn-izm-k-߃°v At∏mgpw ÿm\-ap-≠m-bn-cp∂p.
F¶nepw, B[p-\n-I-im-kv{X-ßfpw tZiob˛kmaqly˛kmwkvIm-cnI˛
\thm-∞m\ {]ÿm-\-ßfpw P\-ß-fpsS a\- n¬ ]pXnb Ne-\-ß-
fp-≠m-°n-I-gn-™n-cp∂p. Cu ]pXnb Ime-L-´-Øn-emWv P\-ßsf
apt∂m-´p-\-bn-°m≥ ]‰nb Xc-Øn-ep≈ Xs‚ thZm-¥-Nn-¥-I-fp-ambn
kzman hnth-Im-\-μ≥ apt∂m-´p-h-∂Xv.
thZm-¥hpw tkmjy-en-khpw
]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ apX-em-fn-Ø-Øns‚
bYm¿Y-^-e-߃ ˛ AXns‚ t\´-߃ am{X-a√, \ntj-[m-fl-I-h-i-
ßfpw ˛ {]I-S-am-hm≥ XpS-ßn-bn-cp∂p. Ah kzman hnth-Im-\-μs‚
a\- n-s\bpw kzm[o-\n®p. 1893¬ At±lw C¥y-bpsS {]Xn-\n-[n-
bmbn temI-aX ktΩ-f-\-Øn¬ ]s¶-Sp-°m≥ th≠n Ata-cn°
kμ¿in®p. Ata-cn-°-bpsS B[p-\n-I-Xbpw imkv{Xo-b-t_m-[hpw
Ne-\m-fl-I-Xbpw At±-lsØ BI¿jn®p. Ata-cn-°sb At±lw
""kzmX-{¥y-Øns‚ P\-\-ÿew'' F∂p hmgvØn. Ata-cn-°-bpsS
`uXn-I-kw-kvIm-chpw C¥y-bpsS Bflo-b-kw-kvIm-chpw XΩn¬
Iq´n-tbm-Pn-∏n-°-W-sa∂v At±lw {]Jym-]n®p. F∂m¬, Xs‚ c≠m-
asØ kμ¿i-\-am-hp-tºm-tg°pw Ata-cn° A∏msS amdn-°-gn-™n-
cp∂p. kº-Øn-s‚bpw A[n-Im-c-Øn-s‚bpw [m¿„yw aq¿On-°m≥
XpS-ßn-bn-cp∂p. Cu am‰w hnth-Im-\-μs\ t£m`n-∏n®p. `uXn-I-]p-
tcm-K-Xnsb A`n-\-μn-®p-sIm≠p Xs∂ AhnsS \ne-\n∂ ""aIp-Sw-
sh® A⁄X''s°Xn-cmbn At±lw X´n-°-bdn. cm{„o-bm-Sn-a-Ø-
Øn¬ Ign-bp∂ P\-X-Iƒ°v Ata-cn-°-bpsS klm-b-tØmsS
tamN\w t\Sm≥ Ign-bp-sa∂ Xs‚ BZysØ {]Xo£ shdpw
hymtam-l-am-bn-cp-∂p-sh∂v At±lw ]c-ky-ambn {]Jym-]n®p.
km{am-PyXz cm{„-ß-fpsS kzm¿Y-Xbpw Zpcm-{K-l-ßfpw hnth-
Im-\-μs\ AXy¥w thZ-\n-∏n®p. bp≤-Øns‚ ]pI ]c-°m≥ XpS-
ßn-bn-cn-°p∂p F∂pw bqtdm∏v Hcp t]m¿°-f-ambn amdm≥ t]mIp-
I-bm-sW∂pw At±lw ap∂-dn-bn∏v \¬In. bqtdm-∏n¬ hf¿∂p
Ign™ apX-em-fn-Ø-Øns‚ D—rw-K-e-amb \njvTq-c-X-Iƒ At±-l-
Øns‚ a\w aSp-∏n®p. ]pXp-Xmbn cq]w-sIm-≈m≥ XpS-ßnb hnπ-h-
I-c-ß-fmb Bi-b-ß-fn-te°v At±lw Npgn-™p-t\m°n. bqtdm-]y≥
]cy-S-\-Øn-\n-S-bn¬ At±lw djy≥ Acm-P-X-I-Xz-hm-Zn-bmb {]n≥kv
t{Imt]m-SvIns\ kμ¿in®v N¿® \S-Øp-I-bp-≠mbn. tkmjy-enÃv
Bi-b-ß-sf-°p-dn®v At±-l-Øn\v henb aXn∏v tXm∂n. Hcp bYm¿Y
`mc-Xo-b-Nn¥ 183
thZm-¥n°v tkmjy-enÃv Bi-b-߃ Ffp-∏-Øn¬ kzoI-cn-°m≥
Ign-bp-sa∂v At±lw hy‡-am°n. At±lw ]d™p: ""Rm≥ Hcp
tkmjy-en-ÃmWv. AXv ]cn-]q¿W-amb Hcp hyh-ÿ-bm-b-Xp-sIm-
≠√, adn®v, A∏w Xosc C√m-Xn-cn-°p-∂-Xn-t\-°mƒ \√Xv ]IpXn
A∏-am-Wt√m F∂p hnNm-cn-®mWv'' sXmgn-em-fn-h¿K-Øns‚ kl-P-
amb i‡nsb At±lw ImWm-Xn-cp-∂n√. ""sXmgn-em-fn-Iƒ tPmen
sNøp-∂Xv \n¿Øp-I-bm-sW-¶n¬ \n߃°v `£-Whpw hkv{Xhpw
In´m-sX-bmhpw. F∂n´pw \nß-f-hsc XmW hn`m-K-°m-cmbn Icp-
Xp∂p. \nß-fpsS kz¥w kwkvIm-c-sØ-∏‰n t`mjvIp ]d-bp-Ibpw
sNøp∂p. \ne-\n¬∏n\v th≠n-bp≈ ka-c-Øn¬s∏-´-Xp-sIm≠v
Ah¿°v Adnhp t\Sm≥ Ah-kcw e`n-°p-∂n√. a\pjy _p≤n-bm¬
\bn-°-s∏-´p-sIm≠v Ah¿ hf-sc-°m-e-ambn b{¥-ß-sf-t∏mse Htc
a´n¬ A[zm-\n®p. F∂n´v ka¿Ycpw A`y-kvX-hn-Zy-cp-amb Bfp-I-
fmWv Ah-cpsS A[zm-\-Øns‚ KWy-amb `mKw A\p-`-hn-°p-∂Xv.
F√m cmPy-ß-fnepw CXmWv ÿnXn. F∂m¬, Imew amdn-bn-cn-°p∂p.
Xmgv∂ h¿K-߃ s]mXp-hn¬ Cu hkvXp-X-sb-∏‰n t_m[-ap-≈-h-
cm-hm≥ XpS-ßn-bn-cn-°p∂p. Ah¿ CXn-s\-Xn-cmbn, Xß-fpsS \ymb-
amb Ah-Im-i-߃ t\S-W-sa∂ ZrV-\n-›-b-tØmsS Hcp sFIy-
ap-∂-Wn-bp-≠m°n hcn-I-bmWv. Db¿∂ h¿K-Øn\v C\n F{X Xs∂
{ian-®mepw Xmgv∂ h¿KsØ ASn-®-a¿Øm≥ Ign-bn√. Db¿∂ h¿K-
ß-fpsS t£aw C∂v ÿnXn-sN-øp-∂Xv \ymb-amb Ah-Imiw t\Sn-
sb-Sp-°m≥ {ian-°p∂ Xmgv∂ h¿K-°msc klm-bn-°p-∂-Xn-emWv.''
ho≠pw At±lw C{]-Imcw FgpXn: ""a\p-jy-k-aq-lsØ ]ptcm-
ln-X-∑m¿, ]´m-f-°m¿, hym]m-cn-Iƒ, sXmgn-em-fn-Iƒ F∂n-ßs\ hgn-
°p-h-gn-bmbn \mep PmXn-I-fmWv `cn-°p-∂Xv. Ah-km-\-ambn hcp-
∂Xv sXmgn-em-fn-I-fpsS (iq{Z-cpsS) `c-W-amWv.... BZysØ aq∂p
Iq´cpw `cWw \S-Øn-°-gn™p. C\n Ah-km-\sØ Iq´-cpsS Dug-
amWv. C\n Ah¿ `cn-°Ww. B¿°pw Ahsc XS-bm≥ hø.''
hntZ-i-bm-{X-Iƒ Ign®v C¥y-bn-te°p Xncn-®p-h-∂-t∏mƒ km[m-
cW P\-ß-fn-ep≈ At±-l-Øns‚ hnizmkw Af-hn-√m-Ø-hn[w
h¿[n®p. `qcn-]-£-°m-cmb km[m-c-W-P-\-ß-fn-emWv C¥y-bpsS
Bi ÿnXn-sN-øp-∂Xv F∂v At±lw ]d™p. Db¿∂ h¿K-߃
imco-cn-I-ambpw [m¿an-I-ambpw XI¿∂n-cn-°p∂p F∂m-W-t±lw
CXn\p Imc-W-ambn ]d-™Xv. ""kaq-l-Ønse F√m AwK-߃°pw
kºtØm hnZym-`ym-ktam Adnthm e`n-°p-∂-Xn-\p≈ Ah-k-c-ap-
≠m-hWw'' F∂-t±lw Bh-iy-s∏´p. Cu Bhiyw km[n-°-W-sa-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ184
¶n¬ kmaq-ly-hy-h-ÿ-bn¬ hnπ-h-I-c-amb ]cn-h¿Ø-\-߃ IqSntb
Ignbq F∂pw At±lw {]Jym-]n®p. Cu kzmX{¥yw ssIh-cn-°p-
∂-Xn\v XS- -ambn \n¬°p∂ F√m kmaq-ly-\n-b-a-ßfpw t{Zml-I-
c-ß-fmWv. Ahsb AXn-thKw \in-∏n-°m-\m-h-iy-amb \S-]-Sn-Iƒ
ssIs°m-≈Ww. kzmX-{¥y-Øns‚ am¿K-Øn-eqsS apt∂-dm≥ Ign-
bp-∂-Xn\v a\p-jy¿°v kuIcyw \¬Ip∂ ÿm]-\-ßsf t{]m’m-
ln-∏n-°Ww.''16
hnth-Im-\-μ≥ 1902¬ 39˛masØ hb- n¬ acn®p. At±-l-Øns‚
Pohn-X-Im-eØv C¥y-bn¬ sXmgn-em-fn-{]-ÿm-\tam t{SUyq-Wn-b-
\p-Itfm Bhn¿`-hn®p Ign-™n-cp-∂n√. sXmgn-em-fn-h¿Kw Xs∂
hf¿®-bpsS {]mY-an-I-Z-i-bn-em-bn-cp∂p. F∂n´pw Hcp henb hnπ-h-
Im-cn-bpsS Xo{h-amb hnIm-cm-th-i-tØm-Sp-IqSn At±lw sXmgn-em-
fn-h¿K-Øns‚ `mhn-bn¬ hnizmkw {]I-Sn-∏n®p. kzmX-{¥y-Øn¬
am{X-a√, tkmjy-en-k-Ønepw Xs‚ amXr-`qan hnPbw ssIh-cn-°p-
sa∂v At±lw {]h-Nn®p. djy-bnse tkmjy-enÃv hnπ-h-ap-≠m-hp-
∂-Xn\v c≠v Zi-I-߃°p apºp-Xs∂ Cu alm-\mb a\p-jy≥
C¥y-bn¬ tkmjy-en-k-Øns‚ ap{Zm-hmIyw apg-°n-sb-∂Xv FSp-
Øp-]-d-b-Ø-°-XmWv. bph-X-e-ap-dbv°v At±lw {]tNm-Z-\-Øns‚
Hcp henb Dd-hn-S-am-bn-Øo¿∂-Xn¬ A¤p-X-an√.
16. Swami Vivekananda: Works, Vol. V. P. 110.
`mc-Xo-b-Nn¥ 185
34. C…m-anse ]p\-cp-∞m-\hpw
\thm∞m-\hpw
]p\-cp-∞m-\hpw B[p-\n-I-Xzhpw XΩn-ep≈ kwL-´\w lnμp-
°-fn¬ am{X-ambn HXpßn \n¬°p-I-bp-≠m-bn√. AXv ap…o-ß-fn-
te°pw hym]n®p. bYm¿Y-Øn¬, AIv_-dpsS Ime-Øp-Xs∂ ]p\-
cp-∞m\w Xe-s]m-°n-bn-cp∂p. At±-l-Øns‚ aX-\n-c-t]-£-X-bp-
sSbpw aX-k-ln-jvWp-X-bp-sSbpw \bsØ bYm-ÿn-Xn-I-cmb Dse-
am-°ƒ ITn-\-ambn hna¿in®p. \J-jv_μn hn`m-K-Øn¬s∏´
auem\m sibnJv Al-ΩZv kn¿lnμn (1564˛1624) AIv_-dpsS km¿h-
P-\o\ \bsØ FXn¿Øp-sIm-≠mWv {]map-Jy-Øn-te-°p-b¿∂Xv.
"icn A"bnte°v aS-ßm\pw bYm¿Y-amb Hcp C…m-anI cm{„w
ÿm]n-°m\pw At±lw {]`p-°-tfmSpw km[m-c-W-°m-tcmSpw Hcp-
t]mse A`y¿Yn®p. P\-ß-fp-sS-ta¬ bmYm-ÿn-XnI hn`m-K-Øn-\p-
≠m-bn-cp∂ kzm[o-\-amWv AIv_-dpsS Zn≥ Cem-ln-bpsS ]cm-P-b-
Øns‚ Hcp {][m-\-Im-cWw. AIv_¿ acn-®-t∏mƒ kn¿lnμn Xs‚
kt¥mjw Cßs\ {]I-Sn-∏n®p: ""Ign™ Xe-ap-d-bn¬ Ahn-izm-
kn-Iƒ a\p-jysc I≠m-ep-Ss\ B[n-]-Xy-Øns‚ hgn-bn-te°p Xncn-
bpI ]Xn-hm-bn-cp∂p. C…m-an¬ Ahn-izm-kn-I-fpsS NS-ßp-Iƒ°m-
bn-cp∂p {]m[m\yw. hnizm-k-Øns‚ Znhy-I-ev]-\-Isf Db¿Øn-∏n-
Sn-°m≥ ap…o-߃°p i‡n-bp-≠m-bn-cp-∂n√. C∂v C…m-ans\ \ntcm-
[n®v i‡n-bpsS ]X-\-sØ-°p-dn®pw (AXm-bXv, AIv_-dpsS ac-
W-sØ-°p-dn®pw) C…mw cmPm-hns‚ (AXm-bXv, Plmw-Ko-dns‚)
ÿm\m-tcm-l-W-sØ-°p-dn-®p-ap≈ ip -̀h¿Ø-am-\-߃ ap°nepw aqe-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ186
bnepw FØn-s°m-≠n-cn-°p-I-bmWv. `c-Wm-[n-Im-cn-bpsS klm-bn-
Ifpw ]n¥p-W-°m-cp-am-bn-Øo-cp-Ibpw hnip-≤-\n-baw hym]n-°p-Ibpw
kap-Zm-bsØ i‡n-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNøpI F∂Xv hnizm-kn-I-fpsS
kap-Zmbw Xß-fpsS IS-a-bmbn IW-°m-°p∂p.''1
kn¿ln-μn-bpsS ]p\-cp-÷o-h-\-hmZw
kØ-bpsS GIXzw (hlm-Z-Øp¬ hPoZv) F∂ C_v\p¬
Ad_n (acWw 1241)bpsS kn≤m-¥sØ kn¿lnμn FXn¿Øp.
AXns‚ ÿm\Øv A\p-`-h-Øns‚ GIXzw (hlm-Z-Øp¬ iplqZv)
F∂ Xs‚ kz¥w kn≤m¥w Bhn-jv°-cn®p. GI-amb bmYm¿Yy-
Øns‚ _mly-{]-I-S\w {]mXn-`m-kn-I-amWv F∂pw kr„n-bpsS
Hmtcm ]c-am-Wp-hnepw ssZhw kzbw {]Xy-£-s∏-´n-cn-°p∂p F∂p-
amWv C_v\p¬ Ad_n ]d-™Xv. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬,
a\p-jy≥ ssZh-sØ-∏‰n hnNm-cn-°p-tºmƒ Ah≥ hnNm-cn-°p-∂Xv
Xs∂-∏‰n Xs∂-bmWv. ImcWw, ""a\p-jy≥ ssZh-Øns‚ cq]-amWv.
ssZhw a\p-jys‚ ssNX-\yhpw''. CØcw Bi-b-߃ C…m-an-s\-
Xn-cm-b-h-bm-sW∂v kn¿lnμn Dd-∏n-®p-]-d™p. At±-l-Øns‚ A`n-
{]m-b-Øn¬, a\p-jy\v Hcn-°epw ssZh-hp-ambn XmZmflyw {]m]n-
°m≥ Ign-bn√; ssZh-Øns‚ Hcp tkh-I-\m-hmt\ Ignbq. ssZhw
am\p-jnI k¶¬∏-߃°p-]-cn-bmWv. AXn-\m¬, ""F√mw ssZh-
amWv'' F∂p ]d-bp-∂Xv icn-bm-bn-cn-°n√. ""F√mw Ah-\n¬
\n∂mWv'' F∂p ]d-bp-∂-XmWv icn. kn¿ln-μn-bpsS ap{Zm-hmIyw
""Rm\mWv ssZhw'' F∂√; adn®v, ""Rm≥ Ahs‚ kr„n-bmWv''
F∂t{X.
lnμp-°-fp-am-bp≈ kº¿°w sIm≠v C…m-an\v If¶w ]‰n-
sb-∂mWv kn¿lnμn hniz-kn-®Xv. C…m-ans‚ ]cn-ip-≤n-sbbpw kZm-
Nm-c-\n-jvT-I-sfbpw ]p\-cp-÷o-hn-∏n-°pI F∂-Xm-bn-cp∂p At±-l-
Øns‚ e£yw. lnμp-aX kn≤m-¥-߃ {]hm-N-Is‚ {]t_m-[-\-
߃°p hncp-≤-am-sW∂v At±lw A`n-{]m-b-s∏´p. `‡n-{]-ÿm-\-
°m-scbpw kq^n-Iƒ°n-S-bn-ep≈ hna-X-{]-ÿm-\-°m-scbpw At±lw
A]-l-kn®p. At±lw ]d™p: ""cma-s\bpw dlo-an-s\bpw H∂mbn
Icp-Xp-∂Xv hnUvVn-Ø-Øns‚ ]mc-ay-amWv. {k„mhpw kr„nbpw
H∂m-hpI km[y-a√. cma-s‚bpw IrjvW-s‚bpw P\-\-Øn-\p-apºv
Bcpw Xs∂ ssZhsØ Cu t]cp-Iƒ sIm≠v hnfn-®n-cp-∂n√. Ah-
1. Wm. Theodore de Bary: Sources of Indian Tradition, P. 454.
`mc-Xo-b-Nn¥ 187
cpsS P\-\-Øn-\p-tijw ssZh-Øn\v CØcw t]cp-Iƒ D≠m-Ip-∂-
sX-ß-s\-bmWv?''2
apKƒ`-c-W-Øns‚ A[x-]-X-\-tØm-sSm∏w ]p\-cp-≤m-\-hm-Z-
Øns‚ hf¿®bpw XpSßn. Cu kml-N-cy-Øn-emWv Hudw-K-tk_v
Xs‚ ap≥Km-an-I-fpsS \b-Øn¬ \n∂v ]q¿W-ambn hyXn-N-en-®Xv.
jm hen-bp-√mlv
hlm-Z-Øp¬ hPoZv F∂ kn≤m¥w ]n¥p-S¿∂-hcpw hlm-Z-
Øp¬ iplqZv kn≤m-¥sØ A\p-Iq-en-®-hcpw XΩn-ep≈ X¿°-
Øn-\n-S-bn¬ c≠p hyXykvX ho£-W-K-Xn-I-sfbpw tbmPn-∏n-°m≥
jm h√n-bp-√mlv aptºm´p h∂p (1703˛1763). c≠p-Iq-´cpw ssZh-Øn\v
bYm¿Y-amb \ne-\n¬∏p-s≠∂v kΩ-Xn-°p∂ ÿnXn°v Ah-cpsS
kn≤m-¥-߃ ASn-ÿm-\-]-c-ambn hyXy-kvX-ß-fm-hm-\n-S-bn-s√∂v
At±lw A`n-{]m-b-s∏´p. At±lw ]d™p: ""ssZh-sØ-°p-dn-®p≈
hmZ-{]-Xn-hm-Z-Øn¬ c≠p hyXykvX ÿe-ß-fn¬ D]-tbm-Kn-°-s∏-
Sp∂ c≠v Bt]-£nI ]Z-{]-tbm-K-ß-fmWv AkvXn-Xz-Øns‚ GI-
Xzhpw A\p-`-h-Øns‚ GI-Xzhpw. Fs∂ kw_-‘n-®n-S-tØmfw,
c≠pw icn-bmb Znhy-sh-fn-]m-Sns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep-f-hm-b-h-bmWv.
sibnJv Al-ΩZv Bhn-jv°-cn® A\p-`-h-Øns‚ GIXzw C_v\p
Ad_n D∂-bn® A\p-`-h-Øns‚ GI-XzsØ \ntj-[n-°p-I-b√,
ÿnco-I-cn-°p-I-bmWv sNøp-∂Xv. Npcp-°-Øn¬, bYm¿Y-h-kvXp-X-
Iƒ IW-°n-se-Sp-°p-Ibpw D]-a-bp-sSbpw cq]-I-Øn-s‚bpw ]cn-
thjw IqSmsX Ah-sb-∏‰n ]Tn-°p-Ibpw sNøp-I-bm-sW-¶n¬ c≠p
kn≤m-¥-ßfpw GXm≠v H∂p-X-s∂-bmWv F∂p tXm∂pw.''3
l°o-ans‚ hm°p-I-fn¬ ]d-™m¬, At±lw {ian-®Xv ""ap…nw
kaq-l-Øns‚ ]p\-cp-∞m-\-Øn\p th≠n ]g-b-Xn-s\bpw ]pXn-b-
Xn-s\bpw XΩn¬ kwtbm-Pn-∏n-°m-\mWv.''4
C¥y-bn¬ C…m-an\v DZm-c-amb Hcp hymJym\w \¬I-W-sa∂v
jm hen-bp-√mlv hmZn®p. ]pXnb Ime-L-´-Øn\p kzoIm-cy-am-sW-
¶n¬ C…m-an-I-Nn-¥-bpsS hymJym\w bp‡n-]-c-amb ]cn-K-W-\-I-
fpsS ASn-ÿm-\-Øn-em-bn-cn-°-W-sa∂v At±lw A`n-{]m-b-s∏´p.
2. Quoted in Aziz Ahma: Studies in Islamic Culture, P.P. 186-87.3. Wm. theodore de Barry: Sources of Indian Tradition, P.P. 186-87.4. K.A. Hakim in A History of Philosophy, Eastern and Western Vol. I. P.
537.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ188
""icn Abnse Hmtcm Iev]-\bpw C…m-ans‚ Hmtcm \nb-ahpw bp‡n-
k-l-P-amb \ne-bn¬ temI-Øns‚ apºmsI Ah-X-cn-∏n-t°≠
kabw h∂n-cn-°p-I-bmWv.''5
At±lw Cßs\ XpS-cp∂p: ""Hcp {]hm-N-Is‚ \nb-a-kw-lnX
anX-amb Imem-h-ÿ-tbmSp IqSnb F√m cmPy-ß-fn-sebpw km[m-
cW P\-ß-fpsS kmam-\y-_p-≤nsb BI¿jn-°m≥ ]‰n-b-Xm-bn-cn-
°Ww. ioe-ß-fnepw kmaq-lym-\p-jvTm-\-ß-fn-ep-ap≈ hyXym-k-߃
F¥p Xs∂-bm-bmepw F√m P\-ßfpw AXns\ kl-P-amb Hcp
aX-ambn ImWp-Ibpw B \nebv°v AXns\ kzoI-cn-°p-Ibpw
sNøpw. c≠m-a-Xmbn, icn AbpsS cq]-h¬°-c-W-Øn¬ At±lw
Xm≥ P\n® kaq-l-Øns‚ kmwkvIm-cnI ]›m-Ø-ehpw am\-kn-
I-amb cpNn-t`-Zhpw kmaq-lym-\p-jvTm-\hpw BNm-chpw IW-°n-se-
Sp-°p∂p!''6
jm hen-bp-√mlv hyq¬∏-∂-\mb Hcp ]fin-X-\m-bn-cp∂p.
At±lw C…m-an-s\-∏‰n H´-\-h[n {KŸ-߃ FgpXn. Ad-_n-bn¬
\n∂v t]¿jy-\n-te-°p≈ Jp¿˛B≥ X¿P-abpw Ah-bn-epƒs∏Spw.
\ne-hn-ep≈ kmaq-lym-{I-a-WsØ C…m-anI ho£-W-Øn-eqsS
At±lw hna¿in®p. At±-l-Øns‚ D¬t_m-[-\-ß-fn¬ [m¿an-I-h-
i-߃°m-bn-cp∂p tI{μ-ÿm\w. [m¿an-I-t_m[w cm{„ob kmº-
ØnI ÿnXn-bp-ambn _‘-s∏-´-XmWv. tÉns‚ [m¿an-Im-[x-]-X\w
P\-ßsf \n›-b-ambpw {]Xn-Iq-e-ambn _m[n°pw. ImcWw ""kmº-
Øn-I-ÿn-Xn-bmWv kaq-l-Øn¬ hy‡n-bpsS ÿm\hpw [m¿an-Ihpw
aX-]-c-hp-amb PohnXw \bn-°m-\p≈ Ahs‚ Ignhpw \n¿W-bn-°p-
∂Xv.''7 AXn-\m¬, hy‡n-bpsS [m¿an-I-amb Hu∂-Xy-Øn\v kmaq-
lyhpw cm{„o-b-hp-amb ]p\¿\n¿amWw Bh-iy-amWv. jm hen-bp-
√mlv kmaq-ly-\o-Xn°v th≠n ap…ow kap-Zm-b-Ønse PmXn-hy-Xym-
k-߃ D∑q-e\w sNø-W-sa∂v hmZn®p. C…mw \n¿tZ-in-®-Xp-t]m-
se-bp≈ efn-X-Po-hnXw \bn-°m≥ At±lw P\-ßsf D]-tZ-in®p.
\mSp -hm-gnØ {Ia-Øns‚ ASn-ÿm-\sØ At±lw tNmZyw
sNbvXn√ F∂Xp icn-bmWv. F¶nepw kmº-Øn-I-\o-Xn°v th≠n
At±lw i_vZ-ap-b¿Øp-I-bp-≠mbn.
5. Quoted in Bashir Ahmad Dar: Religious Thought of Sayyid Ahmad Khan,P. 46.
6. Ibid, P. 50.7. Tarachand: A History of Philosophy - Eastern and Western, P.P. 505-06.
`mc-Xo-b-Nn¥ 189
hlm-_n-{]-ÿm\w
jm hen-bp-√m-lns‚ ac-W-sØ-Øp-S¿∂v At±-l-Øns‚ aI≥
jm A_vZp¬ Akokv, acp-a-I≥ Al-ΩZv Ckvam-bn¬, injy-\mb
auem\m køZv Al-ΩZv _mtcen F∂n-h¿ At±lw XpS-ßn-sh®
{]h¿Ø-\-߃ Du¿P-kz-e-X-tbmsS XpS¿∂p. ]Xn-s\´mw \q‰m-≠n¬
Pohn-®v A_vZp¬ hlm-_ns‚ t]cn¬ ÿm]n-X-amb hlm-_n-{]-
ÿm-\-hp-ambn køZv Al-ΩZpw At±-l-Øns‚ Iq´p-Imcpw _‘w
]pe¿Øn-bn-cp∂p F∂mWv l≠-dpsS A`n-{]mbw.8 køZv Al-
ΩZv A_vZp¬ hlm-_ns‚ A\p-bm-bn-bm-bn-cp-∂n√, jm hen-bp-√m-
lns‚ injy-\m-bn-cp-∂p-sh∂p ]d-bp-∂-h-cp-ap≠v.9 C…m-ans‚
hnip≤n \ne-\n¿Øm\pw A\n-…m-anI hi-ß-fn¬ \n∂v AXns\
tamNn-∏n-°m\pw th≠n-bmWv hlm_n {]ÿm\w Db¿∂p-h-∂Xv.
AXv icn°pw Hcp aX-]p-\-cp-≤m-cW {]ÿm-\-am-bn-cp∂p. F∂m¬,
køZv Al-ΩZpw At±-l-Øns‚ Iq´p-Imcpw \bn® {]ÿm\w shdp-
samcp aX-{]-ÿm\w am{X-am-bn-cp-∂n√, Hcp cm{„o-b-{]-ÿm\w IqSn-
bm-bn-cp∂p. A\p-Iq-e-amb cm{„ob˛kmaq-ly-km-l-N-cy-ß-fn¬
am{Xta C…m-an\p hf-cm≥ Ign-bp≈p F∂m-bn-cp∂p Ah-cpsS A`n-
{]mbw. Aßs\ aX-]-c-amb ]p\-cp-∞m-\-Øn-\p≈ {]ÿm\w IqSp-
X¬ IqSp-X¬ kPo-h-amb cm{„o-b-k-a-c-ß-fpsS Hcp irwJ-e-bmbn
amdn. F√m A\n-…m-anI `c-Wm-[n-Im-cn-I-sfbpw ]pd-Øm°n C¥y-
bn¬ I¿i-\-amb C…m-anI \nb-a-ß-fn¬ A[n-jvTn-X-amb Hcp
]pXnb `c-W-IqSw ÿm]n-°pI F∂-Xm-bn-cp∂p Ah-cpsS Dt±iyw.
C¥y-bnse hS-°p-]-Sn-™m-d≥ `mK-ß-fn¬ \ne-\n-∂n-cp∂ knJv `c-
W-Øn-s\-Xn-cmbn Ah¿ t]mcm-Sp-Ibpw Gsd-°psd hnkvXr-X-amb
Hcp {]tZiw ]nSn-s®-SpØv AhnsS Hcp Kh-s◊‚ v ÿm]n-°p-Ibpw
sNbvXp. AXn-\p-tijw Ah¿ {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmbn Xncn™p.
{_n´ojv \nb-{¥-W-Øn-ep≈ {]tZ-i-߃ tamNn-∏n-°m≥ Hcp PnlmZv
Bcw-`n®p. F∂m¬, AXn¬ Ah¿ ]cm-P-b-s∏-Sp-Ibpw HSp-hn¬ ASn-
®-a¿Ø-s∏-Sp-I-bp-am-Wp-≠m-bXv. auem\m køZv Al-ΩZpw auehn
apl-ΩZv Ckvam-bnepw Dƒs∏sS {]ÿm-\-Øns‚ ]e t\Xm-°fpw
sIm√-s∏´p. AtXm-Sp-IqSn C¥y-bn¬ Hcp C…m-anI cm{„w ÿm]n-
°m-\p≈ Ah-cpsS ]≤-Xnbpw s]mfn™p. F¶nepw, {]ÿm\w
]ns∂bpw Ipsd-°mew XpS¿∂p. ]©m-_nepw _wKm-fnepw hym]-
8. Hunter: The Indian Musalmans.9. Hafeaz Malik: Nationalism in India and Pakistan.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ190
I-amb Iem-]-߃ s]m´n-∏p-d-s∏´p. hmlm-_n-I-sf∂p hnfn-°-s∏-´-
h¿ C¥y-bnse {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°pw Ah-cpsS A\p-Iq-
en-Iƒ°pw Hcp ISpØ `oj-Wn-bm-bn-Øo¿∂p. ""hlm-_n-I-fpsS
km∂n[yw kzØpw \n£n-]vXm-h-Im-i-ßfpw D≈ F√m h¿K-
߃°pw Hcp ÿncw ̀ oj-Wn-bmWv.... ]≈n-bp-sStbm hgn-h-°-Øp≈
tZhm-e-b-Øn-s‚tbm ASpØv Hcp ]{¥≠v G°¿ ÿew ssIh-i-
ap≈ Hmtcm apk¬am≥ ]ptcm-ln-X\pw Ign™ Ac \q‰m-≠mbn
hlm-_n-Isf t]Sn®v \ne-hn-fn-®p-sIm-≠n-cn-°p-I-bmWv''10 F∂mWv
l≠¿ Fgp-Xn-bXv.
Iem-]-Im-cn-Iƒ°v Hcp cl-ky-kw-L-S-\-bp-≠m-bn-cp∂p. ]m‰v\-
bm-bn-cp∂p AXns‚ tI{μw. P\-ß-fn¬ \n∂v Ah¿°v [mcmfw
]n¥pW e`n-®n-cp∂p F∂-Xn\v sXfn-hp-I-fp≠v. {_n´ojv C¥y≥
]´m-f-°m-cp-ambn Ah¿°v kº¿°-ß-fp-≠m-bn-cp∂p. 1853¬ hlm_n
Iem-]-Im-cn-I-fp-ambn IØn-S-]m-Sp-Iƒ \SØn F∂-Xns‚ t]cn¬
Ht´sd C¥y≥ ]´m-f-°m¿ in£n-°-s∏´p. Ahn-izm-kn-Iƒs°-Xn-
cmb ka-c-Øn¬ tNcm-Ø-h¿ bYm¿Y ap…o-ß-f-s√∂pw AØcw
Bfp-Iƒ \c-I-Øn-te-°mWp t]mhp-I-sb∂pw Ah¿ P\-ßsf
Xm°oXp sNbvXp. ""CXv F√m-hcpw Adn-bs´. C…m-an-t‚-X-√mØ
`cWw \ne-\n¬°p∂ Hcp cmPy-Øn¬ apl-Ω-Zns‚ aX-]-c-amb Bi-
b-߃ \S-∏m-°m≥ Ign-bn√. Ahn-izm-kn-Iƒs°-Xn-cmbn tbmPn®p
s]mcp-XpI F∂Xv F√m apk¬am-∑m-cp-sSbpw I¿Ø-hy-amWv. Cu
t]mcm-´-Øn¬ ]s¶-Sp-°m≥ Ign-bm-Ø-h¿ bYm¿∞ hnizm-kn-Iƒ
`cn-°p∂ GsX-¶nepw cmPy-Øn-te°v amdn-Øm-a-kn-t°-≠-XmWv. CXv
\ntj-[n-°p-∂-h¿ hnIm-c-Øns‚ ASn-a-I-fm-sW∂v kzbw {]Jym-]n-
°s´. Npcp-°-Øn¬, ktlm-Z-c-ßsf! \mw \ΩpsS \ne-sb-∏‰n tJZn-
°Ww. Ahn-izm-kn-I-fpsS \m´n¬ Pohn-°p∂ \tΩmSv ssZh-Øns‚
ktμ-i-hm-l-I≥ Aa¿jw ]q≠n-cn-°p-I-bmWv.''11
C…mapw I¿j-I-e-l-fbpw
_wKm-fnse ap…ow ]cn-jv°-c-W-hm-Zn-Iƒ°n-S-bn¬ Hcp s\bvØp-
Im-cs‚ aI-\mb lmPn icn-A-Øp-√°v {]ap-J-amb Hcp ÿm\-
ap≠v. Kpcp-°-∑m-scbpw ]o¿am-scbpw Bh-iy-Øn-e-[nIw ]n¥p-S-tc-
≠-Xn-s√∂pw C…m-ans‚ XXz-߃ \njvI¿j-tbmsS ]men-°p-I-
10. Hunter: The Indian Musalmans, P. 106.11. Ramgopal: The Indian Muslims, P. 24.
`mc-Xo-b-Nn¥ 191
bmWv th≠Xv F∂pw At±lw Xs‚ A\p-bm-bn-Isf D]-tZ-in®p.
At±lw acn-®-Xn-\p-tijw At±-l-Øns‚ aI≥ apl-ΩZv apl- n≥
ZmZp anbm≥ (1819˛1860) ]nXm-hns‚ D]-tZ-i-ßsf ]n¥p-S¿∂p-sIm≠v
i‡-amb Hcp P\-Io-b-{]-ÿm\w sI´n-∏-Sp-°m≥ {ian®p. [\n-I\pw
Zcn-{Z\pw XΩn¬ hyXymkw ]mSn-s√∂pw Hcmƒ A]-I-S-Øn-e-I-s∏-
´m¬ kap-Zm-b-Ønse as‰√m AwK-ßfpw Ahs‚ c£-s°-Ø-W-
sa∂pw At±lw Blzm\w sNbvXp. At±-l-Øns‚ Hcp hnizm-k-
{]-am-Wan-Xm-bn-cp∂p; ""`qan ssZh-Øn-t‚-XmWv. AXn-\m¬, GsX-
¶nepw {]tZ-i-Øns‚ ta¬ bmsXm-cmƒ°pw ]mc-º-cym-h-Im-i-an√.
AXns‚ D]-tbm-K-Øn\v \nIpXn Npa-Øm\pw ]mSn√.'' £nXn-tam-
l≥ sk≥ Fgp-Xp∂p: ""]c-kv]-c-k-lm-b-sa∂ Cu aX-{]-amWw
aqew ^dmkn kap-Zm-b-Ønse AwK-߃°v Pao-μm¿am-cp-sSbpw
{_n´ojv Nmb-tØm-´-°m-cp-sSbpw AXp-t]mse Xs∂ a‰p apk¬am-
∑m-cp-sSbpw kwbp-‡m-{I-a-WsØ hnP-b-I-c-ambn sNdp-°m≥
Ign™p.''12
""I¬°-Ø-bn¬ 1831ep≠mb I¿j-I-e-l-f-bn¬ Ah¿ ]£-
t`Zw IqSmsX apk¬am≥ P∑n-am-cp-sSbpw lnμp P∑n-am-cp-sSbpw hoSp-
Iƒ B{I-an®p.'' F∂v l≠¿ ]d-bp∂p.13 ""hlm_n {]ÿm\w
Xmgv∂ h¿K-°m-cmb ap…o-ßsf Xmgv∂ h¿K-°m-cmb lnμp-
°ƒs°-Xn-cmbn Xncn-®p-hn-´n√. AXp-t]mse kz¥w kap-Zm-b-Øn¬
s]´ h¿K i{Xp-°-fp-ambn I≈ kulm¿±w ÿm]n-®p-sIm≠v XmW-
h¿K-°m-cmb ap…o-ß-fpsS {i≤sb Ah-cpsS kmº-Øn-I-{]-iv\-
ß-fn¬ \n∂p Xncn-®p-hn-Sm\pw apXn-cp-I-bp-≠m-bn√''14 F∂p
hn¬{^Uv kvanØv Nq≠n-°m-Wn-°p∂p.
Cu {]ÿm\w ""hymh-km-bnI kap-Zm-b-Øns‚ Bhn¿`m-h-
Øn\p apºv ]e-t∏mgpw D≠m-b-Xp-t]mse aX-]-c-amb Bi-b-kw-
ln-Xsb h¿K-k-a-c-ß-fn¬ D]-tbm-K-s∏-SpØn'' F∂ Imcy-Øn¬
kwi-b-an√. ]t£, CtX Imc-W-Øm¬ AXv ]n∂oSv {]Xn-tem-a-]-
c-ß-fmb Nne {]h-W-X-Isf hf¿Øm\pw klm-bn®p. kvanØv
Xs∂ kΩ-Xn-®-t]mse, AXp {]tXy-In®pw aX-]-c-ß-fmb Nn¥-I-
fn¬ kmap-Zm-bnI {]h-W-X-Isf t{]m’m-ln-∏n-°p-Ibpw Hcp henb
12. Kshitimohan sen: Medieval Mysticism in India, p.p. 39-40.13. Hunter: The Indian Musalmans, P. 107.14. W.C. Smith: Modern Islam in India, P. 189.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ192
hn`mKw ap…o-ßsf ]n¬°m-esØ kmap-Zm-bnI {]N-c-W-Øn\v hiw-
h-Z-cm-°n-Øo¿°p-Ibpw sNbvXp.''15
kmap-Zm-bn-I-amb \ne-]m-Sp-Iƒ°v \¬Inb t{]m’m-l\w
{]ÿm-\-Øns‚ hym]vXn Xs∂ ]cn-an-X-am-°n-°-f™p. ImcWw,
""AXv s]mXp-i-{Xp-°ƒs°-Xn-cmb s]mXp-k-a-c-߃°v XS- -am-bn-
Øo¿∂p. Aßs\ {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°v Cu {]ÿm-\sØ
arKo-b-ambn ASn-®-a¿Øm≥ Ign™p. \qdp-I-W-°n¬ ap…o-߃
AdÃp sNø-s∏´p. 1864¬ Aw_m-e-bnepw 1871¬ ]m‰v\-bnepw \S∂
hnNm-c-W-I-sf-Øp-S¿∂v Ah-cn¬ ]ecpw Poh-]-cy¥w \mSp-Im-S-Ø-
s∏´p. _m°n-bp-≈-h¿ ]e Xc-Øn-ep≈ a‰p in£-Iƒ°pw hnt[-
b-cmbn. CXv {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmb {]Xn-tj[ {]I-S-\-ßsf i‡n-
s∏-SpØn. 1871se hnNm-c-W-I-fpsS ka-bØv Hcp {]Xn PUvPnsb
]c-ky-ambn tImS-Xn-bn¬h®v sh´n sIme-s∏-SpØn. GXm\pw amk-
߃°p-tijw in£bv°v hnt[-b-\mb as‰m-cmƒ B≥U-am≥
Zzo]n¬sh®v tatbm-{]-`p-hns\ sIme-s∏-SpØn. Cßs\ H‰-s∏´ Nne
kw`-h-ß-fp-≠m-sb-¶nepw {]ÿm\w HSp-hn¬ ]cm-P-b-s∏-Sp-I-bm-Wp-
≠m-bXv.
k¿ køZv Al-Ω-ZvJm≥
1857se el-f-bp-sSbpw AXn-t\-Øp-S¿∂p-≠mb hlm_n
{]ÿm-\-Øn-s‚bpw ]cm-P-b-ß-fpsS ^e-ambn ap…o-߃°n-S-bn¬
aX-Øns‚ he-b-Øn-te°v ]n∑mdn HXp-ßn-°-gn-bm-\p≈ Hcp {]h-
WX {]Xy-£-s∏´p. ]ptcm-K-a-\-]-c-ß-fmb F√m kmaqly˛cm{„ob
{]ÿm-\-߃°pw FXn-cmb Dsse-am-°fpw aue-hn-amcpw B[p-\n-
I-Nn-¥-bn¬ \n∂v ap…o-ßsf AI-‰n-\n¿Øm≥ Bhp-∂Xpw ]cn-{i-
an®p. Jp¿˛Bs‚bpw icn Abp-sSbpw {]t_m-[-\-߃°v hncp-≤-
sa∂v Icp-X-s∏´ B[p-\nI ]m›m-Xy-hn-Zym-`ymk coXnsb Ah¿
\J-in-Jm¥w FXn¿Øp. Cu L´-Øn-emWv ap…o-ßsf bmYm-ÿn-
Xn-I-Xz-Øn¬ \n∂pw aX-]p-\-cp-∞m\ {]t£m-`-ß-fn¬ \n∂pw
th¿s]-SpØn Ahsc kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-Øns‚ ]Ÿm-hn-te°v
sIm≠p-h-cm≥ køZv Al-Ω-ZvJm≥ (1817˛1898) aptºm-´p-h-∂Xv.
1857se Iem-]-Øn¬ {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Isf A\p-Iq-en-
°p-I-bmWv k¿ køZv sNbvXXv. F∂m¬, AXn-t\-Øp-S¿∂p-≠mb
ASn-®-a¿Ø¬ \S-]-Sn-Iƒ At±-l-Øns‚ a\- m-£nsb Akz-ÿ-
15. Ibid, P. 190.
`mc-Xo-b-Nn¥ 193
am-°n-sb∂p tXm∂p∂p. At±lw Hcp-h-iØv ap…o-ßsf {_n´ojv
Kh-s◊‚n-t\m-Sp≈ FXn¿∏ns‚ \b-Øn¬ \n∂v ]n¥n-cn-∏n-°m≥
{ian®p. adp-h-iØv {_n´o-jp-Imsc A\p-c-⁄-\-a-\-kv°-cm-°m\pw
{ian-®p. ap…o-߃ ss\k¿Kn-I-ambn am{X-a√, Xß-fpsS aX-kn-
≤m-¥-߃°-\p-k-cn®pw {_n´ojv Kh-s◊‚n-t\mSp Iqdn-√m-Ø-h-cm-
hp-I-bn-s√∂pw ""ap…o-߃ H∂p ]ng®p t]mbm¬Øs∂..... Kh-
s◊‚n\v kzev]w \b-X-{¥w-sIm≠v Ahsc kzm[o-\n-°m≥ Ignbpw''
F∂pw At±lw A`n-{]m-b-s∏´p. {_n´o-jp-Im¿ {]Xn-\n-[m\w sNbvX
Pohn-X-co-Xnbpw B[p-\n-I-kw-kvIm-chpw kø-Zns\ {]tNm-Z\w
sIm≈n®p. ̀ c-Wm-[n-Im-cn-I-fp-ambn kaXzw t\Sp-Ibpw kz¥w cmPy-
Øns‚ `c-W-Øn¬ ]¶m-fn-I-fm-hp-Ibpw sNøm-Øn-S-tØmfw Imew
Hcp P\-Xbv°v A`n-am-\hpw BZ-chpw t\Sm-\m-hp-I-bn-s√∂v At±lw
Du∂n-∏-d™p. 1869¬ e≠-\n¬ \n∂-b® Hcp IØn¬ At±lw
C{]-Imcw FgpXn: Cw•o-jp-Im-sc-∏-‰n-bp≈ apJ-kvXpXn IqSmsX
Xs∂ F\n°v ]d-bm≥ Ignbpw: Db¿∂-hcpw Xmgv∂-hcpw henb
I®-h-S-°mcpw sNdp-InS ]oSn-I-°mcpw A`y-kvX-hn-Zycpw \nc-£-c-
Ip-£n-I-fp-amb C¥y-°msc hnZym-`ymkw, BNm-c-k-{º-Zm-b-߃,
\oXn-\n-jvTX F∂o Imcy-ß-fn¬ Cw•o-jp-Im-cp-ambn Xmc-X-ay-s∏-
Sp-Øp-∂Xv hrØn-sI´ Hcp arKsØ {]m]vX\pw kpμ-c-\p-amb Hcm-
tfmSv Xmc-X-ay-s∏-Sp-Øp-∂-Xp-t]m-se-bmWv. C¥y-°m-cmb \mw Zp¿_-
e-cm-sW∂v hniz-kn-°m≥ Cw•o-jp-Im¿°v \ymb-ap≠v.... a\p-jy-\p-
≠m-tI≠ euIn-Ihpw Bflo-b-hp-amb F√m \√Imcy-ßfpw k¿h-
i-‡≥ bqtdm-∏n\v, {]tXy-In®v Cw•-≠n\v, I\n-t™-In-bn-´p≠v.
Bflo-b-amb \√ Imcy-߃ F∂-Xp-sIm≠v Rm≥ Dt±-in-°p-∂Xv
Cw•o-jp-Im¿ X߃°p icn-bm-sW∂p tXm∂p∂ aX-Øns‚ hni-
Zmw-i-߃ as‰mcp cm{„-Øn\pw InS-]n-Sn-°m≥ Ign-bm-Ø-hÆw
A{Xbpw ̀ wKn-bmbpw sshin-„y-tØm-Sp-Iq-Snbpw \S-∏n¬ hcp-Øp∂p
F∂mWv. CXp icn°pw kv{Xo˛]pcpj hnZym-̀ ym-k-Øn-s‚bpw kuμ-
cy-Øn\pw sshin-„y-Øn\pw th≠n-bp≈ A`n-em-j-Øn¬ tbmPn®p
\n∂-Xn-s‚bpw ^e-amWv. C¥y-°m¿°v \mK-cn-IX t\Sm≥ Ign-
™m¬ Ah¿°v Xß-fpsS hnin-„-ß-fmb ss\k¿Kn-I-i‡n
ImcWw Cw•o-jp-Im-cpsS ap∂n-se-Øm≥ Ign-™n-s√-¶n¬ Ah-cpsS
H∏-sa-Øm-s\-¶nepw km[n°pw.''16
]pXnb ]m›m-Xy-\m-K-cn-I-X-bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ ap…o-ßsf
A`y-kvX-hn-Zy-cm-°pI F∂ e£yw t\Sm-\mWv k¿ køZv Al-Ω-
16. Raja Rao and Iqbal Singh (ed): Changing India, P. 50-02.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ194
ZvJm≥ ]cn-{i-an-®Xv. At\Iw teJ-\-ß-fn-eq-sSbpw {]kw-K-ß-fn-
eq-sSbpw ap…o-߃°n-S-bn¬ \ne-\n-∂p-t]m∂ kmaqly bmYm-ÿn-
Xn-I-Xz-sØbpw aX-]-c-amb Znhym-¤pX hnizm-k-sØbpw {]Ir-Xy-
Xo-X-i-‡n-I-fn-ep≈ hnizmkw XpS-ßnb a‰p A‘-hn-izm-k-ß-sfbpw
hna¿in®p. ""]pWy-hm-ft\m hnip-≤-]p-cp-jt\m Bbn IW-°m-°-
s∏-Sp∂ Hcp a\p-jy\v As√-¶n¬ Hcp hkvXp-hn\v A¤p-X-kn-≤n-
Ifpw {]Ir-Xy-Xo-X-i-‡n-Ifpw Ds≠∂ hnizmkw P\-ß-fpsS Hcp
kz`m-h-ambn Xo¿∂n-cn-°p∂p. Cß-s\-bmWv Ahn-iz-k-\o-b-ß-fmb
{]Ir-Xy-Xo-X-L-S-I-ßsf Ah¿ C…mw-a-X-Øn¬ Iq´n-°-e¿Øn-bXv.
hniz-kn-°m≥ sIm≈mØ-h-bm-Wnh. F∂m¬, F¥pw hniz-kn-°p∂
]®-∏-c-am¿Yn-Iƒ Ch-bn¬ hniz-kn-°p∂p. Zmcp-W-amb Hcp sX‰m-
WnXv. {]Ir-Xn°pw a\p-jy-_p-≤n°pw \nc-°mØ CØcw LS-I-
ßsf Dƒs°m-≈m≥ icn-bmb, As√-¶n¬ icn-bm-W-∂-h-Im-i-s∏-
Sp∂, bmsXmcp aX-Øn\pw km[y-a√. hnth-I-i-‡n-bp≈ bmsXm-
cmƒ°pw Ah-bn¬ hniz-kn-°m≥ Ign-bp-I-bn√. Ie¿∏n-√mØ hnip-
≤n-tbm-Sp-Iq-Snb Hcp icn-bmb aXw CØcw {]Ir-Xy-Xo-X-ßfpw
bp‡n-hn-cp-≤-ß-fp-amb LS-I-ß-fn¬ \n∂v ap‡-am-bn-cn°pw.''17
C…m-ans‚ D¬t_m-[-\-ßsf ]m›m-Xy-im-kv{X-ß-fp-ambn CW-
°m\pw Aßs\ Ahsb B[p-\n-I-a-\p-jy\v kp{Km-lyhpw kzoIm-
cyhpw B°n-Øo¿°m\pw th≠n køZv C…mw aXsØ bp‡n-
bpsS ASn-ÿm-\-Øn-¬ hymJym-\n-°m≥ {ian®p. Xs‚ aX-Øns‚
kØ {]Ir-Xn-bp-ambn XnI®pw CW-ßp-∂-Xm-sW∂v At±lw hniz-
kn®p. At±lw FgpXn: ""icn-bmb Hcp aX-Øns‚ Htc-sbmcp Dc-
I√v CXm-hmt\ Xc-ap≈q. B aXw a\p-jy-{]-Ir-Xn°pw s]mXp-hn-
ep≈ {]Ir-Xn°pw A\p-kr-X-am-sW-¶n¬ icn-bmb aX-amWv.
CXmWv a\p-jy-\nepw a\p-jys‚ ]pd-Øp-ap≈ {]Ir-Xn-bpsS I¿Øm-
hmb ssZh-Øns‚ ssII-fn¬ \n∂pw h∂-XmWv aXw F∂-Xns‚
hy‡-amb sXfnhv. a\p-jy-{]-IrXn a\p-jy-L-S-\bv°pw a\p-jys‚
i‡n-Iƒ°pw B i‡n-I-fn¬ \n∂p-≠m-hp∂ Ah-Im-i-߃°pw
FXn-cm-hp-Ibpw Ahsb {]tbm-P-\-{]-Z-amb Bh-iy-߃°p-th≠n
hn\n-tbm-Kn-°p-∂-Xn\v XS- -ambn \n¬°p-Ibpw sNøp∂ aXw Hcn-
°epw {]Ir-Xn-bpsS I¿Øm-hn¬ \n∂v D≠m-b-Xm-hm≥ hgn-bn√.
17. Wm. Theodore de Bary: The Sources of Indian Tradition, P. 743.
`mc-Xo-b-Nn¥ 195
ImcWw, aXw a\p-jy\p th≠n D≠m-°-s∏-´-XmWv.''18 k¿ kø-
Zns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, ssZh-Øns‚ hN-\-amb Jp¿˛B≥ ssZh-
Øns‚ {]hr-Øn-bmb {]Ir-Xn-°-\p-kr-X-am-bn-cn-°Ww. ""a\p-jy-
\pƒs∏-sS-bp≈ F√m kr„n-Ifpw ssZh-Øns‚ {]hr-Øn-bmWv.
aXw Ahs‚ hN-\-hp-amWv. AXn-\m¬ Ah c≠pw XΩn¬ bmsXmcp
sshcp-[yhpw D≠m-bn-°qSm.''19
hn¬{^Uv kvanØv Nq≠n-°m-´nb t]mse, k¿ køZv cq]-s∏-Sp-
Ønb aXw ""]ptcm-K-Xn-bp-ambn, {]tXy-In®pw ]pXnb hn⁄m\w,
DZm-chpw a\p-jy-kvt\-l-]-c-hp-amb km∑m¿Kn-I-t_m[w, imkv{Xo-
b-amb bp‡n-Nn¥ F∂n-h-tbmSp IqSnb ]sØm-ºXmw \q‰m-≠nse
{_n´ojv kwkvIm-c-Øn¬ \n∂v C¥y≥ _q¿jzm-kn°v Dƒs°m-
≈m≥ ]‰n-tb-S-tØm-f-ap≈ ]ptcm-K-Xn-bp-ambn, XnI®pw s]mcp-Ø-
s∏-Sp∂ Hcp C…mw-a-X-amWv.''20
B[p-\n-I-hn-Zym-`ymkw
ap…o-߃°n-S-bn¬ B[p-\n-I-hn-Zym-`ymk k{º-Zmbw \S-∏n¬
hcp-Øp-∂-Xns\ k¿ køZv A\p-Iq-en-®Xv bqtdm-]y≥ \mK-cn-I-X-
bp-sSbpw bqtdm-]y≥ kwkvIm-c-Øn-s‚bpw t\´-ß-sf-∏‰n Ahsc
t_m[-hm-∑m-cm-°m\pw IqSn-bmWv. ""Ah-cpsS aX-Øn\v tZmj-I-c-a-
√mØ \ne-bn¬ Cw•ojv hnZym-`ym-k-coXn \S-∏n¬ hcp-ØW''-
sa∂mWv At±lw B{K-ln-®Xv. Cu Dt±-iy-tØmsS At±lw C¥y-
°m-cn¬ \n∂pw ]m›m-Xy-cn¬ \n∂pw ]ncn-s®-SpØ ]Ww-sIm≠v
1873¬ Aen-K-dn¬ apl-Ω-Z≥ Bwt•m Hmdn-b‚¬ tImtfPv F∂-t]-
cn¬ Hcp tImtfPv ÿm]n®p. AXmWv ]n∂oSv Aen-K¿ ap…ow k¿h-
I-em-im-e-bmbn hf¿∂p-h-∂Xv.
Aen-KUv {]ÿm\w, AXns‚ aX-]-chpw kmap-Zm-bn-I-hp-amb
kz`mhw F¥p-X-s∂-bm-bmepw, ap√-am-cp-sSbpw Dsse-am-°-fp-sSbpw
a[y-Im-e-]m-fin-Xy-Øn-s‚bpw ]nSn-bn¬\n∂p P\-ßsf tamNn-∏n-
°m\pw, A¥n-a-hn-i-I-e-\-Øn¬, C¥y-bnse \mSp-hm-gn-Ø-_-‘-ß-
fpsS kzm[o\w Ipd-bv°m\pw klmbn®p F∂ Imcy-Øn¬ kwi-
b-an√. F∂m¬, AXns‚ t\Xm-°-fpsS kmaq-ly-cm-{„ob ho£-
18. Sayyid Ahmad Khan: Majmu's Lecture. Quoted in religious thought ofSayyid Ahmad Khan.
19. Ibid.20. W.C. Smith: Modern Islam in India, P. 15.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ196
W-ß-fn¬ Hcp Zznap-J-k-ao-]-\-ap-≠m-bn-cp∂p. Hcp-h-iØv Ah¿
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS a¿Z\ \S-]-Sn-I-fnepw a[y-Im-e-a-X-hn-
⁄m-\o-b-tØmSp IqSnb \mtim-∑p-J-amb \mSp-hm-gn-Ø-{I-a-Ønepw
Akw-Xr-]vX-cm-bn-cp∂p. adp-h-iØv Ah¿ ap…ow kap-Zm-b-Øns‚
Xmev]-cy-߃ ]cn-c-£n-°p-∂-Xn\p th≠n AtX {_n´ojv `c-Wm-
[n-Im-cn-I-fp-ambn kl-I-cn®p {]h¿Øn-°m\pw B{K-ln®p. Xs‚
e£yw t\Sm≥ {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS klm-bhpw A\p-{K-
lm-in- p-Ifpw A\p-t]-£-Wo-b-am-sW∂v k¿ køZv Al-Ω-ZvJm≥
IcpXn. AXn-\m¬, At±lw t_m[-]q¿Δw {_n´ojv `c-W-tØmSp
Iqdp-]p-e¿Øn. At±-lsØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw kmaq-ly-]-cn-
jvIm-chpw {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-I-tfm-Sp≈ Iqdpw XΩn¬ bmsXmcp
sshcp-[y-hp-ap-≠m-bn-cp-∂n√. ap…ow tImtf-Pns‚ {]Jym-]n-tXm-t±-
iy-ß-fn-sem∂v ""C¥y-bnse apk¬∑msc {_n´s‚ A¿lcpw {]tbm-
P-\-Im-cn-I-fp-amb {]P-I-fm°n Xo¿°pI'' F∂-Xm-bn-cp∂p. {_n´ojv
`c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ kzm`m-hn-I-ambpw CØcw ho£-W-K-Xn-Isf
X߃°-\p-Iq-e-amb \ne-bn¬ NqjWw sNbvXp.
ho£-W-K-Xn-bnse am‰-߃
køZv Al-Ω-ZvJm≥ Xs‚ {]h¿Ø-\-ß-fpsS BZy-L-´-Øn¬
lnμp-ap…ow sFIy-Øn-\p-th≠n hmZn® t\Xm-°-∑m-cn-sem-cm-fm-bn-
cp∂p. cmPysØ A`n-ap-Jo-I-cn-°p∂ s]mXp-{]-iv\-߃ ]cn-l-cn-
°m≥ tbmPn® I¿a-]-cn-]mSn thW-sa∂v At±lw Bh-iy-s∏´p.
""lnμphpw ap…oapw aX-ßsf kqNn-∏n-°p∂ t]cp-Iƒ am{X-am-sW∂
Imcyw ad-°m-Xn-cn-°pI!'' At±lw 1884¬ sNbvX {]kw-K-ß-fn-sem-
∂n¬ ]d™p: ""lnμpthm ap…otam {InkvXym-\ntbm Bcm-bmepw,
\ΩpsS cmPy-Øn¬ Pohn-°p-t∂-S-tØmfw Imew, Ah¿ Hscm‰ cm{„-
amWv. Ah-sc√mw Hscm‰ cm{„-am-b-Xp-sIm≠v \ΩpsS cmPy-Øns‚
s]mXp-hmb Xm¬]-cy-ß-fn¬ Ah¿°v Htc-Xcw hnIm-c-ap-≠m-IWw.
s]mXp-{]-iv\-߃ ]cn-l-cn-°p-∂-Xn-\p-th≠n \mw tbmPn-°Ww.
tbmPn-®m¬ \ne\n¬°pw. As√-¶ntem, AØcw _‘-߃ lnμp-
°ƒ°pw ap…o-߃°pw Hcp-t]mse A]-I-S-am-bn-cn°pw.''
F∂m¬, 1885¬ C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{Kkv cq]-h¬°-cn-
°-s∏-´-Xn-\p-tijw At±-l-Øns‚ ho£-W-ß-fn¬ hy‡-amb Hcp
am‰w ImW-s∏´p. At±lw {_n´ojv `c-W-Øns‚ Hcp-d® Bcm-[-I-
\m-bn-Øo¿∂p. tIm¨{K-kns\ At±lw Hcp lnμp-kw-L-S-\-bmbn
Nn{Xo-I-cn®p. At±lw FgpXn: ""C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K-kns‚
`mc-Xo-b-Nn¥ 197
Dt±-iy-e-£y-߃ Ncn-{X-sØ-°p-dn-®p≈ C∂sØ cm{„ob ÿnXn-
sb-°p-dn-®p≈ A⁄-X-bn¬ A[n-jvTn-X-amWv. C¥y-bn¬ hyXykvX
P\-X-I-fp-s≠∂ Imcyw Ah¿ IW-°n-se-Sp-°p-∂n√. ap…o-߃,
alm-cm-{„-°m¿, {_m“-W¿, £{Xn-b¿, _\n-b-∑m¿, iq{Z-∑m¿, knJp-
Iƒ, _wKm-fn-Iƒ, a{Zm-kn-Iƒ, s]j-hm-cn-Iƒ F∂n-h-sc-sb√mw Htc
\nebv°v IW-°m-°m-sa∂pw Ah-sc√mw Htc cm{„-Øn¬s∏-´-h-cm-
sW-∂p-amWv Ah¿ hnNm-cn-°p-∂Xv. ap…o-ß-fpsS A`n-{]m-b-ß-sfbpw
BZ¿i-ß-sfbpw A`n-em-j-ß-sfbpw {]Xn-\n-[m\w sNøm≥
X߃°-h-Im-i-ap-s≠∂v bp‡n-k-l-ambn sXfn-bn-°m≥ tIm¨{K
kn\v km[y-a√.''21
Xs‚ s]mXp-Po-hn-X-Øns‚ BZy-h¿j-ß-fn¬ k¿ køZv {]mXn-
\n-[y-`-c-W-co-Xn°p th≠n hmZn-°p-I-bp-≠mbn. 1858¬ {]kn-≤o-I-
cn® ""C¥y≥ Iem-]-Øns‚ Imc-W-߃'' F∂ At±-l-Øns‚
{]_-‘-Øn¬ Iem-]-Øns‚ {][m\ Imc-W-ß-fn-sem∂v ""kztZ-in-
Isf C¥y-bpsS sePn-t…-‰ohv Iu¨kn-en¬ {]th-in-∏n-°m-Xn-cp-
∂-XmsW''∂v A`n-{]m-b-s∏-´n -cp∂p. At±lw ]d™p: ""Kh-
s◊‚ns‚ Iu¨kn-ep-I-fn¬ P\-߃°v Ah-cpsS i_vZw tIƒ∏n-
°m≥ Ign-™m¬ AXv Kh-s◊‚ns‚ t£a-Øn\pw sFiz-cy-
Øn\pw G‰hpw ]‰n-b-Xm-bn-cn°pw. `c-W-Øns‚ ÿnc-Xbv°v AXv
AXy-¥m-t]-£n-X-amWv. Cu A`n-{]m-b-tØmSv `qcn-]£w P\-ßfpw
tbmPn-°p-sa∂v Rm≥ Icp-Xp∂p. P\-ß-fpsS i_vZ-Øn¬ \n∂p
am{Xta Kh-s◊‚ns‚ ]≤-Xn-Iƒ°v F{X-tØmfw kzoImcw e`n-
°p-∂p-s≠∂v Adn-bm≥ ]‰q. Bcw-`-Øn-se-bp≈ sX‰p-Iƒ Xncp-
Øm≥ P\-ß-fpsS i_vZ-Øn\p am{Xta Ignbq. B sX‰p-Iƒ s]cp-
In-s∏-cpIn \sΩ \in-∏n-°p-∂-Xn\p apºv B]-Øn-s\-∏‰n ap∂-dn-
bn∏v \¬Im\pw AXm-h-iy-amWv.''
F∂m¬, ]n∂oSv At±lw F√m cm{„o-b-]-cn-jvIm-c-ß-fp-sSbpw
FXn-cm-fn-bmbn amdn. At±lw ]d™p: ""{]mXn-\n-[y-kz-`m-h-ap≈
Hcp Kh-s◊‚ns‚ BZysØ D]m[n thm´¿am¿°v G‰-hp-a-[nIw
s]mcp-Ø-ap-≠m-bn-cn-°-W-sa-∂-XmWv. `qcn-]-£-Øns‚ ASn-ÿm-
\-Øn¬ {]h¿Øn-°p∂ Hcp ̀ c-W-k-{º-Zm-b-Øn¬ P\-߃°v tZio-
bX, aXw, Pohn-X-co-Xn-Iƒ, BNm-c-߃, \S-]-Sn-Iƒ, kwkvImcw,
Ncn-{X-]m-c-º-cy-߃ F∂n-hsb kw_-‘n-®n-S-tØmfw bmsXmcp
hyXym-khpw D≠m-hm≥ ]mSn√....... Cu cwK-ß-fn-sem∂pw sFI-cq-
21. Wm. Theodore Bary: The Sources of Indian Tradition, P. 747.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ198
]y-an-√mØ C¥y-sb-t∏m-ep≈ Hcp cmPy-Øn¬ Hcp {]mXn-\n-[y-K-h-
s◊‚ v ÿm]n-°p-∂-Xp-sIm≠v bmsXmcp {]tbm-P-\-hp-ap-≠m-bn√.
cmPy-Øns‚ kam-[m-\-Ønepw sFiz-cy-Øn-ep-ap≈ CS-s]-S-emtb
AXv Iem-in°q.''22
køZv Al-Ω-ZvJm≥ tIm¨{K-kns\ hna¿in-®Xv AXnse AwK-
ß-fn¬ `qcn-]-£hpw lnμp-°-fm-bn-cp∂p F∂-Xp-sIm≠v am{X-am-
sW∂p tXm∂p-∂n√. tIm¨{Kkv {_n´o-jp-Im-cn¬ \n∂v cm{„o-bhpw
kmº-Øn-I-hp-amb B\p-Iq-ey-ßfpw kuP-\y-ßfpw t\Sn-sb-Sp-°m≥
th≠n-bp≈ {]t£m-`-߃ \SØn F∂-Xp-sIm≠v IqSn-bm-bn-cn-
°Ww. CtX Imc-W-Øm-emWv 1877¬ Aao¿ Aen I¬°-Ø-bn¬
ÿm]n® \mj-W¬ apl-Ω-Z≥ Atkm-kn-tb-js\ At±lw
FXn¿ØXv. ap…ow kap-Zm-b-Øn\v {_n´o-jp-Im-cpsS klm-b-
tØmSpw ]n¥p-W-tbm-Spw-IqSn am{Xta kmaq-ly-cm-{„ob ]ptcm-KXn
ssIh-cn-°m-\mhq F∂v køZv Al-ΩZv Icp-Xn-bn-´p-≠m-hWw.
Dt±iyw F¥p Xs∂-bm-bn-cp-∂mepw, At±-l-Øns‚ ]n¬°m-esØ
{]h¿Ø-\-߃ ap…o-ßsf cmPy-Øns‚ s]mXp-hmb cm{„ob
{]ÿm-\-Øn¬ \n∂v AI‰n \n¿Øm-\mWv klm-bn-®Xv. F∂m¬,
Ime-l-c-W-s∏´ \mSp-hm-gnØ Nn¥m-K-Xn-I-fp-sSbpw BNm-c-ß-fp-
sSbpw sNfn-°p-≠n¬ \n∂v ap…o-ßsf Db¿Øn-s°m-≠p-h-cm≥
]‰nb kmaq-ly-hn-Zym-`ymk ]cn-jvIm-c-߃°p-th≠n At±lw XpS-
ßn-sh® Aen-KVv {]ÿm\w, Ncn-{X-]-c-ambn ]cn-tim-[n-®m¬, {]tbm-
P-\-I-chpw ]ptcm-K-a-\-]-c-hp-amb Hcp ]¶mWv hln-®Xv F∂
hkvXpX \ntj-[n-°m≥ hø.
Zntbm-_μv {]ÿm\w
køZv Al-Ω-ZvJms‚ Aen-KUv {]ÿm\w ap…ow _p≤n-Po-hn-
Iƒ°n-S-bn¬ kzm[o\w sNep-Øn-s°m-≠n-cp∂ Ime-Øp-Xs∂ hnZym-
`ym-k-]-chpw aX-]-c-hp-amb {]h¿Ø-\-ß-fpsS as‰mcp ap…ow tI{μw
\ne-hn¬ hcn-I-bp-≠mbn. auem\m apl-ΩZv Jmkn-ans‚ t\Xr-Xz-
Øn¬ Dsse-am-°-fpsS Hcp kwLw 1867¬ klm-d≥]q¿ Pn√-bnse
Zntbm-_-μn¬ ÿm]n® skan-\mcn jm hen-bp-√m-bpsS D¬t_m-[-
\-ß-fn¬ \n∂pw hlm-_n-I-fpsS c‡-km-£n-Xz-Øn¬ \n∂p-amWv
{]tNm-Z\w Dƒs°m-≠Xv. Cu ÿm]-\-Øns‚ {]Jym-]n-X-amb
Dt±iyw C…mw-a-Xhpw C…m-anI \nb-ahpw ]Tn-°pI F∂-Xm-bn-cp∂p.
22. Ibid, P. 746.
`mc-Xo-b-Nn¥ 199
F∂m¬, Xma-kn-bmsX AXv aX-{]-N-c-W-Øn-s‚bpw ]m›m-Xy-\m-
K-cn-IX {]Xn-\n-[m\w sNøp∂ B[p-\n-Im-i-b-ß-tfm-Sp≈ FXn¿∏n-
s‚bpw tI{μ-ambn amdn. Zntbm-_-μn¬ \¬I-s∏´ hnZym-`ymkw
Dsse-am-°-fpsS \nb-{¥-W-Ønepw am¿K-\n¿tZ-i-Øn-ep-am-bn-cp∂p.
]m›m-Xy-hn-Zym-`ym-k-tØmSpw bqtdm-]y≥ Pohn-X-co-Xn-tbmSpw
Nmbvhp-≠m-bn-cp∂ Aen-KVv {]ÿm-\-Øn¬ \n∂v hyXy-kvX-am-bn-
cp∂p AXv. Cu ]p\-cp-≤m-cW kao-]-\-Øn\v A\n-…m-an-I-amb F√m-
‰n-t\mSpw, {_n´ojv ta[m-hn-Xz-tØm-Sp-t]mepw, FXn¿∏p-≠m-bn-cp∂p.
C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K-kn¬ \n∂v ap…o-ßsf am‰n-\n¿Øm≥
th≠n køZv Al-Ω-ZvJm≥ Xs‚ {]h¿Ø-\-߃ Du¿Pn-X-s∏-Sp-
Øn-b-t∏mƒ cm{„ob {]h¿Ø-\-ß-fn-te¿s∏-Sp-hm\pw k¿ kø-Zns‚
t\Xr-Xz-Øn-ep≈ {]ÿm-\-Øn¬ \n∂v Hgn-™p-\n¬°m-\p-amWv
Ztbm-_μv {]ÿm-\-Ønse t\Xm-°ƒ ap…o-ß-tfmSv Blzm\w
sNbvXXv . Ccp -]Xmw \q‰m -≠ns‚ Bcw -` -Øn¬ auem\m
A_pƒIemw Bkm-Zn-s\-t∏m-ep≈ t\Xm-°ƒ Cu {]ÿm-\-hp-
ambn _‘-s∏-Sp-Ibpw Ah-cpsS t\Xr-Xz-Øn¬ Zntbm-_μv {]ÿm-
\-Ønse Hcp hn`mKw Bfp-Iƒ alm-flm-Km‘n Bcw-`n® \n -l-
I-cW {]ÿm-\sØ ]n¥m-ßp-Ibpw sNbvXp.
Hcp-h-iØv k¿ køZv Al-Ω-ZvJms‚ bp‡n-Nn-¥-I-tfmSpw adp-
h-iØv `mc-X-a-lm-a-fi-e-Øns‚ lnμp-t\-Xm-°-fpsS {]h¿Ø-\-ß-
tfmSpw FXn¿∏p≈ A`y-kvX-hn-Zy-cmb ap…o-ß-fpsS Hcp hn`mKw
1885¬ emtlm-dn¬ A≥P-a≥˛C˛lnam-bØv˛C˛C…mw AYhm
C…m-ans‚ c£bv°v th≠n-bp≈ kwL-S\ cq]-h¬°-cn®p. kwL-
S-\-bpsS Dt±-iy-߃ Xmsg ]d-bp-∂-h-bm-bn-cp∂p: ""(1) C…m-an-s\-
Xn-cmbn D∂-bn-°-s∏-Sp∂ GXv Bt£-]-Øn\pw N¿®-bn-eq-sStbm
tcJm-aq-e-amtbm A∏-t∏mƒ bp‡n-k-lhpw hnth-I-]q¿h-hp-amb adp-
]Sn \¬Ip-Ibpw C…m-ans‚ aX-{]-N-cWw i‡n-s∏-Sp-Øp-Ibpw
sNøpI; (2) ap…ow _men-Im-_m-e-∑m¿°v DNn-Xhpw Bh-iy-hp-amb
hnZym-`ymkw \¬Ip-Ibpw kz¥w kXy-hn-izmkw sImsbm-gn-°p-∂-
Xn¬ \n∂v Ahsc XS-™p-\n¿Øp-Ibpw sNøpI; (3) {_n´ojv Kh-
s◊‚n-t\mSv Iqdp ImWn-°p-∂-Xp-sIm-≠p≠m-Ip∂ t\´-߃ ap…o-
߃°v e`y-am-°pI.''
]©m-_nse JmZn-bm-\n¬ an¿km Kpemw Al-ΩZv (1839˛1908)
ÿm]n® Al-Ω-Zob {]ÿm\w Cu Ime-L-´-Ønse as‰mcp ]p\-
cp-∞m\ kwL-S-\-bm-bn-cp∂p. k¿ køZv Al-Ω-ZvJm\pw At±-l-
Øns‚ A\p-bm-bn-Ifpw Bhn-jv°-cn® C…m-ans‚ {]Ir-Xym-\p-kr-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ200
X-ß-fmb hymJym-\-߃°p≈ Hcp Xncn-®-Sn-sb∂ \ne-bv°mWv Cu
{]ÿm\w D¤-hn-®Xv. ""apl-Ω-Zns‚ {]t_m-[-\-ßfpw \S-]-Sn-Ifpw
{InkvXy≥ cmPy-ß-fnse C∂sØ BNm-c-߃°v A\p-kr-X-am-
°n-Øo¿°p-∂Xn''s\ an¿km Kpemw ITn-\-ambn FXn¿Øp. AtX-
k-a-bØv P\-ßsf A‘-Im-c-Øn¬ Xs∂ \n¿Øp∂ bmYm-ÿn-
XnI Dsse-am-hn-`m-K-Øns‚ A[n-Im-c-sØbpw At±lw A]-e-]n®p.
Xm≥ am{X-amWv C…m-ans‚ icn-bmb hymJym-Xmhv F∂mWv
At±lw hniz-kn-®Xv. X\n°v Znhy shfn-]m-Sp-≠m-bn-´p-s≠∂v 1889¬
At±lw {]Jym-]n®p. Xm≥ PqX-∑m-cp-sSbpw {InkvXym-\n-I-fp-sSbpw
""hmKvZm\w sNø-s∏´ akol'' am{X-a√, lnμp ssZh-amb hnjvWp-
hns‚ A¥n-am-h-Xmcw IqSn-bm-sW∂pw At±lw ]n∂oSv {]Jym-]n-
°p-I-bp-≠mbn. CØcw Ah-Im-i-hm-Z-߃ ]pd-s∏-Sp-hn-°p-∂-Xn-\n-
S-bnepw At±lw {_n´ojv Kh-s◊‚n-t\mSv Iqdp ImWn-°m≥ ad-
∂n√. D¬_p-≤-cmb ap…ow _p≤n-Po-hn-I-fp-sSbpw kzØp-S-a-ÿ-∑m-
cmb ap…ow hn`m-K-ß-fp-sSbpw G‰hpw anX-amb cm{„o-bm-h-iy-ß-
sf-t∏mepw FXn¿°p-I-bm-W-t±lw sNbvXXv.
`mc-Xo-b-Nn¥ 201
35. anX-hm-Zn-Ifpw Xo{h-hm-Zn-Ifpw
hym]m-c-Øn\p th≠n-bmWv {_n´ojv apX-em-fn-Iƒ C¥y-bn¬
h∂Xv. {_n´ojv hyh-km-b-߃°m-h-iy-amb Akw-kvIrX kma-
{Kn-Iƒ sIm≠p-t]m-hpI, {_n -́\n¬ \n¿an-°-s∏´ hymh-km-bn-tIm¬]-
∂-߃ C¥y-bn¬ hn‰-gn-°pI ˛ CXm-bn-cp∂p Ah-cpsS Dt±iyw.
F∂m¬, ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ a[y-am-b-t∏m-tg°pw AXn-{]-
[m-\-amb Nne am‰-ß-fp-≠mbn. Nc-°p-Iƒ hn‰-gn-°p-∂-Xn-\p-]p-dsa
C¥y-bn¬ t\cn´v aqe-[-\-an-d°n hyh-km-b-߃ ÿm]n-°p-∂Xv
IqSp-X¬ BZm-b-I-c-am-bn-cn-°p-sa∂v Ah¿ a\- n-em°n. Aßs\
hym]m-c-ap-X-em-fn-Iƒ hyh-kmb apX-em-fn-I-fmbn amdn. sdbn¬th-
bn¬ am{X-a√, Iºn-fn-ØpWn˛NW˛IS-em v an√p-I-fnepw a‰-t\Iw
ÿm]-\-ß-fnepw {_n´ojv hyh-km-bn-Iƒ aqe-[\w \nt£-]n-°m≥
ss[cy-s∏´p. {_n´o-jp-S-a-ÿ-X-bn¬ Im∏n, tXbne, \oew F∂n-h-
bp¬∏m-Zn-∏n-°p∂ tXm´-߃ cmPy-Øns‚ hnhn[ ̀ mK-ß-fn¬ {]Xy-
£-s∏´p. C¥y≥ P\-߃°n-S-bnse [\n-I-hn-`m-K-߃ Cu ]pXnb
hnIm-k-Øm¬ BIr-„-cmbn. XpS°w apX¬°p Xs∂, Ah-cn¬
Nne¿ {_n´ojv hmWn-Py-hp-ambn _‘w ]pe¿Øn-t∏m-∂n-cp∂p.
F∂m¬, ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ DØ-cm¿[-Øn¬ Ah¿
{_n´ojv apX-em-fn-I-fpsS amXrI kzoI-cn-®p-sIm≠v Xß-fpsS aqe-
[-\-Øn-sem-cp-`mKw hmWn-Py-Øn¬ \n∂p hyh-km-b-Øn-te°v Xncn-
®p-hn-Sm≥ XpSßn. 1858¬ C¥y≥ aqe-[-\-tØmsS Hcp ]cp-Øn-an¬
ÿm]n-°-s∏´p. 1980 Bb-t∏m-tg°pw C¥y-°m-cpsS DS-a-ÿ-X-bn¬
150¬∏cw an√p-I-fp-≠m-bn-°-gn-™n-cp∂p. Ah-bn¬ 50,000tØmfw
sXmgn-em-fn-Iƒ tPmen sNøp-∂p-ap-≠m-bn-cp∂p. a‰p hyh-km-b-ßfpw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ202
cmPy-Øns‚ hnhn-[-`m-K-ß-fn¬ ÿm]n-°-s∏-Sm≥ XpSßn. {_n´ojv
apX-em-fn-am¿ C¥y-bn¬ Xß-fpsS B[n-]-Xy-ap-d-∏n-°p-Ibpw cmPy-
Øns‚ kº-ZvL-S-\-bnepw cm{„ob ̀ c-W-b-{¥-Ønepw kzbw B≠n-
d-ßp-Ibpw sNbvX-t∏m-tg°pw ChnsS tZiob _q¿jzmkn Bhn¿`-
hn-°p-Ibpw Hcp h¿K-ambn kzbw Dd-bv°p-Ibpw sNbvXp-I-gn-™n-
cp∂p.
tZio-b-_q¿jzm-kn-bpsS hymtam-l-߃
F∂m¬, Cu tZiob hyh-km-b-Øn\v XpS°w apX¬t°
I\Ø {]Xn-_-‘-ßsf A`n-ap-Jo-I-cn-t°-≠n-h∂p. sdbn¬th-Ifpw
hm¿Øm-hn-\n-ab am¿K-ßfpw _m¶p-Ifpw hntZ-i-hym-]m-chpw F√mw
\nb-{¥n-®n-cp-∂Xv {_n´o-jp-Im-cmWv. Ah¿ kzm`m-hn-I-ambpw {_n´ojv
DS-a-ÿ-X-bn-ep≈ hyh-km-b-߃°mWv t{]m’m-l\w \¬In-bXv.
F∂√, AXn-ep-ap-]cn, C¥y-bn¬ L\-hy-h-kmbw h≥tXm-Xn¬ hnI-
kn-°p-∂Xp XS-bp-Ibpw Aßs\ C¥y≥ hyh-km-b-Øn\v b{¥-
km-a-{Kn-Ifpw a‰p k÷o-I-c-W-ßfpw e`n-°p-∂-Xn-\p≈ tZio-b-km-
t¶-Xn-Im-Sn-ÿm\w \„-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNbvXp. AØcw kml-N-
cy-ß-fn¬ C¥y-bnse tZio-b-_q¿jzm-kn°v [\-]-c-amb hmbv]-
Iƒ°pw hymh-km-bnI b{¥-km-a-{Kn-Iƒ°pw Nc-°p-I-fpsS hnev]-
\bv°pw a‰pw {_n´\p Iosgm-Xpßn \n¬°p-Ibpw {_n´s\ B{i-
bn-°p-Ibpw sNøp-I-b-√msX thsd hgn-sbm-∂p-ap-≠m-bn-cp-∂n√. L\-
hy-h-km-b-ß-fpsS A`mhw apX-em-fn-Ø-Øns‚ hnI-k-\sØ Atß-
b‰w aμ-K-Xn-bn-em-°n-Øo¿Øp. Cu ÿnXn-bn¬ \mSp-hm-gn-Ø-_-
‘-ßsf Xzcn-X-ambpw ]q¿W-ambpw \n¿am¿÷\w sNøpI km[y-
am-bn-cp-∂n√. B[p-\n-I-X-bvs°-Xn-cmb \mSp-hm-gn-Isf {]oWn-∏n®v
Xß-fpsS `mKØv AWn-\n-c-Øm-\mWv {_n´ojv apX-em-fn-am¿ {ian-
®Xv. Npcp-°n-∏-d-™m¬, C¥y-bnse tZio-b-hy-h-km-b-߃ hf-cm≥
XpS-ßn-bXv tImf\n ta[m-hn-Xz-Øn-s‚bpw \mSp-hm-gn-Ø-Øn-s‚bpw
N´-°q-´n-\-I-ØmWv. \mSp-hm-gn-Øm-h-in-„-ßfpw B[p-\-nI-hy-h-km-
b-ßfpw H∏-sam∏w \ne-\n-∂p-t]m∂p. CXmWv C¥y≥ apX-em-fn-
Ø-Øns‚ Hcp khn-ti-jX. Cu khn-ti-j-X-bmWv tZio-b-_q¿jzm-
kn-bpsS kmaqly˛cm{„ob {]ÿm-\-ß-sfbpw AXp-t]m-se-Xs∂
Ah-cpsS temI-ho-£-W-sØbpw ]mI-s∏-Sp-Øn-bXv. Ah¿ sh®p-
]p-e¿Øn-bn-cp∂ hymtam-l-ßfpw {_n´ojv _q¿jzm-kn-bpsS ]¶m-
fn-I-fmbn Xocm-\p≈ Ah-cpsS A`n-em-j-ßfpw {_n´ojv Kh-
s◊‚ns‚ \∑-bnepw Zbm-Zm-£n-Wy-ß-fnepw Ah¿°p-≠m-bn-cp∂
`mc-Xo-b-Nn¥ 203
Dd® hnizm-k-hp-amWv 1885¬ ÿm]n-°-s∏´ C¥y≥ \mj-W¬
tIm¨{K-kns‚ BZy-Im-esØ GXm\pw ktΩ-f-\-ß-fpsS \S-]-Sn-
I-fn¬ {]Xn-^-en-®n-cp-∂Xv. tIm¨{K-kns‚ \bw ""\ΩpsS {]nb-
s∏´ dn∏¨ {]`p-hns‚ hmgvN-°m-eØv kwPm-X-amb tZiob sFIy-
hn-Im-c-ßsf C\nbpw hf¿Øp-Ibpw ZrVo-I-cn-°p-Ibpw sNøm≥
Dt±-in-°-s∏-́ n-́ p-≈Xm''sW∂v tIm¨{K-kns‚ {]Ya ktΩ-f-\-Øn¬
A[y-£X hln® U_vfnbq.kn. _m\¿Pn {]Jym-]n-°p-I-bp-≠mbn.
AtX ktΩ-f-\-Øn¬ H∂m-asØ {]ta-b-a-h-X-cn-∏n-®p-sIm≠v {]kw-
Kn® Bƒ D¬tLm-jn®p. ""ssZhm-\p-{Klw''sIm≠mWv {_n´≥
C¥ysb ""B`y-¥-c-amb Acm-P-I-Xz-Øn¬ \n∂pw hntZ-i-Øp-\n-
∂p≈ B{I-a-W-ß-fn¬ \n∂pw c£-s]-Sp-Øn-bsX''∂v {_n´ojv
cm{„o-bm-[n-Im-csØ am\n-°m\pw ]n¥m-ßm\pw At±lw C¥y≥
P\-ßsf Blzm\w sNbvXp.
\mj-W¬ tIm¨{K-kns‚ BZy-\m-fp-Iƒ
Uªnbq.kn. _m\¿Pn, kptc-{μ-\mY _m\¿Pn, B\-μ-tam-l≥
t_mkv, dmjv _nlm-cn-tLmjv, ZmZm-`mbn \h-tdmPn, ^ntdmkv jm
taØ, tKm]m-e-IrjvW tKmJse, kp{_-“-Wy-ø¿ apX-em-b-hcpw
lyqan-s\bpw shÕ¿ thWn-s\bpw t]mep≈ GXm\pw Cw•o-jp-
Imcpw Bbn-cp∂p tIm¨{K-kns‚ BZy-Ime t\Xm-°ƒ. Ahsc
kw_-‘n-®n-S-tØmfw {_n´ojv `cWw Ah-km-\n-∏n-°m≥ Fs¥-
¶nepw ]cn-]mSn apt∂m´p hbv°pI F∂ {]iv\ta D≠m-bn-cp-∂p≈q.
F∂p-am-{X-a√, {_n´o-jp-Im-cpsS P\m-[n-]-Xy-Ønepw \oXn-\ym-b-
Ønepw Ah¿°v AXn-cp-I-hn™ hnizm-k-ap-≠m-bn-cp∂p Xm\pw.
1895¬ t]mepw kptc-{μ-\m-Y-_m-\¿Pn Cßs\ Fgp-Xp-I-bp-≠mbn:
""{]tNm-Z-\-Øn\pw am¿K-Z¿i-\-Øn\pw Cw•-≠ns‚ t\¿°mWv
\Ωƒ t\m°p-∂Xv. Cw•-≠mWv \ΩpsS cm{„o-b-t\-Xmhv. Cw•o-jp-
Im-cpsS hnim-e-a-\-kv°-X-bnepw \oXn-t_m-[-Ønepw \ap°v henb
hnizm-k-ap≠v. ]m¿e-sa‚p-I-fpsS amXm-hmb {_n´ojv tIma¨kv
k -̀bn¬, temI-Ønse G‰hpw henb B {]Xn-\n-[n-k-̀ -bn¬, \ap°v
Atß-b-‰sØ hnizm-k-ap≠v. Cw•o-jp-Im¿ Fhn-sS-sb√mw Xß-
fpsS sImSn ]d-∏n-°p-Ibpw Xß-fpsS `cWw ÿm]n-°p-Ibpw
sNbvXn-´pt≠m, Ahn-sS-sb√mw {]mXn-\n-[y-`-c-W-Øns‚ amXr-I-bm-
bn-´mWv Ahsb cq]-h¬°-cn-®n-´p-≈Xv.''
C¥ysb `uXn-I-ambpw [m¿an-I-ambpw sIm≈-b-Sn-®p-sIm-≠n-
cn-°p-∂Xv hºn® Hcp Iem-]-Øn-\n-S-bm-°p-sa∂pw B Iem-]w-sIm≠v
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ204
C¥y H∂p-In¬ tkz—m-[n-]-Xy-Øns‚ Nhn-´-Sn-bn≥ Iogn¬ A[n-I-
a-[nIw ASn-®-a¿Ø-s∏-Sp-Itbm As√-¶n¬ Zp¿ -̀c-W-Øn-s‚bpw A[n-
Im-c-Øn-s‚bpw ssIIsf sRcn®p If-bp-Itbm sNbvtX-°p-sa∂pw
ap∂-dn-bn-∏p-\¬Inb ZmZm-`mbv \h-tdmPn t]mepw Xmsg-∏-d-bpw-hn[w
XpS¿∂p ]d-bm≥ XnSp-°-s∏-Sp-I-bp-≠mbn: ""{_n´ojv `c-W-Øns‚
^ew Aßs\ Xs∂-bm-bn-cn-°-W-sa∂p Rm≥ Bflm¿∞-ambn
{]m¿Yn-°p-Itbm Bin-°p-Itbm sNøp-∂n√. Cu `c-W-Øn¬
C¥ybv°pw Cw•-≠n\pw Hcp-t]mse Af-h‰ \∑-bp-f-hm-°p∂ ]e
Awi-ß-fp-ap≠v.''
anX-hm-Zn-I-fpsS Bh-iy-߃
C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K-kns‚ anX-hmZn t\Xm-°ƒ
bmsXmcp _lp-P-\-{]-ÿm-\-sØbpw t{]m’m-ln-∏n-®n-cp-∂n√. Ah-
cn¬ Nne¿ tZiob Iem-]-Im-cn-Iƒs°-Xn-cmbn km{am-Py-hm-Zn-Iƒ
ssIs°m-≠n-cp∂ \njvTqc \S-]-Sn -Isf ]n¥m-ßpI t]mepw
sNbvXp. cmPy-Øns‚ hyh-km-b-h¬°-c-W-Øn\pw ]ptcm-K-a-\-]-c-
amb `c-W-]-cn-jv°m-c-߃°pw th≠n Cw•-≠nse {]_p-≤-amb
s]mXp-P-\m-̀ n-{]m-b-Øn-s‚bpw {_n´ojv Kh-s◊‚n-s‚bpw t\¿°mWv
Ah¿ D‰p-t\m-°n-bn-cp-∂Xv. apJy-ambpw _q¿jzm _p≤n-Po-hn-Iƒ°pw
CS-Ø-c-°m-cmb kzØp-S-a-ÿ-∑m¿°pw D¬]-Xn-jvWp-°-fmb `q{]-
`p-°-∑m¿°p-an-S-bn-em-bn-cp∂p Ah-cpsS {]h¿Ø-\-߃. {_n´ojv
\oXn-t_m-[-Øn¬ Bflm¿Y-amb hnizm-k-ap-≠m-bn-cp-∂-Xp-sIm≠v
Cu t\Xm-°-∑m¿ C¥y-°m-cpsS Bh-iy-ß-fpsS \ymbX {_n´ojv
s]mXp-P-\-ßsf t_m[y-s∏-Sp-Øm\pw AtX-k-a-bØv C¥y-bnse
hnZym-`ym-k-ku-I-cy-߃ h¿[n-∏n-°m\pw Aßs\ A`n-⁄-cmb
]uc-∑m-cpsS Hcp Xe-ap-dsb hf¿Øn-s°m-≠p-h-cm\pw Xnc-s™-Sp-
°-s∏´ Iu¨kn-ep-I-fn¬ C¥y-°m¿°p IqSp-X¬ \√ {]mXn-\n[yw
G¿s∏-Sp-Øn-°n-´m-\p-ap≈ Hcp Zznap-J-]-cn-]mSn AwKo-I-cn®p. C¥y≥
hyh-km-b-߃°p t{]m’m-l\w \¬I-W-sa∂pw s]mXp-k¿ho-kn-
te-°p≈ \nb-a-\-ß-fn¬ C¥y-°m¿°v Xpeym-h-Im-i-ß-f-\p-h-Zn-°-
W-sa∂pw ""Xnc-s™-Sp-°-s∏´ AwK-ßsf KWy-amb tXmXn¬ {]th-
in-∏n®v ]c-am-[n-Imc Iu¨knepw \ne-hn-ep≈ \nb-a-\n¿amW
Iu¨knepw ]cn-jv°-cn-°p-Ibpw hnI-kn-∏n-°p-Ibpw'' sNø-W-
sa∂pw F√m _P-‰p-Ifpw Iu¨kn-ep-I-fpsS Xocp-am-\-Øn\p hnS-
W-sa∂pw Ah¿ Bh-iy-s∏´p. a‰p-hm-°p-I-fn¬ ]d-™m¬, {_n´ojv
en_-d-en-k-Øns‚ kn≤m-¥-߃ C¥y-bpsS `c-W-Im-cy-ß-fn¬
`mc-Xo-b-Nn¥ 205
{]mtbm-Kn-I-am-°-W-sa∂p am{X-amWv Cu anX-hm-Zn-t\-Xm-°ƒ B{K-
ln-®n-cp-∂Xv. F¶nepw, Ah-cpsS Bh-iy-߃ C¥y-bnse P\-ßfpw
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-h¿K-ßfpw XΩn-ep≈ auen-I-amb kmº-
Øn-I-ssh-cp-[y-ßsf shfn-s∏-Sp-Øp-∂-h-bm-bn-cp∂p. Aßs\ B
{]tXyI kml-N-cy-ß-fn¬ Ah¿ ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Hcp ]¶mWv
hln-®Xv.
{]mcw-`-L-´-ß-fn¬ {_n´ojv Kh-s◊‚ v C¥y≥ \mj-W¬
tIm¨{K-kns\ t{]m’m-ln-∏n-°p-I-bmWv sNbvXXv. F¥p-sIm-s≠-
∂m¬, tIm¨{Kkv C¥y-bnse Akz-ÿ-X-sbbpw {_n´ojv hncp-
≤-hn-Im-c-ß-sfbpw Btcm-Ky-I-c-amb Hcp cmP-`‡n {]ÿm-\-Øn-
te°p Xncn-®p-hn-Sm≥ ]cn-{i-an-°p-sa∂v Kh-s◊‚ v Bin-®n-cp∂p.
tIm¨{K-kns‚ cq]-h¬°-c-W-Øn\v HutZym-Kn-Im-\p-{K-l-߃
\¬Inb C¥ym ssht{kmbn U^-dn≥ {]`p 1886¬ Fgp-Xp-I-bp-
≠mbn: ""Rm≥ I≠n-´p≈ C∂m-´p-Im¿°n-S-bn¬ {]m]vXcpw hnth-
I-im-en-I-fp-amb Bfp-Iƒ [mcm-f-ap≠v. Ah-cpsS Iqdp‰ kl-I-c-
WsØ \n w-ibw hniz-kn-®p-d-∏n-®n-cn-°m-hp-∂-XmWv. Ah¿ Kh-
s◊‚ns\ ]n¥m-ßp-∂p-sh∂ hkvXpX Kh-s◊‚ns‚ \S-]-Sn-I-fn¬
]e-Xn\pw P\-Io-b-]n-¥pW t\Sn-Øcpw ̨ Ct∏mƒ B \S-]-Sn-Iƒ°v
\nb-a-k-`-bn-eqsS _ew {]tbm-Kn®p ]m m-°n-sb-Sp-°p∂ Hcp a´m-
Wt√m D≈Xv. am{X-a√, Ah¿°v Ah-cpsS ]n∂n¬ Hcp \mS≥]m¿´n-
bp-s≠-¶n¬, C¥ym Kh-s◊‚n\v, Ct∏mƒ th≠n-h-cp-∂-Xp-t]mse,
Im‰pw tImfpw \nd™ IS-en¬ \Sp-hn¬ ÿnXn-sN-øp-∂Xpw \mep-
`m-K-Øp-\n∂pw Htc-k-a-bØv Ae-am-e-Iƒ Np‰nepw h∂-Sn®p
sIm≠n-cn-°p-∂-Xp-amb, H‰-s∏´ Hcp ]md-t]mse \ne-sIm-t≈-≠n-h-
cn√.''
F∂m¬, Cu A\p-`m-h-]q¿h-amb \bw Zo¿L-Imew \o≠p-
\n¬°p-I-bp-≠m-hn√. `c-W-k-{º-Zm-b-Ønse am‰-߃°p-th≠n
\mj-W¬ tIm¨{Kkv D∂-bn® Bh-iy-ßsf, Ah F{X-Xs∂
anX-ambpw `c-W-L-S-\m-hn-t[-b-am-bp-amWv D∂-bn-°-s∏-´n-cp-∂-sX-
¶nepw, {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ FXn¿°m≥ XpSßn. AtXmsS
tZio-b-{]-_p-≤X t\Snb P\-hn-`m-K-߃°n-S-bnse {]£p-_v[m-
hÿ IqSp-X¬ ]c-∂p-]n-Sn®p. CS-Ø-c-°m-cmb _p≤n-Po-hn-Iƒ, A`n-
`m-j-I-∑m¿, hnZym¿Yn-Iƒ, Fgp-Øp-Im¿, A[ym-]-I¿, Irjn-°m¿,
hymh-km-bnI sXmgn-em-fn-Iƒ F∂n-h-sc√mw ]Xp-s°-∏-Xps° \mj-
W¬ tIm¨{K-kns‚ ]n∂n¬ AWn-\n-c∂p. {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-
cmbn IqSp-X¬ Dd® \S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈-W-sa∂ Bhiyw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ206
s]m¥n-h∂p. sXmgn-em-fn-Ifpw Irjn-°mcpw sNdp-Øp-\n¬∏n¬ IqSp-
X¬ ss[cy-a-h-ew-_n®p. Ah-cpsS {]t£m-`-߃ h¿jw-{]Xn h¿[n-
®p-h-cn-Ibpw sNbvXp. tZio-b-{]-ÿm\w A\p-{I-aw-h-f¿∂p. AtX
Ah-k-c-Øn¬, h¿[-am-\-amb sXmgn-en-√m-bvabpw sImtfm-Wn-b-enÃv
\bw-aq-e-ap-f-hmb Akz-ÿ-Xbpw P\-ß-fpsS tcmjsØ D¬°-S-
am-°n-Øo¿Øp. ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-am-b-t∏m-tg°pw
_wKmƒ, _olm¿, alm-cm{„w XpS-ßnb kwÿm-\-ß-fn¬ {_n´ojv
`c-WsØ _ew-{]-tbm-Kn®v adn-®n-Sp-∂-Xn-\p≈ hnπ-h-{]-h¿Ø-\-߃
kwL-Sn-∏n-°pI F∂ {]Jym-]n-tXm-t±-iy-tØmsS ]e cl-ky-kw-
L-S-\-Ifpw cq]-h¬°-cn-°-s∏´p. tIm¨{Kkv t\Xr-Xz-Ønse anX-
hm-Zn-hn-`mKw Cu ]pXnb {]h-W-Xsb Xosc C„-s∏-´n√. Ah-cpsS
\ne-]mSv tKmJse 1905se tIm¨{Kkv ktΩ-f-\-Øn¬ sNbvX Xs‚
A[y-£-{]-kw-K-Øn¬ Xmsg-∏-d-bpw-hn[w hni-Zo-I-cn-°p-I-bp-≠mbn:
""`mKy-h-imtem \n¿`m-Ky-h-imtem \ΩpsS `mK-t[-b-߃ Ct∏mƒ
Cw•-≠n-t‚-Xp-ambn Iq´n-bn-W-°-s∏-´n-cn-°p∂p; F∂√, F¥p-Xs∂
]ptcm-KXn \mw tXSp-∂-Xm-bmepw AXp km{am-Py-Øn-\-IØp Xs∂-
bm-bn-cn-°-W-sa∂v tIm¨{Kkv ]c-ky-ambn AwKo-I-cn-°p-∂p-ap≠v.
AXn-ep-ap-]-cn-bmbn, B ]ptcm-KXn kmh-[m-\-Ønepw kmh-Im-i-
Ønepw am{X-am-Imt\ \nhr-Øn-bp≈q. F¥p-sIm-s≠-∂m¬, ]ptcm-
K-Xn-bpsS Hmtcm L´-Ønepw, ASpØ L´-Øn-te°v IS-°m≥
\ap°v Ign-bp-∂-Xn\v apºv, \mw {lkz-amb ]cn-io-e-\-]-cn-]m-Sn-bn-
eqsS IS-∂p-t]m-Ip-∂Xv Bh-iy-am-tb°pw. ImcWw, ]m›m-Xy-tZ-
i-ß-fnse DNn-X-amb ÿm]-\-߃°m-h-iy-amb DØ-c-hm-Zn-Xz-
t_m[w {]mtbm-Kn-I-]-cn-io-e-\-Øn-eq-sSbpw ]co-£-W-Øn-eq-sSbpw
am{Xta ]uc-kvXy-tZ-isØ Hcp P\-Xbv°v t\Sm≥ Ign-bp-I-bp≈q.
CXv bp‡n-bp-‡-amb Hc-`n-{]m-b-amWv. CXv kΩ-Xn-°pI F∂-Xn\v
`c-W-]-cn-jv°m-c-Øn\p th≠n-bp≈ F√m ]cn-{i-a-ß-sfbpw, P\-
߃ AXn\p Xøm-dm-bn-°-gn-™n-´n-s√∂ \ymbw-]-d™v, km[m-c-
W-bmbn FXn¿Øp hcm-dp-≈-h-tcmSv GsX-¶nepw hn[-Øn¬
tbmPn∏p {]I-Sn-∏n-°pI F∂¿Y-an√''.
Xo{h-hm-Zn-I-fpsS Ac-t߉w
F∂m¬, ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-am-b-t∏m-tg°v
_me-Kw-Km-[c Xne-I≥, _n]n≥ N{μ-]m¬, Ac-hnμv tLmjv, emem-
e-Pv]Xv dmbn XpS-ßnb t\Xm-°-∑m-cpsS ]pXn-sbmcp Xe-apd anX-
hmZn t\Xm-°ƒ ]n¥p-S¿∂p-h∂ \b-ß-tfmSv Akw-Xr]vXn {]I-Sn-
`mc-Xo-b-Nn¥ 207
∏n-°m≥ XpS-ßn-bn-cp∂p. cmP-̀ ‡n {]ta-b-ß-fp-sSbpw {_n´ojv ]m¿e-
sa‚n-t\m-Sp≈ hn\o-Xm-`y¿Y-\-I-fp-sSbpw ^e-iq-\yX Ah¿ Xpd-
∂p-Im-´p-Ibpw km{am-Py-Xz-Øn-s\-Xn-cmb _lp-P-\-{]-t£m-`-ß-f-gn-
®p-hn-Sp-∂-Xn\p IqSp-X¬ kPo-hhpw Du¿P-kz-e-hp-amb \b-ßfpw
]cn-]m-Sn-Ifpw Bhn-jv°-cn-°-W-sa∂v Bh-iy-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp.
