Signs and Symptoms of psychological response after traumatic … Unchulee.indd (3).pdf · 2015. 10. 30. · Signs and Symptoms of psychological response after traumatic events: result

Signs and Symptoms of psychological response after traumatic events: result from Thailand National Mental Health Survey 2013

Unchulee Taemeeyapradit et al.

J Psychiatr Assoc ThailandVol. 60 No. 3 July - September 2015 221

ลกษณะอาการและอาการแสดงของผประสบเหตการณสะเทอนขวญ: ขอมลจากการสารวจระบาดวทยาสขภาพจตของคนไทยป พ.ศ. 2556อญชล เตมยะประดษฐ1,นพพร ตนตรงส1, สาวตร อษณางคกรชย2

คณะทางานสารวจระบาดวทยาสขภาพจตของคนไทยระดบชาต ป พ.ศ. 25563

1 โรงพยาบาลจตเวชสงขลาราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข2 หนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร3 กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

บทคดยอ

วตถประสงค: เพอศกษาความแตกตางของอาการและอาการแสดงของผทประสบเหตการณสะเทอน

ขวญจากภยธรรมชาตและนามอมนษย และเปรยบเทยบความแตกตางในลกษณะอาการและอาการ

แสดงของผทประสบเหตการณสะเทอนขวญและภยพบตธรรมชาตและนามอมนษยในแตละภาคของ

ประเทศไทย

วธการศกษา: ศกษาภาคตดขวางในกลมตวอยางทมอาย 18 ปขนไป ใชวธการสมตวอยางแบบ stratified

four-stage cluster sampling จากประชากรทง 4 ภาคและกรงเทพมหานคร ใชเครองมอ Composite

International Diagnostic Interview version 3.0 ในการสารวจ ทดสอบความแตกตางของอาการระหวาง

ชนดของภยพบตโดยใชสถต chi-square with Rao-Scott correction.

ผลการศกษา: จากผทเคยประสบเหตการณสะเทอนขวญและมอาการตอบสนองจานวน 292 ราย (ภย

พบตจากนามอมนษย 86 ราย และภยพบตจากธรรมชาต 206 ราย) พบวาเพศชายจะรบรเหตการณท

เกดจากภยพบตจากนามอมนษยวาเปนเหตการณสะเทอนขวญมากกวาเพศหญง (รอยละ 71.3 และ

28.7 ตามลาดบ) ในขณะทเพศหญงจะรบรเหตการณทเกดจากภยพบตจากธรรมชาตวาเปนเหตการณ

สะเทอนขวญมากกวา(รอยละ 61.2 และ 38.8 ตามลาดบ) อยางมนยสาคญทางสถต พบผประสบภยพบต

จากนามอมนษยมากสดทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 36.6) ภาคกลางพบภยพบตจากธรรมชาต