1895¬ ]q\-bn¬ sh®p-Iq-Snb tIm¨{Kkv ktΩ-f-\-Øn\p sXm´p-
apºv Xne-I≥ FgpXn: ""kmaq-ly-]-cn-jv°-cW {]iv\sØ hI-sh-
°msX Ign-bp-t∂-S-tØmfw IqSp-X¬ P\-hn-`m-K-ßsf tIm¨{K-kn-
te-°m-I¿jn-°-W-sa∂v Hcp I£n (AXm-bXv Xs‚ kz¥w I£n)
B{K-ln-°p∂p. at‰ I£n kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-Øn\v th≠n \ne-
sIm-≈p∂ kplr-Øp-°-fpsS hrØ-Øn¬ \n∂v hf-sc-sbm∂pw
apt∂m´p t]mhm-\m-{K-ln-°p-∂n√. ]q\-bnse tIm¨{Kkv P\-ß-
fpsS tIm¨{K-km-ItWm AtXm Hcp hn`m-K-Øns‚ am{Xw tIm¨{K-
km-ItWm F∂-XmWv bYm¿Y-{]iv\w.''1 1896¬ Xne-I≥ FgpXn:
""Ign™ ]¥o-cm-≠p-Im-e-ambn \mw, Kh-s◊‚ v \ΩpsS apd-
hnfn tIƒ°-W-sa-∂-`n-e-jn-®p-sIm≠v, D®-Øn¬ apd-hnfn Iq´p-I-
bm-bn-cp-∂p-ht√m. F∂m¬, \ΩpsS apd-hnfn Hcp Noho-Sns‚ i_vZ-
Øn¬ IqSp-em-sbm∂pw Kh-s◊‚ns\ _m[n-®n-´n√. \ΩpsS `c-Wm-
[n-Im-cn-Iƒ \sΩ Ahn-iz-kn-°p∂p. AYhm Ahn-iz-kn-°p-∂-Xmbn
\Sn-°p∂p. C\n \ap°v i‡-amb `c-W-L-S-\m-hn-t[-b-am¿K-߃
aptJ\ \ΩpsS Ah-i-X-Iƒ Ah-cpsS sNhn-I-fn¬ ASn®p Ib-
‰m≥ {ian®p t\m°mw.''2
1902¬ ]q\-bn¬ sNbvX Hcp {]kw-K-Øn¬ km{am-Py-Xz-Øn-s\-
Xn-cmbn Iem-]-ap-b¿Øm≥ Xne-I≥ Xpd∂ a´n¬Øs∂ P\-ß-
tfm-Sm-lzm\w sNbvXp: ""C¥y-bn¬ `cWw \S-Øn-s°m≠p t]mIp-
∂Xv bmsXm∂p sIm≠mtWm, B i‡n-bn¬ \n߃ hºn-s®mcp
LS-I-am-sW∂p kzbw a\- n-em-°Ww. B `oa-b-{¥sØ A{Xbpw
kpK-a-ambn {]h¿Øn-°m≥ {]m]vX-am-°p∂ {]tbm-P-\-I-c-amb
kv\nKv[-]-Zm¿Yw \n߃ Xs∂-bmWv. ASn-®-a¿Ø-s∏-´-hcpw Ah-
K-Wn-°-s∏-´-h-cp-am-sW-¶nepw `c-W-\n¿h-lWw, thW-sa∂p hnNm-
cn-®m¬, Akm-[y-am-°n-Øo¿°m≥ th≠ i‡n \n߃°p-s≠∂
t_m[w D≠m-hWw. \nß-fmWv Xoh-≠nbpw Iºn-Ø-]mepw \S-
Øn-s°m-≠p-t]m-Ip-∂Xv. \nß-fmWv kzØp-hn-h-c-߃ Xn´-s∏-Sp-Øp-
1. Ramgopal: Lokamanya Tilak, P. 112.2. Balgangadhar Tilak: Speeches and Writings.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ208
∂Xpw \nIp-Xn-Iƒ ]ncn-°p-∂Xpw. hmkvX-h-Øn¬, \n߃ Xs∂-
bmWv, Iogm-f-cpsS \ne-bn-em-sW-¶n¬ IqSn, `c-W-\n¿h-l-W-Øn\p
th≠ ka-kvX-Im-cy-ßfpw sNøp-∂Xv. Cu coXn-bn¬ aSp-∏≥tPmen
sNøp-∂-Xn-t\-°mƒ, cm{„-Øn\p IqSp-X¬ \∂mbn {]tbm-P-\-s∏-
Sp-amdv, \nß-fpsS ssIIƒ Xncn-°m≥ Ign-bnt√ F∂p \n߃ ]cym-
tem-Nn-t°-≠n-bn-cn-°p∂p.''3
Xne-I-\mWv kzbw-`-c-W-sØ-∏‰n BZy-ambn Cßs\ {]Jym-
]n-®Xv: ""kzcmPyw Fs‚ P∑m-h-Im-i-amWv, Rm\Xp t\Sp-Ibpw
sNøpw''. {_n´ojv ta[m-hn-Xz-Øn¬ \n∂p≈ kzmX-{¥y-{]m]vXn,
At±-lsØ kw_-‘n-t®-S-tØmfw aX-]-c-amb Hcp ZuXy-am-bn-cp∂p.
""\ΩpsS Pohn-Xhpw \ΩpsS [¿ahpw, kzcm-Py-Øns‚ A`m-h-Øn¬,
hrYm-hn-emWv.''
1893¬ ""Cμp-{]-Imiv'' F∂ Hcp ]{X-Øn¬ ""]gb hnf-°p-
Iƒ°p-]-Icw ]pXnb hnf-°p-Iƒ'' F∂ Xe-s°-´n¬ Fgp-Xnb Hcp
teJ-\-]-c-º-c-bn¬ Ac-hn-μ-tLmjv C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K-
kns‚ anX-hm-Zn-Xz-]-chpw bmYm-ÿn-Xn-I-hp-amb cm{„o-b-\-bsØ
\nin-X-ambn hna¿in-°p-I-bp-≠mbn. {]Xn-tj-[-ßfpw {]m¿Y-\-Ifpw
satΩm-dm-≠-ßfpw cmPysØ Hcn-°epw kzmX-{¥y-Øn-te°v \bn-
°p-I-bn-s√∂v At±lw Du∂n-∏-d™p. Du¿P-kz-ehpw Bfl-hn-izm-
k-]q¿Whpw [oc-hp-amb Hcp t\XrXzw thW-sa∂v At±lw Bh-
iy-s∏´p. Ccp-]Xmw \q‰m-≠ns‚ BZy-h¿j-ß-fn¬ At±lw cl-
ky-amb ]e hnπ-h-kw-L-S-\-I-fp-ambpw kº¿°w ÿm]n-°p-Ibpw
""htμ-am-Xcw'' F∂ Xs‚ ]{X-Ønse ]w‡n-Iƒ aptJ\ {_n´ojv
`c-W-Øn-s\-Xn-cmb ]pXn-sbmcp ka-c-]-cn-]m-Sn-°p-th≠n {]t£m`w
\S-Øp-Ibpw sNbvXp. Xne-I\pw Ac-hn-μ-tLmjpw Db¿Øn-∏n-Sn®
Xo{h-hm-Z-]-c-amb I¿a-]-cn-]mSn \n -l-I-cWw, _ln-jv°-cWw,
kztZin, tZio-b-hn-Zym-`ymkw F∂o Bi-b-ß-fn-e-[n-jvTn-X-am-bn-
cp∂p. Ac-hn-μ≥ ""htμ-am-Xc""Øn¬ Cßs\ FgpXn: ""kztZin,
_ln-jv°-cWw, \n -l-I-cWw, tZio-b-hn-Zym-`ymkw ˛ Ch-sb√mw
thsΔ-sd-bmbn, Hmtcm C\-sØbpw AXm-Xn-\p-th≠n am{X-ambn,
\S-∏n¬ hcp-Øm≥ {ian-®m¬ \Ωƒ ]cm-P-b-s∏-Sp-I-tb-bp≈q. adn®v;
kwL-Sn-X-kzm-X{¥yw kºm-Zn-°p-∂-Xn-\p≈ Hscm‰ kwtbm-PnX ]cn-
{i-a-Øns‚ ̀ mK-sa∂ \ne-bn¬ Ah C∂sØ Bh-iy-I-X-bm-Ip∂p.
3. Ibid, P. 77.
`mc-Xo-b-Nn¥ 209
Ah kzcm-Pns‚ LS-I-߃ am{X-amWv. Ah-sb-sb√mw Hcp-an-®p-
tN¿Øv kºq¿W-amb H∂m°n cRvPn-∏n-°-emWv kzcmPyw.''
Cßs\ tIm¨{K-knse anX-hmZn˛Xo{h-hmZn hn`m-K-߃
XΩn¬ ho£-W-K-Xn-bn-se-∂-t]mse I¿a-]-cn-]m-Sn-bnepw hyXym-k-
߃ s]m¥n-h∂p. tIm¨{K-kns‚ Hcp Ncn-{X-Im-c≥ IqSn-bmb
]´m`n koXm-cm-aø Xo{h-hm-Zn-bmb Xne-Is\ anX-hm-Zn-bmb tKmJ-
se-bp-ambn Xmc-X-ay-s∏-Sp-Øp-∂Xv Xmsg ImWn® {]Im-c-amWv:
""tKmJ-se-bpsS {][m-\-ip-jv°m¥n ̀ c-W-\n¿h-l-W-Øn-s‚bpw
AXp sa®-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-s‚bpw Imcy-Øn-em-bn-cp∂p. Xne-Is‚ ]c-
a-amb ]cn-K-W\ cm{„hpw AXns‚ \n¿am-W-hp-am-bn -cp∂p.
kvt\lhpw tkh-\-hp-am-bn-cp∂p tKmJ-se-bpsS BZ¿iw. Xne-I-
t‚-Xm-Is´, tkh-\hpw XymK-hpw. tKmJ-se-bpsS am¿K-߃ hntZ-
io-bs\ kzm[o-\n®v hi-Øm-°m≥ Dt±-in-®p-sIm-≠p-≈-h-bm-bn-cp-∂p.
Xne-I-t‚-Xm-Is´ Ahs\ am‰n sh°p-∂-Xnepw. tKmJse Db¿∂
h¿K-ß-fp-sSbpw _p≤n-Po-hn-I-fp-sSbpw t\¿°mWv D‰p-t\m-°n-bXv.
Xne-I-\m-Is´, km[m-c-W-°m-cmb P\-e-£-ß-fpsS t\¿°pw. tKmJ-
se-bpsS {]h¿Ø-\-cwKw \nb-a-k-`m-a-fi-e-Øn-em-bn-cp∂p. Xne-
Is‚ thZn-bm-Is´, {Kma-a-fi-]hpw. tKmJ-se-bpsS {]Im-i-\-am-[yaw
Cw•o-jm-bn-cp∂p. Xne-I-t‚Xp adm-Tnbpw. tKmJ-se-bpsS e£yw
kzbw-`-c-W-am-bn-cp∂p; AXn\v Cw•o-jp-Im¿ \n¿tZ-in® ]co-£-W-
ß-fn¬ hnPbw t\Sn-s°m≠v P\-߃ kzbw A¿l-cm-th-≠-Xp-≠m-
bn-cp∂p. Xne-Is‚ e£yw Hmtcm C¥y-°m-c-s‚bpw P∑m-h-Im-i-
amb kzcm-Pm-bn-cp∂p; AXv hntZ-io-bs‚ XS- tam \ntcm-[tam
IqSmsX Ah\v e`n-°p-Ibpw thWw.''4
anX-hm-Zn-Ifpw Xo{h-hm-Zn-Ifpw XΩn-ep≈ hnShv A\p-{Iaw h¿[n-
®p-h∂p. tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ t\Xr-Xz-Øn\p th≠n-bp≈ Hcp
Xpd∂ kacw Xs∂ \S∂p. Gsd Xma-kn-bmsX Xs∂ anX-hm-Zn-
Iƒ°v Xß-fpsS ÿm\w \„-s∏-́ p-h-cn-I-bm-sW∂v hy‡-am-hp-Ibpw
sNbvXp. A[n-I-a-[nIw Bfp-Iƒ Xo{h-hm-Zn-I-fpsS ]n∂n¬ AWn-
\n-c-°m≥ XpSßn. kzmX-{¥y-{]-ÿm\w Hcp _lp-P-\-{]-ÿm-\-
Øns‚ kz`mhw ssIs°m-≈p-I-bm-bn-cp∂p. Cu ]pXnb ÿnXn-hn-
tijw cm{„ob t\Xm-°-fpsS {]kw-K-ß-fn¬ hy‡-ambpw {]Xn-^-
en-°p-I-bp-≠mbn. DZm-l-c-W-Øn\v, 1906¬ Xne-I≥ ]d™p: ""\nß-
fpsS `mhn XnI®pw \nß-fpsS Xs∂ ssII-fn-emWv ÿnXn-sN-øp-
4. Pattabhi Sitaramayya: History of the Indian National Congress.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ210
∂-sX∂p a\- n-em-°pI. \n߃°p kzX-{¥-cm-h-W-sa-∂p-s≠-¶n¬
kzX-{¥-cm-hm≥ Ignbpw. kzX-{¥-cm-h-W-sa-∂n-s√-¶ntem, \n߃
A[x-]-Xn-°p-Ibpw Fs∂∂pw A[x-]-Xn-®-h-cm-bn-Øs∂ InS-°p-
Ibpw sNøpw. \nß-fn¬ hfsc t]scm∂pw Bbp-[-sa-Sp-°-W-sa-
∂n√; \n߃°v kPo-h-amb sNdp-Øp-\n¬∏n-\p≈ i‡n-bn-s√-¶n¬
t]mepw Cu hntZ-iob Kh-s◊‚ns‚ `c-W-Øn\v klmbw \¬Im-
Xn-cn-°m≥ th≠ kzbw \ntj-[-Øn-s‚bpw Bfl-Xym-K-Øn-s‚bpw
i‡n \n߃°nt√? CXmWv _ln-jv°-cWw. _ln-jv°-cWw Hcp
cm{„o-bm-bp-[-amWv F∂p ]d-bp-tºmƒ CXmWv R߃ A¿Y-am-
°p-∂Xv. AXn¿Øn-°-∏p-dØv, AYhm C¥y°v ]pdØv, bp≤w
sNøp-∂-Xn\v \ΩpsS c‡w sIm≠pw ]Ww sIm≠pw \ma-hsc
klm-bn-°p-I-bn√. \ap°v \ΩpsS kz¥-amb tImS-Xn-I-fp-≠m-
°Ww. am{X-a√, kabw hcp-tºmƒ \mw \nIpXn sImSp-°m≥ hnk-
Ω-Xn-°p-Ibpw sNøpw. \nß-fpsS GIo-Ir-X-]-cn-{i-a-߃ aptJ\
\n߃°nXp sNøm≥ Ign-bptam? \n߃°nXp Ign-bp-sa-¶n¬ \msf
apX¬ \n߃ kzX-{¥-cmWv.''5
Cu ]pXnb apt∂-‰-Øn\p ]›m-Øew \¬In-bXp temI-cw-
KsØ ]nSn-®p-Ip-ep-°nb Nne kp{]-[m-\-kw-`-h-ß-fmWv. Ah-bn¬
sht®-‰hpw {]m[m-\y-a¿ln-°p-∂Xv P∏m≥ kmdnÃp djy°v
G¬∏n® ]cm-P-b-amWv. Htc-jy≥ cmPy-Øns‚ ssII-fn¬ \n∂v
Hcp bqtdm-]y≥ i‡n-t°‰ Cu ]cm-Pbw, ]n∂Wn cmPy-ß-fn¬
{]tXy-In®pw, A¤p-Xhpw Bth-ihpw Df-hm°n. ]m›m-Xy¿ F{X
Xs∂ imkv{Xob Imcy-£-a-X-bp-≈-h-cm-bn-cp-∂mepw Gjy≥ `mK-
t[-b-Øns‚ AP-ø-cmb DS-a-I-sfm-∂p-a√ F∂ Hcm-fl-hn-izmkw
]uc-kvXy-tZ-isØ a¿Zn-X-P-\-ß-fn¬ Db¿∂p-h∂p. 1905¬ Icp-Øp‰
kmdnÃp km{am-Py-XzsØ ]nSn-®p-Ip-ep-°nb BZysØ djy≥ hnπ-
h-sØ-°p-dn-®p≈ hm¿Øbpw Cu Bfl-hn-izm-ksØ i‡n-s∏-
SpØn.
_wKmƒ hn -̀P\w
Hcp tZiob {]t£m-`-Øns‚ Xos∏m-cn-bp-b¿Ønb ASn-b-¥c
kw`hw _wKmƒ hn`-P-\-am-bn-cp∂p. {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ `c-
W-ku-I-cy-Øn-s\∂pw ]d™v _wKm-fns\ c≠mbn hn`-Pn-°m≥
Xocp-am-\n®p. CXp _wKmfn tZim-`n-am-\n-Isf Acniw sIm≈n®p.
5. Bala Gangadhara Tilak: Speeches and writings
`mc-Xo-b-Nn¥ 211
Ah¿ k-am-cw-`n® {]t£m`w C¥y-bn-sem-´p°pw ]S¿∂p ]nSn-°p-
Ibpw sNbvXp. _ln-jv°-cWw Hcp cm{„o-bm-bp-[-am-bn-Øo¿∂p.
C¥y-bn¬ sXmgn-em-fn-h¿Kw CZw-{]-Y-a-ambn cm{„o-b-k-a-c-Øn¬
tN¿∂p.
anX-hm-Zn-Ifpw Xo{h-hm-Zn-Ifpw XΩn-ep≈ A`n-{]m-b-hy-Xym-k-
߃ 1907 Bb-t∏m-tg°pw tIm¨{K-kns\ ]c-ky-amb Hcp
]nf¿∏ns‚ h°-sØ-Øn®p. Cu kw`-h-hn-Im-k-ßsf Ph-l¿em¬
s\lvdp Xmsg ]d-bpw-hn[w hnh-cn-°p-I-bp-≠mbn: ""ap{Zm-hm-Iy-߃
hmbp-a-fi-e-Øn¬ ams‰m-en-sIm≠p. t£m`w s]cpIn. kwL¿jw
A\n-hm-cy-ambn. AXp-Iq-SmsX Ign-°m≥ k¿hm-Zr-X\pw \m´n-seßpw
]nXm-hn-s\-t∏mse Icp-X-s∏-Sp∂ Bfp-amb ZmZm-`mbn \h-tdm-Pnsb,
tIm¨{K-kns‚ B ]gb ]nXm-a-ls\, hn{i-a-ÿm-\-Øp-\n∂v
apt∂m-´p-sIm-≠p-h∂p. ]t£, AXp-sIm-≠p-≠mb Bizmkw Aev]-
Im-eta \ne-\n-∂p≈q. 1907¬ G‰p-ap-´-ep-≠mbn. ]pdw-Im-gvNbv°v
AXns‚ ^ew ]gb anX-hm-Zn-hn-`m-K-Øn\v Hcp hnP-b-am-bn-cp∂p.
F∂m¬, kwL-S-\m-]-c-amb \nb-{¥-W-Øn-s‚bpw tIm¨{K-kns‚
A∂sØ CSp-ßnb thm´-h-Imi hyh-ÿ-bp-sSbpw ^e-am-bn-´mWv
Ah¿ Cu hnPbw t\Sn-bXv. cmPy-Im-cy-ß-fn¬ a\ v sNep-Øp∂
C¥y-°m-cn¬ hen-sbmcp `qcn-]£w Xne-I-s\bpw At±-l-Øns‚
I£n-sbbpw A\p-Iq-en®p F∂-Xn\p kwi-b-an√. tIm¨{K-kns‚
{]m[m\yw hsf-c-tbsd Ipd-™p-t]mbn. a‰p {]h¿Ø-\-ß-fn-embn
P\-߃°p Xmev]cyw. _wKm-fn¬ ̀ oI-c-{]-h¿Ø\w {]Xy-£-s∏´p.
djy-bn-sebpw sF¿e‚n-sebpw hnπ-h-Im-cn-Iƒ Im´nb amXrI A\p-
I-cn-°-s∏-Sp-I-bm-bn-cp∂p.''6
\mj-W¬ tIm¨{K-knse A`n-{]m-b-`n-∂-X-Ifpw ]nf¿∏pw
i‡n-tb-dnb Hcp {]Xym-{I-aWw \S-Øm≥ Kh-s◊‚n\p ss[cyw
\¬In. Xne-I\pw Ac-hn-μ-tLm-jp-apƒ∏sS ]e Xo{h-hmZn t\Xm-
°fpw AdÃv sNø-s∏´p. Xne-Is\ cmP-t{Zm-l-Ip-‰-Øn\p hnNm-cW
sNbvXv Bdp-h¿jsØ \mSp-I-S-Ø-en\p in£n-°p-Ibpw _¿a-bnse
am≥Ute Pbn-en-te°v Ab-°p-Ibpw sNbvXp. B alm-\mb t\Xm-
hns\ in£n-®-Xn¬ {]Xn-tj-[n®v cmPy-hym-]-I-amb _lp-P-\-{]-I-
S-\-ßfpw ]Wn-ap-S-°-ß-fp-ap-≠mbn.
se\n≥ A°m-eØv Cßs\ FgpXn: ""C¥y-bnse km[m-c-W-
°m-c≥ Xs‚ kmln-Xy-Im-c-∑m-cp-sSbpw cm{„ob t\Xm-°-fp-sSbpw
6. Nehru: Discovery of India, P.P. 356-57.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ212
kwc-£W-Øn-\p-th≠n apt∂m-´p-h-cm≥ XpS-ßn-bn-cn-°p∂p. C¥y≥
P\m-[n-]-Xy-hm-Zn-bmb Xne-I-s\-Xn-cmbn {_n´ojv Ipdp-\-cn-Iƒ hn[n®
Ip{]-kn-≤-amb in£ (At±-lsØ Zo¿L-Im-em-h-[n°p in£n-°p-
I-bp-≠mbn). C¥y≥ Pqdn-bw-K-߃ At±-lsØ hn´-b-bv°-W-sa∂v
\n¿_-‘n-®n-cp-∂p-sh∂pw {_n´o-jp-Im-cmb Pqdn-bw-K-ß-fpsS thm´p-
sIm-≠mWv hn[n ]m m-°-s∏-´ -sX∂pw Cub-SpØ Znhkw
tIma¨kv k`-bn¬ D∂-bn-°-s∏´ Hcp tNmZysØ XpS¿∂v shfn-
s∏-´n-´p≠v), ]W-®m-°p-I-fpsS kn¬_-‘n-Iƒ Hcp P\m-[n-]-Xy-hm-
Zn-s°-Xn-cmbn ssIs°m≠ Cu {]Xn-Imcw, t_mws_-bn¬ sXcp-
hp-{]-I-S-\-ßfpw Hcp ]Wn-ap-S-°hpw Db¿Øn hnSp-I-bp-≠mbn.''
Xne-I-s\-t∏m-sebpw Ac-hn-μ-tLm-jn-s\-t∏m-se-bp-ap≈ alm-
∑m¿ \bn® Hcp {]ÿm\w C{X-thKw Ae-kn-t∏m-b-sX-ß-s\-bmWv?
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°v B ka-csØ, Xm¬°m-en-I-am-bn-´m-
sW-¶n¬ IqSn, ASn-®-a¿Øm≥ Ign-™-sX-ß-s\-bmWv? ̀ mKn-I-ambn
A∂v C¥y-bn¬ \ne-hn-en-cp∂ kmaqly kmº-ØnI kml-N-cy-
ß-fnepw, `mKn-I-ambn tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ Xs∂ Zu¿_-ey-Øn-
ep-amWv CXn-\p≈ DØcw InS-°p-∂Xv. I¬°-Ø-sb-t∏m-sebpw
t_mws_-sb-t∏m-se-bp-ap≈ H‰-s∏´ tI{μ-ß-fn¬ kzmX-{¥y-k-acw
Hcp _lp-P-\-kz-`mhw ssIs°m-≈p-I-bp-≠m-sb-¶nepw cmPysØ
hnim-e-P-\-hn-`m-K-߃ At∏mgpw cm{„o-b-ambn ]nt∂m-°m-h-ÿ-
bnepw DZm-ko-\-X-bn-ep-am-bn-cp∂p. P\-߃ ]ptcm-K-a\ Imw£n-Ifpw
cm{„o-b-t_m-[-ap-≈-h-cp-am-bn-cp∂ CS-ß-fn¬ t]mepw kzmX{¥y
{]ÿm-\-Øns‚ hf¿® CSp-ßnb lnμp-tZ-iob hmZ-Øns‚ ]cn-an-
Xn-I-fm¬ XS-b-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp.
`mc-Xo-b-Nn¥ 213
36. Xo{h-hm-Zn-I-fpsS XXz-imkv{Xw
emem-e-Pv]Xv dmbv, hn]n≥ N{μ-]m¬, _me-Kw-Km-[c Xne-I≥
apX-em-b-h¿ cm{„o-b-cw-K-Øn¬ Xo{h-hm-Zn-I-fm-bn-cp∂p. km{am-Py-
hm-Zn-I-fp-ambn k‘n-sN-bvXp-sIm≠pw kl-I-cn-®p-sIm≠pw ]Sn-]-
Sn-bmbn cm{„o-bm-h-Im-i-߃ t\Sp-I-sb∂ anX-hmZn t\Xm-°-∑m-
cpsS \b-Øn¬ Ah¿°v hnizm-k-ap-≠m-bn-cp-∂n√. hntZ-i-hkv{X
_ln-jv°-cWw, \nb-a-ew-L\ {]ÿm\w apX-emb ]cn-]m-Sn-I-fpsS
ASn-ÿm-\-Øn¬ _lp-P-\-k-a-c-߃ kwL-Sn-∏n-°-W-sa∂pw _lp-
P\ ka-c-ß-fn-eqsS {_n´ojv `cWw Ah-km-\n-∏n-°-W-sa∂pw Ah-
cm-h-iy-s∏´p. Alnwk, kam-[m\w apX-emb ]Z-ßsf kwi-b-tØm-
Sp-Iq-Sn-bmWv Ah¿ ho£n-®Xv. `oI-c-{]-ÿm-\-°m-cpsS ]cn-]m-Sn-I-
sf-t∏mepw Ah¿ A\p-Iq-en®p.
lnμp-aX ]p\-cp-≤m-cWw
F∂m¬, kmaq-ly-cw-K-Øn¬ Ah¿ aX-]p-\-cp-≤m-cW hmZn-I-
fm-bn-cp∂p. AbnØw, PmXn-hy-hÿ, aX-hy-Xym-k-߃, ssiih
hnhmlw apX-emb A\m-Nm-c-߃s°-Xn-cmb kmaq-ly-]-cn-jv°-cW
{]t£m-`-߃ {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmb ka-c-Øns‚ Du°p Ipd-
bv°p-sa∂pw C¥ysb Hcp kzX-{¥-cm-Py-am°n am‰n-b-Xn-\p-ti-jta
kmaq-ly-Im-cy-ß-fn¬ {i≤n-°m≥ ]mSp≈q F∂p-amWv Ah¿ hmZn-
®Xv. F∂√, Ah¿ Xß-fpsS ssZ\w-Zn\ Pohn-X-Øn¬ lnμp-a-X-
Øns‚ Ime-l-c-W-s∏´ BNm-c-ßfpw NS-ßp-Ifpw a‰pw kzbw A\p-
jvTn-°p-Ibpw sNbvXp. lnμp aX-Øn-s‚bpw sshZnI kwkv°m-c-
Øn-s‚bpw ]q¿h-Im-e-a-ln-a-Isf Ah¿ sIm´n-tLm-jn®p. Ah¿
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ214
{_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmb ka-c-߃ \S-Øn-bXv apJy-ambpw lnμp-
kw-kv°m-csØ "tæ—-∑m-cmb' {InkvXym-\n-I-fpsS B{I-a-W-ß-fn¬
\n∂p ImØp-c-£n-°m≥ th≠n-bm-bn-cp∂p. {InkvXym-\n-Isf am{X-
a√, ap…o-ß-sfbpw Ah¿ hntZ-in-I-fmb tæ—-∑m-cm-bn-´mWv Icp-Xn-
bXv. Ahsc kw_-‘n-®n-S-tØmfw, tZio-bXzw F∂p-sh-®m¬ lnμp-
[¿aw F∂m-bn-cp∂p A¿Yw. C¥y-°m¿ F∂p-sh-®m¬ lnμp-°ƒ
F∂pw lnμp-[¿asØ ]p\-cp-≤-cn-°msX C¥ybv°p tamN-\-an-s√∂v
Ah¿ hniz-kn®p. _me-Kw-Km-[c Xne-I≥ FgpXn:
""[¿aw F∂ hm°ns‚ A¿Yw Iq´n-tbm-Pn-∏n-°¬ F∂mWv.
[r, AXm-bXv [cn-°pI As√-¶n¬ Iq´n-∏n-Sn®v \n¿ØpI, F∂ [mXp-
hn¬ \n∂m-W-Xp-≠m-bXv. F¥mWv \Ωƒ Iq´n-tbm-Pn-∏n-t°-≠Xv?
Bflm-hns\ ssZh-hp-ambn, a\p-jys\ a\p-jy-\p-ambn, Iq´n tbmPn-
∏n-°Ww. [¿aw F∂p-sh-®m¬ ssZh-tØmSpw a\p-jy-t\m-Sp-ap≈
\ΩpsS I¿Ø-hy-߃ F∂m-W¿Yw. [m¿an-Ihpw kmaq-ly-hp-amb
Cu sFIy-amWv lnμp-[¿a-Øn¬ \n∂v \ap°p e`n-°p-∂Xv. CXmWv
\ΩpsS \n¿h-N-\-sa-¶n¬ \Ωƒ `qX-Im-e-Øn-te°p aS-ßn-t∏m-hp-
Ibpw CsX-ßs\ {]tbm-K-Øn-en-cp∂p F∂p a\- n-em-°p-Ibpw
thWw. sshZn-I-Im-esØ C¥y kzbw kºq¿W-amb Hcp cmPy-
am-bn-cp∂p. al-Ømb Hcp cm{„-ambn AXp tbmPn-∏n-°-s∏-´n-cp∂p.
B sFIyw A{]-Xy-£-am-b-Xns‚ ^e-am-bn-´mWv \ap°v henb
A[x-]-X\w h∂p-tN¿∂Xv. B sFIysØ hos≠-Sp-°p-I-bmWv
t\Xm-°-∑m-cpsS ISa.''1
At±lw Cßs\ XpS¿∂p:
""\ap°v aX-Ønepw ⁄m\-Ønepw al-Ømb Hcp ]mc-º-cy-
ap≠v. aX-Ønepw ⁄m\-Ønepw \ap-°p≈ Cu ]mc-ºcyw a‰p-≈-
h-cp-tS-Xn-t\mSp Xpeyw am{X-a√, IqSp-X¬ anI-hp-‰-Xp-amWv. Cu ]mc-
º-cy-ßsf Dt]-£n-®m¬ \ap°v \ΩpsS P\-ßsf tbmPn-∏n-®p-
\n¿Øm-\p≈ D]m[n \jvS-s∏Spw. Ime-∏-g°w sIm≠p alXzw
t\Snb Cu ]mc-º-cy-ßsf XI¿°p-I-sb∂p sh®m¬ Ahsb \ne-
\n¿Øn-t∏m-cp∂ P\-ß-fpsS ssNX-\ysØ \in-∏n-°pI F∂m-
W¿∞w. Cu hkvXp-X-Iƒ \Ωƒ CS-hn-SmsX Hm¿an-®p-sIm-≠n-cn-
°Ww.''
1. Bala Gangadhara Tilak: His writings and Speeches, P. 13-14.
`mc-Xo-b-Nn¥ 215
B[p-\nI hnZym-̀ ym-k-Øns‚ B]Øv
]cn-jv°-cW hmZn-I-fpsS hmZ-ßsf Jfin-®p-sIm≠v ""\ΩpsS
C∂sØ A[x-]-X\w lnμp-a-X-Øns‚ ̂ e-a√, \Ωƒ lnμp-a-XsØ
]q¿W-ambn Dt]-£n-®-Xns‚ ^e-amWv'' F∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-
d™p. B[p-\nI hnZym-`ymkw Cu A[x-]-X-\sØ Xzcn-X-s∏-Sp-
ØpI am{X-amWv sNbvXXv. Fs¥-∂m¬, Cw•ojv ]≈n-°q-S-ß-fn¬
\n∂p e`n-°p-∂Xv C¥y-bpsS k\m-X-\-ß-fmb B[ym-flnI aqey-
ß-sf-∏-‰n-bp≈ D¬t_m-[-\-ß-f√, ]m›mXy ̀ uXn-I-aq-ey-ß-fn-ep≈
]cn-io-e-\-amWv. Xne-I≥ ]d™p:
""\ΩpsS A`y-kvX-hn-Zy-cn¬ ]ecpw ]m›m-Xy-cpsS `uXn-I-hmZ
kn≤m-¥-ßsf hna¿i\w IqSmsX kzoI-cn-°m≥ XpSßn. Aßs\
Zmcp-W-amb Hcp ÿnXn-hn-tijw Bhn¿`-hn®p. ]pXnb Xe-apd Xß-
fpsS a\- p-Isf ]m›m-Xy-cpsS ]cp-°≥ `uXn-I-hm-Z-Øns‚ Hcp
Im¿_¨ tIm∏n-bm°n am‰n.''2
]m›m-Xy-cmb `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°v C¥y-bpsS hnZym-`ymk
k{º-Zm-b-Øntem kmaq-ly-Im-cy-ß-fntem CS-s]-Sm≥ bmsXm-c-[n-
Im-c-hp-an-s√-∂m-bn-cp∂p Xne-Is‚ A`n-{]mbw. F∂m¬, A`y-kvX-
hn-Zy-cmb kmaq-ly-]-cn-jv°¿Øm-°-fpsS Ip‰-amWv IqSp-X¬ ̀ oIcw.
]cn-jv°¿Øm-°ƒ BZy-ambn sNtø-≠Xv \ne-hn-ep≈ hnZym-`ym-
k-co-Xnsb {]mNo\ [m¿an-I-aq-ey-߃°-\p-tbm-Py-amb hn[-Øn¬
]cn-jv°-cn-°p-I-bmWv. ""{]Y-ahpw {][m-\-hp-ambn th≠Xv aX-hn-
Zym-`ym-k-Øn-te°v \ΩpsS {i≤ Xncn-°p-I-bmWv.''3 F∂m¬
am{Xta C¥y-bn¬ Hcp ]pXp-ssN-X-\y-ap-≠m-hp-I-bp≈q. CXn-s\-
Xn-cmWv `uXn-I-hm-Z-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ ]m›m-Xy-hn-Zym-
`ymkw. ""km∑m¿KnI \nb-a-ß-sf-∏‰n XnI™ `uXn-I-hm-Zn-I-fmb
XXz-⁄m-\n-Iƒ Fgp-Xnb {KŸ-߃ am{X-amWv \ΩpsS tImtf-
Pp-I-fn¬ ]Tn-∏n-°-s∏-Sp-∂Xv. \ΩpsS CS-bn¬ Cw•ojv hnZym-`ymkw
t\Snb ]fin-X-∑m¿°p-t]mepw KoX-bn¬ ]cm-a¿in® ASn-ÿm\
I¿a-tbmK kn≤m-¥-ßsf \√-t]mse a\- n-em-°m≥ Ign-bp-∂n√''.4
]m›m-Xy-hn-Zym-`ymkw t\Snb ]fin-X-∑mtcm kmaq-ly-]-cn-
jv°¿Øm-°tfm A√, Ahsc FXn¿Ø bmYm-ÿn-XnI lnμp-]-
2. Gleanings from Tilak's Writings and Speeches, P. 111.3. Bala Gangadhara Tilak, His Writings and Speeches, P. 73.4. B. G. Tilak: Gita - Rahasya, Vol. 1, P. 93.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ216
fin-X-∑m-cmWv C¥y-bpsS Bflob ssNX-\ysØ \ne-\n¿Øm≥
IqSp-X¬ klm-bn-®Xv F∂p-t]mepw Ac-hn-μ-tLmjv A`n-{]m-b-s∏´p.
""lnμp-a-X-Ønse bmYm-ÿn-XnI LSIw Xa pw A⁄-Xbpw
\nt›-„-Xbpw \njv{In-b-Xzhpw \nd-™-XmWv. Aß-s\-sbm-s°-bm-
sW-¶nepw AXns‚ sNdp-Øp-\n¬∏mWv IqSp-X¬ {ZpX-K-Xn-bn-ep-
≈Xpw IqSp-X¬ ]q¿W-hp-amb XI¿®-bn¬ \n∂v cmPysØ c£n-
°p-Ibpw Dd® tZiob ssNX-\y-Øn\v Dbn¿sØ-gp-t∂¬°m\pw
kzbw Is≠-Øm\pw Bh-iy-amb ka-bhpw kuI-cyhpw \¬Ip-
Ibpw sNbvXXv.''5 ]m›m-Xy-hn-Zym-`ymk k{º-Zmbw C¥y-°msc
Xhn-´p-\n-d-Øn-ep≈ Ipc-ß-∑m-cm°n am‰m\w C¥y-bpsS ka-{K-amb
kØ-bpsS cq]-h¬°-c-WsØ XS-™p-\n¿Øm-\p-amWv D]-I-cn-®Xv
F∂v At±lw hniz-kn®p.6 Xne-I-s\-t∏mse Xs∂ At±-lhpw
C¥y-bpsS Nnc-¥-\-ß-fmb [m¿an-I-aq-ey-ßsf Db¿Øn-∏n-Sn-°m≥
Blzm\w sNbvXp.
_wKmƒhn-`-P-\-Im-eØv Xne-I\pw Ac-hn-μ-tLmjpw ka-c-k-
Jm-°-fm-bn-cp∂p. c≠p-t]cpw anX-hmZn t\Xm-°-∑m-cpsS XWp-∏≥
\b-ßsf FXn¿°p-Ibpw {_n´o-jv `c-W-Øn-s\-Xn-cmb kacw IqSp-
X¬ Du¿Pn-X-am-°m≥ th≠n P\-߃°n-S-bn-en-dßn {]h¿Øn-°p-
Ibpw sNbvXp. c≠p-t]cpw C¥y-bpsS ]mc-º-cy-ß-sfbpw Nn¥-I-
sfbpw kzmb-Ø-am-°nb ]fin-X-∑m-cm-bn-cp∂p. c≠p-t]cpw lnμp-
a-X-Øn¬ ASn-bp-d®p hniz-kn® Bflob hmZn-I-fm-bn-cp∂p. ]t£,
Ah-cpsS ho£-W-K-Xn-Iƒ XnI®pw Hcp-t]m-se-bm-bn-cp∂p F∂p-]-
d-bm≥ hø.
Xne-Is‚ AssZzXw
AssZz-X-th-Zm-¥-am-bn-cp∂p Xne-Is‚ ho£-W-K-Xn-bpsS ASn-
ÿm\w. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, GIhpw A\-iz-chpw
\n¿Kp-W-hp-amb Bflmhv ico-c-Øn-se-∂-t]mse {]]-©-Øn-em-
sIbpw A\m-Zn-bmbpw ]q¿W-ambpw Aen-™p-tN¿∂p InS-°p∂p.
F√m Poh-Pm-e-ß-fnepw GI-amb Bflmhv, As√-¶n¬ {_“w, \nd-
™p-In-S-°p∂p F∂v a\- n-em-°-emWv a\p-jy-cm-in-bpsS G‰hpw
D∂-X-amb e£yw.7
5. A. Ghose: The ideal of the Karma Yogin, P. 25.6. A. Ghose: The Foundations of Indian Culture, P.P. 22-23.7. B.G. Tilak: Gita - Rahasya, P. 357.
`mc-Xo-b-Nn¥ 217
F∂m¬, At±-l-Øns‚ AssZzXw ⁄m\-Øn-e√ I¿a-Øn-
emWv Du∂n-bXv. thZm-¥-Nn-¥-I-fn¬ hnjm-Zm-fl-I-Xz-sØbpw
\njv{In-b-Xz-sØbpw IpØn-\n-d-bv°m-\p≈ F√m ]cn-{i-a-ß-sfbpw
At±lw ITn-\-ambn FXn¿Øp. PohnXw bYm¿Y-am-sW∂pw
AXnse t¢i-ß-sfbpw Zmcp-W-ß-fmb ]co-£-W-ß-sfbpw At£m-
`y-amb [oc-X-tbmsS t\cn-Sp-I-bmWv a\p-jys‚ IS-a-sb∂pw At±lw
Dd-∏n-®p-]-d™p. thZm¥w Bh-iy-s∏-Sp-∂Xv Pohn-X-bm-Ym¿Yy-ß-
fn¬ \n∂v Hfn-t®m-Sn-t∏m-hm-\√, kmaq-ly-Po-hn-X-Øn¬ \n∂v H‰-s∏´v
kz¥w D≈ns‚ D≈n-te°v Xncn-™p-\-S-°m-\√, ]ns∂tbm, ⁄m\-
Øns‚ klm-b-tØm-Sp-IqSn kmaq-ly-Po-hnXw sa®-s∏-Sp-Øm≥
th≠n-bp≈ {]h¿Ø-\-߃ \S-Øm-\mWv. kaq-l-Øns‚ tamN-\-
amWv hy‡n-bpsS Pohn-X-e£yw. Xne-Is‚ A`n-{]m-b-a-\p-k-cn®v,
Cu Pohn-X-e£yw t\Sm-\p≈ ka-c-Øn¬ \nkzm¿Y-ambpw {ia-c-
ln-X-ambpw ]s¶-Sp-°m-\m-h-iy-amb ⁄m\hpw i‡n-bp-amWv thZm-
¥-Øn¬ \n∂p e`n-°p-∂Xv. Bflmhpw {_“hpw H∂m-sW∂p a\-
n-em-°p-∂-h¿ ""Xß-fpsS F√m Ign-hp-I-fp-ap-]-tbm-Kn®v F√m-bn-
t∏mgpw ]cn-ip≤ a\-t m-Sp-IqSn, ^em-k‡n IqSmsX, \njv°m-a-
ambn, Cu temI-Øn¬ Xß-fpsS I¿Ø-hy-߃ \nd-th-‰Ww.
Aßs\ sNøp-∂-Xn-\n-S-bn¬, th≠n-h-∂m¬, kz¥w Poh≥ _en-
I-gn-°m≥ Ah¿ Xøm-dm-hWw. F¥p-Xs∂ kw`-hn-®mepw I¿Øhy
\n¿h-l-W-Øn¬ Ah¿ Dt]£ ImWn-°-cpXv. CXmWv temI-kw-
{Klw As√-¶n¬ km¿h-eu-In-I-amb t£aw F∂ t]cn¬ Adn-b-
s∏-Sp-∂Xv. CXp-X-s∂-bmWv bYm¿Y-amb I¿a-tbmKw.''8
I¿a-tbm-K-Øns‚ {]m[m\yw
Xne-Is‚ A`n-{]m-b-Øn¬ ̀ K-h-ZvKo-X-bn-e-S-ßnb Kl-\-ß-fmb
XXz-ß-fpsS cXv\-®p-cp-°-amWv I¿a-tbmKw. AXp Xs∂-bmWv
{]mtbm-Kn-I-th-Zm¥w. At±lw hni-Zo-I-cn®p: ""Bflm-hns‚ D∂Xn
kz¥w {]nb C„w. F√mw \nß-fpsS ssII-fn-emWv InS-°p-∂Xv.
I¿a-tbmKw Cu temIsØ iq\y-ambn ImWp-∂n√. \nß-fpsS Dt±-
iy-߃ kzm¿Y-Xm-ev]-cy-߃ sIm≠pw Bk‡n sIm≠pw ]¶n-e-
am-I-cp-sX∂p am{Xta AXm-h-iy-s∏-Sp-∂p≈q. CXmWv {]mtbm-KnI
thZm-¥-sØ-°p-dn-®p≈ icn-bmb ho£Ww. IpX¿°-ß-fn¬ s]´p
t]mbm¬ CXns‚ clkyw a\- n-em-°m≥ Ign-bmsX hcpw.''9
8. Ibid, P. 562.9. Ibid p. xxvii
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ218
`K-h-ZvKo-X-sb-°p-dn-®p≈ Xne-Is‚ hymJym\w a‰p ]fin-X-
∑m-cp-tS-Xn¬ \n∂p hyXy-kvX-amWv. At±-l-Øns‚ hymJym-\-a-\p-
k-cn®v I¿a-amWv KoX-bpsS tI{μ-_nμp, As√-¶n¬ kmcmwiw. ZpxJ-
Ønepw Zpcn-X-Ønepw Ign™p IqSp∂ P\-ß-fpsS tamN-\-Øn\pw
kpJ-Øn\pw th≠n I¿a-\n-c-X-\m-hm-\mWv KoX D]-tZ-in-°p-∂Xv.
At±lw FgpXn: ""a\p-jy≥ Cuiz-c-\p-ambn sFIyw {]m]n-°m-\m-
{K-ln-°p-∂p-s≠-¶n¬ Ah≥ Xo¿®-bmbpw temI-Øns‚ t£a-am-
{K-ln-°p-Ibpw AXn-\p -th≠n {]h¿Øn-°p-Ibpw sNøWw.
Aßs\ sNbvXn-s√-¶n¬ B sFIyw ]q¿W-am-hp-I-bn√. BsI-
bp≈ aq∂p LS-I-ß-fn¬ c≠p LS-I-߃ (a\p-jy\pw Cuiz-c\pw)
XΩn-ep≈ sFIyw am{X-ta-bp-≠mIq. aq∂m-asØ LSIw ({]]©w)
Dt]-£n-°-s∏Spw. Cß-s\-bmWv Rm≥ F\n-°p-th≠n Cu {]iv\-
Øn\p ]cn-lmcw I≠Xv. temI-tk-h-\-Øn-eqsS Cuiz-cs\ tkhn-
°pI F∂-XmWv tam£-Øn-te-°p≈ kp\n-›n-X-am¿Kw. Cu am¿Kw
temIsØ Dt]-£n®p sIm≠√, temI-Øn¬ Pohn-®p-sIm≠p am{X-
amWv, ssIs°m-≈m≥ km[n-°pI.''10
CXns‚ A¿Yw C¥y-bpsS kzmX-{¥y-Øn\pw ]ptcm-K-Xn°pw
th≠n-bp≈ kPo-h-amb ka-c -Øn-eqsS am{Xta Bfl-km-
£m¬°mcw t\Sm≥ Ignbq F∂mWv. hntZ-io-b-cmb {_n´o-jp-Im-
cpsS ̀ c-W-a-h-km-\n-∏n-°m≥ th≠n-bp≈ {]t£m-̀ -ß-fn¬ \n∂v AI-
∂p-\n¬°p∂ Hcmƒ°v Xs‚ kz¥w Bflm-hns‚ tamN\w t\Sm≥
km[n-°p-I-bn√. AXp-sIm≠v ""Zp„-∑m-cpsS B[n-]-Xy-Øn\pw Ah¿
temI-Ønse Zp¿_-e-cmb P\-ß-fpsS ta¬ \S-Øp∂ a¿Z-\-
߃°pw FXn-cmbn ^e-{]-Z-amb {]Xn-Im-c-\-S-]-Sn-I-sf-Sp-°pI''11
F∂-XmWv Hmtcm C¥y-°m-c-s‚bpw I¿Øhyw. ""iTw {]Xn imTyw''
F∂ XXzw {]mtbm-Kn-I-am-°m≥ th≠n P\-߃ I¿a-cw-K-Øn-en-d-
ßWw. CXmWv thZm¥w D¬t_m-[n-∏n-°p-∂Xv. CXmWv I¿a-
Øns‚, {]t£m-`-ß-fp-sSbpw ka-c-ß-fp-sSbpw, XXz-im-kv{X-am-WXv.
alm-̀ m-cX bp≤-Øns‚ k\ym-k-am¿K-Øn-t‚-Xm-bn-cp∂p F∂ hmZw
bp‡n°p \nc-°m-Ø-XmWv F∂v Xne-I≥ Nq≠n-°m-Wn®p.
I¿a-am¿K-Øn\p th≠{X {]m[m\yw \¬ImsX `‡n-am¿K-
sØbpw ⁄m\-am¿K-sØbpw Db¿Øn-∏n-Sn® KoXm-hym-Jym-Xm-°-
sfbpw Xne-I≥ hna¿in®p. Pohn-X-Øn¬ `‡n°pw ⁄m\-Øn\pw
10. Ibid, P. xxvi.11. Ibid, P. 350.
`mc-Xo-b-Nn¥ 219
ÿm\-ap≠v F∂Xv icn-bmWv. ]t£, I¿a-an-s√-¶n¬ Ah \njv{]-
tbm-P-\-ß-fm-bn-Øocpw. AXp-sIm-≠mWv ̀ K-h-ZvKoX I¿a-am¿K-Øn\v
{]Y-a-ÿm\w \¬In-bXv. AXp-sIm-≠p-X-s∂-bmWv KoXbv°v ASn-
a-Ø-Øn¬ \n∂p tamN\w t\Sm≥ shº¬ sIm≈p∂ kzmX-{¥y-
k-ac tk\m-\n-Isf Bthiw sIm≈n-°m≥ Ign-™Xv.
Ac-hn-μs‚ Xo{h-hmZw
Xne-Is‚ KoXm-c-lkyw C¥y-bpsS Bflo-b-hm-Z-Nn-¥-I-fpsS
B[n-Im-cn-I-Xsb \ymbo-I-cn-°p∂p F∂pw a\p-jys‚ {]b-Xv\hpw
I¿a\n-c-X-amb Pohn-Xhpw ""B[p-\nI ssNX-\y-Øns‚ BZ¿i-
߃°v Hgn-®p-Iq-Sm≥ høm-Ø-h-bmsW""∂pw Ac-hn-μ-tLmjv Nq≠n-
°m-Wn-°p-I-bp-≠mbn. ""Fs∂ ]n¥p-S¿∂m¬ am{Xw t]mcm, bp≤w
sNøp-Ibpw thWw'' (ama-\p-kva-c-bp[y N) F∂ KoXm-h-N\w Xne-
Is\ F∂-t]mse Ac-hn-μ-s\bpw Bthiw sIm≈n-®n-´p-≠m-hWw.
C¥y≥ tZio-b-XzsØ lnμp-kw-kvIm-c-hp-ambn Iq´n-°p-g®p sIm≠m-
sW-¶nepw At±lw kzmX-{¥y-k-a-c-Ønse Hcp [oc-tk-\m-\n-bmbn
{]h¿Øn®p. Ccp-]Xmw \q‰m-≠ns‚ BZy-Z-i-I-Øn¬ At±lw Xne-
Is‚ kl-{]-h¿Ø-I-\m-bn-cp∂p. ]em-b-\-hm-Z-Øn-e√, FSp-Øp-Nm-
´-Øn-emWv, At±lw hniz-kn-®n-cp-∂Xv. {_n´ojp `c-W-Øn-s\-Xn-
cmbn kmbp-[-e-l-f-Iƒ \S-Øm≥ th≠n-bp≈ cl-ky-{]-h¿Ø-\-
߃ t]mepw At±lw kwL-Sn-∏n-°p-I-bp-≠mbn. At±lw At±-l-
sØ-∏-‰n-Øs∂ Fgp-Xnb Hcp {]_-‘-Øn¬ C°mcyw Xpd∂p kΩ-
Xn-°p-∂p≠v:
""Xs‚ s]mXp-{]-h¿Ø-\-Øn¬ \n -l-I-c-W-sØbpw knhn¬
\nb-a-ew-L-\-sØbpw kzmX-{¥y-k-a-c-Øns‚ am¿K-ß-fmbn At±lw
AwKo-I-cn®p. ]t£, Ah am{X-amWv am¿K-߃ F∂v At±lw
hniz-kn-®n√. e£yw t\Sp-∂-Xn\v knhn¬ \nb-a-ew-L\w A]-cym-
]vX-am-sW-∂p-I-≠m¬ ]c-ky-amb el-f-Iƒ kwL-Sn-∏n-°-W-sa∂
Dt±-iy-tØm-Sp-IqSn At±lw, _wKm-fn-em-bn-cp∂ ImeØv, cl-ky-
amb hnπ-h-{]-h¿Ø-\-߃ \S-Øn-t∏m∂p.... ]n∂oSv _wKmƒ hn`-
P-\-ap-≠mbn. s]mXp-I-em]w s]m´n-∏p-d-s∏´p. AXv Xo{h-hm-Zn-I-fpsS
I£n°pw al-Ømb tZio-b-{]-ÿm-\-Øn\pw A\p-Iq-e-am-bn-cp∂p.
Ac-hn-μs‚ {]h¿Ø-\-߃ IqSp-X¬ IqSp-X¬ B hgn°p \oßn.
cl-ky-{]-h¿Ø-\-Øn\v c≠mw ÿm\-ta-bp≈q F∂mbn. F¶nepw
`mhn-bnse kmbp-[-e-l-f-sb-∏-‰n-bp≈ Bibw {]N-cn-∏n-°m≥ th≠n
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ220
At±lw kztZin {]ÿm-\sØ D]-tbm-K-s∏-SpØn.''12 ̀ oIc {]ÿm-
\-Øn-te¿s∏´ hy‡n-Iƒ Xq°n sIm√-s∏-´m¬ AXv kzmX-{¥y-k-
a-csØ i‡n-s∏-Sp-Øp-sa∂p t]mepw Cu Ime-L-´-Øn¬ At±lw
hniz-kn-®n-cp∂p.
I¿a-Øn¬ \n∂v tbmK-Øn-te°v
F∂m¬, {ItaW At±-l-Øns‚ ho£-W-K-Xn-bn¬ hnjm-Zm-
fl-I-Xz-Øns‚ {]h-W-X-Iƒ IqSp-X¬ IqSp-X¬ {]Xy-£-s∏-Sm≥
XpSßn. ssZ\w-Zn\ {]h¿Ø-\-ß-fp-ambn _‘-an-√mØ B[ym-flnI
Nn¥-I-fn-te°v At±lw B≠n-d-ßm≥ XpSßn. kzmX-{¥y-k-a-c-
Øns‚ B[ym-fln-I-amb ASn-Ød ]cn-tim-[n-°p-∂-Xn-embn At±-
l-Øns‚ {i≤. 1909¬ At±lw FgpXn: ""Bflo-b-ssN-X\yw am{X-
amWv c£m-am¿Kw. lrZ-b-Øn-\-IØv al-Xzhpw kzmX-{¥yhpw t\Sp-
∂-h¿t° cm{„o-b-amb al-Xzhpw kzmX-{¥yhpw t\Sm≥ Ignbq.''
Cu ho£-W-KXn KoX-sb-°p-dn-®p≈ At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-ß-
fnepw {]Xn-^-en®p. At±-l-Øns‚ KoXm-hym-Jym\w Xne-I-t‚-Xn¬
\n∂p XnI®pw hyXy-kvX-am-bn-Øo¿∂p. Xne-I≥ I¿a-am¿K-Øn\p
{]m[m\yw \¬In-b-t∏mƒ Ac-hn-μ≥ tbmK-Øn-emWv Du∂n-bXv.
Xne-Is‚ A`n-{]m-b-Øn¬ `‡nbpw ⁄m\hpw I¿a-Øn\p angnhp
Iq´m-\p≈ D]m-[n-Iƒ am{X-amWv. Ac-hn-μs‚ A`n-{]m-b-Øn-em-Is´,
`‡nbpw ⁄m\-hp-sa-∂-t]mse I¿ahpw tbmK-i‡n h¿[n-∏n-°m-
\p≈ D]-I-c-W-ß-fmWv. At±lw FgpXn:
""Xs‚ B¥-cn-I-amb Bflm-hn-s\bpw ssNX-\y-sØbpw
km£m¬°-cn-°p-Ibpw {]]-©-Øns‚ ssNX-\y-Øn-te°p {]th-
in-°p-Ibpw ]c-am-flm-hp-ambn sFIyw {]m]n-°p-Ibpw Pohn-X-
sØbpw I¿a-sØbpw AwKo-I-cn-°p∂ Ime-tØmfw B¥-cn-I-ssN-
X-\y-Øns‚ {]Im-i-Øn-s‚bpw i‡n-bp-tSbpw klm-b-tØm-Sp-IqSn
{]Ir-Xn-bpsS am\-hn-tIm-]-I-c-W-߃ sIm≠p {]h¿Øn-°p-Ibpw
sNøp∂ ap‡-a-\p-jy-\mWv A¥n-a-ambn, As√-¶n¬ G‰hpw D∂-
X-amb \ne-bn¬, Bhn¿ -̀hn-°p-∂Xv, Cu B[ym-fln-I-amb ]cn-h¿Ø-
\-Øn-s‚bpw t\´-ß-fp-sSbpw G‰hpw t{ijvT-amb Bhn-jv°-c-W-
amWv Bflmhv, a\ v, I¿aw F∂n-h-bpsS ka-{K-amb tamN-\hpw
{]]-©-Øns‚ Bflm-hn-s\-°p-dn®pw Znhy-bm-Ym¿Yy-sØ-°p-dn-®p-
ap≈ t_m[-Øns‚ N´-°q-´n¬ Ahsb \nd-bv°epw. CXmWv KoX
12 Aurobindo on Himself
`mc-Xo-b-Nn¥ 221
\ΩpsS apºn¬ shbv°p∂ B[ym-fln-Im-Z¿i-\-Øn-s‚bpw
km£m¬°m-c-Øn-s‚bpw kmcmwiw.''
Pohn-Xhpw Z¿i-\hpw XΩn-ep≈ _‘w
Xne-I-s‚bpw Ac-hn-μ-s‚bpw ho£-W-K-Xn-I-fn-ep≈ Cu
hyXymkw Ah-cpsS Pohn-X-co-Xn-I-fn-ep-≠mb hyXym-k-hp-ambn
_‘-s∏-́ n-cn-°p∂p F∂p ImWmw. c≠p-t]cpw _wKmƒ hn -̀P-\sØ
XpS¿∂p-≠mb kzmX-{¥y-k-ac {]t£m-`-ß-fn¬ ]s¶-Sp-Ø-Xn\v
AdÃv sNø-s∏-Sp-I-bp-≠mbn. Xne-I≥ _¿a-bnse afimte Pbn-
en-te°v \mSp-I-S-Ø-s∏´p. A\p-Iq-e-a-√mØ Imem-h-ÿ-bp-sSbpw
A[n-Im-cn-I-fpsS \n¿Z-b-amb s]cp-am-‰-Øn-s‚bpw ^e-ambn At±-
l-Øns‚ Btcm-Ky-Øn\v DS-hp-X´n. ]t£, {]Xn-Iq-e-km-l-N-cy-߃
At±-lsØ IqSp-X¬ ZrV-Nn-Ø-\m-°p-I-bmWv sNbvXXv. KoX-bpsS
ktμiw At±-lsØ IqSp-X¬ D’m-l-`-cn-X\pw I¿a-\n-c-X-\p-am-
°p-I-bmWv sNbvXXv. Pbn-en¬ \n∂p tamNn-∏n-°-s∏-´-Xn-\p-tijw
At±lw Xs‚ cm{„ob {]h¿Ø-\-߃ XpS¿∂p. amdnb ]cn-Xx-
ÿn-Xn-Iƒ°-\p-k-cn®v At±lw a‰p tZio-b-t\-Xm-°-∑m-cp-ambn kl-
I-cn-®p-sIm≠v tlmwdqƒ {]ÿm\w sI´n-∏-Sp-°m-s\m-cpßn. 1920¬
Ncaw {]m]n-°p-∂-Xp-h-scbpw At±lw Xs‚ kPo-h-cm-{„ob
{]h¿Ø-\-ß-fn¬ \n∂v hn´p-am-dp-I-bp-≠m-bn√.
Ac-hn-μs‚ PohnXw hyXy-kvX-am-bn-cp∂p. 1908¬ At±lw Hcp
t_mw_p tIknse {]Xn-sb∂ \nebv°v AdÃv sNø-s∏-Sp-Ibpw
Hcp sIm√sØ Pbn¬hm-k-Øn-\p-tijw hn´-b-°-s∏-Sp-Ibpw
sNbvXp. At∏m-tg°pw hnπ-h-{]-ÿm\w Xm¬°m-en-I-am-bn-´m-sW-
¶nepw ASn-®-a¿Ø-s∏´p Ign-™n-cp∂p. Cu amμyw Ac-hn-μs‚ a\-
n-s\bpw _m[n®p. At±lw Xs‚ ZpxJ-`m-c-sØ-∏‰n Cßs\
FgpXn:
""Cu {]mhiyw Rm\mWv Hcp-sIm√w apgp-h\pw GIm-¥-X-bn¬
Ign-®p-Iq-´n-bXv. aS-ßn-h-∂-t∏mƒ F√mw amdn-bn-cn-°p-∂-Xm-bn-´mWv
ImWp-∂Xv. F√m-bn-t∏mgpw Fs‚-IqsS Ccn-°p-Ibpw Fs‚
{]h¿Ø-\-ß-fp-ambn kl-I-cn-°p-Ibpw sNbvX Hcmƒ _¿a-bn¬
Hcp XS-hp-Im-c-\mWv. as‰m-cmƒ hS°v Hcp XS-hn¬ InS∂p \c-In-
°p-I-bmWv. Rm≥ aS-ßn-h-∂-t∏mƒ Np‰p-]mSpw t\m°n. D]-tZ-i-
߃°pw {]tNm-Z-\-Øn\pw th≠n Rm≥ Bsc-sbms° kao-]n-
°m-dp-≠m-bn-cp-∂pthm Ah-sc-sb√mw ImWm≥th≠n Rm≥ Np‰p-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ222
]mSpw t\m°n. Ahsc Rm≥ I≠n√. AXn-ep-ap-]-cn-bmbn as‰m-
∂p≠v. Rm≥ Pbn-en¬ t]mb ka-bØv cmPyw apgp-h\pw htμ-am-
Xcw F∂ hnfn-sIm≠v apJ-cn-X-am-bn-cp∂p. cm{„-Øns‚ Bi
sIm≠v, A[x-]-X-\-Øn¬ \n∂v ]pXp-Xmbn Dbn¿sØ-gp-t∂‰ tImSn-
°-W-°n-ep≈ P\-ß-fpsS B Bi-sIm≠v, cmPy-amsI kPo-h-am-
bn-cp∂p. Rm≥ Pbn-en¬ \n∂v ]pd-Øp-h-∂-t∏mƒ B hnfn-°p-th≠n
sNhn-tbm¿Øp. ]t£, AXns‚ ÿm\Øv Hcp \ni-_vZX am{X-
am-Wp-≠m-bn-cp-∂Xv. cmPy-Øn-sem-´p°pw hnNn-{X-amb Hcp \ni-_vZX
hym]n-®n-cp∂p. P\-ß-fmsI ̀ b-hn-lz-e-cm-b-Xp-t]mse tXm∂n. ̀ mhn-
sb-∏-‰n-bp≈ kpJ-{]-Xo-£-Iƒ \nd™ {]Im-i-am-\-amb kz¿K-
Øns‚ ÿm\Øv Rß-fpsS apI-fn¬ taLm-hr-X-amb IdpØ
BIm-i-am-Wp-≠m-bn-cp-∂Xv. AXn¬\n∂v am\p-jn-I-ß-fmb CSnbpw
an∂epw h¿jn-®p-sIm-≠n-cp∂p. GXp-h-gn-°mWv \otß-≠Xv F∂v
B¿°pw Adn-™p-IqSm F∂p tXm∂n.''13 1910 G{]n-en¬ At±lw
{^©p {]tZ-i-am-bn-cp∂ ]pXp-t»-cn-bn-te°v Xmakw am‰p-Ibpw
Aßs\ {_n´o-jp-Im-cpsS Ad-Ãn¬ \n∂v c£-s]-Sp-Ibpw sNbvXp.
]pXp-t»-cn-bn¬ Xma-k-ap-d-∏n-®-Xn-\p-ti-jhpw Ipd-®p-Imew
At±lw {_n´o-jn-¥y-bnse Nne hnπ-h-Im-cn-I-fp-ambn _‘w
]pe¿Øn-bn-cp∂p. ]t£, {Ia-Øn¬ At±lw AØcw _‘-ß-
sf√mw Ah-km-\n-∏n-°p-Ibpw B[ym-flnI {]iv\-ß-fn¬ apgp-Ip-
Ibpw sNbvXp. At±-l-Øns‚ Nnc-¥\ kplr-Øp-°-fm-bn-cp∂
emem-e-Pv]Xv dmbn-sb-t∏m-sebpw kn.B¿. Zmkn-s\-t∏m-se-bp-ap≈
t\Xm-°-∑m¿ C¥y-bnse cm{„ob cwK-Øn-te°v aS-ßn-h-cm≥ At±-
l-tØmSv ho≠pw ho≠pw A`y¿Yn-®p-t\m°n. Xm≥ as‰mcp am¿K-
Øn-eqsS apt∂-dn-s°m-≠n-cn-°p-I-bm-sW∂pw e£yw t\Sp-∂-Xp-hsc
{]h¿Ø-\-cw-K-Øn-te°p aS-ßn-h-cm≥ \nhr-Øn-bn-s√-∂p-am-bn-cp∂p
At±-l-Øns‚ adp-]Sn. 1950¬ ac-W-a-S-bp-∂-Xp-h-scbpw At±lw
]pXp-t»-cn-bn¬ ÿm]n-°-s∏´ Xs‚ B{i-a-Øn¬ Xs∂ Ign-®p-
Iq´n.
Xne-I\pw Ac-hn-μ\pw lnμp-kw-kvIm-csØ apdp-°n-∏n-Sn-°p-
Ibpw `mc-Xo-b-Z¿i-\-ß-fn¬ ]mfinXyw t\Sp-Ibpw sNbvXp.
F¶nepw _wKmƒ hn`-P-\sØ XpS¿∂p-≠mb km{am-Py-hn-cp≤
{]t£m-`-߃ ASn-®-a¿Ø-s∏-´-Xn-\p-tijw Ah¿ hyXykvX Pohn-
X-am¿K-ß-fm-W-h-ew-_n-®Xv. afimte Pbn-en¬ \n∂p Xncn-®p-h-∂-
13. Aurobindo: Speeches, p. 52.
`mc-Xo-b-Nn¥ 223
Xn\p tijhpw Xne-I≥ C¥y-bpsS kzmX-{¥y-k-a-c-Øn¬ kPo-h-
ambn ]s¶-SpØp. Ac-hn-μ-\m-Is´, kzmX-{¥y-k-a-c-Øn-te°p Xncn-
®p-t]m-bn√. {ItaW At±lw euIn-I-Po-hn-X-Øn¬ \n∂p Xs∂
AI-∂p-t]m-hp-Ibpw \nKq-Vm¿Y-hm-Z-Øns‚ Z¥-tKm-]p-c-Øn-en-cp-∂p-
sIm≠v Xs‚ Bflo-b-hm-Z-kn-≤m-¥-߃ {]N-cn -∏n -°p-Ibpw
sNbvXp. Hcp-Im-eØv Bth-i-I-c-ß-fmb teJ-\-ß-fn-eq-sSbpw {]kw-
K-ß-fn-eq-sSbpw ]Xn-\m-bn-c-°-W-°n-ep≈ P\-ßsf {_n´ojv `c-
W-Øn-s\-Xn-cmbn X´n-bp-W¿Ønb At±lw ]W-°m-cmb Db¿∂
h¿K-°m-cp-sSbpw CS-Ø-c-°m-cp-sSbpw Aflo-b-Kp-cp-hmbn amdn. Cu
am‰w At±-l-Øns‚ XXz-Nn-¥-I-fnepw {]Xn-^-en-°m-Xn-cp-∂n√.
Ac-hn-μs‚ ]q¿Wm-ssZzXw
Ac-hn-μ-tLm-jns‚ XXz-imkv{Xw s]mXp-hn¬ ]q¿Wm-ssZzXw
As√-¶n¬ ]q¿W-hn-⁄m\w F∂ t]cn-emWv Adn-b-s∏-Sp-∂Xv.
Bflo-b-hm-Z-sØbpw `uXn-I-hm-Z-sØbpw Iq´n-tbm-Pn-∏n-°m\pw
kb≥kv, XXz-imkv{Xw, aXw F∂n-hsb kwt«-jn-∏n-°m\pw
bmYm¿YysØ AXns‚ ]q¿W-amb ka-{K-X-bn¬ t\m°n-°m-
Wm\pw {ian-°p∂ Hcp Z¿i-\-am-WXv.
F√mw {_“-am-Ip∂p, {]]-©-Øn-ep-≈-sX√mw {_“-Øns‚
{]I-S-\-ß-fmWv, {]]©w {_“-amWv F∂n-ß-s\-bp≈ Hu]-\n-jZv
k¶-ev]-ß-fpsS ASn-Ø-d-bn-emWv Ac-hn-μ≥ Xs‚ Zm¿i-\n-I-hy-
hÿ sI´n-∏-Sp-ØXv. {_“hpw {]]-©hpw hyXy-kvX-ß-f√, k¿h-
hym-]n-bmb Htc bmYm¿Yy-Øns‚ hn`n-∂-ß-fmb Ah-ÿm-hn-ti-
j-߃ am{X-am-sW∂v At±lw {]Jym-]n®p. At±-l-Øns‚ Cu
AssZzXw i¶-cs‚ AssZz-X-Øn¬ \n∂p hyXy-kvX-am-bn-cp∂p. i¶-
cs‚ ambm-hm-Z-Øntem ]mc-am¿Yn-I-kXyw, hymh-lm-cn-I-kXyw
F∂n-ß-s\-bp≈ kXy-Øns‚ hyXykvX cq]-ß-fntem At±-l-
Øn\p hnizm-k-ap-≠m-bn-cp-∂n√. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬,
""bYm¿Y-amb GI-X-Xz-hmZw, As√-¶n¬ bYm¿Y-amb AssZXzw,
F√m hkvXp-°-sfbpw Htc {_“-ambn ImWp∂p. AXp {_“-
Øns‚ AkvXn-XzsØ \nXy-amb kXyhpw \nXy-amb Ak-Xyhpw
F∂pw {_“hpw {_“-hp-a-√m-ØXpw F∂pw Bflmhpw A\m-
flmhpw F∂pw bmYm¿Yyhpw Ab-Ym¿Y-sa-¶nepw imiz-X-amb
ambbpw F∂pw ]c-kv]-c-hn-cp-≤-ß-fmb c≠v Ah-ÿm-hn-ti-j-ß-
fm°n hn`-Pn-°m≥ {ian-°p-∂n√.''14
14. Aurobindo: Life Divine. p. 31
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ224
{_“w GIhpw AZzn-Xo-b-hp-am-sW∂pw ]t£, AXv hn`n-∂-cq-
]-ß-fn-emWv {]I-S-am-bn-Øo-cp-∂Xv F∂p-amWv At±lw hmZn-®Xv.
At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬ bmYm¿Yyw k®n-Zm-\μamWv.
AXn¬ kXv, NnXv, B\μw F∂o aq∂p XXz-ß-f-S-ßn-bn-cn-°p∂p.
{]]-©-Øns‚ hnhn-[-ß-fmb \ma-cq-]-ßfpw A\-¥-amb Ne-\m-h-
ÿbpw Cu {]m]-©nI ssNX-\y-Øns‚, As√-¶n¬ k®n-Zm-\-μ-
Øns‚, {]I-S-\-cq-]-߃ am{X-amWv.
]t£, k®n-Zm-\-μ-kz-cq-]-amb {_“w FÆ-a‰ \ma-cq-]-ß-fn-
eqsS A`n-hy-‡-am-Ip-∂-sX-¥n-\mWv? {_“-Øns‚ eoe-bm-WXv
F∂t{X adp-]Sn. shdpw B\-μ-Øn-\p-th-≠n-bmWv {_“w \ma-cq-
]-ß-fn-eqsS {]I-S-am-Ip-∂Xv. Ac-hn-μ≥ FgpXn: ""temI-Øns‚
AkvXnXzw inhs‚ elcn ]nSn-∏n-°p∂ \rØ-amWv. AXv B tizX-
amb AkvXn-Xz-Øn\v bmsXm-cp-am-‰hpw hcp-Øp-∂n√. AkvXnXzw
FhnsS F¥m-bn-cp-∂pthm, F¥m-Ip-∂pthm, F¥m-bn-cn-°ptam,
Aßs\ Xs∂ Ahn-sS-bn-cn-°p∂p; AXns‚ GtIm-t±iyw \rØ-
Ønse B\-μ-amWv.''15
\¿Ø-I-s\-∂-t]mse Xs∂ \rØhpw bYm¿Y-amWv. as‰m-cp-
hn[w ]d-™m¬, {_“w F∂ "A\n¿h-N-\o-b-amb bmYm¿Yy"Øn\v
Znhy-amb AkvXnXzw am{X-a√, ̀ uXn-I-amb AkvXn-Xz-hp-ap≠v. ̀ uXn-
I-amb AkvXn-Xz-amWv {]]©w. {]]-©-Øns‚ ssNX-\y-amWv
{_“w. AXns‚ G‰hpw Xmgv∂ cq]-Øn-ep≈ {]I-S-\-cq-]-amWv
`uXn-I-kØ. `uXn-I-k-Ø-bpsS hkvXp-\n-jvT-amb AkvXn-XzsØ
Ac-hn-μ≥ AwKo-I-cn-°p∂p. i¶-c-s\-t∏mse `uXn-I-kØ amb-
bm-sW∂v Ac-hn-μ≥ Icp-Xp-∂n√. t\sc-a-dn®v, `uXn-I-kØ Hcm-h-
iy-I-X-bm-sW∂v At±lw hniz-kn-°p∂p. Fs¥-∂m¬, ""`uXn-I-
bm-Ym¿Yy-Øn-t∑¬ ASn-bp-d-®p-\n-∂p-sIm≠v am{Xta `uXn-I-k-Ø-
bv°-∏p-d-Øp≈ bmYm¿YysØ AXns‚ ]q¿W-X-bn¬ {Kln-°m≥
Ignbq.''16
F∂m¬, ̀ uXn-I-kØ hkvXp-\n-jvT-amb Hcp bmYm¿Yy-am-sW-
¶nepw AXn\v "{]]-©-Øns‚ ssNX\y"Øn¬ \n∂v kzX-{¥-amb
Hcp \ne-\n¬∏n-s√∂v Ac-hn-μ≥ hy‡-am-°p-∂p≠v. `uXn-I-k-Ø-
bpsS AkvXnXzw {_“-Øns‚ AkvXn-XzsØ B{i-bn-®n-cn-°p∂p.
a\p-jy≥ Hcp bmYm¿Yy-amWv. ]t£, Ah≥ \ne-\n¬°p-∂Xv {_“-
15. Ibid, P. 119.16. Ibid.
`mc-Xo-b-Nn¥ 225
Øns‚ {]I-Sn-X-cq-]-sa∂ \ne-bv°mWv. {_“-an-s√-¶n¬ a\p-jy-\p-
an√. ""Znhy-kØ kzbw _lp-cq-]-ß-fn¬ {]I-S-am-Ip∂p. AXmWv
hy‡n-]-c-amb F√m AkvXn-Xz-ß-fp-sSbpw Bflmhv.'' Znhy-kØ
A\-¥hpw A]-cn-ta-b-hp-amWv. AXv F√m-bn-SØpw, Hmtcm hy‡n-
bnepw, ÿnXn-sN-øp∂p. ""GI-amb bmYm¿Yyw FÆ-a‰ cq]-ß-fp-
sSbpw i‡n-I-fp-sSbpw bmYm¿Yy-ambn kzbw {]I-S-am-Ip∂p.
AXmWv F√m-bn-SØpw \sΩ A`n-ap-Jo-I-cn-°p-∂Xv.''17 AXn-\m¬,
{]]-©-sa∂ bmYm¿YysØ AwKo-I-cnt® aXn-bmhq. ""AkvXn-Xz-
Øns‚ GsX√mw Ah-ÿ-I-fn-eq-sS-bmtWm \mw ]c-am-flm-hns\
kao-]n-°p-Ibpw ]c-am-flm-hp-ambn kmflyw {]m]n-°p-Ibpw sNøp-
∂Xv B Ah-ÿ-Iƒ°pw Ah-bp-tS-Xmb bmYm¿Yy-ap-≠m-bn-cn-
°Ww. Fs¥-∂m¬, Ab-Ym¿Yhpw Ak-Xy-hp-am-bXv \sΩ
bmYm¿Yy-Øn-te°p \bn-°p-I-bn√. ]c-am-flm-hn¬ \n∂v D¬`q-X-
am-Ip-∂-hbv°v, ]c-am-flmhv B{ibw \¬Ip-Ibpw kqNn-∏n-°p-Ibpw
A`n-hy-‡-am-°p-Ibpw sNøp-∂-hbv°v, bYm¿Y-k-Ø-bp-≠m-bn-cn-
°Ww.''18 Cßs\ Ac-hn-μs\ kw_-‘n-®n-S-tØmfw, ̀ uXn-I-kØ
B[ym-flnI Pohn-X-Øns‚ G‰hpw Db¿∂ ]Sn-b-nte-°p≈ {]bm-
W-Ønse Bcw-`-L-´-amWv.
Ac-hn-μs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ bmYm¿Yy-Øn\v Zznap-J-amb Hcp
Ne-\-{I-a-ap≠v. Ib-dn-t∏m-I-ep-ap≠v, Cd-ßn-t∏m-I-ep-ap≠v; ]cn-W-
an®p hnI-kn-°-ep-ap≠v, hnI-kn-X-cq-]-Øn¬ \n∂p≈ Npcp-ßn-®p-cp-
ßn-h-c-ep-ap≠v. ""{]Xy-£-Øn¬ ssNX-\y-an-√mØ `uXn-I-k-Ø-bn-
e-S-ßnb B[ym-flnI bmYm¿Yy-amWv Znhy-k-Ø-bpsS ]cn-Wm-a-
Øns‚ {]mcw-`-_nμp''19 F∂v At±lw ]d-bp∂p. Hcp-h-iØv A\p-
{I-a-ambn `uXn-I-kØ, Poh≥, Bflmhv, {]Im-i-am-\-amb AXn-a-
\- ns‚ am[yaw F∂n-h-bn-eq-sS-bp≈ Btcm-lWw, adp-h-iØv ]c-
am-kvXn-Xz-Øn¬ \n∂v AXn-a-\- n-eqsS {]]-©-k-Ø-bn-te°pw HSp-
hn¬ `uXn-I-k-Ø-bn-te-°p-ap≈ ]Sn-]-Sn-bmb Ah-tcm-lWw ˛
Cßs\ Htc-k-a-bØv c≠p Xc-Øn-ep≈ Ne-\-{]-{In-b-Iƒ \S-
°p∂p. Cuc-≠p-Xcw Ne-\-{]-{In-b-Ifpw ]c-kv]-c-]q-c-I-ß-fmWv.
H∂p at‰-Xns\ klm-bn-°p∂p. `uXn-I-k-Ø-bn¬ \n∂v B[ym-
fln-I-X-e-Øn-te-°p≈ Btcm-lWw Znhy-k-Ø-bpsS Ah-tcm-l-
17. Ibid, P. 615.18. Ibid, P. 427.19. Ibid, P. 814.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ226
WsØ klm-bn-°p∂p. AXp-t]mse Znhy-k-Ø-bpsS Ah-tcm-lWw
Xmgv∂ ]Sn-bn-ep-≈-h-bpsS Btcm-l-Wm-`n-em-j-ßsf k^-eo-I-cn-
°p∂p. Cu {Inbm-fl-I-amb {]{In-b-bn¬ kPo-h-ambn XmZmflyw
{]m]n-°p-I-bmWv km^-ey-Øns‚ am¿Kw. CXns‚ A¿Yw {]Im-i-
am-\-amb AXn-a-\- ns\ a\p-jys‚ tNX-\-bn-te°v Cd-°n-s°m-≠p-
h-cm\pw Aßs\ temI-Øn¬ Znhy-Po-hn-X-Øn-\m-h-iy-amb kml-
N-cy-߃ kr„n-°m\pw th≠n Ahn-{i-a-ambn {]b-Xv\n-°Ww
F∂mWv. Cu e£yw t\Sm-\p≈ am¿K-amWv ]q¿W-tbmKw. ]cn-
Wm-a-{]-{In-b-bn-te¿s∏´ Znhy-k-Ø-bp-am-bp≈ a\p-jys‚ {Inbm-fl-
I-amb kl-I-c-W-Øn-\mWv ]q¿W-tbmKw F∂p-]-d-bp-∂Xv. ""{]]-
©-amsI Znhy-k-Ø-bpsS {]I-S-\-amWv As√-¶n¬ eoe-bmWv F∂
t_m[''20 amWv AØ-c-samcp kl-I-c-W-Øns‚ ASn-ÿm\w.
Ac-hn-μs‚ ]q¿W-tbm-K-sa∂ t]cn-e-dn-b-s∏-Sp∂ Cu Zm¿i-\n-
I-hy-h-ÿbv°v D]-\n-j-Øp-°-tfmSpw i¶-c≥, cmam-\p-P≥ XpS-ßnb
a[y-Im-e-Nn-¥-I-∑m-tcm-Sp-ap≈ IS-∏mSv hfsc {]I-S-amWv. ]t£,
At±-l-Øns‚ Nn¥-I-fn¬ slK¬ XpS-ßnb ]m›mXy Zm¿i-\n-I-
∑m-cpsS kzm[o-\hpw ImWmw. `mc-Xo-bhpw ]m›m-Xy-hp-amb Nn¥-
I-fn¬ \n∂v ]eXpw kzoI-cn-®p-sIm≠v Hcp kzX-{¥-amb Zm¿i-\n-
I-hy-hÿ sI´n-∏-Sp-°m-\mWv At±lw {ian-®Xv. DZm-l-c-W-Øn\v,
ssNX-\y-Øns‚ Ncn-{X-]-c-amb Btcm-l-W-sØ-°p-dn®pw ]cn-
Wm-a-{]-{In-b-I-sf-°p-dn®pw ]cn-Wm-a-{]-{In-b-Iƒ°n-S-bn-ep-≠m-Ip∂
\ntj-[-Øns‚ \ntj[w, KpWm-fl-I-amb ]cn-h¿Ø\w apX-em-b-h-
sb-°p-dn®pw slK¬ Xs‚ {KŸ-ß-fn¬ khn-kvX-c-ambn {]Xn-]m-
Zn-®n-´p≠v. `uXn-I-k-Ø-bn¬ \n∂v Znhy-k-Ø-bn-te-°p≈ Btcm-
l-W-sØ-∏‰n Ac-hn-μ≥ D∂-bn® Bi-b-߃°v slK-ens‚ Nn¥-
I-tfmSp IS-∏m-Sp-s≠∂p tXm∂p∂p. F∂m¬, slK-ens‚ Z¿i-\-
Øn\v imkv{Xo-bhpw kmaq-ly-hp-amb Hcp ]cn-thjw \¬Ip∂
\ntj-[-Øns‚ \ntj[w, KpWm-fl-I-amb ]cn-h¿Ø\w apX-emb
XXz-ßsf At±lw hn´p-I-f-™n-cn-°p∂p. ]Icw Znhy-k-Ø-bpsS
Ah-tcm-l-W-sØ-°p-dn-®p≈ ]pXn-sbm-cm-i-b-amWv At±lw Bhn-
jv°-cn-°p-∂Xv.
Ac-hn-μ-tLmjv `uXn-I-k-Ø-bpsS hkvXp-\n-jvT-amb AkvXn-
XzsØ AwKo-I-cn-°pI am{X-a√, B[p-\n-I-im-kv{X-Øns‚ t\´-
ßsf Dƒs°m-≈m≥ {ian-°p-I-IqSn sNøp-∂p≠v. CX-t±-l-Øns‚
20. Aurobindo: Yoga and its Objects, P. 10.
`mc-Xo-b-Nn¥ 227
Z¿i-\-Øn\v IqSp-X¬ angnhpw HmP pw \¬Ip-∂p-ap≠v. F∂n-cn-
°nepw, A`yq-l-ß-sfbpw tIh-e-X-Xz-ß-sfbpw B{i-bn-°p∂ At±-
l-Øns‚ ]q¿Wm-ssZz-X-Øns‚ ASn-Ød Aim-kv{Xo-bhpw Dd∏p
Ipd-™-Xp-amWv. `uXn-I-hm-Z-sa-∂-t]mse Xs∂ Bflo-b-hm-Zhpw
`mKn-Ihpw GI-]-£o-b-hp-amWv F∂-Xn-\m¬ c≠n-s\bpw ka-\z-
bn-°m-\mWv At±lw {ian-®Xv. ]t£, Cu {ia-Øn-\n-S-bn¬ `uXn-
I-k-Øbv°pw B[ym-fln-I-k-Ø-bv°p-an-S-bn¬ Hcp ZznXz-̀ mhw kr„n-
°p-I-bmWv At±lw sNbvXXv. Fs¥-∂m¬, At±-l-Øns‚ A`n-
{]m-b-Øn¬ `uXn-I-kØ `uXn-I-]-Zm¿Y-߃°p am{X-ap-≈-XmWv.
B[ym-fln-I-kØ Bflo-b-{]-Xn-`m-k-߃°p-am-{Xhpw. `uXn-I-k-
Øbv°v ]cn-Wm-a-Øns‚ Hcp khn-tij L´-Øn¬ tNX\ kr„n-
°m-\p≈ Ign-hp-s≠∂ hmZ-K-Xn-tbmSv At±lw tbmPn-°p-∂n√.
{_“hpw {]]-©hpw XΩn-ep≈ AssZz-X-`m-h-sØ-°p-dn-®p≈ At±-
l-Øns‚ k¶¬∏w A`yq-l-Øn-e-[n-jvTn-X-amWv. Hcp-h-iØv {]]-
©-amsI {_“-am-sW∂pw Cu temI-Øn¬ {_“-a-√msX as‰m-∂p-
an-s√∂pw a‰p-ap≈ H]-\n-jZv kn≤m-¥-ßsf At±lw AwKo-I-cn-
°p∂p. adp-h-iØv, {]]-©-Øn-\p-]-cn-bmbn, {]]-©-Øns‚ ]pdØv
A\m-Zn-bmbn ÿnXn-sN-øp∂ A\n¿h-N-\o-b-amb {_“w Bflm-hn-
jv°-c-W-Øn-ep≈ B\-μ-Øn-\p-th≠n am{Xw `uXn-I-{]-]-©-Øn-
te-°n-dßn hcn-Ibpw `uXn-I-k-Ø-bn-eqsS kzbw {]I-S-am-hp-Ibpw
sNøp∂p F∂v hmZn-°p-I-bmWv. `uXn-I-{]-]©w Xs∂ {_“-am-
sW-¶n¬ ]ns∂ AXn-\-∏p-d-Øp≈ Hcp {_“-sØ-∏‰n k¶¬∏n-
°p-∂-sX-¥n-\mWv? ̀ uXn-I-k-Ø-bpsS Btcm-lWw Znhy-k-Ø-bpsS
Ah-tcm-l-WsØ klm-bn-°p-sa∂p ]d-bp∂p. shdpw eoem-hn-t\m-
Z-Øn-\p-th≠n `uXn-I-{]-]-©-Øn-eqsS kzbw {]I-S-am-Im≥ Ign-
hp≈ k¿h-i-‡-amb Znhy-k-Øbv°v CØ-c-samcp Btcm-l-W-
Øns‚ klm-b-sa-¥n-\mWv? Cß-s\-bp≈ ]e tNmZy-߃°pw Ac-
hn-μ≥ Xr]vXn-I-c-amb adp-]Sn \¬Ip-∂n√. kmam-\y-ambn ]d-™m¬,
hyXy-kvX-Zm¿i-\n-I-∑m¿ hn`n∂ Ime-L-´-ß-fnepw hn`n-∂-km-l-N-
cy-ß-fnepw Bhn-jv°-cn® Bi-b-ßsf Kl-\hpw k¶o¿W-hp-amb
]q¿Wm-ssZz-X-sa∂ t]cn¬ kwtbm-Pn-∏n-°m-\p≈ Hcp {ia-amWv
At±lw \S-Øn-bXv. Xs‚ k¶o¿W-amb Zm¿i-\n-I-hy-hÿ C¥y-
bpsS kzmX-{¥y-k-a-c-Øns‚ B[ym-fln-Im-Sn-Ø-d-bm-bn-Øo-cp-sa∂v
At±lw hniz-kn-°p-Ibpw sNbvXp.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ228
37. aXhpw tZio-b-{]-ÿm-\hpw
anX-hm-Zn-Ifpw Xo{h-hm-Zn-Ifpw XΩn-ep≈ Dc-k¬ hntZ-iob Kh-
s◊‚n-s\-Xn-cmb {]h¿Ø-\-]-cn-]m-Snsb am{Xw kw_-‘n-°p-∂-Xm-
bn-cp-∂n√. aX-tØmSpw kmaq-ly-]-cn-jv°-c-W-ß-tfm-Sp-ap≈ kao-]-
\-ß-fnepw AXp {]Xn-^-en®p. dm\-sU-sbbpw tKmJ-se-sbbpw
t]mep≈ anX-hm-Zn-Iƒ B[p-\n-I-X-bp-sSbpw kmaq-ly-]-cn-jv°-cm-
Øn-s‚bpw h‡m-°-fm-bn-cp∂p. lnμp-a-XsØ ]cn-jv°-cn-°m\pw
AXns\ B[p-\n-I-bp-K-Øns‚ Bh-iy-߃°v CW-°n-sb-Sp-°m\pw
Ah¿ B{K-ln®p. hn⁄m-\-hn-tcm-[-Øn\pw A‘-hn-izm-k-Øn\pw
FXn-cm-bn-cp∂p Ah¿. B[p-\n-I-im-kv{X-Øns‚ t\´-ßsf Ah¿
Db¿Øn-∏n-Sn®p. kwtbm-PnX kwkv°m-c-Øn-s‚bpw atX-X-c-Xz-Øn-
s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn¬ cm{„w sI´n-∏-Sp-°m\pw tKmJ-se-bpsS
`mj-bn¬, ""s]mXp-]m-c-º-cy-ß-fnepw s]mXp-hmb A`n-em-j-ß-fnepw
F∂√, s]mXp-hmb Ah-i-X-I-fn¬ t]mepw, ASn-bp-d® s]mXp-tZ-
io-b-t_m[w'' hf¿Øn-s°m-≠p-h-cm\pw Ah-cm-{K-ln®p. ""\mw H∂m-
a-Xmbn C¥y-°m-cm-sW∂pw ]n∂oSp am{Xta lnμp-°tfm apl-Ω-
Zo-btcm ]mgvkn-Itfm {InkvXym-\n-Itfm BIp-∂p≈q""sh∂pw P\-
߃ a\- n-em-°-W-sa∂v tKmJse B{K-ln®p. ""GIo-Ir-Xhpw ]p\-
cp-≤-cn-°-s∏-´-Xp-amb C¥y temI-cm-{„-߃°n-S-bn¬ AXns‚ al-
Ømb `qX-Im-e-Øn-\¿l-amb Hcp ÿm\-tØ°p am¿®p-sNbvXp
apt∂-dp-∂-Xns\""°pdn®v At±lw kz]v\w I≠p.1
1. Gopalakrishna Gokhale in the Preamble to the Constitution of the Ser-vants of India Society.
`mc-Xo-b-Nn¥ 229
kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-ß-tfm-Sp≈ kao-]\w
t\sc-a-dn®v, Xo{h-hm-Zn-I-fm-Is´, Xo{h-hm-Zhpw _lp-P-\-k-a-c-
Øn-\p≈ Bth-i-hp-sa-√m-ap-≠m-bn´pw anX-hm-Zn-I-fpsS en_-d¬
Nn¥m-K-Xn-sbbpw ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Bi-b-ß-sfbpw FXn¿°p-I-
bmWv sNbvXXv. anX-hm-Zn-Iƒ ]m›m-Xy-kw-kvIm-csØ A\p-I-cn-
®-Xns‚ ^e-ambn tZio-bXzw If-™p-Ip-fn-®p-sh-∂m-bn-cp∂p Ah-
cpsS apJy-hn-a¿i\w. ]m›m-Xy-amb kI-e-Xn\pw, an√n-s‚bpw
kvs]≥k-dp-sSbpw s_≥Xm-an-s‚bpw Bi-b-߃°p-t]mepw, FXn-
cm-bn-cp∂p Ah¿. ""lnμp""kwkvImcw ]m›mXy kwkvIm-c-tØ-
°mƒ F{Xtbm D¬Ir-„-am-b-Xm-sW∂pw ]c-º-cm-K-X-amb lnμp-a-
X-Øn\v F√m bpK-ß-fp-sSbpw Bh-iy-ßsf t\cn-Sm-\p≈ Ign-hp-
s≠∂pw Ah¿ ka¿Yn-°m≥ {ian®p. Ah-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬,
lnμp-a-X-Øn\v ]cn-jv°-c-Wtam ]cn-h¿Ø-\tam A√ Bh-iy-am-
bn-´p-≈Xv; ]ns∂tbm, _lp-P-\-߃°p a\- n-em-°m≥ Ign-bp-amdv
AXns\ ]p\¿hym-Jym-\n-°pI am{X-amWv. anX-hm-Zn-Iƒ kmaq-lyhpw
aX-]-c-hp-amb ]cn-jv°m-c-߃°p-th-≠nbpw AbnØw, ssii-h-hn-
hmlw XpS-ßnb kmaq-lym-\m-Nm-c-߃s°-Xn-cmbpw Bflm¿Y-ambn
{]h¿Øn-®-t∏mƒ aX-]-c-amb ]p\-cp-÷o-h-\-Øn\pw \ne-hn-ep≈
BNm-c-ß-sfbpw ]mc-º-cy-ß-sfbpw \ne-\n¿Øp-∂-Xn\pw th≠n
{]h¿Øn-°p-I-bmWv Xo{h-hm-Zn-Iƒ sNbvXXv. DZm-l-c-W-Øn\v,
dm\sU kmaq-ly-]-cn-jv°mc kwL-S-\-Iƒ cq]-h¬°-cn-®p-sIm-
≠n-cp-∂-t∏mƒ Xo{h-hm-Zn-bmb Xne-I≥ tKmkw-c-£-W-kw-L-ßfpw
KW-]-Xn-bp-’-h-ßfpw kwL-Sn-∏n-°m≥ Xnc-°n´p {]h¿Øn-®p-h-cn-
I-bm-bn-cp∂p. kmaq-ly-]-cn-jv°mcw cmjv{So-b-]-cn-jv°m-c-Øns‚ Hc-
h-tiym-]m-[n-bm-sW∂v anX-hm-Zn-Iƒ Icp-Xn-bn-cp∂p. Xo{h-hm-Zn-I-fm-
Is´, C¥y-bpsS kmº-Øn-Ihpw kmwkvIm-cn-I-hp-amb ]nt∂m-°m-
h-ÿ-bpsS auen-I-Im-cWw {_n´ojv `c-W-am-sW∂pw kmaq-ly-]-
cn-jv°mcw lnμp-km-aq-ly-L-S-\-bn¬ On{Z-ß-fpsS hnØp-]m-Ip-
sa∂pw AXv {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmb ka-csØ Zp¿_-e-a-am-°p-sa-
∂p-amWv hmZn-®Xv. ""cm{„o-bm-[n-Im-c-Øns‚ {]iv\w BZyw ]cn-l-
cn-°m-Ø-]£w \ap°v kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-ßtfm P\-ß-fpsS ̀ uXn-
I-t£-atam t\Sm≥ km[y-a√'' F∂v Xne-I≥ Dd-∏n-®p-]-d™p.
tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ BZy-L-´-ß-fn¬ tIm¨{K-kns‚ hm¿jn-
I-k-tΩ-f-\-ß-tfm-sSm∏w \S-Øm-dp-≠m-bn-cp∂ kmaq-ly-]-cn-jv°mc
ktΩ-f-\-߃ ]n∂oSp ths≠∂p shbv°p-I-bp-≠m-sb-∂Xp {it≤-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ230
b-amWv. tIm¨{Kkv ]¥-ep-Iƒ ]cn-jv°-c-W-hm-Zn-Iƒ°p \ntj-
[n-°-s∏-´Xv apJy-ambpw Xo{h-hm-Zn-I-fpsS t{]c-W-bm-em-bn-cp∂p.
Xo{h-hm-Zn-Iƒ P\-ß-fpsS hnIm-c-ßsf X´n-bp-W¿Øm≥ lnμp-
a-X-Øns‚ `qX-Im-e-ta-∑sb XpS¿®-bmbn B{i-bn-®p-h∂p. cm{„o-
b-k-a-c-Øns‚ {]m[m\yw Db¿Øn-°m-´m≥ Ah¿ lnμp-a-X-Ønse
tZh-∑m-scbpw tZhn-am-scbpw D]-tbm-K-s∏-SpØn. _lp-P-\-ß-fpsS
cm{„o-b-t_m-[-tØmSpw h¿K-t_m-[-tØm-Sp-sa-∂-Xn-t\-°mƒ aX-
hn-izm-k-ß-tfmSpw, Zp¿_-e-hn-Im-c-ß-tfm-Sp-am-bn-cp∂p ]e-t∏mgpw Ah-
cpsS DZvt_m-[\w. F∂m¬, kmaq-ly-]-cn-jv°m-c-ß-fpsS {]iv\w
h∂-t∏mƒ AsXmcp aX-{]-iv\-am-sW∂pw B \nebv°v AXv cm{„o-
b-{]-iv\-ß-fp-ambn Iq´n-°p-g-®p-Iq-sS-∂p-amWv Ah¿ hmZn-®Xv!
F∂n-cp-∂mepw, lnμp-a-X-Øns‚ ]c-º-cm-K-X-ß-fmb BNm-c-
ßfpw NS-ßp-Ifpw I¿i-\-ambn A\p-jvTn-°-W-sa∂p \njv°¿jn-
°p-∂-Xn¬ \n∂v CXv Ahsc XS-bp-I-bp-≠m-bn√. a‰p-]e hi-ß-
fnepw Hcp P\m-[n-]-Xy-hm-Zn-bm-bn-cp∂ temI-am-\y-Xn-e-I≥ t]mepw
Cu bmYm-ÿn-Xn-I-Nn-¥m-K-Xn-bmWv sh®p-]p-e¿Øn-bXv. ssii-h-
hn-hm-lsØ At±lw ]n¥m-ßp-Ibpw hnhml hb v ]{¥-≠m°n
Db¿Øp-∂-Xn-\mbn km{am-Py-\n-b-a-k-`-bn¬ Ah-X-cn-∏n-°-s∏´ Hcp
_n√ns\ FXn¿°p-Ibpw sNbvXp. dm\-sUbpw a‰p anX-hm-Zn-Ifpw
_n√ns\ ]n¥m-ßp-I-bmWv sNbvXXv.
\mj-W¬ tIm¨{K pw kmaq-ly-]-cn-jv°m-chpw
]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ BZy-Im-eØv kmaq-ly-]-cn-jv°-c-
W-{]-ÿm\w Bcw-`n-®Xv kmcmw-i-Øn¬ lnμp-a-X-Øns‚ Hcp ]cn-
jv°-c-W-sa∂ \ne-bn-em-bn-cp∂p. bmYm-ÿn-Xn-I-Xz-Øn\pw lnμp-a-
X-hp-ambn _‘-s∏´ A]-cn-jv°r-X-hn-izm-k-߃°pw A\m-Nm-c-
߃°p-sa-Xn-cm-bn-́ mWv AXv Xncn-®p-hn-S-s∏-́ n-cp-∂Xv. tIm¨{K-kns‚
]e t\Xm-°fpw Cu {]ÿm-\-Øm¬ AKm-[-amw-hn[w kzm[o-\n-°-
s∏-´n-cp∂p. tIm¨{K-kns‚ e£yw lnμp-a-XsØ tZio-b-hm-Z-hp-
ambn A\p-c-RvPn-∏n-°-em-sW∂v Ah-cn¬ Nne¿ Ah-Im-i-s∏-Sp-I-
t]mepw sNbvXp. DZm-l-c-W-Øn\v, kmaq-ly-]-cn-jv°mc {]ÿm-\-
ß-sf-°p-dn®v A`n-{]m-b-{]-I-S\w \S-Øn-s°m≠v tIm¨{K-kns‚
HutZym-Kn-I-N-cn-{X-Im-c-\mb ]´m-`n-ko-Xm-cm-aø Cßs\ FgpXn:
""Cu {]ÿm-\-ß-sf√mw, bYm¿Y-Øn¬, C¥y≥ tZio-b-Xz-am-
Ip∂ Nc-Snse ]e \qep-I-fm-bn-cp∂p; ap≥hn-[n-I-sfbpw A‘-hn-
`mc-Xo-b-Nn¥ 231
izm-k-ß-sfbpw AI-‰m\pw ]gb (lnμp-aX) hnizm-ksØ, thZm-
¥-]-c-amb Bflo-b-hm-ZsØ, ]p\-cp-≤-cn-°p-Ibpw ip≤o-I-cn-°p-
Ibpw AXns\ ]pXp-bp-K-Ønse tZio-b-hm-Z-hp-ambn A\p-c-RvPn-
∏n-°p-Ibpw sNøm\pw Ign-bp-amdv Hcp kwt«-j-W-am-hn-jv°-cn-°p-
I-bm-bn-cp∂p cm{„-Øns‚ I¿Øhyw. Cu al-Ømb ZuXyw \nd-
th-‰m≥ hn[n-°-s∏-´Xv C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K- mWv.''2
F∂m¬, lnμp-a-XsØ ]p\-cp-≤-cn-°m\pw AXns\ B[p-\n-I-tZ-io-
b-hm-Z-hp-ambn A\p-c-RvPn-∏n-°m-\p-ap≈ ]cn-{iaw Gsd-°mew XpS-
cm≥ Ign-™n√. Fs¥-∂m¬, ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-
\-Im-e-am-b-t∏m-tg°v Du∂¬ bmYm-ÿn-Xn-I-Xz-Øn-s\-Xn-cmb t]mcm-
´-Øn¬ \n∂pw amdn aX-Øns‚ ]p\-cp-÷o-h-\-Øn-te°pw kwc-£-
W-Øn-te-°p-ambn. Cu aX-]p-\-cp-÷o-h-\-hmZw ]cn-jv°-c-W-hn-tcm-
[-Øns‚ cq]-Øn-emWv kzbw {]I-S-am-bXv; am{X-a√, a‰p aX-߃°v,
hnti-jn®v C…m-an\pw {InkvXp-a-X-Øn\pw, FXn-cm-bn-´mWv AXv
A[n-I-a-[nIw Xncn-®p-hn-S-s∏-´Xv.
_me-Kw-Km-[-c-Xn-e-I≥, emem-e-Pv]Xv dmbv, Ac-hn-μ-tLmjv.
_¶nw-N{μ Nm‰¿Pn F∂n-h-cp-sSbpw cm{„o-b-{]-ÿm-\-Ønse a‰-
t\Iw Xo{h-hm-Zn-I-fp-sSbpw {]h¿Ø-\-Ønepw teJ-\-ß-fn-ep-amWv
aX-]p-\-cp-÷o-h-\-]-c-amb Cu ho£-W-KXn G‰-hp-a-[nIw {]I-S-am-
bn-cp-∂Xv. anX-hm-Zn-I-fn¬ \n∂pw hyXy-kvX-ambn, Ah¿ Xß-fpsS
cm{„ob {]h¿Ø-\-߃°v ]m›m-Xym-i-b-ß-sf-b√, adn®v C¥y≥
Z¿i-\-Øn-s‚bpw lnμp kwkv°m-c-Øn-s‚bpw ]ucm-Wn-I-aq-ey-ß-
sf-bmWv, B{i-bn-®Xv. C¥ybv°v ""bqtdm-∏ns\ A\p-I-cn-°p∂ Hcp
Xhn-´p-Ip-c-ßmbn""Øocm≥ hø; {]XyX, kz¥w ]mc-º-cy-ß-sfbpw
kz¥w [¿a-ß-sfbpw ]n¥p-S¿∂p-sIm≠v al-Xz-Øn-te-°p-b-tc-≠n-
bn-cn-°p∂p F∂v Ac-hn-μ≥ {]kvXm-hn®p: ""C¥y-bnse ]sØm-
ºXmw \q‰m≠v A\p-I-c-W-]-chpw Bfl-hn-kvarXn ]q≠Xpw Ir{Xn-
a-hp-am-bn-cp∂p. KoX-bpsS Xmsg-sIm-Sp-°p∂ Bg-ta-dnb hN\w
hnkva-cn-®p-sIm≠v C¥y-bn¬ bqtdm-∏ns‚ hnP-b-I-c-amb Hcp
]I¿∏p kr„n-°m-\m-WXp e£yw-h-®Xv. "tami-amb \ne-bn¬ A\p-
jvTn-°-s∏-Sp-∂-Xm-sW-¶n¬ IqSn kz¥w kØ-bpsS \nb-a-ß-fmWv
\∂m-b-\p-k-cn-°-s∏-Sp∂ A\y-[¿a-tØ-°mƒ \√Xv.' kz¥w I¿aw
A\p-jvTn-®p-sIm≠p acn-°p-∂Xp \√-XmWv ; as‰m-cp-Øs‚ {]Ir-
Xn-\n-baw A\p-k-cn-°p-∂Xv B]¬°-chpw. Fs¥-∂m¬, kz¥w
2. Pattabhi Sitaramayya: The History of the Indian National Congress, P. 22.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ232
[¿a-a-\p-jvTn-®p-sIm-≠p≈ acWw ]pXnb P∑-ap-f-hm-°p∂p; A\y-
amb Hcp am¿K-Øn¬ hnPbw F∂p-sh-®m¬ hnP-b-I-c-amb Bfl-
lXy F∂p am{X-am-W¿Yw.''
lnμp-tZ-io-b-hmZw
Aßs\, C¥y≥ tZio-b-hmZw lnμp-tZ-iob hmZ-am-bn-Øo¿∂p.
""bqtdm-]y≥ tZio-b-hm-Zhpw C¥y≥ tZio-b-hm-Zhpw XΩn-ep≈ auen-
I-amb hyXym-k-an-XmWv: BZy-tØXv G‰-hp-a-[nIw Du∂p-∂Xv `q]-
c-amb sFIy-Øn-emWv. c≠m-a-tØ-Xm-Is´, kmwkv°m-cn-ssI-Iy-
Ønepw''3 F∂v _n]n≥N-{μ-]m¬ Fgp-Xp-I-bp-≠mbn.
F∂m¬, hmkvX-h-Øn¬, Cu Du∂¬ C¥y≥P-\-X-bpsS
kmwkvIm-cn-ssI-Iy-Øn-em-bn-cp-∂n√; adn®v, s]mXp-hm-bp≈ Hcp aX-
Øn¬, AXm-bXv lnμp-a-X-Øn¬, Bbn-cp∂p. DZm-l-c-W-Øn\v,
ePv]Xv dmbnsb kw_-‘n-®n-S-tØmfw, tZio-bXzw F∂p-sh-®m¬
""s]mXp-hmb Hcp t]¿, s]mXp-]m-c-ºcyw, s]mXp-hmb Hcp Ncn{Xw,
s]mXp-hmb Hcp aXw, s]mXp-hmb Hcp ̀ mj, s]mXp-hmb Hcp ̀ mhn''4
F∂n-h-bm-bn-cp∂p. Ac-hn-μ-tLmjv Hcp ]Sn-IqSn apt∂m-´p-t]mbn,
tZio-b-XzsØ k\m-X-\-[¿a-ambn hymJym-\n®p. At±lw ]d™p:
""lnμp-cm{„w kwPm-X-am-bXv k\m-X\ [¿a-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv.
AtXm-sSm-∏-amWv AXv \oßp-∂Xv. AtXm-sSm-∏w-Xs∂ hf-cp-Ibpw
sNøp∂p. k\m-X-\-[¿aw A[x-]-Xn-°p-tºmƒ cm{„hpw A[x-]-Xn-
°p∂p. k\m-X-\-[¿aw cm{„-tØm-sSm∏w \in-®p-t]m-Ip-sa-¶n¬ AXp
\in°pw. k\m-X\ [¿Ωw F∂p-sh-®m¬ tZio-b-Xz-amWv.''
Xo{h-hm-Zn-Iƒ P\-ß-fpsS tZim-̀ n-am-\-]-c-amb Bth-isØ X´n-
bp-W¿Øm≥ aX-hn-izm-k-sØbpw kmwkv°m-cnI ]mc-º-cy-ß-fn-
ep≈ A`n-am -\-sØbpw D]-tbm-K-s∏-SpØn. Cu e£ysØ
ap≥\n¿Øn-s°m-≠mWv Xne-I≥ alm-cm-{„-Øn¬ KW-]-Xn-]qP,
inhm-Pn-hm¿jnIw XpS-ßnb aXm-tLmj NS-ßp-Ifpw D’-h-ßfpw
kwL-Sn-∏n-®Xv. BZy-ambn 1893¬, Hcp lnμp˛ap…ow elf Ign-™-
bp-S-s\-bmWv, KW-]-Xn-bp-’hw h≥tXm-Xn¬ BtLm-jn-°-s∏-´Xv.
KP-tZ-h-\mb KW-]Xn lnμp-°-fpsS Zr„n-bn¬ hnth-I-Øn-s‚bpw
hn⁄m-\-Øn-s‚bpw {]Xo-I-am-bn-cp∂p. AXn-\m¬, Cu BtLm-
j-߃ P\-ß-fpsS `mh-\sb BI¿jn®p. tZio-b-{]m-[m-\y-ap≈
3. B.C. Pal: Soul of India, P. 134.4. Lala Lajpat Rai: The Man in his Word, P. 46.
`mc-Xo-b-Nn¥ 233
hnj-b-ß-sf-°p-dn®v {]`m-j-W-ßfpw N¿®-Ifpw \S-Øn-s°m≠v Xne-
I≥ Cu BtLm-j-߃°v IqSp-X¬ hn]p-e-amb {]m[m\yw
\¬Im≥ {ian®p. CØ-c-Øn-ep≈ D’-h-߃ _wKm-fnepw a‰p
kwÿm-\-ß-fnepw kwL-Sn-∏n-°-s∏´p. {_n´o-jp-Im¿s°-Xn-cmbn
am{X-a√, ap…o-߃s°-Xn-cmbpw, Xncn-®p-hn-S-s∏-´-h-bm-bn-cp∂p Cu
D’-h-߃.
aX-]p-\-cp-÷o-h-\-Øns‚ cm{„o-b-kz-`mhw
Cßs\, cm{„o-b-amb Xo{h-hm-Zhpw aX-]-c-amb ]p\-cp-÷o-h-
\-hm-Zhpw ssItIm¿Øp-]n-Sn®p \oßm≥ XpSßn. ̀ oI-c-hmZw t]mepw
lnμp-aX `‡n-bn¬ \n∂p {]tNm-Z-\-apƒs°m-≠n-cp∂p. tZho-]qP
hnπ-h-Im-cn-Iƒ°n-S-bn¬ {]Np-c-{]-Nm-c-am¿Pn®p. Imfn, Zp¿K XpS-ßnb
lnμp-tZ-hn-am¿ tZio-b-]-cn-h¿Ø-\-Øns‚ hnhn-[-L-´-ß-fpsS {]Xo-
I-ß-fmbn hymJym-\n-°-s∏´p. tZho-]qP amXr-`q-an-bpsS hntam-N-\-
k-a-c-hp-ambn Iq´n-bn-W-°-s∏´p. _n]n≥N-{μ-]m¬ ]d-bp-I-bp-≠mbn:
""Zp¿K \sΩ kw_-‘n-®n-S-tØmfw, Hcp ]pcm-tW-Xn-lmk IYm-]m-
{X-a√; ]ns∂tbm, ̀ mc-Xob P\-k-ap-Zm-b-Øns‚ \nXy-ssN-X-\ysØ
{]Xn-\n-[m\w sNøp∂ Hcp {]Xo-I-amWv; imiz-X-amb kvt\lw,
A\n-hm-cy-amb {]Xn-Imcw F∂o Zznap-J-ß-tfm-Sp-Iq-Snb A\-¥-i-
‡n-bpsS Hcp {]Xo-I-amWv. Cu {]Xo-I-Øn-eq-sS-bmWv imiz-X-
kvt\lw temI-Øn¬ km£m¬°-cn-°-s∏-tS-≠n-bn-cn-°p-∂Xv5.
_¶nw-N-{μs‚ ""htμ-am-Xcw'' F∂ tZi-`-‡n-Km\w ˛ CXmWv
tZio-b-Km-\-ambn tIm¨{Kkv AwKo-I-cn-®Xv ˛ `mc-X-am-Xm-hns\
Zp¿Km-tZ-hn-bp-ambn kmfly-s∏-SpØn. ̀ mc-X-am-Xmhv Zp¿Km-am-Xm-hmbn
hmgvØ-s∏´p. \ΩpsS t£{X-ß-fn¬ {]tim-`n-°p∂ Hmtcm ]hn-{X-
{]-Xn-abpw amXm-hmWv. kpP-ebpw kp -̂ebpw kky-iym-a-fbpw ̂ p√-
Ip-kp-an-X-{Zp-a-Z-f-tim-`n-\nbpw kpJ-Zbpw hc-Zbpw Bb B amXm-
hns\ hμn-°p-∂-Xn-ß-s\-bmWv:
""Xzw ln Zp¿Km Zi-{]-l-cW [mcnWo
Ia-em-I-a-e-Ze hnlm-cnWo
hmWo hnZym-Zm-bn\o, \aman Xzmw''
_n]n≥N-{μ-]m¬ FgpXn: ""tZh-∑m-cp-sSbpw tZhn-am-cp-sSbpw
]gb {]Xn-cq-]-ß-fpsS Cu hymJym\w cmPy-Øn¬ \ne-\n¬°p∂
NS-ßp-Iƒ°pw BtLm-j-߃°pw ]pXn-sbm-c¿Yw {]Zm\w sNbvXp.
5. B.C. Pal: The New Spirit
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ234
P\-tIm-Sn-Iƒ PKZv [m{Xn-sbtbm Imfn-sbtbm Zp¿K-sbtbm Bcm-
[n-°p∂ Ah-k-c-Øn¬ htμ-am-X-c-sa∂ Bth-i-P-\-I-amb ap{Zm-
hmIyw apg-°n-s°m≠v `‡ym-th-i-ß-tfm-sS-bmWv Ahsc kwt_m-
[\ sNbvXn-cp-∂Xv. Ch-sc√mw Xs∂ C¥y-bnse lnμp-°-fpsS,
hnti-jn®pw _wKmfn lnμp-°-fpsS, Bcm-[-\m-]m-{X-ß-fmWv. am{X-
a√, Cu {]Xo-I-߃°p-≠mb cq]m-¥-co-I-cWw C∂sØ {]ÿm-
\-Øns‚ Bg-Øn-s‚bpw i‡n-bp-sSbpw ImcWw am{X-a√, Ah-
bpsS sXfn-hp-amWv. ]gb tZh-∑m-cp-sSbpw tZhn-am-cp-sSbpw Cu A¤p-
X-I-c-amb cq]-]-cn-Wmaw ]pXnb tZio-b-hm-Z-Øns‚ ktμiw
cmPysØ kv{XoI-fp-sSbpw _lp-P-\-ß-fp-sSbpw ASp-°-te-s°-Øn-
®p-sIm-≠n-cn-°p-I-bmWv.''
aX-]p-\-cp-÷o-h-\-Øns‚ inYn-eo-I-c-W-kz-`mhw
aX-]-c-amb {]Xo-I-߃ tZio-b-hm-Z-Øns‚ ktμ-isØ _lp-
P-\-ß-fpsS ASp-°-te-s°-Øn-°m≥ Xo{h-hmZn t\Xm-°sf klm-
bn®p F∂-Xp-t\-cmWv. F∂m¬, AXv {]ÿm-\-Øns‚ Bg-Øn-
s‚bpw i‡n-bp-sSbpw sXfn-hm-bn-cp-∂n√. t\sc-a-dn®v, AXv lnμp-
°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw {InkvXym-\n-I-fp-sSbpw GIo-Ir-X-amb
tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ hnIm-k-Øn\v A\n-hm-cy-ambpw XS- -am-bn-
Øo-cp-I-bmWv sNbvXXv. F¥p-sIm-s≠-∂m¬, aX-]-c-amb ]p\-cp-
÷o-h-\-hmZw B[p-\n-I-]m-›mXy Nn¥-Isf am{X-a√, Ah-\-hs‚
kz¥w aX-Øns‚ BNm-c-߃°pw ]mc-º-cy-߃°pw A\p-kr-X-
a-√mØ kI-e-Xn-s\bpw Xnc-kv°-cn®p. lnμp ]p\-cp-÷o-h\ hmZ-
Øns‚ H‰ Xncn-™p≈ \n¬∏v kzm`m-hn-I-ambn ap…ow ]p\-cp-÷o-
h-\-hm-Z-Øns‚ kam-¥-c-hn-Im-k-Øn\pw hgn-sh®p. ""thZ-ß-fn-te°p
aS-ßn-t∏m-hpI'' F∂ apd-hn-fn-s°-Xn-cmbn ""Jp¿˛ B\n-te°p aS-
ßn-t∏m-hpI'' F∂ apd-hnfn Db¿∂p-h∂p. Xß-fpsS A\p-bm-bn-
Isf sshZn-I-Im-e-Øn-te°p Xncn-®p-sIm≠p t]mIm≥ {ian® lnμp-
]p-\-cp-÷o-h\ hmZn-Isf kw_-‘n-®n-S-tØmfw, C¥y F∂p-sh-®m¬
lnμp C¥ybpw C¥y≥ kwkv°m-c-sa-∂p-sh-®m¬ lnμp kwkv°m-
c-hp-am-bn-cp∂p. Bcy-∑m-cpsS BK-a-\-Øn\v F{Xtbm apºp-Xs∂
C¥y≥ kwkvIm-c-Øns‚ {]mY-anI LS-I-߃ Bhn¿`-hn-®p-I-gn-
™n-cp∂p F∂pw Btcy-X-c-amb B AXn-{]m-No-\-kw-kv°m-chpw
sshZn-I-kw-kv°m-chpw XΩn-ep-≠mb kwt«-j-W-Øn-eq-sS-bmWv
C¥y≥ kwkv°mcw hnI-kn-®Xv F∂pw Cu kw«n-X-kw-kv°m-c-
Øn\v lnμp-°ƒ am{X-a√, ap…o-ßfpw {InkvXym-\n-Ifpw ]m¿kn-
`mc-Xo-b-Nn¥ 235
Ifpw kw`m-h-\-Iƒ \¬In-bn-´p-s≠∂pw a‰p-ap≈ Ncn-{X-h-kvXp-X-
I-fpsS t\¿°p t\m°m≥ Ah¿ Xøm-dm-bn-cp-∂n√. lnμp-kw-kvIm-
c-Øns‚ A¥ p hos≠-Sp-°m-\p≈ Hcp-]m-[n-bm-bn-´mWv Ah¿
tZio-b-kzm-X-{¥ysØ ho£n-®Xv. AIv_-dpsS ImesØ C…m-an-
tet°m kp¬Øm≥hm-gvN-°m-esØ ]ptcm-K-a-\-hm-Zn-I-fmb kq^n-
I-fpsS kn≤m-¥-ß-fn-tet°m A√, {]XypX adp-\m-Sp-I-fnse bmYm-
ÿn-Xn-I-cmb aX-]p-tcm-ln-X-∑m¿ hymJym-\n-®n-cp∂ Xc-Øn-ep≈
C…m-an-te-°mWv ap…ow ]p\-cp-÷o-h-\-hm-Zn-Iƒ Xß-fpsS A\p-
bm-bn-Isf \bn-°m≥ t\m°n-bXv. Ah-cpsS ]pcm-W-ßfpw hoc-\m-
b-I-∑mcpw aX-®-´-ßfpw C¥y-bp-tS-Xm-bn-cp-∂n√. ]ns∂tbm, Atd-
_y-bn-tetXm Jeo^m `c-W-Øns‚ \nb-{¥-W-Øn-ep≈ {]tZ-i-
ß-fn-tetXm Bbn-cp∂p. Ah-cpsS ""]pWy-`qan""tbmSp≈ ̀ ‡n tZio-
b-Xz-Øns‚ ASn-Ød XI¿°p-∂-Xm-bn-cp∂p. Ah-cpsS tZio-bXzw
ISpØ C…mw hmZ-Øns‚ {]Xo-I-am-bn-cp∂p.
aX-Øn-s‚bpw tZio-b-X-bp-sSbpw Hcp an{in-X-sa∂ \ne-bn-emWv
]p\-cp-÷o-h-\-hmZw Bhn¿ -̀hn-®Xv. lnμp ]p\-cp-÷o-h-\-hmZw ap…ow
]p\-cp-÷o-h-\-hm-ZsØ hf¿Øp-Ibpw c≠pw tN¿∂v C¥y-bn¬
h¿Ko-b-hm-Z-Øns‚ hf¿®bv°v hgn-sX-fn-°p-Ibpw sNbvXp.
h¿Ko-b-hm-Z-Øns‚ kml-N-cy-߃
C¥y-bn¬ h¿Ko-b-hmZw {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-h¿K-Øns‚ Hcp
kr„n-bm-sW∂ A`n-{]mbw ]e cm{„o-b-t\-Xm-°fpw {]I-Sn-∏n-®n-
´p≠v. DZm-l-c-W-Øn\v, cmtP-{μ-{]-kmZv A`n-{]m-b-s∏-Sp-I-bp-≠mbn:
""Cu {]iv\w Hcp {_n´ojv kr„n-bm-sW∂v C¥y-bn¬ cm{„o-b-
t_m-[-ap≈ hen-sbmcp hn`mKw Bfp-Iƒ ZrV-ambn A`n-{]m-b-s∏-
´p-h-cp-∂p≠v. "`n∂n-∏n®p `cn-°pI' F∂ Imem-Im-e-am-bp≈ \b-
Øm¬ {]tNm-Zn-∏n-°-s∏´p h∂-Xm-WXv. Cu ̀ cWw \o≠p-\n¬°p∂
Ime-tØmfw `n∂n∏pw XpS-cm-Xn-cn-°p-I-bn√.''
P\-߃°n-S-bnse hn`m-Ko-b-X-Ifpw A`n-{]m-b-`n-∂-X-Ifpw
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ X߃°-\p-Iq-e-ambn ka¿Y-amw-hn[w
NpjWw sNøp-Ibpw lnμp-°fpw ap…o-ßfpw XΩn-ep≈ kv]¿[-
Isf a\x-]q¿Δw aq¿On-∏n-°p-Ibpw Aßs\ h¿Ko-b-hm-Z-Øns‚
hf¿®-bn¬ H´pw A{]-[m-\-a-√mØ Hcp ]¶p-h-ln-°p-Ibpw sNbvXp
F∂Xv t\cmWv. F∂m¬, h¿Ko-b-hm-Z-Øns‚ D¤-h-Øn\v Ah-
cpsS ""`n∂n-∏n-®p-`-cn-°¬'' \bw am{X-amWv Imc-W-sa∂v Btcm-]n-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ236
°p-∂Xv Ncn-{X-]-c-ambn sX‰m-bn-cn°pw. hkvXp-\n-jvT-amb ÿnXn-
hn-ti-j-Øn-e-¥¿eo-\-amb Zu¿_-eyhpw tZio-b-hn-tam-N-\-k-a-c-
Øns‚ kml-N-cy-ßfpw lnμp-ap…ow t\Xm-°-fpsS ho£-W-K-Xn-
I-fn-ep-≠mb hyXym-k-ßfpw hn`m-Ko-b-X-Isf hf¿Øm≥ klm-
bn® I¿a-]-cn-]m-Sn-Ifpw Bfl-\n-jvT-ß-fmb a‰p LS-I-ßfpw hln®
]¶v Ipd-®p-Im-Wp-∂Xv icn-bm-bn-cn-°p-I-bn√. C¥y-bn¬ dmwtam-l≥
dmbnbpw dm\-sUbpw kam-cw-`n® \thm-∞m-\-{]-ÿm\w ]m›mXy
en_-d-en-k-Øn¬ \n∂p {]tNm-Z\w sIm≈p-I-bp-≠mbn F∂-Xn-hnsS
kvac-Wo-b-amWv. {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ C¥y-bn¬ A{I-ahpw
Nqj-Whpw a¿Z-\hpw \S-Øn-sb-∂Xv icn-bmWv. F¶nepw, ]m›mXy
Nn¥-I-fp-am-bp≈ kº¿°w Hcp B[p-\nI cm{„-sa∂ \ne-bn-te-
°p≈ C¥y-bpsS ]cn-h¿Ø-\-Øn-\m-h-iy-amb {][m-\-]q¿thm-]m-
[n-I-fn¬ NneXp \ne-hn¬ sIm≠p-h-cm≥ klm-b-I-am-bn-cp∂p F∂
hkvXpX \ntj-[n-°m≥ ]mSn√. {_n´ojv `c-W-sØ-Øp-S¿∂p-≠mb
hºn® cm{„ob˛kmº-Øn-I-]-cn-h¿Ø-\-߃˛cmPy-Øns‚ cm{„o-
b-amb GIo-I-c-Whpw `c-W-]-c-amb tI{μo-I-c-Whpw {Kma-k-aq-l-
Øns‚ XI¿®, KXm-K-X-hm¿Øm-hn-\n-ab am¿K-ß-fpsS hnI-k\w,
B[p-\n-I-hy-h-km-b-ß-fpsS Bhn¿`m-hhpw hn\n-a-b-Øns‚ hnIm-
khpw, k¿thm-]cn, Cw•ojv hnZym-`ym-k-Øns‚ {]Nmcw ˛ kmaq-
lyhpw _u≤n-I-hp-amb Hcp hºn® apt∂-‰-Øn\v DtØ-P\w \¬Ip-
Ibpw \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-_-‘-ß-fp-sSbpw aX-hn-izm-k-ß-fp-
sSbpw BNm-c-ß-fp-sSbpw ASn Xpc-°m≥ klm-bn-°p-Ibpw Aßs\
B[p-\n-I-tZ-io-b-hm-Z-Øn\p hgn-sX-fn-°p-Ibpw sNbvXp.
F∂m¬, Cu am‰w {ZpX-X-ctam kpK-atam Bbn-cp-∂n√. bp‡n-
Nn-¥bpw en_-d-en-khpw ]pXnb imkv{Xob at\m-`m-hhpw cmPy-
Øns‚ kmº-Øn-I-amb ]nt∂m-°m-h-ÿbv°v \nc-°p-∂-h-bm-bn-cp-
∂n√. sNdn-sbmcp ̀ mKw P\-ßsf am{Xta Ah-bm-I¿jn-®n-cp-∂p≈q.
P\-ß-fn¬ _lp-`q -cn -]-£hpw imkv{Xo-bm-i-b-ß-sf-°p-dn®v
A⁄cpw ]pXnb \mK-cn-I-X-sb-°p-dn®v kwi-bm-ep-°-fp-am-bn-cp∂p.
_p≤n-Po-hn-I-fn-semcp hn`m-Khpw tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ Nne t\Xm-
°fpw Adp-]-g-©≥ kmaq-lym-Nm-c-ß-fp-sSbpw A]-cn-jvIr-X-ß-fmb
aX-hn-izm-k-ß-fp-sSbpw A\p-Iq-en-I-fm-bn-cp∂p. ]pXnb ̀ c-Wm-[n-Im-
cn-h¿K-Øns‚ hwim-`n-am-\-]-c-amb [n°mcw Ah-cpsS aX-hn-Im-c-
ß-sfbpw tZim-`n-am-\-sØbpw {hW-s∏-SpØn. AXn-\m¬, Xß-fpsS
aXw Xßsf Iog-S-°n-b-h-cp-tS-Xn-t\-°mƒ D¬Ir-„-am-sW∂p sXfn-
bn-°pI F∂ IS-a-bm-W-h¿ Gs‰-Sp-ØXv. hwim-̀ n-am-\-]-c-amb [n°m-
`mc-Xo-b-Nn¥ 237
c-Øn-\p≈ adp-]-Sn-bm-bn-cp∂p aX-]-c-amb B`n-Pm-Xy-t_m[w. ]m›m-
Xy-cm-Py-ß-fn¬ \n∂p hcp-∂-sX¥pw tæ—-am-sW∂pw ]uc-kvXy-cpsS
`qX-Im-e-kw-kvImcw ]m›m-Xy-cpsS B[p-\n-I-kw-kvIm-c-tØ-°mƒ
t{ijvT-am-sW∂pw hmZn-°-s∏´p. imkv{Xo-bm-i-b-߃ ]m›m-Xym-
i-b-ß-fmbpw apX-em-fn-Ø-_-‘-ß-fpsS Db¿® ""`uXnI'' ]cn-jv°m-
c-ambpw hymJym-\n-°-s∏´p. ]m›m-Xym-[n-]-Xy-Øn-s\-Xn-cmb kacw
B[p-\n-Im-i-b-߃s°-Xn-cmb ka-csØ hf¿Øn-s°m-≠p-h∂p.
Aßs\ C¥ybpw {_n´\pw XΩn-ep≈ cm{„o-b-_‘w ]g-abpw
]pXp-abpw XΩn-ep≈ ka-csØ hnIr-X-am-°n-Øo¿Øp. {_“-k-
am-P-Øns‚ A[x-]-X-\-sØ-°p-dn-s®-gp-Xp-∂-Xn-\n-S-bn¬ _n]n≥N-{μ-
]m¬ Cßs\ tcJ-s∏-Sp-Øp-I-bp-≠mbn: ""Cw•ojv hnZym-`ymkw
kn≤n® C¥y-°m-cpsS ]pXnb Xe-ap-dbpw C¥y-bnse {_n´ojv
DtZym-K-ÿ-hr-μhpw XΩn-ep≈ cm{„o-b-kw-L¿jw, bqtdm-]y≥
B[p-\n-I-Xbpw C¥y-bpsS a[y-Im-em-i-b-ßfpw XΩn-ep≈ IqSp-
X¬ auen-I-amb kmwkv°m-cn-I-kw-L¿jw ̨ Ch c≠pw IqSn Gsd-
Øm-a-kn-bm-sX-Xs∂ hntZ-im-[n-]-Xy-Øn-s\-Xn-cmbn ]pXn-sbmcp Iem-
]sØ Cf-°n-hn´p. CXn-t\-Øp-S¿∂v tZio-b-amb ]pXn-sbm-cm-fl-
t_m[w hf¿∂p-h∂p. ]pXp-Xmbn Is≠-Øn-∏n-Sn® hwim-`n-am-\-Øn-
s‚bpw kmwkvIm-cn-Im-̀ n-am-\-Øn-s‚bpw AZysØ apt∂-‰-Øn¬ Cu
]pXnb t_m[w hntZ-io-b-amb F¥n-s\bpw, AXn¬ A¥¿eo-\-
amb i‡n-bp-sStbm aqey-Øn-s‚tbm ]cn-K-W-\-sbt\y, \ntj-[n-
°m≥ XpSßn. ap≥Im-e-ß-fn¬ hymP-sa∂pw lm\n-I-c-sa∂pw ]d™v
]c-ky-ambn \ntj-[n-°-s∏-´n-cp∂ kmaq-ly-ÿm-]-\-߃, aX-]-chpw
Bflo-b-hp-amb {]h-W-X-Iƒ apX-em-b-h-sb-t∏mepw A\p-Iq-en-®p-
sIm-≠p≈ ]pXnb hmZ-߃ D∂-bn-°-s∏´p.''6
aX-]-c-amb Hcp P\-k-ap-Zm-b-sa∂ \ne-bn¬ ap…o-߃ cm{„o-
b-ambpw kmº-Øn-I-ambpw lnμp-°-tf-°mƒ Zp¿_-e-cm-bn-cp∂p.
F¶nepw Ah¿°n-S-bnepw Gsd-°psd lnμp-°ƒ°n-S-bn-ep-≠m-b-Xp-
t]m-se-bp≈ am‰-߃ {]Xy-£-s∏´p. 1857se Iem-]-Øn-\p-tijw
{_n´ojv Kh-s◊‚ v Ahsc {]tXyIw th¿Xn-cn®p a¿Zn-°p-Ibpw
{]Xn-Im-c-\-S-]-Sn-Iƒ ssIs°m-≈p-Ibpw Aßs\ Ah-cpsS ka-cm-
thiw an°-hmdpw Du‰n-°-f-bp-Ibpw sNbvXp. lnμp-°fpw ap…o-
ßfpw, Ccp-Iq-´cpw, B Iem-]-Øn¬ kPo-h-ambn ]s¶-Sp-°p-I-bp-
6. Bipin Chandra Pal: Memories of my Life and Times in the Days of myYouth, P. 424.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ238
≠mbn. F¶nepw, s\lvdp Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, ""1857\ptijw
{_n´o-jp-Im-cpsS I\Ø ssI lnμp-°-fp-tS-Xn-t\-°mƒ ap…o-ß-fpsS
taemWv A[nIw h∂p-ho-WXv. Ah¿ ap…o-ßsf IqSp-X¬ B{I-a-
W-Im-cn-Ifpw ka-tcm-Zyp-‡cpw C¥y-bnse kao-]-Im-e-hm-gvN-sb-°p-
dn -®p≈ kvac-W-Iƒ \ne-\n¿Øp-∂-hcpw X∑qew IqSp -X¬
B]¬°m-cn-I-fp-ambn ]cn-K-Wn®p.''7
lnμp-°ƒ°n-S-bnse {]_p-≤-hn-`m-K-߃ ap…o-ß-sf-°mƒ
hfsc t\csØ B[p-\n-I-hn-Zym-̀ ymkw t\Sp-Ibpw Kh-s◊‚ v k¿ho-
kp-I-fn¬ IS-∂p-Iq-Sp-Ibpw sNbvXn-cp∂p. `mKn-I-ambn {_n´ojv `c-
Wm-[n-Im-cn-I-fpsS hnth-N-\-]-c-amb AS-hp-I-fpsS ^e-ambpw `mKn-
I-ambn aX-]-c-amb Aim-kv{Xo-b-Xbpw A‘-hn-izm-khpw hf¿Øn-
s°m≠v atX-X-c-hn-Zym-`ym-ksØ FXn¿Ø Dse-am-°-fpsS kzm[o-
\-Øns‚ ^e-ambpw ap…o-߃ ]n∂-Wn-bn-em-bn-t∏mbn. k¿ køZv
Al-Ω-ZvJm-\mWv ]m›m-Xy-]-cn-jv°m-c-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬
ap…o-߃°v hnZym-`ymkw \¬Im-\p≈ BZysØ ]cn-{iaw \S-Øn-
bXv. dmw taml≥ dmbv, dm\sU XpS-ßnb lnμp-aX ]cn-jv°¿Øm-
°-sf-t∏mse Xs∂ At±-lhpw bmYm-ÿn-Xn-I-cmb Dse-am-°ƒ
{]Z¿in-∏n-®p-h∂ aX-]p-\-cp-≤m-cW {]h-W-X-Isf FXn¿Øp. Xs‚
aXw imkv{X-Øn-s‚bpw en_-d-en-k-Øn-s‚bpw P\m-[n-]-Xy-Øn-
s‚bpw B[p-\n-Im-i-b-ß-fp-ambn \nc-°m-Ø-X-s√∂p sXfn-bn®p
Im´m≥ At±-lhpw hf-sc-tbsd D’m-ln®p. Kh-s◊‚ns\
FXn¿Øp-sIm-≠√ adn®v, Kh-s◊‚n-t\mSv kl-I-cn-®p-sIm-≠mWv
ap…ow P\-k-ap-Zm-b-Øns‚ Xm¬]-cy-ßsf ]ptcm-K-an-∏n-°m≥
At±lw B{K-ln-®Xv.
h¿Ko-b-hm-Zhpw tZio-b-hm-Zhpw
C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K-kns‚ A`n-em-j-߃ \oXn-bp-‡-
ß-f-s√∂pw AXn-\m¬ AXn¬ tNcp-∂Xp ap…o-ß-fpsS DØ-a-
Xm¬∏-cy-߃s°-Xn-cm-sW∂pw k¿ køZv IcpXn. Hcp-h-iØv Cw•o-
jp-Im-cpsS kzm[o-\hpw adp-h-iØv tIm¨{Kkv t\Xm-°-fpsS lnμp-
tZ-io-b-hm-Zhpw At±-l-Øns‚ hn`m-Kob \ne-]m-Sp-Isf i‡n-s∏-
SpØn. 1885¬ BWv C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{Kkv cq]-h¬°-cn-
°-s∏-´Xv. aq∂p sIm√-߃°p-tijw, 1888¬ k¿ køZv Al-Ω-
ZvJm≥ ""tIm¨{K- ns‚ A\p-Iq-en-Iƒ cmPy-sØm-´p°pw IpØn-
7. Nehru: Autobiography, P. 460.
`mc-Xo-b-Nn¥ 239
bn-f-°n-s°m-≠n-cn-°p-∂Xpw {_n´ojv Kh-s◊‚n-s\-Xn-cmbn P\-
߃°n-S-bn¬ hºn® Akw-Xr]vXn Db¿Øn-hn-Sm≥ D]-tbm-K-s∏-Sp-
Øn-s°m-≠n-cn-°p-∂-Xp-amb Zpjn® hnIm-c-ßsf C¥y≥ P\-ß-fpsS
lrZ-b-ß-fn¬ \n∂v Zqco-I-cn-°m≥ th≠n'' bpssW-‰Uv C¥y≥
]m{Sn-tbm-´nIv Atkm-kn-tb-j≥ F∂ Hcp ]pXnb kwL-S-\-bp-
≠m°n. AtX h¿j-Øn¬Øs∂ k¿ køZpw \mj-W¬ tIm¨{K-
kns‚ t\Xm-°-∑mcpw XΩn¬ Hcp HØp-Xo¿∏p-≠m-°m≥ Nne {ia-
߃ \S-Ø-s∏-Sp-I-bp-≠mbn. ]t£, AsX√mw hn^-e-am-hp-I-bm-
Wp-≠m-bXv. tIm¨{K- p-ambn tbmPn-°m≥ k¿ køZv Xøm-dm-bn√.
At±lw ]d™p: ""\mj-W¬ tIm¨{Kkv F∂ hm°p-I-fpsS
A¿Y-sa-s¥∂v F\n°v a\- n-em-Ip-∂n√. C¥y-bn¬ hn`n-∂-
PmXn˛aX-hn-izm-kn-Iƒ Hscm‰ cm{„-Øn¬ s] -́h-cm-sW∂pw AYhm
Ah¿°v Hcp cm{„-am-bn-Øo-cm≥ Ign-bp-sa∂pw Ah-cpsS e£y-
ßfpw A`n-em-j-ßfpw Hcp-t]m-se-bp-≈-h-bm-sW-∂p-amtWm Icp-X-
s∏-Sp-∂Xv? AXv Xosc Akm-[y-am-sW∂p Rm≥ hnNm-cn-°p∂p. AXv
Akm-[y-am-sW-¶n¬ \mj-W¬ tIm¨{Kkv F∂ H∂p-≠m-Im≥
\nhr-Øn-bn√. sX‰mbn t]cn-S-s∏´ \mj-W¬ tIm¨{K- ns‚
sNbvXn-Iƒ C¥y-°m¿°p KpW-I-c-am-sW∂p \n߃ ]cn-K-Wn-
°p∂p. F∂m¬, Ah Rß-fpsS kz¥w kap-Zm-b-Øn\p am{X-a√,
s]mXp-hn¬ C¥ybv°v Xs∂ B]¬°-c-am-sW-∂mWv Rm≥ Icp-
Xp-∂Xv. CXp ]d-tb-≠n-h-∂-Xn¬ F\n°v hyk-\-ap≠v. C¥ysb
Hscm‰ cm{„-ambn ]cn-K-Wn-°p∂ GXp tIm¨{K- n-s\bpw, AXv
GXv BIr-Xn -bnepw cq]-Øn-ep -ap -≈-Xm-bmepw icn, Rm≥
FXn¿°pw.''8
Ahn-izm-k-Øns‚ A¥-co£w
lnμp t\Xm-°-fpsS aX-]p-\-cp-≤m-cW ]cn-{i-a-ß-fmWv CØcw
hn`m-Kob {]h-W-X-Isf Du¿Pn-X-s∏-Sp-Øm≥ klm-bn-®Xv. Xne-I-
s\-t∏m-ep≈ tZio-bt\-Xm-°-∑m-cpsS {]h¿Ø-\-߃t]mepw ap…ow-
hn-cp≤ {]h-W-X-I-fn¬ \n∂p hnap-‡-am-bn-cp-∂n√. CØcw {]h-W-
X-Iƒ GIo-Ir-X-amb Hcp tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ Btcm-Ky-I-c-amb
hf¿®bv°v \nc-°p-∂-Xm-bn-cp-∂n√. Fs¥-∂m¬, Xo{h-hm-Zn-cm-{„ob
t\Xm-°-∑m¿ tZio-b-k-tμiw {]N-cn-∏n-°m≥ th≠n aXsØ F{X
I≠m-{i-bn-®pthm A{X-I≠v Ah¿ ap…o-ß-sfbpw {InkvXym-\n-I-
8. Quoted in Ram Gopal: Indian Muslims, P. 67.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ240
sfbpw s]mXp-k-a-c-Øn¬ \n∂pw AI‰n \n¿Øp-I-bmWv sNbvXXv.
alm-cm-{„-Ønse KW-]-Xn-bp¬k-h-ßfpw tKmh-[-hn-cp≤ kwL-S-
\-Ifpw, _wKm-fnse Zp¿Km-]qP, Imin-bnse D¿Zp-hn-cp≤ {]t£m`w,
DØ-tc-¥y-bnse hnhn[ kwÿm-\-ß-fn¬ ]c-∂p-]n-Sn® Bcy-k-am-
P-Øns‚ aX-]-cn-h¿Ø-\-{]-ÿm\w ˛ Ch-sb√mw Xs∂ ap…o-
߃°n-S-bn¬ kwi-b-Øn-s‚bpw Ahn-izm-k-Øn-s‚bpw Hc-¥-co£w
kr„n -°m≥ klm-bn®p. Cu A¥-co -£-Øn¬ \n∂mWv
lnμp˛ap…ow el-f-Iƒ s]m´n-∏p-d-s∏-´Xv. 1893¬ ]q\-bn¬ Hcp el-
f-bp-≠mbn. AXns‚ bYm¿Y-Im-c-W-߃ a\- n-em-°n-s°m≠v hn`n-
∂-k-ap-Zm-b-߃ XΩn¬ tbmPn-∏p-f-hm-°m-\p≈ hgn-I-fm-cm-bp-∂-Xn-
\p-]-Icw Xne-I≥ Cßs\ FgpXn: ""ap…o-߃ A]-cn-jvIr-Xhpw
[n°m-c-]-c-hp-amb Hcp \ne-]m-SmWv ssIs°m-≠n-cn-°p-∂Xv. Kh-
s◊‚n¬ \n∂v Ah¿°v e`n-®p-sIm-≠n-cn-°p∂ t{]m’m-l-\-Øns‚
^e-am-WXv.''9
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ, kzm`m-hn-I-ambpw, {]_p-≤-cmb
ap…o-ß-fpsS at\m-`m-h-ß-sfbpw hnIm-c-ß-sfbpw s]m°n-°m-´p-
Ibpw c≠p kap-Zm-b-ßfpw XΩn-ep≈ sshcp-[y-ßsf X߃°-
\p-Iq-e-ambn NqjWw sNøp-Ibpw sNbvXp F∂Xp icn-bmWv. Aen-
KUv tImtf-Pnse {]n¬kn-∏m-fm-bn-cp∂ s{]m -̂ ¿ s_°ns‚ klm-
b-tØmSpw kPo-h-amb ]¶m-fn-Ø-tØmSpw IqSn-bmWv 1893s‚ Ah-
km-\-Øn¬ "saml-Ω-Z≥ Uns^≥kv Atkm-kn-tb-j≥' F∂
kwL-S\ ÿm]n-°-s∏-´Xv. Cu kw`-h-hn-Im-k-ß-fpsS ^ew Xmsg
sImSp-°p∂ ÿnXn-hn-h-c-°-W-°p-I-fn¬ \n∂p hy‡-amIpw. C¥y≥
\mj-W¬ tIm¨{K- ns‚ {]Ya ktΩ-f-\-Øn¬ kw_-‘n-®n-cp∂
72 {]Xn-\n-[n-I-fn¬ ap…o-߃ c≠p-t]¿ am{X-am-bn-cp∂p. 1889¬
tN¿∂ tIm¨{K v ktΩ-f-\-Øn¬ 1889 {]Xn-\n-[n-I-fn¬ 258t]¿
ap…o-ß-fm-bn-cp∂p. F∂m¬, 1905se ktΩ-f-\-Øn¬ kw_-‘n®
756 {]Xn-\n-[n-I-fn¬ 17 t]¿ am{X-am-bn-cp∂p ap…o-߃.
]e tIm¨{K v t\Xm-°-fp-sSbpw ho£Ww lnμp aX-tØmSv
Nmbvhp-≈-Xm-bn-cp∂p F∂ hkvXpX \ntj-[n-°m≥ hø. F∂m¬,
Hcp cm{„ob kwL-S-\-sb∂ \ne-bn¬ tIm¨{K- ns‚ {]Jym-]n-X-
\bw AXm-bn-cp-∂n√. AXv h¿Ko-tb-X-chpw tZio-b-hp-am-bn-cp∂p.
km{am-Py-Xz-Øn-s\-Xn-cmb ka-c-Øn¬ køZv Al-Ω-ZvJm-s\-t∏m-se-
bp≈ {]_p≤ ap…o-ß-fpsS lrZ-b-]q¿h-amb ]¶m-fnØw D≠m-bn-
9. D.V. Tahmankar: Lokamanya Tilak, P. 55.
`mc-Xo-b-Nn¥ 241
cp-∂p-sh-¶n¬, Hcp-]t£, tIm¨{K- ns‚ D≈-S-°hpw {]h¿Ø\
]cn-]m-Sn-Ifpw IqSp-X¬ tZio-bhpw IqSp-X¬ P\-Io-b-hp-ambn amdp-
am-bn-cp∂p. h¿Ko-b-hn-`-P-\-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ hntZz-j-ß-
sfbpw i{Xp-Xm-a-t\m-`m-h-ß-sfbpw XcWw sNøm≥ AXp klm-
bn-°p-am-bn-cp∂p. ]t£, kw`-hn-®Xp t\sc adn-®mWv. tIm¨{K- n-
t\m-Sp≈ ap…ow t\Xm-°-fpsS FXn¿∏ns\ {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-
Iƒ t{]m’m-ln-∏n®p. C¥y-bpsS ̀ c-W-L-S-\m-]-c-amb ]ptcm-K-Xnsb
A\n-›n-X-Im-e-tØ°v \n¿Øn-sh-°m≥ {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ
h¿Kob `n∂-X-Isf D]-tbm-K-s∏-SpØn.
F∂n-cp-∂mepw, k¿ køZv Al-ΩZv At±-l-Øns‚ kz¥w
am¿K-Øn¬ Hcp tZim-`n-am-\n-bm-bn-cp∂p. {_n´o-jp-tZym-K-ÿ-∑m-cn¬
]ecpw {]Z¿in-∏n-®n-cp∂ [n°m-c-sØbpw B[n-]-Xy-a-t\m-`m-h-
tØbpw At±lw ]e-t∏mgpw hna¿in-®n-cp∂p. Kh-s◊‚ns‚ {]mXn-
\n-[y-kz-`m-hsØ kw_-‘n-°p∂ XXz-amWv C¥ybv°v Cw•-≠n¬
\n∂p ]Tn-°m≥ Ign-bp∂ ""G‰hpw anI-®Xpw D¬Ir-„-hp-amb ]mTw''
F∂v At±lw {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn. ]t£, {_n´ojv `c-W-
Øns‚ `{ZZ C¥y-bpsS DØa Xm¬∏-cy-߃°-\p-tbm-Py-am-sW∂v
At±lw hniz-kn®p. {_n´ojv N{I-h¿Øn-bpsS ssIbn¬ \n∂v
C¥y≥ ssII-fn-te°v A[n-Imcw ssIam-dp-∂-Xm-bm¬ AXv ap…ow
P\-k-ap-Zm-b-Øn\v lm\n-I-c-am-tb-°p-sa∂pw AXv {_n´ojv `c-W-
Øns‚ ÿm\Øv lnμp-`-cWw G¿s∏-Sp-Øp-∂-Xn¬ sN∂p Iem-
in-t®-°p-sa∂pw At±lw `b-s∏-´n-cp∂p.
]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-tØmsS km{am-Py-Xz-Øn-
s\-Xn-cmb kacw ]pXn-sbmcp L´-Øn-te°p \oßn. kztZ-in°pw
_ln-jv°-c-W-Øn\pw th≠n \ne-sIm-≠n-cp∂ Xo{h-hm-Zn-Iƒ A[n-
I-a-[nIw P\-{]n-b-cm-bn-Øo¿∂p. Iem]w A¥-co-£-Øn¬ ]c-∂p-
]n-Sn-°m≥ XpSßn. hnIm-c-hn-£p-_v[-amb Cu A¥-co-£-Øn-emWv
1905¬ Kh-s◊‚ v _wKmƒ kwÿm-\sØ c≠m°n hn`-Pn-°m≥
Xocp-am-\n-®Xv. cm{„o-b-ambn ap∂n´p \n¬°p∂ lnμp-°sf FXn-cn-
Sm\pw ap…o-߃°n-S-bnse D]-cn-h¿K-ßsf Xr]vXn-s∏-Sp-Øm\pw
Aßs\ Ccp-k-ap-Zm-b-߃°p-an-S-bn¬ i{Xp-Xz-Øns‚ hnØp ]mIn-
s°m≠v km{am-Py-Xz-Øn-s\-Xn-cmb ka-csØ Zp¿_-e-am-°m-\p-ap≈
ka¿Y-amb Hcp \o°-am-bn-cp∂p AXv. ]pXp-Xmbn kr„n-°-s∏´
Ing-°≥ _wKm-fn-sebpw B m-an-sebpw `qcn-]-£-am-fp-Iƒ ap…o-
ß-fm-bn-cp∂p. Cu {]tZ-i-ß-fn¬ Xß-fpsS i‡n h¿[n-∏n-°m≥
Ign-bp-sa∂ hymtamlw ap…ow t\Xm-°sf hn`-P-\-Øns‚ A\p-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ242
Iq-en-I-fm°n am‰n. ]t£, CXv tZio-b-{]-ÿm-\sØ `n∂n-∏n-°-em-
bn-cp∂p. AXp-sIm≠v tIm¨{K- p-Im¿, {]tXy-In®pw Xo{h-hm-Zn-
Iƒ, hn`-P-\sØ FXn¿Øp. F∂m¬, hn`-P-\-Øn-s\-Xn-cmb
{]t£m-`-Øn\v F{X-Xs∂ km{am-Py-Xz-hn-cp≤ kz`m-h-ap-≠m-bn-cp-
s∂-¶nepw Hcp h¿Ko-b-—m-b-bp-ap-≠m-bn-cp∂p. Cu kml-N-cy-Øn¬
\nc-¶p-i-amb a¿Z-\-ß-tfm-sSm∏w Xs∂ "`n∂n-∏n®p `cn-°pI' F∂
X{¥hpw ka¿Y-ambn {]tbm-Kn-®p-sIm≠v {]t£m-`sØ t\cn-Sm≥
`c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°p km[n®p.
h¿Ko-b-kw-L-S-\-Iƒ
1906 HtŒm-_-dn¬ BKm-Jms‚ t\Xr-Xz-Øn¬ {]ap-J-cmb ap∏-
Ø©p ap…o-ß-f-S-ßp∂ Hcp {]Xn-\n-[n-kwLw ssht{km-bnsb I≠v
Xnc-s™-Sp-∏p-I-fn¬ h¿Ko-b-{]m-Xn-\n[yw thW-sa∂v \nth-Z\w
\SØn. ant‚m-{]`p B Ah-Im-i-hm-ZsØ kk-t¥mjw kzoI-cn®v
Ah-tcm-Sn-ßs\ ]d™p: ""\nß-fpsS ]Zhn \nß-fpsS AwK-kw-Jy-
bpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ am-{X-a√, {]XypX, \nß-fpsS kap-Zm-b-
Øns‚ cm{„o-b-{]m-[m-\y-Øn-s‚bpw AXv km{am-Py--Øn\v \¬In-
bn-´p≈ tkh-\-Øn-s‚bpw IqSn ASn-ÿm-\-Øn¬ thWw IW-°m-
°p-I-sb∂v \n߃ \ymb-ambpw Ah-Im-i-s∏-Sp∂p.''10
aX-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ \yq\-]£ {]mXn-\n-[y-sa∂
\b-amWv {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ AwKo-I-cn-®Xv. aXw Hcp cm{„o-
b-\yq-\-]-£sØ \n¿W-bn-°p-∂-Xn-\p≈ ASn-ÿm-\-am-bn-Øo¿∂p.
Cu \bw h¿Ko-b-hn-Im-c-ßsf D¬°-S-am-°n-Øo¿°p-Ibpw kzmX-
{¥y-k-a-c-Øn¬ Ipg-∏-߃ kr„n-°p-Ibpw sNbvXp. tIm¨{Kkv
t\Xm-°ƒ°v Cu \b-Øns‚ \n¿h-l-W-sØtbm AXns‚ {]Xym-
Lm-X-ß-sftbm XS-bm≥ Ign-™n√. Ah-cpsS {]kw-K-ßfpw
{]h¿Ø-\-ßfpw {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS KqVm-tem-N-\-s°-
Xn-cmbn hyXy-kvX-k-ap-Zm-b-ß-fnse _lp-P-\-ßsf GIo-I-cn-°m≥
klm-bn-°p-∂-h-bm-bn-cp-∂n√. 1907 Unkw-_-dn¬ AJn-te¥ym ap…ow
eoKv cq]-h¬°-cn-°-s∏´p. eoKns‚ e£y-ßfpw Dt±-iy-ßfpw Xmsg
]d-bp-∂-h-bm-bn-cp∂p:
1. C¥y≥ ap…o-߃°n-S-bn¬ {_n´ojv Kh-s◊‚n-t\mSv Iqdv
hf¿ØpI.
10. Mehta and Patvardhan: Coommunal Tangle in India, P. 62-63.
`mc-Xo-b-Nn¥ 243
2. C¥y≥ ap…o-ß-fpsS cm{„o-bhpw a‰p-amb Ah-Im-i-߃
kwc-£n-°p-Ibpw Ah-cpsS Bh-iy-ßfpw A`n-em-j-ßfpw anX-amb
`mj-bn¬ Kh-s◊‚ns‚ apºmsI D∂-bn-°p-Ibpw sNøpI.
3. ta¬ {]kvXm-hn® Dt±-iy-߃°p hncp-≤-am-Im-Ø-hn-[-Øn¬
ap…o-ßfpw a‰p kap-Zm-b-ßfpw XΩn¬ kulr-Z-hn-Im-c-߃
hf¿ØpI.
kmap-Zm-bnI {]mXn-\n[yw hn]p-eo-I-cn-°-W-sa∂pw k¿ho-kp-
I-fn¬ X߃°v IqSp-X¬ Hmlcn e`n-°-W-sa∂pw eoKv Bh-iy-
s∏´p. lnμp-°ƒ°n-S-bnse D]-cn-h¿K-߃ Cu Bh-iysØ i‡n-
bp‡w FXn¿°p-Ibpw ""kap-Zm-b-Øn-s‚-bmsI Xm¬∏-cy-߃
ImØp-c-£n-°p-∂-Xn¬ hy{K-Xbpw Pm{K-Xbpw ]men-°p-∂-Xn-\p-
th≠n'' lnμp-k` kwL-Sn-∏n-°p-Ibpw sNbvXp. AJn-te-¥ym-lnμp
alm-k-`-bpsS BZysØ ktΩ-f\w tN¿∂Xv 1915¬ am{X-am-sW-
¶nepw BZysØ lnμp-k` cq]-h¬°-cn-°-s∏-´Xv 1907¬ ]©m-_n¬
sh®mWv.
Abn-Ø-°m¿°n-S-bnse DW¿hv ÿnXn-K-Xn-Isf IqSp-X¬ Ipg-
®p-a-dn®p. Abn-tØm-®m-S-\-{]iv\w tIm¨{Kkv Gs‰-Sp-ØXv 1917¬
am{X-amWv. ]t£, At∏m-tg°pw kabw hfsc sshIn-t∏m-bn-cp∂p.
F¥p-sIm-s≠-∂m¬, A[x-Ir-X-h¿K-kw-L-S\ {]tXy-I-\n-tbm-P-I-
a-fiew thW-sa∂p hmZn-°m≥ XpS-ßn-°-gn-™n-cp∂p. Cu Bh-
iysØ FXn¿Ø kh¿W-ln-μp-°-fpsS Xm¬∏-cy-߃ ImØp-c-
£n-°m≥ th≠n-bmWv tIm¨{Kkv Abn-tØm-®m-S\w Gs‰-Sp-ØXv
F∂ Btcm-]Ww D∂-bn-°-s∏´p.
Cßs\, aX-sØbpw cm{„o-bm-h-iy-ß-sfbpw Iq´n-°-e¿Øn-
s°m-≠p≈ {]t£m-`-߃ Xo{h-hm-Z-i-‡n-Isf `n∂n-∏n-°m\pw
h¿Ko-b-Xsb hf¿Øm-\p-amWv klm-bn-®Xv. h¿Ko-b-X-bmWv
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ Xß-fpsS ""`n∂n-∏n®p `cn-°¬'' \bw
\S-∏n-em-°p-∂-Xn-\p-]-tbm-Kn® apJy-amb Hcp-]-I-cWw. lnμp˛ap…ow
_lp-P-\-߃°n-S-bn¬ sXmgn-en-s‚bpw kzØp-S-am-h-Im-i-Øn-
s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ h¿K-t_m-[-Øns‚ hf¿®sb XS- -
s∏-Sp-Øm\pw AXp-]-I-cn®p. aX-hn-izm-ksØ \ne-\n¿Øm-\p≈
Blzm\w _lp-P-\-ß-fpsS a\- n¬ \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ k¶p-Nn-
X-hm-k-\-Isf \ne-\n¿Øm≥ klm-bn®p. CXp kzm`m-hn-I-ambpw
\mSp-hm-gn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb P\-Io-b-{]-t£m-`-ß-fpsS hym]vXn Ipd-
bv°p-Ibpw sNbvXp.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ244
38. cho-{μ-\mY SmtKm¿
ÿm]n-X-Xm¬∏-cy-ß-sf-∂-t]mse Xs∂ ]ptcm-K-Xn-bn-te°v D‰p-
t\m-°p∂ P\-hn-`m-K-ßfpw Xß-fpsS B{K-lm-`n-\n-th-i-ßsf {]I-
Sn-∏n-°m≥ aX-Øn-s‚bpw Bflo-b-hm-Z-Øn-s‚bpw klmbw tXSm-
dp-s≠∂p \Ωƒ I≠p-I-gn™p. C¥y-bpsS Ncn-{X-Øn¬ {]mNo-\-
Im-e-Ønepw a[y-bp-K-Ønepw am{X-a√, B[p-\nI Ime-L-´-Ønepw
Cu khn-ti-j-X-ImWmw. ]sØm-ºXmw \q‰m-≠n-sebpw Ccp-]Xmw
\q‰m-≠ns‚ Bcw-̀ -Øn-sebpw cm{„ob t\Xm-°-∑mcpw Nn¥-I-∑mcpw
kmln-Xy-Im-c-∑m-cp-sa√mw aX-Øn-s‚bpw Bflo-b-hm-Z-Øn-s‚bpw
ASn-ÿm-\-Øn-emWv Xß-fpsS kr„n-]-c-amb {]h¿Ø-\-߃ \S-
Øn-bXv. kwkm-c-_-‘-ß-fn¬ \n∂p tamN\w t\Sm≥ th≠n
k\ymkw kzoI-cn-°p-I-b√, sFln-I-Po-hn-XsØ am‰n-a-dn-°m≥
]‰nb kmaqly˛cm{„ob˛kmwkv°m-cnI {]h¿Ø-\-ß-fn¬ G¿s∏-
Sp-I-bmWv th≠-sX∂v Ah¿ hniz-kn®p. ]c-º-cm-K-X-ß-fmb BNm-
c-ßfpw b⁄-I¿am-Zn-Ifpw aX-]-c-ß-fmb a‰p NS-ßp-Ifpw ]g-b-
]Sn XpS¿∂p-sIm≠p t]mIp-∂-Xns\ Ah-cn¬ ]ecpw A\p-Iq-en-
®n√. Ah-cpsS aX-hn-izm-khpw Bflo-b-hm-Zhpw ip`m-]vXn-hn-izmkw
Xpfp-ºp-∂-h-bm-bn-cp∂p. a\p-jys‚ Bflmhv Hcp bmYm¿Yy-am-sW∂v
Ah¿ kΩ-Xn®p. ]t£, AXv A]q¿Whpw Ahn-I-kn-X-hp-amWv.
a\p-jys‚ hy‡nXzw ]q¿W-X-bn-se-Øp-tºmƒ am{Xta Bflmhv
]c-am-flm-hp-ambn kmflyw {]m]n-°p-I-bp≈q. a\p-jy-Xz-Øns‚
]q¿Whpw ka-{Khpw k¿h-tXm-∑p-J-hp-amb hf¿®-bmWv e£yw.
]q¿W-Xbv°p th≠n-bp≈ Cu Zmlw t_m[-]q¿h-amtbm At_m-
[-]q¿h-amtbm Hmtcm {]h¿Ø-\-cw-K-Ønepw {]Xn-^-en®p. hntZ-io-
`mc-Xo-b-Nn¥ 245
b-`-c-W-Øn\pw \mSp-hm-gn-ta-[m-hn-Xz-Øn\pw FXn-cmb ka-c-ß-fn¬
t]mepw CXp kv]„-ambn ImWmw. C{]-Imcw ]ptcm-K-a-\-]-c-amb
Bflo-b-hm-ZsØ Db¿Øn-∏n-Sn® alm-∑m-cn-sem-cm-fmWv cho-{μ-\mY
SmtKm¿.
kml-N-cy-߃
Ihn, Iem-Im-c≥, XXz-Nn-¥-I≥, a\p-jy-kvt\ln, hnZym-`ym-k-
hn-N-£-W≥, kzmX-{¥y-Øns‚ {]hm-N-I≥ ˛ CsXm-s°-bm-bn-cp∂
cho-{μ-\mY SmtKm¿ 1861emWv P\n-®Xv. A—≥ tZth-{μ-\mY SmtKm¿
Hcp kmaq-ly-]-cn-jv°¿Ømhpw {_“-k-am-P-Øns‚ t\Xm-hp-am-bn-
cp∂p. ]g-abpw ]pXp-abpw XΩn-ep≈ kwL-´-\-ßfpw A‘-hn-
izm-k-߃°pw A\m-Nm-c-߃°pw aX-{`m-¥p-Iƒ°pw FXn-cmb ka-
c-ßfpw sImSp-ºn-cn-sIm-≠n-cp∂ Hc-¥-co-£-Øn-emWv cho-{μ-\mY
SmtKm¿ hf¿∂p-h-∂Xv. ""ssN\-bnse {]`m-j-W-߃'' F∂ ]pkvX-
I-Øn¬ At±lw Xs‚ kz`m-h-sØbpw ho£-W-K-Xn-sbbpw cq]-
s∏-Sp-Øp-∂-Xn¬ hf-sc-tbsd kzm[o\w sNep-Ønb aq∂p LS-I-
ß-sf-∏‰n FSp-Øp-]-d-bp-∂p≠v: H∂m-a-tØXv ]sØm-ºXmw \q‰m-
≠nse kp{]-kn≤ _wKmfn kmln-Xy-Im-c-\mb _¶nw-N{μ Nm‰¿Pn;
c≠m-a-tØXv dmwtam-l≥ dmbn-bp-sSbpw {_“-k-am-P-Øn-s‚bpw
Bi-b-߃; aq∂m-a-tØXv C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K- ns‚
t\Xr-Xz-Øn¬ Db¿∂p-h∂ tZio-b-{]-ÿm\w.
F∂m¬, Ch-bn¬ Hscm‰ LS-I-sØ-t∏mepw ]q¿W-ambn ]n¥p-
S-cm≥ At±lw Xøm-dm-bn√. DZm-l-c-W-Øn\v, kmln-Xy-Im-c\pw
tZim-`n-am-\n-bp-amb _¶nw-N{μ Nm‰¿Pn-bmWv At±-lsØ BI¿jn-
®Xv, aX-]-c-amb hn`m-Ko-b-{]-h-W-X-Iƒ {]N-cn-∏n® _¶nw-N{μ
Nm‰¿Pn-b√. ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-am-b-t∏m-tg°pw
_me-Kw-Km-[-c-Xn-e-I≥, Ac-hn-μ-tLmjv XpS-ßnb t\Xm-°-∑m¿ Htc-
k-a-b-Øp-Xs∂ lnμp tZio-b-hm-Z-Øn-s‚bpw cm{„o-b-amb Xo{h-
hm-Z-Øn-s‚bpw h‡m-°-fmbn cwK-{]-thiw sNbvXp-I-gn-™n-cp∂p.
Ah-cpsS cm{„o-bm-Z¿i-ß-tfmSv SmtKm-dn\v B\p-Iq-ey-am-bn-cp∂p.
]t£, aX-]p-\-cp-÷o-h-\-kw-c-`-ß-fn-te°v hen-®n-g-°-s∏-Sm≥
At±lw Iq´m-°n-bn√. At±-l-Øns‚ t\m´w `qX-Im-e-Øn-te-°m-
bn-cp-∂n√, ̀ mhn-bn-te-°m-bn-cp∂p. lnμp-a-tXm-≤m-cW kwcw-`-ß-tfm-
Sp≈ Cu FXn¿∏v, hmkvX-h-Øn¬, aX-Øn-s‚tbm Bflo-b-hm-Z-
Øn-s‚tbm \ntj-[-am-bn-cp-∂n√. C¥y-bpsS kmwkv°m-cn-Ihpw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ246
Bflo-b-hp-amb ]mc-º-cy-ß-fn-e-S-ßnb F√m \√ hi-ß-tfbpw
At±lw Dƒs°m-≈m≥ {ian®p. At±-l-Øns‚ Nne Ihn-X-I-fn¬
tizXm-iz-Xcw, ITw, ssXØ-cobw XpS-ßnb D]-\n-j-Øp-I-fn-e-S-ßnb
D¬t_m-[-\-߃ ImWmw. ]pXnb Bi-b-ß-fpsS apºn¬ hmXn¬
sIm´n-b-S-bv°p∂ bmYm-ÿn-XnI Nn¥m-K-Xn-I-sf-bmWv At±lw
FXn¿ØXv. At±lw FgpXn: ""{]mNo-\-amb Hcp `qX-Im-esØ apdp-
°n-∏n-Sn-®n-cn-°p∂ P\-߃°v Xß-fpsS kºm-Zy-ß-fpsS ]g-°-sØ-
°p-dn®pw Xß-fpsS Np‰p-]m-Sp-ap≈ ]g-Inb aXn¬s°-́ p-I-fpsS atlm-
∂-X-amb t{ijvT-X-sb-°p-dn®pw A`n-am-\-ap≠v. GsX-¶n-ep-samcp al-
Ømb ssNX\yw, GsX-¶nepw kXy-t{]an, Ah-cpsS he-b-ßsf
t`Zn®p IS-°p-Ibpw lrZ-b-Øns‚ kqcy-{]-Im-ihpw Pohn-X-Øns‚
\nizm-k-ßfpw sIm≠v AXns\ ap°p-Ibpw sNøp-tºmƒ Ah¿
t£m`n-°p-Ibpw ipWvTn-sb-Sp-°p-Ibpw sNøp∂p. Bi-b-߃ Ne-
\-ap-≠m-°p∂p. apt∂m-t´-°p≈ F√m Ne-\-ßfpw `{Z-Xbv°v B]-
Øm-sW-∂mWv Ah¿ Icp-Xp-∂Xv.''1
Xs‚ aX-hn-izm-k-ß-fn¬ dmwtam-l≥ dmbv sNep-Ønb hºn®
kzm[o-\sØ SmtKm¿ AwKo-I-cn-°p-∂p≠v: ""\ΩpsS Ime-L-´-Øn¬
lnμp˛ap…ow˛{InkvXy≥ kwkv°m-c-ß-fn-e-S-ßnb ssNX-\y-Øns‚
ASn-ÿm-\-]-c-amb sFIyw ImWm-\p≈ hnim-e-a-\-kv°X {]I-Sn-
∏n® H∂m-asØ alm-\mWv dmwtam-l≥ dmbv. \ntj-[-Øn-s‚-b√,
]q¿W-amb ⁄m\-Øns‚, ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ C¥y-bpsS ka-
{K-Xsb At±lw {]Xn-\n-[o-I-cn-°p∂p. Fs‚ \m´p-Im¿ {]mtbm-Kn-
I-Po-hn-X-Øn¬ At±-lsØ ]cn-Xy-Pn-®n-cn-°p-I-bmWv. F¶nepw,
Rm\-t±-lsØ ]n¥p-S-cp∂p.''2 dmwtam-l≥ ÿm]n® {_“-k-am-P-
amWv At±-l-Øn\v XXz-Nn-¥-bpsS {]mY-an-I-]m-T-߃ \¬In-bXv.
F¶nepw, kam-P-Øns‚ BNm-c-ßtfm NS-ßp-Itfm Bi-b-ßtfm
XXz-Nn¥ t]meptam At±-l-Øn\p kzoIm-cy-am-bn-cp-∂n√. Fs¥-
∂m¬, PmXn-hy-h-ÿbv°pw aX-Øns‚ ÿm]n-X-km-∑m¿KnI \nb-
a-߃°pw FXn-cmb Hcp Iem-]-sa∂ \n-e-bv°m-cw-`n® {_“-k-
amPw {Ia-Øn¬ Hcp hn`m-Ko-b-{]-ÿm-\-ambn A[x-]-Xn-°p-I-bmWv
sNbvXXv F∂v At±lw a\- n-em°n. F√m-Øcw hn`m-Ko-b-X-
Iƒ°pw FXn-cmb Hcp \ne-]m-Sn¬ \n∂p-sIm-≠mWv At±lw ]c-
am-flm-hn-s\-∏-‰nbpw Cuiz-c-s\-∏-‰nbpw {]]-©-sØ-∏-‰nbpw {]]-
1. Willmer Brothers(pub): Contemporary Indian Philosophy, P. 25.2. Rabindranath Tagore: The Religion of Man, P. 17.
`mc-Xo-b-Nn¥ 247
©hpw a\p-jy\pw XΩn-ep≈ _‘-sØ-∏-‰n-bp-ap≈ Xs‚ kz¥w
Bi-b-߃°p cq]w \¬In-bXv.
SmtKm-dns‚ XXz-Nn-¥-I≥ ]e-t∏mgpw \nKq-V-X-bpsS D∂-X-irw-
K-ß-fn-te°p ]d-∂p-t]m-Ip∂p. Imhym-fl-I-X-bpsS kz¿Wm-h-c-W-
a-Wn-™p-sIm-≠mWv At±-l-Øns‚ ]c-am-flmhv {]Xy-£-s∏-Sp-∂Xv.
]t£, AXv Acq-]tam \n¿Kp-Wtam GI-ta-hm-Zzn-Xo-btam A√,
A\-¥-ß-fmb kn≤n-I-fn-eqsS {]]-©-Ønepw a\p-jy-\nepw {]I-S-
am-Ip∂ kcq-]-bm-Ym¿Yy-amWv. {]]©w anYy-bm-sW∂pw {_“w
am{X-amWv kXyw F∂pw {]Jym-]n-°p∂ GI-X-Xz-hmZw SmtKm-dns\
BI¿jn-®n√. Fs¥-∂m¬, At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, ""AZzn-
Xo-b-amb GIw iq\y-X-bmWv. ZznXo-b-amb B as‰m-∂mWv AXns\
bYm¿Y-am-°p-∂Xv.''3 Pohn-X-Øn\v kuμcyw \¬Ip∂ {]m]-©nI
sshhn-[y-ß-fn-eq-sS-bmWv ]c-am-flmhv {]I-S-am-Ip-∂Xv. AXp-sIm≠v,
sshhn-[y-߃ Ab-Ym¿Y-ß-f√. Ah-bn-s√-¶n¬ ]c-am-flm-hn\p \ne-
\n¬°m≥ Ign-bn√. SmtKm¿ Fgp-Xp∂p: ""\ΩpsS am\p-jn-Im-flm-
hn-\m¬ {Kln-°-s∏-Sp∂ hymh-lm-cn-I-tem-I-Ønte aX-Øn\p {]k-
‡n-bp≈q. AXp-sIm≠v, {_“-sØ-°p-dn-®p≈ tIhe k¶ev]w
Fs‚ N¿®m-hn-j-b-a√.... Znhy-amb bmYm¿Yy-Øn\v F¥p t]cn-́ mepw
icn, \ΩpsS aX-N-cn-{X-Øn¬ AXn\v G‰hpw D∂-X-amb Hcp ÿm\w
e`n-®n-́ p-≈Xv AXns‚ am\p-jn-I-amb kz`mhw sIm≠mWv. Cu am\p-
jn-I-kz-̀ m-h-amWv ]m]-]p-Wy-ß-sf-°p-dn-®p≈ Bi-b-߃°v A¿Yw
Iev]n-®p-sIm-Sp-°p-Ibpw a\p-jys‚ B¥-cn-I-{]-Ir-Xn-bp-ambn CW-
ßn-t®-cp∂ ]q¿W-X-sb-°p-dn-®p≈ F√m BZ¿i-߃°pw imiz-X-
amb Hcp ]›m-Ø-e-sam-cp-°n-s°m-Sp-°p-Ibpw sNøp-∂Xv.''4 am\p-
jn-I-cq-]-Øn-ep≈ ]c-am-flm-hmWv {]]-©-Øn-eqsS {]Xy-£-s∏-Sp-
∂Xv. ""{]]©w a\p-jys‚ {]I-S-cq-]-a-s√-¶n¬ ]ns∂ AsXmcp
Iq‰≥ Im]-Sy-amWv''5 F∂-t±lw ]d-bp∂p. At±-l-Øns‚ XXz-Nn-
¥-I-fpsS tI{μ-_nμp a\p-jy-\mWv, ssZh-a√. ssZh-sØ-°p-dn-®p≈
kXyw a\p-jy-s\-°p-dn-®p≈ kXyw Xs∂-bmWv. {]]-©-sa-∂Xv
a\p-jy-{]-]-©-amWv. Hcn-°¬ sF≥Ão-\p-ambn \S-Ønb Hcp hmZ-
{]-Xn-hm-Z-Øn-\n-S-bn¬ At±lw {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn: ""a\p-jy-
cm-in-bp-ambn Hcp-X-c-Ønepw _‘-s∏-SmØ GsX-¶nepw XXz-ap-s≠-
3. Rabindranath Tagore: Fire Files, No. 52.4. Tagore: The Religion of Man.5. Tagore: Personality, P. 71.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ248
¶n¬ B XXzw \sΩ kw_-‘n-®n-S-tØmfw \ne-\n¬°p-∂n√.''6
F√m XXz-ßfpw a\p-jy\v th≠n-bmWv \ne-\n¬°p-∂Xv F∂v
At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p.
a\p-jys‚ aXw
SmtKm-dns‚ aXw a\p-jys‚ aX-amWv. ""A\-¥-am-bXv a\p-jy-
cm-in-bmWv F∂p hni-Zo-I-cn-°p∂ aX-amWv ˛ a\p-jys‚ aX-amWv
˛ Fs‚ aXw'' F∂v At±lw Ah-Im-i-s∏-Sp∂p. ""\ΩpsS ssZhhpw
a\p-jy≥ Xs∂''. Hcp `mKØv At±lw a\p-jys\ ssZh-ambn
ImWm≥ {ian®p. adp-`m-KØv ssZhsØ a\p-jy-\mbn ImWm\pw.
""]q¿W-X-bpsS G‰hpw al-Ømb amXr-I-bmWv ssZhw'' F∂pw
""B amXr-I-bn-se-Øn-t®-cm-\p≈ Ahn-cm-a-amb {]b-Xv\-amWv a\p-
jy≥'' F∂pw At±lw {]Jym-]n®p. ]q¿W-X-bv°p-th-≠nbpw hy‡n-
XzsØ ta¬°p-ta¬ hf¿Øm≥ th≠n-bp-ap≈ a\p-jy-{]-b-Xv\-Øn-
emWv Cuiz-c-ssN-X\yw {]I-S-am-Ip-∂Xv. \m\m-ap-J-amb a\p-jy-
{]-b-Xv\-sØ-bmWv SmtKm¿ Dt±-in-°p-∂Xv. hy‡n ""Bk‡n IqSm-
sX-bp≈ Xs‚ {]h¿Ø-\-ß-fnepw kb≥knepw XXz-Nn-¥-bnepw
kmln-Xy-Ønepw Ie-bnepw Bcm-[-\-bn-ep-sa√mw ]c-a-]p-cp-js\
{]Xn-^-en-∏n-°Ww; AXm-W-hs‚ aXw''7 F∂v At±lw A`n-{]m-
b-s∏-Sp∂p. as‰m-cn-SØv At±lw Fgp-Xp∂p: ""Fs‚ hf¿® ⁄m\-
Ønepw kvt\l-Ønepw {]hr-Øn-bnepw ]c-a-]p-cp-js\ {]Xn-^-en-
∏n-°p∂p. CXmWv Fs‚ km^eyw. \ΩpsS a\- n¬ \n∂pw C—m-
i-‡n-bn¬ \n∂pw {]h¿Ø-\-Øn¬ \n∂pw A]q¿W-X-bpsS aqSp-
]Sw \oßn-t∏m-Ip∂p. Aßs\ \Ωƒ ]c-a-]p-cp-j-\p-am-bp≈ \ΩpsS
_‘w hy‡-am-°pI IqSn sNøp∂p. CXmWv a\p-jys‚ aXw.''
F√m a\p-jy-cnepw Znhy-amb Hcp alXzw Hfn-™p-In-S-°p-∂p-
s≠∂pw AXp {]I-Sn-∏n-°m≥ Ign-bmsX hcp-∂-XmWv G‰hpw
henb \n¿`mKyw F∂pw At±lw {]kvXm-hn-°p∂p.
Cu ho£-W-K-Xn°v kzm¿Y-tem-ep-]-amb CSp-ßnb hy‡n-Xz-
hm-Z-hp-ambn bmsXmcp _‘-hp-an√. ]q¿W-X-bn-te-°p≈ a\p-jys‚
apt∂-‰-Øn\v hy‡n-]-chpw kmaq-ln-I-hp-amb c≠p hi-ß-fp-s≠∂v
SmtKm¿ Icp-Xp∂p. hy‡n-]-c-amb ]q¿WX kmaq-ly-amb ]q¿W-
X-bp-ambn At`-Zy-amw-hn[w _‘-s∏-´n-cn-°p∂p. At±-l-Øns‚ A`n-
6. Tagore: Religion, P. 225.7. Ibid.
`mc-Xo-b-Nn¥ 249
{]m-b-Øn¬ ""hy‡n-]-c-amb t\´w Hcn-°epw tIh-e-a√. a\p-jy¿°n-
S-bn¬ G‰hpw D∂-X-amb ]Z-hn-bn-se-Øn-b-h-cpsS i‡n-Iƒ F√m-
h-cp-sSbpw i‡n-I-fm-bn-´mWv {]I-Sn-∏n-°-s∏-Sp-∂Xv. Ahsb th¿Xn-
cn-°m≥ hø. a\p-jy≥ Hcp hy‡n-sb∂ \nebv°v H‰-s∏´p \n¬°p-
t∂-SØv, ]c-kv]-c-k-l-I-cWw KmV-a-√m-tØ-SØv, ImSØw am{X-
ta-bp-≠mhq.''8
Cßs\, SmtKm-dns‚ A`n-{]m-b-Øn¬ Pohm-flmhpw ]c-am-
flmhpw XΩn-ep≈ _‘-Øns‚ ]n∂n¬ a\p-jy\pw kap-Zm-bhpw
XΩn-ep≈ _‘-am-Wp-≈Xv. Cuiz-c-km-£m¬°m-c-Øn-\p≈ am¿Kw
a\p-jys‚ ]q¿WX ssIh-cp-Øm≥ th≠n-bp≈ {]h¿Ø-\-amWv.
a\p-jys‚ ]q¿W-X-bm-Is´, kap-Zm-b-Øns‚ ]q¿W-X-bp-ambn At`-
Zy-amw-hn[w _‘-s∏-´n-cn-°p-Ibpw sNøp∂p. SmtKm-dns\ kw_-‘n-
®n-S-tØmfw, Cuiz-c-hn-izmkw a\p-jys‚ B¥-cn-I-amb \∑-I-fnepw
Ign-hp-I-fn-ep-ap≈ hnizm-khpw Cuiz-c-̀ ‡n a\p-jy-kvt\-l-hp-amWv.
`mc-Xo-b-Nn-¥-bnse tIh-e-ßfpw Aaq¿Ø-ß-fp-amb B[ym-
fln-I-kn-≤m-¥-ßsf a\p-jy-a-l-Xz-hp-ambn Iq´n-bn-W-°m-\mWv
SmtKm¿ ]cn-{i-an-®Xv. B ]cn-{i-a-Øns‚ D]m-[n-I-fm-bn-cp∂p
kvt\lhpw sFIy-t_m-[hpw. At±-l-sa-gpXn: ""kvt\l-Øns‚
shfn-®w-sIm≠v \ΩpsS Bflmhv {]Im-i-am-\-am-bn-Øo-cp-tºmƒ
AXv a‰p-≈-h-cp-tS-Xn¬ \n∂v ̀ n∂-am-sW∂ \ntj-[-`m-h-Øn\p {]k-
‡n-bn-√m-Xm-bn-Øo-cp∂p. `n∂X Ah-km-\n-°p-tºmƒ a\p-jy\v
hkvXp-°-fpsS kXysØ Ah-bpsS km¿h-{Xn-I-amb sFI-cq-]y-
Øn¬ ImWm≥ Ign-bp∂p.'' {]mIr-X-a-\p-jy¿°n-S-bn-ep-≠m-bn-cp∂
sFIy-t_m-[-amWv B[ym-fln-Im-̀ n-\n-th-i-ß-fp-tSbpw ssZh-k-¶¬∏-
ß-fp-tSbpw Dd-hn-S-sa∂v At±lw Nq≠n-°m-Wn®p. Xs‚ Cu Bi-
bsØ At±lw Cßs\ hni-Zo-I-cn®p: ""a\p-jy\v BZy-ambn Xs∂-
°p-dn-®p≈ t_m[-ap-Zn-®Xp apX¬°p-Xs∂ X∂n-eqsS Xs‚ kap-
Zm-b-Øn¬ {]I-S-am-bn-Øo¿∂ \nKq-V-amb sFIy-hm-RvO-sb-°p-
dn®pw t_m[-ap-≠mbn. hy‡n-Iƒ XΩn-ep≈ _‘-Øns‚ AXn-
kq-£va-amb Hcp am[y-a-am-WXv. AXns‚ Dt±iyw ssZ\w-Zn-\-Po-hn-
X-Ønse Fs¥-¶nepw {]tbm-P-\-a√, AXns‚ Xs∂ A¥n-a-k-
Xy-amWv. AXv kwJy-I-fpsS Hcp XpI-b√, Hcp Pohn-X-aq-ey-amWv.
Cu hym]-I-amb sFIy-t_m-[-Øn\v ssZhn-I-amb Hcp kz`m-h-ap-
s≠∂pw hy‡n-]-c-ambn X\n-°p-≈-sX√mw XymKw sNø-W-sa∂v
8. Tagore: Letters from Russia, P. 146.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ250
Xt∂m-Sm-h-iy-s∏-Sm≥ AXn-\-h-Im-i-ap-s≠∂pw ]cn-an-X-amb kz¥w
Bflm-hn-\-∏p-d-Øp≈ G‰hpw D¬°r-„-amb kzmX-{¥ysØ {]Xn-
\n-[o-I-cn-°p∂ ]c-tam-∂-X-amb Hc¿Yw AXn-e-S-ßn-bn-́ p-s≠∂pw a\p-
jy≥ Fß-s\tbm [cn-®p-h-®n-cn-°p∂p.'' CtX Bibw Xs∂
At±lw as‰m-cp-X-c-Øn¬ hni-Zo-I-cn-°p-I-bp-≠mbn: ""a\p-jy¿°v
kmaq-ly-amb Iayq-Wn-k-Øns‚ hnim-e-Po-hn-X-Øn¬, kwKo-X-Øn-
se-∂-t]mse, \nKq-V-amb sFIyw A\p-`-h-s∏-Sp∂p. Cu sFIy-
t_m-[-Øn¬ \n∂mWv Ah¿°v Xß-fsS ssZh-sØ-°p-dn-®p≈
t_m[-ap-≠m-bXv. Cßs\ Hmtcm aXhpw AXns‚ Ipe-tKm-{X-ssZ-
h-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv Bcw-`n-°p-∂Xv.''9.
_‘-\-ß-fn-eqsS tamN\w
a\p-jys‚ A¥- -Ø-bpsS D≈n-te-°n-d-ßn-t∏m-hp-Itbm
sFlnI Pohn-X-Øn-\-∏p-d-Øp≈ iq\y-X-bn-te°p ]d-∂p-t]m-hp-
Itbm sNøp∂ Hcm-flo-b-hm-Z-am-bn-cp-∂n√ SmtKm-dn-t‚Xv. At±-l-
Øns‚ \nKq-V-Xm-hmZw hnc-‡n-sbtbm k\ym-k-sØtbm A\p-Iq-
en-°p-∂n√. Xs‚ Ime-L-´-Ønse kmaqly˛cm{„ob kw`-h-hn-Im-
k-ß-fn¬ AXy-[nIw {i≤bpw Xmev]-cy-hp-ap≈ Hcm-fm-bn-cp-∂-Xp-
sIm≠v P\-ß-fpsS ssZ\w-Zn\ Pohn-X-hp-ambn _‘-an-√mØ Hcm-
flo-b-hm-Z-Øn-te°p hgp-Xn-t∏m-Im≥ At±-l-Øn\p km[n-®n√.
At±lw FgpXn: ""F\n°v Cu kpμ-c-amb temI-Øn¬ \n∂v DSs\
tamN\w e`n-°-W-sa∂ bmsXm-cm-{K-l-hp-an√. BIm-ihpw kap-{Zhpw
N{I-hm-f-hp-ap≈ A\p-Kr-lo-X-amb Cu temI-Øn¬ Fs‚ ktlm-
Z-c-∑m-cmb a\p-jy-cpsS IqsS, Ah-cp-sS-bn-S-bn¬ Xs∂, Pohn-°m-
\mWv F\n°v IqSp-X¬ Xmev]cyw.''
cq]hpw h¿Whpw K‘-hp-ap≈ {]Ir-Xnbpw, _p≤n, a\ v,
kvt\lw, Zb apX-em-b-h-tbm-Sp-Iq-Snb a\p-jy\pw SmtKm-dns\
k¿hYm BI¿jn®p. AXp-sIm-≠mWv At±lw Cßs\ Fgp-Xn-
bXv: ""Cu _‘-\-ßsf Rm≥ ]p—n-°p-∂n√. Ah Fs‚ a\- ns\
kzX-{¥-am-°m-\mWv klm-bn-°p-∂Xv. Aßs\ Fs‚ kz¥w _‘-
\-Øn¬ \n∂p-Xs∂ Ah Fs∂ ]pd-tØ°p hnI-kn-∏n-°p∂p.''
At±-l-Øns‚ XXz-im-kv{X-Ønse apJy-amb Hcm-ibw Xmsg
sImSpØ at\m-l-c-amb Ihn-X-bn¬ hy‡-ambn ImWmw.
9. Tagore: Creative Unity, P. 22.
`mc-Xo-b-Nn¥ 251
""Fs‚ tam£w hnc-‡n-bn-e√; B\-μ-Øns‚ Bbncw irwJ-
e-I-fn¬ tamN-\-Øns‚ Benw-K\w Rm≥ A\p-`-hn-°p∂p;
\ns‚ hnhn[ h¿W-ßfpw kpK-‘-hp-ap≈ ho™n≥[m-c-Iƒ
\o F\n°v th≠n ]I¿∂p-X-cn-Ibpw Cu a¨]m{Xw Xpfp-ºp-thmfw
\nd-bv°p-Ibpw sNøp∂p.
\ns‚ XoPzm-e-sIm≠v Fs‚ temIw AXns‚ hyXy-kvX-ß-
fmb \qdp hnf-°p-Iƒ IØn-°p-Ibpw Ahsb \ns‚ t£{X-a-fi-
]-Øn¬ {]Xn-jvTn-°p-Ibpw sNøpw.
C√, Rms\s‚ C{μn-b-ß-fpsS Ihm-S-߃ Hcn-°epw AS-®n-Sp-
I-bn√; Z¿i-\-Øn-s‚bpw {ih-W-Øn-s‚bpw kv]¿i-\-Øn-s‚bpw
B\-μ-߃ \ns‚ B\-μ-sØ-bmWv Dƒs°m-≈p-∂Xv.
DΔv, Fs‚ F√m hymtam-l-ßfpw B\-μ-Øns‚ Zo]vXn-bm-bn-
amdpw. Fs‚ F√m Bi-Ifpw kvt\l-Øns‚ I\n-I-fmbn aqØp-]-
gp°pw.''10
SmtKm¿ Akm-am-\y-{]-Xn-`-bp≈ Hcp kmln-Xy-Im-c-\m-bn-cp∂p.
At±-l-Øns‚ Aº-Xn-tesd IYm-k-am-lm-c-߃, \qdn-tesd IY-
Iƒ, ]{¥≠p t\mh-ep-Iƒ, ap∏-Xn-e-[nIw \mS-I-߃, Ccp-\q-tdmfw
{]_-‘-߃, c≠m-bn-c-tØmfw Ihn-X-Iƒ ˛ Ch-sb√mw `mc-Xob
kwkvIm-c-Øn-s‚bpw `mc-Xob kmln-Xy-Øn-s‚bpw `fim-c-Øn-
te-°p≈ kw`m-h-\-I-fmWv. KoXm-RvP-en-bpsS I¿Øm-sh∂
\nebv°v 1913¬ At±-l-Øn\v t\m_¬ kΩm\w In´n.
sshjvWh Ihn-I-fpsS Imhy-cq-]sØ SmtKm¿ AwKo-I-cn®p.
I_o¿, ssNX-\y≥ XpS-ßnb `‡n-{]-ÿm\ Ihn-I-fpsS kzm[o\w
At±-l-Øns‚ Ihn-X-I-fn¬ hy‡-ambn ImWmw. At±-l-Øns‚
Bi-b-ß-fnepw {]Xn-cq-]-ß-fn-ep-sa√mw Bflo-b-hm-Z-Øn-s‚bpw \nKq-
V-Xm-hm-Z-Øn-t‚bpw ap{Z h∂n-´p-s≠-∂Xv kwi-b-Øn-\n-S-bn-√m-Ø-
hn[w kv]jvSamWv. F∂n-cn-°epw, Bflo-b-hm-Z-Øns‚ \nKq-V-X-
bn¬ s]mXn™ B Nn¥-Iƒ iq\y-X-sbtbm Dt±-iy-cm-ln-Xy-
sØtbm tXSn-t∏m-Ip-∂n√. At±-l-Øns‚ t\mh-ep-Ifpw IY-Ifpw
\mS-I-ßfpw Ihn-X-I-fp-sa√mw Ime-l-c-W-s∏´ BNm-c-\n-b-a-
߃°pw A‘-hn-izm-k-߃°pw kmaq-lym-\o-Xn-Iƒ°pw hntZ-io-
b-`-c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS a¿Z-\-߃°pw FXn-cmb Hcp kmaqly ]cn-
jv°¿Øm-hn-s‚bpw cmP-kvt\-ln-bp-sSbpw hnIm-c-hn-Nm-c-ß-sf-bmWv
\ap°v ]I¿∂p-X-cp-∂Xv. Zcn-{Z-∑m-scbpw IogvPm-Xn-°m-scbpw CSn-
10. Rabindranath Tagore, Gitanjali.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ252
®-a¿Øp-Ibpw AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ henb B¿`m-S-tØmsS {]m¿Y-
\-Ifpw `‡n-{]-I-S-\-ßfpw \S-Øm≥th≠n t£{X-ßsf icWw
{]m]n-°p-Ibpw sNøp-∂-h-cpsS t\sc At±-l-Øns‚ Ihn-X-Iƒ ]cn-
lmkw s]mgn-°p∂p. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬ Cuiz-c-Z¿i-
\-Øn\v Aº-e-Øntem ]≈n-bntem t]mIp-∂-Xp-sIm≠v bmsXmcp
Imcy-hp-an√. I¿j-I≥ \new Dgp-Xp-a-dn-°p-t∂-SØpw tdmUp-]-Wn-
°m-c≥ I√p-Iƒ DS-bv°p-t∂-S-Øp-amWv Ahs\ At\z-jn-t°-≠Xv.
shbn-eØpw ag-bØpw Ah≥ Ahn-S-Ø-s∂-bp-≠mhpw. Ahs‚
hkv{X-߃ s]mSn-\n-d-™-h-bm-bn-cn°pw. ""sshZn-I-Xz-Øns‚ ]pdw
Ip∏mbw FSp-Øp-am-‰q. F∂n´v Ah-s\-t∏mse s]mSn-\n-d™ aÆn-
te°v Cd-ßn-h-cnI.''11
imkv{Xhpw aXhpw
]c-a-amb Hcp i‡n-hn-ti-j-Øn¬ SmtKm-dn\p hnizm-k-ap-≠m-
bn-cp∂p. F¶nepw, imkv{XsØ At±lw Ah-K-Wn-®n√. At±lw
FgpXn: ""imkv{X-ta-J-e-bn¬ A\p-kyq-X-ambn Kth-j-W-߃ \S-
∂p-sIm-≠n-cn-°p∂ Hcp cmPy-Øn¬ imkv{X-⁄m\w Iptds» Iptd-
s»-bmbn CS-hn-SmsX ]c-∂p-]n-Sn-®p-sIm-≠n-cn°pw. CXns‚ ̂ e-ambn
\ΩpsS lrZ-b-ß-fn¬ imkv{Xo-b-Nn-¥bv°v ]‰nb Btcm-Ky-I-c-amb
Hc-¥-co-£-ap-≠m-hp∂p.'' ]t£, ""BZy-¥-hn-lo-\-\mb B i‡n''
As√-¶n¬ ""k¿hm-flm-hmb Cuiz-c≥'' F√m imkv{X-߃°pw
AXo-X-\m-sW∂v At±lw hniz-kn®p. ""\ΩpsS bp‡n-Nn-¥-bpsS
temI-amWv imkv{X-temIw. AXn\v AXn-t‚-Xmb amlm-flyhpw D]-
tbm-Khpw BI¿j-I-Xz-hp-ap≠v. AXn\v A¿l-amb am\yX
\¬Im≥ \mw Xøm-dm-Wp-Xm\pw. F∂m¬, AXv \ap-°p-th≠n
bYm¿Y-temIw I≠p-]n-Sn®p Ign-™n-cn-°p∂p F∂v Ah-Im-i-s∏-
Sp-Ibpw efn-X-a-\-kv°-cmb a\p-jy-cpsS temIsØ ]p—n-°p-Ibpw
sNøm≥ XpS-ßp-tºmƒ AXv kz¥w cmPm-hns‚ knwlm-k\w ]nSn-
®p-]‰n A[n-Im-c-a-Ø-\m-bn-Øo¿∂ Hcp ssk\ym-[n-]-s\-t∏m-se-bm-
Ip-sa∂p ]d-bm-Xn-cn-°m≥ hø. ImcWw, temI-Øns‚ bmYm¿Yyw
a\p-jys‚ hy‡n-ssh-in-„y-Øn-emWv InS-°p-∂Xv, bp‡n-hn-Nm-c-
Øn-e√. imkv{X-Øns‚ Ign-hp-aqew `qan-im-kv{X-]-c-amb {]Xn-_-
‘-߃ Ipd-bp-Ibpw temI-Øn-se-ßp-ap≈ P\-߃ ]c-kv]cw ASp-
°p-Ibpw sNbvXn-cn-°p∂p. hyXy-kvX-cm-{„-߃ ]c-kv]cw ASp-Øp-
11. Tagore: Gora
`mc-Xo-b-Nn¥ 253
I-gn-™n-´p≠v. F∂m¬, B¥-c-amb sFIy-Øns‚ Imcytam?
_mly-ku-I-cy-߃ ImcWw hnhn[ cm{„-ß-fnse P\-ßfpw
hnhn[ PmXn-°mcpw XΩn¬ ASp-Øp-sIm-≠n-cn-°p-∂p≠v. ]t£,
AXv Hcp HØp-tN-c¬ am{X-amWv. B¥-cn-I-amb _‘w-sIm≠v H∂m-
bn-Øo-c-e√.''
F∂m¬, imkv{X-߃°-Xo-X-amb Cu ]c-a-i‡n {]Ir-Xn-
bpsS km[m-cW {]h¿Ø-\-ß-fntem am\p-jn-I-_-‘-ß-fpsS {Iao-
I-c-W-Øntem Hcp Xc-Ønepw CS-s]-Sp-∂n√ F∂v SmtKm¿ Dd-∏n-®p-
]-d-bp∂p. At±-lhpw alm-flm-Km-‘nbpw XΩn¬ \S∂ Hcp hmZ-{]-
Xn-hmZw Cu hnj-bsØ kw_-‘n® ck-I-c-amb Nne Imcy-߃
shfn-s∏-Sp-Øp-∂p≠v. 1934¬ _olm-dn-ep-≠mb `b-¶-c-amb `qIºw
Bbn-c-°-W-°n-ep≈ P\-ß-fpsS ac-W-Øn\pw tImSn-°-W-°n¬ Ddp-
∏nI hne hcp∂ kzØp-°-fpsS \mi-Øn\pw CS hcp-Øp-I-bp-≠mbn.
Cu AXym-]Øp apgp-h≥ kw`-hn-®Xv kh¿W lnμp-°ƒ Zcn-{Z-
cmb lcn-P-\-ß-tfmSp ImWn-®p-t]m∂ A\o-Xn-I-fp-sSbpw A{I-a-
ß-fp-tSbpw t\¿°v ssZhw tIm]n-®-Xp-sIm-≠m-sW∂v Km‘n {]kvXm-
hn®p. B {]kvXm-h-\sb hna¿in-®p-sIm≠v SmtKm¿ Nq≠n-°m-Wn®p.
`qIºw {]Ir-Xn-bpsS Hcp {]Xn-`mkw am{X-am-sW∂pw Cuiz-c\v
AXn¬ bmsXmcp ]¶p-an-s√∂pw. At±lw tNmZn®p: Ip‰-°msc
in£n-°-emWv Dt±-iy-sa-¶n¬ Cuiz-c≥ \nc-]-cm-[n-I-fmb P\-
߃°v C{X-b-[nIw I„-∏m-Sp-≠m-°n-Øo¿Ø-sX-¥n-\mWv? \nc-]-
cm-[n-Isf in£n-°p∂ Cuiz-c≥ Hcp bYm¿Y Cuiz-c-\m-hp-∂-sX-
ß-s\-bmWv? Km‘n hn´p-sIm-Sp-Øn√. At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p:
ssZh-Øns‚ Adnhv IqSmsX bmsXm∂pw \S-°n√; Hcn-e-t]mepw
Cf-In√. ssZh-Øns‚ {]hr-Øn-Isf X¿°-im-kv{X-Øns‚ ASn-
ÿm-\-Øn¬ hni-Zo-I-cn-°mt\m \ymbo-I-cn-°mt\m km[y-a√. Cu
hmZ-{]-Xn-hmZw SmtKm-dn-s‚bpw Km‘n-bp-sSbpw aX-]-c-amb ho£-
W-ß-fn-ep≈ hyXym-ksØ shfn-s∏-Sp-Øp∂p.
km¿h-eu-In-I-hmZn
SmtKm¿ PmXn-a-X-hy-Xym-k-߃°-Xo-X-\mb Hcp km¿h-eu-
In-I-hm-Zn-bm-bn-cp∂p. Xs‚ Cu Bibw At±lw Cßs\ {]I-Sn-
∏n-°p∂p: ""Cs∂-\n°v lnμp-°ƒ°pw apk¬am-∑m¿°pw {InkvXym-
\n-Iƒ°pw {_“-a-X-°m¿°pw F√m-h¿°pw Hcp-t]mse Ah-Im-i-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ254
s∏´ B ssZh-sØ-°p-dn-®p≈ a{¥w Xcq. B ssZh-Øns‚ hmXn-
ep-Iƒ bmsXm-cm-fpsS apºnepw ˛ Ah≥ GXp PmXn-bn¬ s]´-hm-
\m-bmepw icn ˛ Hcn-°epw sIm´n-b-S-bv°-s∏-Sp-∂n√. Ah≥ lnμp-
°-fpsS am{Xw ssZh-a√, C¥y-bp-sS-bmsI ssZh-amWv.''12
\Ωƒ I≠p-I-gn-™-Xp-t]mse Xne-I≥, Ac-hn-μ-tLmjv XpS-
ßnb Xo{h-hm-Zn-I-fpsS cmPy-kvt\lw lnμp tZio-b-Xz-Øns‚ ASn-
ÿm-\-Øn-ep-≈-Xm-bn-cp∂p. SmtKm¿, t\sc-a-dn®v, PmXn-aX hntZz-j-
߃°p ÿm\-an-√mØ Hcp cmPy-kvt\-l-sØ-bmWv Db¿Øn-∏n-Sn-
®Xv. "P\-K-W-a\' F∂p XpS-ßp∂ C¥y-bpsS tZio-b-Km-\-Øns‚
I¿Øm-hm-W-t±lw. B Km\-Øn-e-S-ßnb Hcm-ibw Cßs\ kw{K-
ln°mw: ""\o F√m P\-ß-fp-sSbpw a\- p-Isf `cn-°p-∂-h-\mWv,
\ns‚ i_vZw cmhpw ]Iepw \mSp-tXmdpw Np‰n lnμp-°-sfbpw _u≤-
scbpw kn°p-Im-scbpw ssP\-scbpw ]m¿kn-I-sfbpw ap…o-ß-sfbpw
{InkvXym-\n-I-sfbpw F√mw \ns‚ knwlm-k-\-Øn\p Np‰pw hnfn-
®p-h-cp-Øp∂p. ]uc-kvXycpw ]m›m-Xycpw \ns‚ tZhm-e-b-Øn-te°v
hgn-]m-Sp-Iƒ sIm≠p-h-cp∂p. \o hnP-bn-°s´, hnP-bn-°s´, hnP-bn-
°s´!''
SmtKm-dns‚ cmPy-kvt\lw CSp-ßnb tZio-b-t_m-[-am-bn-cp-∂n√.
km¿h-tZ-io-b-Xz-hp-ambn H´pw-Xs∂ sshcp-[y-an-√mØ Hcp tZio-b-
t_m-[-am-bn-cp∂p AXv. temI-Øn-se-ßp-ap≈ P\-߃°v kzmX-
{¥yhpw kmtlm-Z-cyhpw kam-[m-\hpw ssIh-c-W-sa-∂-Xm-bn-cp∂p
At±-lØns‚ A`n-emjw. At±lw FgpXn: ""Hmtcm cmPyhpw
kz¥w e£y-Øn-se-Øn-t®¿∂Xv Hcp hyXy-kvX-am¿K-Øn-eq-sS-
bmWv. CXv B cmPy-Øns‚ \mK-cn-I-Xbv°v Hcp khn-ti-j-{]m-
[m\yw \¬In-bn-cn-°p∂p. ]t£, AXns‚ ^e-߃ F√m-h¿°pw
\¬I-s∏-Sp∂p.... a\p-jy-cm-in-bnse hnhn-[-hw-i-߃°n-S-bn¬ {]Ir-
Xn-k-l-P-amb hyXym-k-ß-fp-s≠∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√.
Ahsb am\n-°p-Ibpw \ne-\n¿Øp-Ibpw sNtø-≠-Xm-h-iy-amWv.
]t£, B hyXym-k-ß-sf-s¥m-s°-Ø-s∂-bm-bmepw \ΩpsS
sFIyw km£m¬°-cn-°m\pw sshcp-[y-ß-fpsS \qem-am-e-bn¬
kXyw Is≠-Øm\pw ]‰nb Hcp hnZym-`ym-k-amWv \ap-°m-hiyw.''
km¿h-eu-In-I-amb kmwkv°m-cn-I-_-‘-ßsf kw_-‘n-®n-S-
tØmfw aX-]p-\-cp-≤-c-W-hm-Zn-I-fp-tS-Xn¬ \n∂p hyXy-kvX-amb Hcp
\ne-]m-SmWv SmtKm¿ ssIs°m-≠Xv. F√m kmwkv°m-cn-I-aq-ey-
12. J. Nehru: Discovery of India.
`mc-Xo-b-Nn¥ 255
߃°pw ̨ Ah temI-Øns‚ GXp-`m-KØp \n∂p h∂-h-bm-bmepw
icn ˛ At±lw Xs‚ a\- ns‚ hmXn¬ Xpd-∂p-sIm-SpØp. hntZ-io-
b-am-sW-∂-Xp-sIm≠p am{Xw bmsXmcp kwkv°m-c-tØmSpw At±-
l-Øn\v FXn¿∏p-≠m-bn-cp-∂n√. At±lw ]d™p: ""F\n°v Hcp
kwkv°m-c-tØmSpw, AXns‚ hntZ-io-b-kz-`mhw sIm≠p-am{Xw,
Ahn-izm-k-an-s√∂ Imcyw hy‡-am-°s´. adn®v, AØcw _mly-i-
‡n-I-fn¬ \n∂p≈ BLmXw \ΩpsS _u≤n-I-{]-Ir-Xn-bpsS HmP-
n\v Bh-iy-am -sW∂v Rm≥ hniz -kn -°p∂p... bqtdm-]y≥
kwkvImcw \Ωp-sS -bn -S -bn -te°v h∂-t∏mƒ AXv AXns‚
hn⁄m\w am{X-a√, KXn-th-Khpw sIm≠p-h∂p''. Ph-l¿em¬
s\lvdp Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, ""a‰v GXv C¥y-°m-c-s\-°m-fp-a-
[nIw At±lw (SmtKm¿) Ing°pw ]Sn-™mdpw XΩn¬ cRvPn-∏p-
≠m-°m≥ klm-bn-°p-Ibpw Aßs\ C¥y≥ tZio-b-Xz-Øns‚ ASn-
Ød hn]p-e-am-°p-Ibpw sNbvXn-´p≠v. C¥y-bnse G‰hpw \√
km¿h-eu-In-I-hmZn At±-l-amWv. At±lw km¿h-tZ-iob kl-I-c-
W-Øn¬ hniz-kn-°p-Ibpw AXn-\p-th≠n ]cn-{i-an -°p-Ibpw
sNbvXp. C¥y-bpsS ktμiw a‰p cmPy-ß-fn-se-Øn-°p-Ibpw a‰p
cmPy-ß-fpsS ktμ-i-߃ Xs‚ kz¥w \m´p-Im¿°n-S-bn-te°v
sIm≠p-h-cn-Ibpw sNbvXp.''13
F∂m¬, sshtZ-in-I-Po-hn-X-co-Xn-I-fpsS ]pdw-]q-®n¬ At±lw
{`an-®p-h-im-bn√. 1941¬, Xs‚ F¨]Xmw ]nd-∂mƒZn-hkw, sXs√mcp
thZ-\-tbmsS At±lw ]d-bp-I-bp-≠mbn: ""{_n´ojv kwkv°m-c-
Øns‚ BI¿j-I-ß-fmb hi-ß-fn¬ ab-ßn-\n-∂-t∏mƒ AXv Nnc-
¥-\-ß-fmb Pohn-X-aq-ey-ßsf C{Xbpw {Iqc-amb coXn-bn¬ hnIr-
X-am-°n-Øo¿°p-sa∂v Rm≥ Hcn-°epw Icp-Xn-bn√. \ΩpsS \m´nse
P\-ß-fpsS t\sc Hcp ]cn-jv°r-X-cm{„w ImWn-°p∂ shdp-∏n-s‚bpw
{Iqc-X-bp-sSbpw Nn”-amWv B sshIr-X-sa∂v Rm\n-t∏mƒ a\- n-
em-°p∂p.''13
AtX {]_-‘-Øn¬ Xs∂ At±lw ap∏-Xp-I-fpsS Bcw-`-
Øn¬ X\n°v tamkvt°m-hn-ep-≠mb A\p-`-h-ß-sf-∏-‰nbpw {]Xn-
]m-Zn-°p-∂p≠v. ""Xß-fpsS cmPy-Øn¬ \n∂v tcmKw, \nc-£-cX, Adn-
hn-√mbva, Zmcn{Zyw F∂n-ß-s\-bp≈ \mW-t°-Sns‚ F√m _mly-
e-£-W-ß-sfbpw XpS-®p-\o-°m≥ th≠n djy-°m¿ A£o-W-amb
Du¿P-kz-e-X-tbm-Sp-IqSn \S-Øp∂'' ]cn-{i-a-ßsf At±lw {]iw-
13. Tagore: Towards Universal Man. P. 355.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ256
kn-°p∂p. ""hwi-]-c-amb Zpc-`n-{]m-b-ß-fn¬ \n∂p tamN\w t\Sn-
s°m≠v tkmhn-b-‰p-Iƒ Xß-fpsS ̀ c-Wm-Xn¿Øn-I-fn-sem-́ p°pw a\p-
jy-km-tlm-Z-cy-Øns‚ al-—-‡nsb Db¿Øn-s°-´n-bn-cn-°p∂p.
C{Xbpw {ZpX-K-Xn-bn¬ Ah¿ t\Sn-°-gn™ A¤p-X-I-c-amb ]ptcm-
KXn F∂n¬ Htc ka-bØp Xs∂ B\-μhpw Akq-bbpw Df-hm-
°p∂p.''
kzmX-{¥y-Øns‚ Kmb-I≥
a\p-jys‚ hy‡n-ssh-in-„y-Øns‚ hnIm-k-Øn\p hne-ßp-X-
Sn-bmbn \n¬°p-∂Xv sImtfm-Wn-b-en-k-amWv F∂v At±lw a\-
n-em°n. AXp-sIm-≠mWv At±lw C¥y-bpƒs∏-sS-bp≈ F√m
ASn-a-cm-Py-ß-fp-sSbpw kzmX-{¥y-Øn-\p-th≠n Xs‚ i_vZ-ap-b¿Øn-
bXv. 1937¬ At±-l-sa-gp-Xnb ""B{^n-°bv°v Hcp A¿®-\m-KoXw''
F∂ lrZ-b-kv]¿in-bmb IhnX a¿Z-\-Øn-em-≠p-In-S∂ B{^n-
°≥ P\-X-tbmSv At±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp∂ AKm-[-amb klm-\p-
`q-Xnsb shfn-s∏-Sp-Øp∂p:
""]cn-jvIr-X-cpsS {]mIr-X-amb Zpcm-{Klw Ah-cpsS \n¿e-÷-amb
arKo-b-Xsb \·-am°n Xpd∂p ImWn®p.
\o Ic™p; \ns‚ Ic-®n¬ sR°n sRcn-°-s∏´p.
Ih¿®-°m-cpsS BWn Xd® sNcp-∏p-Iƒ
\ns‚ Aa¿j-Øns‚ Ncn-{X-Øn-t∑¬
ambv°m-\m-hmØ ]mSp-Iƒ ]Xn-®-t∏mƒ
Im´n-ep≈ \ns‚ Imev]m-Sp-Iƒ IÆo-cnepw tNmc-bnepw
IpXn¿∂p aen-\-ambn....
C∂v ]›n-a-N-{I-hm-f-Øn¬ AkvX-a-\m-Imiw
s]mSn \nd™ sImSp-¶m-‰p-sIm≠v izmkw ap´p-tºmƒ,
Xtam-a-b-amb Kpl-bn¬ \n∂v
]pd-tØ-°n-g™p hcp∂ arKw
`bm-\-I-ß-fmb Ae¿®-Iƒ sIm≠v
]I-ens‚ acWw {]Jym-]n-°p-tºmƒ,
tl, A¥y-Im-e-Ith! hcq!
am\-`wKw sNø-s∏´ B kv{XobpsS hmXn¬°¬ \n∂p-sIm≠v
Ah-tfmSp am∏p tNmZn°q!
tcmKw ]nSn-s]´ Hcp h≥I-c-bpsS
`mc-Xo-b-Nn¥ 257
kzt_m-[-an-√mØ t]]-d-®n-en-∂n-S-bn¬
AXm-bn-cn-°s´ Ah-km-\sØ al-Ømb hm°v.''
`qX-Im-e-Øns‚ al-Xz-sØ-°p-dn®p ]mSp-Ibpw h¿Ø-am-\-Im-
e-Øns‚ am\-t°-Sn-s\-∏‰n hne-]n-°p-Ibpw sNbvX-Xp-sIm≠p am{Xw
SmtKm¿ Xr]vXn-s∏-´n√. At±-l-Øns‚ `mh\ `mhn-bpsS N{I-hm-f-
ßsf Af∂p ]cn-tim-[n®p. KoXm-RvPen F∂ kp{]-kn-≤-{K-Ÿ-
Øn¬ At±lw Xs‚ kz]v\-Øn-ep≈ C¥ysb \ap°v Hcp-t\m°p
ImWn-®p-X-cp∂p.
""\n¿`-b-amb a\ v Fhn-sStbm,
inc v Db¿Øn-∏n-Sn-°-s∏-Sp-∂Xv Fhn-sStbm,
⁄m\w kzX-{¥-am-bn-cn-°p-∂-sX-hn-sStbm,
CSp-ßnb Krl-`n-Øn-Iƒ sIm≠v temIw IjWw Ij-W-am°n
apdn-°-s∏-Sm-Ø-sX-hn-sStbm,
hm°p-Iƒ kXy-Øns‚ AKm-[-X-bn¬ \n∂p
hcp-∂-sX-hn-sStbm,
hnth-I-Øns‚ sXfn-\o-scm-gp°v ]g-Inb ioe-ß-fpsS
aSp-∏≥a-cp-`q-an-bn¬ hgn-sX-‰m-Xn-cn-°p-∂-sX-hn-sStbm,
a\ v Fs∂∂pw hnI-kz-c-am-bn-cn-°p∂ Nn¥-bn-te°pw
{]hr-Øn-bn-te°pw \n∂m¬ apt∂m´p
\bn-°-s∏-Sp-∂-sX-hn-sStbm,
kzmX-{¥y-Øns‚ B kz¿K-Øn-te°v
]nXmth,
Fs‚ \mSv DW-tc-Wta!''
1930¬ Xs‚ \m´p-Im-tcmSv At±lw ]d™p: ""Ah¿ \ΩpsS
cmPysØ sI´n-bn-Sm-\p-]-tbm-Kn® irwJ-e-Isf XpS-sc-Øp-S-sc-bp≈
B{I-aWw sIm≠p s]m´n®p If-bWw. Hmtcm ka-chpw Zp -l-
amb Hcp thZ-\-bmWv. ]t£, ASn-a-Ø-Øn¬ \n∂p tamN\w t\Sm≥
thsd am¿K-an√.'' CtX Bth-i-tØmsS 1941¬ At±lw ho≠pw
FgpXn:
""]cn-jvIr-X-sa∂p hnfn-°-s∏-Sp∂ B `cWw \ap°v \¬In-bn-
´p-≈Xv \nb-ahpw \oXnbpw s]meokv hmgvN-bv°p≈ D]-I-c-W-ß-
fp-amWv. kzmX-{¥y-Øn\p th≠n-bp≈ A`n-\n-thiw \·-amb i‡n-
{]-I-S-\-Øns‚ apºn¬ hg-ßn-bn-cn-°p∂p. am\p-jn-I-_-‘-ß-fn¬
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ258
G‰hpw hne-]n-Sn® Awi-ß-fpsS A`mhw ]ptcm-K-Xn-bn-te-°p≈
\ΩpsS ]mXsb XS-™p-sh-®n-cn-°p∂p.''14
]t£, a\p-jy-\n-ep≈ hnizmkw Dt]-£n-°m≥ At±-l-Øn\p
km[n-®n√. AtX {]_-‘-Øn¬ At±lw FgpXn:
""`mKy-N-{I-Øns‚ ]cn-{Iaw Xß-fpsS km{am-Py-ap-t]-£n®p
t]mhm≥ {_n´o-jp-Imsc \n¿_-‘n-°p∂ Hcp Znhkw hcpw.''
Xs‚ Cu {]h-N\w bmYm¿Yy-am-b-nØo¿∂ Znhkw ImWm≥
a\p-jy-kvt\-ln-bmb B alm-Ihn Pohn-®n√. C¥y kzX-{¥-bm-hp-
∂-Xn\v Bdp-h¿j-߃°v apºv At±lw Xm≥ kvt\ln® temI-
tØmSv A¥y-bm{X ]d™p.
14. Ibid. p. 357
`mc-Xo-b-Nn¥ 259
39. CJv_m¬
B[p-\n-I-`m-c-X-Øns‚ XXz-Nn-¥m-a-fi-e-Øn¬ kz¥w hy‡n-
ap{Z ]Xn® as‰mcp Zm¿i-\n-I-I-hn-bmWv sjbv°v apl-ΩZv CJv_m¬.
At±-l-Øns‚ XXz-Nn-¥bv°v SmtKm-dn-t‚-Xp-ambn hf-sc-b-[nIw
kmay-ap≠v. apJy-amb Nne hyXym-k-ß-fp-ap≠v. D]-\n-j-Øp-I-fnse
Bflo-b-hm-Z-amWv SmtKm-dns\ BI¿jn-®-sX-¶n¬ Jp¿˛Bs‚ AKm-
[-X-bnse Dd-hp-I-fmWv CJv_m-ens‚ Zmlw Xo¿ØXv. SmtKm-dns‚
Ihn-X-I-fn¬ I_o¿, ssNX-\y≥ XpS-ßnb sshjvW-h-I-hn-I-fpsS
kzm[o\w ImWmw. CJv_m-en\v dqan, Kmen_v, lmen XpS-ßnb Ihn-
I-tfm-SmWv IqSp-X¬ IS-∏mSv. CJv_mepw SmtKmdpw c≠p-t]cpw
kb≥kns‚ Bcm-[-I-∑m-cm-bn-cp∂p. {]Ir-Xn-bp-sSbpw {]]-©-Øn-
s‚bpw kuμcyw c≠p-t]-scbpw BI¿jn®p. sFln-I-Po-hn-X-Øn¬
\n∂v Hfn-t®mSn c£-s]-Smt\m ̀ qX-Im-e-Øn-te°v aS-ßn-t∏m-Imt\m
{ian-°p-∂-Xn\p ]Icw `mhn-bn-te°v D‰p-t\m-°n-s°m≠v `qX-Im-e-
Øns‚ Bflo-bm-Z¿i-ßsf B[p-\n-I-bp-K-Øn\v A\p-tbm-Py-amb
coXn-bn¬ hymJym-\n-°p-I-bmWv c≠p-t]cpw sNbvXXv. ]t£, Pohn-
X-km-l-N-cy-ß-fn-ep-≠mb hyXym-k-߃ Ah-cpsS Ihn-X-I-fnepw
{]Xn-^-en-®n-´p-s≠∂p ImWmw.
1873¬ ]©m-_nse knbm¬t°m-´n¬ P\n®v emtlm-dn¬ hnZym-
`ymkw t\Snb CJv_m¬ ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-
Øn¬ Hcp XXz-im-kv{Xm-[ym-]-I-\mbn. hnπ-hm-i-b-߃ Ae-b-Sn-
®p-sIm-≠n-cp∂ Hcp Ime-am-bn-cp∂p AXv. hntZ-io-b-`-c-W-Øn-s\-Xn-
cmb {]t£m-`-߃ CJv_m-ens‚ bph-lr-Z-b-sØbpw Cf-°n-a-dn®p.
Cu Ime-L-´-Øn-emWv At±lw "Xcm-\-tb-lnμv' (kmtc-P-lm≥ tk
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ260
A—m lntμm-kvXm≥ lamcm), "\bm inhmem' (kNvI-lvZqßv
Abv_n-c-l-a≥ K¿ Xp _pcm \ amt\) XpS-ßnb tZim-`n-am\w Xpfp-
ºp∂ Ihn-X-Iƒ cNn-®Xv. PmXn-a-X-t`-Z-ßsf hI-sh-bv°msX F√m
C¥y-°mcpw {_n´ojv `c-W-Øn-s\-Xn-cmb kzmX-{¥y-k-a-c-Øn¬
]s¶-Sp-°-W-sa∂v At±lw Blzm\w sNbvXp. lnμp˛ap…ow ssa{Xn-
bm-bn-cp∂p C°m-eØv At±-l-Øns‚ Ihn-X-I-fnse apJy-amb Hcp
hnjbw. ]≈n-bp-sSbpw Aº-e-Øn-s‚bpw t]cn¬ aX-]-c-amb hntZz-
j-߃ sh®p-]p-e¿Øp-∂-hsc At±lw Bt£-]n®p. ]≈nbpw
Aº-ehpw aÆn¬ \n¬°p∂ sI´n-S-ß-fmWv; aÆmWv ASn-ÿm\w;
AXp-sIm≠v, ]≈n-sb-°mfpw Aº-e-sØ-°mfpw IqSp-X¬ ]hn-{X-
ambn IW-°m-t°-≠Xv C¥y-bpsS aÆn-s\-bmWv ˛ CXmWv Hcp
Ihn-X-bnse Bibw.
]Tn∏v XpS-cm≥ th≠n 1905¬ At±lw bqtdm-∏n-te-°p-t]mbn.
tIw{_n-UvPn¬ sh®v ]m›m-Xy-Z¿i-\-ß-fp-ambn CS-]-g-Im≥ At±-
l-Øn\v [mcmfw kuIcyw e`n®p. F∂m¬, C…m-an-I-Z¿i-\-Ønepw
C…m-anI kwkv°m-c-Øn-ep-amWv At±lw IqSp-X¬ {i≤n-®Xv. ayq\n-
°n¬ \n∂v tUmŒ-td‰v _ncpZw t\Sm≥ th≠n At±lw Xøm-dm-
°nb {]_‘w t]¿ky≥ kmln-Xy-Ønse \nKq-V-Xm-hm-Z-sØ-°p-
dn-®p-≈-Xm-bn-cp∂p. 1908¬ At±lw C¥y-bn-te°p aSßn. 1938¬
acn-°p-∂-Xp-hsc kr„n-]-c-amb {]h¿Ø-\-߃ XpS¿∂p. AtXm-
sSm∏w Xs∂ ap…o-ßsf IqSp-X¬ D¬_p-≤-cm-°m-\p≈ ]cn-{i-a-
ßfpw \SØn.
I¿a-amWv PohnXw
bqtdm-∏n-em-bn-cp∂ ImeØv aq∂p Imcy-ß-fmWv CJv_m-ens‚
{i≤sb BI¿jn-®Xv F∂p ]d-b-s∏-Sp∂p. H∂m-aXv, P\-ß-fpsS
I¿a-Ip-i-eX; Bekyw IqSmsX {]hr-Øn-sb-Sp-°m-\p≈ k∂-≤X.
c≠m-aXv, ]ptcm-K-Xn-°m-h-iy-amb A\p-Iq-e-km-l-N-cy-ßfpw Ah-
k-c-ßfpw. Ah-k-c-ß-fp-]-tbm-Kn-®p-sIm≠v kZm I¿a-\n-c-X-cmbn
F√m-Øcw {]Xn-_-‘-ß-sfbpw X´n-Ø-I¿Øp-sIm≠p apt∂m-´p-
t]m-Im≥ shº¬ sIm≈p∂ P\-ß-sf-bmWv CJv_m¬ bqtdm-∏n¬
I≠Xv. aq∂m-a-tØXv, A{X-b-[nIw BI¿j-I-ambn tXm∂n-bn√:
kb≥kns‚ hf¿®-bpsS ^e-ambn kpJ-t`m-K-ß-fpsS D]m-[n-Iƒ
C¥y-°m¿°v A\p-am-\n-°m≥ t]mepw høm-Ø-hn[w A{X-b-[nIw
h¿[n-®n-cn-°p∂p; ]t£, lrZbw hnI-kn-®n-´n√. AXns‚ ^e-ambn
`mc-Xo-b-Nn¥ 261
hy‡n-Iƒ°n-S-bnepw cmjv{S-߃°n-S-bnepw CS-hn-SmØ a’-c-ß-
fp-≠m-bn-s°m-≠n-cn-°p∂p. C°m-cy-Øn¬ C¥y bqtdm-∏ns\ A\p-
I-cn-°p-∂Xv B]¬°-c-am-bn-cn-°p-sa∂v CJv_m-en\p tXm∂n.
bqtdm-∏n-ep-≠mb Cu A\p-`-h-߃ CJv_m-ens‚ Ihn-X-I-fn¬
[mcmfw {]Xn-̂ -en®p. I¿a-\n-c-X-cm-hm\pw XS- -ßsf X´n-Ø-I¿Øp-
sIm≠v apt∂-dm\pw P\-ßsf D¬t_m-[n-∏n-°p∂ H´-\-h[n Ihn-X-
Iƒ At±lw cNn-°p-I-bp-≠mbn. B]-Øp-Isf `b-s∏-Sp-∂-XmWv
G‰hpw henb ]cm-Pbw. I¿a-tØ-°mƒ al-Ømb as‰mcp XXz-
im-kv{X-an√. I¿a-am¿K-amWv C…m-ans‚ auen-I-XXzw F∂v
CJv_m¬ Ah-Im-i-s∏´p. sshcmKyw, kam[n, k\ymkw apX-emb
XXz-߃ ]n∂oSv kq^n-I-fmWv {]N-cn-∏n-®Xv. Ah C…m-an-I-X-Xz-
߃s°-Xn-cmWv. euIn-I-{]-h¿Ø-\-ß-fn¬ \n∂v Hgn-™p-am-dp-Ibpw
Pohn-X-Øns‚ t\sc \ntj-[m-fl-I-amb Hcp `mhw ssIs°m-≈p-
Ibpw sNbvX kq^n-Isf At±lw ITn-\-ambn Bt£-]n®p. ""\nKq-
V-Xm-hm-Zn-I-fmb Ihn-Iƒ I¿a-ti-jnsb \in-∏n-®n-cn-°p∂p'' F∂v
At±lw Bh-em-Xn-s∏´p. a\p-jys‚ A¥- Ø Hcp hymtam-l-a-
s√∂pw AsXmcp bmYm¿Yy-am-sW-∂p-ap≈ Adn-hns\ B{i-bn-®mWv
I¿a-tijn \ne-sIm-≈p-∂Xv. I¿a-amWv PohnXw. I¿a-cm-lnXyw ac-
W-at{X. At±-l-Øns‚ Hcp Ihn-X-bpsS kmcmwiw Cß-s\-bmWv:
""Pohn-X-Øns‚ HmP v I¿a-Øn-e-S-ßn-bn-cn-°p∂p;
kr„n-bn¬ B\-μn-°pI: AXmWv Pohn-X-\n-baw.
Fgp-t∂¬°pI, Hcp ]pXp-temIw sI´n-∏-Sp-°pI!
XoPzm-e-IƒsIm≠v \o \ns∂-Øs∂ aqSpI;
Hcp A{_-lm-am-hpI!
\ns‚ Dt±-iy-ßsf A\p-Iq-en-°mØ Cu temI-Øn\p
hg-ßp-∂Xv
bp≤-cw-K-Øp-sh®v Bbp[w hen-s®-dn-b-emWv.
Dd® kz`m-h-ap-≈-h\pw Xs∂-Øm≥ Iog-S-°n-b-h-\p-amb
a\p-jy≥
Xs‚ apºn¬ hn[n ap´p-Ip-Øp-∂-Xp-ImWpw.
temIw Ahs‚ C„-Øn\p hg-ßp-∂n-s√-¶n¬
Ah≥ kz¿-K-tØmSp bp≤w sh´m-s\m-cp-sºSpw.
{]]-©-Øns‚ AkvXn-hm-c-ßsf Ah≥ Inf®p adn°pw;
F∂n´v AXns‚ AWp-°sf Hcp ]pXnb aqi-bn¬
hm¿sØ-Sp°pw.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ262
kz¥w HmP- p-sIm≠v Ah≥ Xs‚ lnXm-\p-h¿Øn-bmb
Hcp ]pXnb temIsØ kr„n°pw.''
hy‡n-ssh-in-„y-Øns‚ hnImkw
""{]]-©-Øns‚ Bflm-hn¬ hnebw {]m]n-°-emWv a\p-jys‚
A¥n-a-e-£yhpw Ahs‚ tam£hpw'' F∂mWv kq^n-Iƒ D¬t_m-
[n-∏n-®n-cp-∂Xv. CJv_m¬ Cu A`n-{]m-b-tØmSp tbmPn-®n√. At±-
lsØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw, hy‡n-ssh-in-„ysØ hnI-kn-∏n-°m≥
{ian-°p-∂-h¿ ssZh-Øn¬ ebn-°p-I-bn√, ssZhsØ Xß-fn¬ ebn-
∏n-°p-I-bmWv sNøpI. Ah¿ Xß-fpsS C—m-i-‡nsb ssZh-Øn\p
ka¿∏n-°p-I-b√, ssZh-Øns‚ C—m-i-‡nsb Xß-fp-tS-Xn-te°v
Bhm-ln-°p-I-bmWv sNøpI. SmtKm-dn-s\-t∏mse Xs∂ CJv_mepw
hy‡n-ssh-in-„ysØ ]c-am-h[n hnI-kn-∏n-°pI F∂-XmWv G‰hpw
al-Ømb Pohn-X-e£yw F∂p hniz-kn®p. Bfl-ssÿ-cy-Øn-eq-
sSbpw hy‡n-ssh-in-„y-Øns‚ hnIm-k-Øn-eq-sSbpw am{Xta a\p-
jy\v i‡\pw kzX-{¥-\p-am-Im≥ Ignbq F∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-
d™p. Cu Bi-b-hp-ambn _‘-s∏-Sp-Øn-s°m-≠mWv At±lw
"JpZn"sb∏-‰n-bp≈ Xs‚ kn≤m¥w Bhn-jv°-cn-®Xv. "JpZn' F∂
]Z-Øn\v Nne hymJym-Xm-°ƒ Bflmhv F∂ A¿Yw Iev]n-°m-
dp≠v. F∂m¬, CJv_m¬ a\p-jys‚ Bflm-hn-s\bpw ico-c-sØbpw
thsd thsd-bm-bn-´√, H∂m-bn-´mWv I≠Xv. Bflm-hns‚ KpW-߃
Xs∂-bmWv ico-c-Øns‚ KpW-߃. ico-c-Øns‚ KpW-ßsf
Bflm-hns‚ KpW-ß-fn¬ \n∂p th¿Xn-cn-°m≥ Ign-bn√. \n¿`-bX,
Alw-t_m[w apX-emb KpW-ß-tfm-Sp-Iq-Snb D¬Ir-„-amb hy‡n-
ssh-in„yw F∂ A¿Y-Øn-emWv CJv_m¬ "JpZn' F∂ ]Zw D]-
tbm-Kn-°p-∂Xv. hy‡n-bpsS A¥- Ø As√-¶n¬ Alw-t_m-[-
am-WXv. Xs‚ kn≤m-¥sØ At±lw Cßs\ hni-Zo-I-cn-°p∂p:
""Pohn-XsØ AwKo-I-cn-°-emWv, AXns\ Nhn-́ n-tØ-°-e√, a\p-
jys‚ [m¿an -Ihpw aX-]-c -hp -amb BZ¿iw. Cu BZ¿iw
km£m¬°-cn-°-s∏-Sp-∂Xv hy‡n-ssh-in-„y-Øns‚ hnIm-k-Øn-eq-
sS-bmWv. a‰p-≈-h-cn¬ \n∂v A[n-I-a-[nIw hyXy-kvX-\m-bn-s°m≠v
IqSp-X¬ IqSp-X¬ Xm\m-bn-Øo-cp-∂-Xn-\mWv hy‡n-ssh-in„yw
F∂p-]-d-bp-∂Xv. G‰-hp-a-[nIw hyXy-kvX-\mb hy‡n Cuiz-c-\mWv.
AXp-sIm≠v a\p-jy≥ X∂n-ep≈ Cuiz-cob KpW-ßsf hnI-kn-
∏n-°-W-sa∂v Jp¿˛B≥ B⁄m-]n-°p∂p. a\p-jy≥ Cuiz-c\p
`mc-Xo-b-Nn¥ 263
Xpey-\m-hm≥ {ian-°p-tºm-gmWv Ahs‚ hy‡n-ssh-in„yw a‰p-≈-
h-cp-tS-Xn¬ \n∂v hyXy-kvX-am-bn-Øo-cp-∂Xv. hy‡n-ssh-in-„y-Øns‚
hnIm-k-Øns‚ ]c-a-ÿm-\-amWv JpZn. B ÿm\-sØ-Øp∂ a\p-
jy\v X\n°p ka-\mbn Xm≥ am{X-ta-bp-≠mhq. Cuiz-cs‚ F{X-
tØm-f-a-Sp-sØ-Øp-∂pthm A{X-tØmfw Ah≥ t{ijvT\pw alm-
\p-am-bn-Øo-cp∂p. HSp-hn-semcp Znhkw Ah≥ Cuiz-c-\n¬ ebn-°p-
sa-∂√ CXn-∂¿Yw; t\sc-a-dn®v, ka-b-sa-Øn-bm¬ Ah≥ Cuiz-
cs\ X∂n¬ ebn-∏n-°p-sa-∂mWv. bYm¿Y a\p-jy-\n¬ `uXn-I-]-
Zm¿Yw am{X-a√ Cuiz-c\pw A¥¿e-bn®p InS-°p∂p.''1
{]Xn-_-‘-ßsf X´n-Ø-I¿Øp-sIm≠v ]ptcm-K-Xn-bn-te°p
apt∂-dm-\p≈ AZ-ay-amb C—-bmWv Pohn-X-Øns‚ apJy-amb
e£Ww F∂v CJv_m¬ Nq≠n-°m-Wn®p: ""F√m-‰n-s\bpw Bfl-
kmXv°-cn-®p-sIm≠v apt∂-d-emWv PohnXw.'' Cu {]bm-W-Øn¬
F√m XS- -ßfpw \o°w sNø-s∏-Sp∂p. Pohn-X-Øns‚ c≠m-asØ
e£Ww ""B{K-l-ß-sfbpw BZ¿i-ß-sfbpw XpS¿®-bmbn kr„n-
®p-sIm-≠n-cn-°p-I-sb-∂-XmWv''. Hc-`n-emjw km[nX {]mb-am-Ip-
tºmƒ ]pXn-sbm-c-`n-emjw P∑-sa-Sp-°p∂p. Cßs\ H∂n-\p-tijw
as‰m-∂mbn kr„n-°-s∏-Sp∂ B{K-lm-`n-em-j-ßsf ]q¿Øo-I-cn-®p-
sIm-≠mWv a\p-jy≥ ]Sn-]-Sn-bmbn e£y-Øn-te°v \oßp-∂Xv. ""a\p-
jys‚ Alw-t_m[w F√m am¿K-X-S- -ß-sfbpw \o°w sNbvXp-
sIm≠v kzmX{¥yw {]m]n-°p∂p. AXv `mKn-I-ambn kzX-{¥-amWv,
`mKn-I-ambn ]c-X-{¥hpw. G‰hpw kzX-{¥-\mb hy‡nsb ˛ Cuiz-
cs\ ˛ kao-]n-°p-tºmƒ AXv ]cn-]q¿W-kzm-X{¥yw t\Sp∂p.''2
hy‡nbpw kaq-lhpw
CJv_m-ens‚ A`n-{]m-b-Øn¬ hy‡n-ssh-in„yw hnI-kn-°p-
∂Xv iq\y-amb GIm-¥-X-bntem X]-kzn-bpsS Kpl-bntem A√,
kap-Zm-b-a-[y-Øn-emWv. ""hy‡n kaq-l-hp-ambn _‘n-°-s∏-Sp-∂Xv
Hc-\p-{K-l-amWv; kap-Zm-b-Øn-\p-≈n-emWv Ahs‚ aqeyw ]q¿WX
{]m]n-°p-∂Xv'' F∂-t±lw ]d-bp∂p. _mly-tem-I-hp-am-bp≈ \nc-
¥c ka-c-Øn-eq-sS-bmWv B¥-cn-I-kØ ]p„n-s∏-Sp-∂Xv. Cu {]{In-
b-bn-eq-sS-bmWv hy‡n-bpsS Alw-t_m[w IqSp-X¬ IqSp-X¬ kzX-
{¥-am-hp-Ibpw ]cn-]q¿W-kzm-X-{¥y-Øns‚ {]Xo-I-amb ssZh-tØm-
1. Iqbal: The Secrets of the Self.2. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ264
S-Sp-°p-Ibpw sNøp-∂Xv. as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, hy‡n-ssh-in-„y-
Øns‚ hnImkw _mly-{]-]-©-Øns‚ hnIm-khp-ambn _‘-s∏-
´n-cn-°p∂p: ""Xs‚ kz¥w `mK-t[-b-Øns‚ Np‰p-ap≈ temI-Øn-s‚-
sb-∂-t]mse apgp-h≥ {]]-©-Øn-s‚bpw AKm-[-ß-fmb A`n-em-
j-ß-fn¬ a\p-jy≥ ]s¶-Sp-t°-≠n-bn-cn-°p∂p. CXp Nne-t∏mƒ {]]-
©-Øns‚ i‡n-Iƒ°v kzbw hg-ßn-s°m-Sp-Øp-sIm-≠m-bn-cn°pw;
a‰p Nne-t∏mƒ k¿h-i-‡n-bp-ap-]-tbm-Kn®v {]m]-©n-I-i-‡n-Isf
kz¥w e£y-߃°pw Dt±-iy-߃°pw tbmPn-®-hn[w cq]-s∏-Sp-Øn-
s°m-≠mhpw. ]ptcm-K-a-\-]-c-amb Cu ]cn-h¿Ø-\-{]-{In-b-bn¬, a\p-
jy≥ ap≥ssI-sb-Sp-°p-I-bm-sW-¶n¬, Cuiz-c≥ Ahs‚ kl-{]-
h¿Ø-I-\m-bn-Øocpw. a\p-jy¿ X߃°p-≈n-ep-≈Xv am‰n-a-dn-°p-∂-
Xp-hsc Cuiz-c≥ Ah-cpsS kml-N-cy-ß-fn¬ am‰w hcp-Øp-I-bn√
F∂p Xo¿®-bmWv.''3
Alw-t_m[w As√-¶n¬ hy‡n-ssh-in„yw BWv CJv_m-
ens‚ XXz-im-kv{X-Ønse tI{μ-_nμp. ]t£, hy‡n-ssh-in„yw
_mly-km-l-N-cy-ß-fnepw hy‡n-ssh-in-„y-Ønepw kzm[o\w sNep-
Øp∂p. Cu I¿a-{]-Xn-I¿a-ß-fn-eq-sS-bmWv hy‡n-bpsS A¥- Ø
hnI-kn-°p-∂Xv.
GsX-¶nepw Znhy-i‡n ""ap≥Iq´n \n¿W-bn® ]cn-]m-Sn-bpsS
sFln-I-amb \n¿h-l-W-amWv {]]©w'' F∂pw a‰p-ap≈ hmZ-ßsf
CJv_m¬ Xnc-kv°-cn-°p∂p. ""kzX-{¥-ambpw {Inbm-fl-I-ambpw Nen-
®p-sIm-≠n-cn-°p∂'' H∂mWv {]]©w F∂v At±lw {]kvXm-hn-
°p∂p. Alw-t_m-[-sa-∂-t]mse {]]-©hpw \nc-¥-c-amb Ne-\-
Øn\pw ]cn-Wm-a-Øn\pw hnt[-b-amWv. c≠pw I¿tam-∑p-J-amWv.
]t£, {]]-©-sØ-°p-dn-®p≈ Cu hni-I-e-\-Øn\v Bflo-b-hm-Z-
Øns‚ aqSp-]-S-ap≠v. Fs¥-∂m¬, CJv_m-ens‚ {]]-©-k-¶ev]w
]c-a-amb Al-sØ-∏-‰n-bp≈ k¶-ev]-hp-ambn sI´p-]n-W-™n-cn-
°p∂p. ""]c-a-amb "Alw' ]cn-ta-b-ß-fmb F√m "Al'ßsfbpw,
Ah-bpsS AkvXn-XzsØ \ne-\n¿Øn-s°m-≠p-Xs∂, X∂n¬
Dƒs°m-≈n-°p∂p.'' ]cn-]q¿WX {]m]n® hy‡n-ssh-in-„y-Øn-
\mWv CJv_m¬ "]c-a-amb Alw' F∂p ]d-bp-∂Xv. k¿h-⁄X,
kr„n-°m-\p≈ Ignhv apX-em-b-h-bmWv AXns‚ KpW-߃. hy‡n-
ssh-in„yw ]cn-]q¿WX {]m]n-°p-tºmƒ t]mepw AXv "]c-a-amb
Al"Øn¬ sN∂p ebn-°p-I-bn√ F∂pw hy‡nXzw \„-s∏-SmsX
\ne-\n¬°p-sa∂pw CJv_m¬ hy‡-am-°p-∂p≠v.
3. Ibid, P. 16.
`mc-Xo-b-Nn¥ 265
"]c-a-amb Alw' XpS-ßnb k¶-ev]-ßsf am{X-a√ Ie,
kmlnXyw apX-em-b-h-sbbpw ]cn-]q¿W-X-bn-te-°p≈ hy‡n-ssh-
in-„y-Øns‚ ]ptcm-K-Xn-bpsS ASn-ÿm-\-Øn-emWv CJv_m¬ ]cn-
tim-[n-°p-∂Xv. At±lw Fgp-Xp∂p:
""Pohn-X-amWv F√m am\p-jnI {]h¿Ø-\-ß-fp-sSbpw A¥n-a-
e£yw ̨ t{ijvThpw kpi-‡hpw BÀm-Z-a-b-hp-amb PohnXw. F√m
am\p-jnI Ie-Ifpw Cu A¥n-a-e-£y-Øn\p hnt[-b-am-bn-cn-°Ww.
Poh≥ \¬Im-\p≈ Ign-hns‚ ASn-ÿm-\-Øn-emWv Ah-bpsS aqeyw
\n¿W-bn-°-s∏-tS-≠Xv. \Ωn-ep-d-ßn-°n-S-°p∂ C—m-i-‡nsb
DW¿Øp-Ibpw Pohn-X-Ønse ]co-£-W-ßsf ]ucp-j-tØmsS t\cn-
Sm-\m-h-iy-amb a\-°-cp-Øp-≠m-°n-Ø-cn-Ibpw sNøp∂ Ie-bmWv
G‰hpw D∂-X-amb Ie. ab°w ]nSn-∏n-°p-Ibpw bmsXm-∂ns‚ ta¬
hnPbw t\Sp-∂-Xn-s\-bmtWm PohnXw B{i-bn-®n-cn-°p-∂Xv B
bmYm¿Yy-Øns‚ t\¿°v IÆ-S-bv°m≥ \sΩ t{]cn-∏n-°p-Ibpw
sNøp∂ F√m Ie-Ifpw £b-Øn-s‚bpw ac-W-Øn-s‚bpw ktμ-
i-ß-fmWv. Aho≥ Xn∂p∂ G¿∏mSv Ie-bn¬ ]mSn√. Ie Iebv°p
th≠n F∂ kn≤m¥w \sΩ Pohn-X-Øn¬ \n∂pw i‡n-bn¬
\n∂pw hgn-sX-‰n-®p-sIm≠p t]mIm-\p≈ A[x-]-X-\-Øns‚ I≠p-
]n-Sn-Ø-amWv.''
kvt\l-Øns‚ i‡n
]cn-]q¿W kzmX-{¥y-sa∂ e£y-Øn-te-°p≈ {]bm-W-Øn¬
Iebpw kmln-Xyhpw am{X-a√, kvt\lw, [ocX, kl-\-i‡n, \nb-
am-\p-kr-X-amb kºmZyw sIm≠p am{X-ap≈ PohnXw, kr„n-]-c-ß-
fmb {]h¿Ø-\-ß-fn¬ ]s¶-Sp-°¬ apX-emb hy‡n-]-c-amb KpW-
ßfpw Bh-iy-amWv. Ch-sb√mw hy‡n-bpsS B¥-cn-I-k-Øsb
]p„n-s∏-Sp-Øm≥ klm-bn-°p∂ LS-I-ß-fm-sW∂v CJv_m¬ Nq≠n-
°m-Wn-°p∂p. ""kqcy-s\bpw \£-{X-ß-sfbpw Iog-S-°m-\m-{K-ln-
°p-∂-h≥ BZy-ambn [¿a-Øns‚ Iev]-\-b-\p-k-cn-°W""sa∂pw
""Xs∂-Øm≥ Iog-S-°m≥ Ign-bm-Ø-h≥ a‰p-≈-h-cpsS ASn-a-bm-bn-
Øocp''sa∂pw At±lw {]Jym-]n-°p∂p. kvt\l-Øn-\mWv At±lw
G‰hpw henb {]m[m\yw \¬Ip-∂Xv. ImcWw, {]]-©sØ \ne-
\n¿Øp∂ ssNX-\y-amWv kvt\lw. a‰p a\p-jy-cp-am-bp≈ kulm¿±-
_-‘-ßsf i‡n-s∏-Sp-Øn-s°m-≠mWv hy‡n Xs‚ B¥-cn-I-k-
Øsb ]p„n-s∏-Sp-Øp-∂Xv. hy‡n-ssh-in-„ysØ km -̂ey-Øn-te°v
Db¿Øp-∂Xv kvt\l-am-Wv. kvt\lw hy‡n sshin-jvSysØ Dd-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ266
∏n-°p∂p; AXns‚ i‡n temIsØ apgp-h≥ ̀ cn-°p∂p.'' \n°ƒk-
∂-b® Hcp IØn¬ At±lw Cßs\ FgpXn: ""Cu hm°v Rm\p-]-
tbm-Kn-°p-∂Xv hfsc hym]-I-amb A¿Y-Øn-emWv. a‰p-≈-hsc Bfl-
kmXv°-cn-°pI, As√-¶n¬ X∂n¬ ebn-∏n-°pI F∂-Xm-Wn-Xns‚
A¿Yw. BZ¿i-ßfpw aqey-ßfpw kr„n-°pI, Ahsb k^-e-am-
°m≥ th≠n {]b-Xv\n-°pI ˛ CXmWv AXns‚ G‰hpw al-Ømb
cq]w. kvt\ln-°p-∂-h-s\bpw kvt\ln-°-s∏-Sp∂ Bsfbpw AXv
hy‡n-Xz-ap-≈-h-cm-°n-am-‰p∂p. c≠p-t]cpw a‰p-≈-h-cn¬ \n∂v `n∂-
cm-bn-Øo-cp∂p. G‰hpw A\-\y-amb hy‡n-XzsØ (AXm-bXv Cuiz-
cs\) {]m]n-°m≥ {ian-°p-∂-hs‚ hy‡n-Xzhpw A\-\y-am-bn-Øo-
cp∂p.''
kvt\lw hy‡n-ssh-in-„ysØ ]p„n-s∏-Sp-ØpI am{X-a√,
kr„n-]-c-amb {]h¿Ø-\-߃°v {]tNm-Z\w \¬IpI IqSn
sNøp∂p F∂v CJv_m¬ Icp-Xp∂p. kr„n-]-c-amb {]h¿Ø-\-ß-
fmWv Pohn-X-Øn\v A¿Yhpw e£yhpw \¬Ip-∂Xv. kr„n-]-c-amb
{]h¿Ø-\-ß-fn-eq-sS-bmWv ]q¿W-X-bpsS am¿K-X-S- -߃ \o°w
sNø-s∏-Sp-∂Xv. Xn∑bpw A[¿a-hp-amWv G‰hpw henb {]Xn-_-
‘-߃. AXp-sIm≠v Xn∑bv°pw A[¿a-Øn-\p-sa-Xn-cmb ka-c-
߃°v hºn® {]m[m-\y-ap≠v. Xn∑bpw A[¿ahpw ]e cq]-ßfpw
[cn-°m-dp≠v. tImfWn ta[m-hn-Ifpw P∑n-Ifpw apX-em-fn-Ifpw \S-
Øp∂ Nqj-W-߃ Xn∑-I-fmWv. i‡≥ Ai-‡s\ a¿Zn-°p-∂Xp
Xn∑-bmWv. CØcw Xn∑-Iƒs°-Xn-cmbn t]mcm-Sm≥ CJv_m¬
D¬t_m-[\w sNøp∂p. Hcp Ihn-X-bn¬ At±lw Cßs\ FgpXn:
""apX-emfn sXmgn-em-fn-I-fpsS c‡-[-a-\n-I-fn¬ \n∂v X\n-°p-
th≠n angn-hp‰ amWn-Iy-°√v \n¿an-°p∂p;
P∑n-bpsS a¿Z\w {Kmao-W-cpsS hb-ep-Isf sIm≈-b-Sn®p \in-
∏n-°p∂p;
hnπhw!''
aXhpw kmaq-ly-]-cn-h¿Ø-\hpw
km{am-Py-Xzhpw k¶p-Nn-X-tZ-io-b-hm-Zhpw ""\ΩpsS kz¿Kw
Ih¿s∂-Sp°p''Ibpw kmtlm-Z-cysØ \in-∏n-°p-Ibpw bp≤-Øns‚
hnØp-Iƒ hnX-bv°p-Ibpw sNøp∂p F∂v At±lw Xpd-∂p-]-d™p.
cmPy-Øns‚ kzmX-{¥y-Øn-\p-th≠n t]mcm-Sm≥ At±lw bphm-
°sf D¬t_m-[n-∏n®p.
`mc-Xo-b-Nn¥ 267
""kzX-{¥-a-\p-jys‚ c‡-[-a-\n-Iƒ Ccp-ºp-[-a-\n-Iƒ t]mse
Dd-∏p-≈-h-bmWv;
]c-X-{¥-t‚-Xm-Is´, ap¥n-cn-h-≈n-Iƒt]mse Zp¿_-e-ß-fmWv''.
ho≠pw as‰mcp Ihn-X-bn¬:
""\n\°v \ns‚ kz¥w ap¥n-cn-I-fn¬ \n∂v sXfn™ ap¥n-cn-
®mdp IpSn-°-W-sa-¶n¬,
\ns‚ `qan-bn¬ \n\°v A[n-Im-c-ap-≠mtb Xocq''.
CJv_m-ens‚ Nne Ihn-X-I-fn¬ tkmjy-en-Ãm-i-b-߃ hy‡-
ambn {]Xn-^-en-®n-´p-s≠∂p ImWmw. ""Rm≥ GsX-¶nepw ap…ow-cm-
Py-Øns‚ k¿hm-[n-]-Xn-bm-bm¬ BZy-ambn sNøpI Hcp tkmjy-
enÃv kmaq-ly-hy-hÿ ÿm]n-°p-I-bm-bn-cn°pw'' F∂v Hcn-°¬
At±lw {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn. \ne-hn-ep≈ a¿Z-\m-Zn-jvTn-X-amb
kmaq-ly-hy-h-ÿsb am‰n-a-dn-°m-\p-ff {]b-Xv\-Øn-eqsS am{Xta
a\p-jys‚ hy‡n-ssh-in„yw ]p„n-s∏-Sp-I-bp≈p F∂m-bn-cp∂p
At±-l-Øns‚ hnizmkw. `qcn-]-£-°m-cmb P\-߃ ASn-a-Ø-
Ønepw Nqj-W-Ønepw InS∂p izmkw ap´p∂ Hcp kml-N-cy-Øn¬
ZpxJw I¿a-̂ -e-am-sW∂ \ymbw ]d-™p-sIm≠v Zcn-{Z-∑m-tcmSv kwXr-
]vXcpw \nt›-„-cp-am-bn-cn-°m≥ D]-tZ-in-°p∂ aXw a\p-jys‚ ]ptcm-
K-Xn°v XS- -am-sW∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p. At±-l-Øns‚
A`n-{]m-b-Øn¬ Akw-Xr-]vXnbpw Akz-ÿ-X-bp-amWv ]ucp-j-
Øns‚ e£-W-߃. Fs¥-∂m¬, kwXr]vXn I¿tam-∑p-J-Xsb
aμo-`-hn-∏n-°p-Ibpw Aßs\ a\p-jys‚ A¥- -Øsb ac-hn-∏n-°p-
Ibpw sNøp∂p.
C…m-anI \thm-∞m-\-Øns‚ Ihn
CJv_m¬ ]e-t∏mgpw aX-`-‡-\mb Hcp ap…o-ans‚ `mj-bn-
emWv kwkm-cn-®Xv. ap…o-ßsf ]´n-Wn-bn¬ \n∂pw A⁄-X-bn¬
\n∂pw tamNn-∏n-°pI F∂-Xm-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ Dt±iyw.
]m›m-Xy-\m-Sp-I-fnse `uXn-Ihpw kmwkvIm-cn-I-hp-amb ]ptcm-K-
Xnbpw A`q-X-]q¿Δ-ß-fmb ]cn-h¿Ø-\-ßfpw {i≤n-°m≥ At±lw
ap…o-ß-tfm-S-`y¿Yn®p. At±lw FgpXn:
""\Ωƒ \q‰m-≠p-I-fmbn _u≤n-I-amb PmUy-Øn¬ ab-ßn-°n-
S-∂-t∏mƒ C…m-ans‚ Zm¿i-\n-I-∑m¿°pw imkv{X-⁄-∑m¿°pw
AXo-h-Xm-ev]-cy-ap-≠m-bn-cp∂ AtX {]iv\-ß-sf-°p-dn®v bqtdm∏v
Kuc-h-ambn Nn¥n-°p-I-bm-bn-cp∂p. ssZh-im-kv{X-sØ-°p-dn-®p≈ a[y-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ268
Im-esØ Nn¥m-K-Xn-Iƒ apgp-an-°-s∏-́ -Xn-\p-tijw a\p-jys‚ Nn¥m-
a-fi-e-Ønepw A\p-`-h-ß-fnepw Af-h‰ ]ptcm-K-Xn-bp-≠m-bn-´p≠v.
a\p-jys‚ i‡n {]Ir-Xn-bn-te°p hym]n-®-tXm-Sp-IqSn Ah\v Xs‚
Np‰p-]m-Sp-I-fpsS i‡n-Isf Iog-S-°p-∂-Xn-s\-°p-dn-®p≈ Hcp ]pXnb
t_m[hpw Hcp ]pXnb hnizm-khpw ssIh-∂n-´p≠v. ]pXnb ho£-
W-K-Xn-Iƒ Db¿∂p-h-∂n-cn-°p∂p. ]gb {]iv\-߃ ]pXnb A\p-`-
h-ß-fpsS shfn-®-Øn¬ ]p\x-]-cn-tim-[n-°-s∏-´n-cn-°p∂p. ]pXnb
{]iv\-߃ Xe-s]m-°p-Ibpw sNbvXn-cn-°p∂p. a\p-jys‚ _p≤n-
i‡n AXns‚ ASn-ÿm\ LS-I-ß-fmb ÿew, Imew, Imcy-Im-
c-W-_‘w F∂n-hsb Ih®p IS-∂n-cn-°p∂p F∂p tXm∂n-t∏m-
Ip∂p. imkv{Xo-b-Nn-¥-bpsS A`n-hr-≤n-bpsS ^e-ambn {Kmly-X-
sb-°p-dn-®p≈ \ΩpsS k¶-ev]-߃°p-t]mepw am‰w kw`-hn-®p-sIm-
≠n-cn-°p∂p.''
]t£, B[p-\n-I-a-\p-jys\ t\cn-Sp∂ F√m {]iv\-߃°p-ap≈
bYm¿Y-]-cn-lmcw aX-am-sW∂v CJv_m¬ hniz-kn®p. aX-sa∂p
sh®m¬ C…mw-a-X-sa∂pw. C…mw aXsØ apdp-°n-∏n-Sn-®p-sIm≠p
Xs∂ B[p-\n-I-]-cn-jv°m-c-ßsf Dƒs°m-≈m\pw B[p-\n-I-amb
PohnXw \bn-°m\pw Ign-bp-sa∂v At±lw A`n-{]m-b-s∏´p. as‰m-cp-
hn[w ]d-™m¬, aX-sØbpw hyh-km-b-h¬°-c-W-Øns‚ ^e-
ambn ]m›m-Xy-cm-Py-ß-fn-ep-≠mb ]cn-jv°m-c-ß-sfbpw Iq´n-bn-W-
°m-\mWv At±lw {ian-®Xv. At±lw FgpXn:
""A\n-b-{¥n-X-amb hy‡n-hm-Z-tØm-Sp-Iq-Snb B[p-\n-I-]m-
›mXy apX-em-fn-ØsØ Dƒs°m-≈m≥ Gjy°v km[y-a√. \n߃
{]Xn-\n-[o-I-cn-°p∂ aXw (AXm-bXv C…mw) hy‡n-bpsS aqeysØ
AwKo-I-cn-°p-Ibpw Ahs‚ k¿h-kzhpw a\p-jy-s‚bpw ssZh-Øn-
s‚bpw tkh-\-Øn-\mbn \o°n-sh-°m≥ Ahs\ A`y-kn-∏n-°p-
Ibpw sNøp∂p. AXns‚ km[y-X-Iƒ C\nbpw Ah-km-\n-®n-´n√.
PmXn-sbtbm h¿W-sØtbm kºm-Zn-°-s∏-Sp∂ Unhn-U‚n-s\tbm
ASn-ÿm-\-s∏-Sp-Øn-s°m-≠√, Pohn-X-Øns‚ kz`m-hsØ ASn-ÿm-
\-s∏-Sp-Øn-s°m≠v, a\p-jys‚ kmaq-ly-]-Zhn \n¿W-bn-°p∂ Hcp
]pXnb temIw ˛ Zcn-{Z-h¿K-°m¿ [\n-I-h¿K-°m-cpsS ta¬ \nIpXn
Npa-Øp∂, a\p-jy-k-ap-Zmbw hb-dp-I-fpsS ka-Xz-Øn\p ]Icw tNX-
\-bpsS ka-Xz-Øn-t∑¬ ÿnXn-sN-øp∂, Abn-Ø-°m-c\v cmPm-hns‚
aIsf hnhmlw Ign-°m-hp∂ kzIm-cy-kz-Øp-S-a-k-{º-Zmbw {SÃp-
I-fpsS cq]-Øn¬ am{Xw \ne-\n¬°p∂, bYm¿Y kzØp¬∏m-Z-Is‚
`mc-Xo-b-Nn¥ 269
ta¬ B[n-]Xyw hln-°m≥ Ign-b-Ø-°-hÆw IS-∂p-Iq-Sm≥ aqe-
[-\sØ A\p-h-Zn-°mØ, Hcp ]pXn-b-temIw ̨ sI´n-∏-Sp-°m≥ C…mw-
a-X-Øn\v Ct∏mgpw Ign-hp≠v. ]t£, \nß-fpsS aX-Øns‚ Cu
al-Ømb BZ¿isØ aX-]-fin-X-∑m-cp-sSbpw \oXn-⁄-∑m-cp-
sSbpw a[y-Im-e-hym-tam-l-ß-fn¬ \n∂p tamNn-∏n-t°-≠-Xp≠v.''4
hn`-P-\-Øns‚ h‡mhv
ap…o-ßsf Dt±-in-®p-sIm-≠p-≈-h-bm-bn-cp-∂p-sh-¶nepw CØcw
Bi-b-߃ PmXn-a-X-t`-Z-ß-fpsS AXn¿Øn-h-c-ºp-Isf t`Zn-®p-
sIm≠v C¥y-bnse _p≤n-Po-hn-Isf BI¿jn®p. CJv_m¬ C¥y-
bpsS alm-I-hn-bmbn hmgvØ-s∏-Sm≥ XpSßn. F∂m¬, Ccp-]-Xp-I-
fpsS Ah-km-\-am-b-t∏m-tg°pw Hcp-Xcw \ncm-im-t_m-[-Øn-s‚bpw
\njv^-e-Xm-t_m-[-Øn-s‚bpw \ng¬∏m-Sp-Iƒ At±-l-Øns‚ ho£-
W-K-Xnsb k¶p-Nn-X-am-°m≥ XpS-ßn-bn-cp∂p. 1930¬ ap…ow eoKns‚
A[y-£-\m-b-Xn-\p-tijw At±lw kv]„-cq-]-Øn¬ Xs∂ C…m-
ans‚ h‡m-hm-bn-Øo¿∂p. Ign-bp-t∂-S-tØmfw cmPy-ß-fn¬ C…m-
ans‚ `cWw ÿm]n-°p-Ibpw C…m-anI cm{„-ß-sf-sb√mw Htc
BZ¿i-Øns‚ XW-en¬ tbmPn-∏n-°p-Ibpw sNøpI F∂-Xm-bn-
Øo¿∂p At±-l-Øns‚ e£yw. At±-l-amWv ap…ow eoKns‚
]m°n-kvXm≥ hmZ-Øn\v Zm¿i-\n-Ihpw [m¿an-I-hp-amb Hc-Sn-Ød
\¬In-bXv. C¥y-bnse hnhn[ aX-k-ap-Zm-b-߃°n-S-bn¬ cRvPn∏pw
kl-I-c-Whpw hf¿Øm-\p≈ F√m {ia-ßfpw ]cm-P-b-s∏-Sp-I-tb-
bp≈q F∂v 1930¬ At±lw A`n-{]m-b-s∏´p. AtX h¿j-Øn-emWv
alm-flm-Km-‘n-bpsS t\Xr-Xz-Øn¬ {_n´ojv `c-W-Øn-s\-Xn-cmb
knhn¬ \nb-a-ew-L\ {]ÿm-\-am-cw-`n-®Xv. \nb-a-ew-L\ {]ÿm-
\-Øn¬ CJv_m¬ I≠Xv ""\nco-iz-c-hm-Z-]-c-amb ̀ uXn-I-hm-Z-Øns‚
hnØp-I-fmWv.'' At±lw {]Jym-]n®p: ""a\p-jys‚ hnizmkw,
Ahs‚ kwkv°mcw, Ahs‚ Ncn-{X-]-c-amb ]mc-º-cy-߃ ˛ Ch-
bmWv bYm¿Y-Øn¬ Kuc-h-a¿ln-°p∂ Imcy-߃. Fs‚ A`n-{]m-
b-Øn¬ Chbv°v th≠n-bmWv Pohn-°p-Ibpw acn-°p-Ibpw sNtø-
≠Xv. A√msX a\p-jys‚ ssNX\yw Xm¬°m-en-I-ambn am{Xw
_‘-s∏-Sp∂ Hcp Xp≠p `qan°p th≠n-b√.'' aX-hn-izm-k-ß-fp-
sSbpw kwkv°m-c-Øn-s‚bpw Imcy-Øn¬ am{X-a√, hwiw, ico-c-
L-S\ F∂n-h-bpsS Imcy-Øn¬ t]mepw lnμp-°fpw ap…o-ßfpw
4. Wm. Theodore de Bary: The Sources of Indian Tradition, P. 762.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ270
hyXy-kvX-cm-sW∂v At±lw hmZn-°m≥ XpSßn. 1937 Bb-t∏m-
tg°pw ""cmPysØ PmXn-bp-sSbpw aX-Øn-s‚bpw ̀ mj-bp-sSbpw ASn-
ÿm-\-Øn¬ ]p\¿hn-`-Pn-°m-tØ-S-tØmfw Imew C¥y-bn¬ kam-
[m-\-ap-≠m-hn√'' F∂-t±lw hniz-kn-°m≥ XpSßn.
Aßs\ Hcp-Im-eØv Xs‚ tZim-`n-am-\-]-c-ß-fmb Km\-
߃sIm≠v lnμp-°-sfbpw ap…o-ß-sfbpw Hcp-t]mse Bthiw
sIm≈n® alm-Ihn C¥y-bpsS kzmX-{¥y-k-a-c-Øn-s\-Xn-cm-bn-
Øo¿∂p. Cuiz-cs\ Xß-fn¬ hne-bn-∏n-°m\pw kaq-lsØ am‰n-a-
dn-®p-sIm≠v hy‡n-ssh-in-„ysØ hf¿Øm\pw P\-ß-tfm-Sm-lzm\w
sNbvX XXz-⁄m\n HSp-hn¬ lnμp-°-fp-sSbpw ap…o-ß-fp-sSbpw
imco-cn-I-L-S-\-Iƒ XΩn-ep≈ hyXym-k-ß-fpsS I≠p-]n-Sn-Ø-°m-
c-\mbn amdn. "kmtc Plm≥tk A—m lntμm-kvXm≥ lamcm' F∂p
]mSnb Ihn lnμp-°ƒ°pw ap…o-߃°pw Hcn-°epw tbmPn®p Pohn-
°m≥ Ign-bn-s√∂v hmZn-®p-sIm≠v C¥y-bpsS hn`-P-\-Øn\p {]tNm-
Z\w \¬In.
F∂n-cn-°nepw, CJv_m-ens‚ Pohn-X-sØ-°p-dn®pw Ihn-X-I-
sf-°p-dn®pw hkvXp-\n-jvT-amb Hcp ]T\w \S-Øp-tºmƒ At±lw
`mc-Xo-b-km-ln-Xy-Øn\pw `mc-Xo-b-Nn-¥bv°pw \¬Inb hne-]n-Sn®
kw`m-h-\-Ifpw C¥y-°m¿°n-S-bn¬ s]mXp-hnepw ap…o-߃°n-S-
bn¬ {]tXy-In®pw tZim-̀ n-am-\-Øns‚ ktμiw {]N-cn-∏n-°p∂ Imcy-
Øn¬ At±lw hln® ]ptcm-K-a-\-]-c-amb ]¶pw Ah-K-Wn-°m-\m-
hn√.
`mc-Xo-b-Nn¥ 271
40. alm-flm-Km‘n
H∂mw temI-a-lm-bp-≤-Øns‚ Ah-km-\-tØm-Sp-IqSn C¥y-bpsS
kzmX-{¥y-{]-ÿm\w Hcp ]pXnb hgn-Øn-cn-hn-seØn. bp≤-Øns‚
^e-am-bp-≠mb Akw-Xr-]vXnbpw Akz-ÿ-Xbpw, tImf\n hyh-
ÿ-bpsS Ipg∏w, {_n´ojv km{am-Py-Xz-Øn\p t\cn´ A`n-am-\-£Xw,
djy-bnse tkmjy-enÃv hnπhw, Pmen-b≥hm-em-_m-Knse Iq´-s°m-
e-tbm-f-sa-Ønb {_n´ojv ̀ c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS ISpw-ssIbp-Iƒ, P\-
߃°n-S-bn¬ ]c-∂p-]n-Sn® kmº-ØnI t¢iw ̨ Ch-sb√mw tN¿∂v
Hcp ]pXnb cm{„o-bm-¥-co£w kr„n®p. Cu L´-Øn-emWv
taml≥Zmkv Icw-Nμv Km‘n C¥y-bpsS kzmX-{¥y-k-a-c-Øns‚
t\Xr-Xz-Øn-te°v Db¿∂p-h-∂Xv.
KpP-dm-Ønse Hcp sNdnb \m´p-cm-Py-Øns‚ {][m-\-a-{¥n-bm-
bn-cp∂ Icw-Nμv Km‘n-bpsS Cfb ]p{X-\mbn 1869¬ P\n®
taml≥Zmkv sNdp-{]m-b-Øn¬ Xs∂ D∂-X-hn-Zym-`ym-k-Øn-\mbn
Cw•-≠n-te°v Ab-°-s∏´p. Hcp _mcn-Ã-dm-Im-\p≈ tbmKyX t\Sn-
b-Xn-\p-tijw At±lw Hcp hym]m-c-ÿm-]-\-Øns‚ {]Xn-\n-[n-bmbn
sXt° B{^n-°-bn-te°v t]mbn. sXs° B{^n-°-bn¬ IpSn-tb-dn-
∏m¿Ø C¥y-°m¿ sh≈-°m-cpsS h¿W-hn-th-N\ \b-Øn≥Io-gn¬
A\p-`-hn-®p-t]m∂ a¿Z-\-ßfpw I„-∏m-Sp-Ifpw At±-lsØ hf-sc-
b-[nIw thZ-\n-∏n®p. Gsd-Øm-a-kn-bmsX At±lw cm{„ob
{]h¿Ø-\-Øn-te-°n-dßn. kwL-Sn-X-amb coXn-bn¬ a¿Z-\-ßsf
t\cn-Sm≥ At±lw \m´p-Imsc D¬t_m-[n-∏n-°p-Ibpw Ah-cpsS ka-
c-߃°p t\XrXzw \¬Ip-Ibpw sNbvXp. At±-l-Øns‚ Bflm¿Y-
Xbpw [oc-Xbpw h¿W-hn-th-N-\-Øn-s\-Xn-cmb ka-c-X-{¥-ßfpw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ272
At±-lsØ B{^n-°-bn¬ am{X-a√, a‰p cmPy-ß-fnepw {]kn-≤-
\m°n. 1905¬ C¥y-bn-te°p aS-ßn-b-t∏mƒ At±lw G‰hpw P\-
k-Ω-X-cmb t\Xm-°-fn-sem-cm-fmbn AwKo-I-cn-°-s∏´p. 1920¬ Xne-
Is‚ ac-W-Øn-\p-tijw tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ t\XrXzw At±-
l-Øns‚ ssII-fn-se-Øn-t®¿∂p.
Km‘nbpw Xne-I\pw
bp≤-Im-eØv {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-tfm-S-\p-h¿Øn-t°≠
\bsØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw Km‘nbpw Xne-I\pw Htc A`n-{]m-
b-°m-cm-bn-cp -∂n√. {_n´o-jp-Im¿ a\p-jys‚ A¥- n-s\bpw
kwkv°m-c-sØbpw ImØp-c-£n-°m-\mWv bp≤w sNøp-∂Xv F∂pw
kzbw-`-c-W-Øn-\p-th≠n \ne-sIm-≈p∂ C¥y-°m-cpsS `mhn
{_n´ojv km{am-Py-Øns‚ \ne-\n¬∏ns\ B{i-bn-°p∂p F∂pw
AXp-sIm≠v {_n´s\ \ncp-]m-[n-I-ambn klm-bn-t°-≠Xv C¥y-
bpsS IS-a-bm-sW∂pw Km‘n hmZn®p. Xne-I-\m-Is´, C¥y°v kzbw-
`-c-W-a-\p-h-Zn-°mØ {_n´s\ klm-bn-°p-∂Xv icn-b√ F∂m-W-`n-
{]m-b-s∏-´Xv.
1920 P\p-h-cn-bn¬ Xne-I\pw Km‘nbpw XΩn-ep-≠mb Hcp hmZ-
{]-Xn-hmZw Ah-cpsS ho£-W-K-Xn-I-fn-ep≈ hyXymkw IqSp-X¬
hy‡-am-°p-∂p≠v. cm{„o-b-Im-cy-ß-fn¬ GXp am¿K-ap-]-tbm-Kn-®mepw
sX‰n-s√-∂mWv Xne-Is‚ A`n-{]mbw F∂v Km‘n "bßv C¥y'
F∂ Xs‚ ]{X-Øn¬ Fgp-Xp-I-bp-≠mbn. Cu hna¿i-\-Øn\p adp-
]-Sn-bmbn "At°m-t[\ Pnt\ tIm[w' F∂ _p≤s‚ XXz-sØ-
°m-f-[nIw "tb bYm amw {]]-Zyt¥ XmwkvX-ssYh `Pm-aylw'
F∂ {ioIr-jvWs‚ XXz-sØ-bmWv Xm\n-„-s∏-Sp-∂Xv F∂v Xne-
I≥ {]kvXm-hn®p. _p≤-s‚bpw {ioIr-jvW-s‚bpw XXz-ß-fn¬
bmsXmcp sshcp-[y-hp-an-s√∂pw t{Im[sØ At{Im[w sIm≠p Pbn-
°-W-sa-∂mWv ̀ K-h-ZvKo-Xbpw D¬t_m-[n-∏n-°p-∂Xv F∂p-am-bn-cp∂p
Km‘n-bpsS A`n-{]mbw. "iTw {]Xn imTyw' F∂ Xne-Is‚ ap{Zm-
hmIyw B]¬°-c-am-sW∂pw AXns‚ ÿm\Øv "iTw {]Xy]n
kXyw' F∂ \nb-a-amWv A\p-k-cn-t°-≠Xv F∂pw At±lw Du∂n-
∏-d™p.
F∂m¬, 1920 BKÃv 1˛\v Xne-I≥ acWw {]m]n-®-Xn\p tijw
At±-l-Øns‚ injy-s\∂ \ne-bv°mWv Km‘n kzmX-{¥y-{]-ÿm-
\-Øns‚ t\XrXzw Gs‰-Sp-ØXv. At±lw FgpXn: ""\ne-hn-ep≈
`c-W-{I-a-Øns‚ tZmjw Xne-I-s\-°m-f-[nIw a\- n-em-°nb as‰m-
`mc-Xo-b-Nn¥ 273
cm-fp-s≠∂v F\n°p tXm∂p-∂n√. At±-l-Øns‚ G‰hpw \√ injy-
s\-t∏mse, A{Xbpw kXy-k-‘-ambn, At±-l-Øns‚ ktμiw P\-
߃°p \¬Ip-sa∂v Rm≥ khn-\bw {]Xn⁄ sNøp∂p. F∂m¬,
Fs‚ am¿Kw Xne-Is‚ am¿K-a√ Fs∂-\n°v t_m[-ap≠v.... Fs‚
]cn-an-Xn-I-sf-∏‰n Rm≥ a\- n-em-°m-Xn-cn-°p-∂n√. ]mfinXyw F\n-
°-h-Im-i-s∏-Sm≥ hø. F\n°v At±-l-Øns‚ kwL-S-\m-i-‡n-I-
fn√. F\n°v \bn-°m≥ kpkw-L-Sn-Xhpw A®-S-°-ap-≈-Xp-amb Hcp
]m¿´n-bn√. Ccp-]-Øn-aq∂p sIm√w A\y-cm-Py-ß-fn¬ Ign-®p-Iq-´nb
F\n°v C¥y-sb-∏‰n temI-am-\y-\p-≠m-bn-cp∂ A\p-`-h-ß-fn√.
R߃°v s]mXp-hmbn c≠v Imcy-߃ am{X-amWv ]q¿W-amb
tXmXn-ep-≈Xv ˛ cmPy-kvt\-lhpw kzcm-Pn\p th≠n-bp≈ CS-hn-
SmØ {]b-Xv\hpw.''
\n -l-I-c-W-{]-ÿm\w
cmPy-Øn-seßpw km{am-Py-Xz-hn-cp≤ at\m-`m-hhpw ka-tcm-’p-
I-Xbpw sImSp-ºn-cn-s°m-≠n-cp∂ Hcp L´-am-bn-cp∂p AXv. P\-ß-
fpsS am\-kn-Im-hÿ icn°pw a\- n-em-°nb alm-flm-Km‘n ̨ cho-
{μ-\mY SmtKm¿ \¬Inb Cu t]cn-emWv At±lw {]kn-≤-\m-bn-
Øo¿∂Xv ˛apX-em-fn-Iƒ, sXmgn-em-fn-Iƒ, ]W-°m¿, Zcn-{Z-∑m¿,
Irjn-°m¿, kv{XoIƒ, hnZym¿Yn-Iƒ, A`n-̀ m-j-I¿ F∂n-ß-s\-bp≈
hyXy-kvX-P-\-hn-̀ m-K-ßsf tbmPn-∏n-®-Wn-\n-c-Øm≥ Hcp tZio-b-I¿a-
]-≤-Xn-bm-hn-jv°-cn®p. km[m-c-W-°m-cmb P\-ß-fn¬ Dd-ßn-°n-S-
°p∂ i‡n-I-sf-∏-‰nbpw Ah-cpsS Zu¿_-ey-ß-sf-∏-‰nbpw Ncn-{X-
\n¿am-W-Øn¬ Ah¿°p≈ ]¶n-s\-∏-‰nbpw at‰-sXmcp tZio-b-t\-
Xm-hn-s\-°m-fp-a-[nIw t_m[-hm-\m-bn-cp∂p At±lw. P\-ß-fp-am-
bp≈ \nc-¥-c-k-º¿°w sIm≠v Ah-cpsS \mUn-an-Sn-∏p-I-f-dn-bm\pw
Ah-cpsS hnIm-c-ßsf a\- n-em-°m-\p-ap≈ A¤p-Xm-h-l-amb Ignhv
At±lw t\Sn-°-gn-™n-cp∂p. sXs° B{^n-°-bn¬ sh®p-≠mb
A\p-`-h-ßfpw kXym-{K-l-k-a-c-ßfpw Xs‚ hy‡n-ssh-in„yw hnI-
kn-∏n-°m≥ am{X-a√, P\-ßsf D¬_p-≤cpw I¿tam-∑p-J-cp-am-°m\pw
]‰nb D]m-[n-I-fm-sW∂v At±lw a\- n-em-°n-°-gn-™n-cp∂p. P\-
ß-fpsS kmº-Øn-I-amb ]nt∂m-°-\ne, cm{„o-b-amb A]-IzX, aX-
]-c-amb ho£-W-K-Xn-Iƒ, A‘-hn-izm-k-߃, kmaq-lym-Nm-c-߃
apX-em-bh At±-l-Øn\v kp]-cn-Nn-X-ß-fm-bn-cp∂p. Xs‚ t\Xr-
Xz-Øn-ep≈ km{am-Py-Xz-hn-cp-≤-k-a-c-Øn¬ ]¶p-tN-cm≥ t{]cn-X-cmb
Bfp-I-fn¬ `qcn-`m-KsØ, {]tXy-In®pw ]nt∂m-°-P-\-hn-`m-K-ßsf,
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ274
kzm[o-\n-°m≥ ]‰nb Xc-Øn-emWv At±lw Xs‚ I¿a-]-cn-]mSn
Bhn-jv°-cn-®Xv.
\n -l-I-cWw, _ln-jv°-cWw, \nb-a-ew-L\w, \nIp-Xn-\n-
tj[w apX-em-b-h-b-S-ßnb Cu I¿a-]-cn-]mSn Ccp-]Xmw \q‰m-≠ns‚
Bcw-`-Øn¬ Xne-I\pw Ac-hn-μ-tLmjpw Bhn-jv°-cn® ]cn-]m-Sn-
bn¬ \n∂v hf-sc-sbm∂pw hyXy-kvX-am-bn-cp-∂n√. F¶nepw, H∂mw
temI-a-lm-bp-≤-sØ-Øp-S¿∂p-≠mb ]pXnb kml-N-cy-ß-fn¬
AXn\v IqSp-X¬ hym]-I-amb ]n¥pW e`n®p. Km‘n-bpsS Du¿P-
kz-e-amb t\Xr-Xz-Øn¬ AXv kzmX-{¥y-k-a-csØ Hcp bYm¿Y
_lp-P-\-k-a-c-am°n am‰m-\p≈ D]m-[n-bm-bn-Øo¿∂p. kvIqfp-Ifpw
tImtf-Pp-Ifpw _ln-jv°-cn®v \nb-a-ew-L-\-{]-ÿm-\-Øn¬ ]s¶-
Sp-°m≥ At±lw hnZym¿Yn-Isf D¬t_m-[n-∏n®p. tImS-Xn-Iƒ _ln-
jv°-cn-°m\pw Aßs\ {_n´ojv \oXn-\ym-b-b-{¥sØ ac-hn-∏n-
°m\pw A`n-`m-j-I-tcm-Sm-h-iy-s∏´p. A{I-a-Ønepw A\o-Xn-bnepw
A[n-jvTn-X-amb Kh-s◊‚n\v \nIpXn sImSp-°m≥ ]mSn-s√∂v I¿j-
Isc D]-tZ-in®p. \ne-hn-ep≈ \nb-a-ßsf ewLn-®p-sIm≠v D∏p Ipdp-
°m\pw hntZ-i-h-kv{X-tjm-∏p-Ifpw aZy-jm-∏p-Ifpw ]n°‰p sNøm\pw
P\-ß-tfm-Sm-h-iy-s∏´p. ""cm£-ko-b-`-c-W-IqSw ASn-t®¬∏n-°p∂
\nb-a-c-ln-X-\n-b-a-ßsf'' sh√p-hn-fn-®p-sIm≠v ]Xn-\m-bn-c-°-W-°n-
ep≈ kv{Xo]p-cp-j-∑m¿ Bth-i-]q¿Δw ka-cm-¶-W-Øn-en-dßn. `c-
Wm-[n-Im-cn-Iƒ P\-ß-fpsS Bth-i-Ø-≈¬ XS-bm≥ emØnbpw
shSn-bp-≠-Ifpw {]tbm-Kn®p. Bbn-c-°-W-°n\v Bfp-Iƒ AdÃv
sNø-s∏´p. {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ Xßsf ]n¥m-ßnb bmYm-
ÿn-Xn-I-cmb ÿm]n-X-Xm¬∏-cy-°m-cp-sSbpw DtZym-Kÿ ta[m-hn-
I-fp-sSbpw klm-b-tØm-Sp-IqSn P\-ß-fpsS kzmX-{¥y-k-a-csØ ASn-
®-a¿Øm≥ arKo-b-ß-fmb ]e \S-]-Sn-Ifpw ssIs°m≠p. Cu kw`-
h-hn-Im-k-߃ anX-hm-Zn-I-fmb cm{„ob t\Xm-°-∑msc Aº-c-∏n-
°p-Ibpw `b-N-In-X-cm-°p-Ibpw sNbvXp. ]ecpw tIm¨{K- n¬
\n∂p cmPn-sh®v adp-tN-cn-bn¬ tNcp-Itbm shdpw ImgvN-°m-cmbn
amdp-Itbm sNbvXp. ]t£, P\-߃, {]tXy-In®pw bphm-°-∑m¿,
IqSp-X¬ Bth-i-tØmSpw IqSp-X¬ A¿∏-W-a-t\m-`m-h-tØmSpw IqSn
ka-c-Øn¬ ]s¶-Sp-°p-I-bmWv sNbvXXv. Aßs\, alm-flm-Km-‘n-
bpsS t\Xr-Xz-Øn-em-cw-`n® \nb-a-ew-L-\-{]-ÿm\w ""{_n´ojv `c-
W-Øn-s\-Xn-cmb kwL-Sn -X-k-a-c-Øns‚ A\n-tj-[y-kz-`m-h-
am¿÷n®p.''1
1. Chirol: Indian Crisis.
`mc-Xo-b-Nn¥ 275
F∂m¬, cm{„o-b-k-a-c-Øns‚ apt∂-‰sØ hne-bn-cp-Øp∂
Imcy-Øn¬ alm-flm-Km-‘n°v kz¥-amb Nne am\-Z-fi-ß-fp-≠m-
bn-cp∂p. a‰p-≈-h-cpsS A`n-{]m-b-ß-sfbpw hna¿i-\-ß-sfbpw Ah-
K-Wn-®p-sIm≠v kz¥w hnizm-k-{]-am-W-ßsf apdp-sI-∏n-Sn-°p-I-sb-
∂Xv At±-l-Øns‚ kz`m-h-am-bn-cp∂p. i{Xp-hn\p thZ\ X´mØ
hn[-Øn¬ Alnw-km-fl-I-amb kacw \S-Øm-\mWv At±lw Bh-
iy-s∏-´Xv. Cu \n¿tZiw {]mtbm-Kn-I-am-°pI Ffp-∏-am-bn-cp-∂n√.
ka-c-Øn-\n-S-bn¬ sFIy-kw-ÿm-\-Ønse Nuco-Nc F∂ Hcp
sNdnb {Kma-Ønse P\-߃ `c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS a¿Z\w kln-
°m≥ Ign-bmsX tcmjm-Ip-e-cmbn Hcp sNdnb s]meokv tÃj\v
Xo shbv°p-Ibpw GXm\pw s]meo-kp-Im-cpsS ac-W-Øn-\n-S-h-cp-Øp-
Ibpw sNbvXp. Km‘n s]s´∂v C¥y-bn-sem-́ p-°p-ap≈ kacw ]n≥h-
en®p. P\-߃ A{I-a-c-ln-X-amb kacw \S-Øp-∂-Xn¬ ]cm-P-b-
s∏´p F∂-Xm-bn-cp∂p CXn\v At±lw \¬Inb \ymbo-I-cWw. 1922
s^{_p-h-cn-bn¬ _m¿tZm-fn-bn¬sh®p IqSnb tIm¨{K-kns‚
{]h¿ØI IΩn-‰n-tbmKw ""P\-°q-´-Øns‚ a\p-jy-Xz-c-ln-X-amb
{]h¿Ø-\-ßsf'' Bt£-]n-°p-Ibpw Km‘n-bpsS \S-]Sn icn-sh-
°p-Ibpw sNbvXp. Km‘n-b≥ kao-]-\-Øns‚ Hcp ]cn-Wn-X-^-e-
am-bn-cp∂p CXv. ]t£, Cu \S-]Sn hnπ-h-Im-cn-I-fmb bph-
tIm¨{Kkv {]h¿Ø-I-∑msc H´pw-Xs∂ Xr]vXn-s∏-Sp-Øn-bn√.
kp`mjv N{μ-t_mkv ]n∂o-sS-gp-Xn-b-Xp-t]mse, ""P\-ß-fpsS Bthiw
Xnf-®p-a-dn-bm≥ XpS-ßn-b-t∏mƒ ]n∑m-‰-Øns‚ B⁄ ]pd-s∏-Sp-hn-
°-s∏-´Xv Hcp tZio-b-Zp-c-¥--Øn¬ Ipd™ H∂p-am-bn-cp-∂n√.''
Km‘n-bpsS kao-]\w Bfl-\n-jvT-am-bn-cp∂p F¶nepw AXp
hkvXp-\njvT bmYm¿Yy-߃°p XnI®pw FXn-cm-bn-cp∂p F∂p Icp-
Xp-∂Xp icn-bm-bn-cn-°p-I-bn√. At±-l-Øns‚ BZ¿i-߃, Ah-
bn¬ Fs¥m-s°-Øs∂ Zu¿_-ey-ß-fp-≠m-bn-cp-∂mepw, Hcp-`m-KØv
aX-hn-izm-k-ßsf apdp-°n-∏n-Sn-°p-Ibpw adp-`m-KØv AXn-thKw amdn-
s°m-≠n-cn-°p∂ B[p-\n-I-tem-I-hp-ambn CW-ßn-t®-cm≥ B{K-ln-
°p-Ibpw sNbvX Hcp P\-X-bpsS \ne-hm-c-Øn\p tbmPn-®-h-bm-bn-
cp∂p.
\n¿amW ]cn-]m-Sn-Iƒ
ka-c-Øns‚ apt∂‰w XS-b-s∏-Sp∂ L´-ß-fn¬ \ncm-i-Xbpw
I¿a-cm-ln-Xyhpw P\-ßsf ]nSn-Iq-SpI km[m-c-W-amWv. 1905se
_wKmƒ hn`-P-\-Im-esØ ka-c-߃ ASn-®-a¿Ø-s∏-´-t∏mƒ AXm-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ276
Wp-≠m-bXv. F∂m¬, alm-flm-Km-‘nsb kw_-‘n-®n-S-tØmfw,
kzmX-{¥y-k-a-c-Øn¬ \ncm-i-Xbvt°m I¿a-cm-ln-Xy-Ønt\m ÿm\-
ap-≠m-bn-cp-∂n√. AXv Hc-\p-kyq-X-amb ka-c-am-bn-cp∂p. kzmX-{¥y-
k-a-c-sa-∂m¬ \nb-a-ew-L-\-{]-ÿm\w am{X-a-bn-cp-∂n√. P\-ß-fpsS
D∂-a-\-Øn-\p-th-≠n-bp≈ \n¿am-W-]-cn-]m-Sn-Iƒ Km‘n-b≥ {]ÿm-
\-Øns‚ Hcp {][m-\-`m-K-am-bn-cp∂p. JmZn-{]-N-cWw, lnμp˛ ap…ow
ssa{Xn, lcn-P-t\m-≤m-cWw, aZy-\n-tcm-[\w, tZio-b-hn-Zym-`ymkw,
lnμn-{]-N-cWw, {Kma-ip-No-I-cWw apX-em-b-h-bm-bn-cp∂p \n¿am-W-
]-cn-]m-Sn-I-fnse apJy-C-\-߃. kzmX-{¥y-k-a-c-Øn¬ ]s¶-Sp-°m-
\m-{K-ln-°p-∂-h-sc√mw CØcw \n¿am-W-]-cn-]m-Sn-I-fn-te¿s∏-S-W-
sa∂v At±lw \njv°¿jn®p. ""kmbp-[-k-a-c-Øn\v Bbp-[-]-cn-io-
e\w Bh-iy-am-bn-cn-°p-∂-Xp-t]mse Xs∂ Bbp-[-c-ln-X-amb ka-
c-Øn\v \n¿am-W-{]-h¿Ø-\-ß-fn-ep≈ ]cn-io-e-\hpw Bh-iy-amWv''
F∂m-bn-cp∂p At±-l-Øns‚ A`n-{]mbw. IpSn¬hy-h-km-b-߃
]p\-cp-≤-cn-°¬, N¿° D]-tbm-Kn-°¬, JmZn {]N-cn-∏n-°¬ F∂n-h-
bn-e-S-ßnb At±-l-Øns‚ kmº-Øn-I-]-cn-]mSn A]-cn-jv°r-
tXm¬∏m-Z-\-co-Xn-I-fnepw A[zm-\-Øns‚ Xmgv∂ \ne-hm-c-Øn-ep-ff
D¬∏m-Z-\-£-a-X-bnepw A[n-jvTn-X-am-bn-cp∂p. F∂m¬, AXv km{am-
Py-Xz-Nq-j-W-Øns‚ ^e-ambn h≥tXm-Xn¬ h¿[n-®p-sIm-≠n-cp∂
sXmgn-en-√m-bva-bpsS ImTn\yw Ipd-bv°m-\p≈ Hcp-]m[n IqSn-bm-bn-
cp∂p. 1921¬ Km‘n-]-d™p: ""`£Ww \¬Im≥ Ign-hp-ff sXmgn-
ep-Iƒ \ntj-[n-°-s∏-´n-cn-°-bm¬ C¥y hni-∏p-sIm≠p acn-®p-sIm-
≠n-cn-°p-I-bmWv... acn-®p-sIm-≠n-cn-°p∂ P\-e-£-߃°v N¿° Hcp
Pohn-tXm-]m-[n-bmWv. hni∏v C¥ysb N¿°-bpsS ASp-tØ°v X≈n-
\o-°n-s°m-≠n-cn-°p-I-bmWv''. JmZn {]N-c-W-tØm-sSm∏w Xs∂
\mS≥ XpWn-an-√p-Iƒ t{]m’m-ln-∏n-°-s∏-Sp-Ibpw sNbvXp. hntZ-i-
ß-fn¬ \n∂v Cd-°p-aXn sNø-s∏-Sp∂ XpWn-Ø-c-ßfpw a‰v D]-t`m-
K-km-a-{Kn-Ifpw _ln-jv°-cn-°m\pw "tkztZ-io-{hXw' ssIs°m-≈m-
\p-ap≈ Blzm-\-߃ ^-e-Øn¬ C¥y≥ hyh-km-b-ß-fpsS
hf¿®bv°v {]tNm-Z\w \¬Ip-∂-h-bm-bn-cp∂p. P\-ß-fpsS tZim-`n-
am\w tZiob apX-em-fn-Ø-Øns‚ hf¿®sb Xzcn-X-s∏-Sp-Øm-\mWv
klm-bn-®Xv. lnμp˛ap…ow ssa{Xn, lnμn-{]-N-cWw XpS-ßnb ]cn-
]m-Sn-Iƒ C¥y-bpsS tZio-ssbIyw sI´n-∏-Sp-°m-\p≈ am¿K-ß-fm-
bn-cp∂p. CØcw \n¿am-W-]-cn-]m-Sn-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øp-∂-tXm-sSm∏w
Xs∂ kXy-k-‘X, [ocX, A]-cn-{Klw, A\m-k‡n apX-emb
`mc-Xo-b-Nn¥ 277
hy‡n-]-c-amb KpW-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ kz`m-h-ip-≤o-I-c-
W-Øn¬ {i≤n-°-W-sa∂pw alm-flm-Km‘n D¬t_m-[n-∏n®p.
lnμp-a-X-`‡n
Km‘n sNdp∏w apX¬t° Hcp aX-hn-izm-kn-bm-bn-cp∂p. ssP\-
a-X-kn-≤m-¥-߃°p {]m_-ey-ap-≠m-bn-cp∂ Hcp kml-N-cy-Øn-emWv
At±lw hf¿∂Xv. ]Xn-aq-∂m-asØ hb- n¬ cmam-bWw At±-
lsØ BI¿jn®p. e≠-\n¬ hnZym¿Yn-bm-bn-cp∂ Ime-ØmWv
At±lw `K-h¬KoX BZy-ambn hmbn-®Xv. KoX Xs‚ i_vZ-tIm-i-
am-sW∂v At±lw Ah-Im-i-s∏-Sp-I-bp-≠mbn. ssP\-kn-≤m-¥-ß-
sf-∂-t]mse Xs∂ cmam-bWw, alm-`m-cXw, `K-h-XvKoX XpS-ßnb
{]mNo-\-{K-Ÿ-ßfpw Alnw-k-bpsS {]m[m-\y-sØ-bmWv D¬tLm-
jn-°p-∂Xv F∂v At±lw hniz-kn®p. tXmtdm, tSmƒtÃmbv XpS-
ßnb ]m›m-Xy-Nn-¥-I-∑m-cpsS {KŸ-߃ hmbn-®-t∏mƒ Cu
hnizmkw IqSp-X¬ Dd-bv°p-I-bmWv sNbvXXv. Alnw-k-bn¬ Du∂n
\n∂p-sIm≠v Np‰p-]m-Sp-ap≈ A\o-Xn-Isf FXn¿°p-I-bmWv aX-hn-
izm-kn-I-fpsS ISa F∂v At±lw Icp-Xm≥ XpSßn. ss__nfpw
At±-l-Øn¬ kzm[o\w sNep-Øp-I-bp-≠mbn. F¶nepw, At±-l-
Øns‚ auen-I-amb ho£-W-KXn lnμp-a-X-Øn-t‚-Xm-bn-cp∂p.
Xms\mcp k\m-X\ lnμp-hm-sW-∂p-t]mepw At±lw Ah-Im-i-s∏-
Sp-I-bp-≠mbn. Xs‚ Ah-Im-i-{]-am-W-ßsf At±lw Cßs\ hni-
Zo-I-cn®p:
""Rm≥ kzbw Hcp k\m-X-\-ln-μp-hm-sW∂p ]d-bp-∂-Xn-\p≈
Imc-W-sa-s¥-∂m¬: 1. thZ-ß-fnepw D]-\n-j-Øp-I-fnepw ]pcm-W-
ß-fnepw sslμ-h-ß-sf∂p Icp-X-s∏-Sp∂ as‰√m hnip≤ {KŸ-ß-
fnepw X∑qew Ah-Xm-c-ß-fnepw ]p\¿P-∑-Ønepw Rm≥ hniz-kn-
°p∂p; 2. C∂v P\-߃°n-S-bn¬ {]Nm-c-Øn-ep≈ ]cp-°≥ A¿Y-
Øn-e-s√-¶nepw Fs‚ A`n-{]m-b-Øn¬ XnI®pw sshZn-I-amb h¿Wm-
{i-a-[¿a-Øn¬ Rm≥ hniz-kn-°p∂p; 3. C∂v {]Nm-c-Øn-ep-≈-Xn-
t\-°mƒ IqSp-X¬ hnim-e-amb Hc¿Y-Øn-ep≈ tKmkw-c-£-W-Øn¬
Rm≥ hniz-kn-°p∂p; 4. hn{K-lm-cm-[-\-bn¬ F\n°v Ahn-izm-k-
an√.''2
""A[x-Ir-X-Pm-Xn-°m¿ PmXn-hy-h-ÿ-bpsS Hcp Dt]m¬∏-∂-
amWv; PmXn-hy-hÿ \ne-\n¬°p-∂n-S-tØmfw Imew A[x-Ir-X-Pm-
2. M.K. Gandhi: Young India, October 8, 1921.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ278
Xn-°mcpw \ne-\n¬°pw'' F∂pw ""A[x-Ir-X-cpsS tamN-\-Øn\v PmXn-
hy-h-ÿsb \in-∏n-°pI F∂-X-√msX as‰mcp am¿K-hp-an√'' F∂pw
1933¬ tUmŒ¿ Awt_-Zv°¿ {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn. Cu {]kvXm-
h-\sb hna¿in-®p-sIm≠v Km‘n FgpXn: ""ico-c-Øn¬ Hcp hrØn-
sI´ apg-bp-≠m-b-Xp-sIm≠v icocw Xs∂ \in-∏n-°-W-sa∂p ]d-
bp-∂-Xp-t]mse, As√-¶n¬ If-I-fp-≈-Xp-sIm≠v hnf-bmsI \in-
∏n-°-W-sa∂p ]d-bp-∂-Xp-t]mse, sX‰mWv A[x-Ir-X-cp-≈-Xp-sIm≠v
PmXn-hy-h-ÿsb \in-∏n-°-W-sa∂p ]d-bp-∂Xpw. AXn-\m¬, \Ωƒ
a\- n-em-°p∂ A¿Y-Øn-ep≈ A[x-Ir-XXzw ]q¿W-ambn \in-∏n-
t°-≠-Xm-h-iy-amWv. AXp \o°w sNø-s∏-tS≠ Hc-[n-I-∏-‰mWv.
AXp \o°w sNbvXn-s√-¶n¬ \ne-hn-ep≈ hyh-ÿ-bmsI \in-®p-
t]mIpw. At∏mƒ, AbnØw PmXn-hy-h-ÿ-bpsS ^e-a√, lnμp-a-
X-Øn¬ ASn-™p-IqSn AXns\ {Zhn-∏n®p sIm≠n-cn-°p∂ taem-
f¿ ˛ Iogm-f¿ hyXym-k-Øns‚ ^e-amWv. Abn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb
kacw, Aßs\, Cu taem-f¿ ˛ Iogm-f¿ hyXym-k-Øn-s\-Xn-cmb
ka-c-amWv.''
PmXn-hy-h-ÿsb \ne-\n¿Øn-s°m-≠p-Xs∂ Db¿∂-h-s\∂pw
XmW-h-s\-∂p-ap≈ hyXymkw \in-∏n-°-W-sa-∂mWv Km‘n B{K-
ln-®Xv. Cu hyXymkw \in-∏n-°m≥ th≠n sXm´p-Iq-Sm-bvabpw
Xo≠n-°q-Sm-bvabpw Ah-km-\n-∏n-°-W-sa∂v At±lw Bh-iy-s∏´p.
Abn-Ø-sa∂ amen\yw XpS-®p-\o-°n-s°m≠v lnμp-a-XsØ ip≤o-
I-cn-°p-Ibpw i‡n-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNøpI F∂-Xm-bn-cp∂p At±-
l-Øns‚ Dt±iyw. AXp-sIm-≠p-Xs∂ hyXy-kvX-a-X-°m¿ XΩn-
ep≈ an{i-hn-hm-l-sØtbm an{i-t`m-P-\-sØtbm At±lw A\p-
Iq-en-®n√. At±lw Xpd∂p kΩ-Xn®p: ""apgp-h≥ temI-tØmSpw
kulm¿Zw ]pe¿Øn-s°m-≠mWv Rm≥ Pohn-°p-∂-sX∂v Rm\-h-
Im-i-s∏-Sp∂p. Rms\m-cn-°epw Hscm‰ apl-Ω-Zo-b-t\mtSm {InkvXym-
\n-tbmtSm iWvT-Iq-Sn-bn-´n√. ]t£, h¿j-ß-fmbn Rm≥ apl-Ω-Zo-
b-cp-sStbm {InkvXym-\n-I-fp-sStbm hoSp-I-fn¬ \n∂v ]g-ß-f-√msX
as‰m∂pw Ign-®n-´n√.''3 Cu hnNn-{X-amb s]cp-am-‰sØ \ymbo-I-cn-
®p-sIm≠v At±lw Fgp-Xn-b-Xn-ß-s\-bmWv: ""Fs‚ A`n-{]m-b-
Øn¬, tZio-b-]p-tcm-K-Xn°v an{i-t`m-P-\hpw an{i-hn-hm-lhpw Bh-
iy-am-sW∂ Bibw ]m›m-Xy-cm-Py-ß-fn¬ \n∂p ISw-hm-ßnb Hcp
A‘-hn-izm-k-amWv. Btcm-Ky-kw-c-£-W-Øn-\p≈ a‰p Pohn-Xm-h-
iy-ß-sf-t∏mse Xs∂ {][m-\-amWv `£Ww Ign-°p-I-sb∂ {]{In-
3. M.K. Gandhi: Communal Unity, P. 7.
`mc-Xo-b-Nn¥ 279
bbpw. a\p-jy≥ Xs‚ `£-W-{]-{In-bsb, X\n°p Xs∂ lm\n-I-
c-amb hn[-Øn¬, Hcp BNm-chpw kpJ-t`m-K-hp-am°n am‰n-bn-cp-∂n-
s√-¶n¬ kzIm-cy-Po-hn-X-Ønse a‰p {]h¿Ø-\-ß-sf-t∏mse Xs∂
AXpw kzoIm-cy-ambn \n¿h-ln-°p-am-bn-cp∂p. hmkvXhw ]d-™m¬,
lnμp-a-X-Ønse G‰hpw D∂-X-amb kwkv°mcw Aß-s\-bmWv
`£-W-{]-{In-bsb IW-°m-°n-bn-cp-∂Xv. a‰m-cp-sSbpw km∂n-[y-
Øn¬ `£Ww Ign-°mØ Bbn-c-°-W-°n-ep≈ lnμp-°ƒ
Ct∏mgpw Pohn-®n-cn-°p-∂p≠v.''4
lnμp-a-Xhpw kmaq-ly-]-cn-h¿Ø-\hpw
hnizm-k-{]-am-W-ß-sf-°p-dn-®p≈ CØcw {]Jym-]-\-߃ Km‘n-
bpsS ho£-W-K-Xnsb ̀ mKn-I-ambn kzm[o-\n-®n-cp∂ ]c-º-cm-K-Xhpw
a[y-Im-tem-Nn-X-hp-amb sslμ-h-Po-hn-X-co-Xn-sb-bmWv shfn-s∏-Sp-Øp-
∂Xv. ]t£, At±-l-Øns‚ ho£-W-KXn XnI®pw hn`m-Ko-b-am-bn-
cp∂p F∂p Icp-Xp-∂Xp icn-bm-bn-cn-°p-I-bn√. lnμp-a-X-hn-izm-kn-
bm-bn-cp-∂p-sh-¶nepw a‰p aX-°m-cpsS hnizm-k-{]-am-W-ßsf At±lw
FXn¿°p-I-bp-≠m-bn√. F∂√, Xs‚ {]m¿Y-\m-tbm-K-ß-fnepw
{]kw-K-ß-fnepw A\y-a-X-{K-Ÿ-ß-fmb Jp¿˛ Bs‚bpw ss__n-
fn-s‚bpw {]m[m-\ysØ AwKo-I-cn-°p-Ibpw sNbvXp. P\-߃
Xm¥m-ß-fpsS aX-{]-am-W-߃°-\p-k-cn®v ]cn-ip-≤-amb PohnXw
\bn-°p-Ibpw AtX-k-a-bØp Xs∂ a‰p aX-°m-cp-am-bn kulm¿Z-
Ønepw ssa{Xn-bnepw Ign-™p-Iq-Sp-Ibpw sNø-W-sa-∂mWv At±lw
Bh-iy-s∏-´Xv. lnμp-a-XsØ-°p-dn-®p≈ At±-l-Øns‚ ImgvN-∏mSv
\mSp-hmgn {]`p-Xz-sØbpw {_n´ojv ̀ c-W-sØbpw A\p-Iq-en® bmYm-
ÿn-XnI lnμp-°-fp-tS-Xn¬ \n∂v hfsc hyXy-kvX-am-bn-cp∂p. At±-
l-Øns‚ lnμp-a-X-hn-izmkw \n›-etam ]n¥n-cn-∏t\m Bbn-cp-∂n√,
Ne-\m-fl-Ihpw apX-em-fn-tØm-ev]m-Z\ _‘-ß-fpsS kr„n-bmb
]pXnb kmaq-ly-hy-h-ÿbv°v tbmPn-®-Xp-am-bn-cp∂p. {]mNo-\-a-X-
{K-Ÿ-߃°v A\-iz-chpw k\m-X-\-hp-amb ]cn-]m-h-\Xzw Iev]n-
°m≥ At±lw Xøm-dm-bn-cp-∂n√. At±-l-Øns‚ Xs∂ hm°p-I-
fn¬: ""thZ-ßfpw D]-\n-j-Øp-Ifpw kvarXn-Ifpw ]pcm-W-ßfpw CXn-
lm-k-ß-fp-sa√mw Htc-k-a-bØv D¤-hn-®-h-b√. hyXy-kvX-Im-e-L-
-́ß-fpsS Bh-iy-ß-fn¬ \n∂mWv Ah Db¿∂p-h-∂Xv. AXp-sIm≠v
Ah ]c-kv]-c-hn-cp-≤-ß-fmbn ImW-s∏-Sp∂p. Cu {KŸ-߃ imiz-
X-k-Xy-ßsf ]pXp-Xmbn \n¿h-Nn-°p-I-b√, Ah cNn-°-s∏´ Ime-
4. Ibid, P. 6.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ280
ß-fn¬ imiz-X-k-Xy-߃ {]tbm-Kn-°-s∏-´-sX-ß-s\-sb∂p hy‡-
am-°p-I-bmWv sNøp-∂Xv. Hcp {]tXyI Ime-L-´-Øn¬ hfsc \√-
Xm-bn-cp∂ Hcp \S-]-Sn-{Iaw as‰mcp L´-Øn¬ A‘-ambn Bh¿Øn-
°-s∏-´m¬ AXv P\-ßsf ss\cm-iy-Øns‚ Nfn-°p-≠n¬ BgvØp-
I-tb-bp≈q.'' Cu \ne-]m-Sn¬ \n∂p-sIm≠v At±lw aX-]-c-amb
Ak-ln-jvWp-X-sbbpw hn´p-ho-gvN-bn-√m-bva-sbbpw Ime-l-c-W-s∏´
\S-]-Sn-{I-a-ß-sfbpw hna¿in®p. aX-hn-tZz-j-sØbpw ]g-©≥ hnizm-
k-ß-sfbpw \ymbo-I-cn-°m≥ {ian® bmYm-ÿn-XnI ]fin-X-∑m-cp-
sSbpw lnμp-a-X-kw-c-£-I-cmbn cwK-{]-thiw sNbvX cm{„ob t\Xm-
°-∑m-cp-sSbpw hmZ-ß-fpsS B[n-Im-cn-I-Xsb At±lw sh√p-hn-fn®p.
Hcp bYm¿Y-ln-μp-hn\v \ne-hn-ep≈ kmaqly˛ cm{„ob LS-I-ßsf
\ymbo-I-cn-°pI km[y-a-s√∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p.
Cw•-≠n¬ kzmX{¥yw, P\m-[n-]Xyw, a\p-jy-kvt\lw apX-emb
ap{Zm-hm-Iy-ß-fp-b¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm≠v kmaqly˛ cm{„o-b-]-cn-h¿Ø-
\-߃°p t\XrXzw \¬Inb AtX {_n´o-jp-Im-cpsS ]n≥Km-an-Iƒ
C¥y-bn¬ kmaq-lyhpw cm{„o-b-hp-amb ASn-aØw \ne-\n¿Øm-
\mWv ]Wn-s∏-´Xv. km{am-Pym-[n-]-Xy-Øns‚ ]nSn-bp-d-∏n-°p-∂-Xn-\p-
th≠n Ah¿ F√m-Øcw ]n¥n-cn-∏≥ Bi-b-ß-tfbpw kmaq-lym-
\m-Nm-c-ß-sfbpw t{]m’m-ln-∏n®p. "`n∂n-∏n®p `cn-°pI' F∂ XXz-
Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ Ah¿ \ne-hn-ep≈ aX-hn-tZz-j-ß-sfbpw
PmXn-hy-h-ÿ-sbbpw ka¿Y-ambn NqjWw sNøp-Ibpw bmYm-ÿn-
XnI \mSp-hmgn hn`m-K-߃°v ]n¥pW \¬Ip-Ibpw sNbvXp.
Ah¿s°-Xn-cmbn P\-ßsf AWn-\n-c-Øm-\mWv Km‘n-bpsS aX-]-
c-amb Bi-b-ßfpw kmaq-ly-]-cn-jv°-cW {]ÿm-\-ßfpw ]g-©≥
\S-]-Sn-{I-a-߃s°-Xn-cmb ka-c-ßfpw klm-bn-®Xv. Bfl-\n-jvT-
ambn, PmXn-hy-h-ÿ-bnse D®-\o-N-Xz-ß-f-h-km-\n-∏n-®p-sIm≠v lnμp-
aXsØ ip≤o-I-cn-°m\pw i‡n-s∏-Sp-Øm-\p-amWv At±lw B{K-
ln-®Xv F∂Xv icn-bmWv. At±lw Fgp-Xp-I-bp-≠mbn: ""sXm´p-Iq-
Smbva Ah-km-\n-°p∂ AtX \nan-j-Øn¬ PmXn-hy-hÿ ip≤o-I-
cn-°-s∏Spw. AXm-bXv, Rm≥ hn`m-h\w sNøp-∂-Xp-t]mse, AXv
bYm¿Y-h¿Wm-{i-a-ambn, Db¿∂tXm XmWtXm A√m-ØXpw
Hmtcm∂pw a‰p-≈-h-sb-t∏mse Xs∂ lnμp-a-X-Øns‚ kºq¿W-i-
co-c-Øn\v Bh-iy-am-b-Xp-amb \mep hn`m-K-ß-fmbn, kzbw cq]m-¥-
c-s∏Spw.''5 F∂m¬, hkvXp-\n-jvT-ambn t\m°n-bm¬ At±lw XpS-
5. M.K. Gandhi: Varnashrama Dharma, P. 40.
`mc-Xo-b-Nn¥ 281
ßn-sh® Abn-tØm-®m-S-\-k-a-c-ßfpw lcn-P-\-{]-ÿm-\hpw PmXn-
hy-h-ÿsb i‡n-s∏-Sp-Øm-\√, \mSp-hm-gn-Ø-Øns‚ ASn-Ø-d-bn-
f-°m-\mWv klm-bn-®Xv. At±-l-Øns‚ ktμiw cmPy-Øns‚
ap°nepw aqe-bnepw AXn-thKw ]c-∂p-]n-Sn-°p-Ibpw A⁄-X-bnepw
A‘-Im-c-Ønepw B≠p-In-S-∂n-cp∂ P\-e-£-߃°v Hcp ]pXnb
Bfl-hn-izmkw \¬Ip-Ibpw sNbvXp. AXv P\-ß-fpsS tZim-`n-am-
\sØ X´n-bp-W¿Øp-Ibpw A\o-Xn°pw a¿Z-\-Øn-\p-sa-Xn-cmbn
t]mcm-Sm≥ Ahsc Bthiw sIm≈n-°p-Ibpw sNbvXp.
Km‘n-bpsS Bflo-b-hmZw
Zm¿i-\n-I-cw-K-Øn¬ alm-flm-Km‘n Hcm-flo-b-hm-Zn-bm-bn-cp∂p.
`uXn-I-hmZ˛\nco-iz-c-hm-Z-Nn-¥m-K-Xn-Isf At±lw ITn-\-ambn
FXn¿Øp. At±-l-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, temIw hkvXp-\n-
jvThpw a\p-jys‚ tNX-\-bn¬ \n∂v kzX-{¥-ambn \ne-\n¬°p-∂-
Xp-amb Hcp bmYm¿Yy-amWv. ]t£, AXm-hn¿`-hn-®Xv auen-I-amb
Hcm-flo-b-k-Ø-bn¬ \n∂mWv. B Bflo-b-k-Øsb B{i-bn-®p-
sIm-≠mWv {]m]-©n-I-ß-fmb F√m {]Xn-`m-k-ßfpw \ne-sIm-≈p-
∂Xv. C{μn-bm-Xo-Xhpw k¿h-hym-]nbpw A\n¿h-N-\o-b-hp-amb B
kØ-bn¬ At±-l-Øn\v AN-©-e-amb hnizm-k-ap-≠m-bn-cp∂p.
At±lw ]d™p: ""Fs‚ Np‰p-ap-≈-sX√mw A\-h-cXw amdn ad-
™p-sIm-≠n-cn-°p-∂Xv Rm≥ ImWp∂p. Cu am‰-߃s°-√m-a-Sn-bn¬
am‰-an-√mØ, Poh-\p≈, Hcp i‡nsb, F√m-‰n-s\bpw Iq´n-bn-W°n
\ne-\n¿Øp-Ibpw kr„n-°p-Ibpw kwl-cn-°p-Ibpw ho≠pw kr„n-
°p-Ibpw sNøp∂ Hcp i‡nsb, Akv]-„-am-bn-´m-sW-¶nepw Rm≥
Z¿in-°p∂p.'' ktN-X-\m-tN-X-\-ß-fmb k¿h-N-cm-N-c-ß-fnepw \ne-
\n¬°p∂ B i‡n-bmWv ssZhw.
\nco-iz-c-hm-Zn-bpsS Pohn-X-Øn\v [m¿an-I-amb ASn-Ø-dtbm D≈-
S-°tam D≠m-hp-I-bn-s√-∂m-bn-cp∂p Km‘n-bpsS A`n-{]mbw. ]t£,
bp≤-Øns‚ t]cn¬ \S-Ø-s∏-Sp∂ sIme-]m-X-I-ßfpw £maw, alm-
amcn apX-em-bh sIm≠p-≠m-Ip∂ I„-∏m-Sp-Ifpw arKo-b-ß-fmb a¿Z-
\-ßfpw \nd™ Hcp kml-N-cy-Øn¬ F√m-‰n-s\bpw \nb-{¥n-°p-
Ibpw F√m a\p-jy-cnepw ÿnXn-sN-øp-Ibpw sNøp∂ Hcp ssZhn-
I-i-‡n-bn¬ Fßs\ hniz-kn-°m≥ Ignbpw? Cu tNmZy-Øn-\p≈
Km‘n-bpsS adp-]Sn hfsc efn-X-am-bn-cp∂p.
""Cu ̀ oI-c-X-Ifpw sIme-]m-X-I-ßfpw a\p-jys‚ a\- m-£nsb
{hW-s∏-Sp-Øp-∂-Xp-sIm≠v; Ah Xn∑sb {]Xn-\n-[o-I-cn-°p∂p F∂v
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ282
a\p-jy≥ a\- n-em-°p-∂-Xp-sIm≠v; Ah≥ Xs‚ a\- n-s‚bpw lrZ-
b-Øn-s‚bpw AKm-[-X-I-fn¬ Ahsb A]-e-]n-°p∂p F∂-Xp-
sIm≠v; am{X-a√, I]-S-kn-≤m-¥-ß-fm¬ hgn-sX-‰n-°-s∏-Sp-Itbm I]-
S-t\-Xm-°-∑m-cm¬ Zpjn-∏n-°-s∏-Sp-Itbm sNøm-Xn-cn-°p-tºmƒ a\p-
jys‚ lrZ-b-Øn¬ \∑ sNøm-\p≈ {]tNm-Z-\hpw A\p-I-º-bpsS
cq]-Øn-ep≈ ssZhn-I-Xz-Øns‚ Xnf-°hpw A\p-`-h-s∏-Sp∂p. Hcp
\mƒ AXv ]q¿W-hn-I-kn-X-amb Hcp ]pjv]-ambn {]Xy-£-s∏-Sp-sa∂v
Rm≥ hniz-kn-°p∂p. AXmWv a\p-jy-cm-in-bpsS Bi.''
as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, ssZh-sa∂p hnfn-°-s∏-Sp∂ AN-©-
ehpw A\n¿h-N-\o-bhpw A]-cn-ta-b-hp-amb B i‡n-bmWv Pohn-
X-sØ-bmsI \nb-{¥n-°p-Ibpw {]]-©-Øns‚ hyh-ÿm-]n-X-kz-`m-
hsØ \n¿W-bn-°p-Ibpw sNøp-∂Xv. {]]©w ssZh-a-b-amWv F∂p
{]Jym-]n-°p∂ ""Cuim-hm-ky-anZw k¿hw bXvIn© PKXymw PKXv''
F∂ D]-\n-j-ZvhmIyw Km‘nsb hf-sc-b-[nIw BI¿jn-°p-I-bp-
≠mbn. kmaq-ly-bm-Ym¿Yy-ß-fn¬ \n∂v AI-∂p-\n¬°p∂ Hcp
ssZh-am-bn-cp-∂n√ At±-l-Øn-t‚Xv. At±-lsØ kw_-‘n-®n-S-
tØmfw, Cuiz-cs\ km£m¬°-cn-°pI F∂p-sh-®m¬ a\p-jy-cm-
in-bp-ambn XmZmflyw {]m]n-°pI F∂¿Y-am-bn-cp∂p. a\p-jy-k-aq-
l-Øn¬ \n∂p thdn´p \n¬°p∂ Hcp ssZh-an-s√∂v At±lw
{]kvXm-hn®p. ""Cuiz-cs\ ImWm-\p≈ Htc-sbmcp hgn Ahs\
Ahs‚ kr„n-bn¬ ImWp-Ibpw B kr„n-bp-ambn kmflyw {]m]n-
°p-I-bp-amWv.''6
Pohn-X-Øns‚ e£yw tam£-am-sW∂v At±lw hniz-kn®p.
]t£, AXn-\p≈ hgn temIsØ \ncm-I-cn-°-e√. kpJ-t`m-K-ß-fn-
em-k-‡-cm-hp-Itbm Xn∑°v Iog-S-ßp-Itbm sNømsX sFln-I-Po-
hnXw \bn-°-emWv k\ym-k-Øns‚ G‰hpw D∂-X-amb cq]w F∂m-
bn-cp∂p At±-l-Øns‚ A`n-{]mbw. At±lw Fgp-Xp-I-bp-≠mbn:
""Fs‚ P\-߃°p-th≠n Rm≥ sNøp∂ tkh\w amwk-Øns‚
_‘-\-Øn¬ \n∂v Bflm-hns\ tamNn-∏n-°m≥th≠n Rm\-\p-jvTn-
°p∂ Nn´-bpsS Hcp ̀ mK-amWv. Fs∂ kw_-‘n-®n-S-tØmfw tam£-
Øn-te-°p≈ am¿Kw InS-°p-∂Xv a\p-jy-kvt\-l-Øn-emWv. Pohn-
°p∂ F√m-‰n-t\mSpw XmZmflyw {]m]n-°m≥ Rm\m-{K-ln-°p∂p.''7
Cu ho£-W-K-Xn-bmWv ssZh-sa∂ k¶¬∏sØ hy‡nbpw kaq-
lhpw XΩn-ep≈ _‘-ßsf \n¿W-bn-°p∂ [m¿an-I-aq-ey-ß-fm°n
6. M.K. Gandhi: Harijan, August 29, 1936.7. Young India, April 4, 1920
`mc-Xo-b-Nn¥ 283
am‰m≥ At±-lsØ klm-bn-®Xv. At±lw ]d™p: ""Fs‚ Zr„n-
bn¬ ssZhw kXyhpw kvt\l-hp-amWv; \oXnbpw [¿a-hp-amWv.
ssZhw `b-cm-ln-Xy-amWv, {]Im-i-Øn-s‚bpw Pohn-X-Øn-s‚bpw Dd-
hn-S-amWv. F∂m¬, AtX ka-b-Øp-Xs∂ Ah≥ Ch-sb-°m-sf√mw
D∂-X\pw Ch-bvs°√mw AXo-X-\p-amWv. ssZhw \nco-iz-c-hm-Zn-I-fpsS
\nco-iz-cXzw t]mep-amWv.''8
kXy-amWv ssZhw
ssZhw kXy-am-Wv F∂ k¶¬∏w {Ia-Øn¬ kXyw ssZh-am-
sW∂ k¶¬∏-Øn\p hgn-am-dn-s°m-SpØp. At±lw ]d™p:
""sFIy-cq-]-ap≈ A\p-`-h-ß-fn¬ \n∂v kXy-a-√msX as‰mcp
ssZhhp-an-s√∂v F\n°v t_m[y-am-bn-cn-°p∂p.'' F∂m¬, kXy-sØ-
∏-‰n-bp≈ Cu \nK-a\w hkvXp-\n-jvT-amb bmYm¿Yy-Øn¬ A[n-
jvTn-X-am-bn-cp-∂n√. Bfl-\n-jvThpw Aaq¿Øhpw bp‡n-c-ln-X-hp-
am-bn-cp∂p AXv. Km‘n-bpsS A`n-{]m-b-Øn¬ ""Hcp ]cn-ip-≤-amb
lrZ-b-Øn\v Hcp {]tXy-I-k-a-bØv tXm∂p-∂-sXt¥m AXmWv
kXyw. AXn¬ Dd-®p-\n-∂m¬ sh≈w tN¿°mØ kXy-Øn-se-Øn-
t®-cm≥ Ignbpw.'' Bfl-\n-jvT-amb Cu \ne-]m-Sn¬ \n∂p-sIm-≠mWv
At±lw kXysØ kvt\l-ambpw kvt\lsØ Alnw-k-bmbpw
hymJym-\n-®Xv. a\p-jy-t\m-Sp≈ kvt\l-amWv kXyw Is≠-Øm-
\p≈ Htc-sbmcp am¿Kw F∂-t±lw {]kvXm-hn®p. ""kXysØ ssZh-
ambn ImWm≥ \n߃°m-{K-l-ap-s≠-¶n¬ A\n-hm-cy-amb Htc-sbmcp
am¿Kw kvt\l-amWv. AXm-bXv, Alnw-k-bmWv. BXy-¥n-I-ambn,
am¿Khpw e£yhpw ]c-kv]cw am‰n-sh-bv°m-hp∂ ]Z-ß-fmWv. AXp-
sIm≠v kvt\lw ssZh-am-sW∂p ]d-bm≥ Rm≥ aSn-°p-∂n√.''9
Alnwk As√-¶n¬ A{I-a-cm-lnXyw km∑m¿KnI \nb-a-
Øns‚ G‰hpw Db¿∂ cq]-am-sW∂v At±lw hniz-kn®p. Fs¥-
∂m¬, ""Alnwk ]q¿W-cq-]-Øn¬ \S-∏n¬ hcp-Øm≥ Ign-™m¬
am{Xta kXyw ]q¿W-ambn Is≠-Øm≥ km[n°q.'' At±lw
FgpXn: ""Fs∂ kw_-‘n-®n-S-tØmfw, kzcm-Pn-t\-°mƒ {][m-\-amWv
Alnwk.... Alnw-ksb AwKo-I-cn-°p-tºmƒ AXns\ as‰-√m-‰n-
s‚bpw apºn¬ shbv°Ww. F∂m¬ am{Xta AXv A{]-Xn-tcm-[y-
am-bn-Øo-cp-I-bp≈q.''
8. Young India.9. Tendulkar: The Mahatma, Vol. 2, P. 312.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ284
Xn∑-bvs°-Xn-cmb A{I-a-cm-lnXyw
Alnwk \ntj-[m-fl-I-amb Hcp XXz-a√. Xn∑sb A{I-a-c-ln-
X-cmbn FXn¿°pI F∂m-W-Xns‚ A¿Yw. AXn-\m¬ ̀ ocp-Xz-Øn¬
\nt∂m I¿a-cm-ln-Xy-Øn¬ \nt∂m AXp-≠m-hp-I-bn√. [oc-ambn
{]h¿Ø-\-cw-K-Øn-en-d-ßm≥ Ign-bp-∂-h¿°p am{Xta Alnw-k-b-
\p-jvTn-°m≥ Ignbq. ""acn-°m≥ t]Sn-bp-≈-h\pw FXn¿°m≥ i‡n-
bn-√m-Ø-h-\p-amb Hcmƒ°v Alnwk ]Tn-∏n®p sImSp-°m≥ Ign-
bn√. Alnw-k-sb-s¥∂p a\- n-em-°n-s°m-Sp-°p-∂-Xn\v apºv
Ahs\ kz¥w Imen¬ Dd-®p-\n¬°m\pw B{I-an®p Iog-S-°m≥
Hcp-ßn-∏p-d-s∏´p hcp-∂-hs\ sNdp-°m≥ th≠n Poh≥t]mepw _en
Ign-°m\pw ]Tn-°Ww. Aßs\ sNøm-Xn-cn-°pI F∂p-sh-®m¬
Ahs‚ `ocp-XzsØ ÿnco-I-cn-°p-Ibpw Alnw-k-bn¬ \n∂v
Ahs\ IqSp-X¬ AI-‰p-Ibpw sNøpI F∂m-W¿Yw. Xncn-®-Sn-°m≥
Rm≥ Bscbpw klm-bn-°p-I-bn-√m-bn-cn°mw. ]t£, Hcp ̀ ocp-hns\
I]-S-amb Alnw-k-bpsS ]n∂n¬ A`bw {]m]n-°m≥ Rms\m-cn-
°epw A\p-h-Zn-°p-I-bn√.''10 At±lw XpS¿∂p: ""Alnwk F∂p-
sh-®m¬ Zp„s‚ C—m-i-‡n°p apºn¬ khn-\bw Iog-S-ßpI
F∂√ A¿Yw. a¿Z-Is‚ C—m-i-‡n-s°-Xn-cmbn apgp-h≥ Ignhpw
D]-tbm-Kn-°pI F∂m-W-Xns‚ A¿Yw. \ΩpsS kØ-bpsS Cu \nb-
a-a-\p-k-cn®v {]h¿Øn-°p∂ Hcp hy‡n°v A\o-Xn-\n-d™ Hcp
km{am-Py-Øns‚ apgp-h≥ i‡n-sbbpw t\cn-Sm≥ Ignbpw.''
Xn∑sb A{I-a-c-ln-X-ambn FXn¿°m-\p≈ D]-I-c-W-amWv
kXym-{Klw. ""kXym-{Kln t\cn-Sm≥ {ian-°p∂ a¿Z-I\v Ahs‚
ico-c-Øn-t∑epw ̀ uXn-I-k-º-Øn-t∑epw A[n-Imcw t\Sm≥ Ignbpw;
]t£, Ahs‚ Bflm-hns‚ ta¬ A[n-Imcw t\Sm≥ Hcn-°epw
Ign-bp-I-bn√. CXmWv kXym-{K-l-Øns‚ ASn-ÿm-\-kn-≤m¥w.
ico-csØ XS-hn-en-´mepw Bflmhv Iog-S-°-s∏-SmsX AP-ø-ambn
ÿnXn-sN-øp∂p. Cu auen-I-k-Xy-sØ-°p-dn -®p≈ Adn-hn¬
\n∂mWv kXym-{K-l-Øns‚ imkv{Xw apgp-h\pw D¤-hn-®Xv.''11
]oU-Iƒ kln-°p-I-sb-∂Xv Xn∑-s°-Xn-cmb sNdp-Øp-
\n¬∏ns‚ Ahn-`m-Py-L-S-I-amWv. I„-߃ kln-°m-\p≈ Ign-hn\v
Km‘n [m¿an-Ihpw aX-]-c-hp-amb Hcp {]m[m\yw \¬In: ""Hcp P\-
X°v auenI {]m[m-\y-ap≈ Imcy-߃ bp‡n-sIm≠p am{Xw t\Sm-
\m-hn√; I„-∏m-Sp-Iƒ kln-®p-sImt≠ Ahsb t\Sm≥ Ignbq.''
10. Young india, August, 11, 192011. Young India, May 21, 1931.
`mc-Xo-b-Nn¥ 285
Bfl-km-£m¬°m-c-Øns‚ D]m-[n-Iƒ
Km‘n -bpsS hni-I -e -\ -Øn¬ kXyhpw Alnw -kbpw
kvt\lhpw km∑m¿KnI \nb-a-ß-fp-ambn _‘-s∏´ aX-X-Xz-ß-
fmWv. Bfl-ip-≤nbpw [m¿an-I-amb ]cn-]q¿W-Xbpw t\Sm-\p≈ D]m-
[n-I-fm-Wh. Bfl-ip-≤nbpw [m¿an-I-amb ]cn-]q¿W-Xbpw t\Sm≥
th≠n CS-hn-SmsX ]cn-{i-an-°p-I-sb-∂Xv Hmtcm kXym-{K-ln-bp-
sSbpw IS-a-bm-sW∂v At±lw D¬t_m-[n-∏n®p. kXyw, Alnwk,
XymKw, AkvtXbw, A]-cn-{Klw, eLp-Po-hnXw, Cuiz-c-hn-izmkw
apX-em-b-h-bmWv At±-l-Øns‚ [m¿an-Im-\p-im-k-\-߃. kmaq-ly-
bm-Ym¿Yy-Øns‚ B¥-cn-I-ssh-cp-[y-ß-sftbm kmaq-ly-]-cn-h¿Ø-
\-Øns‚ \nb-a-ß-sftbm imkv{Xo-b-ambn A]-{K-Yn-°m-s\m∂pw
At±lw Xøm-dm-bn-cp-∂n√. Dev]m-Z-\-_-‘-ß-fnepw h¿K-Nq-j-W-hy-
h-ÿ-bnepw auen-I-ß-fmb am‰-ß-fp-≠m-°msX Xs∂ sshb-‡n-
I-amb kz`m-h-ip-≤n-bn-eq-sSbpw B[ym-fln-I-amb D¬°¿j-Øn-eq-
sSbpw a\p-jys\ D≤-cn-°m≥ Ign-bp-sa∂pw hy‡n-bpsS [m¿an-I-
\n-e-hm-c-ap-b¿Øn-s°m≠p am{Xta kmaq-ly-Po-hn-X-Øn¬ am‰-ß-
fp-≠m-°m≥ Ignbq F∂pw At±lw hniz-kn®p. cm{„o-b-Im-cy-ß-
fn¬ t]mepw aX-]-c-amb Hcp kao-]-\-amWv At±lw ssIs°m-≠Xv.
kmam-\y-P-\-ß-fpsS bYm¿Y Xmev]-cy-ßsf kwc-£n-°m≥ Ign-
hp≈ Hcp i‡n-bmWv aXw F∂v At±lw ]d-bp-I-bp-≠mbn. P\-
ß-fpsS ssZ\w-Zn\ Pohn-X-hp-ambn _‘-an-√mØ aXw, At±-lsØ
kw_-‘n-®n-S-tØmfw, A¿Y-iq-\y-amWv. AXp-t]m-se-Xs∂ aXsØ
Hgn-hm-°n-s°m-≠p≈ cm{„o-b-{]-h¿Ø-\hpw A¿Y-iyq-\y-amWv.
AXp-sIm-≠t{X cm{„o-b-amb {]h¿Ø-\-Øns‚ ]cn-[n-bn¬ aX-
sØ-°qSn Dƒs∏-Sp-Øm≥ At±lw ]cn-{i-an-®Xv. ""aX-Øn\v cm{„ob
Imcy-ß-fp-ambn _‘-an-s√∂p ]d-bp-∂-h¿ aX-Øns‚ A¿Y-sa-
s¥∂p a\- n-em-°m-Ø-h-cmWv'' F∂pw ""aX-Øns‚ kØsb
cm{„o -b - {] -h¿Ø-\-Øn¬ Dƒs°m-≈n -°p -∂-Xn -\p≈ Hcp
bXv\''ambn-´mWv Xm≥ kXym-{K-l-Øn-s‚bpw Alnw-k-bp-sSbpw
kn≤m-¥-߃ {]tbm-Kn-®Xv F∂pw At±lw {]kvXm-hn-°p-I-bp-
≠mbn. aX-]-chpw [m¿an-I-hp-amb Hcp IS-a-sb∂ \ne-bv°mWv
At±lw kmaqly˛cm{„ob ka-c-ß-fn¬ ]s¶-Sp-ØXv.
hy‡n-bpsS kz`m-h-ip-≤o-I-c-W-sØbpw Bflo-tbm-∂-a-\-
sØbpw e£y-am-°n-s°m-≠p≈ Cu [m¿an-Ihpw aX-]-c-hp-amb
BZ¿i-߃ F√m Ime-L-´-߃°pw F√m kmaq-ly-km-l-N-cy-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ286
߃°pw ]‰n-b-h-bm-sW∂v Km‘n hniz-kn®p. ]t£, bYm¿Y-
Øn¬, C¥y-bpsS \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-cm-{„ob kml-N-cy-ß-fn¬
ASn-b-¥-c-amb Ne-\-ß-fp-≠m-°m≥ th≠n-bmWv Ah Db¿Øn-∏n-
Sn-°-s∏-́ Xv. Ncn-{X-Øns‚ Nne \n¿Wm-b-I-L-́ -߃ {]Xy-b-im-kv{X-
ß-fpsS Bhn¿`m-hsØ klm-bn-°p-∂-sX-ß-s\-sb∂p Nq≠n-°m-
Wn-®p-sIm≠v GwK¬kv Fgp-Xp-I-bp-≠mbn: ""\ΩpsS {]Xy-b-im-
kv{X-°m-c≥ X\n-°n-„-ap-≈-Xp-t]mse Imcy-߃ hf-bv°pIbpw HSn-
°p-Ibpw sNbvXp F∂p-hcmw. ]t£, Abmƒ hmXn¬°-eqsS hen-
s®-dn-bp∂ Ncn-{X-bm-Ym¿Yyw P\-hm-Xn-en-eqsS ho≠pw AI-Øp-I-
bdn hcp∂p. F√m Ime-tØ°pw F√m temI-߃°pw ]‰nb XXz-
ßfpw \nb-a-ß-fp-amWv Xm≥ cq]-s∏-Sp-Øp-∂Xv F∂v Abmƒ hnNm-
cn-°p∂p. ]t£, hmkvX-h-Øn¬, Xs‚ ImesØ bmYm-ÿn-Xn-Itam
hnπ-h-]-ctam Bb {]h-W-X-I-fpsS {]Xn-—m-bsb cq]-s∏-Sp-ØpI
am{X-amWv Abmƒ sNøp-∂Xv.''12
GwK¬kns‚ Cu \nK-a\w Km‘n-bpsS {]Xy-b-im-kv{XsØ
kw_-‘n®pw icn-bmWv. At±-l-Øns‚ aX-]-chpw km∑m¿Kn-I-hp-
amb kn≤m-¥-߃ C¥y-bpsS kzmX-{¥y-k-a-c-Øn\pw kmaq-ly-]-
cn-jv°-cW kwcw-`-߃°pw DtØ-P\w \¬In. Ah Bbn-c-°-W-
°n-ep≈ bph-Xn-I-sfbpw bphm-°-∑m-scbpw Bfl-Xym-K-Øns‚
]Ÿm-hn-te°v X≈n-hn´p. efn-Xhpw \n¿a-ehpw tkmt±-iy-hp-amb
sshb-‡nI Pohn-X-Øns‚ kuμ-cy-Øn¬ Ahsc D¬kp-I-cm-°p-
Ibpw km¿h-{Xn-I-amb Hc-®-S-°-t_m[w hf¿Øm≥ klm-bn-°p-
Ibpw sNbvXp. A{I-a-cm-lnXyw {_n´ojv `c-W-Øn-s\-Xn-cmb ka-
c-Øn¬ kpi-‡-amb Hcm-bp-[-am-bn-Øo¿∂p. Cu Bbp-[-a-Wn-™p-
sIm-≠mWv Bbn-c-°-W-°n-ep≈ kv{Xo]p-c-j-∑m¿ AdÃp hcn-°p-
Ibpw emØn-®m¿÷p-Isf t\cn-Sp-Ibpw shSn-bp-≠-I-tf-‰p-hm-ßp-
Ibpw sNbvXXv.
h¿K-k-l-I-c-W-Øns‚ XXz-imkv{Xw
F∂m¬, A{I-a-cm-lnXyw ka-c-Øns‚ Bbp[w am{X-am-bn-cp-
∂n√. FXn-cm-fn-I-tfmSpw \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-_-‘-ß-tfmSpw k‘n-
sN-øm-\p≈ k∂-≤-Xbpw AXn-e-S-ßn-bn-cp∂p. hnπ-h-]-c-ß-fmb
F√m am‰-߃°pw At±lw FXn-cm-bn-cp∂p. ]c-kv]-c-[m-c-W-bpsS
ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ ]cn-]m-Sn-bmb ]cn-jv°-c-W-ßsf am{Xta
At±lw AwKo-I-cn-®n-cp-∂p≈q. tIm¨{K- ns‚ tZiob _q¿jzm12. F. Engels: Anti Duhring, P. 135.
`mc-Xo-b-Nn¥ 287
t\Xr-Xz-Øn\v XnI®pw kzoIm-cy-amb Hcp \ne-]m-Sm-bn-cp∂p CXv.
P\-Io-b-k-a-c-Øns‚ kΩ¿±-ß-fp-]-tbm-Kn®v {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-
cn-I-fn¬ \n∂v B\p-Iq-ey-߃ t\Sm\pw AtX ka-b-Øp-Xs∂
_lp-P-\-{]-ÿm-\sØ Xß-fpsS ]nSn-bn-sem-Xp°n \nb-{¥n-°m\pw
CXp-hsc klm-bn®p.
cm{„o-b-cw-K-Øn¬ am{X-a√, kmaq-ly-km-º-ØnI cwK-ß-fnepw
hyXykvX Xmev]-cy-߃ XΩn-ep≈ HØp-Xo¿∏p-I-fn-eqsS P\-ßsf
]ptcm-K-Xn-bn-te°p \bn-°m≥ Ign-bp-sa-∂mWv Km‘n Icp-Xn-bXv.
Xn∑-bvs°-Xn-cmb ka-c-Øn¬ A{I-a-Øn-s‚bpw _e-{]-tbm-K-Øn-
s‚bpw am¿Kw kzoI-cn-°-cp-sX∂v At±lw \njv°¿jn®p. ]t£,
CXv am¿K-Øns‚ am{Xw {]iv\-am-bn-cp-∂n√. e£y-Øns‚ {]iv\hpw
CXn-e-S-ßn-bn-cp∂p F∂p-ImWmw. DZm-l-c-W-Øn\v, A{I-a-sØbpw
_e-{]-tbm-K-sØbpw Hgn-hm-°n-s°m-≠p-Xs∂, A{I-a-c-ln-X-am¿K-
ß-fn-eqsS, \mSp-hm-gnØ˛ apX-em-fnØ Nqj-W-߃ Ah-km-\n-∏n-
°-W-sa∂v At±lw Bh-iy-s∏-´n√. apX-em-fnbpw sXmgn-em-fnbpw
XΩnepw `qhp-S-abpw Irjn-°m-c\pw XΩn-ep-ap≈ ka-RvP-k-amb
kl-I-c-W-amWv Xm\m-{K-ln-°p-∂-sX∂v At±lw Xpd∂p ]d-bp-I-
bp-≠mbn. apX-em-fnbpw sXmgn-em-fnbpw XΩn-ep-≠m-bn-cn-t°≠ _‘-
sØ-∏‰n 1925¬ At±lw Fgp-Xn-b-Xn-ß-s\-bmWv; ""aqe-[-\hpw
sXmgnepw H∂p at‰-Xns\ ]qcn-∏n-°p-Ibpw klm-bn-°p-Ibpw sNø-
W-sa-∂-XmWv Fs‚ BZ¿i-sa∂v Rms\-√m-bn-t∏mgpw ]d-™n-́ p≠v.
Ah¿ ]c-kv]cw sFIy-Ønepw kl-I-c-W-Ønepw Ign-™p-Iq-Sp∂
Hcp henb IpSpw-_-am-bn-Øo-cWw. apX-em-fn-Iƒ sXmgn-em-fn-I-fpsS
`uXn-I-amb t£a-Øn¬ am{X-a√, [m¿an-I-amb t£a-Ønepw {i≤n-
°Ww. apX-em-fn-Iƒ Xß-fpsS Iogn-ep≈ sXmgn-em-fn-I-fpsS t£a-
Øn-\p-th≠n {]h¿Øn-°p∂ {SÃn-I-fmWv.''13
apX-em-fn-Ifpw sXmgn-em-fn-Ifpw XΩn-se-∂-t]mse Xs∂ P∑n-
Ifpw IpSn-bm-∑mcpw XΩnepw kulm¿± _‘-߃ ÿm]n-°-W-
sa∂v Km‘n B{K-ln®p. CXn\v P∑n-I-fpsS at\m-`m-h-Ønepw s]cp-
am-‰-Ønepw kmc-amb am‰-߃ htc-≠-Xp-s≠∂v At±lw kΩ-Xn®p.
""Irjn-°m¿°v `qan-bn¬ ÿncm-h-Imiw \¬IpI, Ah-cpsS t£a-
Øn¬ kPo-h-amb Xmev]cyw ImWn-°pI, Ah-cpsS Ip´n-Iƒ°v
\√ \ne-bn¬ \S-Ø-s∏-Sp∂ hnZym-e-b-ß-fp-≠m-°n-s°m-Sp-°pI,
tcmKn-Iƒ°v Bip-]-{Xn-Ifpw ip{iq-jm-tI-{μ-ß-fp-ap-≠m-°n-s°m-Sp-
°pI, {Kma-ip-No-I-c-W-Øn¬ {i≤n-°pI ˛ Cßs\ ]e-X-c-Ønepw
13. Young India, August 20, 1925.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ288
Pao-μm¿am¿ Xß-fpsS hnhn[ tkh-\-߃°v Hcp \n›nX IΩo-
j≥ am{Xw {]Xn-^-e-am-sb-Sp-°p∂ Ah-cpsS bYm¿Y-kp-lr-Øp-
°-fm-sW∂v Ahsc t_m[y-s∏-Sp-ØpI''14 ˛ CsX√mw sNøm≥
At±lw Pao-μm¿am-tcm-Sm-h-iy-s∏´p. AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ At±lw
Irjn-°m-cpsS IS-a-I-sf-∏-‰nbpw ]d™p: ""Irjn-°m¿ Pao-μm¿am-
tcm-Sp≈ Xß-fpsS IS-a-I-sf-∏-‰nbpw ]d™p: ""Irjn-°m¿ Pao-
μm¿am-tcm-Sp≈ Xß-fpsS IS-a-Iƒ \njvIr-„-ambn \nd-th-‰-W-sa∂
Imcy-Øn¬ tIm¨{K-kp-Imcpw {i≤n-°Ww. \nb-a-]-c-ambn Bh-
iy-amb IS-∏m-Sp-I-sf-∏-‰n-b√, \ymb-sa∂p Irjn-°m¿ Xs∂ kΩ-
Xn-°p∂ IS-∏m-Sp-I-sf-∏-‰n-bmWv Rm≥ ]d-bp-∂Xv. Xß-fpsS ssIh-
i-h-kvXp-°-fn¬ Pao-μm¿am¿°v bmsXm-c-h-Im-i-hp-an-s√∂pw Ah
Xß-fpsS kz¥w hkvXp-°-fm-sW-∂p-ap≈ kn≤m¥w Ah¿ Xnc-
kv°-cn-°Ww. ssItb-‰-ß-fn¬ \n∂v Xß-fpsS Ah-Im-i-ßsf
ImØp-c-£n-®p-sIm≠v Ah¿ Pao-μm¿am-cpsS t\Xr-Xz-Øn-ep≈ Hcp
Iq´p-Ip-Spw-_-Ønse AwK-ß-fm-bn-cn-°p∂p; As√-¶n¬ Aß-s\-bm-
bn-Øo-cWw.''15
1934¬ Pao-μm¿am-cpsS Hcp {]Xn-\n-[n-kw-L-hp-am-bp≈ IqSn-°m-
gvN-°n-S-bn¬ Km‘n-]-d™p: ""\ymb-amb ImcWw IqSmsX kzØp-
S-a-h¿K-ß-fpsS kºØp ]nSn-s®-Sp-°p-∂-Xns\ Rm\-\p-Iq-en-°p-I-
bn-s√∂v \n߃°v Dd∏p \¬Ip∂p. \nß-fpsS lrZ-bsØ kao-]n-
°p-Ibpw IpSn-bm-∑m¿°p-th-≠n-bp≈ {SÃn-Iƒ F∂ \ne-bn¬ kzØv
ssIhiw shbv°m\pw {]mY-an-I-ambpw Ah-cpsS t£a-Øn-\p-th≠n
AXp-]-tbm-Kn-°m\pw tXm∂-Ø-°-hn-[-Øn¬ \nßsf a\x-]-cn-
h¿Ø\w sNøp-I-bp-amWv Fs‚ Dt±iyw... h¿K-k-acw C¥y-bpsS
auen-I-amb A¥x-k-Ø-bvs°-Xn-cmWv. F√m-h¿°pw Xpey-\o-Xn-
sb∂ auen-Im-h-iy-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ Iayq-Wn-k-ambn
cq]m-¥-c-s∏-Sm≥ B A¥x-k-Øbv°p Ign-hp≠v. Fs‚ kz]v\-Øn-
ep≈ cma-cmPyw cmP-Ip-am-c-s‚bpw ]n®-°m-c-s‚bpw Ah-Im-i-
߃°v Hcp-t]mse kwc-£Ww \¬Ip∂p. h¿K-k-acw XS-bm≥
th≠n Rms\s‚ kzm[o-\-i‡n apgp-h≥ D]-tbm-Kn-°p-sa∂v
\n߃°p-d-∏n°mw. A\ym-b-ambn \nßsf \nß-fpsS kzØn¬ \n∂v
AI-‰m-\p≈ Hcp {ia-ap-≠m-Ip-∂-]£w Rm≥ \nß-fpsS `mK-Øp-
\n∂v kacw sNøp-∂Xv \n߃°v ImWmw.''16
14. Young India, May 28, 1931.15. Ibid.16. M.K. Gandhi: Soccialism of My Conception, P.P. 245-46.
`mc-Xo-b-Nn¥ 289
{SÃo-jn∏v kn≤m¥w
Htc-k-a-b-Øp-Xs∂ cmPm-hn-s‚bpw ]n®-°m-c-s‚bpw Ah-Im-
i-ßsf ImØp-c-£n-°m-\p≈ Cu hy{K-X-sbbpw sXmgn-em-fn-I-fp-
sSbpw Irjn-°m-cp-sSbpw t£a-Øn-\p-th≠n D¬∏m-Z-t\m-]-I-c-W-
߃ kz¥-am°n shbv°m≥ apX-em-fn-I-sfbpw P∑n-I-sfbpw A\p-
h-Zn-°p∂ "{SÃo-jn∏v kn≤m¥'sØbpw ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-°m¿
ka¿Y-ambn D]-tbm-Kn®p. Km‘n-bpsS A{I-a-cm-lnXyw sXmgn-
emfn˛I¿j-I-{]-ÿm-\-ß-sfbpw A{I-a-Ønepw Nqj-W-Ønepw A[n-
jvTn-X-amb kmaq-ly-hy-h-ÿ-bn¬ auen-I-amb am‰-߃ hcp-
Øm≥th-≠n-bp≈ {]t£m-`-ß-sfbpw FXn¿°p∂ Hcp kn≤m-¥-
am-sW∂ [mcW {]N-cn-∏n-°m≥ Ah¿ ]cn-{i-an®p. Cu ÿnXn-hn-
tijw a¿Z-\-߃s°-Xn-cmbn t]mcm-Sn-s°m-≠n-cp∂ Nqjn-X-P-\-hn-
`m-K-ßsf am{X-a√, Km‘n-bpsS t\Xr-Xz-Øn-ep≈ tIm¨{K-knse
CS-Xp-]£ hn`m-K-ß-sfbpw Akw-Xr-]vX-cm°n. kp`m-jvN-{μ-t_m-
kn-s\bpw Ph-l¿em¬ s\lvdp-hn-s\bpw t]mep≈ tIm¨{Kkv
t\Xm-°-∑m¿ ""Km‘n-b≥'' kn≤m-¥-ß-fn-e-S-ßnb sshcp-[y-ßsf''
]c-ky-ambn Xpd-∂p-Im-Wn-°m≥ XpSßn. s\lvdp FgpXn: ""h¿j-
ß-fmbn Cu tNmZyw Fs∂ Aº-c-∏n-°p∂p: I„-s∏-Sp∂ a¿Zn-X-P-
\-ß-fpsS ÿnXn-bn¬ C{X-b-[nIw D¬°-WvTbpw Ah-tcmSv C{X-
b-[nIw kvt\l-hp-ap≈ At±lw Ahsc A\n-hm-cy-ambn kr„n-®p-
hn-Sp-Ibpw CSn-®-a¿Øp-Ibpw sNøp∂ Hcp kmaq-ly-hy-h-ÿsb
]n¥m-ßp-∂-sX-¥n-\mWv? A{I-a-cm-ln-Xy-Øn¬ C{X-b-[nIw
Bthiw ImWn-°p∂ At±lw ]q¿W-ambpw A{I-a-Øn-s‚bpw a¿Z-
\-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn¬ \ne-\n¬°p∂ Hcp cm{„ob˛kmaq-
ly-L-S-\sb A\p-Iq-en-°p-∂-sX-¥n-\mWv? At±lw CØ-c-samcp
kmaq-ly-L-S-\-bv°-\p-Iq-e-am-sW∂p ]d-bp-∂Xv, Hcp-]t£, icn-bm-
bn-cn-°p-I-bn√. Gsd-°psd Hcp Zm¿i-\n-Im-cm-P-I-hm-Zn-bm-W-t±lw.
]t£, BZ¿i-Øn-ep≈ Acm-P-I-amb `c-W-hy-hÿ C∂pw AXn-
hn-Zq-c-Xn-em-b-Xp-sIm≠pw AXv Ffp-∏-Øn¬ k¶¬∏n-°m≥ Ign-bm-
Ø-Xp-sIm≠pw At±lw \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-{I-asØ AwKo-I-cn-
°p∂p.''17
]pXnb kml-N-cy-ßfpw ]pXnb Bi-b-ßfpw
sXmgn-em-fn-Iƒ, Irjn-°m¿ XpS-ßnb a¿Zn-X-P-\-hn-`m-K-ß-fpsS
h¿K-t_m-[hpw cm{„o-b-t_m-[hpw hf¿∂p Ign-™n-́ n-√m-Xn-cp∂ Hcp
17. Jawaharlal Nehru: An Autobiography, P. 515.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ290
kml-N-cy-Øn-emWv h¿K-k-l-I-c-W-Øn-s‚bpw {SÃo-jn-∏n-s‚bpw
kn≤m-¥-߃°p {]Nmcw t\Sm≥ Ign-™Xv. F∂m¬, tZio-b-{]-
ÿm\w IqSp-X-ep-b¿∂ Hcp L´-Øn-te°v hf-cp-Ibpw sXmgn-em-fn-
I-fp-sSbpw Irjn-°m-cp-sSbpw kwL-Sn-X-i‡n h¿[n-°p-Ibpw sNbvX-
t∏mƒ Cu kn≤m-¥-߃ Zp¿_-e-ß-fm-bn-Øo¿∂p. Km‘n-bpsS A`n-
{]m-b-ßfpw ka-c-am¿K-ßfpw A[n-I-a-[nIw tNmZyw sNø-s∏-Sm≥
XpSßn. Km‘n-bpsS Bi-b-ß-fm¬ D¬_p-≤-cm-°-s∏-´-hcpw At±-
l-Øns‚ t\Xr-Xz-Øn-ep≈ ka-c-ß-fn¬ Bth-i-]q¿hw ]s¶-Sp-
°p-Ibpw sNbvX bphm-°-∑m-cn¬ Xs∂ ]ecpw ]pXnb ka-c-am¿K-
ß-f-t\z-jn-°m≥ XpSßn. tkmjy-enkw, Iayq-Wnkw, am¿Ivknkw
XpS-ßnb B[p-\n-Im-i-b-߃ Ahsc BI¿jn®p. a¿Z-\hpw Nqj-
W-hp-an-√mØ, h¿K-c-ln-Xhpw ka-Xz-kp-μ-c-hp-amb Hcp ]pXnb kmaq-
ly-hy-h-ÿ-sb-°p-dn-®p≈ Bi-b-߃ ]c-∂p-]n-Sn-°m≥ XpSßn.
Km‘n-bpsS ]e kn≤m-¥-ßfpw ka-c-am¿K-ßfpw cq£-amb hna¿i-
\-߃°p hnt[-b-ß-fmbn. G‰-hp-a-[nIw FXn¿°-s∏-´Xv h¿K-k-
l-I-c-W-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ {SÃo-jn∏v kn≤m-¥-amWv.
Dev]m-Z-t\m-]-I-c-W-߃ ssIb-S°n shbv°p∂ ÿm]n-X-Xm-ev]-
cy-°m¿°v A[zm-\n-°p∂ P\-hn-̀ m-K-ß-fpsS c£m-I¿Øm-°-fm-Im≥
Fßs\ km[n°pw F∂-h¿ tNmZn®p. \oXn-bp-sSbpw kvt\l-Øn-
s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ ]pXn-sbmcp kmaq-ly-Po-hnXw sI´n-∏-
Sp-°-W-sa-¶n¬ apX-em-fn-Øhpw \mSp-hm-gn-Ø-hp-a-h-km-\n-∏n®v D¬∏m-
Z-t\m-]-I-c-W-ßsf s]mXp-kz-Øm°n am‰-W-sa∂v Ah¿ hmZn®p.
{SÃo-jn∏v kn≤m¥w P\-ß-fpsS hnπ-h-t_m-[-sØbpw ka-c-ß-
sfbpw aμo-`-hn-∏n-°m\pw Aßs\ lnwk-bnepw Nqj-W-Ønepw
A[n-jvTn-X-amb kmaq-ly-hy-h-ÿsb \ne-\n¿Øm\pw klm-bn-
°p∂ Hcp ]n¥n-cn-∏≥ kn≤m-¥-am-sW∂v Ah¿ {]Jym-]n®p.
tkmjy-en-k-Øns‚ kzm[o\w
cmPy-Ønse kmº-Øn-I-_-‘-ß-fnepw cm{„ob Nn¥m-K-Xn-I-
fn-ep-ap-≠mb Cu am‰-߃ Km‘n-bpsS A`n-{]m-b-ßsf kzm[o-\n-
°m-Xn-cp-∂n√. kmº-Øn-I-k-a-Xz-sØ-∏-‰nbpw ]W-°m-c\pw ]mh-s∏-
´-h\pw XΩn-ep≈ hnShp \nI-tØ-≠-Xns‚ Bh-iy-I-X-sb-∏-‰nbpw
At±lw A[n-I-a-[nIw Du∂n-∏-d-bm≥ XpSßn. At±lw FgpXn:
""kmº-Øn-I-k-a-Xz-Øn\p th≠n ]cn-{i-an-°pI F∂p-sh-®m¬ aqe-
[-\hpw sXmgnepw XΩn-ep≈ imiz-X-amb sshcp[yw Ah-km-\n-∏n-
°pI F∂¿Y-amWv. Hcp-h-iØv cm{„-Øns‚ kº-Øns‚ knwl-
`mc-Xo-b-Nn¥ 291
`m-Khpw Iø-S°n sh®n-´p≈ Hcp-]nSn ]W-°msc Iotgm´p XmgvØp-
Ibpw adp-h-iØv Ac-∏-´n-Wn-°mcpw \·-cp-amb P\-e-£-ßsf
tamevt]m-´p-b¿Øp-Ibpw sNbvXp-sIm≠v ka-\ne ssIh-cp-ØpI
F∂m-W-Xns‚ A¿Yw. [\n-I-∑m¿°pw ]´nWn InS-°p∂ P\-e-£-
߃°p-an-S-bn¬ hnkvXr-X-amb hnShv \ne-\n¬°p-t∂-S-tØmfw
Imew A{I-a-c-ln-X-amb Hcp `c-W-k-{º-Zmbw hy‡-ambpw Akm-
[y-amWv.''18 Iayq-Wn-k-sa∂ BZ¿i-Øn-\p-th≠n Pohn-°p-I-bmWv
Xs‚ Dt±iyw F∂p-t]mepw At±lw D¬tLm-jn-°p-I-bp-≠mbn.
h¿K-c-ln-X-amb Hcp Iayq-WnÃv kap-Zmbw sI´n-∏-Sp-°Ww. AXv
lnwkbpw A{I-a-ßfpw D]-tbm-Kn-®p-sIm-≠m-h-cpXv Ft∂-bp≈q.
At±-l-Øns‚ Xs∂ hm°p-I-fn¬: ""Iayq-Wnkw F∂p-sh-®m¬
F¥m-W¿Yw? A¥na hni-I-e-\-Øn¬ AXns‚ A¿Yw h¿K-c-ln-
X-amb kap-Zmbw F∂mWv. \S-∏n¬ hcp-Øm≥ {ian-t°≠ Hcm-
Z¿i-am-WXv. AXv \S-∏n¬ hcp-Øm≥th≠n A{I-a-ap-]-tbm-Kn-°p-
tºmƒ am{Xw AXp-am-bp≈ _‘w Rm\p-t]-£n°pw. \Ω-sf-√m-
hcpw ka-∑m-cm-bn-´mWv P\n-®Xv. F∂m¬, \q‰m-≠p-I-fmbn \Ωƒ
Cuiz-cs‚ C—m-i-‡nsb sNdp-Øp-\n¬°p-I-bmWv sNbvXn-´p-≈Xv.
Db¿∂-h\pw XmW-h\pw XΩn-ep≈ Ak-aXzw F∂ Bibw Hcp
]m]-amWv. ]t£, tXm°p Nq≠n-°m-́ n-s°m≠v a\p-jy-lr-Z-b-Ønse
]m]w ]cn-l-cn-°p-∂-Xn¬ Rm≥ hniz-kn-°p-∂n√. B am¿K-Øn\v
a\p-jy-lr-Zbw hgn-s∏-Sp-I-bn√.''19
{SÃo-jn-∏ns‚ ta∑-sb-°p-dn®pw Bh-iy-I-X-sb-°p-dn-®p-ap≈
A`n-{]m-b-߃ Dt]-£n-°m≥ At±lw C„-s∏-́ n-s√-∂Xp icn-bmWv.
]t£, [\n-I-∑m¿ Xß-fpsS kzØp-°fpw A[n-Im-c-i-‡n-I-fp-sa√mw
kz¥w C„-tØm-Sp-IqSn Dt]-£n-°m≥ Xøm-dm-h-W-sa∂pw Cs√-
¶n¬ c‡-]-¶n-e-amb Hcp kmbp-[-hn-πhw Hcp-\mƒ A\n-hm-cy-am-bn-
Øo-cp-sa∂pw At±lw {]Jym-]n®p.20 {SÃn-I-sf∂ \nebv°v
X߃°-Xym-h-iy-am-bXp am{X-sa-SpØv _m°n-bp-≈-sX√mw P\-ß-
fpsS t£a-Øn-\p-th≠n D]-tbm-Kn-°pI F∂-XmWv [\n-I-∑m-cpsS
ISa. Cu ISa \n¿h-ln-°m≥ Xøm-dn-√m-Ø-h¿s°-Xn-cmbn A{I-a-
cm-ln-Xy-Øns‚ ka-c-am¿Kw D]-tbm-Kn-°Ww F∂m-W-t±lw A`n-
{]m-b-s∏-´Xv: ""Atß-b-‰sØ ]cn-{i-a-߃°p-ti-jhpw [\n-I-∑m¿,
18. M.K. Gandhi: Cnstructive Programme, 1945 Edition.19. Harijan, March 13, 193720. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ292
icn-bmb A¿Y-Øn¬, Zcn-{Z-∑m-cpsS kwc-£-I-∑m-cm-bn-Øo-cm-Xn-cn-
°p-Ibpw Zcn-{Z-∑m¿ IqSp-X¬ IqSp-X¬ CSn-®-a¿Ø-s∏-Sp-Ibpw ]´n-
Wn-In-S∂p acn-°p-Ibpw sNøp-I-bm-sW-¶n¬ ]ns∂ F¥mWv sNtø-
≠Xv? Cu hnj-a-{]-iv\-Øn\p ]cn-lmcw ImWm-\p≈ {ia-Øn¬
A{I-a-c-l-Xn-amb \n -l-I-c-Whpw knhn¬ \nb-a-ew-L-\-hp-amWv
icnbpw Hcn-°epw ]cm-P-b-s∏-Sm-Ø-Xp-amb am¿Kw F∂ \nK-a-\-
Øn-emWv Rms\-Øn-t®¿∂Xv. kzØv Ip∂p-Iq-´m≥ km[n-°n√. Cu
⁄m\w Zcn-{Z-∑m¿°n-S-bn¬ IS-∂p-IqSn {]N-cn-°p-I-bm-sW-¶n¬
Ah¿ i‡-∑m-cm-bn-Øo-cp-Ibpw Xßsf ]´n-Wn-bpsS h°-sØ-
Øn®p sR°n-sR-cn-°p∂ Ak-a-Xz-ß-fn¬ \n∂v A{I-a-cm-ln-Xy-
Øns‚ klm-b-tØm-Sp-IqSn tamN\w t\tS-≠-sX-ßs\ F∂p ]Tn-
°p-Ibpw sNøpw.''21
A{I-a-c-ln-X-amb ka-c-am¿Kw Xs∂ A\p-`-h-ß-fn-eqsS IqSp-
X¬ kpi-‡hpw IqSp-X¬ ^e-{]-Z-hp-am-bn-Øo¿∂p. H∂mw temI-
a-lm-bp-≤-Øn¬ At±lw {_n´ojv Kh-s◊‚ns\ klm-bn®p. P\-
ß-fpsS Xmev]-cy-߃ kwc-£n-°m≥ AXm-h-iy-am-sW∂v At±lw
hniz-kn®p. c≠mw temI-a-lm-bp-≤-Im-eØv, t\sc-a-dn®v, C¥y-bpsS
cm{„o-bm-h-iy-ß-f-\p-h-Zn-°m-Øn-S-tØmfw Imew {_n´s\ klm-bn-
°m≥ ]mSn-s√∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p. 1922¬ P\-ß-fpsS `mK-
Øp-\n∂v \n m-c-ß-fmb Nne A{I-a-ß-fp-≠mbn F∂ Imc-W-Øm¬
At±lw kzmX-{¥y-k-acw ]n≥h-en®p. ap∏-Xp-sIm-√-߃°p-tijw,
1942 BK-Ãn¬, "{]h¿Øn-°pI As√-¶n¬ acn-°pI' F∂ ap{Zm-
hm-Iy-ap-b¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm≠v At±lw IqSp-X¬ hn]p-e-amb Hcp
_lp-P-\-k-acw Agn-®p-hn´p. C°pdn P\-ß-fpsS ̀ mK-Øp-\n-∂p-≠mb
A{I-a-ß-sf-b√, {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS A{I-a-ß-sf-bmWv
At±lw \nin-X-ambn Bt£-]n-®Xv.
Km‘n-bpsS alXzw
At±-l-Øns‚ aX-]-c-amb ho£-Whpw IqSp-X¬ HmP- p-‰-Xm-
bn-Øo¿∂p. lnμp-a-X-Øn-ep≈ hnizmkw At±lw Hcn-°epw Dt]-
£n-°p-I-bp-≠m-bn√. ]t£, Cu hnizmkw H´pw Xs∂ CSp-ßn-b-
Xm-bn-cp-∂n√. AbnØw, PmXn-hym-Xymkw XpS-ßnb A\m-Nm-c-
߃s°-Xn-cmb At±-l-Øns‚ ka-c-߃ IqSp-X¬ IqSp-X¬ i‡n
{]m]n®p. aX-kv]¿[-Ifpw h¿Ko-b-e-l-f-Ifpw At±-lsØ thZ-\n-
21. Harijan, August 25, 1940.
`mc-Xo-b-Nn¥ 293
∏n®p. hnhn[ aX-°m¿ XΩn¬ sFIyhpw kulm¿Z-hp-ap-f-hm-
°pI F∂ GtIm-t±-iy-Øn-\p-th-≠n-bmWv At±lw Xs‚ Ah-
km-\-Zn-h-k-߃ sNe-h-gn-®Xv. At±lw FgpXn: ""lnμp-°ƒ°pw
ap…o-߃°pw kl-I-cn®p Pohn-°m≥ Ign-bn-s√∂pw ap…o-߃ H∂p-
In¬ C¥ybv°v ]pd-Øp-t]m-hp-Itbm As√-¶n¬ lnμp-°-fpsS ASn-
a-I-fmbn Ign-™p-Iq-Sp-Itbm sNø-W-sa∂pw Icp-Xp∂ Hcp hn`mKw
\ΩpsS cmPy-Øn-ep≠v. AXp-t]mse ]m°n-ÿm-\n¬ ap…o-߃
am{Xta D≠m-bn-cn-°m≥ ]mSp≈p F∂pw Icp-X-s∏-Sp∂p. hnjw-\n-
d™ Hcp kn≤m-¥-am-WnXv. ]m°n-kvXms‚ thcp InS-°p-∂Xv Cu
kn≤m-¥-Øn-emWv''. At±lw Cßs\ XpS¿∂p: ""Cu kn≤m-¥-
sØbpw Cu {]Xy-b-im-kv{X-sØbpw sNdp-°m\pw AXn-\p≈ {ia-
Øn¬ apt∂-dp-Itbm acn-°p-Itbm sNøm\pw Rm≥ {]Xn⁄ FSp-
Øn-cn-°p∂p.''
Cu {]Xn⁄ At±lw \nd-th‰n. lnμp˛ap…ow ssa{Xn-°p-th-
≠n-bp≈ \nc-¥-c-amb ]cn-{i-a-Øn-∂n-S-bn¬ 1948 P\p-hcn 30\v Hcp
lnμp-h¿Kob {`m¥-\m¬ At±lw h[n-°-s∏´p.
alm-flm-Km-‘n-bpsS XXz-im-kv{X-Øns‚ ]cn-an-Xn-Ifpw Zu¿_-
ey-ßfpw Fs¥m-s°-Ø-s∂-bm-bmepw C¥y-bpsS kzmX-{¥y-k-a-c-
Øn¬ At±lw hln® al-Ømb ]¶v Hcn-°epw \ntj-[n-°mt\m
Ipd-®p-Im-Wmt\m km[n-°p-I-bn√. P\-߃°v Xß-fpsS Ah-Im-
i-ß-sf-∏-‰nbpw i‡n-sb-∏-‰nbpw {Inbm-fl-I-amb Pohn-X-Øns‚
A¿Y-sØ-∏-d-dnbpw t_m[-ap-≠m-°n-s°m-Sp-°m≥ At±lw CS-hn-
SmsX ]cn-{i-an®p. At±-l-Øns‚ \nkzm¿Y-amb XymK-k-∂-≤X,
kXy-Øn-ep≈ AN-©-e-amb hnizmkw, kap-Zm-b-Ønse D®-\o-N-
Xz-߃°pw aX-kv]¿[-Iƒ°pw FXn-cmbn kulm¿Zw sI´n-∏-Sp-
°m-\p≈ \nc-¥-c-amb {]h¿Ø-\-߃, F√m-‰n-ep-ap-]cn, At±-l-
Øns‚ sshb-‡n-I-amb kz`m-h-ip≤n ˛ Ch-sb√mw tN¿∂v C¥y-
bpsS Ncn-{X-Ønse Hcp {]tXy-I-L-´sØ, kzmX-{¥y-Øn\p th≠n-
bp≈ ka-c-Øns‚ Ah-km-\-tØXpw \n¿Wm-b-I-hp-amb Hcp Ime-
L-´sØ, {]Im-i-am-\-am°n. alm-Ihn cho-{μ-\mY SmtKm¿ At±-l-
sØ-∏‰n Fgp-Xn-b-Xn-ß-s\-bmWv:
""At±-l-Øns‚ {]tNm-Z\w C¥y-bn-sem-´p°pw C¥y-bpsS
AXn¿Øn-Iƒ°p ]pdØpw kPo-h-ambn \ne-\n¬°p∂p. AXv
kzm¿Y-Xm-ev]-cy-ß-fpsS ]cn-[n-°-∏p-d-Øp≈ Hcp kXy-Øn-te°v
\ΩpsS t_m[sØ DW¿Øn-hn-´n-cn-°p∂p. tkh-\-Øn-eq-sSbpw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ294
Bflm¿∏-W-Øn-eq-sSbpw tamN\w t\Sm-\p≈ XpS¿®-bmb Hcm-lzm-
\-amWv At±-l-Øns‚ PohnXw. C¥y-bn¬ P\n®p Ign-™-hcpw
P\n-°m≥ t]mIp-∂-h-cp-amb FÆ-a‰ P\-tIm-Sn-I-fpsS lrZ-b-Øn-
emWv At±-l-Øns‚ hmkw. a‰v Bflm-°sf a\- n-em-°m≥
sI¬∏p≈ At±-l-Øns‚ Bflm-hns‚ Cu alXzw \ΩpsS Ncn-
{X-Øn¬ Hcn-°epw kw`-hn-°m-ØXv km[y-am-°n-Øo¿Øn-cn-°p∂p.
C¥y shdpw `qan-im-kv{X-]-c-amb Hcp hkvXp-X-b√, X߃°v Pohn-
°m\pw Nen-°m\pw Xß-fpsS kØsb \ne-\n¿Øm\pw klm-bn-
°p∂ Hcp Poh-\p≈ kXy-am-sW∂ al-Ømb bmYm¿Yyw km[m-
c-W-P-\-߃°p-t]mepw a\- n-em-bn-cn-°p∂p.''
`mc-Xo-b-Nn¥ 295
41. am¿Ivkn-k-Øns‚ kzm[o\w
Ign™ A[ym-b-Øn¬ kqNn-∏n-®-Xp-t]mse, H∂mw temI-a-lm-
bp≤w a\p-jy-Po-hn-X-Ønse F√m taJ-e-I-fnepw kmc-amb am‰-ß-
fp-f-hm°n. djy-bnse sXmgn-emfn hnπ-hhpw tkmhn-b‰v bqWn-bs‚
Bhn¿`m-hhpw tkmjy-enÃv Bi-b-ß-fpsS A`q-X-]q¿h-amb {]Nm-
c-hp-am-bn-cp∂p G‰hpw apJy-amb kw`-h-hn-Im-k-߃. AXn-\p-apºp
Xs∂ tkmjy-enkw F∂ Bibw C¥y-bn¬ Xe-s]m-°m≥ XpS-
ßn-bn-cp∂p F∂Xv icn-bmWv. DZm-l-c-W-ambn, ]sØm-ºXmw \q‰m-
≠ns‚ Ah-km-\-Øn¬ Xs∂ A[zm-\n-°p∂ sXmgn-em-fn-I-fpsS
t\Xr-Xz-Øn-ep≈ Hcp tkmjy-enÃv kap-Zm-b-am-bn-cn-°Ww C¥y-
bpsS e£yw F∂v kzman hnth-Im-\-μ≥ {]Jym-]n-°p-I-bp-≠mbn.
1912¬ kztZ-im-`n-am\n sI. cma-Ir-jvW-]n≈ ae-bm-f-Øn¬ Imd¬
am¿Ivkns‚ Hcp Poh-N-cn{Xw {]kn≤w sNbvXp. am¿Ivkn-s\-∏‰n
C¥y-bn¬ {]kn≤w sNø-s∏´ H∂m-asØ {KŸ-am-WXv F∂p
tXm∂p∂p. F∂m¬, tkmjy-enkw F∂ Bi-bsØ Poh-\p≈
Hcp bYm¿Yy-am°n am‰n-bXv djy≥ hnπ-h-Øn¬ \n∂p-b¿∂p-h∂
sXmgn-emfn h¿K-k¿hm-[n-]-Xy-amWv. Cu bmYm¿Yy-Øn¬ \n∂p
{]tNm-Z\w t\Snb sXmgn-em-fn-I-fpsS ka-c-ßfpw Ahbv°p
t\XrXzw \¬Inb Iayq-WnÃv {]ÿm-\hpw C¥y-bpsS kzmX-{¥y-
k-a-csØ ]pXn-sbmcp L´-Øn-te-°p-b¿Øn. cm{„o-bhpw kmº-
Øn-Ihpw Bi-b-]-c-hp-amb F√m afi-e-ß-fnepw tkmjy-en-k-
Øns‚ kzm[o\w A\p-`-h-s∏-Sm≥ XpSßn.
h¿K-k-a-c-ß-fn¬ \n∂v t{SUvbq-Wn-b-\n-te°v
1908¬ _me-Kw-Km-[-c-Xn-e-Is‚ Ad-Ãn¬ {]Xn-tj[w tcJ-s∏-Sp-Øm≥ th≠n t_mws_-bnse sXmgn-em-fn-Iƒ Hcp ]Wn-ap-S°w
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ296
\S-Øp-I-bp-≠mbn. AXm-sW∂p tXm∂p∂p C¥y-bnse sXmgn-em-
fn-h¿Kw \S-Ønb BZysØ cm{„o-b-k-acw. F∂m¬, H∂mw temI-
a-lm-bp-≤-sØ-Øp-S¿∂p-≠mb Akw-Xr-]vXn-bp-sSbpw Akzm-ÿy-
Øn-s‚bpw kml-N-cy-Øn-emWv Ah¿ kz¥-amb Dt±-iy-ßfpw
kz¥-amb I¿a-]-cn-]m-Sn-I-fp-ap≈ Hcp kzX-{¥-cm-{„o-b-i-‡n-bmbn
cwK-{]-thiw sNbvXXv. kz¥w kmº-Øn-Im-h-iy-߃°p-th≠n
am{X-a√, cmPy-Øns‚ cm{„o-bm-h-iy-߃°p-th-≠nbpw Ah¿ ka-
c-߃ \S-Øm≥ XpSßn. Pmen-b≥hm-em-_m-Knse Iq´-s°m-e-
Iƒs°-Xn-cmbn Ah¿ \S-Ønb {]Xn-tj-[-k-acw FSp-Øp-]-d-b-Ø-
°-XmWv. 1919se sam¨tSKp ˛ sNwkvt^m¿Uv `c-W-]-cn-jv°m-c-
߃ Ah-cpsS Akw-Xr-]vXnsb Bfn-°-Øn-°p-I-bmWv sNbvXXv.
Cu ]pXnb DW¿hn-s\-°p-dn®v 1920¬ se\n≥ Cßs\ FgpXn:
""{_n´o-jn-¥y-bmWv Cu cmPy-ß-fpsS ap∂-Wn-bn¬ \n¬°p-∂Xv.
Hcp-h-iØv hymh-km-bnI sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw sdbn¬th sXmgn-
em-fn-I-fp-sSbpw hf¿®, adp-h-iØv IqsS-°qsS Iq´-s°m-ebpw (Aar-
Xvk¿) ]c-ky-amb NΩ-´n-{]-tbm-Khpw a‰pw \S-Øp∂ {_n´o-jp-Im-
cpsS arKo-b-`o-I-c-X-Iƒ ˛ Ch-bpsS B[n-Iy-Øns‚ A\p-]m-X-a-\p-
k-cn®v Ah-cpsS hnπ-hhpw ]Iz-am-bn-s°m≠v hcn-I-bmWv.''1
aXhpw tZio-b-{]-ÿm-\hpw XΩn-ep≈ _‘-sa-¥m-bn-cn-°-W-
sa-∂-XmWv ]sØm-ºXmw \q‰m-≠ns‚ Ah-km-\-Ønepw Ccp-]Xmw
\q‰m-≠ns‚ Bcw-`-Ønepw C¥y-bnse cm{„o-b-t\-Xm-°-∑msc Ae-
´nb Hcp apJy-amb {]iv\w. hn`m-Ko-b-Nn-¥-Iƒ°p t{]m’m-l\w
\¬Inb h¿Ko-b-hm-Z-Øn-s‚bpw PmXn-hy-Xym-k-ß-fp-sSbpw XS- -
ßsf t\cn-´p-sIm≠v tZio-b-{]-ÿm-\sØ i‡n-s∏-Sp-tØ-≠-sX-
ßs\ F∂mWv Ah¿ Btem-Nn-®Xv. kmaq-ly-]-cn-jv°-cWw,
lnμp˛ap…ow ssa{Xn, Abn-tØm-®m-S\w apX-emb ]cn-]m-Sn-Iƒ \S-
∏n¬ hcp-Øn-s°m≠v P\-ß-sf-bmsI tbmPn-∏n-®-Wn-\n-c-ØmsX
tZio-b-e-£y-߃ t\Sm≥ Ign-bn-s√∂v Hcp hn`mKw t\Xm-°-∑m¿
A`n-{]m-b-s∏-́ -t∏mƒ aX-hn-tZz-jhpw PmXn-a-’-chpw {_n´o-jp-Im-cpsS
kr„n-I-fm-sW∂pw {_n´o-jp-`-c-W-a-h-km-\n-∏n-°msX C¥y-bpsS
kmaq-ly-{]-iv\-ß-sfm∂pw Xs∂ ]cn-l-cn-°m≥ Ign-bn-s√∂pw
as‰mcp hn`mKw hmZn®p. c≠mw temI-a-lm-bp-≤-Øn-\p-tijw
Ah¿°v ]pXn-sbmcp {]iv\-sØ-°qSn t\cn-tS-≠n-h∂p: tZio-b-{]-
ÿm-\hpw sXmgn-em-fn-{]-ÿm-\hpw XΩn-ep≈ _‘w. AtX-hsc
Gsd-°psd im¥-ambn AS-ßn-sbm-Xp-ßn-°-gn-™n-cp∂ sXmgn-em-
1. V. I. Lenin: Selected works, Vol. X, p. 731.
`mc-Xo-b-Nn¥ 297
fn-Iƒ s]s´∂v ka-c-cw-K-Øn-d-ßn-b-t∏mƒ apX-em-fn-Iƒ am{X-a√,
tZio-b-t\-Xr-Xz-Øn-ep≈ Hcp hn`m-Khpw A¥w-hn´p t]mbn. sXmgn-
em-fn-Iƒ apX-em-fn-Iƒs°-Xn-cmbn \S-Øp∂ ka-c-߃ tZio-b-{]-
ÿm-\sØ £oWn-∏n-°p-sa∂v Ah¿ Xm°o-Xp-\¬In. apX-em-fn-
Ifpw sXmgn-em-fn-Ifpw ]c-kv]cw hn´p-ho-gvN-Iƒ sNbvXp-sIm≠v
kl-I-cn®p Pohn-°-W-sa-∂mWv alm-flm-Km‘n D]-tZ-in-®Xv. sXmgn-
em-fn-I-fpsS t£a-Øn-\p-th≠n {]h¿Øn-°m≥ apX-em-fn-I-tfmSpw
apX-em-fn-Isf IpSpw-_-\m-Y-∑m-sc-t∏mse IW-°m-°m≥ sXmgn-em-
fn-I-tfmSpw At±lw Bh-iy-s∏´p. as‰mcp hn`mKw tZio-b-t\-Xm-
°-∑m¿ sXmgn-em-fn-I-tfmSv A\p-`mhw {]I-Sn-∏n-°p-Ibpw Ah-cpsS
ka-c-ß-fn¬ kPo-h-ambn ]s¶-Sp-°p-Ibpw sNbvXp. ASn-b-¥-cm-h-
iy-߃°p th≠n sXmgn-em-fn-Iƒ \S-Øp∂ ka-c-ßsf ]n¥m-ß-
W-sa∂pw sXmgn-emfn {]ÿm-\-sØbpw tZio-b-{]-ÿm-\-sØbpw
XΩn¬ Iq´n-bn-W-°-W-sa∂pw Ah-c-`n-{]m-b-s∏´p. kn.B¿. Zmkv
]d™p: ""Ah-cpsS (sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw Irjn-°m-cp-sSbpw)
{]tXy-I-Xm-ev]-cy-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Ønepw IqSp-X¬ D∂-X-amb
BZ¿i-Øns‚ ASn-ÿm-\-Ønepw \ap-°-hsc kwL-Sn-∏n-°pI.
BZ¿i-Øn-se-Ø-W-sa-¶n¬ Ah-cpsS {]tXy-I-Xm-ev]-cy-߃ kwc-
£n-°p-Ibpw AtX ka-b-Øp-Xs∂ B {]tXy-I-Xm-ev]-cy-߃
kzcmPv F∂ e£y-tØmSv Iqdp ImWn-°p-Ibpw sNøWw.'' 1919¬
IqSnb tIm¨{K-kns‚ hm¿jnI ktΩ-f-\-Øn¬ A[y-£X hln-
®p-sIm≠v tamØn-em¬ s\lvdp {]Jym-]n®p. sXmgn-em-fn-I-fpsS
PohnXw sa®-s∏-Sp-Ø-W-sa∂pw Ah¿°v thm´-h-Imiw \¬I-W-
sa∂pw. ASp-Ø-h¿jw emtlm-dn¬sh®p IqSnb tIm¨{Kkv ktΩ-
f\w sXmgn-emfn kwL-S-\-Iƒ sI´n-∏-Sp-°-W-sa∂ {]tabw
]m m°n. 1920¬ AJn-te¥ym t{SUv bqWn-b≥ tIm¨{Kkv ÿm]n-
°-s∏´p.
Iayq-WnÃv {]ÿm-\-Øns‚ Bhn¿`mhw
kzmX-{¥y-k-a-c-Øn¬ kPo-h-amb ]¶p hln® ]ptcm-K-a-\-hm-
Zn-I-fmb ]ecpw ˛ {]tXy-In®pw bphm-°-∑m¿ ˛ am¿Ivkn-Ãm-i-b-ß-
fm¬ BI¿jn-°-s∏-´Xpw C°m-e-ØmWv. 1923 Bb-t∏m-tg°pw
t_mws_, a{Zmkv, I¬°Ø, Im¨]q¿, emtlm¿ F∂o hymh-
km-bnI tI{μ-ß-fn-se√mw sNdnb Iayq-WnÃv {Kq∏p-Iƒ \ne-hn¬
h∂p. Fkv.F. UmwtK, Fkv.hn. Lmt´, apkm-^¿ Al-ΩZv, in¶m-
c-thep sN´n-bm¿, kIve-Xvhme apX-em-b-h-cm-bn-cp∂p C¥y-bnse
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ298
Iayq-WnÃv {]ÿm-\-Øns‚ BZy-Im-e-t\-Xm-°-∑m¿. P¿a-\n-bnepw
tkmhn-b‰v bqWn-b-\nepw IpSn-tb-dn-∏m¿Ø cm{„o-b-{]-h¿Ø-I¿°n-
S-bnepw Iayq-WnÃv {Kq∏p-Iƒ cq]-sa-SpØp. aq∂mw C‚¿\m-j-W-
ens‚ c≠mw tIm¨{K-kn¬ tZiob˛sImtfm-Wn-b¬ {]iv\-ß-sf-
°p-dn®v se\n-\p-ambn hmZ-{]-Xn-hmZw \S-Øp-Ibpw ASn-a-cm-Py-ß-fpsS
kmº-ØnI˛cm{„ob {]t£m-`-ß-fpsS \b-X-{¥-߃ cq]-h¬°-
cn-°m≥ klm-bn-°p-Ibpw sNbvX Fw.F≥. tdmbn-bmWv A°q-´-
Øn¬ G‰hpw {]K-¤≥. tamØn-em¬ s\lvdp, emem-e-Pv]Xv dmbv,
kn.B¿. Zmkv XpS-ßnb Nne tIm¨{Kkv t\Xm-°-∑m¿, BZy-Im-
eØv {]tXy-In®pw, Iayq-Wn-Ãp-Im-cpsS {]h¿Ø-\-ßsf A\p-`m-
h-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv ho£n-®Xv. tIm¨{K- n-\p-≈n¬ Iayq-Wn-Ãm-
i-b-߃ {]N-cn-∏n-°m≥ Ah-cpsS kl-I-cWw {]tbm-P-\-s∏´p.
Iayq-Wn-Ãp-Im¿ Xß-fpsS Bi-b-߃ {]N-cn-∏n-°m≥ th≠n
hnhn-[-`m-j-I-fn¬ ]{X-߃ {]kn≤w sNbvXp. Cw•o-jn¬ "tkmjy-
enÃv, _wKm-fn-bn¬ BZyw "\h-bpKw' ]n∂oSv "KW-hmWn"bpw, adm-
Tn-bn¬ "Io¿Øn', D¿Zp-hn¬ "C¶zn-em_v' F∂n-h-bmWv Ah-bn¬
{][m\w. AtXm-sSm∏w Xs∂ \nc-h[n eLp-te-J-Ifpw GXm\pw
]pkvX-I-ßfpw Ah¿ {]kn≤w sNbvXp. UmwsK-bpsS "se\n\pw
Km‘nbpw', Fw.F≥. tdmbn-bpsS "]cn-h¿Ø-\-Im-e-L-´-Ønse
C¥y' F∂o ]pkvX-I-߃ {]tXyIw FSpØp ]d-b-Ø-°-h-bmWv.
C¥y-bpsS kmaqly˛kmº-ØnI kml-N-cy-ß-sfbpw h¿K-_-‘-
ß-sfbpw am¿Ivkn-k-Øns‚ shfn-®-Øn¬ hni-I-e\w sNøm\pw
kzmX-{¥y-k-a-c-Øn\v tIm¨{K- n-t‚-Xn¬ \n∂p hyXy-kvX-amb Hcp
am¿Kw I≠p-]n-Sn-°m-\p-ap≈ ]cn-{i-a-ß-fm-bn-cp∂p Ah. sXmgn-em-
fn-Ifpw CS-Ø-c-°mcpw am{X-a√, en_-d¬ Nn¥m-K-Xn-°m-cmb Nne
[\n-I-∑mcpw CØcw {]kn-≤o-I-cW kwcw-`-߃°p t{]m’m-l\w
\¬In. c©-Zmkv Zhm≥ temSvhme F∂ Hcp an√p-S-a-ÿs‚ \n¿tem-
`-amb [\-k-lm-b-tØmSp IqSn-bmWv Nne am¿IvknÃv {KŸ-ß-fpsS
]cn-`m-j-Ifpw C¥y-bpsS kmº-ØnI˛ cm{„ob {]iv\-ß-sf-°p-dn-
®p≈ hni-I-e-\-ßfpw {]kn≤w sNø-s∏-´Xv. H´-\-h[n am¿IvknÃv
{KŸ-ß-f-S-ßnb Xs‚ sse{_dn At±lw sNdp-∏-°m-cmb cm{„ob
{]h¿Ø-I-∑m-cpsS D]-tbm-K-Øn-\p-th≠n \o°n-h®p. CXn-\n-Sbv°p
Xs∂ hnhn[ kwÿm-\-ß-fn¬ sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw Irjn-°m-cp-
sSbpw bph-P-\-ß-fp-sSbpw ]e kwL-S-\-Ifpw Db¿∂p-h∂p. Cu
kwL-S-\-I-fn¬ Iayq-Wn-Ãp-Imcpw tIm¨{K- nse CS-Xp-]-£-°mcpw
kPo-h-ambn ]s¶-SpØp.
`mc-Xo-b-Nn¥ 299
am¿Ivkn-Ãm-i-b-ß-fpsS {]Nm-chpw Iayq-WnÃv ]m¿´n-bpsS
Bhn¿`m-hhpw sXmgn-emfn˛I¿jI˛bph-P-\-{]-ÿm-\-ß-fpsS apt∂-
‰hpw kzmX-{¥y-k-a-c-Øns‚ Du°p-h¿[n-∏n®p. Ah tZio-b-{]-ÿm-
\-Øn\v ]pXn-sbm-c¿Yhpw ]pXn-sbmcp hym]vXnbpw ]pXn-sbmcp
ssNX-\yhpw \¬In. km{am-Py-Xz-Øn\pw \mSp-hm-gn-Ø-Øn-\p-sa-Xn-
cmb hn´p-ho-gvN-bn-√mØ _lp-P-\-k-a-c-ß-fn-eqsS am{Xta ]q¿W-
kzm-X{¥yw t\Sm≥ Ignbq F∂ t_m[w ]c-∂p-]n-Sn-°m≥ XpSßn.
alm-flm-Km-‘n-bpsS A\p-c-RvP-\-\-b-ßfpw Ahbv°v \ymbo-I-
cWw \¬Inb cm{„ob˛ kmº-Øn-I-kn-≤m-¥-ßfpw tNmZyw sNø-
s∏´p. ]cn-]q¿W-kzm-X{¥yw A¥n-a-e-£y-a√, Hcp tkmjy-enÃv
dn∏-ªn-°n-te-°p≈ Nhn-´p-]Sn am{X-am-sW∂p {]Jym-]n-°-s∏´p.
am¿Ivkn-Ãm-i-b-ß-fpsS {]Nmcw
{_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Ifpw \mS≥ apX-em-fn-Iƒ°n-S-bnse
]n¥n-cn-∏≥ hn`m-K-ßfpw am¿Ivkn-k-Øn\pw Iayq-WnÃv {]ÿm-\-
Øn-\p-sa-Xn-cmbn shdp-∏n-s‚bpw hntZz-j-Øn-s‚bpw tIm´-Iƒ sI´n-
bp-b¿Øm≥ {ian®p. Iayq-Wn-Ãp-Imsc tZio-b-{]-ÿm-\-Øn¬ \n∂v
H‰-s∏-Sp-Øm\pw Ah¿s°-Xn-cmbn ISpØ a¿Z-\-ß-f-gn-®p-hn-Sm\pw
th≠n ]e Xc-Øn-ep≈ X{¥-ßfpw {]tbm-Kn®p. {]ap-J-cmb Iayq-
WnÃp t\Xm-°-∑m-sc-sb√mw aodTv KqVm-tem-N-\-t°-kn¬ IpSp°n
AdÃp sNbvXp. am¿IvknÃp {KŸ-߃ \ntcm-[n®p. F∂m¬,
CØcw AS-hp-Iƒs°m∂pw am¿IvknÃp {]ÿm-\-Øns‚ apt∂-
‰sØ XS-™p-\n¿Øm≥ Ign-™n√. t\sc-a-dn®v, am¿Ivkn-k-Øns‚
kzm[o\w h¿[n-°p-I-bmWv sNbvXXv. a¿Z-\hpw Nqj-W-hp-an-√mØ
]pXn-sbmcp `mhn-sb-°p-dn-®p≈ A`n-ho-£Ww H´-\-h[n tZim-`n-am-
\n-Isf Bth-i-`-cn-X-cm°n. Cu L´-Øn-emWv ̀ oI-c-{]-ÿm-\-Øn¬
hniz-kn-®n-cp∂ ]e bphm-°-∑mcpw ]pXnb kw`-h-hn-Im-k-ß-fpsS
shfn-®-Øn¬ Xß-fpsS \b-]-cn-]m-Sn-Isf ]p\x-]-cn-tim-[n-°m≥
apXn¿∂Xv. DZm-l-c-WØn\v, 1929¬ C¥y≥ sePn-t…-‰ohv Akw-
ªn-bn¬ Kh-s◊‚ v _©p-I-fpsS t\¿°v t_mws_-dn-™-Xn\v
AdÃv sNø-s∏´ `K-Xvknßv Xs‚ t\Xr-Xz-Øn-ep≈ lnμp-ÿm≥
dn∏-ªn-°≥ tkmjy-enÃv Atkm-kn-tb-js‚ ]cn-]m-Sn-bn¬ kmc-
amb Nne am‰-߃ hcp-Øm≥ Xøm-dmbn. Pbn-en¬ \n∂-b® Hcp
IØn¬ At±lw Cßs\ FgpXn; ""kwL-SnX sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw
Irjn-°m-cp-sSbpw i‡n-bn¬ A[n-jvTn-X-ambn \n∂p-sIm≠p am{Xta
Cu cmPy-Øn\v hnP-b-I-c-amb kacw \S-Øm≥ Ignbq. t_mw_p
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ300
sIm≠pw ssItØm°p sIm≠pw \ap°v henb t\´-ß-sfm∂pw
D≠m-hp-I-bn-s√-∂mWv Fs‚ Dd® hnizmkw. lnμp-ÿm≥ dn∏-ªn-
°≥ tkmjy-enÃv Atkm-kn-tb-js‚ Ncn-{X-Øn¬ \n∂v CXv
kv]„-amWv. sXmgn-em-fn-I-sfbpw Irjn-°m-scbpw kwL-Sn-∏n-°pI
F∂-Xm-bn-cn-°Ww \ΩpsS apJy-amb Dt±iyw.'' Igp-a-c-Øn¬ Ib-
dp-∂-Xn\v Ccp-]Xp Znhkw apºv At±lw ]©m-_nse Kh¿W¿s°-
gpXn: ""apX-em-fn-Ifpw km{am-Py-hm-Zn-Ifpw \S-Øn-s°m-≠n-cn-°p∂
Nqj-W-Øns‚ \mfp-Iƒ FÆ-s∏-´p-I-gn-™n-cn-°p∂p. Rß-tfm-sSm-
∏-a√ Cu ka-c-am-cw-`n-®Xv. Rß-fpsS Pohn-X-ß-tfm-sSm∏w CX-h-
km-\n-°m\pw t]mIp-∂n√. Ncn{X kw`-h-ß-fp-sSbpw \ne-hn-ep≈
kml-N-cy-ß-fp-sSbpw A\n-hm-cy-^-e-am-WnXv. Rß-fpsS Ffnb
XymK-߃ Cu Nß-e-bpsS Hcp IÆn am{X-am-bn-cn°pw.'' `K-’nßv
Xq°n-s°m-√-s∏´p. ]t£, At±-l-Øns‚ Bi-b-ßfpw ip`-{]-Xo-
£bpw \in-∏n-°-s∏-Sm≥ Ign-bm-Ø-h-bm-bn-cp∂p. At±-l-Øns‚
an° Iq´p-Imcpw a¿Z\w \S-Øp∂ hy‡n-Isf sIme-sN-øpI F∂
`oI-c-{]-ÿm-\-Øns‚ am¿K-ap-t]-£n®v _lp-P-\-k-a-c-߃ kwL-
Sn-∏n-°pI F∂ Iayq-Wn-Ãp-Im-cpsS \b-a-h-ew-_n-°m≥ XpSßn.
am¿Ivkn-Ãm-i-b-ß-fpsS {]Nmcw XS-bm≥ th≠n {_n´o-jp-`-c-Wm-
[n-Im-cn-Iƒ ssIs°m≠ I¿i-\-\-S-]-Sn-Iƒ ]cm-P-b-s∏-Sp-I-bmWv
sNbvXXv. 1929¬ sePn-t…-‰ohv Akw-ªn-bn¬ sNbvX Hcp {]kw-K-
Øn¬ tamØn-em¬ s\lvdp ̀ c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ°v ap∂-dn-bn∏v \¬In:
""Iºn-th-en-Ifpw Ir{Xn-a-a-d-Ifpw Db¿Øn-s°m≠v C¥y-bn-te°v
Bi-b-߃ IS-∂p-h-cp-∂-Xns\ XS-bm≥ \n߃°p km[n-°ptam?
\n߃°Xp km[n-®n-cp∂ Imew t]mbn-°-gn-™n-cn-°p∂p.''
1929˛30se HutZym-KnI dnt∏m¿´n¬ Kh-s◊‚ v Xs∂ kΩ-Xn®p:
""Fs¥m-s°-bm-bn´pw sXmgn-em-fn-I-fpsS hnhn[ ̀ mK-߃°n-S-bnepw
Hcp-]-cn-[n-hsc {Kmao-W¿°n-S-bnepw Iayq-Wn-Ãm-i-b-߃ {]N-cn-®p-
sIm-≠n-cp∂p.... H´p-h-fsc bph-P-\-kw-L-S-\-Iƒ Iayq-WnÃv Nn”-
ßfpw kn≤m-¥-ßfpw kzoI-cn-®n-cn-°p∂p F∂ Imcyw {i≤m¿l-
amWv.''
]pXnb kml-N-cy-߃
km¿h-eu-InI kw`-h-hn-Im-k-߃ am¿Ivkn-Ãm-i-b-ß-fpsS
apt∂-‰-Øn\p klm-b-I-c-am-bn-cp∂p. temI-ap-X-em-fn-Ø-Øns‚ ASn-
Ø-d-bn-f-°nb AKm-[hpw km¿h-{Xn-I-hp-amb Hcp kmº-Øn-I-°p-
`mc-Xo-b-Nn¥ 301
g-∏-amWv 1929¬ s]m´n-∏p-d-s∏-´Xv. Bbn-c-°-W-°n-ep≈ ^mŒ-dn-I-
fp-sSbpw _m¶p-I-fp-sSbpw XI¿® h≥tXm-Xn-ep≈ sXmgn-en-√mbva,
]c-∂p-]n-Sn® ]´nWn, Bfl-l-Xy-Iƒ, e£-°-W-°n-ep≈ Irjn-°m-
cp-sSbpw I®-h-S-°m-cp-sSbpw ]m∏-co-I-cWw ˛ Cu kw`-h-hn-Im-k-
߃ a\p-jys‚ ̀ uXn-I-Po-hn-X-Øn-se-∂-t]m-se-Xs∂ _u≤n-Ihpw
[m¿an-I-hp-amb afi-e-ß-fnepw kwL-´-\-ß-fp-f-hm°n. kmt¶-Xn-
I-ssh-Z-Kv[y-Øn-s‚tbm D¬∏m-Z-\-£-a-X-bp-sStbm A]-cym-]vX-X-
sIm-≠√ B[nIyw sIm≠mWv kmº-Øn-I-°p-g∏w s]m´n-∏p-d-s∏-´-
sX∂ hkvXpX hnti-jn®pw Aº-c-∏p-f-hm-°p-∂-Xm-bn-cp∂p. apX-
em-fn-Ø-Øns‚ `mhn-bn¬ P\-߃°p-≠m-bn-cp∂ hnizm-k-Øn\v
apsºm-cn-°-ep-ap-≠m-bn-´n-√mØ Cf°w X´n. \ncm-im-hm-Zhpw hnjm-
Zm-fl-I-Xbpw Xe s]m°n. aX-hn-izm-k-߃°v ]pXn-sbm-cp-tØ-P\w
e`n®p. Bflo-b-hm-Zn-I-fmb Nn¥-I-∑m¿ kb≥kn\v ]nSn-In-´mØ
B[ym-fln-I-k-Ø-sb-∏‰n D¬tLm-jn-°m≥ XpSßn.
]t£, CXp Nn{X-Øns‚ Hcp-hiw am{X-am-bn-cp∂p. Akz-ÿ-
Xbpw \ncm-im-t_m-[hpw ]c-∂p-]n-Sn® Cu h¿j-ß-fn¬ Xs∂-bmWv
temI-Øn-seßpw apX-em-fn-Ø-Øn-s\-Xn-cmb Bi-b-ßfpw ka-c-
ßfpw ]q¿hm-[nIw i‡n-s∏-´Xv. C¥y-bn¬ km{am-Pym-[n-]-Xy-Øn-
s\-Xn-cmb tZio-b-{]-ÿm\w ]pXn-sbmcp L´-Øn-te°v {]th-in®p.
alm-flm-Km-‘n-bpsS t\Xr-Xz-Øn¬ knhn¬ \nb-a-ew-L-\-{]-ÿm\w
]p\-cm-cw-`n®p. AtXm-sSm∏w Xs∂ sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw Irjn-°m-
cp-sSbpw {]ÿm-\-ßfpw i‡n-s∏´p. a¿Z-\-Øn\pw Nqj-W-Øn-\p-
sa-Xn-cmb ka-c-߃ ]c-∂p-]n-Sn®p. apX-em-fn-Ø-cm-Py-ß-fpsS
FXn¿∏p-Isf hI-sh-bv°msX apt∂-dn-s°m-≠n-cp∂ tkmhn-b‰v
bqWn-bs‚ t\´-߃ Ahsc Bthiw sIm≈n®p. temI-ap-X-em-
fnØw `oI-c-amb Ipg-∏-Øn-e-I-s∏´ AtX-Im-e-ØmWv tkmhn-b‰v
bqWn-b-\n¬ H∂m-asØ ]©-h-’-c-km-º-ØnI ]≤Xn hnP-bn-®-
sX∂ hkvXpX {]tXyIw {i≤m¿l-am-bn-Øo¿∂p. ]´n-Wnbpw
A⁄-Xbpw Nqj-Whpw apX-em-fn-Ø-Øns‚ a‰p sshcq-]y-ßfpw
IqSmsX A`n-hr-≤n-bn-te°v apt∂-dm≥ Ign-bp-sa∂ ip`m-]vXn-hn-izm-
k-Øn\p ]pXn-sbmcp {]tNm-Z\w e`n®p. Nn¥n-°p∂ P\-hn-`m-K-߃
Xß-fp-b¿Øn-∏n-Sn-®p-t]m∂ ]gb aqey-ß-sf-∏-‰nbpw Xß-fpsS ASn-
ÿm-\-]-c-amb kao-]-\-sØ-∏-‰nbpw ]p\x-]-cn-tim-[\ sNøm≥ \n¿_-
≤-cmbn.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ302
djy≥ hnπ-h-Øns‚ t\ -́߃
1927¬ Ph-l¿em¬ s\lvdp tkmhn-b‰v bqWn-b≥ kμ¿in-°p-
Ibpw djy≥ hnπ-h-Øns‚ t\´-ßsf hni-Zo-I-cn-®p-sIm≠v "tkmhn-
b‰v djy' Fs∂mcp {KŸ-sa-gp-Xp-Ibpw sNbvXp. 1930¬ cho-{μ-\mY
SmtKmdpw tkmhn-b‰v bqWn-b-\n¬ t]mbn Ahn-sS-bp-≠mb ]cn-
h¿Ø-\-ßsf t\cn-´p-I≠v a\- n-em°n. tamkvtIm-hn¬ \n∂-b®
IØp-I-fn-sem-∂n¬ At±lw FgpXn: ""aqI-∑m¿°v i_vZw In´n-bn-
cn-°p∂p. A⁄-∑m¿ Xß-fpsS a\- ns‚ ad am‰n-°-gn-™n-cn-°p∂p.
Ai-c-W-∑m¿ kz¥w i‡n-sb-°p-dn®v t_m[-hm-∑m-cm-bn-cn-°p∂p.
A[x-]-X-\-Øns‚ ]Sp-Ip-≠n¬ InS-∂n-cp-∂-h¿ kaq-l-Øns‚
Ccp≠ Kpl-I-fn¬ \n∂v ]pd-Øp-h∂v a‰p-≈-h-tcm-sSm∏w kaXzw
Ah-Im-i-s∏-Sm≥ XpS-ßn-bn-cn-°p∂p. F´p-h¿j-߃°n-S-bn¬ tkmhn-
b‰v bqWn-b-\p-≠mb t\´-ß-fm-Wnh.''2 as‰mcp IØn¬ At±-l-sa-
gpXn: ""A⁄-X-bnepw A]-am-\-`m-c-Ønepw B≠p-In-S-∂n-cp∂ e£-
°-W-°n-\m-fp-Iƒ°v ]Øp-sIm-√-߃°p-≈n¬ hnZym-`ymkw am{X-
a√, a\p-jy-Xz-Øns‚ A¥ pw t\Sm≥ Ign™p F∂Xv Fs‚
kz¥w IÆp-IƒsIm≠v I≠n-´n-√m-bn-cp∂p F¶n¬ Rm≥ Hcn-°epw
hniz-kn-°p-am-bn-cp-∂n√.''3
kmº-Øn-I-ambn ]n∂-Wn-bn¬ InS-∂n-cp∂ Xß-fpsS cmPysØ
hyh-km-b-h¬°-cn-°m-\p≈ tkmhn-b‰v P\-X-bpsS \nkzm¿Y-]-cn-
{i-a-ßsf SmtKm¿ lrZ-bw-K-a-ambn A`n-\-μn®p: ""Bhn-i-‡nbpw
hnZyp-—-‡nbpw D]-tbm-Kn-®p-sIm-≠p≈ b{¥-ß-fpsS klm-b-tØm-
Sp-IqSn cmPy-sØ-bmsI kpi-‡-am-°m≥ Ah¿ ZrV-{]-Xn⁄
sNbvXn-cn-°p∂p. kabw \o´n-s°m≠p t]mIm≥ Ah¿ ss[cy-s∏-
Sp-∂n√. ImcWw, apX-em-fn-Ø-tem-I-Øns‚ apgp-h≥ FXn¿∏p-I-fp-
sSbpw apºn¬ kz¥w Ign-hp-Isf am{Xw B{i-bn-®p-sIm≠v Bhp-
∂{X thK-Øn¬ Ah¿°v kzØp-°-fp¬∏m-Zn-∏nt® aXn-bmhq''
Im¿jn-I-{]iv\w ]cn-l-cn-°m≥ tkmhn-b‰v bqWn-b≥ ssIs°m≠
am¿K-߃ Xs‚ kz¥w A`n-em-j-ß-fp-ambn s]mcp-Ø-s∏-Sp-∂-h-
bm-sW∂v At±lw {]kvXm-hn®p. tkmhn-b‰v bqWn-bs‚ Im¿jn-I-
]-cn-jv°m-c-ß-fpsS {]m[m-\y-sØ-∏‰n At±lw FgpXn: ""H∂m-a-Xmbn,
`qan-bpsS DS-a-ÿm-h-Imiw [m¿an-I-ambn P∑n-°√, Irjn-°m-c-\mWv.
c≠m-a-Xmbn, kl-I-c-Wm-Sn-ÿm-\-Øn-ep-ff Iq´p-Irjn sIm≠-√msX
Irjn Hcn-°epw ]ptcm-K-an-°p-I-bn√.''
2. Rabindranath Tagore: Letters From Russia, P. 40.3. Ibid, P. 70.
`mc-Xo-b-Nn¥ 303
am¿Ivkn-k-Øns‚ {]m[m\yw
C¥y-bnse {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ SmtKm-dns‚ "djy-bn¬
\n∂p≈ IØp-Iƒ' \ntcm-[n®p. F¶nepw tkmjy-en-k-Øns‚
kzm[o-\-i‡n XS-bm≥ Ah¿°v Ign-™n√. kzmX-{¥y-k-a-c-Øn-
te¿s∏´ bphm-°-∑m¿°v Xß-fpsS e£y-sØ-°p-dn-®p≈ Hcp
]pXnb t_m[hpw ]pXn-sbm-cm-fl-hn-izm-khpw e`n®p. tkmhn-b‰v
bqWn-b-\n¬ sI´n-∏-Sp-°-s∏-́ p-sIm-≠n-cp∂ ]pXnb kmaq-ly-hy-hÿ
am{X-a√, am¿Ivkn-Ãm-i-b-ßfpw Ahsc IqSp -X¬ IqSp-X¬
BI¿jn-°m≥ XpSßn. "C¥ysb Is≠-ج' F∂ Xs‚ {KŸ-
Øn¬ Ph-l¿em¬ s\lvdp FgpXn:
""am¿Iv-kn-s\-°p-dn®pw se\n-s\-°p-dn-®p-ap≈ ]T\w Fs‚ a\-
n¬ i‡n-bmb Hcp {]Xn-I-c-W-ap-≠m-°p-Ibpw Ncn-{X-sØbpw ka-
Im-eo\ kw`-h-ß-sfbpw Hcp ]pXnb shfn-®-Øn¬ ImWm≥ Fs∂
klm-bn-°p-Ibpw sNbvXp. Ncn-{X-Øn-s‚bpw kaq-l-Øns‚ ]ptcm-
K-Xn-bp-sSbpw \o≠ irwJ-ebv°v Hc¿Yhpw Imcy-Im-c-W-_-‘hpw
Ds≠∂p tXm∂n. `mhn-bpsS hy‡X Ipsd-sbms° \oßp-Ibpw
sNbvXp.... am¿Ivkn-k-Øns‚ Zm¿i-\nI ho£-W-Ønse an° `mK-
ßfpw F\n°v hnjaw IqSmsX kzoI-cn-°m≥ Ignbpw. AXnse
GI-X-Xz-hmZw, a\- n-s‚bpw `uXn-I-k-Ø-bp-sSbpw AssZzXw,
`uXn-I-k-Ø-bpsS Ne-\m-fl-IX, ]cn-Wma˛hnπ-h-ß-fn-eq-sSbpw
{Inbm˛{]Xn-{In-b-I-fn-eq-sSbpw ]£w, ]q¿h-]£w, ka-\zbw F∂n-
h-bn-eq-sS-bp-ap≈ \nc-¥-c-amb am‰-ß-sf-°p-dn-®p≈ Zzμzm-fl-I-hmZw
F∂n-h-sb√mw.''4
Bfl-I-Y-bn¬ At±-l-sa-gpXn: ""kn≤m-¥-]-c-amb ISpw-]n-Sp-Ø-
Øns‚ A`mhw, Hcp khn-ti-j-ho-£-W-K-Xnbpw kao-]-\-co-Xnbpw,
{]h¿Ø-\-tØm-Sp≈ at\m-̀ mhw F∂n-h-bn-emWv am¿Ivkn-k-Øns‚
aqeyw apgp-h\pw ÿnXn-sN-øp-∂Xv Fs∂-\n°p tXm∂p∂p. B
ho£-W-KXn \ΩpsS kz¥w Ime-Ønse kmaq-ly-{]-Xn-`m-k-߃
a\- n-em-°m≥ \sΩ klm-bn-°p-Ibpw {]h¿Ø-\-Øn\pw tamN-\-
Øn-\p-ap≈ am¿Kw Nq≠n-°m-Wn-®p-X-cn-Ibpw sNøp∂p.''5
tkmhn-b‰v bqWn-bs‚ t\´-ßfpw am¿Ivkn-Ãm-i-b-ßfpw Ph-
l¿em¬ s\lvdp-hn-s\-t∏m-ep≈ cm{„o-b-t\-Xm-°-∑m-scbpw cho-{μ-
\mY SmtKm-dn-s\-t∏m-se-bp≈ kmln-Xy-\m-b-I-∑m-scbpw am{X-a√,
cm[m-Ir-jvW-s\-t∏m-ep≈ ]ptcm-K-a-\-hm-Zn-I-fmb XXz-Nn-¥-I-∑m-
4. J. Nehru: The Discovery of india, P. 15.5. Nehru: Autobiography.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ304
scbpw BI¿jn®p. Ah-cn¬ ]ecpw am¿Ivkn-b≥ kn≤m-¥-ßsf
Ie-hd IqSmsX AwKo-I-cn-°p-I-b√, hna¿i-\-]-c-ambn ]cn-tim-[n-
®p-sIm≠v kzoI-cn-°m≥ ]‰n-bXp am{Xw kzoI-cn-°p-I-bmWv
sNbvXXv. am¿Ivkn-k-Ønse `uXn-I-hm-Ztam Zzμm-fl-I-amb ho£-
W-K-Xntbm A√, kmº-ØnI˛kmaq-ly-]-cn-h¿Ø-\-ß-sf-°p-dn-
®p≈ kn≤m-¥-ß-fmWv Ahsc IqSp-X¬ BI¿jn-®Xv. DZm-l-c-W-
Øn\v, 1942¬ cm[m-Ir-jvW≥ Fgp-Xn-b-Xn-ß-s\-bmWv:
""G‰hpw ISpØ hna¿i-I-∑m¿°p-t]mepw \ntj-[n-°m≥ Ign-
bmØ Hcp Imcy-ap≠v: Ata-cn-°≥ hnπ-h-sØ-°mfpw {^©p-hn-π-
h-sØ-°mfpw IqSp-X¬ {]m[m-\y-a¿ln-°p∂ Kw`o-c-amb Hcp ]co-
£-W-amWv tkmhn-b‰v djy. Nne kmaq-ly-Nn-¥-I-∑m¿ Bhn-jv°-
cn® kn≤m-¥-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ `qan-bpsS Bdn-semcp
`mKØp \nh-kn-°p∂ Ccp-]Xp tImSn-tbmfw P\-ß-f-S-ßnb kap-
Zm-b-Øn-s‚-bmsI cm{„o-bhpw kmº-Øn-Ihpw kmaq-ly-hp-amb
LS\ apgp-h\pw am‰n-∏-Wn-bm-\p≈ Hcp ]cn-{i-a-am-WXv. c≠p Zim-
_vZ-߃°n-S-bn¬ P∑nbpw apX-em-fnbpw A{]-Xy-£-cm-bn-cn-°p∂p.
hy‡n-]-c-amb kzIm-cy-kw-cw-̀ -߃ Irjn-°m-cp-sSbpw ssIth-e-°m-
cp-sSbpw sNdp-InS ÿm]-\-ß-fn¬ am{X-ambn HXp°n \n¿Ø-s∏-´n-
cn-°p∂p.'' am¿IvknÃv kn≤m-¥-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-emWv Cu
hºn® am‰-߃ hcp-Ø-s∏-´-sX∂p hy‡-am-°n-s°m≠v At±lw
XpS-cp∂p: ""a\p-jy-cm-in-bpsS bYm¿Ym-h-iy-߃°pw B[p-\n-I-km-
t¶-XnI am¿K-ß-fp-]-tbm-Kn-°p∂ D¬∏m-Z-\-hy-h-ÿbv°pw G‰-hp-
a-[nIw tbmPn-®-XmWv am¿Ivkn-Ãp-Im-cpsS tkmjy-enÃp ]cn-]mSn.
tkmjy-en-k-sa∂ Bhiyw Hcp [m¿an-Im-h-iy-I-X-bmWv.''6
am¿Ivkn-k-Øns‚ XXz-imkv{Xw
F∂m¬, am¿Ivknkw P\-ß-fpsS kmº-Øn-Ihpw kmaq-ly-
hp-amb {]iv\-߃ ]cn-l-cn-°m≥ F{X-Xs∂ {]tbm-P-\-I-c-am-sW-
¶nepw AXns‚ Zm¿i-\nI kn≤m-¥-ß-tfmSv X\n-s°m-cn-°epw
tbmPn-°m≥ Ign-bn-s√∂v cm[m-Ir-jvW≥ Xpd-∂p-]-d™p: ""Zcn-{Z-
∑m-cp-sSbpw A[x-Ir-X-cp-sSbpw ÿnXn-bn-ep≈ DXv°WvT, kºØpw
Ah-k-chpw IqSp-X¬ \oXn-]q¿h-ambn hnX-cWw sNø-W-sa∂
Bhiyw, kmaq-ly-k-aXzw thW-sa∂ \n¿_‘w F∂o Imcy-ß-
fn¬ F√m Bflo-b-hm-Zn-Ifpw tbmPn-°p∂ Hcp kmaq-ly-k-tμiw
6. S. Radhakrishnan: Religion and Society, P. 25.
`mc-Xo-b-Nn¥ 305
AXp \¬Ip-∂p≠v. F∂m¬, kmaq-ly-]-cn-]m-Sn-tbmSv \ap°v kl-
Xm-]-ap≠v F∂-Xp-sIm≠v \Ωƒ A\n-hm-cy-ambpw am¿Ivkn-k-
Øns‚ Pohn-X-Z¿i-\-tØmSpw ]c-a-bm-Ym¿Yy-sØ-°p-dn-®p≈
AXns‚ \nco-iz-c-hm-Z-]-c-amb k¶-ev]tØmSpw a\p-jy-s\-°p-dn-®p≈
AXns‚ bYmXY-ho-£-W-tØmSpw hy‡n-ssh-in-„y-Øns‚ ]hn-
{X-X-sb-°p-dn-®p≈ AXns‚ Ah-K-W-\m-`m-h-tØmSpw tbmPn-®p-sIm-
≈-W-sa-∂n√. kmaq-ly-hn-π-h-Øns‚ ̂ e-{]-Z-amb Hcp-]-I-c-W-sa∂
\nebv°v am¿Ivkn-k-tØmSv A\p-`mhw ImWn-°p-∂Xpw AXns‚
Zm¿i-\n-I-amb ]›m-Øew AwKo-I-cn-°p-∂Xpw c≠pw c≠mWv.''7
am¿Ivkn-k-Øns‚ kmaq-ly-k-tμiw AwKo-I-cn-°p-Ibpw AtX-
k-a-bØp Xs∂ AXns‚ ASn-ÿm-\-amb XXz-Nn-¥sb \ncm-I-cn-
°p-I-bp-amWv cm[m-Ir-jvW≥ sNøp-∂Xv. am¿Ivkn-k-Øns‚ Zm¿i-
\n-I-ho-£-W-Øn-s‚bpw a\p-jy-cm-in-tbm-Sp≈ [m¿an-I-k-ao-]-\-Øn-
s‚bpw ]cn-W-X-^-e-amWv AXns‚ kmaq-ly-k-tμiw F∂
hkvXpX At±lw hnkva-cn-°p∂p. ""tkmjy-enkw Hcp [m¿an-Im-h-
iy-amWv'' F∂-t±lw kΩ-Xn-°p∂p. ]t£, AtX-k-a-b-Øp-Xs∂,
am¿Ivkn-k-Øn-e-S-ßnb [m¿an-I-aq -eysØ At±lw tNmZyw
sNøp∂p. Cu \ne-]m-Sn¬ Hcp ]¥n-tI-Snt√?
am¿Ivkn-k-Øns‚ XXz-imkv{Xw \nco-iz-c-hm-Z-]-c-amWv F∂Xp
icn-bmWv. ssZh-sa∂ k¶-ev]-Øn\v AXn¬ ÿm\-an√. ]t£,
ssZh-Øn\v ÿm\w \¬Ip-∂n√ F∂-Xp-sIm-≠p-am{Xw GsX-¶n-ep-
samcp XXz-imkv{Xw Bflo-b-aq-ey-ß-sftbm a\p-jys‚ hy‡n-ssh-
in-„y-sØtbm \ntj-[n-°p∂p F∂p ]d-bm≥ Ign-bptam? Cs√-
∂mWv `mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS Ncn{Xw hy‡-am-°p-∂Xv. Cu {KŸ-
Øns‚ BZy-̀ m-K-ß-fn¬ \Ωƒ I≠p Ign-™-Xp-t]mse an° {]mNo-
\-`m-c-Xob Z¿i-\-ßfpw ˛ `uXn-I-hm-Z-Z¿i-\-ß-sf-∂-t]mse Xs∂
Bflo-b-hm-Z-Z¿i-\-ßfpw ̨ ssZh-Øn\v ÿm\w \¬Ip-∂n√. As√-
¶n¬ Ah ssZh-Øn\p \¬Ip∂ ÿm\w hfsc A{]-[m-\-amWv.
F¶nepw, Ah-sb√mw Xs∂ a\p-jys‚ hy‡n-ssh-in-„y-sØbpw
sFln-I-Po-hn-X-Ønse [m¿an-I-aq-ey-ß-sfbpw Db¿Øn-∏n-Sn-°p∂p.
s\lvdp Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse GI-X-Xz-hm-Z-Øn¬ Du∂p∂
AssZz-X-ho-£-W-amWv am¿Ivkn-k-Øn-t‚Xv. a\ pw `uXn-I-k-
Øbpw XΩn¬, Bflmhpw ico-chpw XΩn¬, \nI-Øm-\m-hmØ
sshcp-[ytam ssZzX-`m-htam Ds≠∂v AXv Icp-Xp-∂n√. F∂m¬,
am¿Ivkn-k-Øns‚ AssZzXw i¶-c≥, slK¬ apX-emb Bflo-b-
7. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ306
hm-Zn-I-fp-tS-Xn¬ \n∂p hyXy-kvX-amWv. AXp-b¿Øn-∏n-Sn-°p-∂Xv
Bflo-b-hm-Z-sØ-b√, `uXn-I-hm-Z-sØ-bmWv. `uXn-I-hm-Z-sa-∂p-sh-
®m¬ `uXn-I-k-ºØv Ip∂p-Iq-´m-\p≈ B{Klw Ft∂m Bflo-b-
aq-ey-ß-fpsS \ntj[w Ft∂m A√ A¿Yw. {]]-t©m¬]-Øn-sb-
°p-dn®pw {]]-©-Øn¬ a\p-jys‚ ÿm\-sa-s¥-∂-Xn-s\-°p-dn-®p-
ap≈ Hcp ho£-W-K-Xn-bm-WXv. am¿Ivkn-k-Øns‚ A`n-{]m-b-Øn¬
a\p-jys‚ C{μn-bm-\p-`-h-߃°p hnt[-b-am-Ip∂ PKØv anYy-b√,
bmYm¿Yy-amWv. \nXyhpw A\-¥hpw A\-iz-chpw kZm amdn-s°m-
≠n-cn-°p-∂-Xp-amb `uXn-I-k-Ø-bmWv `uXn-Ihpw am\-kn-I-hp-amb
F√m {]m]-©nI {]Xn-`m-k-ß-fp-sSbpw ASn-Ø-d-sb∂v AXv kn≤m-
¥n-°p∂p. {]Ir-Xn°pw {]]-©-Øn\pw AXo-X-amb bmsbmcp Znhy-
{]-Xn-`m-k-sØbpw AXw-Ko-I-cn-°p-∂n√. {]Ir-Xn-bn¬ \n∂pw kaq-
l-Øn¬ \n∂pw Ncn-{X-Øn¬ \n∂pw a\p-jys\ th¿Xn-cn®v
\n¿Øm≥ Ign-bn√. a\p-jy-\mWv F√m-‰n-s‚bpw tI{μw F∂pw
{]Ir-Xn-sbbpw kaq-l-sØbpw Ncn-{X-sØbpw am‰n adn-°m≥ Ign-
hp≈ a\p-jy\v _u≤n-Ihpw Imbn-Ihpw kmaq-ly-hp-amb {]h¿Ø-
\-ß-fn-eqsS ]q¿W-X-bn-te°v apt∂-dm≥ Ign-bp-sa∂pw AXv {]Jym-
]n-°p∂p.
]pXnb e£yhpw ]pXnb t_m[hpw
bqtdm-∏nse aX-]p-\-cp-≤m-c-W-Øn-s‚bpw \thm-∞m-\-Øn-s‚bpw
AXn-s\-Øp-S¿∂p-≠mb kmaq-ly-km-º-ØnI hnπ-h-ß-fp-sSbpw
Ime-L-́ -Ønse Zm¿i-\nI Nn¥-I-fn-e-S-ßnb am\p-jnI aqey-ß-fpsS
bp‡n-bp-‡-amb ]cn-Wm-a-sa∂ \ne-bv°mWv am¿Ivknkw Bhn¿`-
hn-®Xv. apX-em-fn-tØm¬∏m-Z\ coXn-tbm-sSm∏w ]c-∂p-]n-Sn-°m≥ XpS-
ßnb Ak-a-Xz-ß-fn¬ \n∂pw A\y-Xm-t_m-[-Øn¬ \n∂pw a¿Z\w,
NqjWw XpS-ßnb a‰p arKo-b-X-I-fn¬ \n∂pw a\p-jys\ tamNn-∏n-
°m-\p≈ Hcp P\-Io-b-{]-ÿm-\-sØ-bmWv AXv {]Xn-\n-[o-I-cn-®Xv.
a\p-jys‚ tamN-\-am-bn-cp∂p `mc-Xo-b-Z¿i-\-ß-fp-sSbpw e£yw.
F∂m¬, sFln-I-Zpx-J-ß-fn¬ \n∂p tamN\w t\S-W-sa-¶n¬ a\p-
jys\ a\p-jy-\-√m-Xm-°n-Øo¿°p∂ kmaq-ly-km-l-N-cy-ßsf am‰p-
Ibpw h¿K-ssh-cp-[y-ß-f-h-km-\n-∏n®v h¿K-c-ln-X-amb Hcp kmaq-
ly-hy-hÿ sI´n-∏-Sp-°p-Ibpw sNø-W-sa∂v am¿Ivknkw kn≤m-
¥n®p. CXmWv tkmjy-en-k-Øns‚ [m¿an-I-amb ImX¬. a\p-
jys‚ \∑bv°pw A`n-hr-≤n°pw th≠n D]-tbm-Kn-°-s∏-tS≠
D¬∏m-Z-\-hn-X-c-tWm-]-I-c-W-ßsf kz¥w em`-Øn-\p-th≠n kzIm-
cy-kz-Øm°n shbv°p∂ Nqj-I-h¿K-°m-cpsS kmº-Øn-Ihpw cm{„o-
`mc-Xo-b-Nn¥ 307
bzp-amb B[n-]-Xy-a-h-km-\n-∏n®v A[zm-\n-°p∂ P\-ß-fpsS B[n-
]-Xy-ap-d-∏n-°p-I-sb-∂-XmWv tkmjy-enkw ÿm]n-°m-\p≈ Ah-
tiym-]m-[n-sb∂pw am¿Ivknkw Nq≠n-°m-Wn®p.
ap∏-Xp-I-fn-emWv CØcw Bi-b-߃ C¥y-bnse ]ptcm-K-a-\-
hm-Zn-I-fmb cm{„o-b-{]-h¿Ø-I-∑m-scbpw ka-tcm-’p-I-cmb sXmgn-
em-fn-{]-h¿Ø-I-∑m-scbpw apsº-∂-tØ-°m-fp-a-[nIw BI¿jn-®Xv.
Hcp-h-iØv a¿Z-\-߃°pw Nqj-W-߃°p-sa-Xn-cmbn IqSp-X¬
hotdm-Sp-Iq-Snb ka-c-߃ \S-Øm\pw adp-h-iØv tIm¨{Kkv t\Xm-
°-∑m-cpsS A\p-c-RvP\ at\m-`m-hsØ FXn¿°m\pw Ah klm-
bn®p. F∂m¬, am¿Ivknkw _lp-P-\-k-a-c-߃°p {]tNm-Z\w
\¬Inb Hcp Bi-b-kw-lnX am{X-am-bn-cp-∂n√. AXv Pohn-X-Øn\v
]pXn-sbm-c¿Yhpw ]pXn-sbmcp e£yhpw \¬In. s\lvdp-hns‚
hm°p-I-fn¬: ""hnim-ehpw k¿h-tXm-ap-J-hp-amb Cu ho£-W-K-Xn-
bpsS klm-b-tØm-Sp-IqSn, Imcy-߃ icn°p a\- n-em-°p∂ Iayq-
Wn-Ãp-Im-c≥ kmaq-ly-Po-hn-X-sØ-°p-dn-®p≈ kPo-h-amb Hcp
t_m[w hf¿Øn-s°m≠p hcp∂p. Ahs\ kw_-‘n-®n-S-tØmfw,
cm{„o-b-Im-cy-߃ shdpw Ah-k-c-hm-Z-Øns‚ ]t´m-e-Itfm Ccp-
´n¬ X∏n-Ø-S-btem A√m-Xm-bn-Øo-cp∂p. Ah≥ t\Sn-sb-Sp-°m≥
{ian-°p∂ BZ¿ihpw Dt±-iy-e-£y-ßfpw Ahs‚ ka-c-߃°pw
kza-\- mse t\cn-Sp∂ XymK-߃°pw Hc¿Y-ap-≠m-°n-s°m-Sp-°p∂p.
a\p-jy-cm-in-bpsS hn[nbpw e£yhpw km£m¬°-cn-°m≥ th≠n
apt∂-dn-s°m-≠n-cn-°p∂ al-Ømb ssk\y-Øns‚ Hcp `mK-amWv
Xm≥ F∂v Ah\v tXm∂m≥ XpS-ßp∂p. Ncn-{X-tØm-sSm∏w ASn-
sh-®-Sn-sh®v apt∂m´p \oßm-\p≈ Hcp t_m[hpw Abmƒ°p-≠m-
bn-Øo-cp∂p.''
Zu¿_-ey-ßfpw XS- -ßfpw
F∂m¬, kmaq-ly-km-l-N-cy-߃ A\nIqe-am-bn-cp-∂p-sh-¶nepw
C¥y-bn¬ am¿Ivkn-Ãm-i-b-ß-fpsS hf¿® A{X kpK-a-sam-∂p-am-
bn-cp-∂n√. {_n´ojv `c-Wm-[n-Im-cn-Ifpw \mS≥ ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-
°mcpw ]n¥n-cn-∏-∑m-cmb cm{„o-b-t\-Xm-°-∑mcpw am¿Ivkn-k-Øns‚
kzm[o-\sØ XS-™p-\n¿Øm≥ Bhp-∂Xpw ]cn-{i-an®p. am¿-IvknÃp
{KŸ-ß-fn¬ ]eXpw \ntcm-[n-°-s∏´p. AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ am¿Ivkn-
k-Øns‚ i{Xp-°-sf-gp-Xnb {KŸ-߃°v hn]p-e-amb {]Nmcw \¬I-
s∏´p. am¿Ivkn-k-Øn-te°v BI¿jn-°-s∏-́ -h¿°p-t]mepw ]e-t∏mgpw
FXn-cm-fn-I-fpsS {KŸ-ßsf B{i-bn-t°-≠n-h∂p.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ308
c≠m-a-Xmbn, am¿Ivkn-b≥ XXz-ßsf ]e-X-c-Ønepw hf-s®m-
Sn-°p-Ibpw Zp¿hym-Jym-\n-°p-Ibpw sNbvX Ãmens‚ B[n-]Xyw
\ne-\n-∂n-cp∂ Ime-ØmWv C¥y-bn¬ am¿Ivkn-Ãm-i-b-߃ {]N-
cn-®Xv. Iayq-Wn-Ãp-Imcpw Iayq-Wn-Ãm-\p-`m-hn-I-fmb _p≤n-Po-hn-Ifpw
bYm¿Y-Øn¬ Ãmen-\n-k-sØ-bmWv am¿Ivkn-k-Øns‚ t]cn¬
Db¿Øn-∏n-Sn-®Xv. Ah¿ am¿Ivkn-ksØ kº-ØnI˛cm{„ob {]iv\-
ß-fn¬ HXp-°n-\n¿Øp-Ibpw AXns‚ A¥- -Ø-bmb a\p-jy-
kvt\-lsØ Ah-K-Wn-°p-Ibpw sNbvXp. Ãmen-\nÃv tkz—m-[n-]-
Xy-Øns‚ `oI-c-`-c-Whpw hy‡n-kzm-X-{¥y-Øn-s\-Xn-cmb Itø-‰-
ßfpw tkmjy-en-k-Øns‚ hf¿®-bpsS A\n-hm-tcym-]m-[n-I-fm-
sW∂v Ah¿ hniz-kn®p. tkmjy-enkw, F√m-‰n-\p-ap-]cn, Hcp [m¿an-
Im-h-iy-am-sW∂p a\- n-em-°m≥ Ah¿°p Ign-™n√.
aq∂m-a-Xmbn, am¿Ivkn-ksØ Db¿Øn-∏n-Sn® Iayq-Wn-Ãp-Im-
cpsS ssk≤m-¥n-I-amb a¿°-S-ap-„nbpw hn`m-Kob kao-]-\hpw P\-
ß-sf-bmsI tbmPn-∏n-®-Wn-\n-c-Øm-\√, Iayq-Wn-Ãp-Im-c-√mØ H´-
\-h[n tZim-`n-am-\n-Isf i{Xp-°-fm°n am‰m-\mWv klm-bn-®Xv. D≤-
c-Wn-Ifpw t^m¿ap-e-I-fp-am-bn-cp-∂n√ kaq¿Ø-amb kmaq-ly-km-º-
ØnI hyh-ÿ-bpsS imkv{Xo-bm-]-{K-Y-\-am-bn-cp∂p Bhiyw. C¥y-
bpsS tZiob khn-ti-j-X-I-sfbpw kmwkvIm-cnI ]mc-º-cy-ß-
sfbpw h¿K-_-‘-ß-fpsS k¶o¿W-X-I-sfbpw IW-°n-se-Sp-°mØ
ap{Zm-hm-Iy-{]-tbm-K-߃ am¿Ivkn-k-Øns‚ kzm[o-\-i‡n h¿[n-
∏n-°m≥ ]‰n-b-h-bm-bn-cp-∂n√.
\mem-a-Xmbn, am¿Ivkn-k-sØ-∏-‰n-bp≈ Ah-Kmlw tIhew D]-
cn-Xe kv]¿in-bm-bn-cp-∂-Xp-sIm≠v Iayq-WnÃv t\Xm-°-∑m¿°p ]e-
t∏mgpw C¥y-bpsS kmaqly˛cm{„ob kw -̀h-hn-Im-k-ßsf imkv{Xo-
b-ambn A]-{K-Yn®p a\- n-em-°m\pw icn-bmb I¿a-]-cn-]m-Sn-Iƒ
Bhn-jv°-cn-°m\pw km[n-°msX t]mbn. sX‰mb kn≤m-¥-ß-fp-
sSbpw {]h¿Ø\ ]cn-]m-Sn-I-fp-sSbpw ^e-ambn Ah¿ H∂n-e-[nIw
{]mhiyw km{am-Py-hn-cp≤ tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ apJy-[m-c-I-fn¬
\n∂v AI∂p \n¬°p-I-t]mepw sNbvXp. Cu sX‰p-Iƒ Iayq-Wn-
Ãp-Im-cpsS imkv{Xob ssNX-\ysØ £X-s∏-Sp-Øm\pw am¿Ivkn-
k-Øns‚ hf¿®sb XS-bm-\p-amWv D]-I-cn-®Xv.
CØcw t]mcm-bva-I-sfm-s°-bp-≠m-bn´pw, sas√-sa-s√-bm-sW-
¶nepw, am¿Ivknkw C¥y-bpsS aÆn¬ thcq-∂m≥ XpSßn. Fs¥-
∂m¬, B[p-\n-I-̀ m-c-X-Øns‚ Ncn-{X-]-c-amb Hcm-h-iy-I-X-bm-bn-cp∂p
AXv.
`mc-Xo-b-Nn¥ 309
42. Ph-l¿em¬ s\lvdp
kzmX-{¥y-Øn\pw P\m-[n-]-Xy-Øn\pw tkmjy-en-k-Øn\pw
th≠n-bp≈ ka-c-Øn¬ C¥y-bnse Zi-e-£-°-W-°n-ep≈ P\-
߃°v Bth-ihpw {]tNm-Z-\hpw \¬Inb Ph-l¿em¬ s\lvdp-
hns‚ _lp-ap-J-amb {]Xn` Ncn-{X-Øns‚ `mK-am-bn-°-gn-™n-cn-
°p∂p. At±-l-Øns‚ Bi-b-߃°pw BZ¿i-߃°pw cq]w
\¬Inb Zm¿i-\n-I-ß-fmb A¥¿[m-c-Isf A]-{K-Yn®p a\- n-em-
°-W-sa-¶n¬ At±lw P\n-®p-h-f¿∂ Np‰p-]m-Sp-I-fn-te°v H∂p
ItÆm-Sn®p t\mt°-≠-Xm-h-iy-amWv. Fs¥-∂m¬, At±-l-Øns‚
Zm¿i-\n-I-amb ho£-W-KXn kmaq-lyhpw Ncn-{X-]-c-hp-amb kml-
N-cy-ß-fpsS {]£p-_v[m-h-ÿ-bn¬ \n∂v H‰-s∏´ kzÿhpw Ae-
k-hp-amb Hcp Pohn-X-Øns‚ kr„n-bm-bn-cp-∂n√. At±-lsØ kw_-
‘n-®n-S-tØmfw, kmaq-ly-km-l-l-N-cy-ßsf am‰n adn-°m\pw hni∏v,
tcmKw, A⁄X apX-em-b-h-bpsS ]nSn-bn¬ \n∂v P\-ßsf tamNn-
∏n-°m-\p-ap≈ Hcm-bp-[-am-bn-cp∂p XXz-imkv{Xw. P\-ß-fpsS {Inbm-
fl-I-a-amb i‡n-bn-ep≈ AKm-[-amb hnizm-k-amWv AXn\v
HmP pw Xo£vW-Xbpw \¬In-bXv.
bph-Xz-Øns‚ kml-N-cy-߃
1889¬ Ae-l-_m-Znse Hcp Ipeo-\-Ipw-_-Øn-emWv Ph-l¿em¬
P\n-®Xv. A—≥, tamØn-em¬ s\lvdp, [mcmfw ]Ww kºm-Zn-®p-
sIm-≠n-cp∂ Hcp h°o-em-bn-cp∂p. AXp-sIm≠v [\n-I-Ip-Spw-_-ß-
fnse Ip´n-Iƒ°p e`n-°m-dp-≠m-bn-cp∂ F√m kpJ-ku-I-cy-ßfpw
emf-\-Ifpw Ph-l¿em-en-s\bpw A\p-{K-ln®p. F¶nepw, Ip´n-°m-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ310
eØp Xs∂ cm{„o-b-Im-cy-ß-sf-∏-‰nbpw C¥y-bpsS kmwkvIm-cnI
]mc-º-cy-sØ-∏-‰n-bp-ap≈ apXn¿∂-h-cpsS kw`m-j-W-߃ At±-
lsØ BI¿jn-°p-I-bp-≠mbn. hnhn[ hnj-b-ß-fn-ep≈ {KŸ-߃
hmbn®p ]Tn-°p-∂-Xnepw At±-l-Øn\v Xmev]-cy-ap-≠m-bn-cp∂p. ]Xn-
\-©m-asØ hb- n¬ D∂X hnZym-̀ ym-k-Øn-\p-th≠n At±lw Cw•-
≠n-te-°-b-°-s∏´p. C¥y-bnse tZio-b-{]-ÿm-\-Øn\v ]pXn-sbmcp
then-tb-‰-ap-≠m-hm≥ XpS-ßnb Ime-am-bn-cp∂p AXv. _wKmƒ hn`-
P-\hpw AXn-t\-Øp-S¿∂p-≠mb {]t£m-`-k-a-c-ßfpw tIm¨{K-
knse anX-hm-Zn-Ifpw Xo{h-hm-Zn-Ifpw XΩn-ep-≠mb kwL-´-\-ß-fp-
sa√mw At±-l-Øns‚ {i≤sb BI¿jn®p. tamØn-em¬ s\lvdp-
hns‚ A\p-`mhw anX-hm-Zn-I-tfm-Sm-bn-cp∂p. F∂m¬, bphm-hmb Ph-
l¿em-ens\ IqSp-X¬ BI¿jn-®Xv Xne-I≥, Ac-hn-μ-tLmjv XpS-
ßnb Xo{h-hm-Zn-I-fmWv. Bfl-I-Y-bn¬ At±lw Cßs\ A\p-kva-
cn-°p∂p: ""Xne-Is‚ {]h¿Ø-\-ß-sf-∏-‰nbpw XS-hp-in-£-sb-∏-‰nbpw
Ac-hn-μ-tLm-jn-s\-∏-‰nbpw _wKm-fnse km[m-c-W-P-\-߃ kztZ-
in-bp-sSbpw _ln-jv°-c-W-Øn-s‚bpw {]Xn-⁄-I-sf-SpØ coXn-sb-
∏-‰n-bp-ap≈ h¿Ø-am-\-߃ Cw•-≠n¬ hkn-®n-cp∂ C¥y-°m-cmb
Rßsf Cf-°n-a-dn®p. Hscm‰ Bfpw _m°n-bn-√msX F∂p-Xs∂
]dbmw, Rß-sf-√m-hcpw Xne-Is‚ A\p-bm-bn-I-fmbn, AXm-bXv
Xo{h-hm-Zn-I-fmbn. Cu t]cn-emWv ]pXnb I£n C¥y-bn¬ Adn-b-
s∏-´Xv.''1
Ggp-sIm√w Cw•-≠n¬ Ign-®p-Iq-´n-b-Xn-\p-tijw, 1912¬, Ph-
l¿em¬ s\lvdp C¥y-bn -te°v aS -ßp-Ibpw Ae-l-_mZv
sslt°m¿´n¬ Hcp h°o-embn {]mŒokv Bcw-`n-°p-Ibpw sNbvXp.
]t£, Ncn{Xw At±-lsØ ̀ mc-ta¬∏n® {]hrØn as‰m-∂m-bn-cp∂p.
H∂mw temI-a-lm-bp-≤-Øns‚ Xnc-∏p-d-∏mSv, Xne-I-s‚bpw B\n-_-
k‚n-s‚bpw t\Xr-Xz-Øn-em-cw-`n® tlmwdqƒ {]ÿm\w, Ad-Ãp-
Ifpw a¿Z-\-ßfpw, Pmen-b≥hm-em-_m-Knse Iq´-s°me, AXn-s\-
Øp-S¿∂p-≠mb cmPy-hym-]-I-amb {]Xn-tj[ {]I-S-\-߃ ˛ Ch-
sb√mw s\lvdp-hns‚ a\- n¬ i‡n-bmb {]Xn-I-c-W-ß-fp-≠m°n.
Cu L´-Øn-emWv Km‘nPn cwK-Øp-h-∂Xv. AtXmsS C¥y-bpsS
kzmX-{¥y-k-a-c-Ønse Hcp ]pXnb L´w DZvLm-S\w sNø-s∏´p.
Km‘n-bpsS Blzm-\-a-\p-k-cn®v Ph-l¿em¬ knhn¬ \nb-a-ew-L-
\-{]-ÿm-\-Øn-te°v IpXn-®p-Nm-Sp-Ibpw Pohn-X-Øn-em-Zy-ambn 1921¬
1. Jawaharlal Nehru: An Autobiography, P. 21.
`mc-Xo-b-Nn¥ 311
Pbn¬hm-k-Øns‚ kzmZ-\p-`-hn-°p-Ibpw sNbvXp. \n -l-I-c-W-{]-
ÿm\w ]n≥h-en-°-s∏-´-Xn-\p-tijw At±-l-Øns‚ {i≤ I¿j-I-
{]-ÿm-\-Øn-te°v Xncn™p. ]mh-s∏´ Irjn-°m-cpsS Pohn-X-coXn
t\cn-´p-I≠p a\- n-em-°m≥ At±-l-Øn\v Ah-kcw e`n®p. Ah-
cpsS Zmcn-{Zyhpw A[-ÿn-Xnbpw \nc-£-c-Xbpw At±-l-Øns‚ a\-
n¬ ]pXnb Ne-\-ß-fp-≠m°n. `qcn-]-£-°m-cmb Irjn-°m-cpsS
]´n-Wnbpw I„-∏mSpw A⁄-Xbpw ]cn-l-cn-°msX cmPy-Øn\p
tamN-\-an-s√∂pw AXp-sIm≠v a¿Z-\-Øn\pw Nqj-W-Øn-\p-sa-Xn-cmb
ka-c-߃ kzmX-{¥y-k-a-c-Øns‚ `mK-am-bn-Øo-c-W-sa∂pw At±-l-
Øn\p t_m[y-ambn. Aßs\ At±-l-Øns‚ cm{„o-b-N-{I-hmfw
IqSp-X¬ hnim-e-am-hm≥ XpSßn.
bqtdm-∏nse A\p-`-h-]m-T-߃
1926¬ At±lw Hcp bqtdm-]y≥ ]cy-S\w \SØn. Cw•-≠n¬
I¬°cn sXmgn-em-fn-I-fpsS Ncn-{X-{]-kn-≤-amb ]Wn-ap-S°w \S-∂p-
sIm-≠n-cp∂ Ime-am-bn-cp∂p AXv. At±-l-Øns‚ A\p-̀ mhw, kzm`m-
hn-I-am-bn-Øs∂, ]Wn-ap-S-°nb sXmgn-em-fn-I-tfm-Sm-bn-cp∂p. 1927¬
{_ ¬kn¬sh®v IqSnb km{am-Py-Xz-hn-cp-≤-k-tΩ-f-\-Øn¬ C¥y≥
\mj-W¬ tIm¨{K-kns‚ {]Xn-\n-[n-bmbn At±lw ]s¶-SpØp.
sdmta≥ sdmfmßv, sF≥ssÃ≥, aZmw k≥bm-’≥ F∂n-ßs\
H´-\-h[n _p≤n-Po-hn-Ifpw cm{„o-b-t\-Xm-°-∑mcpw ]s¶-SpØ B
ktΩ-f-\-Øn¬sh-®mWv "km{am-Pym-[n-]-Xy-Øn-s\-Xn-cmb eoKv' cq]-
h¬°-cn-°-s∏-´Xv. {_ ¬kv ktΩ-f-\hpw eoKns‚ IΩn-‰n-tbm-K-
ßfpw X\n°v sImtfm-Wn-b¬ P\-X-I-fpsS ka-c-ß-sf-∏-‰nbpw
bqtdm-∏nse tkmjy-enÃv ˛ Iayq-Wnkv‰v {]ÿm-\-ß-sf-∏-‰nbpw
sXmgn-emfn {]ÿm-\-ß-sf-∏-‰nbpw a\- n-em-°m≥ Ah-kcw \¬In-
sb∂v At±lw ]n∂oSv {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn. sXmgn-emfn
{]ÿm-\-Øns‚ t\Xm-°-∑m¿ c≠mw C‚¿\m-j-W-en¬ s]´
tkmjy-en-Ãp-Imtcm aq∂mw C‚¿\m-j-W-en¬s]´ Iayq-Wn-Ãp-
Imtcm Bbn-cp∂p. tkmjy-en-Ãp-Imsc At]-£n®v Iayq-Wn-Ãp-Im-
cmWv At±-lsØ IqSp-X-em-I¿jn-®Xv. At±lw Fgp-Xp∂p: ""c≠mw
C‚¿\m-j-W-en-s‚bpw aq∂mw C‚¿\m-j-W-en-s‚bpw sXmgn-emfn
temI-ßsf kw_-‘n-®n-S-tØmfw Fs‚ A\p-`mhw c≠m-aXp
]d™ Iq´-tcm-Sm-bn-cp∂p. H∂mw temI-a-lm-bp≤w apX¬°p≈
c≠mw C‚¿\m-j-W-ens‚ {]h¿Ø-\-߃ F∂n¬ Atß-b-‰sØ
A\n-„-amWv P\n-∏n-®Xv. C¥y-°m-cmb R߃°m-sW-¶n¬ c≠mw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ312
C‚¿\m-j-W-ens‚ Dd® A\p-bm-bn-I-fn-sem-∂ns‚ ̨ {_n´ojv te_¿
]m¿´n-bpsS ˛ am¿K-ß-sf-∏‰n t\cn-´p≈ [mcmfw A\p-`-h-ß-fp-ap-
≠m-bn-cp∂p. AXp-sIm≠v Rm≥ A\n-hm-cy-ambpw kulr-Z-tØm-Sp-
IqSn Iayq-Wn-k-Øn-te°v Xncn™p. Fs¥-∂m¬, AXn\v Fs¥m-
s°-Øs∂ Zu¿_-ey-ß-fp-≠m-bn-cp-∂mepw Bfl-h-©-\tbm km{am-
Pym-[n-]-Xy-tØmSv {]Xn-]-Øntbm D≠m-bn-cp-∂n√. AsXmcp ssk≤m-
¥n-I-amb AwKo-I-c-W-am-bn-cp-∂n√. Iayq-Wn-k-Øns‚ kq£va-h-
i-ß-sf-∏‰n F\n°v hf-sc-sbm∂pw Adn-™p-Iq-Sm-bn-cp∂p. Fs‚
]cn-Nbw AXns‚ kmam-\y-kz-`m-h-ß-fn¬ HXp-ßn-\n¬°p-∂-Xm-bn-
cp∂p. Cu kmam-\y-kz-`m-h-ßfpw AtXm-sSm∏w djy-bn¬ D≠m-bn-
s°m-≠n-cp∂ Kw`o-c-]-cn-h¿Ø-\-ßfpw Fs∂ BI¿jn®p.''2
Iayq-Wn-k-Øns‚ kmam\y kz`m-h-ß-fm¬ BI¿jn-°-s∏-´p-
sh-¶nepw At±-l-Øn\v Iayq-Wn-Ãp-Im-cpsS s]cp-am‰w Xr]vXn-I-c-
ambn tXm∂n-bn√. CX-t±lw Xpd∂p ]d-bp-∂p≠v: ""Iayq-Wn-Ãp-Im¿
Xß-fpsS tkz—m-[n-]-Xy-]-c-amb am¿K-߃sIm≠pw B{I-a-W-]-
chpw Gsd-°psd A«o-e-hp-amb \S-]-Sn-IƒsIm≠pw Xß-tfmSp
tbmPn-°mØ F√m-h-scbpw X≈n-∏-d-bpI F∂ kz`m-hw-sIm≠pw
Fs∂ ]e-t∏mgpw t£m`n-∏n®p. Cu {]Xn-I-cWw Ah¿ ]d-bp-∂-
Xp-t]mse, Fs‚ _q¿jzm-hn-Zym-`ym-k-Øn-s‚bpw ]cn-io-e-\-Øn-
s‚bpw ^e-am-sW∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√.''3
tZio-b-{]-ÿm-\-Øns‚ apt∂‰w
C¥y-bn¬ Xncn-®p-h∂ DS-s\-Xs∂ At±lw Iptd-°qSn hy‡-
amb ImgvN-∏m-tSmSpw IqSp-X¬ D’m-l-tØmSpw IqSn km{am-Py-hn-
cp-≤-{]-t£m-`-ß-fn¬ apgpIn. kzmX-{¥y-k-a-c-Øn\v At±lw ]pXn-
sbm-c¿Yhpw ]pXn-sbmcp ssNX-\yhpw \¬In. At±-lsØ kw_-
‘n-®n-S-tØmfw cm{„o-b-kzm-X{¥yw kzb-samcp e£y-a-√m-Xm-bn-
Øo¿∂p. C¥y-bpsS e£yw sUmao-\n-b≥ ]Z-hn-b√, ]q¿W-kzm-
X-{¥y-am-sW∂p {]Jym-]n® Ncn-{X-{]-kn-≤-amb emtlm¿ tIm¨{K-
n¬ A[y-£-X-h-ln-®p-sIm≠v At±lw hy‡-am°n: ""Rm≥ Hcp
tkmjy-enÃpw dn∏-ªn-°-\p-am-sW∂p Xpd∂p kΩ-Xn-°p∂p. cmPm-
°-∑m-cntem N{I-h¿Øn-am-cntem B[p-\nI hyh-km-b-cm-Pm-°-∑msc
kr„n-°p∂ C∂sØ kmaq-ly-hy-h-ÿ-bntem F\n°v hnizm-k-
2. J. Nehru: An Autobiography, P. 163.3. Ibid.
`mc-Xo-b-Nn¥ 313
an√. Cu hyh-km-b-cm-Pm-°-∑m¿°v P\-ß-fpsS Pohn-X-Øn-s‚bpw
`mK-t[-b-Øn-s‚bpw ta¬ ]g-b-Im-esØ cmPm-°-∑m¿°p-≠m-bn-cp-
∂-Xn-ep-a-[nIw A[n-Im-c-i-‡n-bp≠v. Ah-cpsS \S-]-Sn-{I-a-am-Is´,
]gb \mSp-hmgn {]`p-°-fp-tS-Xn-t\-°mƒ ]g-©-\p-amWv.''
kzmX-{¥y-k-ac-Ønse {]£p-_v[-amb Hcp L -́am-bn-cp∂p AXv.
alm-Xvam-Km-‘n-bpsS t\Xr-Xz-Øn-em-cw-`n® \n -l-I-c-W-{]-ÿm\w
P\-ßsf Bth-i-`-cn-X-cm°n. ASnbpw shSnbpw sIm≈m\pw Ad-
Ãp-h-cn®p XS-h-d-Iƒ \nd-bv°m\pw th≠n ]Xn-\m-bn-c-°-W-°n-ep≈
kv{Xo]p-cp-j-∑m¿ apt∂m-´p-h∂p. Aizm-cq-V-amb s]meo-kp-Im-cpsS
HcSn sIm≠-t∏mƒ s\lvdp HutZym-Kn-I-amb {Iqc-X-bpsS kzmZv t\cn-
´-\p-`-hn®p. F∂m¬, CØcw a¿Z-\-߃ At±-l-Øns‚ a\-
ssÿcyw IqSp-X¬ h¿[n-∏n-°m-\mWv klm-bn-®Xv. Pbn-en¬ Ign-
®p-Iq-´nb ImeØv At±lw IØp-I-fpsS cq]-Øn¬ Hcp temI-N-cn-
{X-sa-gp-Xn-bp-≠m°n. C¥ym-N-cn-{XsØ km¿h-eu-InI kw`-h-hn-Im-
k-ß-fp-ambn _‘-s∏-Sp-Øns°m≠v ]cntim-[n-°m\pw C¥y-bpsS
kzmX-{¥y-k-a-csØ temI-Øn-sem-´p-°p-ap≈ a¿Zn-X-P-\-X-I-fpsS
hntam-N-\-k-a-c-Øns‚ `mK-ambn ImWm\pw {ian® BZysØ
C¥y≥ Ncn-{X-Im-c≥ At±-l-am-sW∂p tXm∂p∂p. F∂m¬, Hcp
Ncn-{X-]-fin-X-s\∂ \ne-bv°√, adn®v, kzmX-{¥y-Øn\pw ]pXn-
sbmcp kmaq-ly-{I-a-Øn\pw th≠n-bp≈ ka-c-Ønse I¿a-\n-c-X-
\mb tbm≤m-sh∂ \ne-bv°mWv, At±lw C¥y-bpsS `qX-Im-e-N-
cn-{X-Øn¬ B≠p-ap-ßn-bXv. C¥y-bpsS tZio-b-{]-ÿm-\-Øn\v Hcp
Ncn-{X-]-›m-Øew \¬Ip-Ibpw kmaq-ly-]p-tcm-K-Xn-bp-sSbpw amdn-
a-dn-™p-sIm-≠n-cn-°p∂ ka-Im-enI kw`-h-hn-Im-k-ß-fp-sSbpw ASn-
bn-ep≈ \nbm-a-I-i-‡n-Isf shfn-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNøpI F∂-Xm-
bn-cp∂p At±-l-Øns‚ D∂w.
tkmjy-en-k-Øn-te°v
kam-cm-[y-\mb Hcp tZio-b-t\-Xm-hmbn Pbn-en¬ \n∂p ]pd-
Øp-h∂ DS-s\-Xs∂ s\lvdp ho≠pw ka-c-ß-fpsS Xo{h-X-bn-te°v
IpXn-®p-NmSn. At±-l-Øns‚ tkmjy-en-Ãm-Z¿iw IqSp-X¬ DPz-ehpw
IqSp-X¬ hy‡-hp-am-bn-Øo¿∂p. 1936¬ eJvs\m tIm¨{K- n¬sh®v
At±lw Cßs\ D¬tLm-jn®p: ""temI-Øn-s‚bpw C¥y-bp-sSbpw
{]iv\-߃ ]cn-l-cn-°m-\p≈ Htc-sbm-cp-am¿Kw tkmjy-en-k-am-
sW∂v F\n°v t_m[y-am-bn-cn-°p∂p. tkmjy-en-k-sa∂ ]Zw Rm\p-
]-tbm-Kn-°p-∂Xv Ahy-‡hpw a\p-jy-kvt\-l-]-c-hp-amb A¿Y-Øn-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ314
e√, imkv{Xo-bhpw kmº-Øn-I-hp-amb A¿Y-Øn-emWv.'' tkmjy-
enkw Hcp kmº-Øn-I-kn-≤m-¥tam kmaq-ly-{I-atam am{X-a√,
AXnepw Ihn™ H∂mWv, F∂p-IqSn At±lw Nq≠n-°m-Wn®p:
""AsXmcp Pohn-X-X-Xz-amWv; B \nebv°v AsXs∂ BI¿jn-°p-
Ibpw sNøp∂p. sXmgn-en-√m-bvabpw A[x-]-X-\hpw C¥y≥ P\-X-
bpsS ASn-a-Øhpw Ah-km-\n-∏n-°m≥ tkmjy-en-k-a-√msX as‰mcp
am¿Khpw Rm≥ ImWp-∂n√. \ΩpsS cm{„ob˛kmaq-ly-L-S-\-I-fn¬
hn]p-ehpw hnπ-h-I-c-hp-amb ]cn-h¿Ø-\-߃, `qan-bnepw hyh-km-
b-Øn-ep-ap≈ ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-ßfpw AtXm-sSm-∏w-Xs∂ C¥y-
bnse \m´p-cm-Py-ß-fnse \mSp-hm-gn-Ø-]-chpw tkz—m-[n-]-Xy-]-c-hp-
amb hyh-ÿn-Xnbpw Ah-km-\n-∏n-°¬ ˛ CsX√mw AXn-epƒs∏-
Sp∂p. CXns‚ A¿Yw Hcp sNdnb ]cn-[n-sbm-gn-®p≈ F√m kzIm-
cy-kz-Øp-S-abpw Ah-km-\n-∏n-°pI F∂mWv; em`-Øns‚ ASn-ÿm-
\-Øn-ep≈ C∂sØ kmaq-ly-{I-a-Øns‚ ÿm\Øv IqSp-X-ep-
b¿∂ kl-I-c-W-tk-h-\-Øns‚ BZ¿iw ÿm]n-°p-I-sb-∂mWv.
A¥n-a-ambn, \ΩpsS kl-P-hm-k-\-I-fnepw ioe-ß-fnepw B{K-lm-
`n-em-j-ß-fnepw Hcp am‰w hcp-ØpI F∂m-Wn-Xn-∂¿Yw. CXns‚
A¿Yw C∂sØ apX-em-fn-Ø-hy-h-ÿn-Xn-bp-tS-Xn¬ \n∂v XnI®pw
hn`n-∂-amb Hcp ]pXnb kwkv°mcw F∂mWv.''4
Cßs\, s\lvdp-hns‚ tkmjy-enkw Hcp kmº-Øn-I-hy-hÿ
am{X-am-bn-cp-∂n√, Hcp Pohn-X-XXz-imkv{Xw IqSn-bm-bn-cp∂p. ]´nWn,
sXmgn-en-√mbva, tcmKw, \nc-£-cX, I„-∏mSv apX-em-b-hsb XpS-®p-
\o-°pI am{X-a√, a\p-jys‚ hy‡n-ssh-in-„ysØ k¿h-tXm∑p-
J-ambn hf¿ØpI F∂-Xp-IqSn tkmjy-en-k-Øns‚ e£y-at{X.
1939¬ kp`m-jvN-{μ-t_m- n-\-b® Hcp IØn¬ At±lw FgpXn: ""a\-
ÿn-Xn-sIm≠pw ]cn-io-e-\w-sIm≠pw Rms\mcp hy‡n-hm-Zn-bm-
sW∂p tXm∂p∂p. F∂m¬, _u≤n-I-ambn, F√m A¿Y-Ønepw,
Rms\mcp tkmjy-en-ÃmWv. tkmjy-enkw hy‡n-XzsØ l-\n-°p-
Itbm ASn-®-a¿Øp-Itbm sNøp-I-bn-s√∂p Rm≥ Icp-Xp∂p.
bYm¿∞-Øn¬, FÆ-a‰ a\p-jy-Po -hn -Isf kmº-Øn-Ihpw
kmwkvIm-cn-I-hp-amb _‘-\-Øn¬ \n∂v AXv tamNn-∏n°pw F∂-
Xp-sIm-≠mWv Rm\-Xn-te°v BIr-„-\m-bXv.''5
am¿Ivkn-b≥ kn≤m-¥-߃ ]Tn-°p-Ibpw kmaq-ly-]p-tcm-K-Xn-
bpsS \nb-a-߃ a\- n-em-°p-Ibpw Pohn-X-tØmSpw Pohn-X-km-l-
4. J. Nehru: India and the World, PP. 82-3.5. J. Nehru: A Bunch of Letters, P. 853.
`mc-Xo-b-Nn¥ 315
N-cy-ß-tfmSpw imkv{Xo-b-amb Hcp kao-]\w ssIs°m-≈p-Ibpw
sNbvX-Xns‚ ^e-amWv s\lvdp-hns‚ km¿h-eu-In-I-ho-£-W-KXn.
apc-´p -X-Xz -hm-Z -Øns‚ A`m-h-Ønepw bmYm¿Yy-ß-tfm-Sp≈
imkv{Xo-b-k-ao-]-\-Øn-ep-amWv am¿Ivkn-k-Øns‚ i‡n InS-°p-
∂Xv F∂pw Cu khn-ti-j-X-I-fmWv k¶o¿W-ß-fmb kmaq-ly-
{]-Xn-`m-k-ßsf a\- n-em-°m\pw a\p-jy-cm-in-bpsS \∑-bv°p-th≠n
Ahsb D]-tbm-K-s∏-Sp-Øm\pw klm-bn-°p-∂-sX∂pw At±lw
Du∂n-∏-d™p. ̂ e-iq-\y-amb apc-́ p-X-Xz-hm-Z-sØbpw A‘hpw aqV-
hp-amb ̀ ‡n-sbbpw At±lw ITn-\-ambn shdpØp. C¥y-bpsS sI´n-
∏n-W™ bmYm¿Yy-ßsf hni-I-e\w sNbvXp a\- n-em-°p-Ibpw
B bmYm¿Yy-ßsf am‰m≥ ]‰nb ]cn-]m-Sn-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øp-
Ibpw sNøp-∂-Xn\v ]Icw am¿IvknÃv XXz-ßsf a{¥w-t]mse Dcp-
hn-´p-\-S∂ Iayq-Wn-Ãp-Imcpw At±-l-Øns‚ cq£-amb hna¿i-\-
Øn\p hnt[-b-cmbn. At±lw Xs‚ Bfl-I-Y-bn-sem-cn-SØv Fgp-
Xn-b-Xn-ß-s\-bmWv: ""km[m-c-W-K-Xn-bn¬ ]d-™m¬, ]´n-Wn-bpsS
h°-sØ-Ønb \nc-h[n P\-ß-tfmSpw XI¿∂p-sIm-≠n-cn-°p∂
kmº-ØnI LS-\-tbmSpw IqSnb C¥y-sb-t∏m-se-bp≈ Hcp cmPy-
Øn¬ Iayq-Wn-k-Øn\v hn]p-e-amb kzm[o\w D≠m-tI-≠-XmWv.
Hc¿Y-Øn¬ Ahy-‡-amb B kzm[o-\-i‡n \ne-\n¬°p-∂p-≠p-
Xm\pw. ]t£, Iayq-Wn-Ãp-]m¿´n°v AXp-]-tbm-K-s∏-Sp-Øm≥ km[n-
°p-∂n√. ImcWw, Ah¿ tZio-b-hn-Im-c-Øns‚ \ocp-d-h-I-fn¬ \n∂v
kzbw AI-∂p-amdn \n¬°p-Ibpw P\-lr-Z-b-ß-fn¬ ams‰m-en-bp-≠m-
°m≥ Ign-hn-√mØ ̀ mj-bn¬ kwkm-cn-°p-Ibpw sNøp∂p. Aßs\
Iayq-Wnkw Npdp-Np-dp-°p-≈-sX-¶nepw bYm¿Y-amb ASn-th-cp-I-fn-
√mØ Hcp sNdnb kwLw am{X-ambn \ne-\n¬°p∂p.''6
e£yhpw am¿Khpw
e£y-Øn-s‚bpw am¿K-Øn-s‚bpw {]iv\-Øn\v s\lvdp-hns‚
ho£-W-K-Xn-bn¬ apJy-amb Hcp ÿm\-am-Wp-≈Xv. e£yw
am¿KsØ \ymbo-I-cn-°p∂p F∂ hmZ-tØmSv At±-l-Øn\v tbmPn-
∏n√. \√ e£y-Øn\v \√ am¿Kw IqSntb Ignbq F∂pw NoØ
am¿K-Øn¬ \n∂v NoØ ^ew am{Xta Df-hm-hp-I-bp≈q F∂pw
At±lw Dd-∏n-®p-]-d™p: ""\Ωƒ D∂w-sh-bv°p∂ e£yhpw AXp
t\Sm≥th≠n Ah-ew-_n-°p∂ am¿Khpw XΩn¬ hf-sc-b-SpØ, At -̀
Zy-amb, Hcp _‘-ap-s≠∂v Rm≥ Icp-Xp∂p. e£yw icn-bm-sW-
6. J. Nehru: The Discovery of India, P. 530.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ316
¶n¬t]mepw, am¿Kw sX‰m-sW-¶n¬ AXv e£ysØ Zpjn-∏n-°p-
Itbm sX‰mb hgn-bn-te°v \sΩ Xncn-®p-hn-Sp-Itbm sNøpw.
Aßs\ e£yhpw am¿Khpw XΩn¬ th¿s]-Sp-Øm-\m-hm-Ø-hn[w
A{Xbpw ZrV-ambn _‘-s∏-´n-cn-°p∂p. a¨a-d™ A\-h[n alm-
c-Y-∑m¿ ]Tn-∏n® ]gb ]mT-am-WnXv. ]t£, \n¿`m-Ky-Øn\v AXv
an°-hmdpw hnkva-cn-°-s∏-´n-cn-°p∂p.''7
djy≥ hnπ-hhpw tkmhn-b‰v bqWn-bs‚ Bhn¿`m-hhpw a\p-
jy-N-cn-{X-Øn¬ Hcp ]pXnb Ime-L´w DZvLm-S\w sNbvXp F∂
Imcy-Øn¬ s\lvdp-hn\v kwi-b-ap-≠m-bn-cp-∂n√. F¶nepw, tkmhn-
b‰v kap-Zm-b-Ønse \ntj-[m-fl-I-ßfpw am¿K-Øns‚ hnip-≤nsb
Ah-K-Wn-°p-∂-h-bp-amb Nne {]hW-X-Isf At±lw hna¿in®p:
""Ahn-SsØ kw`-h-hn-Im-k-߃ ]e-t∏mgpw Rm\n-„-s∏-Sm-Ø-h-bm-
bn-cp∂p; As√-¶n¬, F\n°v a n-em-hm-Ø-h-bm-bn-cp∂p; Ah Ah-
k-c-hm-Z-]-ctam i‡n-cm-{„o-b-hp-ambn _‘-s∏-´-htbm BsW∂v
F\n°v tXm∂n.''8 as‰m-cn-SØv At±lw FgpXn: ""hf-sc-°m-e-ambn
tkmjy-en-khpw Iayq-Wn-khpw Fs∂ BI¿jn-®p-t]m-∂n-´p≠v.
djybpw Fs∂ BI¿jn-°p-I-bp-≠mbn. ]t£, tkmhn-b‰v djy-
bnse ]eXpw ˛ F√m FXn-c-`n-{]m-b-ß-sfbpw \n¿Z-b-ambn ASn-®-
a¿Ø¬, km¿h-{Xn-I-amb ]´m-f-®n´, hnhn-[-\-b-߃ \S-∏n-em-°p-
tºmƒ D]-tbm-Kn-°-s∏-Sp∂ A\m-h-iy-amb A{I-a-߃ (Aß-s\-
bmWv Rm≥ Icp-Xp-∂Xv) ˛ Rm\n-„-s∏-Sp-∂n√.''9 CXns‚ A¿Yw
s\lvdp Hcp tkmhn-b‰v hntcm-[n-bm-bn-cp∂p F∂√. t\sc-a-dn®v,
tkmhn-b‰v bqWn-bs‚ {Inbm-fl-I-ß-fmb t\´-ßsf At±lw hf-
sc-b-[nIw hne-a-Xn®p. ""tkmhn-b‰v hnπhw a\p-jy-k-ap-Zm-bsØ Hcp
IpXn-®p-Nm-́ -Øn-eqsS apt∂m-́ p-\-bn-°p-Ibpw AW-bv°-s∏-Sm-\m-hmØ
{]Im-i-am-\-amb Hcp Zo]-\mfw sImfp-Øp-Ibpw temI-Øn\v apt∂dn
FØn-t®-cm-\p≈ Hcp ]pXnb \mK-cn-I-X-bpsS ASn-Ø-d-bn-Sp-Ibpw
sNbvXp''10 F∂-t±lw {]kvXm-hn-°p-I-bp-≠mbn. eJv\u tIm¨{K-
knse A[y-£-{]-kw-K-Øn¬ At±lw ho≠pw ]d™p: ""\ΩpsS
æm\-amb Ime-L-´-Ønse Bim-h-l-amb Hcp {]Xn-`m-k-sa∂ \ne-
bv°mWv ]pXn-sbmcp kmaq-ly-{I-a-Øn-s‚bpw ]pXn-sbmcp \mK-cn-
I-X-bp-sSbpw t{ijvThpw IÆ-©n-∏n-°p-∂-Xp-amb B hnS¿®sb
7. J. Nehru: Speeches, (1949-53) P. 396.8. J. Nehru: The Discovery of India, P. 159. J. Nehru: An Autobiography, P. 361.10. J. Nehru: The Discovery of India, P. 15
`mc-Xo-b-Nn¥ 317
Rm≥ t\m°n-°m-Wp-∂Xv. `mhn Bim-h-l-am-sW-¶n¬ AXn-\p≈
ImcWw tkmhn-b‰v djybpw tkmhn-b‰v djy-bpsS kw`m-h-\-I-fp-
amWv. km¿h-eu-In-I-amb Hcp hn]Øv CSbv°v IS-∂p-h-∂n-s√-¶n¬
Cu ]pXnb \mK-cn-IX adp-\m-Sp-I-fn-te°v hym]n-°p-Ibpw apX-em-
fnØw Du´n-h-f¿Øp∂ bp≤-ßfpw kwL-´-\-ßfpw Ah-km-\n-∏n-
°p-Ibpw sNøp-sa∂v F\n-°p-d-∏p≠v.''11
tIm¨{K- nse kwL-´-\-߃
s\lvdp-hns‚ CØcw {]kvXm-h-\-Iƒ kzmX-{¥y-Øn-\p-th≠n
t]mcm-Sn-s°m-≠n-cp∂ P\-ß-fn¬, {]tXy-In®pw bph-X-e-ap-d-bn¬,
hºn® kzm[o\w sNepØn. Ah¿ am¿Ivkn-k-sØ-∏-‰nbpw tkmjy-
en-k-sØ-∏-‰nbpw tkmhn-b‰v bqWn-bs‚ t\´-ß-sf-∏-‰nbpw IqSp-X¬
]Tn-°m\pw N¿® sNøm\pw XpSßn. Cu ]pXnb {]h-WX ÿm]nX
Xmev]-cy-°msc Aº-c-∏n-°p-Ibpw hndfn ]nSn-∏n-°p-Ibpw sNbvXp.
tIm¨{K- nse he-Xp-]£ hn`m-K-°mcpw Xß-fpsS Akw-Xr-
]vXnsb ad-®p-sh-®n√. Cu t]m°v XpS-cp-I-bm-sW-¶n¬ Ph-l¿em¬
s\lvdp-hns‚ t\Xr-Xz-Øn-ep≈ tIm¨{K v h¿°nwKv IΩn-‰n-bn¬
\n∂v cmPn-sh®p t]mIm≥ X߃ \n¿_-≤-cm-bn-Øo-cp-sa∂v h√-`m-
bn-]-t´¬, Ir]-em\n, cmtP-{μ-{]-kmZv, cmP-tKm-]m-em-Nmcn F∂o Xe-
ap-Xn¿∂ tIm¨{K v t\Xm-°-∑m¿ `oj-Wn-s∏-Sp-ØpI IqSn
sNbvXp. Xß-fpsS \ne-]mSv hy‡-am-°n-s°m≠v Ah¿ FgpXn:
""{]kn-U‚pw h¿°nwKv IΩn-‰n-bnse tkmjy-en-Ãp-Im-cmb a‰p
saº¿amcpw tkmjy-en-k-sØ-∏‰n {]Nm-c-the sNøp-Ibpw Du∂n-
∏-d-bp-Ibpw sNøp-∂Xv, tIm¨{K v AXw-Ko-I-cn -®n-´n -√mØ
ÿnXn°v, {]tXy-In®pw Cu L´-Øn¬, cmPy-Øns‚ DØ-a-Xm-ev]-
cy-߃°pw \msa√mw {]Y-ahpw {][m-\-hp-ambn IW-°m-°p∂ tZio-
b-kzm-X{¥y ka-c-Øns‚ hnP-b-Øn\pw hnLm-X-am-bn-Øo-cp-sa∂v
R߃ Icp-Xp∂p.''12
tIm¨{K v kwL-S-\-bpsS e£yw tkmjy-en-k-am-bn-cn-°-W-
sa∂v s\lvdp B{K-ln®p. ]t£, AX{X Ffp-∏-ap≈ Hcp Imcy-am-
bn-cp-∂n√. ImcWw, tIm¨{K- nse P\-kzm-[o-\-ap≈ t\Xm-°-∑m-
cn¬ `qcn-`m-Khpw s\lvdp-hns‚ tkmjy-en-Ãm-i-b-߃s°-Xn-cm-bn-
cp∂p. s\lvdp Xs∂ ]d™p: ""tIm¨{Kkv Hcp tkmjy-enÃv
kwL-S-\-bm-bn-Øo-cW-sa∂pw ]pXn-sbmcp \mK-cn-I-X-bv°p-th≠n
11. J. Nehru: Presidential Address of the Lucknow Congress, 1936.12. Quoted in Michael Brecher, Nehru, P. 224.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ318
]cn-{i-an-®p-sIm-≠n-cn-°p∂ temI-Ønse a‰p i‡n-I-fp-ambn AXp
kl-I-cn®p {]h¿Øn-°-W-sa-∂p-amWv Rm\m-{K-ln-°p-∂Xv.
F∂m¬, tIm¨{K- nse `qcn-`m-Khpw A{X-tØmfw t]mIm≥ Xøm-
dn-s√∂v Rm≥ a\- n-em-°p∂p.... \ΩpsS tZio-b-amb ]›m-Øew
ImcWw ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-ßsf `b-s∏-Sp-Øn-tb-°m-hp∂ Fs¥-
¶n-ep-samcp \S-]Sn ssIs°m-≈m≥ \Ω-fn¬ an°-hcpw aSn-°p∂p.
Cu ÿm]nX Xmev]-cy-°m-cn¬ an°-hcpw Ct∏mƒ \ap-s°-Xn-cmWv.
cm{„o-b-k-a-c-Øn¬ t]mepw Ah-cn¬ \n∂v FXn¿∏-√msX as‰-s¥-
¶nepw {]Xo-£n-°m≥ \ap°v Ign-bp-I-bp-an√''.
tIm¨{K- n¬ \n∂p sX‰n-∏n-cn™p t]mImt\m alm-flm-Km-
‘n-sbbpw a‰p tIm¨{Kkv t\Xm-°-∑m-scbpw shdp-∏n-°mt\m
s\lvdp Hcn-°epw C„-s∏-´n√. AXp-sIm≠v At±lw Xs‚ hnπ-
hm-i-b-ßsf ssIhn-SmsX Xs∂ £a-tbmSpw Icp-X-temSpw IqSn
sas√ sas√ apt∂m-´p-t]m-Im-\mWv Xocp-am-\n-®Xv. Hcp-`m-KØv
tIm¨{K- ns‚ Nn¥m-K-Xn-°-\p-kr-X-ambn Xs‚ Bi-b-ß-fn¬ hn´p-
hogvN sNøm\pw adp-`m-KØv amdnb ]cn-X-ÿn-Xn-Iƒ°pw P\-ß-
fpsS {]Xo-£-Iƒ°pw HØn-W-ßn-t∏m-Im≥ tIm¨{K- ns\ t{]cn-
∏n-°m\pw At±lw ]cn-{i-an®p. Cu ]cn-{i-a-Øn¬ At±-l-Øn\v
hnP-b-ap-≠m-bn-s√∂p ]d-bm≥ hø. At±-l-Øns‚ tkmjy-en-Ãm-
i-b-ßsf IqSp-X¬ IqSp-X¬ P\-߃ ]n¥m-ßm≥ XpSßn.
tIm¨{K- n-s\-s°m≠v km{am-Pym-[n-]-Xy-Øn\pw ^mkn-k-Øn\pw
bp≤-Øn\pw FXn-cmb Hcp km¿h-eu-In-I-ho-£-W-KXn AwKo-I-cn-
∏n-°m≥ At±-l-Øn\v km[n®p. Aßs\ At±-l-Øns‚ t\Xr-Xz-
Øn¬ C¥y-bnse tZio-b-{]-ÿm\w apsº-∂-tØ-°m-fp-a-[nIw
i‡n-s∏´p.
aXhpw cm{„hpw
km{am-Py-hm-Zn-Ifpw ]n¥n-cn-∏≥ ÿm]nX Xmev]-cy-°mcpw
PmXn˛aX˛ hn`m-Ko-b-Nn-¥-Iƒ°v F√m-Øcw t{]m’m-l-\-ßfpw
\¬In-s°m-≠n-cp∂ Hcp Ime-am-bn-cp∂p AXv. ""lnμn, lnμp, lnμp-
ÿm≥!'' F∂ ap{Zm-hm-Iy-hp-ambn cwK-Øp-h∂ bmYm-ÿn-XnI
t\Xm-°-∑m¿ ""cm{„o-b-{]-ÿm-\sØ lnμp-h¬°-cn-°m\pw lnμp-
a-XsØ ssk\y-h¬°-cn-°m\pw {ian®p. C¥ym-cmPyw lnμp-°-fp-
tSXp am{X-am-sW∂v cm{„o-b-hn-π-h-Im-cnbpw AtX-k-a-b-Øp-Xs∂
lnμp-a-X-t\-Xm-hp-amb hn\m-bI Zmtam-Z¿k-h-°¿ {]Jym-]n®p.
""Ah¿°v (AXm-bXv lnμp-°ƒ°v) Hscm‰ kwkv°m-c-am-Wp-≈Xv.
`mc-Xo-b-Nn¥ 319
lnμp-°ƒ°v am{Xta s]mXp-hmb Hcp cm{„hpw s]mXp-hmb Hcp
kwkvIm-c-hp-ap≈p. Ah¿ C¥ysb amXr-`q-anbpw ]nXr-`q-an-bp-ambn
am{X-a√, Xß-fpsS ]pWy-`q-an-bmbpw AwKo-I-cn-°p∂p. Ah-cp-tSXp
am{X-amWv C¥y≥ cm{„w''. cm{„o-b -kzbw tkh-I-kw-L-Øns‚
t\Xm-hmb tKm¬hm¬°¿ Hcp ]Sn-IqSn apt∂m-́ p-I-S∂p. C¥y-bnse
ap…o-߃ Hcp hntZ-io-b-hw-i-am-sW∂pw AXp-sIm≠v ChnsS ]uc-
Xz-a-h-Im-i-s∏-Sm≥ Ah¿°-[n-Im-c-an-s√∂pw At±lw hmZn®p. 1939¬
At±lw FgpXn: lnμp-ÿm-\-Ønse Aln-μp-°ƒ lnμp-kw-kv°m-
chpw lnμp-`m-jbpw kzoI-cn-°Ww. lnμp-a-XsØ am\n-°m\pw BZ-
cn-°m\pw ]Tn-°Ww. lnμp-hw-i-Øn-s‚bpw lnμp kwkv°m-c-Øn-
s‚bpw aln-a-sb-°p-dn-®-√msX as‰m-∂n-s\-°p-dn-®p-ap≈ Nn¥-Iƒ
sh®p ]pe¿Øm≥ ]mSn√. F∂p-sh-®m¬, Ah¿ Cu cmPy-tØmSpw
Cu cmPy-Øns‚ Nnc-¥-\-amb ]mc-º-cy-ß-tfm-Sp-ap≈ Ak-ln-jvWp-
Xbpw \μn-tISpw Dt]-£n-®m¬ am{Xw t]mcm; kvt\lhpw Iqdp-
ap≈ {Inbm-fl-I-amb Hcp at\m-`mhw hf¿Øn-s°m-≠p-h-cn-Ibpw
thWw. H‰-hm-°n¬ ]d-™m¬ Ah¿ hntZ-in-Iƒ A√m-Xmbn Xoc-
Ww. Cß-s\-b-s√¶n¬ bmsXm∂pw Ah-Im-i-s∏-SmsX, {]tXy-Im-
\p-Iq-ey-߃s°-∂√, bmsXm-c-h-Im-i-Øn\pw A¿l-X-bn-√msX,
]uc-Xzm-h-Imiw t]mep-an-√msX, lnμp-cm-{„-Øn\v ]q¿W-ambpw Iog-
S-ßn-s°m≠v, Ah¿°n-hnsS Pohn°mw.... CX-√msX Ah¿°v kzoI-
cn-°m-hp∂ as‰mcp am¿K-hp-an√.''13
CXn\v t\sc FXn-cmb Hcp \ne-]m-SmWv ap…ow ÿm]n-X-Xm-
ev]-cy-°mcpw ap…ow eoKp-t\-Xm-°-∑mcpw ssIs°m-≠Xv. Ah¿
""ap…ow kwkv°mc''sØ°p-dnNvNpw C¥y-bnse ""ap…ow cm{„''-
sØ°p-dn®pw lnμp ap…ow kwkv°m-c-ß-fpsS Hcn-°epw s]mcp-
Ø-s∏-SmØ sshcp-[y-ß-sf-°p-dn-®p-ap≈ Xß-fpsS kz¥w hn`m-Ko-
b-Nn-¥-Iƒ {]N-cn-∏n-°m≥ XpSßn. AJn-te¥ym ap…ow eoKns‚
t\Xmhv. apl-Ω-Z-en-Pn∂, 1940¬ Cßs\ ]d™p: ""C…m-an-s‚bpw
lnμp-a-X-Øn-s‚bpw bYm¿Y-kz-`mhw a\- n-em-°p-∂-Xn¬ \ΩpsS
lnμp-kp-lr-Øp-°ƒ ]cm-P-b-s∏-Sp-∂sX-¥p-sIm-≠m-sW∂v a\- n-
em-°m≥ hfsc hnj-a-ap≠v. icn-°p≈ A¿Y-Øn¬ Ah aX-ß-
f√, ]ns∂tbm, hyXy-kvX-ßfpw hyXn-cn-‡-ß-fp-amb kmaq-ly-{I-
a-ß-fmWv. lnμp-°ƒ°pw ap…o-߃°pw Fs∂-¶nepw Hcp s]mXp-
cm-{„-ambn cq]-s∏-Sm≥ Ign-bp-sa∂ hnNmcw kz]v\w am{X-amWv. Htc-
sbmcp C¥y≥ cm{„w F∂ sX‰mb k¶ev]w hf-sc-b-[nIw AXn-
13. M.S. Golwalkar: We or The Nationhoodd Defined, P. 55.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ320
cp-I-S-∂p-t]mbn. \nß-fpsS an° Ipg-∏-߃°pw CXmWv ImcWw.
kabw sshIp-∂-Xn-\p-apºv Cu sX‰mb k¶-ev]-߃ Xncp-Øn-bn-
s√-¶n¬ C¥y \mi-Øn-te°v \bn-°-s∏Spw.''
CØcw Nn¥m-K-Xn-Isf s\lvdp \nin-X-ambn FXn¿Øp.
kwkv°m-c-sØbpw cm{„-sØbpw kw_-‘n-®p≈ aX-]-c-amb k¶-
ev]-߃ Aim-kv{Xo-b-ßfpw t{Zml-I-c-ß-fp-am-sW∂v At±lw
Nq≠n-°m-Wn®p. ""ap…ow cm{„''Øn\p-th≠n hmZn-°p-∂-Xns‚
A¿Yw ""cm{„w F∂ H∂n√, aX-]-c-amb _‘w am{X-ta-bp≈q''
F∂mWv F∂v At±lw hy‡-am°n: ""CXns‚ A¿Yw B[p-
\nIm¿∞-Øn-ep≈ bmsXmcp cmjv{S-sØbpw hf-cm≥ kΩXn-°n√
F∂mWv. B[p-\nI \mK-cn-IX Dt]-£n-°-W-sa∂pw \Ωƒ a[y-
Im-e-Po-hnX coXn-I-fn-te°v aS-ßn-t∏m-I-W-sa-∂p-amWv. Hcp tkz—m-
[n-]Xy Kh-s◊‚ v Ft∂m As√-¶n¬ Hcp hntZ-io-b-K-h-s◊‚ v
Ft∂m BWv AXns‚ hnh£. k¿thm-]cn, AXns‚ A¿Yw Hcp
sshIm-cn-I-am-\-kn-Im-h-ÿ-b-√msX as‰m-∂p-an-s√∂pw bmYm¿Yy-
ßsf, hnti-jn®pw kmº-ØnI bmYm¿Yy-ßsf, t\cn-Sm-Xn-cn-°m-
\p≈ At_m-[tam kpt_m-[tam Bb Hcm-{Klw F∂p-amWv.''14
kmap-Zm-bn-I-hm-Z-Øns‚ ]›m-Øew
C¥y-bn¬ kmwkv°m-cn-Ihpw hwi-kw-_-‘n-bp-amb hyXym-k-
߃ \ne-\n¬°p-∂p-s≠∂v s\lvdp kΩ-Xn®p. ]t£, Ahbv°v
aX-]-c-amb hn`m-K-ß-fp-ambn _‘-sam-∂p-an√. ""Hcmƒ Hcp aX-
Øn¬\n∂v as‰mcp aX-Øn-te°v ]cn-h¿Ø\w sNø-s∏-´mepw Abm-
fpsS Ncn-{X-]-c-amb kwhn-[m-\-Øntem hwi-kw-_-‘n-bmb kz`m-
h-hn-ti-j-ß-fntem am‰-ap-≠m-Ip-∂n√. kmwkv°m-cn-I-]-›m-Ø-e-
Ønepw ]d-b-Ø° am‰-sam-∂p-ap-≠m-Ip-∂n√. kmwkv°m-cnI amXr-
I-Iƒ tZio-b-amWv, aX-]-c-a√. B[p-\n-I-km-l-N-cy-ß-fm-Is´, Hcp
km¿h-tZ-io-b-am-Xr-I-bpsS hf¿®sb klm-bn-°p-Ibpw sNøp∂p.''15
AXp-sIm-≠mWv At±lw Cßs\ {]Jym-]n-®Xv: ""GIo-Ir-X-amb
Hcp C¥y≥ cm{„w km[y-am-sW∂p am{X-a√, auen-I-ambpw
kmwkv°m-cn-I-ambpw Aß-s\-sbm∂v, D]-cn-X-e-hy-Xym-k-ßsf Iq´m-
°msX, \ne-\n¬°p-∂p≠v F∂p-IqSn Rm≥ hniz-kn-°p∂p.''
aX-hy-Xym-k-ß-fpsS ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ hn`m-Kob Nn¥m-K-Xn-
I-fpsS Ncn-{X-]-›m-Øew A]-{K-Yn®p t\m°m\pw Ah-bpsS ]n∂n-
14. J. Nehru: An Autobiography.15. J. Nehru: Recent Essays and Writings.
`mc-Xo-b-Nn¥ 321
ep≈ kmº-Øn-tIm-t±-iy-߃ I≠p-]n-Sn-°m-\p-amWv s\lvdp {ian-
®Xv. DtZym-K-߃°pw \nb-a-k`m ÿm]-\-ß-fpsS Db¿∂ iX-am-
\-߃°pw-th≠n kmap-Zm-bn-I-hm-Zn-I-fmb cm{„ob t\Xm-°-∑m¿ ˛
Ah-cpsS Iq´-Øn¬ lnμp-°-fp-ap≠v, ap…o-ß-fp-ap≠v ˛ \S-Øp∂
ka-c-ß-fpsS ]n∂n¬ aX-]-c-a-√mØ {]iv\-ß-fm-Wp-≈Xv. F¶nepw,
aX-]-c-amb {]iv\-ß-fn¬ Ah kzm[o\w sNep-Øp∂p. DZm-l-c-W-
Øn\v, Nne kwÿm-\-ß-fn¬ [\n-I-h¿K-°m¿ s]mXp-hn¬ lnμp-a-
X-°m-cmWv. ap…o-߃ Zcn-{Z-h¿K-°mcpw. Ah¿ XΩn¬ kwL-´-\-
߃ {][m-\-ambpw kmº-Øn-I-amWv. F¶nepw Ahbv°v ]e-t∏mgpw
kmap-Zm-bn-I-amb Hcp \ndw \¬I-s∏-Sp∂p. s\lvdp FgpXn:
""lnμp-°ƒ, s]mXp-hn¬, IqSp-X¬ Ign-hp≈ kap-Zm-b-am-bn-cp∂p.
Ah-cmWv Cw•ojv hnZym-`ymkw BZyw t\Sn-bXv. AXp-sIm≠v
Ah¿°mWv an° Kh-s◊‚p-tZym-K-ßfpw e`n-®Xv. Ah¿ IqSp-X¬
kº-∂-cp-am-bn-cp∂p. Dƒ\m-Sp-I-fnse ]W-an-S-]m-Sp-Im-c\pw _m¶-dp-
amb hmWn-P≥ sNdp-InS \ne-ap-S-a-ÿ-∑m-scbpw IpSn-bm-∑m-scbpw
NqjWw sNøp-Ibpw {Ia-Øn¬ Ahsc sX≠n-I-fm°n am‰n-s°m≠v
\ne-sa√mw X´n-sb-SpØv kz¥-am-°p-Ibpw sNbvXp. hmWn-P≥ lnμp-
°fpw ap…o-ß-fp-amb Irjn-°m-scbpw IpSn-bm-∑m-scbpw Htc-X-c-Øn-
emWv NqjWw sNbvXXv. F¶nepw ap…o-ß-fpsS taep≈ Nqj-W-
Øn\v Hcp kmap-Zm-bn-I-—mb ssIh∂p. {]tXy-In®pw Irjn-°m¿
apJy-ambpw ap…o-ß-fm-bn-cp∂ kwÿm-\-ß-fn¬. b{¥-\n¿an-X-amb
Nc-°p-I-fpsS {]Nmcw IqSp-X¬ {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-®Xv ap…o-ß-
sf-bm-bn-cn-°Ww. ImcWw, ssIth-e-°m-cn-e-[n-Ihpw ap…o-ß-fm-bn-
cp∂p. Cu LS-I-ß-sf√mw C¥y-bnse c≠p {]_-e-a-X-hn-`m-K-
߃°n-S-bn¬ ]c-kv]-c-hn-tZzjw hf¿Øn. cmPy-sØ-°mƒ aX-Øn\p
{]m[m\yw \¬Inb ap…ow tZio-b-XzsØ i‡n-s∏-Sp-Øm\pw Ah
klm-bn®p.... kz¥w kmap-Zm-bn-I-am¿K-ß-fn-eqsS Ahsc t\cn-Sm≥
th≠n lnμp-km-ap-Zm-bn-I-kw-L-S-\-Ifpw {]m_-ey-Øn-te-°p-b¿∂p.
bYm¿Y-tZ-io-b-hm-Zn-I-fmbn ̀ mhn® Ah¿, hmkvX-h-Øn¬, at‰ Iq´-
sc-t∏mse Xs∂ CSp-ßnb a\-ÿn-Xn-°mcpw hn`m-Ko-b-Nn-¥m-K-Xn-
°m-cp-am-bn-cp∂p.''16
F∂m¬, Hcp kmap-Zm-bn-I-hmZw at‰ kmap-Zm-bn-I-hm-ZsØ Ah-
km-\n-∏n-®n√. H∂p at‰-Xns\ Du´n-h-f¿Øp-I-bmWv sNbvXXv. lnμp-
km-ap-Zm-bn-I-hmZw ap…ow kmap-Zm-bn-I-hm-ZsØ t{]m’m-ln-∏n®p.
16. J. Nehru: Glimpses of World History.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ322
adn®p. c≠p Iq´cpw ]c-kv]cw Ahn-iz-kn-°m\pw shdp-°m\pw
XpSßn. Cu kmap-Zm-bn-I-hmZw ]n¥n-cn-∏-∑m-cmb kmaqly˛cm{„ob
t\Xm-°-∑m-cpsS ssIbn¬ km{am-Pym-[n-]-Xy-Øn-s\-Xn-cmb ka-c-
ßsf inYn-e-am-°m\pw Db¿∂ h¿K-°m-cpsS ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-
ßsf ImØp-c-£n-°m-\p -ap≈ D]-I-c -W-am-bn -Øo¿∂p. Cu
ÿnXnsb t\cn-´p-sIm≠v km{am-Py-hm-Zn-Iƒ°pw ÿm]n-X-Xm-ev]-
cy-߃°p-sa-Xn-cmb _lp-P-\-k-a-c-߃ i‡n-s∏-Sp-Ø-W-sa-¶n¬
lnμp˛ap…ow sFIyw IqSntb Ignbq F∂v s\lvdp A`n-{]m-b-s∏´p.
sFIyw sI´n-∏-Sp-°p-∂-Xn¬ DØ-c-hm-ZnXzw lnμp-°ƒ°mWv. Fs¥-
∂m¬, Ah-cmWv ̀ qcn-]-£-k-ap-Zm-b-°m¿. am{X-a√, kmº-Øn-I-ambpw
hnZym-̀ ym-k-]-c-ambpw s]mXp-hn¬ ap∂n´p \n¬°p-∂Xpw Ah-cmWv.
lnμp-°ƒ, ap…o-߃, {InkvXym-\n-Iƒ, knJp-Im¿ F∂n-ßs\
hyXy-kvX-a-X-°m-cmb P\-hn-`m-K-ß-fpsS {]Xy-b-im-kv{X-]-c-amb
tbmPn-∏n-eq-sSbpw km{am-Pym-[n-]-Xy-Øn-s\-Xn-cmb kwL-Sn-X-k-a-c-
ß-fn-eq-sSbpw am{Xta C¥y-bn¬ bYm¿Y-amb tZio-b-t_m[w hf-
cp-I-bp≈q F∂m-bn-cp∂p s\lvdp-hns‚ A`n-{]mbw. kmwkv°m-cn-
I-cw-K-Ønepw Pohn-X-ssi-en-I-fn-ep-ap≈ sshhn-[y-ß-fn-√m-Xm-hpI
F∂√. s]mXp-hmb Hcp tZio-b-ho-£-W-ap-≠m-hpI F∂m-W-Xn-
\¿Yw. At±lw ]d™p: ""a{¥w-t]mse Dcp-°-gn-°p-∂-Xp-sIm-≠p-
am{Xw lnμp˛ap…ow ssa{Xntbm as‰-s¥-¶nepw sFIytam D≠m-
Ip-sa∂v Rm≥ hniz-kn-°p-∂n√. lnμp˛ ap…ow sFIyw D≠m-Ip-
sa∂ Imcy-Øn¬ F\n°v kwi-b-an√. ]t£, AXp-≠m-hpI apI-
fn¬ \n∂√, Nph-´n¬ \n∂mWv. Fs¥-∂m¬, apI-fn-ep≈ ]ecpw
{_n´o-jm-[n-]-Xy-Øn¬ Xmev]-cy-ap-≈-h-cmWv. AXns‚ klm-b-tØm-
Sp-IqSn Xß-fpsS {]tXyI Xmev]-cy-߃ \ne-\n¿Øm≥ Ign-bp-sa∂v
Ah-cm-in-°p∂p. kmaqly˛ kmº-Øn-I-i-‡n-Iƒ A\n-hm-cy-ambpw
a‰p {]iv\-߃ apt∂m´p sIm≠p-hcpw. Ah ]e Nmep-I-fnepw
]nf¿∏p-I-f-p≠m°pw. ]t£, kmap-Zm-bn-I-amb ]nf¿∏p-Iƒ Ah-km-
\n°pw.''17
kmap-Zm-bn-I-hm-Z-Øns‚ i‡n
]t£, s\lvdp-hns‚ ip`m-]vXn-hn-izm-ksØ sh√p-hn-fn-®p-
sIm≠v lnμp˛ap…ow {]iv\w IqSp-X¬ cq£hpw IqSp-X¬ k¶o¿W-
hp-am-bn-Øo-cp-Ibm-Wp-≠m-bXv. C¥y-bn¬ kmap-Zm-bn-I-hm-Z-Øns‚
17. J. Nehru Recent Essays and Writings
`mc-Xo-b-Nn¥ 323
hf¿® khn-ti-jhpw aq¿Ø-hp-amb Hcp {]iv\-am-bn-cp∂p. aq¿Ø-
amb Hcp ]cn-lm-c-am-bn-cp∂p AXn-\m-hiyw. ]t£, Hcp t]mwhgn
Is≠-Øm≥ s\lvdp-hn\v Ign-™n√. 1939 HtŒm-_¿ 18\v apl-Ω-
Zen Pn∂bv°v Ab® Hcp IØn¬ At±lw Xs‚ ]cm-Pbw Xpd∂p
kΩ-Xn®p: ""kulm¿Z-]-c-amb coXn-bn¬ AXv (lnμp˛ap…ow {]iv\w)
]cn-l-cn-°m-\p≈ Imcy-amb bmsXmcp kw`m-h-\bpw \¬Im≥ Ign-
bm-Ø-Xn¬ Rm≥ kzbw e÷n-°p∂p.... Fs‚ a\ v as‰m-cp-X-e-
Øn-emWv \oßp-∂Xv. Fs‚ an° Xmev]-cy-ßfpw a‰p hgn-I-fn-emWv.
AXn-\m¬, B {]iv\-sØ-°p-dn®v hf-sc-b-[nIw Nn¥n-°p-Ibpw
AXns‚ B¥-cm¿Y-߃ ]eXpw a\- n-em-°p-Ibpw sNbvXn-´p-s≠-
¶nepw Rm≥ Hc-\y\pw B¥-cn-I-ambn thdn´p \n¬°p-∂-h-\p-am-
sW∂v tXm∂n-t∏m-Ip∂p.''18
c≠mw temI-a-lm-bp-≤-Øns‚ ImeØv lnμp˛ap…ow {]iv\w
IqSp-X¬ hj-fm-hp-Ibpw HSp-hn-eXv cmPy-Øns‚ hn`-P-\-Øn\v Imc-
W-am-bn-Øo-cp-Ibpw sNbvXp. 1947se A[n-Im-c-ssI-am-‰-Øns‚ KXn-
{I-a-Øn¬ C¥y, C¥ybpw ]m°n-ÿm\pw F∂n-ßs\ c≠p cmPy-
ß-fmbn hn`-Pn-°-s∏´p. F∂m¬, hn`-P-\-Øn\p tijhpw {]iv\-a-
h-km-\n-®n√. AXv ]pXnb coXn-bn¬ XpS¿∂p. cm{„-Øns‚ Btcm-
Ky-I-c-amb hf¿®bv°v AsXmcp \nXy-i-ey-am-bn-Øo¿∂p. 1955¬
s\lvdp ]d™p: ""Ah¿ (kmap-Zm-bn-I-hm-Zn-Iƒ) Ign-™p-t]mb
GtXm Ime-Øns‚ Ah-in-„-߃ am{X-amWv. Ah¿ Xqßn-∏n-Sn®p
\n¬°p-∂Xv `qX-Im-e-Øntem h¿Ø-am-\-Im-e-Øntem A√, a[ym-
Im-i-Øn-emWv. {`m¥-∑m-cpƒs∏sS F√m-h-scbpw, F√m-‰n-s\bpw,
C¥y kln-°p∂p. Aßs\ Ahcpw \ne-\n∂p {]h¿Øn-®p-sIm-
≠n-cn-°p∂p... F∂m¬ Ah-cpsS (kmap-Zm-bn-I-hm-Zn-I-fpsS) Nn¥m-
KXn B]¬°-c-amb Hcp Nn¥m-K-Xn-bm-sW∂p ad-°m-Xn-cn-°pI.
shdp∏p \nd™ Hcp t]m°m-WnXv. Cu t]m°v C∂sØ C¥ybv°v
tZmj-amWv. CØ-c-Øn-ep≈ kmap-Zm-bn-I-hmZw ̨ AXv lnμp-hn-s‚tbm
ap…o-an-s‚tbm {InkvXym-\n-bp-sStbm knJp-Im-c-s‚tbm BIs´ ˛
\Ωƒ \ne-\n¿Øp-I-bm-sW-¶n¬ C¥y C∂sØ C¥y-b-√m-Xm-bn-
Øocpw. AXv inYn-e-am-bn-Øocpw.''
aXhpw imkv{Xhpw
Ncn-{X-Øn¬ hyXy-kvX-a-X-߃ hln® kmwkv°m-cn-I-amb ]¶n-
s\bpw Ah kr„n® ""kv{Xo]p-cp-j-∑m-cpsS D¬Ir-„-am-Xr-I-
18. J. Nehru: A Bunch of Old Letters, PP. 392-93.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ324
Isf""bpw s\lvdp Ah-K-Wn-°p-∂n√. Ah ""a\p-jy-Po-hn-X-Øn\p
kw`m-h\ sNbvX aqey-߃'' hne-]n-Sn-®-h-bmWv. B aqey-߃
C∂sØ bmYm¿Yy-߃°p s]mcp-Ø-s∏-Sp-∂-h-b-√m-bn-cn°mw.
]t£, Ncn-{X-Øns‚ Nne khn-ti-j-L-´-ß-fn¬ Ah Xo¿®-bmbpw
{]tbm-P-\-I-c-ß-fm-bn-cp∂p. AZr-iy-ta-J-e-I-fnse A\p-`-h-ßsf
Db¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm-≠m-sW-¶nepw Ah bYm¿Y-P-\-k-aq-l-Øns‚
`{Z-X-sbbpw a\p-jy-Nn-¥-bpsS hnIm-k-sØbpw klm-bn-®n-́ p-s≠∂
Imcyw \ntj-[n-°m≥ hø. F∂m¬, Ah-bpsS t\´-߃ Fs¥m-
s°-Ø-s∂-bm-bmepw ""Ah kXy-ßsf \n›nX cq]-ß-fp-sSbpw apc-
´p-hm-Z-ß-fp-sSbpw Xpdp-¶n-e-S-bv°m≥ {ian-°p-IqSn sNbvXp. auen-
Im¿Y-߃ AXn-thKw If-™p-Ip-fn®v shdpw NS-ßp-Iƒ am{X-ambn
Ah-ti-jn®p. I¿a-ß-sfbpw \S-]-Sn-{I-a-ß-sfbpw Ah t{]m’m-
ln-∏n®p. F√m ̀ mKØpw Np‰n-\n¬°p∂ A⁄m-X-i-‡n-bpsS \nKq-
V-Xbpw `bm-\-I-Xbpw Ahs‚ (a\p-jys‚) a\- n¬ Dd-∏n-°m≥
Ah ]cn-{i-an®p. AtXm-sSm∏w A⁄m-X-am-b-Xns\ am{X-a√ kmaq-
ly-b-Xv\-ß-fpsS apºn-ep≈ XS- -ß-sfbpw a\- n-em-°m-\p≈
Ahs‚ {iasØ \ncp-’m-l-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNbvXp. Nn¥bpw
Pn⁄m-kbpw t{]m’m-ln-∏n-°p-∂-Xn-\p-]-Icw Ah {]Ir-Xn°pw
ÿm]n-X-a-X-߃°pw \ne-hn-ep≈ kmaq-ly-{I-a-Øn\pw \ne-
\n¬°p∂ as‰-√m-‰n\pw Iog-S-ßpI F∂ XXz-imkv{Xw {]N-cn-∏n®p.
F√m-‰n-s\bpw \nb-{¥n-°p∂ Hcp Aeu-In-I-a-[y-h¿Øn-bn-ep≈
hnizmkw kmaq-ly-X-e-Øn¬ Hcp-Xcw \ncp-Ø-c-hm-Zn-Xz-amWv kr„n-
®Xv. hnIm-chpw AXn-`m-hp-I-Xzhpw bp‡n-Nn-¥-bp-sSbpw At\z-j-
W-_p-≤n-bp-sSbpw ÿm\w Gs‰-SpØp.''19
s\lvdp-hns‚ kao-]\w imkv{Xo-b-am-bn-cp∂p. sshIm-cn-Ihpw
B¥-cn-I-hp-amb aXm-\p-`-h-ß-sf-t∏mepw imkv{Xo-b-ambn A]-{K-
Yn®p a\- n-em-°m≥ Ign-bp-sa∂v At±lw hniz-kn®p. AXp-sIm-
≠mWv At±lw P\-ß-fp-sS-bn-S-bn¬ \S-am-Sn-s°m-≠n-cp∂ aX-{`m-
¥p-I-sfbpw A‘-hn-izm-k-ß-sfbpw Ime-l-c-W-s∏´ NS-ßp-I-sfbpw
cq£-ambn FXn¿ØXv. tPym’yw, a{¥-hmZw, bmKw XpS-ßn-b-h-bn-
ep≈ hnizm-k-ß-sfbpw bYm¿Y-⁄m\w kºm-Zn-°p-∂-Xn-ep≈
sshap-Jy-sØbpw At±lw hna¿in®p. At±lw FgpXn: ""Nn¥n-
°p∂ a\p-jy¿t]mepw AwKo-I-cn-°p-∂Xpw Rm≥ I≠-Xp-t]mse
{]mtbm-Kn-I-ambn A\p-jvTn-°-s∏-´p-sIm-≠n-cn-°p-∂-Xp-amb aXw ˛
19. J. Nehru: The Discovery of India
`mc-Xo-b-Nn¥ 325
lnμp-a-Xtam C…mtam, _p≤-a-Xtam {InkvXp-a-Xtam H∂pw-Xs∂ ˛
Fs∂ BI¿jn-®n√. A‘-hn-izm-k-P-Un-e-ß-fmb BNm-c-ß-fp-
ambpw apc-´p-hm-Z-]-c-ß-fmb kn≤m-¥-ß-fn-ep≈ hnizm-k-ß-fp-ambpw
AXv At`-Zy-ambn _‘-s∏-´n-cn-°p∂p F∂pw Pohn-X-{]-iv\-ß-tfmSv
Xo¿®-bmbpw kb≥kn-t‚-X-√mØ Hcp kao-]-\-co-Xn-bmWv AXns‚
]n∂n-ep-≈-sX∂pw F\n°v tXm∂n. a{¥-hm-Z-Øns‚ Nne LS-I-
߃, hna¿i-\-hn-t[-b-am-ImØ hnizm-k-ioew, Aeu-In-I-i-‡nsb
icWw {]m]n-°¬ F∂n-h-sb√mw AXn-e-S-ßn-bn-cn-°p∂p.''20 Cu
A`n-{]mbw IqSp-X¬ hni-Z-am-°n-s°m≠v At±lw ho≠pw FgpXn:
""kmaq-ly-tZm-j-߃ ˛ Xo¿®-bmbpw Ah-bn¬ an°-hbpw ]cn-l-cn-
°-s∏-Sm-hp-∂-h-bmWv ˛ BZn-]m-]-Øn-t‚tbm am‰-an-√mØ a\p-jy-
{]-Ir-Xn-bp-sStbm kmaq-ly-L-S-\-bp-sStbm (C¥y-bn¬) ap÷-∑-]m-
c-º-cy-ß-fp-sStbm ̂ e-am-sW∂p Icp-X-s∏-Sp∂p. Cßs\ a\p-jy≥
bp‡n-bp-‡-ambpw imkv{Xo-b-ambpw Nn¥n-°m-\p≈ ]cn-{i-a-Øn¬
\n∂p-t]mepw hn´p-t]m-Ip∂p. Ah≥ bp‡n-cm-ln-Xy-sØbpw A‘-
hn-izm-k-sØbpw A`bw {]m]n-°p-Ibpw Akw-K-X-ßfpw s\dn-sI-
´-h-bp-amb kmaq-lym-Nm-c-߃ A\p-jvTn-°p-Ibpw sNøp∂p.''21
Bflo-b-hmZw, anÃn-knkw, Aeu-In-I-i-‡n-I-fn-ep≈ hnizmkw,
bp‡n-lo-\-ßfpw A‘-hn-izm-k-P-Sn-e-ß-fp-amb BNm-cm-\p-jvTm-\-
߃ apX-emb thj-ß-fn-emWv aXw {]Xy-£-s∏-Sp-∂Xv. F¶nepw,
F√m aX-hn-izm-kn-Ifpw ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-߃°p ]n¥pW
\¬Ip∂ ]n¥n-cn-∏-∑m-cm-bn-s°m-≈-W-sa-∂n√. Bfl-hn-{`m-¥n-
bn¬s]´p t]mb aqV-a-Xn-I-sf∂p ]p—n®p X≈-s∏-Sm≥ Ign-bmØ
\nkzm¿Y-cmb \nc-h[n tbmKn-h-cy-∑m¿ C¥y-bn-ep-≠m-bn-´p-s≠∂p
s\lvdp kΩ-Xn-°p∂p ˛ F∂n-cn-°nepw, anÃn-knkw, {]tXy-In®pw
AXns‚ CSp-ßnb A¿Y-Øn¬, At±-lsØ H´pw-Xs∂ BI¿jn-
®n√. Fs¥-∂m¬, AXv ""a\- ns‚ I¿°-i-amb A®-S-°-a√, am\-
kn-I-amb Ign-hp-I-fpsS ]cn-Xym-K-amWv.''
At⁄-b-hm-Z-Øns‚ kzm[o\w
am¿Ivkn-k-Øns‚ sshcp-[ym-[n-jvTn-Xhpw Ncn-{X-]-c-hp-amb
`uXn-I-hmZw s\lvdp-hns\ BI¿jn-°p-I-bp-≠mbn. Ncn-{X-sØbpw
kaq-l-sØbpw ka-Im-eo-\-kw-`-h-ß-sfbpw imkv{Xo-b-ambn A]-
20. Ibid, P. 10.21. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ326
{K-Yn®p a\- n-em-°m≥ AXp klm-b-I-c-am-sW∂v At±lw hniz-
kn®p. F¶nepw, Xms\mcp am¿I-kn-Ãm-sW∂v At±lw Ah-Im-i-
s∏-´n√. At⁄-b-hm-Z-Øns‚ Nne LS-I-߃ Nne-t∏mƒ At±-l-
Øns‚ Nn¥-Isf kzm[o-\n-°m-dp-≠m-bn-cp∂p. At±lw Xs∂ Fgp-
Xp-I-bp-≠mbn: ""AXv (am¿Ivknkw) Fs∂ ]q¿W-ambn Xr]vXn-s∏-
Sp-Øp-Itbm Fs‚ a\- nse F√m kwi-b-߃°pw adp-]Sn \¬Ip-
Itbm sNbvXn√. A{]-Xo-£n-X-ambn Ahy-‡hpw Bflo-b-hm-Z-]-c-
hp-amb Hcp kao-]\w, GXm≠v thZm-¥-Øn-t‚-Xp-t]m-ep≈ Hcp kao-
]\w, Fs‚ a\- n¬ IS-∂p-Iq-Sp∂p. CXv a\ pw `uXn-I-k-Øbpw
XΩn-ep≈ Hcp hyXym-k-a√. a\- n-\-∏p-d-Øp≈ Ft¥m H∂ns\
kw_-‘n-°p-∂-Xm-WnXv.''22 At⁄-b-Xm-hm-Z-]-c-amb Cu kao-]\w
IqSp-X¬ hni-Z-am-°n-s°m≠v At±lw FgpXn:
""Bflmhv F∂ H∂pt≠m, ac-Wm-\-¥c Pohn-X-apt≠m
Fs∂m∂pw F\n-°-dn-™p-IqSm. Cu {]iv\-߃ {]m[m-\y-a¿ln-
°p-∂-h-bm-bn-cn°mw. F¶nepw, Ah Fs∂ H´pw-Xs∂ hnj-an-∏n-°p-
∂n√. Rm≥ P\n-®p-h-f¿∂ Np‰p-]m-Sp-Iƒ Bflm-hn-s\bpw ac-Wm-
\-¥-c-Po-hn-X-sØbpw Imcy-Im-c-W-_-‘-apƒs°m-≈p∂ I¿a-\n-b-
a-sØbpw ]p\¿P-∑-sØbpw F√mw AwKo-I-cn-°p-∂p≠v. Ch Fs∂
_m[n-®n-´p-ap≠v. AXp-sIm≠v, Hc¿Y-Øn¬ Cu k¶-ev]-ß-tfmSv
A\p-Iq-e-amb Hcp at\m-`m-h-amWv F\n-°p-≈Xv. ico-c-Øns‚ ̀ uXn-
I-amb ac-WsØ AXn-Po-hn-°p∂ Hcm-flm-hp-≠m-bn-cn°mw. Pohn-
X-hr-Øn-Isf \nb-{¥n-°p∂ Imcy-Im-c-W-_-‘-ß-fpsS kn≤m¥w
bp‡n-k-l-ambn tXm∂mw. F¶nepw, A¥n-a-amb Imc-W-sØ-°p-
dn®p Nn¥n-°p-tºmƒ AXv Ipg-∏-߃°p hgn-sh-bv°p∂p. Bflm-
hp-s≠∂p kΩ-Xn-°p-I-bm-sW-¶n¬ ]p\¿P-∑-hm-Z-Ønepw bp‡n-
bp-s≠∂p kΩ-Xn-t°-≠n-hcpw.'' HSp-hn¬ At±lw FØn-t®-cp∂
A`n-{]m-b-an-XmWv: ""aX-{]-am-W-ß-sf∂ \nebv°v CØcw kn≤m-
¥-ß-fnepw k¶-ev]-ß-fnepw H∂pw-Xs∂ Rm≥ hniz-kn-°p-∂n√.
\ap°v bmsXmcp hnh-c-hp-an-√mØ A⁄m-X-amb Hcp taJ-e-bnse
_u≤n-I-ß-fmb k¶-ev]-߃ am{X-am-Wh. Ah Fs‚ Pohn-XsØ
_m[n-°p-∂n√. ̀ mhn-bn¬ Ah sX‰m-sWt∂m icn-bm-sWt∂m sXfn-
bn-°-s∏-´mepw Fs∂ kw_-‘n-®n-S-tØmfw bmsXmcp hyXym-k-hp-
ap-≠m-hn√.''
22. Ibid.
`mc-Xo-b-Nn¥ 327
s\lvdp-hns‚ Pohn-X-ho-£Ww
t{ijvThpw D∂-X-hp-amb Hcp Pohn-X-e-£y-Øn-ep≈ AZ-ay-amb
hnizm-k-amWv s\lvdp-hns‚ Zm¿i-\n-I-amb kao-]-\sØ {Ia-s∏-
Sp-Øn-bXv F∂p tXm∂p∂p. Bfl-I-Y-bn¬ At±lw sdmta≥ sdmfm-
ßns\ D≤-cn-°p-∂p≠v. sdmfm-ßns‚ A`n-{]m-b-Øn¬, GIm-{K-amb
A`n-\n-th-i-tØm-Sp-IqSn, \n¿Z-b-ambn, kXym-t\z-j-W-Øn\v Hcp-ßn-
∏p-d-s∏-Sp-∂-h¿ ˛ tZim-`n-am-\n-Ifpw a\p-jy-kvt\-ln-Ifpw tkmjy-
en-Ãp-Imcpw Iayq-Wn-Ãp-Imcpw bp‡n-hm-Zn-Iƒ t]mepw ˛ aX-hn-izm-
kn-I-fmbn IW-°m-°-s∏-tS-≠-h-cmWv. Fs¥-∂m¬, \ne-hn-ep≈
kmaq-ly-Po-hn-XsØ At]-£n®v IqSp-X¬ t{ijvThpw IqSp-X¬
D¬Ir-„-hp-amb Hcp e£y-Øn-\p-th-≠n-bmWv Ah¿ Pohn-°p-Ibpw
{]h¿Øn-°p-Ibpw sNøp-∂Xv. Cu A¿Y-Øn¬ Xms\mcp aX-hn-
izm-kn-bm-sW∂v Icp-X-s∏-´m¬ AXn¬ Akmw-K-Xy-sam-∂p-an-s√∂v
s\lvdp {]kvXm-hn®p. as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, At±-l-Øns‚ \m\m-
ap-J-amb {]h¿Ø-\-߃°v D∂-X-amb Hcp e£y-ap-≠m-bn-cp∂p.
a\p-jys‚ kmº-Øn-Ihpw kmaq-lyhpw cm{„o-b-hp-amb ]ptcm-KXn
Ahs‚ Bflo-b-amb D∂-a-\sØ klm-bn-°p∂ Xc-Øn-ep-≈-h-
bm-bn-cn-°Ww F∂v At±-l-Øn\v \n¿_-‘-ap-≠m-bn-cp∂p. 1960¬
At±lw FgpXn: ""GsX-¶nepw aX-sØtbm {]am-W-sØtbm Rm≥
sI´n-∏n-Sn-°p-∂n√. F¶nepw, a\p-jy-Po-hn-I-fpsS B¥-cn-I-amb Bflo-
b-X-bn¬, AXns\ aX-sa∂p hnfn-®mepw Cs√-¶nepw, Rm≥ Xo¿®-
bmbpw hniz-kn-°p∂p. hy‡n-bpsS B¥-cn-I-amb A¥- n¬ Rm≥
hniz-kn-°p∂p. Hmtcm hy‡nbv°pw Xpey-amb Ah-kcw \¬I-W-
sa∂v Rm≥ hniz-kn-°p∂p. Hcm-Z¿i-sa∂ \nebv°v ˛ AXv
km£m¬°-cn-°pI Ffp-∏-a-s√-¶n¬ IqSn ˛ henb hyXym-k-ß-
sfm-∂p-an-√mØ ka-Xz-]q¿W-amb Hcp kmaq-ly-hy-h-ÿ-bn¬ Rm≥
hniz-kn-°p∂p. Zcn-{Z-∑m-cpsS Zmcn-{ZysØ F∂-t]mse Xs∂ [\n-
I-∑m-cpsS B`m-k-Ø-c-ß-sfbpw Rm≥ shdp-°p∂p.''
[m¿an-I-aq-ey-ß-sf-°p-dn-®p≈ s\lvdp-hns‚ k¶-ev]-߃ Dd-
sh-Sp-ØXv imkv{Xob ho£-W-Øn¬ \nt∂m Km‘n-b≥ hnizm-k-
{]-am-W-ß-fn¬ \nt∂m am¿Ivkn-k-Øn¬ \nt∂m At⁄-b-Xm-hm-
Z-]-c-amb Bflo-bm-`n-em-j-ß-fn¬ \nt∂m Ch-bp-sS-sb√mw ka-\z-
b-Øn¬ \nt∂m, F¥n¬ \n∂m-sW∂v Dd-∏n-®p-]-d-bpI Ffp-∏-a√.
F∂m¬, Dd-hn-S-sa-¥m-bn-cp-∂mepw icn, Pohn-X-{]-iv\-ß-tfm-Sp≈
[m¿an-I-amb Hcp kao-]\w IqSntb Ignbq F∂v At±lw Du∂n-∏-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ328
d™p: ""Pohn-X-tØmSv Hcp-Xcw [m¿an-I-amb kao-]\w Rm≥ hf-
sc-b-[nIw C„-s∏-Sp∂p. AXns\ bp‡n-bpsS shfn-®-Øn¬ \ymbo-
I-cn-°m≥ hnj-a-ap≠v. am¿K-ip-≤n-sb-°p-dn-®p≈ Km‘n-Pn-bpsS
\n¿_‘w Fs∂ BI¿jn-®n-cn-°p∂p. Cu Du∂-emWv s]mXp-Po-
hn-X-Øn\v At±lw \¬Inb G‰hpw al-Ømb Hcp kw`m-h\ F∂p
Rm≥ Icp-Xp∂p.'' am¿IvknÃv XXz-im-kv{X-Øn¬ Iayq-WnÃv ]m¿´n-
Iƒ AXp \S-∏n-em-°nb coXn-bn-se-¶nepw, Hgn-®p-Iq-Sm≥ ]mSn-√mØ
Cu Du∂-en-s√∂v At±-l-Øn\v tXm∂n. Xs‚ kz¥w \ne-]mSv
hni-Zo-I-cn-®p-sIm≠v At±lw Cßs\ FgpXn: ""[m¿an-I-amb kao-
]\w am‰-߃°p hnt[-b-am-sW∂pw AXv hnI-kn-®p-sIm-≠n-cn-°p∂
a\- n-s\bpw apt∂-dn-s°m-≠n-cn-°p∂ \mK-cn-I-X-sbbpw B{i-bn-
®n-cn-°p∂p F∂pw F\n°v t_m[y-ambn. AXm-Xp-Im-esØ am\-
knI Imem-h-ÿ-bmWv AXns\ hyh-ÿ-s∏-Sp-Øp-∂Xv. F∂n-cp-
∂mepw AXn-ep-]-cn-bmbn Ft¥m D≠v. IqSp-X¬ imiz-X-ap≈ Nne
ASn-ÿm-\-t{]-c-W-Iƒ AXn-e-S-ßn-bn-´p≠v. a‰p-≈-h-cpsS F∂-
t]mse Iayq-Wn-Ãp-Im-cp-sSbpw {]h¿Ø-\-ß-fn¬ Cu ASn-ÿm-\-
t{]-c-W-Iƒ, As√-¶n¬ XXz-߃, \ncm-I-cn-°-s∏-Sp-∂Xv Rm\n-„-
s∏-´n√. Aßs\ Fs‚ a\- n¬ cq]w-sIm-≠Xv hnNn-{X-amb Hcp
k¶-e-\-amWv. AXv bp‡n-]q¿Δw hni-Zo-I-cn-°mt\m A]-{K-Yn-
°mt\m F\n°p Ign-™n√. FØn-∏n-Sn-°m-\m-hmØ B ASn-ÿm-
\-{]-iv\-ß-sf-°p-dn®v A[n-I-sam∂pw Nn¥n-°m-Xn-cn-°m\pw AXn-
\p-]-Icw Pohn-X-{]-iv\-ß-fn¬ {i≤ tI{μo-I-cn-®p-sIm≠v IqSp-X¬
CSp-ßn-bXpw IqSp-X¬ ASn-b-¥-c-hp-amb A¿Y-Øn¬ F¥v Fßs\
sNø-W-sa∂v a\- n-em-°m-\p-ap≈ Hcp s]mXp-{]-h-W-X-bm-Wp-≠m-
bn-cp-∂Xv.''23.
e£y-t_m-[-Øns‚ Bh-iy-IX
cmPysØ A`n-ap -Jo-I-cn® {]iv\-ß-tfmSv Km‘n-Pnbpw
s\lvdphpw ssIs°m≠ kao-]-\-߃ auen-I-ambpw hyXy-kvX-
ß-fm-bn-cp∂p. F∂n´pw Ah¿ ]c-kv]cw kzm[o-\n®p. aX-Øn-s‚bpw
Bflo-b-hm-Z-Øn-s‚bpw ]cn-an-Xn-Iƒ°p-≈n¬ \n∂p-sIm-≠p-Xs∂
]e-t∏mgpw s\lvdp-hns‚ A`n-{]m-b-ß-tfmSv hn´p-hogvN sNøm-\p≈
k∂-≤X Km‘nPn {]I-Sn-∏n®p. s\lvdp-hm-Is´, Xs‚ hy‡n-]-c-
ß-fmb BZ¿i-ßfpw Bi-b-ßfpw {]N-cn-∏n-®p-sIm-≠p-Xs∂
23. Ibid.
`mc-Xo-b-Nn¥ 329
{]mtbm-Kn-I-{]-h¿Ø-\-ß-fn¬ Km‘n-Pn-bpsS t\XrXzw kzoI-cn®p.
Km‘n-Pn-bpsS A\p-{K-l-tØm-Sp-Iq-Sn-bmWv At±lw kzX-{¥-`m-c-
X-Ønse H∂m-asØ {][m-\-a-{¥n-bm-bn-Øo¿∂Xv. AtXmsS At±-
l-Øn\v Xs‚ Nnc-¥-\-ß-fmb A`n-em-j-߃ \S-∏n¬ hcp-Øm-
\p≈ ]pXnb kml-N-cy-߃ ssIh∂p. kzmX-{¥y-e-_v[n-°p-tijw
Xs∂ t\cn´ k¶o¿W-ß-fmb {]iv\-ß-sf-°p-dn®pw Ahsb ]cn-
l-cn®p apt∂m´p t]mIm-\p≈ am¿K-ß-sf-°p-dn®pw At±lw Cßs\
Fgp-Xp-I-bp-≠mbn:
""C¥y-bn¬ \mw sshIn-bn-´m-sW-¶nepw hymh-km-bnI hnπ-h-
Øns‚ A¥n-a-L-́ -Øn-te°v IS-∂n-cn-°p∂p. temI-Øns‚ Nne ̀ mK-
߃ P‰v bpK-Ønepw \q¢n-b¿ bpK-Ønepw FØn-b-t∏m-gmWv \Ωƒ
ChnsS FØn-bXv. Aßs\, \ap°v Htc ka-b-Øp-Xs∂ hnπ-h-I-
c-ß-fmb Cu c≠p-Xcw am‰-ßfpw \S-∏n¬ hcp-Øn-s°m≠p apt∂-
td-≠n-bn-cn-°p∂p. hen-sbmcp `mc-am-WnXv. \Ωƒ \ΩpsS e£y-
ambn tkmjy-enkw AwKo-I-cn-®Xv AXv icnbpw {]tbm-P-\-I-c-hp-
amWv F∂-Xp-sIm≠p am{X-a√, \ΩpsS kmº-ØnI {]iv\-߃
]cn-l-cn-°p-∂-Xn\v as‰mcp am¿Khpw C√ F∂-Xp-sIm-≠p-Iq-Sn-bmWv.
Xzcn-X-amb ]ptcm-KXn kam-[m-\-]-chpw P\m-[n-]-Xy-]-c-hp-amb am¿K-
ß-fn-eqsS km[y-a-s√∂pw AXn\v tkz—m-[n-]-Xy-]-chpw A{I-a-]-c-
hp-amb am¿K-߃ kzoI-cn-°-W-sa∂pw Nne-t∏mƒ ]d-™p-tIƒ°m-
dp≠v. Cu A`n-{]m-b-tØmSv Rm≥ tbmPn-°p-∂n√. C¥y-bn¬ C∂v
P\m-[n-]Xy]c-amb am¿K-߃ ]cn-Xy-Pn-°m-\p≈ GXp ]cn-{i-ahpw
\sΩ inYn-eo-I-c-W-Øn-te°p \bn-°p-Ibpw Aßs\ ]ptcm-K-Xn-
bpsS ASn-b-¥c km[y-X-Iƒ \in-∏n-°p-Ibpw am{Xta sNøp-I-
bp≈q... \Ωƒ Gs‰-Sp-Øn-´p≈ `mcn® ISa \nd-th-‰-W-sa-¶n¬
kmam-\y-P-\-X-bpsS ]q¿W-amb kl-I-cWw Bh-iy-amWv. Ah¿°v
kzoIm-cy-am-bXpw ^ew {]Zm\w sNøp-sa∂v Dd∏p \¬Ip-∂-Xp-amb
Hcp e£yw Db¿Øn-∏n-Sn-®m¬ am{Xta B kl-I-cWw \ap°v e`n-
°p-I-bp≈q. \Ωƒ \S-∏n¬ hcp-Øm-\m-{K-ln-°p∂ am‰-Øn\v P\-
߃ `mc-߃ kln-t°-≠n-hcpw. kln-°m-\p≈ Ignhv G‰-hp-a-
[nIw Ipd™ P\-hn-`m-K-߃t]mepw Ah kln-t°-≠n-hcpw.
X߃°v \∑-Iƒ sIm≠p-h-cp∂ Hcp kmaq-ly-hy-h-ÿ-bpsS \n¿am-
W-Øn¬ Xßfpw ]¶m-fn-I-fm-sW∂p t_m[yw hcm-Øn-S-tØm-fw-
Imew Ah¿ `mc-߃ kln-°p-Itbm ]q¿W-amb kl-I-cWw
\¬Ip-Itbm sNøp-I-bn√.''
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ330
B[p-\n-I-im-kv{X-Øn-s‚bpw kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bp-sSbpw ASn-
ÿm-\-Øn¬ am{Xta C¥ybv°v ]ptcm-KXn t\Sm≥ Ign-bp-I-bp≈q
F∂v s\lvdp Du∂n-∏-d™p. AtX-k-a-bØp Xs∂ [m¿an-Ihpw
Bflo-b-hp-amb ]ptcm-K-Xn-bn-s√-¶n¬ imkv{Xo-bhpw ̀ uXn-I-hp-amb
t\´-߃ \njv{]-tbm-P-\-am-bn-Øo-cp-sa∂pw At±lw Nq≠n-°m-
Wn®p. apgp-h≥ i‡nbpw HmP pw D]-tbm-Kn-®p-sIm≠v kmº-Øn-
Ihpw hymh-km-bn-I-hp-amb A`n-hr-≤n-bn-eqsS apt∂-dm≥ At±lw
P\-ßsf D¬t_m-[n-∏n®p. ""hnth-Ihpw klm-\p-`q-Xnbpw kln-
jvWp-X-bp-an-√mØ hymh-km-bnI˛kmº-Øn-Im-`n-hr≤n s]mSnbpw
Nmchpw am{X-amWv'' F∂v Ahsc Hm¿an-∏n-°p-Ibpw sNbvXp. ""imco-
chpw Bflmhpw XΩn¬, {]Ir-Xn-bpsS `mK-amb a\p-jy\pw kaq-l-
Øns‚ `mK-amb a\p-jy\pw XΩn¬, ka-Xp-en-X-amb Hc-h-ÿ-bmWv
Bhiyw F∂v At±lw hniz-kn®p. as‰m-cp-X-c-Øn¬ ]d-™m¬
`uXn-Ihpw imkv{Xobhpw kmt¶-Xn-Ihp-amb ]ptcm-K-Xn-tbm-sSm∏w
Xs∂ a\p-jys‚ hy‡n-ssh-in-„yhpw B¥-cn-I-amb am\p-jn-I-Kp-
W-ßfpw hnI-kn-°Ww.
XXzhpw {]tbm-Khpw
kam-[m-\-]-c-amb kl-h¿ØnXzw, tNcn-tN-cm-\bw, L\-hy-h-
km-b-߃°p {]m[m\yw \¬In-s°m-≠p≈ hyh-km-b-h¬°-cWw,
s]mXp-ta-J-e-bpsS hnI-k\w, Im¿jn-I-]-cn-jvImcw, km¿h-{Xn-Ihpw
B[p-\n-I-hp-amb hnZym-`ymkw F∂n-ß-s\-bp≈ ]cn-]m-Sn-I-fn-eqsS
C¥y-bpsS i‡nbpw km¿h-tZ-io-b-amb A¥ pw h¿[n-∏n-°m≥
Ign-bp-sa∂v s\lvdp hniz-kn®p. hntZ-io-bcpw \mS-∑m-cp-amb ÿm]n-
X-Xm-ev]-cy-°m-cpsS ]e-Xcw FXn¿∏p-I-sfbpw At±-l-Øn\v t\cn-
tS-≠n-h∂p. ]t£, `qcn-]£w P\-߃ At±-l-Øns‚ `mK-Øm-bn-
cp∂p. ac-W-Øn\v I„n®v c≠p-amkw apºv At±lw {]kvXm-hn®p:
""C¥y-bn¬ A[n-Im-c-Øn-en-cn-°p-∂Xv Bcm-bmepw icn, \ΩpsS
tNcn-tN-cm-\-b-Øn-s‚bpw kam-[m-\-]-c-amb kl-h¿Øn-Xz-Øn-
s‚bpw tkmjy-en-k-Øn-te-°p≈ Bkq-{Xn-Xhpw {Iao-Ir-X-hp-amb
hnI-k-\-Øn-s‚bpw \bw \ne-\n¬°pw. Fs¥-∂m¬, \ΩpsS P\-
ß-fn¬ hºn® `qcn-]-£-Øns‚ C—m-i-‡n-sb-bmWv AXv {]Xn-^-
en-∏n-°p-∂Xv.''
P\m-[n-]-Xy-]-c-amb am¿K-ß-fn-eqsS Bkq-{XnX kmº-Øn-I-
]-cn-]m-Sn-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øn-s°m≠v C¥y-bn¬ Hcp tkmjy-enÃv
kmº-Øn-I-hy-hÿ ÿm]n-°pI F∂-Xm-bn-cp∂p s\lvdp-hns‚
`mc-Xo-b-Nn¥ 331
Dt±iyw. P\m-[n-]-Xyhpw tkmjy-en-khpw th¿Xn-cn-°m-\m-hmØ
hn[w _‘-s∏-´n-cn-°p∂p F∂v At±lw hniz-kn®p. 1963¬ Pbv]q-
cn¬ sh®p IqSnb AJn-te¥ym tIm¨{Kkv IΩn-‰n-bpsS tbmK-
Øn¬ At±lw Nq≠n-°m-Wn®p: ""P\m-[n-]-Xy-Øns‚ A\n-hm-cy-
amb ^e-amWv tkmjy-enkw. kmº-Øn-I-P-\m-[n-]Xyw Dƒs°m-
≈p-∂n-s√-¶n¬ cm{„o-b-P-\m-[n-]-Xy-Øn\v bmsXm-c¿Y-hp-an√v. kmº-
ØnI P\m-[n-]-Xy-am-Is´, tkmjy-en-k-a-√msX as‰m-∂p-a√.
]t£, e£y-sa-¥m-bn-cp-∂mepw, s\lvdp-hns‚ t\Xr-Xz-Øn¬
sI´n-∏-Sp-°-s∏-´Xv tkmjy-en-k-a√, apX-em-fn-Ø-amWv. apX-em-fn-Ø-
Øns‚ hf¿®-tbm-sSm∏w kmº-ØnI˛ kmaq-ly-hy-h-ÿ-bn¬
IpØI apX-em-fn-I-fpsS ]nSn-ap-dp-°n-s°m-≠p-h∂p. [\n-I-∑mcpw Zcn-
{Z -∑mcpw XΩn-ep≈ A¥cw Ipd-bp-I-b√, h¿[n-°p-I-bmWv
sNbvXXv. Cu kw`-h-hn-Imkw s\lvdp-hns\ Akz-ÿ-\m°n.
At±lw Xpd∂p kΩ-Xn®p: ""Ign™ GXm\pw h¿j-ß-fmbn AXv
(IpØ-I-ap-X-em-fnØw) hf¿∂p-sIm-≠n-cn-°p∂p. A{X-tØmfw
\Ωƒ tkmjy-enkw F∂ e£y-Øn¬ \n∂v AI-∂p-t]m-bn-cn-
°p∂p''.
aq∂p Zim-_vZ-°m-e-ambn Xm\p-b¿Øn-∏n-Sn-®p-t]m∂ e£yw, ̀ c-
W-hy-h-ÿ-bpsS Xe-∏Øn-cp-∂n´pw, s\lvdp-hn\v \S-∏n¬ hcp-Øm≥
Ign-bm-Ø-sX-¥p-sIm-≠mWv? F¥p-sIm-≠mWv At±-l-Øns‚
hy‡n-]-c-amb B{K-lsØ hI-sh-bv°msX IpØ-I-ap-X-em-fnØw
C¥y-bpsS kmº-Øn-I-km-aqly hyh-ÿ-bn¬ B[n-]Xyw t\Sn-
bXv? Cu tNmZy-Øn\v H‰-hm-°n¬ adp-]-Sn-]-d-bpI Ffp-∏-a√. e£y-
Øn-se-Øm-\m-h-iy-amb kmº-ØnI cm{„ob ]cn-h¿Ø-\-߃ \S-
∏n¬ hcp-Øm≥ At±-l-Øn\v Ign-™n√ F∂Xv kv]„-amWv. Hcp-
]t£, At±-l-Øns‚ sshb-‡n-I-amb A`n-em-j-tØ-°mƒ Icp-
Øp-≈-h-bm-bn-cp-∂n-cn°mw kmaqly˛ kmº-ØnI˛cm{„ob taJ-e-
I-fn¬ B[n-]Xyw hln® {]Xn-tem-a-i-‡n-Iƒ, Hcp-]t£, Hcp
_q¿jzm-`-c-W-Iq-S-Øns‚ Xe-h≥ F∂ \nebv°v \ne-hn-ep≈ kmaq-
ly-{I-a-Ønse sshcp-[y-ß-sfbpw kwL-´-\-ß-sfbpw \ne-
\n¿Øm\pw Aßs\ \nb-ahpw kam-[m-\hpw ImØp-c-£n-°m-\p-
ap≈ _m[y-Xbv°v tkmjy-en-k-sa∂ e£y-hp-ambn s]mcp-Ø-an-
√m-bn-cp-∂n-cn°mw. As√-¶n¬ At±-l-Øns‚ BZ¿i-ß-sfbpw kn≤m-
¥-ß-sfbpw Hu]-Nm-cn-I-ambn am{Xw AwKo-I-cn-°p-Ibpw ̂ e-Øn¬
FXn¿°p-Ibpw sNbvX kl-{]-h¿Ø-I-∑m-cpsS kΩ¿±-߃°v
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ332
Iog-S-tß-≠n-h-∂n-cn°mw. AYhm bYm¿Y-amb P\m-[n-]-Xy-Ønepw
tkmjy-en-k-Ønepw hniz-kn-°p∂ i‡n-Iƒ At±-l-Øns‚ Bi-
b-ßsf ^e-{]-Z-ambn D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-s°m≠v hy‡-amb Hcp
ImgvN-∏m-tSmSp IqSn P\-ßsf tbmPn-∏n-®-Wn-\n-c-Øp-∂-Xn\v ]Icw
kzbw `n∂n-®p-\n-∂p-sIm≠v i{Xp-°-sf-t∏mse ]c-kv]cw t]mcm-Sp-
Ibpw Aßs\ e£y-Øn-te-°p≈ t]m°v XS-™p-\n¿Øp-Ibpw
sNbvXn-´p-≠mhmw.
F∂m¬, XXz-Ønepw {]tbm-K-Ønepw Fs¥m-s°-Øs∂
t]mcm-bva-I-fp-≠m-bn-cp-∂p-sh-¶nepw Ph-l¿em¬ s\lvdp C¥y-
bnse bph-X-e-ap-dbv°v ]ptcm-K-a-\-]-chpw imkv{Xo-b-hp-amb Hcp
]pXnb ho£-W-KXn \¬Ip-Ibpw ssZ\w-Zn\ Pohn-X-Øns‚ CSp-
ßnb ]cn-[n-Iƒ°-∏p-d-tØ°v t\m°m≥ Ahsc t{]cn-∏n-°p-Ibpw
sNbvXp F∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√. At±-l-Øns‚ [ochpw
Bth-i-I-c-hp-amb t\XrXzw kpμ-c-amb Hcp `mhn sI´n-∏-Sp-°m≥
shº¬ sIm≈p∂ tImSn-°-W-°n-ep≈ P\-߃°v {]tNm-Z\w
\¬In-sb∂ hkvXpX \ntj-[n-°m≥ hø.
`mc-Xo-b-Nn¥ 333
43. kzmX-{¥y-e-_v[n°p tijw
1947 BKÃv amk-Øn¬ C¥y cm{„o-b-kzm-X{¥yw t\Sn. 1950¬
Hcp dn∏-ªn-°≥ `c-W-L-S\ ChnsS \S-∏n¬h∂p. Ncn-{X-Ønse
Hcp hgn-Øn-cn-hm-bn-cp∂p AXv. tImSn-°-W-°n-ep≈ P\-ß-fpsS Nnc-
¥-\-ß-fmb A`n-em-j-߃°v aq¿Ø-amb {]mtbm-Kn-I-cq]w \¬Im-
\p≈ ]pXn-sbmcp L´w DZvLm-S\w sNø-s∏´p. C¥y-bpsS kmº-
Øn-Ihpw kmaq-lyhpw kmwkvIm-cn-Ihpw Bflo-b-hp-amb ]ptcm-K-
Xn-bpsS D]m-[n-sb∂ \ne-bv°mWv cm{„o-b-kzm-X{¥yw kzmKXw
sNø-s∏-´Xv.
]pXnb kml-N-cy-߃
F∂m¬, IqSp-X¬ sa®-s∏´ Hcp ]pXnb kmaqly˛ kmº-Øn-
I-hy-hÿ sI´n-∏-Sp-°m-\p≈ km[y-X-Isf bmYm¿Yy-am°n am‰pI
Ffp-∏-am-bn-cp-∂n√. tImfWn ta[m-hn-Xz-Øns‚ Ah-in-„-ßfpw
{]mIv apX-em-fnØ Nn¥m-K-Xn-Ifpw ]c-º-cm-K-X-ß-fmb amaq-ep-Ifpw
A{Xbv°v {]_-e-ß-fm-bn-cp∂p. hntZ-i-aq-e-[-\-Øn-s‚bpw \mSp-hm-
gn-Ø-i-‡n-I-fp-sSbpw kzm[o\w kmaqly˛ kmº-Øn-I-ta-J-e-I-fn¬
am{X-a√ a\p-jy-cpsS am\-kn-I-a-fi-e-Ønepw \n¿Wm-b-I-ambn
XpS¿∂p. kzmX-{¥y-{]-Jym-]\w sIm≠p-am{Xw kmaqly˛kmº-Øn-
I-hy-h-ÿ-bpsS sImtfm-Wn-b¬˛ \mSp-hm-gn-Ø-kz-`mhw Ah-km-
\n-∏n-°pI km[y-am-bn-cp-∂n√. bp≤-Øns‚ ̂ e-ambn Ipg™p Xmdp-
am-dmb hymh-km-bnI˛ Im¿jn-I-cw-K-ßfpw cmPy-Øns‚ hn`-P\w
aqe-ap-≠mb Ipg-∏-ßfpw ÿnXn-K-Xn-Isf IqSp-X¬ hj-fm°n.
D¬∏m-Z-\-i-‡n-I-fpsS ]nt∂m-°m-h-ÿbpw AXym-h-iy-km-[-\-ß-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ334
fpsS hne-h¿[-\hpw sXmgn-en-√m-bvabpw £ma-`o-j-Wnbpw F√mw
IqSn P\-ßsf Akz-ÿ-cm°n.
]t£, AtX-k-a-b-Øp-Xs∂, kzmX-{¥y-k-a-c-Øns‚ hnPbw
P\-߃°n-S-bn¬ Hcp ]pXnb DW¿hpw ip`m-]vXn-hn-izm-khpw Df-
hm°n. Xß-fpsS e£y-߃ t\Sm-\m-h-iy-amb aptJym-]m[n kr„n-
°-s∏´p Ign™p F∂v Ah¿ a\- n-em°n. Ah¿ {_n´ojv `c-W-
Øn-s\-Xn-cmbn \o≠ ka-c-߃ \S-Øn-bXv cm{„ob kzmX-{¥y-
Øn-\p-th≠n am{X-am-bn-cp-∂n√. ]q¿W-kzm-X{¥yw kmº-Øn-Ihpw
kmaq-lyhpw kmwkvIm-cn-I-hp-amb kzmX-{¥y-ßsf Dƒs°m-≈-W-
sa∂v Ah¿°v \n¿_-‘-ap-≠m-bn-cp∂p. kzmX-{¥y-k-ac ImeØv
km[m-c-W-°m-cmb P\-ß-fpsS ]n¥p-W-t\-Sm≥ Ign™ F√m
cm{„o-b-]m¿´n-Ifpw Xß-fpsS {]ta-b-ß-fnepw {]Nm-c-th-e-I-fnepw
kmº-Øn-I-\oXn, Ah-k-c-k-aXzw, D]-cn-h¿K-ß-fpsS Nqj-W-Øn¬
\n∂p≈ tamN\w apX-emb Bh-iy-߃ Dƒs∏-Sp-Øn-bn-cp∂p. ""P\-
ßsf NqjWw sNøp∂ k{º-Zmbw Ah-km-\n-°-W-sa-¶n¬ ]´n-
Wn-In-S-°p∂ P\-tIm-Sn-I-fpsS kmº-Øn-I-kzm-X{¥yw cm{„o-b-kzm-
X-{¥y-Øn¬ AS-ßn-bn-cn-°Ww'' F∂v 1931¬ Idm-®n-bn¬ sh®p
IqSnb C¥y≥ \mj-W¬ tIm¨{K-kns‚ ktΩ-f\w {]Jym-]n-
°p-I-bp-≠mbn. cm{„o-b-kzm-X{¥yw kmº-ØnI kzmX-{¥yhpw Ahn-
`m-Py-ß-fm-bn-́ mWv Icp-X-s∏-́ Xv. Ph-l¿em¬ s\lvdp-hn-s\-t∏m-ep≈
tIm¨{K v t\Xm-°-∑mcpw tIm¨{Kkv tkmjy-enÃv ]m¿´n, Iayq-
WnÃv ]m¿´n XpS-ßnb ]m¿´n-Ifpw ]q¿W-kzm-X-{¥ysØ tkmjy-
en-k-Øn-te-°p≈ Nhn-´p-]-Sn-bm-bn-´mWv hymJym-\n-®n-cp-∂Xv. kzmX-
{¥y-{]-Jym-]-\hpw ]pXnb `c-W-L-S-\bpw P\-ß-fpsS B{K-l-ß-
sfbpw {]Xo-£-I-sfbpw \nd-th-‰m-\p≈ D]m-[n-I-fm-bn-cp∂p. tZio-
bhpw km¿h-tZ-io-b-hp-amb kml-N-cy-ß-fm-Is´, XnI®pw A\p-Iq-
e-ß-fp-am-bn-cp∂p. P\-Io-bm-`n-em-j-ß-fpsS ]q¿Øo-I-c-WsØ XS-
™p-\n¿Øm≥ km{am-PyXz˛\mSp-hm-gn-Ø-i-‡n-Iƒ°v Ign-hn-√m-Xm-
bn-°-gn-™n-cp∂p. km¿h-eu-In-Im-Sn-ÿm-\-Øn¬ Xs∂ Ah
A{Xbv°v Zp¿_-e-ß-fmbn Ign-™n-cp∂p. temI-Ønse G‰-hp-a-
[nIw P\-kw-Jy-bp≈ ssN\-bpƒs∏sS Hcp Uk-\n-e-[nIw cmPy-
ß-fn¬ apX-em-fn-Øhpw \mSp-hm-gn-Øhpw Ah-km-\n-∏n-®p-sIm-≠p≈
tkmjy-enÃv hyh-ÿ-I-fpsS Bhn¿`mhw, tImf-Wn-ta-[m-hn-Xz-
Øns‚ ]nSn-bn¬ \n∂v Gjy-bn-sebpw B{^n-°-bn-sebpw H´-\-h[n
cmPy-߃ t\Snb tamN\w, temI-Øn-sem-´p°pw sXmgn-em-fn-{]-ÿm-
\-ß-fpsS apt∂‰w, kb≥kn-s‚bpw kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bp-sSbpw A`q-
`mc-Xo-b-Nn¥ 335
X-]q¿Δ-amb ]ptcm-KXn, D¬∏m-Z-\-i-‡n-Isf ta¬°p-ta¬ hf¿Øm-
\p≈ ]pXnb km[y-X-Iƒ -˛ A\p-Iq-e-km-l-N-cy-ßsf Ipdn-°p∂
Cu km¿h-eu-InI kw`-h-hn-Im-k-߃ C¥y-bpsS lrZ-b-Ønepw
kzm[o\w sNepØn.
Cu A\p-Iq-e-km-l-N-cy-ßsf D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-s°m-≠mWv
C¥y-bnse ]pXnb `c-Wm-[n-Im-cn-Iƒ cmPy-Øns‚ ]nt∂m-°-\ne
Ah-km-\n-∏n-°m\pw kmaqly˛kmº-ØnI ]ptcm-K-Xn-bn-eqsS P\-
ß-fpsS {]Xo-£-Iƒ Hc-f-hn-se-¶nepw \nd-th-‰m\pw th≠n-bp-ff
]©-h-’-c-km-º-ØnI ]≤-Xn-Iƒ \S-∏n¬ hcp-Øm≥ XpS-ßn-bXv.
ASn-ÿm-\-hy-h-km-b-߃°v Du∂¬ sImSp-Øp-sIm-≠p≈ hyh-
km-b-h¬°-cWw, s]mXp-ta-J-e-bpsS hnI-k\w, Im¿jn-I-]-cn-jvI-
c-W-ß-fpsS XpS°w, KXm-K-X-hn-I-k\w, ]pXnb bqWn-th-gvkn-‰n-
Ifpw a‰p hnZym-`ymk kmwkvIm-cnI ÿm]-\-ßfpw ˛ CsX√mw
\q‰m-≠p-I-fmbn ]nt∂m-°m-h-ÿ-bn¬ InS-∂n-cp∂ P\-ßsf A`n-
hr-≤n-bpsS ]mX-bn-te°v Xncn-®p-hn-Sm-\p≈ am¿K-ß-fm-bn-cp∂p.
GXm\pw h¿j-߃°p-≈n¬ kmº-Øn-Ihpw kmaq -lyhpw
kmwkvIm-cn-I-hp-amb hnhn[ taJ-e-I-fn¬ apsºm-cn-°-ep-ap-≠m-bn-
´n-√mØ ]ptcm-KXn ssIh-cn-Ibpw sNbvXp. ]gb kmaqly˛kmº-
Øn-I-hy-h-ÿ-bpsS ÿm\Øv ]pXn-sbmcp kmaqly˛kmº-ØnI
hyh-ÿ-bpsS ]e LS-I-ßfpw {]Xy-£-s∏´p.
kmº-Øn-I-bm-Ym¿Yy-߃
Ahn-I-kn-X-amb Hcp A¿[-\m-Sp-hm-gnØ kap-Zm-bsØ kpi-
‡-amb Hcp B[p-\n-I-k-ap-Zm-b-am°n am‰p-I-sb-∂p-sh-®m¬ hyh-
km-bhpw Irjnbpw KXm-K-X-ku-I-cy-ßfpw hnZym-`ymk ÿm]-\-
ßfpw hf¿ØpI F∂p am{X-a√ A¿Yw. Ah-tbm-sSm∏w ]pXnb
kmaq-ly-_-‘-ßfpw ]pXnb Pohn-X-co-Xn-Ifpw ]pXnb Nn¥-Ifpw
]pXnb ho£-W-K-Xn-Ifpw Bhn¿`-hn-°p∂p. k\m-X-\-ß-sf∂p Icp-
X-s∏´ ]gb aqey-߃ XI-cp-Ibpw hy‡n-kzm-X{¥yw, P\m-[n-
]Xyw, tkmjy-enkw XpS-ßnb ]pXnb aqey-߃ Db¿∂p-h-cn-Ibpw
sNøp∂p. as‰m-cp-hn[w ]d-™m¬, kmº-Øn-Im-kq-{XWw, hyh-km-
b-h¬°-cWw, Im¿jn-I-]-cn-jv°mcw, hnZym-`ymk hn]p-eo-I-cWw
apX-em-bh A¥n-a-amb e£y-ß-f√, D¬∏m-Z-\m-`n-hr-≤n-bp-sSbpw
imkv{X-Øn-s‚bpw kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bp-sSbpw kmln-Xym-Zn-I-e-I-fp-
sSbpw A\p-{K-l-߃ F√m P\-߃°pw Hcp-t]mse e`y-am-°n-
Øo¿°p∂ Hcp ]pXnb kmaq-ly-hy-hÿ sI´n-∏-Sp-°m-\p≈ am¿K-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ336
ß-fmWv. icn-°p-]-d-™m¬, kzmX{¥yw, P\m-[n-]Xyw, tkmjy-
enkw apX-emb aqey-߃t]mepw e£y-ß-f√. kmº-Øn-Ihpw
kmaq-lyhpw kmwkvIm-cn-Ihpw Bflo-b-hp-amb F√m-Øcw ASn-a-
Ø-ß-fn¬ \n∂pw Nqj-W-ß-fn¬ \n∂pw tamNn-∏n-°-s∏´ a\p-jys‚
ka-{Khpw k¿h-tXm-ap-J-hp-amb ]ptcm-K-Xn-bmWv e£yw.
F∂m¬, Cu e£yw t\Sm≥ ]‰nb Xc-Øn-e√ C¥y-bn¬
kmaqly˛ kmº-ØnI˛cm{„ob˛kmwkvIm-cnI {]h¿Ø-\-߃
kwL-Sn-∏n-°-s∏-´n-´p-≈Xv. ]pXnb D¬∏m-Z-\-hn-X-cW hyh-ÿ-Iƒ
hf-cp-∂Xv apX-em-fn-Ø-Øns‚ N´-°q-´n-\p-≈n-emWv. kmaq-ly-Po-hn-
X-Øn¬ apX-em-fn-Øhpw apX-em-fn-Ø-Øns‚ aqey-ß-fp-amWv B[n-
]Xyw hln-°p-∂Xv. a\p-jy\v a\p-jys\ NqjWw sNøm≥
kzmX{¥yw \¬Ip∂ kmº-ØnI kmaq-ly-hy-h-ÿ-bmWv apX-em-
fnØw. kzØp¬∏m-Zn-∏n-°-s∏-Sp-∂Xv A[zm-\n-°p∂ P\-ß-fp-sStbm
cmPy-Øn-s‚-bm-sItbm t£asØ D∂w-sh-®p-sIm-≠√, D¬∏m-Z-\-
hn-X-c-tWm-]m-[n-I-fpsS DS-a-ÿ-∑m-cmb apX-em-fn-I-fpsS em`-Øn-\p-
th-≠n-bmWv. ]Wn-sb-Sp-°p∂ sXmgn-em-fn-Iƒ°v hyh-km-b-ÿm-]-
\-ß-fpsS DS-a-ÿ-X-bntem \S-Øn-∏ntem bmsXmcp ]¶p-an√. apX-
em-fn-I-fmWv, Ah-km-\-hn-i-I-e-\-Øn¬, cmPy-Øns‚ `c-W-kw-hn-
[m-\-sØ-t∏mepw \nb-{¥n-°p-∂Xv. ""kmº-Øn-I-hy-h-ÿ-bpsS
{]h¿Ø\w P\-߃°p lm\n-I-c-amb hn[-Øn¬ kzØp-°-fp-
sSbpw D¬∏m-Z-t\m-]-I-c-W-ß-fp-sSbpw tI{μo-I-c-WsØ klm-bn-
°-cpXv'' F∂v ]pXnb `c-W-L-S\ A\p-im-kn-°p-∂p-s≠-∂Xp icn-
bmWv. ]t£, `c-W-LS\ F¥p-Xs∂ Bh-iy-s∏-´mepw apX-em-
fnØw apX-em-fn-Ø-Øns‚ \nb-a-ßsf am{Xta A\p-k-cn°q. Ak-
a-Xz-߃ AXns‚ IqsS-∏n-d-∏mWv. sXmgn-em-fn-I-fpsS A[zm-\-Øns‚
KWy-amb `mKw apX-em-fn-I-fpsS kzIm-cy-kz-Øm°n am‰p-Ibpw ]c-
kv]-c-a-’-c-Øn-eqsS kzØp-°fpw D¬∏m-Z-t\m-]-I-c-W-ßfpw tI{μo-
I-cn-°p-Ibpw sNøpI F∂Xv apX-em-fn-Ø-Øns‚ hf¿®-bpsS A\n-
tj[y \nb-a-amWv. Cu \nb-a-amWv C¥y-bnepw {]h¿Øn-°p-∂Xv.
kmº-Øn-Im-kq-{XWw C¥y-bn¬ apX-em-fn-Ø-Øns‚ hf¿®sb
Xzcn-X-s∏-Sp-Øm-\mWv klm-bn-®Xv. s]mXp-ta-J-ebv°v {]tXy-I-amb
{]m[m\yw \¬I-s∏-´n-´p-s≠-∂p-≈Xp icn-bmWv. ]t£, kzIm-cy-
ta-J-e-bn-se-∂-t]mse s]mXp-ta-J-e-bnepw D¬∏m-Z-t\m-]-I-c-W-ß-
fpsS DS-am-h-Im-i-Øn-em-Is´, D¬∏-∂-ß-fpsS hnX-c-W-Øn-em-Is´,
hyh-km-b-ß-fpsS \S-Øn-∏n-em-Is´, ]Wn-sb-Sp-°p∂ sXmgn-em-fn-
Iƒ°v bmsXmcp ]¶p-an√. Ah¿ A[zm-\-i‡n hn‰v D]-Po-h\w
`mc-Xo-b-Nn¥ 337
Ign-°p∂ shdpw Iqen-th-e-°m¿ am{X-amWv. apX-em-fn-I-fpsS em`w
h¿[n-°pw-tXmdpw sXmgn-em-fn-I-fpsS Akw-Xr-]vXnbpw h¿[n-®p-sIm-
≠p-h-cp∂p. Cu ÿnXn-hn-tijw A\n-hm-cy-ambpw h¿K-k-a-c-ßsf
aq¿On-∏n-°p∂p.
apX-em-fn-Ifpw sXmgn-em-fn-Ifpw XΩn-ep≈ ka-c-ß-tfm-sSm∏w
Xs∂ apX-em-fn-Ifpw apX-em-fn-Ifpw XΩn-ep≈ a’-c-ßfpw aq¿On-
°p∂p. IqSp-X¬ [\m-K-a-am¿K-ßfpw IqSp-X¬ BZm-b-I-c-amb
kmt¶-Xn-I-ssh-Z-Kv[yhpw ssIh-i-ap≈ henb apX-em-fn-Iƒ sNdnb
apX-em-fn-Isf ]pd-¥-≈n-s°m≠v D¬∏m-Z-t\m-]-I-c-W-ßfpw a‰p hn`-
h-ßfpw kz¥w ssII-fn¬ tI{μo-I-cn-®p-sIm-≠n-cn-°p∂p. hymh-
km-bn-tIm¬∏m-Z-\-Øns‚ KWy-amb ̀ mKw hnc-en-t∑-se-Æm-hp∂ Hcp-
]nSn IpØ-I-ap-X-em-fn-I-fpsS \nb-{¥-W-Øn-em-bn-Øo-cp∂p. kzIm-
cy-ta-J-e-bnse hyh-km-b-ß-fn¬ am{X-a√, tÉp-S-a-bn-ep≈ hyh-
km-b-ß-fnepw `c-W-Iq-S-Ønepw hnZym-`ymk˛kmwkv°m-cnI ÿm]-
\-ß-fnepw kmaq-ly-cw-K-Øn-em-sIbpw kzm[o\w sNep-Øm-\p≈
Ah-cpsS Ignhv A\p-Zn\w h¿[n-°p∂p. kmº-Øn-Ihpw cm{„o-b-
hp-amb tI{μo-I-c-W-tØm-sSm∏w hn]p-ehpw k¶o¿W-hp-amb Hcp
DtZym-K-ÿ-ta-[m-hn-Xzhpw i‡n-bm¿Pn-°p∂p.
kmaq-ly-ssh-cp-[y-߃
hyh-km-b-h¬°-c-Whpw Im¿jnI ]cn-jv°-c-Whpw F{X-Xs∂
]cn-an-X-am-sW-¶nepw Ah {Kma-{]-tZ-i-ß-fnse kmaq-ly-_-‘-ß-
fn¬ A`q-X-]q¿h-amb am‰-ß-fp-≠m-°n-°-gn-™n-cn-°p∂p. apX-em-
fn-Ø-L-S-I-߃ Dƒ\m-Sp-I-fn¬ B[n-]Xyw hln-°m≥ XpS-ßp-Ibpw
Nc-°p¬∏m-Z\ hyh-ÿ-bpsS hym]vXn h¿[n-∏n-°p-Ibpw sNbvXn-cn-
°p∂p. CXns‚ A\n-hm-cy-^-e-ambn Irjn-°mcpw hyh-km-bn-Ifpw
XΩn-ep≈ sshcp-[y-߃ am{X-a√, Dƒ\m-Sp-I-fnse Irjn-°mcpw
I¿j-I-sØm-gn-em-fn-Ifpw XΩnepw [\n-I-Ir-jn-°mcpw Zcn-{Z-Ir-jn-
°mcpw XΩn-ep-ap≈ sshcp-[y-ßfpw aq¿On-°p∂p. Im¿jn-tIm¬∏-
∂-߃ hn¬°p∂ Irjn-°mcpw hymh-km-bn-tIm¬∏-∂-߃
hn¬°p∂ apX-em-fn-Ifpw XΩn-ep≈ sshcp-[y-߃ Dƒ\m-Sp-Ifpw
]´-W-{]-tZ-i-ßfpw XΩn-ep≈ sshcp-[y-ß-fpsS cq]w [cn-°p∂p.
\q‰m-≠p-I-fmbn I¿a-Ønepw ]p\¿P-∑-Ønepw hniz-kn-®p-sIm≠v
Gsd-°psd {]im-¥-cmbn Ign-™p-Iq-Sn-bn-cp∂ {Kmao-W-cpsS Pohn-
X-amsI s]s´∂v Ie-ßn-a-dn-bm≥ XpS-ßp∂p. Hcp `mKØv Dƒ\m-Sp-
I-fnse P\-߃ tPmen-b-t\z-jn®v ]´-W-{]-tZ-i-ß-fn-te°v t]mhp-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ338
Ibpw Aßs\ \mK-cn-I-Po-hnXw IqSp-X¬ k¶o¿W-am-°p-Ibpw
sNøp∂p. adp-`m-KØv hyh-km-b-h¬°-c-Whpw B[p-\n-I-km-t¶-Xn-
I-hn-Zy-Ifpw {Kmao-W-Po-hn-X-Øn¬ am‰-ß-fp-≠m-°p∂p. KXm-K-X-ku-
I-cy-ß-fpsS hf¿® ]´-Whpw {Kmahpw XΩn-ep≈ Zqcw Ipd-bv°p-
Ibpw {Kmao-Wcpw ]´-W-hm-kn-Ifpw XΩn-ep≈ kº¿°-߃ h¿[n-
∏n-°p-Ibpw sNøp∂p. {SmŒ-dp-Iƒ B[p-\n-I-ß-fmb a‰p Im¿jn-
tIm-]-I-c-W-߃, cmk-h-f-߃, Pe-tk-N-\-]-≤-Xn-Iƒ, hnZyp-—‡n,
tdUntbm, kn\na, Imdpw kvIq´dpw, ]pkvX-I-߃, h¿Ø-am-\-∏-
{X-߃ apX-em-bh P\-ß-fpsS Pohn-X-co-Xn-bnepw Nn¥m-K-Xn-bnepw
]c-kv]-c-_-‘-ß-fn-ep-sa√mw am‰-ß-fp-≠m-°n-s°m-≠n-cn-°p∂p.
apX-em-fn-Ø-Øns‚ hf¿®-bv°-\p-tbm-Py-amb Xc-Øn-emWv
hnZym-`ymkw kwL-Sn-∏n-°-s∏-´n-´p-≈Xv. AXp-sIm≠v, apX-em-fn-Ø-
Øns‚ Ipg-∏-ßfpw Acm-P-I-hm-k-\-Ifpw hnZym-`ym-k-cw-K-Ønepw
{]Xn-^-en-°p∂p. F√m Ip´n-Iƒ°pw {]mY-anI hnZym-`ymkw \¬I-
W-sa∂ `c-W-L-S-\-bpsS A\p-im-k-\-Øn\v bmsXmcp hnebpw
CXp-hsc \¬I-s∏-´n-´n√. `qcn-]£w P\-ßfpw, {]tXy-In®pw Zcn-{Z-
P-\-hn-`m-K-߃, \nc-£-c-X-bn¬Øs∂ Ign-™p-Iq-Sp∂p. A`y-kvX-
hn-Zy-cpsS FÆw h¿[n-®n-´p-s≠-∂p-≈Xp icn-bmWv. ]t£, Ahsc
apgp-h\pw Dƒs°m-≈m≥ Ign-b-Ø-°-hn-[-Øn¬ sXmgn¬ kuI-cy-
߃ h¿[n-®n-´n√. tPmen-°p-th≠n A`y-kvX-hn-Zy¿°n-S-bn-ep-≠m-
Ip∂ InS-a-’-c-߃ Nne-t∏mƒ {]mtZ-in-I-X-bp-sSbpw h¿Ko-b-X-
bp-sSbpw kz`m-h-߃ ssIs°m-≈p∂p.
Ak-a-amb hymh-km-bn-I-]p-tcm-K-Xn-bmWv apX-em-fn-Ø-co-Xn-bn-
ep≈ kmº-Øn-Im-kq-{X-W-Øns‚ Hcp A\n-hm-cy-kz-`mhw. cmPy-
Ønse Nne `mK-߃ ap∂-Wn-bnepw a‰p Nne `mK-߃ ]n∂Wn-bn-
ep-ambn \ne-sIm-≈p∂p. CXns‚ ^e-ambn IqSp-X¬ IqSp-X¬ [\m-
K-a-am¿K-߃ kz¥w Iøn¬ tI{μo-I-cn-°m≥ shº¬ sIm≈p∂
tI{μ-`-c-Whpw IqSp-X¬ hn`-h-߃ t\Sm-\m-{K-ln-°p∂ tÉp-Ifpw
XΩnepw tÉp-Iƒ XΩn¬ XΩnepw tÉp-Ifpw ]©m-b-Øp-Ifpw
XΩn-ep-ap≈ a’-c-߃ aq°p∂p. Cu a’-c-߃ ]e-t∏mgpw, ̀ mj,
PmXn, aXw apX-emb cwK-ß-fn-ep≈ kwL-´-\-ß-fmbn cq]m-¥-c-
s∏-Sp∂p.
k¶o¿W-X-Ifpw Ak-a-Xz-ßfpw
Bkq-{Xn-X-amb kmº-Øn-I-]p-tcm-K-Xn°v ]gb kmaq-ly-hy-h-
ÿ-bpsS ASn-Ø-d-bn-f-°mt\ Ign-™p≈q. AXns\ ]q¿W-ambn
`mc-Xo-b-Nn¥ 339
\in-∏n-°m≥ Ign-™n-´n√. B[p-\n-I-hy-h-km-b-ß-fp-sSbpw B[p-\n-
I-hn-Zym-`ym-k-Øn-s‚bpw B[p-\nI kmt¶-Xn-I-hn-Zy-I-fp-sSbpw IqsS-
Øs∂ {]mIv apX-em-fn-Ø-Im-e-L-´-Ønse {]mIr-X-ß-fmb D¬∏m-
Z-\-co-Xn-Ifpw ]g-©≥ Nn¥m-K-Xn-Ifpw \ne-\n¬°p∂p. tPymXnjw,
a{¥-hmZw, k¿hm-fl-hmZw, tKm{X-Nn-”-hmZw XpS-ßnb {]mNo-\-hn-
izm-k-߃ B[p-\n-I-im-kv{Xob Nn¥-I-fp-ambpw P\m-[n-]Xyw,
tkmjy-enkw XpS-ßnb B[p-\n-Im-i-b-ß-fp-ambpw IqSn-∏n-W-™p-
In-S-°p∂p. Ph-l¿em¬ s\lvdp Nq≠n-°m-Wn-®-Xp-t]mse, ""Cu
Ime-L-´-ß-sf√mw \Ωnepw \ΩpsS cmPy-Ønepw C∂pw \ne-
\n¬°p∂p. C¥y-bn¬ \yq¢n-b¿ kb≥kpw At‰m-anIv F\¿Pnbpw
hf-cp-∂p≠v. ]t£, NmW-I-bp-Khpw \ne-\n¬°p∂p..... \Ωƒ
imkv{X-Øn-s‚bpw kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bp-sSbpw temI-Øn-te°v IpXn-
®p-Nm-Sp-Ibpw {]Ir-Xn-i-‡n-Isf IqSp-X¬ \nb-{¥n-°m≥ ]‰n-b-X-c-
Øn¬ \ΩpsS hn⁄m-\sØ kwL-Sn-∏n-°m≥ {ian-°p-Ibpw
sNøp∂p. ]t£, AtX-k-a-bØp Xs∂ Zmcn{Zyw, hnI-k-\-Øns‚
]nt∂m-°-\ne F∂n-h-bm¬ am{X-a√, ]c-º-cm-K-X-ß-fmb Nne Bi-
b-߃, BNm-c-߃ F∂n-h-bmepw \Ωƒ ]nd-tIm´p ]nSn®p hen-
°-s∏-Sp∂p.... Aßs\ \ΩpsS Ime-L-´-Øns‚ Ipg-∏-߃°pw
hnt£m-`-߃°p-an-S-bn¬ \Ωƒ Ccp-`m-K-tØ°pw t\m°n-s°m≠p
\n¬°p-I-bmWv; `mhn-bn-te°v apt∂m´pw `qX-Im-e-Øn-te°v
]nt∂m´pw. c≠p `mK-tØ°pw \Ωƒ ]nSn-®p-h-en-°-s∏-Sp∂p.''
kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bpsS ]ptcm-KXn D¬]m-Z-\-ta-J-e-bn¬ hnπ-h-
߃ kr„n-°p-Ibpw imkv{X-Øns‚ {]Nmcw hnZym-̀ ym-k-Øn-s‚bpw
kwkvIm-c-Øn-s‚bpw kmaq-ly-t_m-[-Øn-s‚bpw ]gb cq]-ßsf
am‰n-a-dn-°p-Ibpw sNøp∂p F∂Xv icn-bmWv. apt∂-‰-Øns‚ Cu
KXn-{I-a-Øn¬ ]e ]g-b-hn-izm-k-ßfpw ]gb aqey-ßfpw XpS®p
\o°-s∏-Sp∂p F∂Xpw hmkvX-h-am-Ip∂p. ]t£, AtX-k-a-bØp
Xs∂, cqV-aq-e-ß-fmb Nne ]gb hnizm-k-ßfpw Aim-kv{Xo-b-ß-
fmb Nn¥m-K-Xn-Ifpw hn´p t]mhmsX ]‰n-∏n-Sn®p \n¬°p-Ibpw
sNøp∂p. DZm-l-c-W-Øn\v, D∂-X-hn-Zym-`ymkw t\Snb Bfp-Iƒ
t]mepw tPym’y-∑m-scbpw apdn-ssh-Zy-∑m-scbpw Imhn-h-kv{X-°m-
scbpw kao-]n-°p-∂-Xp-ImWmw. Hm∏-td-j≥ Xntb-‰-dn¬ {]th-in-
°p∂ tUmŒ¿ ikv{X-{In-b-°p≈ D]-I-c-W-߃ ssIbn-se-Sp-°p-
∂-Xn\v apºv Xs‚ ImW-s∏-SmØ ssZhsØ IÆ-S®p [ym\n-°p∂p.
F©n-\o-b¿ ]me-Øns‚ ]Wn XpS-ßp-∂-Xn-\p-apºv KW-]-Xnsb
{]km-Zn-∏n-°m≥ tXß-bp-S®p ]qPn-°p∂p. A`y-kvX-hn-Zy-\mb cm{„o-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ340
b-t\-Xmhv `mhn-sb-°p-dn-®p≈ Bi¶ Xo¿°m≥ tPym’ys\
icWw {]m]n-°p∂p. Din-c≥ {]I-S-\-ßfpw ka-c-ßfpw \S-Øp∂
sXmgn-em-fn-Iƒ AtX Bth-i-tØm-Sp-Iq-Sn-Øs∂ i_-cn-ae Ib-
dp-Ibpw t\¿®-Ifpw hgn-]m-Sp-Ifpw Ign-°p-Ibpw sNøp∂p. \yq¢n-
b¿ bpKhpw NmW-I-bp-Khpw A{Xbv°v sI´n-∏n-W-™mWv InS-°p-
∂Xv.
am\-knI kwL-´-\-߃
Cßs\, apX-em-fn-Ø-Øns‚ AXn¿Øn-h-c-ºp-Iƒ°p-≈n¬
D≠m-bn-s°m-≠n-cn-°p∂ Ak-ahpw k¶o¿W-hp-amb kmº-Øn-I-
]p-tcm-KXn \m\m-ap-J-ß-fmb kmaq-ly-ssh-cp-[y-ßsf aq¿On-∏n-°p-
Ibpw hyXykvX P\-hn-`m-K-߃°n-S-bn¬ kwL-´-\-߃ kr„n-°p-
Ibpw sNøp∂p. Cu sshcp-[y-ßfpw kwL-´-\-ßfpw a\p-jys‚
akvXn-jv°-Ønepw {]Xn-̂ -en-°p∂p. kmº-Øn-Im-k-a-Xz-߃, h¿K-
kw-L-´-\-߃, D≈-hcpw C√m-Ø-hcpw XΩn-ep≈ AI¬®, hchpw
sNehpw H∏n®p sIm≠p-t]m-hm≥ høm-Xm-°n-Øo¿°p∂ hne
h¿[\, sXmgn-en-√mbva, ssI°q-enbpw Icn-©-¥bpw Agn-a-Xn-Ifpw,
`c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS hm°pw {]hr-Ønbpw XΩn-ep≈ A¥cw, P\-
ß-fpsS kz]v\-ßfpw Pohn-X-bm-Ym¿Yy-ßfpw XΩn-ep≈ sshcp[yw
˛ CsX√mw [m¿an-Ihpw BXvam-b-hp-amb Ipg-∏-ß-fpsS Dd-hn-S-ß-
fm-bn-Øo-cp∂p. apX-em-fn-Ø-Øns‚ DNvirw-J-e-amb hy‡n-hmZw Cu
Ipg-∏-ßsf aq¿On-∏n-°mt\ klm-bn-°p-∂p≈q. kmaq-ly-t£-a-Øn-
\√, sshb-‡n-I-amb Db¿®-bv°mWv {]m[m\yw I¬∏n-°-s∏-Sp-∂Xv.
]Whpw ]Z-hnbpw A[n-Im-c-hp-ap-≈-h≥ BZ-cn-°-s∏-Sp∂p. F¥mWv
F∂p t\m°n-b√, F¥p≠v F∂v t\m°n-bmWv, a\p-jy≥ hne-a-Xn-
°-s∏-Sp-∂Xv. kap-Zm-b-Øn¬ hne-bp-≈-h-\m-hm≥ th≠n Hmtcm
hy‡nbpw as‰√m hy‡n-Iƒ°p-sa-Xn-cmbn t]mcm-Sp∂p. D¬∏m-Z-
t\m-]-I-c-W-߃ tI{μo-I-cn-°m\pw D]-t`m-K-km-a-{Kn-Iƒ Ip∂p Iq´m-
\p-ap≈ shº¬, ]W-Øn\pw ]Z-hn°pw th≠n-bp≈ a’-c-߃,
kzm¿Yw, Zpc, Al-¶mcw apX-emb sshIr-X-߃ ˛ Ch kmaq-ly-
Po-hn-XsØ aen-\-am-°p-Ibpw am\-kn-I-kw-L¿j-ßsf aq¿On-∏n-
°p-Ibpw sNøp∂p. Cu kwL¿j-ß-fn¬ \n∂v Hcp `mKØv \ncm-
i-Xm-t_m-[hpw \n -lm-b-Xm-t_m-[hpw DS-se-Sp-°p∂p. adp-`m-KØv
tIm]hpw shdp∏pw ]c-∂p-]n-Sn-°p∂p.
]t£, CXv Nn{X-Øns‚ Hcp hiw am{X-amWv, Nqj-W-Øn-
s‚bpw a’-c-Øn-s‚bpw Ak-a-Xz-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn-ep≈
`mc-Xo-b-Nn¥ 341
C∂sØ kmaq-ly-hy-h-ÿ-bn¬ auen-I-amb am‰-߃ hcp-Øm\pw
\oXn-bp-sSbpw ka-Xz-Øn-s‚bpw kulm¿±-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-
Øn-ep≈ ]pXn-sbmcp kmaq-ly-hy-h-ÿnXn sI´n-∏-Sp-°m\pw
sI¬∏p≈ i‡n-Ifpw hf¿∂p-sIm-≠n-cn-°p-∂p≠v. hyh-km-b-ß-
fpsS hf¿®-tbm-sSm∏w IqSp-X¬ kwL-Sn-Xcpw cm{„o-b-ambn D¬_p-
≤-cp-amb sXmgn-em-fn-I-fpsS h¿Khpw i‡n-s∏-´p-sIm-≠n-cn-°p∂p.
]mh-s∏´ Irjn-°m¿, I¿j-I-sXm-gn-em-fn-Iƒ, CS-Ø-c-°m¿ apX-emb
P\-hn-`m-K-ß-fpsS {]t£m-`-ßfpw kwL-S-\m-t_m-[hpw i‡n-s∏-
´p-sIm-≠n-cn-°p∂p. ]ptcm-K-a-\-hm-Zn-I-fmb _p≤n-Po-hn-I-fpsS Hcp
]pXnb Xe-apd Db¿∂p-h-∂n-cn-°p∂p.
Npcp-°n-∏-d-™m¬, C∂sØ C¥y ]g-abpw ]pXp-abpw XΩn-
ep≈ Hcp ka-c-Øns‚ a[y-Øn-emWv. Ime-l-c-W-s∏´ `qX-Im-e-
Øns‚ aqey-߃ XI¿∂p-sIm-≠n-cn-°p∂p; Ah-bpsS ÿm\-ta-
s‰-Sp-°m≥ sI¬∏p≈ ̀ mhn-bpsS aqey-߃ Dd-®p-I-gn-™n-´p-an√. Cu
hnS-hn¬ \n∂p-sIm-≠mWv hyXy-kvX-Xm-ev]-cy-߃ ]c-kv]cw t]mcm-
Sn-s°m-≠n-cn-°p-∂Xv. cm{„sØ t\cn-Sp∂ {]iv\-߃°v hyXy-kvX-
h¿K-ßfpw hyXykvX P\-hn-`m-K-ßfpw \n¿tZ-in-°p∂ ]cn-lm-c-
am¿K-߃ hyXy-kvX-ß-fmWv. hyXy-kvX-P-\-hn-̀ m-K-߃°n-S-bn-ep≈
kmaqly˛ kmº-Øn-I-ssh-cp-[y-ß-tfm-sSm∏w Bi-b-cw-K-Øn-ep≈
kwL-´-\-ßfpw aq¿On-°p∂p.
hn`m-Ko-b-X-I-fpsS h‡m-°ƒ
]n¥n-cn-∏≥ ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-°m¿°v P\-ß-fpsS a\- ns\
kzm[o-\n-°m-\p≈ Ignhv Ct∏mgpw \in-®n-´n√. P\-ß-fpsS Akw-
Xr-]vXn-sbbpw \n -lm-b-Xm-t_m-[-sØbpw ka¿Y-ambn D]-tbm-K-
s∏-Sp-Øn-s°m≠v Ah¿ inYn-eo-I-c-W-{]-h-W-X-Isf t{]m’m-ln-
∏n-°p-Ibpw PmXn-bp-sSbpw aX-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ hn`m-
Ko-b-X-Iƒ°pw a’-c-߃°pw {]tNm-Z\w \¬Ip-Ibpw sNøp-∂p.
kmap-Zm-bnI kwL-S-\-Ifpw aX-ÿm-]-\-ßfpw k\ym-kn-a-T-ßfpw
aX-\n-c-t]-£-Xz-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ bYm¿Y P\m-[n-]-Xy-
sØbpw tZio-ssb-Iy-sØbpw Xpc¶w shbv°p-Ibpw ]pXn-sbmcp
kmaqly˛kmº-Øn-I-hy-h-ÿbv°p th≠n-bp≈ P\-Io-b-{]-t£m-
`-ßsf FXn¿°p-Ibpw sNøp∂p. Bbn-c-°-W-°n-ep≈ ]ptcm-ln-
X-∑mcpw hnhn[ Nn¥m-K-Xn-°m-cmb k\ym-kn-amcpw `qX-Im-e-Øn-
te°v aS-ßn-t∏m-Im≥ P\-ßsf D¬t_m-[n-∏n-°p∂p. Ah¿ C¥y-
bpsS aX-]-chpw Zm¿i-\n-Ihpw kmwkv°m-cn-I-hp-amb ]mc-º-cy-ß-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ342
fnse ]n¥n-cn-∏≥ hi-ßsf ]n¥m-ßp-Ibpw ]ptcm-K-a-\-{]-h-W-X-
Isf \ntj-[n-°p-Ibpw sNøp∂p. B[p-\nI Nn¥-bp-ambn s]mcp-
Ø-s∏-SmØ amb, ]p\¿P∑w, I¿aw, h¿Wm-{i-a-[¿aw apX-em-b-h-
sb-°p-dn-®p≈ {]mNo-\-kn-≤m-¥-ßsf Db¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm≠v P\-
ß-fn-ep≈ {Inbm-fl-I-i-‡n-I-fpsS hf¿®sb XS-™p-\n¿Øm≥
{ian-°p∂p. aX-]-c-amb hn`m-Ko-b-X-Iƒ°pw k¶p-Nn-X-Xz-߃°pw
t{]m’m-l\w \¬Ip-Ibpw b⁄w XpS-ßnb aX-N-S-ßp-Isf ]p\-
cp-≤-cn-°p-Ibpw sNøp∂p. aX-]p-\-cp-≤m-c-W-Øns‚ {]Nm-c-I-∑m¿
C…m-an-I-cm-{„-sØ-∏-‰nbpw lnμp-cm-{„-sØ-∏-‰n-bp-ap≈ k¶-ev]-߃
Db¿Øn-∏n-Sn-°p∂p. cm{„o-b-kz-bw-tk-hI kwL-Øns‚ t\Xm-hmb
Kpcp tKm¬hm¬°-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬ C¥y lnμp-°-fpsS cm{„-
amWv; ImcWw, ""Ah¿°v s]mXp-hmb c‡-am-Wp-≈Xv. Ah¿°v
kmtlm-Z-cy-ap≠v. s]mXp-hmb Dd-hn-Shpw s]mXp-hmb c‡-hp-ap≈
Hcp hwi-amWv lnμp-°ƒ.''
F∂m¬, s]mXp-hmb c‡-sØ-∏-‰nbpw kmtlm-Z-cy-sØ-∏-‰n-bp-
ap≈ CØcw D¬t_m-[-\-ß-fpsS A¿Yw F√m lnμp-°fpw PmXn-
hy-Xym-ktam [\n-I-Z-cn-{Z-t`-Ztam IqSmsX ka-∑m-cm-bn-Øo-c-W-
sat∂m F√m-hcpw ktlm-Z-c-∑m-sc-t∏mse ]c-kv]cw kvt\ln-®p-
sIm≠p Pohn-°-W-sat∂m A√. lnμp-aXw ssZh-Øm¬ ÿm]n-
°-s∏-´-XmWv F∂-h-Im-i-s∏-Sp∂ kzman `mc-Xo-Ir-jvW-Xo¿Y≥
PmXn-hy-Xym-k-ßsf \ymbo-I-cn-°p-I-bmWv sNøp-∂Xv. PmXn-t`-Z-
ßfpw sXm´p-Iq-Smbva, Xo≠n-°q-Smbva XpS-ßnb BNm-c-ßfpw thZ-
hn[n {]Im-c-ap-≈-h-bm-sW∂pw F√m-h¿°pw Hcp-t]m-se-bp≈
ÿm\tam ]Z-hntbm D≠m-h-W-sa∂ hmZw lnμp-a-X-XXz-߃°v
FXn-cm-sW∂pw At±lw hmZn-°p∂p: ""Xo≠¬ \mep-X-c-ap≠v. H∂m-
a-tØXv PmX-iuNw, AXm-bXv P\\w aqe-ap-≠m-Ip∂ Xo≠¬; c≠m-
a-tØXv £b-iuNw, AXm-bXv acWw aqe-ap-≠m-Ip∂ Xo≠¬; aq∂m-
a-tØXv Xo≠m-cn-aq-e-ap-≠m-Ip∂ Xo≠¬; \mem-a-tØXv Nfim-e-
∑m¿°pw {]Xn-tem-a-hn-hm-l-ß-fn¬ \n∂p P\n-®-h¿°p-ap≈ Xo≠¬.
Ch-sb√mw Htc t«mI-Øn-emWv ]cm-a¿in-°-s∏-´n-´p-≈Xv. Xo≠-
ep-I-fpsS Zqcw {Ia-{]-Imcw c≠Sn, \meSn, GgSn, ]Xn-\m-dSn F∂n-
ßs\ \nP-s∏-´n-´p-ap≠v. CXns‚ A¿Yw, CsX√mw Htc hn`m-K-Øn¬
s]´-h-bm-sW∂pw \nμ-bp-sStbm Ah-⁄-bp-sStbm {]iv\w D¤-
hn-°p-∂n√ F∂p-amWv. sXm´p-Iq-Smbva am{X-a√, Xo≠n-°q-Sm-bvabpw
imkv{X-Øm¬ sXfn-bn-°-s∏´p Ign-™n-´p≠v.''1
1. Swami Bharathi Krishna Thirtha: Sanatana Dharma.
`mc-Xo-b-Nn¥ 343
NmXp¿h¿Wyw ""kmaq-ly-ÿm-]-\-ß-fn-eqsS G‰hpw henb \∑
ssIh-cp-Øp∂p'' F∂p hniz-kn-°p∂ sI.Fw. ap≥jn PmXn-hy-h-
ÿsb \ymbo-I-cn-°p-∂-Xn-ß-s\-bmWv: ""]mc-ºcyw, P\\w, at\m-
`mhw, {]m]vXn F∂o Imcy-ß-fn¬ F√m P\-ßfpw Hcp-t]m-se-b√.
s]mXp-hn-ep≈ sXmgn-en-s‚bpw s]mXp-Xm-ev]-cy-ß-fp-sSbpw ASn-
ÿm-\-Øn¬ kap-Zm-b-Øn¬ hn`-P-\-ß-fp-≠m-hpI F∂Xv kzm`m-
hnIw am{X-amWv.'' P\-߃°v ""G‰hpw henb \∑'' D≠m-°n-s°m-
Sp-°m-\p≈ At±-l-Øns‚ am¿K-an-XmWv: ""at\m-`mhw, ]mc-ºcyw,
kml-Ncyw F∂n-h-bpsS ^e-ambn P\-߃ A`n-cp-Nn-I-fnepw Ign-
hp-I-fnepw hyXy-kvX-cmWv. Ahsc \mep-X-c-°m-cmbn hn`-Pn°mw:
(1) {]Im-i-Øm¬ {]tNm-Zn-X-cmb kmaqly t\Xm-°-∑m¿, (2) hocy-
tØmSpw Npdp-Np-dp-t°mSpw IqSn {]h¿Øn-°p-∂-h-cpsS h¿Kw, (3)
hocyhpw AtXm-sSm∏w Ae-k-Xbpw D≈-h-cpsS h¿Kw, (4) Ae-k-
∑m-cpsS h¿Kw. ]c-kv]-c-a-’cw Hgn-hm-°m≥ {ian-°p∂ Hcp kap-
Zmbw Hmtcm h¿K-Øn-sebpw `qcn-]-£-°m-cpsS kz`m-hhpw kml-
N-cyhpw A`n-cp-Nnbpw ]cn-tim-[n®v hy‡n-]-c-amb Al-¶mcw h¿[n-
°m-\n-S-h-cmØ Xc-Øn¬ hyXykvX h¿K-ß-fpsS IS-a-Ifpw sXmgn-
ep-Ifpw hyh-ÿ-s∏-Sp-ØWw. kmaq-lym-`n-{]mbw Hmtcm hy‡n°pw
Ahs‚ h¿K-Øn-t‚-Xmb Npa-X-e-Ifpw sXmgn-ep-Ifpw \n›-bn-®p-
sIm-Sp-°p-Ibpw AtX-k-a-b-Øp-Xs∂ Ahs‚ AXym¿Ønbpw
kpJm-k-‡nbpw \nb-{¥n-°p-Ibpw sNø-W-sa-∂mWv CXns‚
A¿Yw.''2
CXns‚ icn-bmb A¿Yw `qX-Im-e-Øns‚ Ah-in-„-ßsf apdp-
°n-∏n-Sn-°-W-sa∂p am{X-a√, kmaq-ly-cm-{„ob Pohn-X-Øns‚ P\m-
[n-]-Xy-h¬°-c-WsØ XS-bp-Ibpw ""Ae-k-∑m-cpsS h¿K""sØ
NqjWw sNøp∂ taem-f-∑m-cpsS B[n-]Xyw \n¿_m[w XpS-cp-Ibpw
sNø-W-sa∂p IqSn-bmWv.
thZm-¥hpw kzIm-cy-kzØpw
imkv{Xob `uXn-I-hm-Z-Øn\pw tkmjy-en-k-Øn\pw FXn-cmbn
am{X-a√, s]mXp-ta-Je, Im¿jn-I-]-cn-jv°-cWw, kmaq-ly-\oXn apX-
em-b-h-bvs°-Xn-cmbpw D]-tbm-Kn-°-s∏-Sp∂ as‰m-cm-bp-[-amWv Bflo-
b-hmZw. DZm-l-c-W-Øn\v, thZm-¥hpw kzIm-cy-kzØpw Ahn-`m-Py-
ß-fm-sW∂v kºq¿am-\μv Fgp-Xp-I-bp-≠mbn. At±-l-Øns‚ A`n-
2. K.M. Munshi: Foundations of Indian Culture, P. 68.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ344
{]m-b-Øn¬ hyh-km-b-Øns‚ s]mXp-ta-Je Hcp Iayq-WnÃv \S-]-
Sn-bmWv; Iayq-Wn-ksØ FXn¿t°-≠Xv F√m C¥y-°m-cp-sSbpw
IS-a-bp-amWv. Fs¥-∂m¬, ""Iayq-Wn-Ãp-Im-cs\ kw_-‘n-®n-S-
tØmfw, AtN-X-\hpw kz¥w {]Ir-Xn-bpsS B¥-cnI \nb-a-a-\p-
k-cn®v kzbw amdn-s°m-≠n-cn-°p-∂-Xp-amb `uXn-I-k-Ø-bmWv {]]-
©-Øns‚ ASn-Ød. t\sc-a-dn®v, C¥y≥ Nn¥-I-∑msc kw_-‘n-
®n-S-tØmfw {_“-amWv {]]-©-Øns‚ ASn-Ød. ssNX-\y-amWv
AXns‚ kz`mhw. ""Ahn-Zy-bn¬ \n∂mWv {]]-©-Øns‚ D¬]Øn.
F√m Ne-\hpw ˛ thWsa-¶n¬ \ap-°-Xns\ ]cn-Wmaw F∂p
hnfn°mw ˛ tNX-\-bpsS A¥- -Øsb aqSn-sh-bv°p∂ Ahn-Zysb
\in-∏n-°m≥ th≠n hy‡n \S-Øp∂ CS-hn-SmØ ]cn-{i-a-ß-fpsS
^e-amWv.'' Ahn-Zysb \in-∏n-°m\pw hy‡n-bpsS Bflm-hns\
""{]]-©-Øns‚ Bflm-hp-ambn XmZm-fly-s∏-SpØm""\pw th≠n \S-
Ø-s∏-Sp∂ Cu hy‡n-]-c-amb ]cn-{i-a-ßsf `c-W-IqSw XS- -s∏-
Sp-Ø-cp-sX-∂mWv kºq¿Wm-\μv ]d-bp-∂Xv: ""hy‡n ktN-X-\hpw
\nXy-hp-amb Hcp Alw BWv. {]]-©-Øns‚ Al-amb {_“-
Øns‚ al-Ømb {]Im-i-Øns‚ Hcp Inc-W-amWv Ah≥. AXp-
sIm≠v, Ahs‚ Ah-Im-i-ßsf AwKo-I-cn-°m≥ Iq´m-°mØ `c-
W-Iq-S-Øn\v B]-Øp-h-∂p-tNcpw.''3 Im´n¬t]mbn X] p sNømt\m
Z¥-tKm-]p-c-Øn-e-S-®n-cp∂v {_“sØ [ym\n-°mt\m D≈ Ah-Im-
i-sØ-∏-‰n-b√ At±lw ]d-bp-∂Xv. hy‡n-bpsS Ah-Im-i-ß-fn¬
""aqe-[\w \nt£-]n-°m\pw hyh-km-b-߃ \S-Øm\p""ap≈ Ah-
Im-ihpw Dƒs∏-Sp∂p F∂v At±lw Dd-∏n-®p-]-d-bp∂p. AXp-sIm-
≠mWv ""kzIm-cy-ta-Je \ne-\n¿tØ-≠Xv s]mXp-Xm-ev]-cy-߃°v
Bh-iy-am-sW∂p Icp-X-s∏-Sp-∂Xv.''4
cm{„o-b-Po-hn-X-Øn-se-∂-t]mse sshNm-cnI afi-e-Ønepw
kz¥-amb hy‡n-ap{Z ]Xn® cmP-tKm-]m-em-Nmcn t]mepw Xs‚
cm{„o-bm-`n-{]m-b-ßsf thZm-¥-hp-ambn Iq´n-°-e¿Øm≥ {ian-°p-
I-bp-≠mbn. ""Cuiz-cs‚ C—m-i-‡n-sb-∏-‰ntbm ]cn-]m-Sn-sb-∏-‰ntbm
kz`m-h-sØ-∏-‰ntbm hn[n-sb-gp-Xmt\m Ahsb a\- n-em-°m≥t]m-
eptam a\p-jy\v Ign-hn√''5 F∂v At±lw hniz-kn-°p∂p. ]t£,
AtX-k-a-bØp Xs∂ ""Ahs\ \ntj-[n-°p-∂Xv kwkv°m-csØ
3. Sampurnand: Indian Socialism.4. Ibid.5. C. Rajagopalachari: Satyameva Jayate, P. 236.
`mc-Xo-b-Nn¥ 345
Xs∂ \ntj-[n -°-emWv'' F∂pw ]d-bp∂p. ""Fs¥-∂m¬,
kwkv°mcw `uXn-I-]p-tcm-K-Xn-sb-b√, Bflob ]cn-{i-a-ß-sfbpw
Bfl-\n-b-{¥-W-sØbpw Bflm¿Y-amb kl-I-c-W-sØ-bp-amWv
B{i-bn-®n-cn-°p-∂Xv. Ch-sb√mw Xs∂ Hcp ]c-a-i-‡n-bn-ep≈
hnizm-ksØ B{i-bn-®n-cn-°p-Ibpw sNøp∂p.''6 ]c-a-i-‡n-bn¬
hniz-kn-°pI F∂p-sh-®m¬ a\p-jy≥ Xs‚ ""kz`m-hhpw Pohn-Xhpw
k\m-X-\-ß-fmb km∑m¿KnI \nb-a-߃s°-Xn-c-√m-Ø-hn-[-Øn¬''
cq]-s∏-Sp-Ø-W-sa-∂mWv A¿Yw. k\m-X-\-ß-fmb km∑m¿KnI \nb-
a-ß-fn-sem∂v kzIm-cy-kz-Øns‚ ]cn-]m-h-\-Xsb AwKo-I-cn-°-em-
sW∂v At±lw hy‡-am-°p∂p: ""\n߃ \nß-fpsS kz¥-am-sW∂p
Icp-Xp-∂-h-sb√mw Cuiz-c-\m¬ \¬I-s∏-´-h-bm-sW∂pw Ah
\n߃°p \¬In-bXv \√ Imcy-߃°p-th≠n am{Xw D]-tbm-Kn-
°m-\m-sW∂pw a\- n-em-°pI. hy‡n-]-c-amb kzIm-cy-kz-Øns‚
kz`m-hhpw kap-Zm-b-Øns‚ Bh-iyhpw XΩn¬ Cß-s\-bmWv
s]mcp-Ø-s∏-Sp-∂Xv. hy‡n-I-fmb AwK-߃ ssIhiw shbv°p∂
F√m-‰n¬ \n∂pw D≠m-Ip∂ t\´-ß-fpsS ta¬ kap-Zm-b-Øn-\p≈
Ah-Im-isØ \ntj-[n-°m≥ hø. ]t£, kzIm-cy-kzØpw AXp-
ambn _‘-s∏´ Ah-Im-i-ßfpw C√m-Xm-°m-\p≈ \o°w D¬∏m-
Z\w \S-Øm\pw A\m-h-iy-sN-e-hp-Iƒ IqSmsX AXns\ ImØp
c£n-°m-\p-ap≈ {]tNm-Z-\sØ \in-∏n®p Ifbpw.'' AXp-sIm≠v,
kzIm-cy-kz-Øns\ ""B]¬°m-cn-bmb Hcp i{Xp-hn-s\-t∏mse IW-
°m-°p-I-b√, t\sc-a-dn®v, AXns\ F√m-hn-[-Ønepw t{]m’m-ln-
∏n-°p-I-bmWv th≠Xv''. cmP-tKm-]m-em-Nm-cn-bpsS A`n-{]m-b-Øn¬
""kmº-Øn-I-hn-I-k-\sØ Xzcn-X-s∏-Sp-Øp-Ibpw AtXm-sSm∏w
hy‡n-I-fpsS ap≥I-øn\pw Ah-cpsS ÿm]-\-߃°pw ]q¿W-amb
kzmX{¥yw A\p-h-Zn-°p-I-bp-amWv'' Kh-s◊‚ns‚ I¿Øhyw.
]t£, AtX kzmX{¥yw A[zm-\n-°p∂ sXmgn-em-fn°pw A\p-h-Zn-
®p-sIm-Sp-°-W-sa∂v hmZn-°m≥ At±lw Xøm-dn√. adn®v, ""]Wn-ap-S-
°m-\p≈ Ah-Im-i-tØm-Sp-Iq-Snb Bkq-{XnX kmº-Øn-I-hy-h-ÿ-
bpsS A¿Yw a\- n-em-°m≥ Xs∂ F\n°v km[n-°p-∂n√'' F∂mWv
At±lw ]d-bp-∂Xv. ""AXp-sIm≠v, D¬∏m-Z-\-Øn\v Bh-iy-am-bn-
´p≈ F√m-‰nepw sh®v G‰hpw {][m-\-amb LS-IsØ, AXm-bXv,
a\p-jy-i-‡nsb, Kh-s◊‚ v \nb-{¥n-°Ww. Kh-s◊‚ v \nbaw \S-
∏n¬ hcp-ØWw. CXn¬ bmsXmcp hn´p-ho-gvNbpw ]mSn√.''
6. Ibid.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ346
Bflo-b-hm-Z-Øns‚ ]pXnb [mc-Iƒ
F∂m¬, F√m Bflo-b-hm-Zn-Ifpw \ne-hn-ep≈ kzØp-S-a-_-
‘-ß-sftbm Ime-l-c-W-s∏´ PmXn-hy-h-ÿ-sbtbm \ne-\n¿Ø-W-
sa∂ A`n-{]m-b-°m-cm-bn-cp-∂n√. ]gb aX-hn-izm-k-ß-sfbpw aX-N-
S-ßp-I-sfbpw AtX-]Sn \ne-\n¿Øm≥ th≠n-bp≈ ]p\-cp-≤m-cW
]cn-{i-a-߃ aX-Øn\v Xs∂ B]-Øm-sW∂pw AXp-sIm≠v B[p-
\n-I-tem-I-Øn\v ]‰nb Xc-Øn¬ hnizm-k-ß-fnepw BNm-c-ß-fnepw
am‰-߃ hcp-tØ-≠-Xm-h-iy-am-sW∂pw Ah-cn¬ ]ecpw hniz-kn®p.
hyh-km-b-h¬°-cWw, kmº-ØnI kzmX{¥yw, Nqj-W-ß-fn¬
\n∂p≈ tamN\w, kam-[m\w, tkmjy-enkw XpS-ßnb B[p-\n-Im-
h-iy-ß-fp-ambn s]mcp-Ø-s∏-SmØ XXz-Nn-¥bv°v P\-Io-bm-`n-em-j-
ßsf Xr]vXn-s∏-Sp-Øm≥ Ign-bn-s√∂pw AXn-\m¬ ]gb Bi-b-
߃°v ]pXnb cq]-߃ \¬tI-≠-Xp-s≠∂pw Ah¿ a\- n-em°n.
XXz-Nn-¥sb Z¥-tKm-]p-c-Øns‚ Hu∂-Xy-Øn¬ \n∂pw A¥¿ap-
J-Xz-Øns‚ AKm-[-X-I-fn¬ \n∂pw euInI bmYm¿Yy-ß-fn-te°v
Xncn-®p-sIm-≠p-h-c-W-sa∂ D¬t_m-[-\-߃ XXz-Nn-¥-I-∑m-cpsS
ktΩ-f-\-ß-fn¬ t]mepw tIƒ°mw. DZm-l-c-W-Øn\v, 1953¬ _tdm-
U-bn¬ sh®p-Iq-Snb XXz-imkv{X tIm¨{K-kns‚ Ccp-]-sØ´mw
hm¿jnI ktΩ-f-\-Øn¬ kp{]-kn≤ XXz-Nn-¥I-\mb sI.kn.
Kp]vX Cßs\ {]kvXm-hn®p:
""kPo-h-ß-fmb A\p-`-h-ß-fn-eqsS ˛ h¿W-ß-fp-sSbpw i_vZ-
ß-fp-sSbpw hni-∏n-s‚bpw I„-∏m-Sn-s‚bpw tNdn-s‚bpw Nfn-bp-sSbpw
A[n-Im-c-Øn-s‚bpw kar-≤n-bp-sSbpw \njv^-e-X-bp-sSbpw t\´-
Øn-s‚bpw kuμ-cy-Øn-s‚bpw t{ijvT-X-bp-sSbpw A\p-`-h-ß-fn-
eqsS am{X-amWv \Ωƒ bmYm¿∞y-hp-ambn _‘-s∏-Sp-∂-Xv. A\p-`-
h-ß-fpsS temI-Øn¬ \n∂v t\m´w ]q¿W-ambn ]n≥h-en-°p-Ibpw
Bflm-hn-\-I-Øp≈ AKm-[-X-I-fn¬ bmYm¿Yyw Is≠-Øm≥
th≠n D≈n-te°v Zr„n Xncn-°p-Ibpw sNøp∂ At\z-j-I≥ iq\y-
X-bn¬ sN∂-h-km-\n°pw. Pohn-Xm-\p-`-h-ß-fn¬ \n∂v kzbw AI-
∂p-t]m-hp-Ibpw HmP v hos≠-Sp-°m≥ th≠n B A\p-`-h-ß-fn-
te°v Xncn-®p-t]m-Im≥ Iq´m-°m-Xn-cn-°p-Ibpw sNøp∂ XXz-imkv{Xw
kz¥w e£y-sØ-Øs∂ ]cm-P-b-s∏-Sp-Øp-sa∂v Xo¿®-bmWv....
ip≤-amb Nn¥-bpsS {]h¿Ø-\w-sIm≠p am{Xw kXyw t\S≥ Ign-
bn√. apJyhpw ap¥n-\n¬°p-∂-h-bp-amb A\p-`-h-ß-fn-eqsS thWw
`mc-Xo-b-Nn¥ 347
AXp t\Sn-sb-Sp-°pI. ssZ\w-Zn\ Pohn-X-Ønse _lp-ap-J-ß-fmb
{]h¿Ø-\-ß-fn¬ \n∂p-f-hm-Ip∂ ka-{K-amb Ah-Km-l-Øn¬ Du∂p-
tºmƒ am{Xta \ΩpsS XXz-Z¿i\w `{Z-am-hp-I-bp≈q.''7
Bflo-b-hm-Zn-bmb as‰mcp XXz-imkv{X s{^m -̂ ¿, ]n.Sn. cmPp,
1957¬ Cßs\ FgpXn: ""ASn-ÿm-\-]-c-ß-fmb kmº-Øn-Im-h-iy-
߃, Bflo-bm-h-iy-ß-tf-°mƒ i‡n-bp-≈-h-bmWv. kmº-Øn-Im-
h-iy-߃ \n¿h-ln-°-s∏-Sm-Xn-cn-°p-tºmƒ a\p-jy≥ Ah-bpsS
bmYm¿YysØ IqSp-X¬ i‡n-tbmsS A\p-`-hn-°p-Ibpw Bflo-bm-
h-iy-ßsf Ah-K-Wn-°p-Ibpw sNøp∂p. C¥ysb kw_-‘n-®n-S-
tØmfw CXv kmº-Øn-I-amb ip`m-]vXn-hn-izm-k-Øns‚ Ime-L-´-
amWv. AXp-sIm≠v C¥y≥ XXz-imkv{Xw Icp-X-temsS s]cp-am-dp-
Ibpw sFln-I-aq-ey-ßsf Dƒs°m-≈m≥ Ign-b-Ø-°-hn[w hnim-
e-am-hp-Ibpw sFln-I-aq-ey-߃°v e£yhpw t\Xr-Xzhpw \¬Ip-
Ibpw sNøWw.... XXz-im-kv{XsØ kmaq-ly-ambn {]tbm-P-\-I-c-
am-°n-Øo¿°p-Ibpw \ΩpsS ]c-º-cm-K-X-ß-fmb Bflo-b-Z¿i-\-ß-
fn-e-S-ßnb kpi-‡-amb hy‡n-hm-ZsØ cq]-t`-Z-s∏-Sp-Øp-Ibpw
sNøWw. a\p-jy≥ Hcp kmaq-ly-Po-hn-bm-sW∂ Bi-bsØ XXz-
im-kv{X-Øn¬ Kuc-h-ambn Dƒs°m-≈n-°Ww.''8
kb≥kpw aXhpw
Bflo-b-hm-Z-Øn¬ Dd-®p-\n-∂p-sIm≠p Xs∂ kb≥kn-s‚bpw
kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bp-sSbpw t\´-ß-sfbpw Ahsb D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-
s°m≠v `uXn-I-t£aw sI´n-∏-Sp-°m-\p≈ tZio-b-]-cn-{i-a-ß-sfbpw
kzmKXw sNøp∂ XXz-Nn-¥-I-∑m-cn¬ {]ap-J-\mWv cm[m-Ir-jvW≥.
1965¬ sNbvX Hcp {]kw-K-Øn¬ At±lw ]d-bp-I-bp-≠mbn: ""c≠mw
temI-a-lm-bp-≤-Øn-\p-tijw Gjy-bn-sebpw B{^n-°-bn-sebpw H -́
\-h[n cmPy-߃ kzX-{¥-ß-fm-bn-Øo¿∂n-cn-°p∂p. F∂m¬, cm{„o-
b-kzm-X{¥yw Hcp e£y-a√. \Ωƒ cm{„o-b-ambn kzX-{¥-cm-bn-
cn°mw. ]t£, P\-߃ ]´nWn InS-∂p-a-cn-°p∂p F¶n¬, Ah¿°v
DSpt∏m hotSm hnZym-`ym-ktam Cs√-¶n¬, Ah¿ A\m-Y-Xz-Ønepw
tcmK-Ønepw Zmcn-{Zy-Ønepw A⁄-X-bnepw Ign-™p-Iq-Sp-I-bm-sW-
¶n¬, B kzmX-{¥y-Øn\v henb hne-sbm-∂p-an√. AXn-\m¬
hf¿®bpw Bfl-{]-Im-i-\hpw XS-b-s∏-Sm-Xn-cn-°-W-sa-¶n¬ F√m-
7. Indian Philosophical Congress, 28th Session, Baroda, 1953.8. P.T. Raju: The Prabudha Bharata, August 1957.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ348
h¿°pw `£Ww, hkv{Xw, ]m¿∏nSw F∂o {]mY-an-Im-h-iy-߃
e`n-°Ww. Cu Imcy-ß-sf√mw icn-bm-°m-\p≈ Htc-sbmcp am¿Kw
kb≥kpw kmt¶-Xn-I-hn-Zybpw hnI-kn-∏n-°p-Ibpw Ahsb Irjn,
hyh-kmbw, NnIn’ apX-em-b-h-bn¬ {]tbm-Kn-°p-I-bp-amWv.''9
]t£, `uXn-Im-`n-hr-≤n-sIm-≠p-am{Xw Xr]vXn-s∏-Sm≥ ]mSn√. `uXn-
I-{]-Ir-Xn-°-Xo-X-amb Hcm-flo-b-i‡n a\p-jy-\n¬ A¥¿e-bn-®p-
In-S-°p-∂p-s≠∂pw B Bflo-b-i-‡n-bmWv F√m ]ptcm-K-Xn-bp-
sSbpw ASn-Ø-d-sb∂pw cm[m-Ir-jvW≥ Nq≠n-°m-Wn-°p∂p:
""hkvXp-\n-jvT-amb kw`h ]c-º-c-bnse Hcp LSIw am{X-amWv Xm≥
F∂v a\p-jy≥ Icp-Xm≥ ]mSn√. {]Ir-Xn-°-∏p-d-Øp≈ Ft¥m H∂v
Ah-\n¬ ÿnXn-sN-øp-∂p≠v. {]Ir-Xn-sb-∏‰n hn[n Iev]n-°m\pw
{]IrXn icn°v Fßs\ {]Xy-£-s∏-Sp∂p F∂v a\- n-em-°m\pw
AXm-W-hs\ klm-bn-°p-∂Xv... imkv{X-Øns‚ kr„n-bm-bmepw
icn, Iem-{]-h¿Ø-\-ß-fm-bmepw icn, kmt¶-Xn-Im-`n-hr-≤n-bm-bmepw
icn, CsXm-s°-Øs∂ \n߃ {]Ir-Xn-bpsS Hcp ̀ mKw am{X-a-s√∂
Hcp t_m[w \nß-fn-ep-f-hm-°p∂p. IqSp-X¬ hnim-e-amb Hc¿Y-Øn¬
{]Ir-Xn-bp-tS-X-√mØ, {]Ir-Xy-Xo-X-amb, Hcp LSIw \nß-fn¬
ÿnXn-sN-øp∂p. AXp-sIm≠v, B LS-IsØ a\p-jys‚ B¥-cn-
I-ssN-X\yw F∂p hnfn-°Ww. \ap°v Cu temI-Øn-ep-≠m-bn-´p≈
F√m t\´-߃°pw B B¥-cn-I-ssN-X-\y-amWv ImcWw.''10
Ncn-{X-\n¿am-W-Øn¬ a\p-jy\v {Inbm-fl-I-amb Hcp ]¶p-
s≠∂pw a\p-jy-{]-b-Xv\-Øn-eqsS, {]Ir-XmXoX-i-‡n-I-fpsS CS-
s]-S¬ IqSmX Xs∂, a\p-jy-{]-Ir-Xnsb am‰m≥ Ign-bp-sa∂pw cm[m-
Ir-jvW≥ hniz-kn-°p∂p. 1957¬ At±lw FgpXn: ""\ap°v a\p-jy-
{]-Ir-Xn-bpsS Hcp ]pXp-°n-∏-Wn-b¬, `b-Øn¬ \n∂pw I„-∏m-Sp-I-
fn¬ \n∂pw ss\cm-iy-Øn¬ \n∂pw \n -lm-b-X-bn¬ \n∂pw \sΩ
Db¿Øp-Ibpw ]pXnb temI-Øn-\p-th≠n [oc-ambn {]h¿Øn-°m≥
\sΩ Hcp-°p-Ibpw sNøp∂ {Inbm-fl-I-amb Hcp ]cn-h¿Ø\w, Bh-
iy-am-bn-Øo¿∂n-cn-°p∂p. Cu ]pXnb temIw imkv{X-hp-ambpw
kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bp-ambpw hf-sc-b-[nIw _‘-s∏-´n-cn-°p∂p.''11 cm[m-
Ir-jvW≥. Xs‚ aX-hn-izm-k-ß-sftbm Bflo-b-hm-Z-sØtbm Dt]-
£n-®n-cn-°p∂p F∂√ CXn-\¿∞w. adn®v, aX-hn-izm-k-ß-sfbpw
9. Radhakrishnan: Speeches and Writings, P. 134.10. Ibid.11. Ibid.
`mc-Xo-b-Nn¥ 349
Bflo-b-hm-Z-sØbpw B[p-\n-I-im-kv{X-hp-ambn CW-°n-t®¿°m\pw
Aßs\ Ah XΩn-ep≈ sshcp-[y-ßsf \o°w sNøm-\p-amWv
At±lw {ian-°p-∂Xv. aX-Øn-s‚bpw imkv{X-Øn-s‚bpw e£yw
H∂p-X-s∂-bmWv F∂m-W-t±lw ]d-bp-∂Xv: ""imkv{X-Øns‚ \nK-
a-\-ßfpw aX-X-Xz-ßfpw XΩn¬ bmsXmcp s]mcp-Ø-t°-Sp-an√. kao-
]-\-߃ hyXy-kvX-ß-fm-sW-¶nepw kXym-t\z-j-W-amWv Ah-bpsS
s]mXp-e£yw.''12
aXsØ imkv{X-hp-ambn Iq´n-bn-W-°m-\p≈ cm[m-Ir-jvWs‚
]cn-{iaw hnP-b-I-c-am-sW∂p ]d-bm≥ hø. Fs¥-∂m¬, imkv{X-
Øns‚ t\´-ßsf am{Xta At±lw kzoI-cn-°p-∂p≈q. kXyw
Is≠-Øm-\p≈ imkv{Xob kao-]-\-tØmSv At±lw tbmPn-°p-
∂n√. At±-l-Øn-t‚Xv aX-]-chpw Bflo-b-hm-Z-]-c-hp-amb kao-]-\-
amWv. kao-]-\-Øn¬ hyXym-k-ap-≈-Xp-sIm≠v kXy-sØ-°p-dn-®p≈
k¶¬∏-ßfpw hyXy-kvX-ß-fm-bn-Øo-cp∂p. ]c-a-amb bmYm¿Yyw
bp‡y-Xo-X-am-sW∂pw AXn-\m¬ AXns‚ kz`mhw bp‡n-hn-Nm-
cw-sIm≠p \n¿W-bn-°pI km[y-a-s√∂pw At±lw Dd-∏n-®p-]-d-
bp∂p.13 B ]c-a-amb bmYm¿Yyw ssZh-a-√msX as‰m-∂p-a-s√∂pw
At±lw hy‡-am-°p-∂p≠v.
imkv{Xo-b-Nn-¥-I-fpsS Zu¿_eyw
Bflo-b-hm-Zn-I-fmb an° B[p-\n-I-Nn-¥-I-∑mcpw `uXn-I-hm-Z-
Øn-s\-Xn-cmb \ne-]m-SmWv ssIs°m-≠n-´p-≈Xv. `uXn-I-hmZw a\p-
jys‚ hy‡n-ssh-in-„y-Øn-s‚bpw D¬Ir-„-`m-h-ß-fp-sSbpw
hf¿®sb XS-™p-\n¿Øp-sa-∂p-t]mepw Ah-cn¬ Nne¿ Icp-Xp∂p.
bm{¥n-I-`u-Xn-I-hm-Z-Øn-s\-Xn-cmb imkv{Xo-b-`u-Xn-I-hmZw a\p-jy-
Xz-Øns‚ ]ptcm-K-Xnsb Xzcn-X-s∏-Sp-Øm≥ klm-bn-°p∂ Hcp-]m-
[n-bm-sW∂v Ah-cw-Ko-I-cn-°p-∂n√.
cmlp¬ kmwIr-Xym-b≥, Fw.F≥. tdmbv, Un.kn. tImkmw_n
XpS-ßnb ]e Nn¥-I-∑mcpw `uXn-I-hm-Z-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬
bmYm¿YysØ hni-I-e\w sNøm-\p≈ Nne ]cn-{i-a-߃ \S-Øn-
bn-´p≠v. ]t£, s]mXp-hn¬ ]d-™m¬, imkv{Xo-b-`u-Xn-I-hm-Z-Øn-
s‚bpw am¿Ivknkw XpS-ßnb B[p-\nI Nn¥-I-fp-sSbpw kzm[o\w
C¥y-bn¬ Ct∏mgpw Zp¿_-e-amWv.
12. Ibid.13. S. Radhakrishnan in the Indian Mind. P. 178.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ350
^yqU-en-k-Øn\pw apX-em-fn-Ø-Øn\pw FXn-cmb P\m-[n-]-Xy-
Øn-s‚bpw tkmjy-en-k-Øn-s‚bpw i‡n-I-fpsS hf¿®-tbm-sSm∏w
kmaq-lym-i-b-ß-fpsS taJ-e-I-fnepw am‰-ß-fp-≠m-hm≥ XpS-ßn-bn-
´p-s≠-∂Xp icn-bmWv. ]t£, sXmgn-em-fn-Iƒ, Irjn-°m¿, CS-Ø-
c-°m¿ XpS-ßnb A[zm-\n-°p∂ P\-hn-`m-K-ß-fpsS ka-c-߃ apJy-
ambpw kmaqly˛kmº-ØnI cwK-ß-fn¬ HXp-ßn-\n¬°p-I-bmWv.
kmaq-ly-]-cn-h¿Ø\ {]{In-b-bn¬ Bi-b-߃°p s]mXp-hnepw
XXz-Nn-¥bv°v {]tXy-In®pw D≈ {]m[m\yw th≠{X AwKo-I-cn-
°-s∏-´p-I-gn-™n-´n√. C¥y-bpsS kmwkv°m-cnI ]mc-º-cy-ß-fpsS
]ptcm-K-a-\-]-c-ß-fmb hi-ßsf Dƒs°m-≠p-sIm≠v ÿm]nX
Xm¬∏-cy-°m-cp-tS-Xn¬ \n∂p kzX-{¥-amb Hcp ]pXnb temI-ho-
£-W-K-Xnbpw Pohn-XX-Xz-im-kv{Xhpw Bhn-jv°-cn-°m-\p≈ ]cn-
{i-a-߃ Ct∏mgpw {]mcw-`-Z-i-bn-emWv. F¶nepw hf¿∂p-sIm-≠n-cn-
°p∂ Cu ]pXnb kmaq-ly-i-‡n-I-fpsS ip`m-]vXn-hn-izmkw Xpfp-
ºp∂ A`n-em-j-ßfpw {]Xo-£-Ifpw Adn-hp-t\-Sm-\p≈ B{K-lhpw
`mhn-bpsS Nq≠p-]-e-I-I-fm-sW∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√.
`mc-Xo-b-Nn¥ 351
44. `mc-Xo-b-Nn¥ Ftßm´v?
`mc-Xo-b-Nn¥ Hcp hgn-Øn-cn-hn-em-Wn∂v. C\n-sb-tßm´v? `mhn-
bn-te°v t\m°p-∂-Xn\v apºv \ΩpsS Cu kw£n-]vX-amb Ncn-{Xm-
h-tem-I-\-Øns‚ apJy-amb \nK-a-\-ß-fn-te°v H∂p ItÆm-Sn-°p-
∂Xp \∂m-bn-cn°pw.
`mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS ASn-th-cp-Iƒ
H∂m-asØ \nK-a\w `mc-Xo-b-Nn-¥bv°v Hcp Ncn-{X-ap-s≠-∂Xp
Xs∂-bmWv. AXv am‰-߃°p hnt[-b-am-hmØ A\m-Zn-bmb k\m-
X-\-Nn-¥-b√. \q‰m-≠p-I-fpsS kwL-´-\-ß-fn-eq-sSbpw k¶o¿W-X-
I-fn-eq-sSbpw ka-\z-b-ß-fn-eq-sS-bp-amWv AXv cq]-s∏-Sp-Ibpw ]p„n-
s∏-Sp-Ibpw sNbvXXv. AXns‚ ASn-th-cp-Iƒ InS-°p-∂Xv kl-{km-
_vZ-߃°-∏p-d-ØmWv. Bcy-∑m¿°p-apºv C¥y-bpsS hnhn[ `mK-
ß-fn¬ Pohn-®n-cp∂ Ipe-tKm-{X-ß-fpsS {]mIr-X-Nn-¥-I-fp-sSbpw
EtKz-Z-kvtXm-{X-ß-fn¬ {]Xn-^-en-°p∂ {]mNo-\m-cy-∑m-cpsS AIr-
{Xn-am-i-b-ß-fp-sSbpw ka-\z-b-amWv AXns‚ Dd-hnSw. D¬∏m-Z-\-hy-
h-ÿ-bnse {]hr-Øn-hn-`-P-\-Øn-s‚bpw {]mNo\ kaq-l-Ønse
h¿W-hy-h-h-ÿ-bp-sSbpw XpS-°-tØm-Sp-IqSn hyXy-kvX-ß-fmb
Zm¿i-\n-I-Nn-¥-Iƒ Db¿∂p-h-∂Xv B Dd-hn-S-Øn¬ \n∂mWv.
a\p-jys\ a\p-jy-\n¬ \n∂v AI-‰n-\n¿Ønb Nqj-Wm-[n-jvTn-
X-amb h¿W-hy-h-ÿ-bpsS k¶p-Nn-X-Xz-ßsf tNmZyw sNøp-Ibpw
F√m a\p-jycpw ˛ F∂√, ktN-X-\m-tN-X-\-ß-fmb k¿h-N-cm-N-c-
ßfpw ˛ H∂m-sW∂v {]Jym-]n-°p-Ibpw sNbvXp-sIm-≠mWv C¥y-
bn¬ XXz-im-kv{X-Nn-¥-Iƒ Bhn¿`-hn-®Xv. kØv, AkØv,
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ352
Pothm¬]Øn, Pohn-Xhpw ac-Whpw, Bflmhv, {_“w, A\-¥X,
\iz-c-Xbpw A\-iz-c-Xbpw, {]IrXn, {]m]-©n-I-{]-Xn-`m-k-߃,
Bflmhpw {_“hpw XΩnepw a\p-jy\pw {]]-©hpw XΩn-ep-ap≈
_‘-߃ ˛ F√m-‰n-s\-∏-‰nbpw D]-\n-j-Øp-I-fnse Nn¥-I-∑m¿
N¿® sNbvXp. a\p-jy-Po-hn-X-Øns‚ A¿Yhpw e£yhpw I≠p-]n-
Sn-°m\pw sFln-I-Zpx-J-ß-fn¬ \n∂pw hymh-lm-cnI temI-Øns‚
\n m-c-X-I-fn¬ \n∂pw tamN\w t\Sn-s°m≠v kpJhpw kwXr-
]vXnbpw {]m]n-°m\pw Ah¿ ]cn-{i-an®p. B ]cn-{i-a-ß-fn¬
\n∂mWv hn`n-∂-ß-fmb {]mNo-\-Z¿i-\-߃ Dcp-Øn-cn™p ]p„n-
s∏-´Xv.
At∏mƒ, Z¿i-\-߃ Kpl-I-fntem ImSp-I-fntem Ign-®p-Iq-´nb
al¿jn-am-cpsS tIh-e-Nn-¥-I-f√. Pohn-X-{]-iv\-ß-fpsS {]Xn-I-c-
W-ß-fm-Wh. kmaq-lyhpw kmº-Øn-Ihpw cm{„o-b-hp-amb kw`-h-
hn-Im-k-ß-fp-ambn {]Xy-£-amtbm ]tcm-£-amtbm Ah _‘-s∏-
´n-cn-°p∂p. kmaqly˛kmº-ØnI bmYm¿Yy-ß-fmWv Ah-bpsS ASn-
Ød. ASn-Ø-dsb IqSp-X¬ Dd-∏n-°mt\m AXns\ am‰n-a-dn-®p-
sIm≠v a\p-jy-Po-hn-XsØ apt∂m´p \bn-°mt\m Ah {]tNm-Z\w
\¬Ip∂p. C¥ym-N-cn-{X-Ønse hnhn-[-L-´-ß-fn-ep-≠mb kwL-´-\m-
fl-I-ß-fmb kw`-h-hn-Im-k-ß-fpsS {]Xn-^-e-\-߃ Ah-bn¬
hy‡-ambn ImWmw. C¥ym-N-cn-{X-am-Is´, temI-N-cn-{X-Øn¬\n∂v
H‰-s∏-´-X√. {]mNo-\-Imew apX¬°p-Xs∂ C¥y hntZ-i-cm-Py-ß-
fp-ambn _‘w ]pe¿Øn-t∏m-∂n-´p≠v. AXp-sIm≠v ip≤-amb `mc-
Xob Nn¥ F∂v H∂p-≠m-hm≥ hø. {]mNo-\-{Ko-°p-Nn-¥-Ifpw a[y-
Im-esØ C…m-anI Nn¥-Ifpw {InkvXp-a-Xm-i-b-ßfpw imkv{X-
Ønepw kmt¶-Xn-I-hn-Zy-bn-ep-ap-≠mb ]ptcm-K-Xnbpw B[p-\n-I-km-
º-ØnI˛cm{„o-b-]-cn -h¿Ø-\-ß-fp-sa√mw `mc-Xo-b-Nn-¥-bn¬
kzm[o\w sNep-Øn-bn-´p≠v Aßs\, `mc-Xo-b-Nn¥ km¿h-eu-In-
I-Nn-¥-bpsS Hcp `mK-am-bn-Øo¿∂n-cn-°p∂p. CXns‚ A¿Yw `mc-
Xo-b-Nn-¥bv°v bmsXmcp {]tXy-I-X-bp-an-s√-∂√. t\sc-a-dn®v, C¥y-
bpsS kmaq-lyhpw tZio-b-hp-amb khn-ti-j-X-Ifpw Ncn-{X-]-c-amb
]mc-º-cy-ßfpw `qan-im-kv{X-]-c-amb hyXym-k-ßfpw Ak-a-amb
hf¿®bpw PmXn-hy-h-ÿbpw kmap-Zm-bn-I-hm-Zhpw kzmX-{¥y-k-a-c-
Øns‚ k¶o¿W-X-Ifpw a‰p {]tXy-I-X-Ifpw `mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS
hf¿®-bpsS khn-tij kml-N-cy-ß-fmWv. Cu kml-N-cy-ßsf
IW-°n-se-Sp-Øp-sIm≠p am{Xta B[p-\n-I-Im-e-L-´-Øn-\-\p-tbm-
Py-amb ]pXnb Nn¥-Isf Db¿Øn-s°m-≠p-h-cm≥ Ign-bp-I-bp≈q.
`mc-Xo-b-Nn¥ 353
C¥y-bpsS al-Ømb ]mc-º-cysØ ]q¿W-ambn \ntj-[n-°p∂ XXz-
Nn-¥-Iƒ°v ChnsS i‡n-bm¿Pn-°m≥ Ign-bn√. ]mc-º-cy-Øn-s‚bpw
Ncn-{X-Øn-s‚bpw kzm[o\w A{X kpi-‡-amWv.
GI-]-£o-b-amb kao-]\w
C¥y-bpsS Zm¿i-\n-I-]m-c-º-cy-Ønse Nne {]tXyI {]h-W-X-
Isf am{Xw GI-]-£o-b-ambn Db¿Øn-°m-Wn-°m\pw Aßs\
hkvXp-\n-jvT-amb Ncn-{X-]-T-\sØ hnIr-X-am-°m-\p-ap≈ Hcp hmk\
]m›m-Xycpw ]uc-kvXy-cp-amb Nne {KŸ-Im-c-∑m-cn¬ ImWm-\p≠v.
DZm-l-c-W-Øn\v, B¬_¿´v ssjz‰vk¿ C¥y≥ Z¿i-\-ß-sf-°p-dn-
®p≈ Xs‚ {KŸ-Øn¬ sFln-I-Po-hn-X-\n-tj-[-amWv `mc-Xo-b-Nn-
¥-bpsS apJy-amb A¥¿[mc F∂p-hsc {]Jym-]n-°p-I-bp-≠mbn.
a{¥-hm-Z-]-c-amb anÃn-kn-k-amWv `mc-Xo-b-X-Xz-Nn-¥-bpsS XpS°w
F∂pw AXn¬ \n∂mWv temI-sØbpw Pohn-X-sØbpw \ntj-[n-
°p∂ Z¿i-\-߃ Db¿∂p-h-∂Xv F∂p-amWv At±-l-Øns‚ A`n-
{]mbw.1 Pohn-XsØ AwKo-I-cn-°p∂, {Inbm-fl-I-amb, Hcp [m¿an-
I-hy-h-ÿ-sb-bmWv ]m›m-Xy-Nn¥ Du∂p-Ibpw \ymbo-I-cn-°p-Ibpw
sNøp-∂Xv F∂pw AXp-sIm-≠mWv AXns‚ temI-ho-£-W-Øn¬
ip`m-]vXn-hn-izmkw Xpfp-ºp-∂Xv F∂pw t\sc-a-dn®v `mc-Xo-b-Nn-¥-
bpsS ASn-ÿm\w Xs∂ \ncm-im-hm-Z-am-sW∂pw AXp-sIm-≠mWv
AXv Pohn-XsØ \ntj-[n-°p∂ \njv{In-b-amb Hcp [m¿an-I-hy-h-
ÿsb \ymbo-I-cn-°p-∂Xv F∂pw as‰m-cn-SØv At±lw Fgp-Xp-I-
bp-≠mbn.2 Nm¿hm-I-Z¿i-\-sam-gn-®p≈ as‰√m ̀ mc-Xo-b-Z¿i-\-ßfpw
a\p-jys‚ aX-]-c-amb A`n-em-j-ßsf Xr]vXn-s∏-Sp-Øm≥ Dt±-in®p
sIm≠p-≈-h-bm-sW∂pw AXo-{μn-bhpw Aeu-In-I-hp-amb Hcp
ÿnXn-hn-tijw km£m¬°-cn-°-emWv Ah-bpsS e£y-sa∂pw
ZmkvKp]vX ]d-bp∂p.3 B[ym-flnI {]h-W-X-bmWv `mc-Xo-b-Nn-¥-
bn¬ B[n-]Xyw hln-°p-∂Xv F∂pw AXmWv `mc-Xo-b-kw-kvIm-
c-sØ-bmsI \ndw-]n-Sn-∏n-°p-Ibpw Nn¥-Isf cq]-s∏-Sp-Øp-Ibpw
sNbvXXv F∂pw B[ym-fln-Im-\p-̀ -h-amWv ̀ mc-Xo-b-kw-kvIm-c-Øns‚
ASn-Ø-d-sb∂pw cm[m-Ir-jvW≥ ]d-bp∂p.4 At±-l-Øns‚ A`n-
1. Albert Schweitzer: Indian Thought and its Development, P. 250.2. Albert Schweitzer: Civilization and Ethics, P. 32.3. Dasagupta: History of Indian Philosophy, P. 22.4. Robert A. McDermott(Ed) : Basic Writings of S. Radhakrishnan, P. 85.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ354
{]m-b-Øn¬ ""Cuiz-cs‚ A\-iz-c-k-Ø-bmWv C¥y-bnse apJy-amb
Pohn-X-bm-Ym¿Yyw.''5
Bflo-b-hm-Zn-I-fmb Nn¥-I-∑m-cp-sSbpw bmYm-ÿn-Xn-I-cmb
ÿm]nX Xmev]-cy-°m-cp-sSbpw A`n-{]m-b-Øn¬ `mc-Xo-b-X-Xz-Nn¥
F∂p-sh-®m¬ Bflo-b-hm-Zhpw Bflo-b-hm-Z-sa-∂p-sh-®m¬ thZm-
¥hpw thZm-¥-sa-∂p-sh-®m¬ AssZz-X-th-Zm-¥-hp-amWv. ""Ct∂-hsc
`mc-Xo-b-Nn-¥sb khn-ti-j-ambn {]Xn-\n-[o-I-cn-®p-t]m-∂n-´p-≈Xv
Bflo-b-hm-Z-amWv''6 F∂p ]n.Sn. cmPp Dd-∏n-®p-]-d-bp∂p. ""apgp-h≥
`mc-Xo-b-kw-kv°m-c-Øn-s‚bpw ASn-Ød thZm-¥-amWv'7 F∂mWv
cmP-tKm-]m-em-Nm-cn-bpsS A`n-{]mbw Ipt_-c-∑m-cmb ÿm]n-X-Xm-
ev]-cy-°m-cpsS kmº-ØnI klm-b-tØm-Sp-IqSn \S-Ø-s∏-Sp∂ aX-
ÿm-]-\-ßfpw k\ymkn aT-ßfpw Ah-bpsS {]Nm-c-I-∑mcpw Bflo-
b-hm-ZsØ Db¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm≠v, ASn-b-¥n-c-ß-fmb kmº-
ØnI˛cm{„ob {]t£m-`-ß-fn¬ \n∂v P\-ß-fpsS {i≤sb Xncn-
®p-hn-Sp∂p. Ah-cpsS A`n-{]m-b-Øn¬ C∂sØ C¥-bnse an°
Ipg-∏-ß-fp-sSbpw ImcWw aX-hn-izm-k-ß-fpsS A`m-h-amWv.
F∂m¬, Bflo-b-hm-Ztam sFln-I-Po-hn-X-\n-tj-[tam BWv
`mc-Xo-b-X-Xz-Nn-¥-bpsS ASn-ÿm\w F∂ hmZw Ncn-{X-h-kvXp-X-
Iƒ°v H´pw-Xs∂ \nc-°m-Ø-XmWv. Fs¥-∂m¬, \Ωƒ Cu {KŸ-
Øns‚ BZy-`m-K-ß-fn¬ I≠p-I-gn-™-Xp-t]mse, {]mNo\ `mc-Xo-
b-Z¿i-\-ß-fn¬ Bflo-b-hm-Ztam sFln-I-Po-hn-X-\n-tj-[tam A√,
`uXn-I-hm-Z-Nn-¥-Ifpw Pohn-X-tØm-Sp≈ A`n-\n-th-i-hp-amWv B[n-
]Xyw hln-°p-∂Xv. {]m]-©n-I-{]-Xn-`m-k-ß-fp-sSbpw B¥-cn-I-tN-
X-\-bp-sSbpw bYm¿Y kz`m-h-ß-sf-°p-dn-®p≈ [oc-amb A`yq-l-
߃, a\p-jys‚ B¥-cn-I-{]-Ir-Xnbpw _mly-{]-Ir-Xnbpw XΩn-
ep≈ _‘w I≠p-]n-Sn-°m-\p≈ shº¬, a\p-jys\ t\cn-Sp∂ ̀ uXn-
Ihpw B[n-`u-Xn-I-hp-amb hnj-a-{]-iv\-߃°p ]cn-lmcw ImWm-
\p≈ ]cn-{i-a-߃, kaq-l-Øn¬ B[n-]Xyw hln-°p∂ ]utcm-
ln-Xy-Øns‚ hn[n-hn-e-°p-I-sftbm amaq¬hn-izm-k-ß-sftbm B{i-
bn-°msX bp‡nsb ASn-ÿm-\-s∏-Sp-Øn-s°m-≠p≈ kXym-t\z-
jWw, a\p-jy-Xz-tØm-Sp≈ BZ-chv, ̀ mhn-bn-ep≈ ip`m-]vXn-hn-izmkw
˛ Ch-sbm-s°-bmWv {]mNo-\-X-Xz-Nn-¥-I-fpsS apJy-k-hn-ti-j-X-Iƒ.
5. Ibid.6. P.T. Raju: Idealist Thought of India.7. C. Rajagopalachari: Hinduism
`mc-Xo-b-Nn¥ 355
bmYm¿Yy-tØm-Sp≈ kao-]-\sØ kw_-‘n-®n-S-tØmfw hn`n-∂-ß-
fmb ho£-W-K-Xn-I-fp-≠m-bn-cp∂p F∂-Xp-i-cn-bmWv. GI-ssZ-h-hn-
izm-khpw _lp-ssZ-h-hn-izm-khpw XΩnepw ssZzX-hm-Zhpw GI-X-
Xz-hm-Zhpw XΩnepw Bflo-b-hm-Zhpw `uXn-I-hm-Zhpw XΩn-ep-ap≈
\o≠ ka-c-ß-fn-eq-sS-bmWv {]mNo-\-Z¿i-\-߃ cq]-s∏-Sp-Ibpw
]p„n-bm¿Pn-°p-Ibpw sNbvXXv.
`uXn-I-hm-Zhpw Bflo-b-hm-Zhpw
Nm¿hm-I-aXw, As√-¶n¬ temIm-bXw, Hgn-®p≈ as‰√m {]mNo-
\-Z¿i-\-ßfpw Bflo-b-hm-Z-]-c-am-bn-cp∂p F∂ hmZ-Øn¬ henb
Ig-ºp-s≠∂p tXm∂p-∂n√. Bflo-b-hm-Z-Øn\v Xo¿®-bmbpw ÿm\-
ap-≠m-bn-cp∂p. ]t£, AXmWv {]mNo-\-Nn-¥-I-fn¬ B[n-]Xyw
hln-®-sX∂v ]d-bp-∂Xv icn-b√. bYm¿Y-Øn¬, BZy-Im-eØv
{]tXy-In®pw, Bflo-b-hm-Z-Øn-\m-bn-cp-∂n√, `uXn-I-hm-Z-Øn-\m-bn-
cp∂p, IqSp-X¬ {]m[m\yw. temIm-bXw, kz`m-h-hmZw, bZr-—m-hmZw
XpS-ßnb AXn-{]m-No-\-ß-fmb `uXn-I-hm-Z-Nn-¥-Iƒ°v, Ah-bpsS
bm{¥n-Ihpw Gsd-°psd {]mIr-X-hp-amb kz`mhw ImcWw, P\-
ßsf hf-sc-sbm∂pw BI¿jn-°m≥ Ign-™n-s√-∂Xp icn-bmWv.
]t£, Bflo-b-hm-Z-Øn\pw ]utcm-ln-Xy-Øn-\p-sa-Xn-cmb {]mY-anI
Iem-]-ß-fm-bn-cp∂p Ah F∂ Imcyw hnkva-cn-®p-IqSm. Gsd-°-gn-
bp-∂-Xn\p apºv kq£va-hn-i-I-e-\-Øn-s‚bpw bp‡n-bp-sSbpw ASn-
ÿm-\-Øn-ep≈ IqSp-X¬ k¶o¿W-ß-fmb kmwJyw, \ymbw,
sshti-jnIw XpS-ßnb ̀ uXn-I-hm-Z-Z¿i-\-߃ Bhn-jv°-cn-°-s∏´p.
Ah-sbm∂pw Xs∂ bmYm¿YysØ \ntj-[n-°p-Itbm Pohn-X-Øn¬
\n∂p≈ Hfn-t®m-´-߃°p t{]cW \¬Ip-Itbm sNbvXn√. t\sc-
a-dn®v, `uXn-tIm¬∏m-Z-\-Øns‚ hf¿®bv°pw sshZy-imkv{Xw,
tPymXn-imkv{Xw, A¿Y-imkv{Xw apX-emb {]mNo-\-im-kv{X-
߃°pw kmln-Xym-Zn-I-e-Iƒ°pw Ah hºn® {]tNm-Z\w \¬In.
_u≤-Z¿i-\hpw ssP\-Z¿i-\hpw, Ah-bpsS icn-bmb A¿Y-
Øn¬, `uXn-I-hm-Z-am-bn-cp-∂n√. F¶nepw, ssZhsØ AwKo-I-cn-°m-
Ø-Xp-sIm≠v Ah Xo¿®-bmbpw \nco-iz-c-hm-Z-]-c-am-bn-cp∂p. Bflo-
b-hm-Z-]-c-amb \nco-iz-c-hmZw, As√-¶n¬ \nco-iz-c-hm-Z-]-c-amb Bflo-
b-hmZw F∂v Ahsb hnti-jn-∏n°mw. ]t£, {Ia-Øn¬ Ahbv°v
]e am‰-ßfpw kw`-hn®p. _u≤-Z¿i-\-Øns‚ imJ-I-sf∂p ]d-
bm-hp∂ hn⁄m-\-hm-Zhpw tbmKm-Nm-chpw hn´p-ho-gvN-bn-√mØ Bflo-
b-hm-Z-Øn-emWv Du∂n-bXv. adn®v ku{Xm-¥nIw, ssh`m-jnIw F∂o
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ356
imJ-Iƒ `uXn-I-hm-Z-Øn-te-°mWv Xncn-™Xv. _u≤˛ ssP\-Z¿i-
\-ß-fn-e-S-ßnb sshcp-[ym-[n-jvTnX Nn¥-Ifpw am‰-sØ-°p-dn®pw
Imcy-Im-c-W-_-‘-sØ-°p-dn-®p-ap≈ \nK-a-\-ßfpw k]vX-`w-Ko-\ym-
bhpw a‰pw `mc-Xo-b-Z¿i-\-sØbmsI Hcp ]pXnb L´-Øn-te°v
Db¿Øn. {]mNo\ ]m›mXy Z¿i-\-ßsf hni-I-e\w sNbvXp-
sIm≠v {Ko°p-X-Xz-⁄m-\n-I-fpsS kl-P-amb Zzμzm-fl-I-hm-Z-sØ-
∏‰n GwK¬kv FSp-Øp-]-d-™Xv {]mNo-\-_u≤˛ ssP\-Nn-¥-I-
∑msc kw_-‘n®pw icn-bm-sW∂p tXm∂p∂p.
F∂m¬, {]mNo-\-`u-Xn-I-hm-Zn-Iƒ°v {]Ir-Xn-bp-sSbpw {]]-©-
Øn-s‚bpw a\p-jy-s‚bpw ]cn-Wm-a-{]-{In-b-Isf \n¿W-bn-°p∂
\nb-a-ß-sf-∏-‰ntbm am\-kn-I-{]-{In-b-I-fpsS {Inbm-fl-I-amb kz`m-
h-sØ-∏-‰ntbm B¥-cn-I-{]-Ir-Xnbpw _mly-{]-Ir-Xnbpw XΩnepw
tNX-\bpw kmaq-ly-Po-hn-Xhpw XΩn-ep-ap≈ _‘-ß-sf-∏-‰ntbm
imkv{Xo-b-ambn A]-{K-Yn®p hni-I-e\w sNøm≥ Ign-™n-cp-∂n√.
Ah-cpsS `uXn-I-hmZw Aim-kv{Xo-bhpw Ahy-‡hpw A`yq-lm-[n-
jvTn-X-hp-am-bn-cp∂p. CXn¬ A¤p-X-s∏-Sm-s\m-∂p-an√. Fs¥-∂m¬,
imkv{Xhpw kmt¶-Xn-I-hn-Zybpw {]mIr-Xm-h-ÿ-bn-em-bn-cp∂ B
{]mNo-\-Im-eØv a\x-imkv{Xw, ico-c-imkv{Xw {]Ir-Xn-imkv{Xw,
kmaq-ly-imkv{Xw, ckm-b-\-imkv{Xw apX-em-b-h-bpsS klm-b-tØm-
Sp-IqSn bmYm¿YysØ hni-I-e\w sNbvXp ]Tn-°pI Ffp-∏-am-bn-cp-
∂n√. am¿Ivkv Nq≠n-°m-Wn-°p-I-bp-≠mbn: ""CtX-h-sc-bp≈ `uXn-
I-hm-Z-Øns‚ apJy-amb Zu¿_-ey-an-XmWv: C{μn-bm-\p-`q-Xn-I-fn-eqsS
{Kln-°-s∏-Sp∂ hkvXp As√-¶n¬ bmYm¿Yyw [ym\-Øns‚ hnj-
b-am-bn-´mWv a\- n-em-°-s∏-Sp-∂Xv. kwth-Z-\m-fl-I-amb am\p-jn-I-
{]-h¿Ø-\-Øns‚ As√-¶n¬ {]tbm-K-Øns‚, cq]-Øn-e√. F∂p-
sh-®m¬ BXva-\n-jvT-am-bn-´√. AXp-sIm≠v, `uXn-I-hm-Z-Øn-s\-Xn-
cmbn Bflo-b-hmZw {Inbm-fl-I-amb hisØ Aaq¿Ø-amb cq]-
Øn¬ hnI-kn-∏n®p. AXm-Is´, kwth-Z-\m-fl-I-amb {Inbm-fl-I-
Xsb, AXns‚ bYm¿Y-cq-]-Øn¬ a\- n-em-°p-∂p-an√.''8
thZm-¥-Øns‚ Dƒ∏n-cn-hp-Iƒ
D]-\n-j-Øp-I-fn¬ Nn∂n-®n-Xdn InS∂ Bflo-b-hm-Z-Nn-¥-Isf
thZm-¥-ambn hyh-ÿ-s∏-Sp-Øn-bXv _mZ-cm-b-W-\mWv. _mZ-cm-b-
Ws‚ thZm-¥-Øn¬ Fs¥m-s°-Øs∂ \yq\-X-Ifpw A]-cym-]vX-
8. Marx: Theses on Feuerbach.
`mc-Xo-b-Nn¥ 357
X-Ifpw D≠m-bn-cp-∂mepw A¥¿ap-J-Xztam Pohn-X-\n-tj-[tam AXn-
sem-cn-SØpw ImWm≥ Ign-bn√. AXv Xo¿®-bmbpw Bflo-b-hm-Z-am-
bn-cp∂p. ]t£, "Al'Øns‚ \nKq-V-X-I-fn¬ Hfn-™n-cp-∂p-sIm≠v
{]m]-©n-I-bm-Ym¿Yy-ßsf \ntj-[n-°p-Itbm \ncm-I-cn-°p-Itbm
sNøp∂ Bflo-b-hm-Z-am-bn-cp-∂n√. adn®v, hy‡n-bpsS Bflm-hns\
{]]-©-Øns‚ Bflm-hp-ambn _‘-s∏-Sp-Øn-°m-Wm-\p≈ Hcp ]cn-
{i-a-am-bn-cp∂p. kz¥w hy‡n-ssh-in-„ysØ {]]-©-tØmfw hep-
Xm-°m\pw ]q¿W-X-bn-te-°p-b¿Øm-\p-ap≈ a\p-jys‚ G‰hpw D∂-
X-amb A`n-em-j-Øns‚ {]I-S-\-am-bn-cp∂p AXv. s\lvdp {]kvXm-
hn-®-Xp-t]mse, ""Hcp-]t£, AXv sshb-‡n-I-amb ]q¿W-X-sb-°p-
dn -®p≈ ss\Xn-I-L-S-IsØ Bh-iy-Øn-e-[nIw Du∂p-Ibpw
Aßs\ kmaq-ly-ho-£-W-Øn\v tIm´w X´n-°p-Ibpw sNbvXn-´p-
≠mhmw.''9 F∂mepw, {]mNo-\-th-Zm-¥n-bp-tSXv k¶p-Nn-Xhpw kz¥w
Bflm-hns\ tI{μo-I-cn-®p-sIm-≠p-≈-Xp-amb Hcp ho£-W-K-Xn-bm-
bn-cp∂p F∂p-]-d-bm≥ hø. Fs¥-∂m¬, ""]c-kv]cw B{i-bn-°p∂
Hscm‰ kpL-Sn-X-kz-cq-]-ambn a\p-jy-cm-in-sb-bmsI t\m°n-°m-Wm-
\p≈'' Hcp ]cn-{i-a-am-bn-cp∂p AXv.
At∏mƒ, C¥y-bnse {]mNo\ Nn¥-I-∑m¿ F√m-hcpw Htc
ho£-W-K-Xnsb Xmtem-en-°p-∂-h-cm-bn-cp∂p F∂ hmZ-Øn\v Ncn-
{X-bm-Ym¿Yy-hp-ambn bmsXmcp s]mcp-Ø-hp-an√. Ahsc samØ-
Øn¬ `uXn-I-hm-Zn-I-sf∂pw Bflo-b-hm-Zn-I-sf∂pw Xcw-Xn-cn°mw.
]t£, Cu c≠p Nn¥m-K-Xn-°m¿°n-S-bn¬ Xs∂ hyXy-kvX-ß-fmb
H´-\-h[n hn`m-K-ß-fp-ap-≠m-bn-cp∂p. Cu hyXy-kvX-hn-`m-K-߃ XΩn-
ep-≠mb Bi-b-hn-\n-a-b-ß-fn-eq-sSbpw kwL-´-\-ß-fn-eq-sS-bp-amWv
`mc-Xo-b-X-Xz-Nn¥ hnImkw {]m]n-®Xv. Nne {]tXy-I-L-´-ß-fn¬,
kmº-Øn-Ihpw kmaq-ly-hp-amb Ipg-∏-ß-fp-≠m-Ip∂ L´-ß-fn¬
hnti-jn®pw, F√mw \iz-c-am-sW∂pw AkvXnXzw Xs∂ ZpxJ-am-
sW∂pw a‰p-ap≈ Nn¥m-K-Xn-Iƒ°pw Pohn-X-\n-tj[w, A¥¿ap-
JXzw, \ncm-im-hmZw, anÃn-knkw apX-em-b-hsb icWw {]m]n-°m-
\p≈ {]h-W-X-Iƒ°p-amWv ap≥Xq-°-ap-≠m-bn-cp-∂Xv. kaq-l-
Øns‚ Xe-∏-Øn-cn-°p∂ D]-cn-h¿K-°m¿ Xß-fpsS ÿm]n-X-Xm-
ev]-cy-ßsf Dd-∏n-°m≥ th≠n CØcw {]h-W-X-Isf t_m[-]q¿Δw
D]-tbm-K-s∏-Sp-Øm≥ {ian®p F∂Xpw icn-bmWv. ]t£, CØcw
{]h-W-X-I-fm-bn-cp-∂n√ {]mNo-\-Z¿i-\-ß-fpsS s]mXp-kz-`mhw.
9. J. Nehru: The Discovery of India, P. 28.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ358
s]mXp-hn¬ t\m°n-bm¬ Pohn-X-\n-tj-[-a√, Pohn-X-bm-Ym¿YysØ
AwKo-I-cn-®p-sIm≠v ip`m-]vXn-hn-izm-k-tØmsS ZpxJ-ß-sfbpw Zpcn-
X-ß-sfbpw Xc-Ww-sNbvXp apt∂m´p t]mIm-\p≈ {]h-W-X-bmWv
Ah-bn¬ ap∂n´p \n¬°p-∂Xv.
a[y-bp-K-Øn¬ {]mNo-\-Z¿i-\-߃°v At\Iw Dƒ∏n-cn-hp-Ifpw
H´-\-h[n hymJym-\-ß-fp-ap-≠mbn. Bflo-b-hm-Z-Øn-\m-bn-cp∂p
{]m[m\yw. Bflo-b-hm-Zn-Iƒ°n-S-bn¬Øs∂ \o≠p-\n∂ N¿®-Ifpw
A`n-{]m-b-kw-L-´-\-ßfpw \S∂p. i¶-cm-Nm-cy-cm-bn-cp∂p a[y-Im-
esØ G‰hpw {]K-¤-\mb Zm¿i-\n-I≥. At±-l-Øns‚ AssZz-X-
Nn-¥-Iƒ {]mNo-\-th-Zm-¥sØ ]pXn-sbmcp L´-Øn-te-°p-b¿Øn.
kmwJyw, sshti-jnIw, temIm-bXw, _u≤˛ssP\-Z¿i-\-߃ apX-
em-b-h-sb√mw Jfin-®p-sIm≠v At±lw Bflo-b-hm-Z-Øn\v Hcp-
d® ASn-Ø-d-\¬In. F∂m¬, i¶-cs‚ AssZz-X-th-Zm¥w a[y-Im-
esØ thZm-¥-Z¿i-\-ß-fn¬ H∂p am{X-am-bn-cp∂p. AssZz-X-th-Zm-
¥sØ hna¿in-®p-sIm≠v cmam-\p-P≥, a[z≥, h√-`≥, \nw_m¿°≥
XpS-ßnb thZm-¥n-Iƒ Xß-fpsS hnin-„m-ssZz-Xhpw ssZzXhpw
ssZzXm-ssZz-Xhpw a‰pw Bhn-jv°-cn®p. Ah-sc√mw Xs∂ Bflo-b-
hm-Zn-I-fm-bn-cp∂p. Bflo-b-hm-Zn-Iƒ am{X-a√, aX-hn-izm-kn-I-fp-am-
bn-cp∂p. {]mNo-\-Zm¿i-\n-I-∑m-cpsS tIh-e-{_-“sØ kKp-W-
{_“ambpw kKp-W-{_-“sØ ssZh-ambpw hymJym-\n-®p-sIm≠v
Ah¿ aX-hn-izm-k-߃°v ]pXn-sbm-c-Sn-ÿm\w kr„n®p. Aßs\,
XXz-im-kv{Xhpw ssZh-im-kv{Xhpw XΩn¬ henb ASn-b-¥-c-an-s√-
∂mbn. kq^n-I-fpsS GI-X-Xz-hm-Zhpw Gsd-°psd GI-ssZ-h-hn-
izmkw Xs∂-bm-bn-cp∂p. kq^n-Ifpw ]n¬°me thZm-¥n-I-fp-amWv
`‡n-{]-ÿm-\-Øn\v ASn-Ø-d-bn-´Xv.
A¥¿ap-JXzw, \njv{In-bXzw, [ym\w, k\ymkw apX-em-b-h-
bm-bn-cp∂p a[y-Im-esØ Bflo-b-hm-Z-Øns‚ Nne apJy-k-hn-ti-
j-X-Iƒ. aX-hn-izm-k-߃°p hf-cm≥ ]‰nb B[ym-fln-I-{]-h-W-
X-I-fm-bn-cp∂p Ah. aXhpw XXz-Nn-¥bpw ]c-kv]cw Iq´p-]n-Sn-®p-
sIm-≠mWv ]p„n-s∏-´Xv. ]pXnb kmt¶-XnI hnZy-I-fpsS A`m-h-
Øn\pw D¬∏m-Z-\-i-‡n-I-fpsS A]-cn-jvIrX \ne-hm-c-Øn\pw
tbmPn® hnizm-k-ßfpw Nn¥-I-fp-am-bn-cp∂p Ah. AXn-hr„n, A\m-
hr„n XpS-ßnb {]Ir-Xn-tIm-]-ß-fp-sSbpw ]I¿®-hym[n, Zmcn{Zyw,
a¿Z\w XpS-ßnb sFlnI ZpxJ-ß-fp-sSbpw apºn¬ a\p-jy≥ \n -
lm-b-\m-bn-cp∂p. {]Ir-Xn-bpsS {]Xn-`m-k-ß-sftbm PmXn-hy-h-ÿ-
bnepw taem-f¿˛Iogm-f¿ _‘-ß-fnepw Cgp-In-∏n-Sn® kmaq-ly-Po-
`mc-Xo-b-Nn¥ 359
hn-X-sØtbm X\n-°-\p-Iq-e-am°n am‰m≥ Ah\v Ign-hp-≠m-bn-cp-
∂n√. I¿aw, ]p\¿P∑w, kz¿Kw, \cIw apX-em-b-h-bn¬ hnizm-k-
a¿∏n-®p-sIm≠v \ne-hn-ep-ff kmaq-ly-{I-a-Øn\v Iog-S-ßp-I-b-√msX
a‰p am¿K-ap-≠m-bn-cp-∂n√. ssZh-hn-[n-sb-°p-dn-®p≈ k¶-ev]-Øns‚
apºn¬ a\p-jys‚ C—m-i-‡n°p ÿm\-ap-≠m-bn-cp-∂n√. Aßs\,
aX-hn-izmkw Nqj-Wm-[n-jvTn-X-amb kmaq-ly-km-º-ØnI hyh-
ÿsb \ne-\n¿Øm-\p≈ Hcp-]-I-c-W-am-bn-Øo¿∂p.
aX-hn-izm-k-ß-fpsS ]¶v
CXns‚ A¿Yw aXw AXns‚ F√m cq]-ß-fnepw F√m
ImeØpw ]n¥n-cn-∏≥ ÿm]nX Xmev]-cy-°m-cpsS Hcm-bp-[-am-bn-
cp∂p Ft∂m AXv ""a\-jys\ sNdp-Xm-°p-Ibpw Ahs‚ al-
XzsØ £X-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNøp∂ apJy-amb {]Xy-b-im-kvt{Xm-
]m-[n-I-fn-sem-∂mWv''10 Ft∂m A√. a[y-Im-e-Øp-t]mepw Aß-
s\-bm-bn-cp-∂n√, a¿Zn-Xcpw Nqjn-X-cp-amb P\-hn-`m-K-߃ ÿm]n-
X-Xm-ev]-cy-߬s°-Xn-cmbn \S-Ønb euIn-I-k-a-c-߃ ]e-t∏mgpw
aX-Øn-s‚bpw B[ym-fln-I-X-bp-sSbpw Bh-c-W-a-Wn-™-h-bm-bn-
cp∂p. `‡n-{]-ÿm-\-Øn¬ CXp-h-fsc {]I-S-ambn ImWmw. F√m
a\p-jycpw ssZh-Øns‚ k¥m-\-ß-fm-sW∂pw AXp-sIm≠v F√m-
hcp ka-∑m-cm-sW∂pw {]Jym-]n® I_odpw ssNX-\yhpw a‰p `‡n-
{]-ÿm\ t\Xm-°-∑mcpw bYm¿∞-Øn¬ \ne-hn-ep≈ A\o-Xn-
Iƒ°pw Ak-a-Xz-߃°pw FXn-cmbn t]mcm-Sm≥ P\-ßsf D¬_p-
≤-cm-°p-I-bmWv sNbvXXv. \ne-hn-ep≈ kmaqly˛ kmº-ØnI hyh-
ÿsb am‰n-a-dn-°m≥ Ah¿ Blzm\w sNbvXn-s√-∂Xp icn-bmWv
Ah-cpsS Blzm-\-߃ aX-]-chpw Bflo-b-hp-am-bn-cp∂p. kmº-Øn-
I-ssh-cp-[y-ßsf A]-{K-Yn®p hni-I-e\w sNbvXp-sIm≠v Ahbv°v
]cn-lmcw ImWm-\√, hy‡n-I-fpsS B[ym-fln-I-Po-hn-X-Øn¬ am‰-
ap-≠m-°m-\mWv Ah¿ ]cn-{i-an-®Xv. ]t£, B[ym-flnI Pohn-X-
Ønse sFIyhpw kmtlm-Z-cyhpw sFln-I-ß-fmb Ak-a-Xz-
߃°pw A\o-Xn-Iƒ°pw FXn-cmb ]pXnb aqey-ß-fm-bn-cp∂p.
PmXn˛ aX-hy-Xym-k-߃s°-Xn-cmbn a\p-jy-km-tlm-Zcyw sI´n-∏-
Sp-°m-\p≈ D¬t_m-[-\-߃ ^e-Øn¬ \ne-hn-ep≈ ^yqU¬hy-
h-h-ÿ-bvs°-Xn-cm-bn-cp∂p. a\p-jy-kvt\-l-sØ-°p-dn®pw ka-Xz-sØ-
°p-dn-®p-ap≈ aX-]-c-amb k¶-ev]-߃ Ime-l-c-W-s∏´ kmaq-ly-
10. Mitin in concept of Man Edited by Radhakrishnan and Raju
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ360
_-‘-ß-fpsS ASn-Ø-d-bn-f-°m≥ sI¬∏p-≈-Xm-bn-cp∂p. `‡n-{]-
ÿm-\-Øns‚ ]Xm-I-bp-b¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm-≠mWv _wKmƒ, ]©m_v
XpS-ßnb DØ-tc-¥y≥ {]hn-iy-I-fnse Irjn-°m¿ \mSp-hm-gn-Ø-Øn-
s\-Xn-cmb H´-\-h[n ka-c-߃ \S-Øn-bXv. ]t£, ^yqU-en-ksØ
D∑q-e\w sNøm≥ Icp-Øp≈ kmaqly˛kmº-ØnI i‡n-Iƒ
hf¿∂p-I-gn-™n-cp-∂n√. AXp-sIm-≠mWv `‡n-{]-ÿm-\-Øns‚
t\Xm-°-∑m¿°v Xß-fpsS e£y-߃ km£m¬°-cn-°m≥ Ign-
bmsX t]mbXv.
B[p-\n-I-X-bpsS aqey-߃
]sØm-ºXmw \q‰m-≠nse kmaq-ly-]-cn-jv°-cW kwcw-`-߃
Hc¿Y-Øn¬ ̀ ‡n-{]-ÿm-\-Øns‚ XpS¿®-bm-bn-cp∂p F∂p-]-dbmw.
]t£, kml-N-cy-߃ IqSp-X¬ A\-Iq-e-am-bn-°-gn-™n-cp∂p. kmº-
Øn-Ihpw kmaq-lyhpw cm{„o-b-hp-amb ]cn-h¿Ø-\-ß-fpsS ^e-
ambn a\p-jys‚ Ign-hp-I-sf-°p-dn-®p≈ ]pXn-sbmcp t_m[w hf-
cm≥ XpS-ßn-bn-cp∂p. apX-em-fn-Ø-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈
D¬∏m-Z-\-hn-X-c-W-ßfpw hn\n-a-tbm-]m-[n-Ifpw KXm-K-X-ku-I-cy-
ßfpw Itºm-f-hn-I-k-\hpw B[p-\n-I-hn-Zym-`ym-k-hp-sa√mw PmXn-
hy-h-ÿ-bvs°-∂-t]mse I¿aw, ]p\¿P∑w apX-em-b-h-bn-ep≈
hnizm-k-߃°pw ISpØ {]l-c-ß-tf¬∏n®p. Ah-bpsS ÿm\Øv
hy‡n-hmZw, a\p-jy-kvt\lw, kzmX{¥yw, P\m-[n-]Xyw XpS-ßnb
]pXnb kn≤m-¥-߃ Db¿∂p-h∂p. Cu ]pXnb aqey-ß-fpsS h‡m-
°ƒ Bflo-b-hm-ZsØ Ab-Ym¿Y-X-I-fp-sSbpw A`yq-l-ß-fp-sSbpw
A¥-co-£-Øn¬ \n∂v euIn-I-bm-Ym¿Yy-ß-fn-te°v Cd-°n-s°m-≠p-
h-cm≥ {ian®p. {]]-©-Øn-\-∏p-d-Øp≈ ssZhsØ Ah¿ sFln-I-
Po-hn-X-Øn\v {]tNm-Z\w \¬Ip∂ ssZh-am°n am‰n. {]]-©m-Xo-X-
amb i‡n-hn-tijw kXyw kuμcyw, kvt\lw, \∑ apX-em-b-h-
bpsS BsI-Øp-I-bm-bn-Øo¿∂p. \njv{In-b-Xzhpw A‘-amb A\p-
k-c-Whpw {Inbm-fl-I-amb hy‡n-ssh-in-„y-Øn\pw a\p-jy-kzm-X-
{¥y-sØ-°p-dn-®p≈ ]pXn-sbmcp t_m[-Øn\pw hgn-am-dn-s°m-SpØp.
Cu ]pXnb am\p-jn-I-aq-ey-߃ ]e-t∏mgpw aX-Øn-s‚bpw
Bflo-b-hm-Z-Øn-s‚bpw Bh-c-W-a-dn-™p-sIm-≠mWv cwK-Øp-h-∂Xv.
DZm-l-c-W-Øn\v, thZm-¥sØ Db¿Øn-∏n-Sn-®p-sIm-≠mWv kzman
hnth-Im-\-μ≥ tkmjy-en-k-Øn\pw A[zm-\n-°p∂ P\-ß-fpsS `c-
W-hy-h-ÿbv°pw th≠n hmZn-®Xv. CJv_mepw SmtKmdpw Km‘n-bp-
sa√mw XnI™ Bflo-b-hm-Zn-I-fm-bn-cp∂p. F¶nepw, C¥y-bpsS
`mc-Xo-b-Nn¥ 361
cm{„o-bhpw kmaq-ly-hp-amb ]ptcm-K-Xn°p th≠n-bmWv Ah¿ Fgp-
Xp-Ibpw {]kw-Kn-°p-Ibpw {]h¿Øn-°p-Ibpw sNbvXXv. Ah-cpsS
Bflo-b-hmZw kzmX-{¥y-k-a-c-Øn\pw ]pXn-sbmcp kmaq-ly-hy-h-ÿ-
bpsS \n¿am-W-Øn\pw {]tNm-Z\w \¬Ip∂ Xc-Øn-ep-≈-Xm-bn-cp∂p.
CXns‚ A¿Yw aXhpw Bflo-b-hm-Zhpw F√m-bn-t∏mgpw ]ptcm-
K-a-\-]-c-amb Hcp ]¶mWv hln-®n-́ p-≈Xv F∂√. ]n¥n-cn-∏≥ ÿm]n-
X-Xm-ev]-cy-߃°p ]n¥pW \¬Inb Bflo-b-hm-Zn-Ifpw aX-ÿm-
]-\-ßfpw hln-®-]¶v sNdp-sXm-∂p-a√. aX-Øns‚ t]cn¬ kXn,
AbnØw, NqjWw XpS-ßnb F√m \njvTq-c-X-I-sfbpw \ymbo-I-cn-
°m≥ th≠n \S-Ø-s∏´ {ia-߃ ImWm-Xn-cp-∂p-IqSm. Npcp-°n-∏-
d-™m¬, a\p-jys‚ D¬Ir-„-X-Isf hf¿Øm≥ {ian® Bflo-b-
hm-Zn-I-sf-sb-∂-t]mse Xs∂ arKo-b-X-Isf \ne-\n¿Øm≥ {ian®
Bflo-b-hm-Zn-I-sfbpw ImWmw.
\njv^-e-Xm-t_m-[-Øns‚ t{]c-I-i-‡n-Iƒ
C∂sØ Bflo-b-hm-Zn -I-fmb XXz-Nn-¥-I-∑m-cn¬ Nne¿
X߃°p Np‰pw Ccp-´ns‚ Hcp ]c-∏-√msX as‰m∂pw ImWp-∂n-s√-
∂p-≈Xv FSp-Øp-]-d-b-Ø-°-XmWv. _mly-{]-]-©sØ am‰m-\p≈
]cn-{i-a-ß-fp-t]-£n®v kz¥w A¥-cm-flm-hn-\p-≈n-te°v Cd-ßn-t∏m-
Im≥, I¿a-tem-I-Øn¬ \n∂v [ym\-tem-I-Øn-te°v Xncn-bm≥, Ah¿
P\-ßsf t{]cn-∏n-°p∂p. DZm-l-c-W-Øn\v, C¥y≥ XXz-imkv{X
tIm¨{K-kns‚ ap∏Xmw ktΩ-f-\-Øn¬ A[y-£X hln-®p-sIm≠v
alm-tZ-h≥ ]d™p:
""Ign™ Ac iXm-_vZ-°m-esØ kw`h ]c-º-c-I-sf-°p-dn®p
Nn¥n-°p∂ GsXm-cmƒ°pw Hcp-Xcw \njv^-e-Xm-t_m[w A\p-`-h-
s∏-Sm-Xn-cn-°mt\m Xs∂ hebw sNøp∂ A‘-Im-c-Øm¬ _m[n-
°-s∏-Sm-Xn-cn-°mt\m km[y-a√.... Aan-X-amb _ln¿ap-J-Xz-amWv
B[p-\n-I-a-\p-jys\ ]nSn-Iq-Sn-bn-cn-°p∂ alm-tcmKw. Ah≥ c£n-
°-s∏-S-W-sa-¶n¬ `uXn-Im-[n-Im-c-i-‡n°p th≠n-bp≈ \nc¿Y-I-
amb ]c-°w-]m-®n-en¬ \n∂v Ahs\ ]n¥n-cn-∏n-°Ww. H∂n-\p-tijw
as‰m-∂mbn kºm-Zn-®p-Iq-́ p-∂-Xp-sIm≠v Hcmƒ°v kpJw t\Sm≥ Ign-
bn√. bYm¿Y-amb kpJw D≈n-emWv. hkvXp-°-fpsS _mly-`mhw
I≠p hgn-sX-‰msX Ah-bpsS Bflm-hn-te°v t\m°m\pw AXn¬
Xs∂-Øs∂ Is≠-Øm\pw Ign-bp-∂-h\p am{Xta bXm¿Y-amb
kpJ-a-\p-`-hn-°m≥ Ignbq.''11
11. T.M.P. Mahadevan in Indo-Asian Culture, July 1956.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ362
\ΩpsS C∂sØ kmaq-ly-Po-hnXw \njv^-e-Xm-t_m-[-Øn-
s‚bpw auVy-Øn-s‚bpw Npgn-bn¬ s]´n-cn-°-pI-bm-sW-∂Xv kXy-
amWv. cmPyw Hcp ]cn-h¿Ø-\-L-´-Øn-emWv. P\-߃ [m¿an-Ihpw
Bflo-b-hp-amb Hcp hn]¬L-´sØ Xc-Ww-sNbvXp sIm≠n-cn-°p-
I-bmWv. Ah¿°v c£ In´m-ØXv Ahsc _ln¿ap-J-Xz-Øn¬ \n∂v
A¥¿ap-J-Xz-Øn-te°v \bn-°m≥ th≠{X aX-]-fin-X-∑mtcm XXz-
Nn-¥-I-∑mtcm C√m-™n-́ √. hmkvX-h-Øn¬, A¥¿ap-J-Xz-Øn-te°v
Xncn-bm-\p≈ hmk\ Xs∂ _mly-amb kmaqly˛kmº-ØnI
XI¿®-bpsS ^e-amWv.
a[y-bp-K-Øn¬ hy‡n-bpsS PohnXw kaq-l-Øns‚ Pohn-X-hp-
ambn At`-Zyamw hn[w _‘-s∏-´-Xm-bn-cp∂p. A]q¿W-X-Ifpw ]cn-
an-Xn-Ifpw Fs¥m-s°-Ø-s∂-bp-≠m-bn-cp-∂mepw Hmtcm hy‡n°pw
{Kma-k-ap-Zm-b-Øns‚, As√-¶n¬ Iq´p-Ip-Spw-_-Øns‚, As√-¶n¬
PmXn-bpsS, As√-¶n¬ tKm{X-Øns‚, Hcp `mK-amWv Xm≥ F∂
t_m[-ap-≠m-bn-cp∂p. AXp-sIm-≠p-Xs∂, Nqjn-X\pw a¿Zn-X-\p-am-
sW-¶nepw Ah\v Hcp kpc-£n-X-Xz-t_m-[-ap-≠m-bn-cp∂p. apX-em-fn-
Ø-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ hyh-km-b-h¬°-c-Whpw hym]m-
chpw KXm-K-Xhpw hm¿Øm-hn-\n-a-bhpw B[p-\n-I-hn-Zym-`ym-khpw
F√mw IqSn ]c-º-cm-K-X-amb Pohn-X-co-Xn-sb-bmsI XI¿Øp-I-
f™p. Acm-P-I-Xzhpw a’-chpw \nd™ kmaq-ly-hy-h-ÿ-bnse
Hmtcm AwKhpw H‰-s∏´ Hcp hy‡n-bm-bn-Øo¿∂p. Hmtcm hy‡nbpw
Xm≥ kr„n-°p∂ D¬∏-∂-ß-fn¬ \n∂pw D¬∏m-Z-t\m-]-I-c-W-ß-
fn¬ \n∂pw a‰p a\p-jy-cn¬ \n∂pw X∂n¬ \n∂p-X-s∂bpw A\y-
h¬°-cn-°-s∏´p. ]gb temIw XI¿∂p Xcn-∏-W-am-hp-I-bmWv. Nnc-
Im-e-ambn Ah¿ {]Xo-£m-]q¿hw kz]v\w-I-≠p-sIm-≠n-cp∂ `mh-
\m-tem-I-am-Is´ {]Xy-£-s∏-Sp-∂p-an√. CØ-c-samcp ]cn-X-ÿn-Xn-
bn¬ A\y-Xm-t_m-[hpw \njv^-e-Xm-t_m-[hpw a\p-jys\ ]nSn-Iq-
Sp-∂p-sh-¶n¬ AXn-e-¤p-X-s∏-Sm-s\m-∂p-an√. Xm≥ ]cn-Xy-‡\pw H‰-
s∏-´-h-\p-am-sW∂v Ah\v tXm∂m≥ XpS-ßp-∂p. a\p-jys\ shdp-
samcp hkvXp-hm°n am‰p∂ apX-em-fn-Ø-Øns‚ A\n-hm-cy-amb Hcp
{]h-W-X-bm-WnXv. A[n-I-a-[nIw Zp -l-am-bn-Øo-cp∂ Ak-a-Xz-
߃, A\p-Zn\w aq¿On-®p-sIm≠p hcp∂ h¿K-ssh-cp-[y-߃, \yq\-
]-£-°m-cmb ]W-{]-`p-°-fpsS [q¿Øpw Al-¥bpw A[n-Im-c-{]-
a-Ø-Xbpw, `qcn-]-£-°msc ]nSn-Iq-Sp∂ Zmcn-{Zyhpw A[x-]-X-\hpw,
ssI°qen, Icn-©¥, A\oXn, A{Iaw ˛ kmaq-ly-Po-hn-X-amsI
`mc-Xo-b-Nn¥ 363
inYn-e-am-hp-Ibpw a\p-jys‚ A¥- Ø CSn®p XI¿°-s∏-Sp-Ibpw
sNøp∂p. Cu ÿnXn-bn¬ \n∂p c£-s]-Sm-\p≈ am¿Kw A¥-cm-
flm-hns‚ \nKq-V-X-sb-°p-dn®v [ym\n-°m≥ th≠n Pohn-X-bm-Ym¿Yy-
ß-fn¬ \n∂pw kr„n-]-c-amb {]h¿Ø-\-ß-fn¬ \n∂pw Hfn-t®m-Sn-
t∏m-h-e√. bYm¿Y-amb kpJw InS-°p-∂Xv A¥-cm-Xvam-hns‚ \nKq-
V-X-bn-e√, a\p-jys\ \ncm-i-X-bn-te°pw \njv^-e-Xm-t_m-[-Øn-
te°pw X≈n-hn-Sp∂ A{I-a-ßfpw A\o-Xn-Ifpw Ah-km-\n-∏n-°m≥
th≠n-bp≈ ]cn-{i-a-ß-fn-emWv; a\p-jys‚ A¥- -Øsb A]-am-
\n-°p∂ kmaq-ly-km-l-N-cy-ßsf am‰n-a-dn-°p-∂-Xn-\p-th-≠n-bp≈
ka-c-ß-fn-emWv. [m¿an-I-aq-ey-ß-tfmSv Iqdpw A`n-\n-th-i-hp-ap-≈-
h¿°v CX-√msX as‰mcp t]mwh-gn-bp-an√. IqSp-X¬ Imay-amb Hcp
]pXnb Pohn-X-Øn\p th≠n-bp≈ P\-ß-fpsS auen-Im-h-Im-i-ß-
fp-ambn _‘-an-√mØ [m¿an-I-aq-ey-߃°v Ccp-´ns‚ he-b-
Øn¬\n∂p a\p-jys\ tamNn-∏n-°m≥ Ign-bn√. kmaqly˛ kmº-
ØnI kml-N-cy-ßsf IW-°n-se-Sp-°mØ [m¿an-I-aq-ey-߃
\nc¿Y-I-ß-fmWv. Ahbv°v kmaq-ly-Po-hn-X-Øn¬ B[n-Im-cn-IX
\ne-\n¿Øm≥ Ign-bn√.
Ipg-∏-Øns‚ ImcWw
`uXn-I-hm-Z-Øns‚ {]Nm-chpw B[ym-fln-I-Nn-¥-I-fpsS Ipd-hp-
amWv C∂sØ an° Ipg-∏-߃°pw Imc-W-sa∂pw ssZh-Ønepw
aX-Ønepw hnizm-k-an-√m-Ø-h¿°v kaq-l-Øn¬ km∑m¿Kn-I-Po-
hnXw \bn-°m-\m-hn-s√∂pw hmZn-°p-∂-h-cp≠v. ]t£, Cu hmZ-Øn\v
Ncn-{X-h-kvXp-X-I-fp-ambn bmsXmcp s]mcp-Ø-hp-an√. _p≤\pw alm-
ho-c\pw ssZh-hn-izm-kn-I-fm-bn-cp-∂n√. \ne-hn-ep-≠m-bn-cp∂ {_m“-
W-a-XsØ Ah¿ cq£-ambn hna¿in-°p-Ibpw sNbvXp. F¶nepw,
Ah¿ km∑m¿Kn-I-ambn A[x-]-Xn-®-h-cm-bn-cp∂p F∂p-]-d-bm≥ Ign-
bptam? _p≤-a-X-sa-∂-t]mse Xs∂ {InkvXp-a-Xhpw C…mw-a-Xhpw
\ne-hn-ep≈ aX-hn-izm-k-ßsf FXn¿Øp-sIm-≠mWv Bhn¿ -̀hn-®Xv.
]t£, {Ia-Øn¬ F√m ÿm]n-X-a-X-ß-fnepw Agp-°p-Ifpw a\p-
jy-Xz-Øn-s\-Xn-cmb _o`-’-ßfpw Aen-™p-tN¿∂p. {InkvXp-a-X-
Øns‚ Ncn-{X-Øn¬ \n∂v "C≥Izn-kn-js‚' {Iqc-X-Isf Hgn-®p-
\n¿Øm≥ Ign-bptam? sXm´p-Iq-Sm-bvabpw Xo≠n-°q-Sm-bvabpw hn[-
h-Isf Np´p-I-cn-°epw lnμp-a-X-Øns‚ Ahn-`m-Py-L-S-I-ß-fm-bn-cp-
∂nt√? aX-hn-izm-kn-Iƒ aX-hn-izm-kn-Iƒs°-Xn-cmbn \S-Ønb Iq´-
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ364
s°m-e-I-sf-∏‰n F¥p-]-d-bp∂p? ""aX-kn-≤m-¥-ß-fpsS t]cn¬ A\m-
h-iy-ambpw A\ym-b-ambpw hf-sc-b-[nIw c‡w Hgp-°-s∏-´n-´p≠v''
F∂v cm[m-Ir-jvW≥ Xs∂ Xpd-∂p-k-Ω-Xn-°p-∂p≠v. ]t£, aX-
sa-∂p-sh-®m¬ CsXm-∂p-a√ F∂pw kXyw, kvt\lw XpS-ßnb
D¬Ir-„-X-I-fmWv bYm¿Y-a-X-sa∂pw C{μn-bm-Xo-X-amb Hcp ]c-a-
i-‡n-bn-ep≈ hnizm-k-amWv CØcw D¬Ir-„-X-I-fpsS ASn-ÿm\w
F∂pw At±lw Iq´n-t®¿°p∂p. \nco-iz-c-hm-Zn-Iƒ°v km∑m¿KnI
PohnXw \bn-°m-\m-hn-s√∂ ]g-b-hmZw Xs∂-bm-WnXv. CXp icn-b-
s√∂p a\- n-em-°m≥ Np‰p-]m-Sp-ap≈ hnizm-kn-I-fpsS ssZ\w-Zn\
Pohn-X-Øn-te°v H∂p ItÆm-Sn-°p-Itb th≠q.
kzmX-{¥y-e-_v[n-°p-tijw Aº-e-ß-fp-sSbpw ]≈n-I-fp-sSbpw
`‡-∑m-cp-sSbpw FÆw Ipd-bp-I-b√, h¿[n-°p-I-bmWv sNbvXn-´p-
≈Xv. Bbn-c-°-W-°n-ep≈ kzman-Pn-amcpw Kpcp-Pn-amcpw amXm-Pn-amcpw
aX-Øn-s‚bpw B[ym-fln-I-aq-ey-ß-fp-sSbpw Bh-iy-I-X-sb-∏‰n CS-
hn-SmsX {]kw-Kn-°p-Ibpw Fgp-Xp-Ibpw sNbvXp-sIm-≠n-cn-°p∂p.
]t£, AtXm-sSm∏w Xs∂ kzm¿Yhpw Akq-bbpw a’-chpw ]Wn-
Øn\pw ]Z-hn°pw th≠n-bp≈ ]c°w ]m®nepw h¿[n-°p∂p. Icn-
©-¥bpw Agn-a-Xn-Ifpw sIm≈-Ifpw sIme-]m-X-I-ßfpw ]c-∂p-]n-
Sn-°p∂p. A\ym-bhpw Akm-∑m¿Kn-I-hp-amb am¿K-ß-fn-eqsS kaq-
l-Øns‚ kzØv kz¥w ssII-fn¬ tI{μo-I-cn-®p-sIm-≠n-cn-°p∂
]W-{]-`p-°-∑m¿ aX-ÿm-]-\-ß-sfbpw k\ym-kn-a-T-ß-sfbpw B{i-
a-ß-sfbpw kmº-Øn-I-k-lm-b-߃ \¬In \ne-\n¿Øm≥ {]tXy-
I-amb Xmev]cyw ImWn-°p∂p. P\-ß-fpsS aX-hn-izmkw hf¿Øm≥
]mSp-s]-Sp∂ kzman-Pn-amcpw Kpcp-Pn-amcpw Nqj-Wm-[n-jvTn-X-amb kmaq-
ly-{I-asØ FXn¿°p-Itbm kaq-l-Ønse a¿Z-\-߃°pw arKo-
b-X-Iƒ°pw FXn-cmb kwL-Sn-X-k-a-c-߃°p t{]m’m-l\w
\¬Ip-Itbm sNøp-∂n-s√-∂p-≈Xv A¿Y-K¿ -̀amWv. A\o-Xn-bp-sSbpw
Ak-a-Xz-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn-ep≈ kmaq-ly-_-‘-ß-f-h-km-
\n-∏n®v kvt\l-Øn-s‚bpw kmtlm-Z-cy-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-Øn-
ep≈ ]pXnb am\p-jn-I-_-‘-߃ ÿm]n-°-W-sa∂v Ah-cm-h-iy-
s∏-Sp-∂n√. t\tc-a-dn®v, Adnt™m Adn-bm-sXtbm ÿm]n-X-Xm-ev]-
cy-ßsf \ne-\n¿Øm-\mWv Ah¿ {ian-°p-∂Xv.
F∂m¬, F√m aX-hn-izm-kn-Ifpw ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-ßsf \ne-
\-\n¿Øm≥ {ian-°p-∂-h-cm-sW∂p Icp-Xp-∂Xv A]-I-S-am-bn-cn°pw.
ÿm]nX Xm¬∏-cy-߃s°-Xn-cmb km[m-c-W-P-\-ßfpw aX-Øn¬
`mc-Xo-b-Nn¥ 365
hniz-kn-°m-dp≠v. sFln-I-ß-fmb ZpxJ-ßfpw Zpcn-X-ßfpw thZ-\-
Ifpw kln-°m≥ AXv Ah¿°v Icp-Øp-\¬Ip∂p. am¿Ivkv Nq≠n-
°m-Wn-®-Xp-t]mse aXw a¿Zn-Xs‚ Zo¿L-\n-izm-k-amWv; lrZ-b-an-
√mØ temI-Øns‚ lrZ-b-amWv; Bflm-hn-√mØ ]cn-X-ÿn-Xn-bpsS
Bflm-hmWv. AXp-sIm≠v aX-hn-izm-k-ßsf \in-∏n-°m≥ {ian-°p-
∂-Xn-\p-]-Icw Ah Hgn-®p-Iq-Sm≥ høm-Ø-h-bm-°n-Øo¿°p∂ kmaq-
ly-bm-Ym¿Yy-ßsf am‰p-I-bm-Wm-hiyw.12
[m¿an-I-aq-ey-ßfpw `uXn-I-km-l-N-cy-ßfpw
a[y-bp-K-Ønse km∑m¿Kn-I-aq-ey-߃ aX-hn-izm-k-ß-fp-ambn
sI´n-∏n-W-™-h-bm-bn-cp∂p. DZm-l-c-W-Øn\v, taem-f¿ ˛ Iogm-f¿
_‘-ßsf F∂-t]mse Xs∂ Ah-bvs°-Xn-cmb ka-c-ß-sfbpw
\ymbo-I-cn-°m≥ aX-{]-am-W-߃ D≤-cn-°-s∏-́ n-cp∂p. CXns‚ A¿Yw
C∂sØ kmaq-ly-bm-Ym¿Yy-߃s°-Xn-cmbn t]mcm-Sp-∂-h¿°v aX-
hn-izmkw IqSntb Ignbqsht∂m aX-hn-izmkw B hnizmkw C√m-
Ø-h¿°v km∑m¿Kn-I-t_m-[-ap-≠m-hpI km[y-a-s√t∂m A√, \ne-
hn-ep≈ kmaq-ly-km-l-N-cy-ßsf am‰n-a-dn-®p-sIm≠v ]pXnb am\p-
jn-I-_-‘-߃ ÿm]n-°m≥ th≠n-bp≈ ka-c-Øn¬ Bfl-_-en-
b¿∏n-°p∂ \nco-iz-c-hm-Zn-Iƒ°v bmsXmcp km∑m¿Kn-I-t_m-[-hp-an-
s√∂p ]d-bp-∂Xv Akw-_-‘-am-bn-cn°pw. ac-WsØ Iq´m-°msX
a¿±-\-ß-sfbpw I„-∏m-Sp-I-sfbpw t\cn-Sm≥ Ah¿°v Icp-Øp-\¬Ip-
∂Xv \oXn-t_m-[hpw [m¿an-I-aq-ey-ß-fn-ep≈ Dd® hnizm-k-hp-amWv.
am¿Ivkn-k-Øns‚ t]cn¬ [m¿an-I-aq-ey-ßsf \ntj-[n-°p∂
Nne Fgp-Øp-Im-cp≠v. apX-em-fn-Ø-k-ap-Zm-b-Ønse F√m kZm-Nm-
c-aq-ey-ßfpw ̀ c-Wm-[n-Im-cn-h¿K-Øns‚ Xmev]-cy-ßsf ImØp-c-£n-
°p-∂-h-bm-sW-∂mWv Ah¿ hmZn-°p-∂Xv. DZm-l-c-W-Øn\v, hneyw
Bjv FgpXn: ""tkmjy-enkw sI´n-∏-Sp-°m-\m-h-iy-amb kml-N-cy-
߃ kr„n-°p-∂-Xn\v apºv sXmgn-em-fn-h¿K-Øn\v a\p-jy-kvt\-l-
]-c-amb Hcp km∑m¿Kn-I-t_m-[-ap-≠m-°m-\p≈ {iaw hnπhw \S-
Øp-∂-Xn\v apºv Ahsc \ncm-bp-[-cm-°m-\p≈ Hcp am¿K-amWv. sh≈-
°m-cmb en_-d¬ Nn¥m-K-Xn-°m¿ Bt{^m˛ Ata-cn-°≥ P\-ß-
tfmSv Alnwk D]-tZ-in-°p-∂-Xp-t]m-se-bm-WXv.''13 sXmgn-em-fn-
12. Marx and Engels: On Religion13. William Ash: Science and Society, Summer, 1966.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ366
Iƒ°v h¿K-k-a-c-a-√msX as‰mcp km∑m¿Kn-I-\n-b-a-hp-an-s√-∂p-hsc
hmZn-°p-∂p≠v.
km∑m¿Kn-I-aq-ey-ß-fpsS D¤-h-sØ-∏-‰nbpw hnIm-k-sØ-∏-‰n-bp-
ap≈ sX‰mb [mc-W-I-fn¬ \n∂mWv CØcw A`n-{]m-b-߃
s]m¥n-h-cp-∂Xv. [m¿an-I-aq-ey-߃ kmaq-ly-km-º-ØnI hyh-ÿ-
bpsS shdpw {]Xn-^-e-\-߃ am{X-a√. kmaq-ly-km-º-Øn-I-hy-h-
ÿ-bn¬ am‰-߃ hcp-Øm≥ {ian-°p∂ a\p-jys‚ B{K-lm-`n-em-
j-ß-sf-°qSn Ah {]Xn-^-en-∏n-°p∂p. a\p-jys‚ _lp-ap-J-ß-fmb
{]h¿Ø-\-ß-tfbpw Nn¥-I-sfbpw B{K-lm-`n-em-j-ß-sfbpw [m¿an-
I-aq-ey-ß-sfbpw cq]-s∏-Sp-Øp-∂-Xn¬ kmaq-ly-km-l-N-cy-߃°p
apJy-amb Hcp ]¶p-s≠∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√. F∂m¬ a\p-
jy≥ kml-N-cy-ß-fpsS kr„n am{X-a√, kr„n-I¿Øm-hp-Iq-Sn-bmWv.
kml-N-cy-߃°v Iogvh-g-ßn-s°m≠p Pohn-°m-s\-∂-t]mse
Ahsb Xnc-kv°-cn-°m\pw Ah\v kzmX-{¥y-ap≠v. \ne-hn-ep≈
kmaq-ly-km-º-ØnI _‘-ß-fpsS ]cn-[n-°p-≈n¬ \n∂p-sIm-≠p-
Xs∂ Nn¥n-°m\pw {]h¿Øn-°m\pw kz¥w `mhn-cq-]-s∏-Sp-Øm-\m-
h-iy-amb Adn-hp-Iƒ kºm-Zn-°m\pw B Adn-hp-I-fp-]-tbm-Kn-®p-
sIm≠v ]pXnb kmaq-ly-km-º-ØnI _‘-߃ kr„n-°m\pw
Ah\v Ign-hp≠v. CXmWv arKhpw a\p-jy\pw XΩn-ep≈ apJy-amb
Hcp hyXymkw. arKw {]Ir-Xn-i-‡n-Iƒ°v CW-ßn-s°m≠pw Iogvh-
g-ßn-s°m-≠p-amWv Pohn-°p-∂Xv. {]Ir-Xn-bp-sStbm kaq-l-Øn-
s‚tbm \nb-a-ßsf t_m[-]q¿hw X\n-°-\p-Iq-e-am-bn -am‰n adn-°m≥
AXn\v Ign-hn√. a\p-jy-k-ap-Zm-b-Øn-em-Is´, ""t_m[-]q¿h-amb Hcp
e£y-an-√msX, tkmt±-iy-am-bn-́ -√msX, bmsXm∂pw kw -̀hn-°p-∂n√''.
am¿Ivkv Nq≠n-°m-Wn-°p-I-bp-≠mbn:
""a\p-jy¿ Xß-fpsS kz¥w Ncn{Xw kr„n-°p∂p. AXns‚
^ew F¥p-am-hs´. Hmtcm hy‡nbpw Xm≥ t_m[-]q¿hw B{K-ln-
°p∂ e£ysØ ]n¥p-S-cp∂p. hyXy-kvX-am¿K-ß-fn-eqsS {]h¿Øn-
°p∂ Cu FÆ-a‰ C—m-i-‡n-Ifpw Ah _mly-tem-I-Øn¬ Df-
hm-°p∂ ^e-ß-fp-amWv Ncn-{X-am-bn-Øo-cp-∂Xv. At∏mƒ \nc-h[n
hy‡n-Iƒ C—n-°p-∂-sX-¥m-sW∂ {]iv\w IqSn-bm-WnXv. C—m-i-
‡nsb \n¿W-bn-°p-∂Xv hnIm-c-]-c-amb A`n-\n-th-itam _p≤n-]q¿Δ-
I-amb Xocp-am-\tam BWv. ]t£, B A`n-\n-th-i-sØtbm Xocp-
am-\-sØtbm \n¿W-bn-°p∂ ASn-b-¥-c-t{]-c-W-Iƒ hfsc hyXy-
kvX-ß-fm-bn-cn°pw. Ipsd-sbms° Ah _mly-h-kvXp-°-fm-bn-cn°mw.
`mc-Xo-b-Nn¥ 367
Ipsd-sbms° BZ¿im-fl-I-ß-fmb Dt±-iy-ßtfm al-Xzm-Imw-£tbm
"kXyhpw \oXnbpw ÿm]n-°m-\p≈ D’m-ltam' hy‡n-]-c-amb
shdpt∏m Bbn-cn°mw. shdpw sshb-‡n-I-ß-fmb \m\m-Xcw
hymtam-l-߃ t]mep-amhmw.''14
]mc-º-cyhpw ]ptcm-K-Xnbpw
F√m hy‡n-Ifpw t_m[-]q¿Δw B{K-ln-°p∂ F√m e£y-
ßfpw {]mtbm-Kn-I-am-bn-s°m-≈-W-sa-∂n√. A\p-Iq-e-km-l-N-cy-ß-
fn¬ am{Xta GXp e£yhpw {]mtbm-Kn-I-am-bn-Øo-cp-I-bp≈q. {]Ir-
Xn-bp-sSbpw Ncn-{X-Øn-s‚bpw kaq-l-Øn-s‚bpw bmYm¿Yy-ßsf
IW-°n-se-Sp-°mØ kz]v\-߃ shdpw kz]v\-ß-fmbn \ne-\n¬°p-
I-tb-bp≈q. Ncn-{X-Øns‚ Hcp \n›n-X-L-´-Øn\pw Dev]m-Z-\-i-‡n-
bpsS hf¿®-bpsS \n›n-X-\n-e-hm-c-Øn\pw A\p-tbm-Py-amb kmaq-
ly-_-‘-߃°p-f-fn-emWv a\p-jy≥ P\n-°p-Ibpw hf-cp-Ibpw
sNøp-∂Xv. Hmtcm Xe-ap-dbpw ap≥X-e-ap-d-I-fpsS Dev]m-Z-\-°-gn-hp-
I-sfbpw Ncn-{X-]-c-amb kmaq-ly-_-‘-ß-sfbpw D]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-
s°m-≠mWv ̀ mhn-bn-te°v apt∂-dp-∂Xv. Hmtcm Xe-ap-d-bp-sSbpw A`n-
hr-≤n-bpsS kml-N-cy-ßsf \n¿W-bn-°p-∂Xv Cu Ncn-{X-]-c-amb
kmaq-ly-_-‘-ß-fmWv. am¿Ivkv FgpXn:
""a\p-jy≥ Xß-fpsS kz¥w Ncn{Xw kr„n-°p∂p. ]t£,
Ah¿ X߃°p tXm∂p-∂-Xp-t]mse AXßp kr„n®p hnSp-I-b√
sNøp-∂Xv. X߃ kzbw Xnc-s™-SpØ kml-N-cy-ß-fn-e√, `qX-
Im-e-Øn¬ \n∂p ]c-º-c-bmbn Bhn¿`-hn®p \ne-\n¬°p-∂-hbpw
{]Xy-£-Øn¬ A`n-ap-Jo-I-cn-°-s∏-Sp-∂-h-bp-amb kml-N-cy-ß-fn-
emWv Ah¿ Ncn{Xw kr„n-°p-∂Xv.''15
F∂m¬, \ne-hn-ep≈ kml-N-cy-߃sIm≠v a\p-jy¿ Xr]vXn-
s∏-Sp-∂n√. Ah≥ Xs‚ B¥-cn-I-amb Ign-hp-Isf hnI-kn-∏n-°m≥
]‰n-b-X-c-Øn¬ \ne-hn-ep≈ kml-N-cy-ßsf am‰n-a-dn®p ]pXnb
kml-N-cy-߃ kr„n-°p∂p. At∏mƒ a\p-jy≥ kml-N-cy-ß-fpsS
kr„n-am-{X-a√, {k„m-hp-Iq-Sn-bmWv. kml-N-cy-߃ amdp-tºmƒ \ne-
hn-ep≈ kmaq-ly-_-‘-ßsf Dd-∏n-®p-\n¿Øm≥ klm-bn® aqey-
߃°pw am‰w kw`-hn-°p∂p. ]pXnb kmaq-ly-_-‘-ß-tfm-sSm∏w
a\p-jy≥ ]pXnb aqey-ß-sfbpw kr„n-°p∂p. Cßs\ kml-N-cy-
14. Marx and Engels: On Religion P. 255.15. Marx and Engels: Selected Works, Vol. 1. P. 225.
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ368
ß-sfbpw kmaq-ly-_-‘-ß-sfbpw am‰m≥ th≠n a\p-jy≥ \S-Ønb
\o≠ ka-c-߃°n-S-bn-emWv kXyw, kuμ-cyw, kvt\lw, Zb, \∑,
kmtlm-Zcyw, kzmX{¥yw, P\m-[n-]Xyw, tkmjy-enkw apX-emb
aqey-߃ kr„n-°-s∏-´Xv.
\ΩpsS a\- n-\p-t]mepw FØn-t\m-°m≥ Ign-bmØ A{Xbpw
{]mNo-\-amb Imew apX¬°p-Xs∂ `qan-bn¬ kpJhpw kwXr-
]vXnbpw ssIh-cp-Øm\pw am\p-jn-I-ß-fmb [m¿an-I-aq-ey-ß-fpsS
ASn-ÿm-\-Øn¬ kmaq-ly-_-‘-ßsf am‰n-∏-Wn-bm\pw a\p-jy≥
{ian-®p-t]m-∂n-´p≠v. ]t£, a\p-jy-Xz-Øns‚ al-\o-b-X-Isf
sR°n-sR-cn-°p∂ kmaqly˛kmº-ØnI˛kml-N-cy-ß-fn¬ ]e-
t∏mgpw Ahs‚ B{K-lm-`n-em-j-߃ ]pjv]n-°msX apc-Sn-®p-In-S-
°p-I-bmWv sNbvXXv. F¶nepw Ah≥ \ncm-i-\m-bn√. bYm¿Y-Po-
hn-X-Øn¬ t\Sm≥ Ign-bm-Ø-sX√mw Ah≥ Bi-b-ß-fnepw k¶-
ev]-ß-fnepw kz]v\-ß-fnepw Dt´m-]y-I-fnepw \ne-\n¿Øm≥ {ian®p.
kz]v\-ßfpw Dt´m-]y-Ifpw bmYm¿Yy-ß-f√. ]t£, `mhn-tb-°p-dn-
®p≈ ip`m-]vXn-hn-izmkw kr„n-°p-∂-Xp-sIm≠v Ahbv°v kaq-l-
Øn¬ henb {]m[m-\y -ap≠v. kz]v\-߃ \q‰m -≠p-I-fmbn
km£m¬°-cn-°-s∏-SmsX InS∂p F∂Xv icn-bmWv. PohnXw Zpcn-
X-a-b-am-bn-Øs∂ XpS¿∂p-t]m∂p. k¶-ev]-ßfpw kz]v\-ßfpw
F{X-Xs∂ D¬Ir-„-ß-fm-bn-cp-∂mepw {Iqc-ß-fmb kml-N-cy-߃°v
a\p-jys‚ `uXn-Ihpw Bflo-b-hp-amb tamN-\sØ XS-™p-
\n¿Øm≥ Ign™p.
]gb aqey-ßfpw ]pXnb Ime-L-́ hpw
F∂m¬, C∂p ÿnXn-am-dn-bn-cn-°p∂p. a\p-jys‚ Nnc-¥-\-ß-
fmb kz]v\-ßsf bmYm¿Yy-ß-fm°n am‰m≥ IqSp-X¬ A\p-Iq-e-
ß-fmb kml-N-cy-߃ D≠m-bn-°-gn-™n-´p≠v. ka-Xz-Øn-s‚bpw
kmtlm-Z-cy-Øn-s‚bpw ]c-kv]-c-k-l-I-c-W-Øn-s‚bpw ASn-ÿm-\-
Øn¬ a\p-jys‚ B¥-cn-I-amb Ign-hp-Isf ta¬°p-ta¬ hnI-kn-
∏n-°m-\p≈ km[y-X-Iƒ Df-hm-bn-°-gn-™n-´p≠v. `uXn-tIm¬∏m-Z-
\-i-‡n-Iƒ A{Xbv°v hf¿∂p-I-gn-™n-cn-°p∂p. imkv{X-ßfpw
kmt¶-Xn-I-hn-Zy-Ifpw A{Xbv°v A`n-hr-≤n-s∏´p Ign-™n-cn-°p∂p.
Cu t\´-ßsf hyh-kmbw, Irjn, hnZym-`ymkw XpS-ßnb cwK-ß-
fn¬ _p≤n-]q¿hw D]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-I-bm-sW-¶n¬ `qap-J-Øp-\n∂v
Zmcn-{Zy-sØbpw tcmK-sØbpw Ah-bpsS IqS-∏n-d-∏p-I-fmb a‰p _o`-
`mc-Xo-b-Nn¥ 369
’-I-sfbpw Fs∂-t∂-°p-ambn XpS-®p-\o-°m≥ km[n-°p-sa-∂m-bn-
´p≠v. ]t£, Cu km[y-X-Iƒ _p≤n-]q¿hw D]-tbm-Kn-°-s∏-Sp-∂n√.
\yq\-]-£-°m-cmb ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-°m¿ a\p-jy-cm-in-bpsS t\´-
ß-sf-sb√mw kz¥w em`-Øn-\p-th≠n Iø-S-°n-sh-bv°p∂p. ÿm]n-
X-Xm-ev]-cy-ßsf {]Xn-\n-[o-I-cn-°p∂ kzm¿Y-tam-ln-I-fmb `c-Wm-
[n-Im-cn-I-fpsS h¶-Ø-߃ a\p-jys‚ `uXn-Ihpw Bflo-b-hp-amb
]ptcm-K-Xnsb XS-™p-\n¿Øp∂p. ]t£, km[m-c-W-°m-cmb P\-
ßfpw IqSp-X¬ D¬_p-≤-cm-bn-°-gn-™n-´p≠v. a¿Z-\hpw Nqj-Whpw
lnwkbpw hntZz-j-hp-an-√mØ ]pXn-sbmcp kmaq-ly-L-S\ sI´n-∏-
Sp-°m\pw kmaq-ly-Po-hn-X-Øns‚ ]pXnb cq]-߃ kr„n-°m-\p-ap≈
Ah-cpsS A`n-em-j-߃ apsº-∂-tØ-°m-fp-a-[nIw Icp-Øm¿Pn®p
Ign-™n-´p≠v.
`qcn-]-£-°m-cmb P\-߃°n-S-bn¬ ÿnc-{]-XnjvT t\Snb GXp
aqey-sØbpw kz¥w em`-Øn-\p-th≠n D]-tbm-Kn-°m≥ ÿm]n-X-
Xm-ev]-cy-߃°v Ign-hp≠v. am\p-jn-I-aq-ey-ß-fpsS ]pd-t¥m-Sp-Iƒ°p-
≈n¬ Ah¿ arKo-b-X-Iƒ IpØn-\n-d-bv°p∂p. kaXzw, kzmX{¥yw,
kmtlm-Zcyw XpS-ßnb ap{Zm-hm-Iy-ßsf Ah¿ _m¶v A°u-≠p-I-
fm°n am‰p∂p. Cu ÿnXn-bn¬ ]gb aqey-߃°v ]pXnb D≈-
S°w \¬Imt\m As√-¶n¬ Ahbv°v ]Icw ]pXnb aqey-߃
kr„n-°mt\m P\-߃ \n¿_-≤-cm-bn-Øo-cp∂p.
\ΩpsS ]mc-º-cy-Øns‚ ]e LS-I-ßfpw Ime-Øn\p \nc-°m-
Ø-hn[w Po¿Wn®p Ign-™n-cn-°p∂p F∂Xp icn-bmWv. C\n-b-
tßm-́ p≈ ]ptcm-K-Xn°p hnLm-X-am-bn-Øo-cm-\n-S-bp-≈-Xp-sIm≠v Ah
]pd-¥-≈-s∏-tS-≠-h-bp-amWv. F¶nepw \ap-°n∂pw AwKo-I-cn-°m\pw
kzmb-Ø-am-°m\pw ]‰nb Nne LS-I-ßfpw AXn-e-S-ßn-bn-́ p≠v. Ph-
l¿em¬ s\lvdp FgpXn:
""C¥y AXns‚ `qX-Im-e-Ønse ]e-Xn-s\bpw h¿Ø-am-\-Im-
e-Øns‚ ta¬ B[n-]Xyw sNep-Øm-\-\p-h-Zn-°msX s]m´n-s®-dn-
tb-≠-Xp≠v. `qX-Im-e-Ønse DW-°-a-c-߃ \ΩpsS Pohn-X-Øn\v
Hcp `mc-am-bn-Øo¿∂n-cn-°p-I-bmWv. acn-®p-I-gn-™-hbpw D]-tbm-K-
iq-\y-am-bn-Øo¿∂-h-bp-am-b-sX√mw t]mtb Xocq. ]t£, CXns‚
A¿Yw `qX-Im-e-Ønse {Inbm-fl-Ihpw Poh-k-μm-b-I-hp-amb LS-
I-ß-tf-°qSn hns -́dn-b-W-sat∂m hnkva-cn-°-W-sat∂m A√. \ΩpsS
hwisØ Ne-\m-fl-I-am-°nb BZ¿i-߃, bpK-ß-fn-eq-sS-bp≈
C¥y≥ P\-X-bpsS kz]v\-߃, {]mNo-\-∑m-cpsS hnth-I-ioew,
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ370
\ΩpsS ]q¿hn-I-cpsS D’m-l-]q¿W-amb i‡nbpw Pn⁄m-kbpw
kml-kn-I-_p-≤nbpw, Ah-cpsS Nn¥-bpsS [ocX, kmlnXy˛Iem˛-
kmwkv°m-cnI afi-e-ß-fnse al-Ømb t\´-߃, kXy-tØmSpw
kuμ-cy-tØmSpw kzmX-{¥y-tØm-Sp-ap≈ A`n-\n-thiw Ah-cp-
b¿Øn-∏n-Sn® ASn-ÿm-\-aq-ey-߃, Pohn-X-Øns‚ \nKq-V-am¿K-ß-
sf-°p-dn-®p≈ Ah-cpsS ⁄m\w, Xß-fp-tS-X-√mØ am¿K-ß-tfm-
Sp≈ Ah-cpsS kln-jvWpX, a‰p P\-X-I-sfbpw Ah-cpsS
kmwkv°m-cn-I-t\-´-ß-tfbpw I≠p-]-Tn-°p-∂-Xn\pw Ahsb Xß-fp-
tS-Xp-ambn Iq´n-bn-W°n sshhn-[y-]q¿W-amb Hcp an{i-kw-kv°mcw
hf¿Øn-sb-Sp-°p-∂-Xn-\p-ap≈ Ah-cpsS Ignhv ˛ CsXm∂pw \ap-
s°m-cn-°epw ad-°m≥ Ign-bp-I-bn√. \ΩpsS ]pcm-X-\-hw-isØ
hf¿Øn-s°m-≠p-h-∂-hbpw \ΩpsS D]-t_m-[-a-\- n¬ C∂pw ]Xn-
™p-In-S-°p-∂-h-bp-amb A\p-`-h-Iq-ºm-c-ß-tfbpw \ap°v ad-°m-\m-
hn√.''
Hcp kmaqly˛kmº-Øn-I-L-S\ XI-cp -Ibpw AXns‚
ÿm\Øv as‰mcp kmaq-ly-km-º-Øn-I-L-S\ Bhn¿`-hn-°p-Ibpw
sNbvX-Xn-\p-ti-jhpw {Inbm-fl-I-amb CØcw LS-I-߃ \ne-
\n¬°pw. Fs¥-∂m¬, Ime-L-´-ß-tfbpw h¿K-hy-Xym-k-ß-tfbpw
F√mw AXn-Po-hn-°p∂ km¿h-{Xn-I-ß-fmb Nne aqey-ß-sfbpw
imiz-X-ß-fmb Nne kXy-ß-sfbpw Ah-bpƒs°m-≈p-∂p≠v. imiz-
X-aqeyw F∂p-sh-®m¬ bmsXmcp am‰hpw IqSmsX \n¿Po-h-ambn
\ne-\n¬°p∂ aqeyw Ft∂m AXns‚ bm{¥n-I-amb Bh¿Ø\w
Ft∂m A√ A¿Yw. cm[m-Ir-jvW≥ hy‡-am-°n-b-Xp-t]mse,
""PohnXw Aßs\ XpS¿∂p-sIm-≠p-t]m-Ip-∂Xv `qX-Im-esØ ]p\-
cm-hn-jv°-cn-®p-sIm-≠√, adn®v AXns\ AwKo-I-cn-°p-Ibpw AXn\v
Hcp ]p\¿P∑w \¬Ip∂ ̀ mhn-bn-te°v AXns\ s\bvsX-Sp-°p-Ibpw
sNbvXp-sIm-≠mWv. Hm¿an-°p-Ibpw ]pXp-Xmbn kr„n-°p-Ibpw
sNøp-I-sb-∂-XmWv apJy-amb Imcyw''16.
At∏mƒ, ]mc-º-cy-sØ-bmsI \ntj-[n-°p-I-b√, AXn¬ Btcm-
Ky-I-chpw ]ptcm-K-a-\-]-c-hp-ambn Fs¥-√m-apt≠m AsX√mw AwKo-
I-cn®v ]pXnb kml-N-cy-ß-fn-te°v CW-°n-s°m≠p hcn-I-bm-Wm-
hiyw. \ΩpsS am\-kn-I-amb Ign-hp-Isf hf¿Øm\pw tNX-\sb
Db¿Øm\pw am{X-a√, \mw e£yw shbv°p∂ ]pXnb kap-Zm-b-
16. S. Radhakrishnan: Fragments of a confession in Paul Arthur Schilpp:The Philosophy of Sarvepalli Radhakrishnan, P. 10.
`mc-Xo-b-Nn¥ 371
Øn\pw ]pXnb kwkv°m-c-Øn\pw Dd-∏p≈ Hc-Sn-Ød \n¿an-°m\pw
CXm-h-iy-amWv.
hnπ-hhpw km∑m¿Kn-I-aq-ey-ßfpw
apX-em-fn-ØsØ auen-I-ambpw hnπ-h-I-c-ambpw am‰n-a-dn-®p-
sIm≠p am{Xta tkmjy-enkw sI´n-∏-Sp-°m≥ Ignbq F∂Xp icn-
bmWv. ]t£, apX-em-fn-Ø-Ønse F√m LS-I-ßfpw XpS®p \o°-
s∏-Sp-∂n√. Hc¿Y-Øn¬ apX-em-fn-Ø-Øns‚ XpS¿® IqSn-bmWv
tkmjy-enkw F∂p-]-dbmw. Fs¥-∂m¬, apX-em-fnØw hn]p-e-amb
tXmXn¬ hf¿Øn-s°m-≠p-h∂v D¬∏m-Z-\-i-‡n-I-sfbpw imkv{X-
Øns‚ t\´-ß-tfbpw kmt¶-Xn-I-⁄m-\-sØbpw F√mw \in-∏n-®p-
I-f-bp-I-b√, t\tc-a-dn®v Ahsb apX-em-fn -Ø_-‘-ß-fpsS
aXn¬s°-´p-I-fn¬ \n∂v tamNn-∏n®v ]pXnb kmaq-ly-km-l-N-cy-ß-
fn¬ IqSp-X-ep-b¿∂ \ne-hm-c-Øn-te°v hf¿Øn-s°m-≠p-h-cn-I-bmWv
tkmjy-enkw sNøp-∂Xv. AXp-t]mse Xs∂ \ne-hn-ep≈ kmwkvIm-
cn-Ihpw Bflo-b-hp-amb aqey-ß-sfbpw Gs‰-SpØv ]p„n-s∏-Sp-Øp-
I-bmWv sNøp-∂Xv. tkmjy-enÃv kap-Zm-b-Ønse [m¿an-I-aq-ey-߃
\ne-hn-ep≈ aqey-ß-fpsS ]q¿W-amb \ntj-[-a√, Ah-bpsS
XpS¿®bpw hf¿®-bp-amWv. kmwkvIm-cn-I-]m-c-º-cy-ßsf D]-tbm-K-
s∏-Sp-Øn-s°m-≠mWv a\p-jy≥ ]pXnb kmaq-lykm-ºØnI hyh-
ÿ-bn¬ Xs‚ hy‡n-ssh-in-„ysØ hnI-kn-∏n-°p-∂Xv.
hnZym-`ym-k-Øn-eq-sSbpw D]-tZ-i-߃ hgn-bmbpw P\-߃°v
aX-t_m-[-ap -≠m-°n-s°m-Sp -°p-Ibpw Ah¿ k\m-X-\-ß-fmb
km∑m¿KnI \nb-a-ß-f-\p-k-cn®v Pohn-°m≥ XpS-ßp-Ibpw sNbvXm¬
a\p-jy-k-ap-Zmbw A`n-hr-≤n-s∏-Sp-sa-∂mWv aX-t\-Xm-°-∑mcpw Bflo-
bhm-Zn-Ifpw hniz-kn-°p-∂Xv. t\sc-a-dn®v, \ne-hn-ep≈ F√m
km∑m¿Kn-I-aq-ey-ßfpw ÿm]n-X-Xm-ev]-cy-ßsf Ac-°n-´p-d-∏n-°m≥
th≠n kr„n-°-s∏-´-h-bm-sW∂pw AXp-sIm≠v apX-em-fn-Ø-a-h-km-
\n-∏n®v tkmjy-enkw ÿm]n-°p-∂-Xp-hsc F√m km∑m¿Kn-I-aq-ey-
ß-sfbpw FXn¿°-W-sa∂pw bm{¥n-I-`u-Xn-I-hm-Zn-Iƒ Dd-∏n-®p-]-d-
bp∂p. Cuc≠p ho£-W-K-Xn-Ifpw Aim-kv{Xo-b-amWv. Fs¥-
∂m¬, \Ωƒ I≠p-I-gn-™-Xp-t]mse km∑m¿Kn-I-aq-ey-߃ kmaq-
ly-km-º-ØnI ]cn-h¿Ø-\-ß-fpsS ]n∂mse kzbw-t{]-cn-X-ambn
Bhn¿`-hn-°p∂ Dt]m¬∏-∂-ß-f√. a\p-jy-\mWv kmaq-ly-km-º-
ØnI ]cn-h¿Ø-\-ß-fpsS F∂-t]mse km∑m¿Kn-I-aq-ey-ß-fp-sSbpw
sI. Zmtam-Z-cs‚ kºq¿ÆIrXn-Iƒ372
{k„mhv. am\p-jn-I-_-‘-ßsf a\p-jys‚ Xmev]-cy-߃°pw kaq-
l-Øns‚ `{Z-Xbv°pw A\p-tbm-Py-amb hn[-Øn¬ cq]-s∏-Sp-Øp-
Ibpw {Iao-I-cn-°p-Ibpw sNøpI F∂-XmWv Ah-bpsS ]¶v. Nqj-
Whpw a¿Z-\-hp-an-√mØ Hcp kmaq-ly-hy-hÿ a\p-jys‚ hy‡n-
ssh-in-„y-Øn-s‚bpw [m¿an-I-aq-ey-ß-fp-sSbpw hnIm-k-Øn\p ]‰nb
kml-N-cy-߃ Df-hm°pw F∂ Imcy-Øn¬ kwi-b-an√. s\lvdp
Fgp-Xp-I-bp-≠mbn: ""F√m-h¿°pw kam-\-amb kmº-Øn-I-\o-Xnbpw
Ah-k-c-k-a-Xzhpw \¬Ip∂ Hcp h¿K-c-ln-X-k-ap-Zmbw, IqSp-X-ep-
b¿∂ `uXn-Ihpw kmwkvIm-cn-I-hp-amb \ne-hm-c-ß-fn-te°pw kl-
I-cWw, \nkzm¿YX, tkh-\-a-t\m-`mhw, icn-bmb Imcy-߃ sNøm-
\p≈ B{Klw, k∑-t\m-`mhw, kvt\lw F∂n-ß-s\-bp≈ Bflo-
b-aq-ey-ß-fpsS D∂-Xn-bn-te°pw a\p-jy-cm-insb Db¿Øm≥ th≠n-
bp≈ kwhn-[m-\-Øns‚ ASn-ÿm-\-Øn¬ kwL-Sn-∏n-°-s∏´ Hcp
kap-Zmbw, A¥n-a-ambn Hcp km¿h-eu-In-I-hy-hÿ ˛ \ΩpsS Ah-
km-\-e£yw CX-√msX as‰m-∂p-am-hm≥ hø.''17
Hcp Imcyw Du∂n-∏-d-tb-≠-Xp≠v. kap-Zm-b-Øns‚ `uXn-Im-Sn-
Ød amdp-∂-Xp-sIm≠p am{Xw a\p-jy≥ \∂m-bn-s°m-≈-W-sat∂m
kmwkvIm-cn-Ihpw Bflo-b-hp-amb aqey-߃ ]p„n-s∏´p sIm≈-W-
sat∂m C√. _mly-{]-Ir-Xnsb am‰m≥ th≠n-bp≈ ka-c-߃ \S-
Øp-∂-tXm-sSm∏w Xs∂ a\p-jy≥ Xs‚ B¥-cn-I-{]-Ir-Xn-bnepw
am‰-ap-≠m-°m≥ t_m[-]q¿hw ]cn-{i-an-t°-≠-Xp≠v. F∂p-sh-®m¬,
Nqj-Wm-[n-jvTn-X-amb kmaq-ly-L-S-\sb am‰n-a-dn-°m\pw h¿K-c-ln-
X-amb Hcp ]pXnb kap-Zmbw sI´n-∏-Sp-°m\pw th≠n-bp≈ ka-c-
Øns‚ Ahn-`m-Py-L-S-I-ß-sf∂ \nebv°v kXyw, kvt\lw,
kuμcyw, \nkzm¿YX XpS-ßnb aqey-߃ IqSp-X¬ IqSp-X¬
Dƒs°m-≈p-Ibpw Aßs\ a\p-jy-kz-`m-h-Øn¬ Xs∂ am‰-ß-fp-
≠m-°p-I-bp-am-Wm-hiyw. D≈n¬ arKo-b-X-Isf sh®p-]p-e¿Øp∂
Hcp hy‡n ]pdØv a\p-jyXzw sI´n-∏-Sp-°m-s\m-cp-ßp-∂Xv Bfl-h-
©-\-bm-bn-cn°pw. \√ a\p-jyt\ \√ kap-Zmbw kr„n-°m-\mhq.
Cßs\ hy‡n-bp-sSbpw kap-Zm-b-Øn-s‚bpw A`n-hr-≤nsb Iq´n-
bn-W-°p∂ ka-{K-amb Hcp ho£-W-K-Xn-bpsS A`m-h-amWv B[p-
\n-I-X-Xz-Nn-¥-bpsS apJy-amb Hcp Zu¿_eyw F∂p tXm∂p∂p.
AXn-thKw amdn-s°m-≠n-cn-°p∂ Hcp temI-Øn¬ kaq-l-Øn-s‚bpw
kaq-lhpw hy‡nbpw XΩn-ep≈ _‘-Øn-s‚bpw k¶o¿W-ß-fmb
17. Jawaharlal Nehru: An Autobiography.
`mc-Xo-b-Nn¥ 373
{]iv\-߃°v ]cn-lmcw ImWm≥ ]‰n-b-X-c-Øn¬ a\p-jyPo-hn-X-
Øn\v ]pXn-sbm-c¿Yhpw ]pXn-sbmcp D≈-S-°hpw ]pXn-sbmcp
e£yhpw \¬Ip-I-bmWv XXz-Nn-¥-bpsS ISa. `mc-Xo-b-Nn-¥-bpsS
Ncn{Xw ]Tn-°p-Ibpw AXnse {Inbm-fl-I-ßfpw Poh-k-μm-b-I-ß-
fp-amb LS-I-ßsf ]p„n-s∏-Sp-Øp-Ibpw sNøp-∂Xv Cu ISa \nd-
th-‰m≥ klm-b-I-am-bn-cn°pw.
F∂m¬ XXz-imkv{Xw, AsX{X Xs∂ icnbpw imkv{Xo-b-hp-
am-bmepw, {]h¿Ø-\-Øn-\p≈ Hcp hgn-Im´n am{X-amWv. `qX-Im-e-
Øns‚ t\ -́߃ kzoI-cn-®p-sIm≠v h¿Ø-am-\-Im-esØ ̀ mhn-bm°n
cq]m-¥-c-s∏-Sp-Øm≥ th≠n-bp≈ t_m[-]q¿h-amb ka-c-amWv
{][m\w. am¿Ivkv ]d-™-Xp-t]mse, ""CtX-h-sc-bp≈ XXz-Nn-¥-I-
∑m¿ temIsØ hymJym\n-°pI am{Xta sNbvXn-´p≈q; AXns\
am‰p-I-bm-Wm-hiyw.''
374
SELECT BIBLIOGRAPHY
Abid Husain, Indian Culture, Bombay, 1963............., The National Culture of India, Bombay, 1956.Ahmed, Aziz, Studies in Islamic Culture.Aiyappan and Balaratnam, society in India, Madras, 1956.Aiyar, Krishnaswami, Shri Madhva and )Madhvism, -Madras.Aiyangar, K. V. Rangaswami, Aspects of Ancient Indian EconomicThought, Madras, 1934.Ambedkar, B. R., Gandhi, Ranade and Jinnah, Bombay, 1943.Annie Besant and Bhagwan Das (Tr.), The Bhagavad Gita, Madras,1940.Ashraf, K. M., Life and Conditions of the People of Hindustan, 1959.Avalon (Sir John Woodroffe), Shakti and Shakta, Madras, 1929............., The Serpent Power, London, 1931............., The Principles of Tantra, Madras, 1960.Babbit, lrving (Tr.), Dhammapada, New York, 1936.Balasubramaniam, K. M., Special Lecture:, on Saiva Siddhanta,
Annamalai, 1959.Banerjee, Saratchandra, The Sankhya Philosophy, Calcutta, 1907.Barodia, Outline of Jainism, London, 1916.Basham, A. L., The Wonder that was India, London, 1954............, History and Doctrines of the Ajivakas, London, 1951.Basu, Major B. D. (Ed.), Sacred Books of the Hindus, Allahabad, All
Vols.Belvalkar, S. K. and Ranade, R. D., History o Indian Philosophy, Poona,
1927.Bernard Theos, Hindu Philosophy, Bombay, 1957.Bhaduri, Sadananda, Studies in Nyaya - Vaiseshiha ‘Metaphysics, Poona,
1947.Bhandarkar, R. G., Vaishnavism, Saivism and Minor Religious Systems,
Strasbourg, 1913.Bhattacharya, K. C„ Studies in Vcdantism, Culcutta, 1909.Bhattacharya, V., The Basic Conception of Buddhism, Culcutta, 1934.Bhattacharya, Haridas (E.d.), The Cultural History of India, 4 Vols.Barua, B. M., A History of the Pre-Buddhistic Indian Philosophy, Calcutta,
1921.Brajendranath Seal, The Positive Sciences of the Ancient Hindus Culcutta,
1958.
375
Brecher, Michael, Nehru.Buch, M. A., Rise and Growth of Indian Militant Nationalism, Baroda,
1940.Buhler (Tr.), The Laws of Manu (Sacred books of the East, Vol. XXV),
Oxford, 1886.Chakravarti, S. C., The Philosophy of the Upanishads, Culcutta, 1935.Chatterjee, Jagdish Chandra, The Hindu Realism, Allahabad, 1912.Chatterjee and Datta, An Introduction to Indian Philosophy, Culcutta,
1954.Chatterjee Satish Chandra,The Nyaya Theory of Knowledge, Culcutta,
1950.Chatterjee, Mohini M. (Tr..), Vivekachudamani of Sankracharya. -
Madras, 1932.Chattopadhyaya, Debiprasad, Lokayata, New Delhi, 1959.Childe, Gordon, What Happened in History, London, 1954.........., New Light on the Most Ancient East, London, 1954.........., The Aryans, London, 1926.Chintamani, C. Y., Indian Social Reform.Colebrooke, H. T. (Tr.), The Sankhya Karika, Bombay, 1887.Conze, Edward, Buddhism, Its Essence and Development, New York,
1954.............., Buddhist Texts Through the Ages, New York, 1954.Cowell, E. B. And Gough, A. E. (Tr.), The Sarvadarsana Samgraha,
London, 1914.Dange, S. A., India from Primitive Communism to Slavery, Bombay,
1949.Dar, Basheer Ahmed, Religious Thought of Sayyed Ahmed Khan Lahore,
1957.Das, Rasvihari, The Self and the Ideal, Culcutta, 1935.Dasgupta, Surendranath, Indian Philosophy, 4 Vol. Cambridge............., Yoga as Philosophy and Religion, London, 1924............., Indian Idealism, Cambridge, 1933............., The Study of Patanjali, Culcutta, 1920.Dasgupta, B., An Introduction to Tantric Buddhism, Culcutta, 1957.Date, Vinayak Hari, Vedanta, Explained Vol. I, Bombay, 1954.Davids Rhys, Buddhism, London, 1934................., The Buddhist India, Culcutta, 1950................ (Tr.), The Questions of King Malinda (Sacred Books of the
East).
376
................(Tr.), Dialogues of the Buddha (Digha Nikaya), 3 Vols.Desai, A. R., Social Background of Indian Nationalism, Bombay, 1948.Deussen, Paul, Outlines of Indian philosophy, Berlin, 1907.............., Philosophy of the Upanishads, Edinburgh, 1906.Devaraj Channa, Slavery in Ancient India, New Delhi, 1960.Dobb, Maurice, Studies in the Development of Capitalism.Dubois Abbey, A., Hindu Manners and Customs and Ceremonies, 2
Vols., Oxford, 1897.Durant, W., Our Oriental Heritage, New York, 1942.Dutt, R. P., India Today.Dutt, Manmatha Nath (Tr.), The Dharma Sutras, Culcutta, 1908..............., Aspects of Mahayana Buddhism.Ehrenfels, O. R., Mother Right in India, Hyderabad, 1941............., Kadar of Cochin, Madras, 1952.Englcs, F., Anti Duhring, Moscow, 1957............, The Origin of the Family - Private Property and the State,
Moscow, 1952............., Dialectics of Nature, Moscow, 1954............., Peasant War in Germany.............., Ludwing Feuerbach.Faruqhar, John Nicol, An Outline of the Religious Literature of India,
Oxford, 1920...............Modern Religious Movements in India.Ferreire, Totemism in India.Frazer, J. G., The Golden Bough, London, 1949.Gadgil, The Industrial Evolution of India.Gambhirananda, Swami (Tr.), Brahma Sutra Bhashya of Shri
Sankaracharya.Gandhi, M. K., An Autobiography, Ahmedabad, 1927.............., Socialism of My Conception.............., Collected Works.Garbe, Richard, The Sankhya Philosophy, Tr. by R.D. Vadekar, Poona............., The Sankhya Pravachana Bhashya, Cambridge, 1895.............., Aniruddha’s Commentary and the Original Parts of Vedantin
Mahadeva’s Commentary on the Sankhya Sutras, Culcutta, 1892..............., Philosophy in Ancient India.Ghate, V.S., The Vedanta, Poona, 1926,Ghosal, Upendranath, A History of Hindu Political Theories, London,
1927.
377
Ghose, M. N. (Tr.), Rig Veda, Culcutta, 1906.Ghosh, Aurobindo, The Life Divine, Culcutta, 1947............, The Human Cycle, Pondicherry, 1949............, Essays on the Gita, Culcutta, 1950............, The Ideal of Human Unity, Pondicherry, 1950............, Speeches............., The Foundation of Indian Culture, 1959............, The Synthesis of Yoga, Madras, 1948.Ghosh, Jajineswar, Sankhya and Modern Thought, Culcutta, 1930.Ghurye, G. S., Caste and Class in India, Bombay, 1932.Gokhale, B. G., Indian Thought through the Ages, Bombay. 1961.Gordon, D. H., The Prehistoric Background of Indian Culture, Bombay
1958.Gough, A. E. (Tr.), The Vaiseshika Sutras of Kanada, Bombay, 1893.............., Philosophy of the Upanishad, London, 1882,Griffith, R. T. H. (Tr. ), Rig Veda, Benaras, 1895.Har Dutta Sarma, Vidyasudhakara (Tr.), The Tattva Kaumudi (Vachaspati
Misra’s Commentary on the Sankhya Karika). Poona, 1934.Harrison, Selig S., India-the Most Dangerous Decade, Princeton, 1960.Hasarat, Bikramjit, Dara Shikuh-Life and Works, Shantiniketan, 1963.Hastings, James (Ed.), Encyclopaedia of Religion and Ethics, 12 Vol.,
Edinburgh, 1908 -18.Hawell, E. B., The History of Aryan Rule in India, New York.Heiman. Betty, Indian and Western Philosophy, London, 1937.Hiriyanna, M., Outlines of Indian Philosophy, London, 1932............., Indian Philosophical Studies, Mysore, 1957............., The Essentials of Indian Philosophy, London, 1949............(Tr.), The Vedantasara by Sadananda, Poona, 1929.Hunter, The Indian Mussalmans.Hussein, Yusuf, Glimpses of Medieval Indian Culture, Bombay-. 1957.
Iqbal, Mohammed, The Secrets of the Self.Iyer, L. K. Ananthakrishna, The Cochin Tribes and Castes.Iyer, Krishna and Balaratnam, Anthropology in India, Bombay, 1961.Jayaswal, K. P., Hindu Polity, Culcutta, 1924.Jha, Ganganath (Tr.), The Nyaya Philosophy of Gautama, Allahabad............., The Yogadarsana-The Sutras of Patanjali with the Bhashya
of Vyasa, Bombay, 1907.Johnston, E. H., Early Samkhya, London, 1937.Kabir, Humayun, Abut Kalam Azad.
378
Kanakasabhai, V., The Tamils Eighteen Hundred Years Ago, Madras,1956.
Kane, P. V., History of Dharmasastra, 2 Vols., Poona, 1930, 1941.Keith, A. B., Indian Logic and Atomism..........., Religion and Philosophy of the Veda and the Upanishads,
Cambridge, 1925............., The Sankhya System, New York, 1918.Kellock, James, Mahadev Govind Ranade.Krishna, K. B., Political and Social Thought of theBuddhist Writers,
Vijayawada............, Theories of Kingship in India, Vijayawada, 1960.Krishnaswami, V. D., Stone Age in India.Krishnamacharya, Pandit V., Vedantasara of Bhagavad Ramanuja,
Madras, 1953.Kosambi, D. D., An Introduction to the Study of Indian History, Bombay,
1956.............., Exasperating Essays, Poona, 1957-.............., The Culture and Civilization of Ancient India, London, 1965.Kunhan Raja, C., -Manameyodaya, Madras, 1963..............., Some Fundamental Problems in Indian Philosophy, 1960.............., Poet-Philosophers of the Rigveda, Madras, 1963.Lajpat Rai, Writings and Speeches, New Delhi, 1966.Lenin, V. I., Materialism and Empirio-Criticism, Moscow, 1947................., Selected Works.Macdonnel, A. A., History of Sanskrit Literature, London, 1905................(Tr.), Hymns from the Rigveda, London, 1922.Mackay, E., The Indus Civilization, London, 1935.Macaliffe, Max Arthur, The Sikh Religion.Mahadevan, T. M. P., Gaudapada, A Study in Early Vedanta. Madras,
1952..............., The Philosophy of Advaita, Madras, 1938.Maitra, S. K., Madhva Logic, Culcutta, 1936.Majumdar D. N., Races and Culture of India, Allahabad, 1947.Majumdar R. C. and Pusalkar, A. D. (Ed.), The History and Culture of
the Indian People, All Vols.Majumdar, R. C., Corporate Life in Ancient India, Culcutta, 1919..............., Vedic Age, London, 1951.Majumdar, B B., History of Political Thought from Rammohan to
Dayanand.
379
Majumdar, Jatindrakumar (Ed.), Raja Ram Mohan Roy and ProgressiveMovement in India, Culcutta, 1941.
Malik, Hafeez, Muslim Nationalism in India and Pakistan.Malinowski, A Scientific Theory of Culture and Other Essays.Marshall, J., Mohenjodaro and the Indus Civilisation, London, 1931.Marx, Karl, Economic and Philosophic Manuscripts of 1844, Moscow,
1961................, Capital, Vols. I and III................, Holy Family................, Critique of Political Economy................., Articles on India, Bombay, 1943................., Notes, on Indian History.Marx and Engels, German Ideology..............., Selected Works.............., On Religion.............., Correspondence.Max Muller, The Six Systems of Indian Philosophy, London, 1928...............(Ed.), Sacred Books of the East.Mehta, Mohanlal, Outline of Jaina Philosophy, Bangalore, 1954.Mehta And Patwardhan, The Communal Tangle in India.Mishra, Umesha, Conception of Matter according to Nyaya-Vaiseshika,
Allahabad, 1936. .Morgan, L. H., Ancient Society.Moreland, W. H., The Agrarian, System of Moslem India, Allahabad,
1929............, Akbar to Aurangzeb.Mukerjee, Hiren, India’s Struggle for Freedom, Culcutta, 1948............., Gandhiji- A Study, Culcutta, 1958.Mukhopadhyaya, P., Introduction to Vedanta Philosophy, Culcutta, 1928Nagaraja Rao, P., Introduction to Vedanta, Bombay, 1958.Namboodiripad, E. M. S., The Mahatma and the Ism.Noor Nabi, Mohamed, Development of Muslim Religious Thought in
India.Natarajan, S., A Century of Social Reform in India, Bombay, 1959.Nehru, Jawaharlal, Autobiography, Calcutta, 1956.............., Glimpses of World History, London, 1934.............., India Today and Tomorrow, New Delhi, 1960.............., A Bunch of Old Letters..............., Recent Essays and Writings, 1937.
380
Nikhilananda, Swami, The Bhagavad Gita, New York , 1944.Northrop, S. C. Filmer, The Meeting of East and West, New York,
1946.Pal, B. C., Memoirs of My Life and Times in the Days of My Youth,
Culcutta, 1932................., The New Spirit.Panikkar, K. M., A Survey of Indian History, Bombay, 1947................, Hindu Society at Crossroads, Bombay, 1956.Peterson, Peter (Tr.), Hymns from the Rig Veda, Poona, 1924.Pooniah, V., The Saiva Siddhanta Theory of Knowledge,
Annamalainagar, 1952.Powell, Baden, The Indian Village Community, London, 1896.Prabhu, R. K., An Anthology of Modern Indian Eloquence, Culcutta,
1960.Radhakrishnan, S., Eastern Religion and Western Thought, London,
1940..............., The Hindu View of Life, London, 1927.............., Indian Philosophy, 2 Vols., London, 1923, 1927.............., The Brahmasutra, London, 1960..............., The Philosophy of the Upanishads, London, 1935..............., The Principal Upanishads, London, 1953..............., Religion and Society, London, 1948............., Speeches of President Radhakrishnan..............(Ed-), History of Philosophy- Eastern and Western..............(Ed.), A Source Book in Indian Philosophy, London, 1957.Raghavan, V., The Indian Heritage, 1956.Raja Rao and Iqbal Singh, Changing India.Raju, P. T., Idealist Thought of India, Cambridge, 1943.............., Thought and Reality, London, 1937.Ram Gopal, Indian Muslims, Bombay, 1959.Ranade, M. G., Rise of the Maratha Power, New Delhi, 1961.Rangacharya, Rao Bahadur, The Vedanta Sutras with theSri Bliashya of
Ramanujacharya, Madras, 1919.Rolland, Romain, Prophets of the New India, New York, 1930.Roy, M.N., Crime and Karma, Culcutta, 1957.Roy, M. N., Materialism, Culcutta, 1951.Rhys Davids, Mrs., The Birth of Indian Psychology.Russel, W. H., My Indian, Mutiny Diary.Ruth, Reyna, The Concept of Maya, Bombay, 1962.
381
Sarkar, Benoy Kumar (Tr.), The Sukraniti, 1914.Saran, K. M., Labour in Ancient India, Bombay, 1957.Sarma, D.S., The Upanishads - An Anthology, Bombay, 1961!.............., Hinduism through the Ages..............., Studies in the Renaissance of Hinduism, Bombay, 1944...............,What is Hinduism?, Madras, 1945.Sastri. Dakshinaranjan, A Short History of Indian Materialism,
Sensationalism and Hedonism, Culcutta, 1930.Sastri, Shama, Kautilya’s Arthasastra, Mysore, 1929.Sastri, K. A. Nilakanta, Sources of Indian History, Bombay, 1964..............., A History of South India.Sen, Kshitimohan, Medieval Mysticism in India, London, 1930.Sharma, N. T., Madhva’s Teachings in His Own Words.Srauss, Claude Levi, The Savage Mind, London, 1966..............., Structural Anthropology, New York, 1963.Sankrityayan, R., Darshan Digdarshan (Hindi).Stern, A., Philosophy of History and the Problem of Values, 1962.Schaff, A., A Philosophy of Man, London, 1963.Sanghvi, Pandit Sukhlal, Tattvartha Sutra, Wardha, 1952.Shastri, D, A Short History of Indian Materialism, Patna, 1930.Stevenson, Mrs. Sinclair, The Heart of Jainism, London 1915.Schweitzer, A!, Indian Thought and its Development, Bombay, 1960.Srinivasa lyengar, P.T., Outlines of Indian Philosophy, Banares, l909.Stephen, D. J., Studies in Early Indian Thought, Cambridge, 1918.Spakovsky, A., Freedom - Determinism - lndeterminism, The Hague,
1963.Saksena, S. K., Nature of Consciousness in Hindu Philosophy,
Banares, 1944.Sastri, D. N., Critique of Realism.Satyaprakash, Foundations of Science in Ancient India, New Delhi,
1966.Sinha, Jadunath, Indian Realism, London, 1932.Sarma, Nagaraja, The Reign of Realism in Indian philosophy, Madras,
1937.Satis Chandra Vaidyabhushana, A History- of Indian: Logic, Culcutta,
1921.Sitaramayya, Pattabbi, History of the Indian -National Congress.Srinivas, M. N., Caste in Modern India, Bombay, 1962.Srinivasachari, S. M., Advaita and Visishtadvaita, Bombay: 1961.Sewell, Robert, A Forgotten Empire New Delhi, 1962.Satchidanandamoorthy, K., Revelation and Reason in Advaita Vedanta,
1959.Smith, W. C., Modern Islam in India.
382
Stanley, Rice, Hindu Customs and their Origins, London, 1937.Spayer, J. S. (Tr.), The Jatakamala- Sacred Books of the Buddhists,
Vol. 1, London, 1895.Stcherbatsky, Buddhist Logic, 2 Vols., U S S R, 1932.............., The Central Conception of Buddhism; London, 1923.............., The Conception of Buddhist Nirvana, Leningrad, 1927.Tagore, Rabindranath, Towards Universal Man, Bombay, 1961.............., A Vision of India’s History.............., The Religion of Man.............., Creative Unity.............., Gitanjali.............., Letters from Rassia.............., The Personality.Tara Chand, Society and State in the Mughal Period, New Delhi, 1961............., Influence of Islam on Indian Culture.Tara Chandra Das. Adivasis.Tendulkar, The Mahatma.Thomson, George, Studies in Ancient Greek Society, 2 Vols., London,
1949, 1955.Tilak, Bal Gangadhar, The Bhagavad Gita Rahasya, Bombay, 1935.............., Speeches and Writings.Theodore De Bary, Sources of Indian Tradition, New York, 1958.Thibault, George (Tr.), Vedanta Sutra:Ramanuja’s Sree Bhashya.Thamankar, D. V., Lokamanya Tilak, London, 1956.Titus, T. Murray, Islam in India and Pakistan, Culcutta, 1959.Tylor, Edward, Primitive Culture, 2 Parts.Tucci Guiseppe, The Theory and Practice of Mandala, London, 1951.Underhill, Contemporary Thought of India—Vaiseshika System.Varadachari, K.C., Sri Ramanuja’s Theory of Knowledge.Vivekananda, Selections from Swami Vivekananda, 1957.............., Complete Works.Wheeler, Sir Mortimer, The Indus Civilization, London, 1960.Williams, Monier, Indian WisdomWilson, H.H. (Tr.), Rig Veda, Culcutta, 1927.Watters, T., On Yuan Chuang’s Travels in India, Delhi. 1961Zachner, R- C., Hinduism, O U P, 1962.Zeuner, F. E., Prehistory in India, Bombay, 1951.
383
kmt¶-Xn-I-i-_vZm-hen
AssZzXw ̨ MonismA[ymkw ̨ SuperimpositionA\p-am\w -˛ InferenceAt\-Im-¥-hmZw ˛ Doctrine of
the "manyness" of realityA]-cn-{Klw ˛ Non-possessionA]v ˛ WaterA`mhw ˛ Non-existenceAh-b-h-߃ ˛ Members of a
syllogismAjvSmw-K-am¿Kw ˛ Eight-fold
pathAk-XvIm-cy-hmZw ˛ Doctrine of
non-existent effectAkvtXbw ̨ Non-stealingBImiw ˛ EtherBflmhv ̨ SoulBcw-`-hmZw ˛ Doctrine of new
CreationBi-b-hmZw ˛ IdealismBkvXn-I-Z¿i\w ˛ Orthodox
PhilosophyD]-am\w ̨ AnalogyGI-ssZ-h-hmZw ̨ MonotheismI¿aw ̨ ActionImew ˛ Time£Wn-I-hmZw ̨ Doctrine of mo-
mentarinessKpWw ̨ Quality
tKm{X-Nn”w ˛ TotemOew ̨ QuibblePev]w ̨ WranglingX¿°w ˛ ConfutationXo{h-hm-Zn-Iƒ ˛ ExtremiststXPkv ˛ FireZnIv ˛ Space{Zhyw ˛ SubstancessZzXm-ssZzXw ˛ Dualistic non-
dualismssZzXw ˛ Dualism\h-{]-kvX-c-bpKw ̨ Neolithic age
(New stone age)\mkvXn-I-Z¿i\w ˛ Heteredox
Philosophy\n¿Wbw ˛ Ascertainment]Zm¿Y-߃ ˛ Categories]cn-W-m-a-hmZw ̨ Evolutionism]pcm-{]-kvX-c-bpKw ̨ Palaeolithic
age (Old stone age)]pcp-j≥ ̨ Spirit]q¿Wm-ssZXzw ˛ Integral non-
dualism]rYvhn ˛ Earth""{]Xo-Xy-k-ap¬]mZw'' ˛ "De-
pendent Origination"{]Xy£w ˛ Perception{][m\w ˛ Matter{]amWw ̨ Method of Valid Cog-
nition
384
{]tabw ˛ Object of Cognition{]kvX-c--bpKw ˛ Stone age{]mIvN-cn{Xw ˛ Pre-history{]mIr-X-I-Ωyq-Wnkw ̨ Primitive
Communism{]mNo-\-`u-Xn-I-hm-Zn-Iƒ ̨ Early
materialists_lp-ssZ-h-hmZw ̨ Polytheism{_“-Ncyw ˛ Celibacy{_“w ˛ Absolutet`Zm-t`Zw ˛ Difference-cum-
nondifferencea[y-bpKw ˛ Middle agesa\ v ̨ MindalØv ̨ IntelligenceanX-hm-Zn-Iƒ ˛ ModeratesbZr-—m-hmZw ̨ Accidentalismh¿Ww ˛ ClasshmZw ̨ Discussionhmbp ̨ Air
hnXfiw ̨ Cavilhnin-jvSm-ssZzXw ̨ Qualified mo-
nismhntijw ˛ Particulari_vZw ˛ Verbal testimonyip≤m-ssZzXw ˛ Pure non-dual-
ismkXvIm-cy-hmZw ̨ Doctrine of the
identity of cause and effectka-hmbw ˛ Inherencek¿hm-fl-hmZw ̨ Animismkmam\yw ˛ Universalkn≤m¥w ˛ Established tenetkn‘p-X-S-kw-kv°mcw ˛ Indus
Valley CivilisationkymZvhmZv ̨ Doctrine of at "may
be"kz`m-h-hmZw ˛ NaturalismtlXzm-`mkw -˛ Fallacy
385