มากทสด (รอยละ 35.7) ผทประสบภยพบตจากนามอมนษยมกลมอาการหวนระลกถงเหตการณและ

ตนตวตอสงเราสงกวาผทประสบภยพบตจากธรรมชาตอยางมนยสาคญทางสถต เมอแยกตามภมภาค

ไมพบความแตกตางระหวางกลมอาการทเกดขนภายหลงประสบภยพบตทงสองชนด

สรป: ผลการศกษาแสดงถงความสาคญของการคดกรองผทมความเสยงตอการเกดปญหาสขภาพจต

หลงเหตการณสะเทอนขวญ รวมทงใชในการวางแผนพฒนาระบบการเฝาระวงทเหมาะสมตอไป

คาสาคญ: อาการและอาการแสดง ภยพบตจากนามอมนษย ภยพบตจากธรรมชาต การสารวจระดบชาต

ÅÑ¡É³ÐÍÒ¡ÒÃáÅÐÍÒ¡ÒÃáÊ´§¢Í§¼ÙŒ»ÃÐÊºàËμ Ø¡ÒÃ³�ÊÐà·×Í¹¢ÇÑÞ: ¢ŒÍÁÙÅ¨Ò¡¡ÒÃÊíÒÃÇ¨ÃÐºÒ´ÇÔ·ÂÒÊØ¢ÀÒ¾¨Ôμ¢Í§¤¹ä·Â»‚ ¾.È. 2556

ÍÑÞªØÅÕ àμÁÕÂÐ»ÃÐ´ÔÉ° � áÅÐ¤³Ð

ÇÒÃÊÒÃÊÁÒ¤Á¨Ôμá¾·Â �áË‹§»ÃÐà·Èä·Â»‚·Õè 60 ©ºÑº·Õè 3 ¡Ã¡®Ò¤Á - ¡Ñ¹ÂÒÂ¹ 2558222

ABSTRACT

Objectives: To compare the differences in psychological response and associated sysptoms

between a manmade and naturat disaster in different regions of Thailand.

Materials and Methods: A cross-sectional survey was done of people 18 and over from

Thailand’s four regions and Bangkok using stratified four-stage cluster sampling All subjects

were given the Composite International Diagnostic Interview version 3.0. The data were

analyzed then compared using the chi-square tests. with Rao-Scott correction.

Results: We identified 292 subjects had faced traumatic events (86 manmade, 206 natural

diasters) and psychological response. Males were more likely to be stressed from a manmade

disasters than females (71.3% vs. 28.7%, respectively), while females were more likely to be

stressed from a natural disasters (61.2% vs. 38.8%, respectively). The highest prevalence of

facing a manmade disasters was in the northeast region (36.6%), while the highest prevalence

of facing a natural disaster was in the centnal region (35.7%). Re-experience and hyper-arousal

symptoms were found significantly more often after a manmade disasters than a natural

disaster. There were no significant differences in symptoms between regions.

Conclusion: The findings emphasize the importance of the screening for mental health problems

after traumatic events. as it provides essential information for cffective treatment Rlawning and

development of a surveillance system.

Keywords: symptoms and signs, manmade disaster, natural disaster, national survey

Signs and Symptoms of psychological response after traumatic events: result from Thailand National Mental Health Survey 2013Unchulee Taemeeyapradit1, Nopporn Tantirangsee1, Sawitri Assanangkornchai2

Thailand National Mental Health Survey Team 20133

1 Songkhla Rajanagarindra Psychiatric Hospital, Department of Mental Health, Ministry of Public Health

2 Epidemiology Unit, Faculty of Medicine, Prince of Songkla University3 Department of Mental Health, Ministry of Public Health




บทนา เหตการณสะเทอนขวญโดยเฉพาะภยพบตจาก

นามอมนษยและจากธรรมชาตทาใหเกดความเสยหาย

ตอทรพยสน ศนยอานวยการบรรเทาสาธารณภยกรม

ปองกนและบรรเทาสาธารณภย รายงานมลคาความเสยหาย

จากอคคภยในป พ.ศ. 2556 ประมาณ 1,172,682,642

ลานบาท1 ในขณะทอทกภยนาทวมเมอปลายป พ.ศ.

2554 โดยตวเลขความเสยหายทธนาคารโลกประเมน

เบองตนพบวาเปนจานวนสงถง 1.356 ลานลานบาท2

สาเหตทความเสยหายสงมากเนองจากธนาคารโลกไม

ไดประเมนเฉพาะความเสยหาย (damage) จากสง

ปลกสรางถกทาลาย เชน บานถลม ตกพง โรงงานจมนา

โบราณสถานนาทวม เทานน แตยงประเมนความสญเสย

(loss) ดวย ซงเปนผลกระทบตอเนอง เชน โรงงานปด

ผลตสนคาไมได คนงานตองหยดงาน ทาใหธรกจ และ

แรงงานสญเสยรายไดทควรจะไดหากนาไมทวม เปนตน

ปฏกรยาการตอบสนองตอภยพบตมไดทงการเกดภาวะ

เครยด นอนไมหลบ รสกไมปลอดภย หลกหน มพฤตกรรม

เปลยนแปลง เชน ดมเหลา ใชสารเสพตด เปลยนแปลง

การเดนทาง ในเดกมปญหาพฤตกรรมมากขน3 และเกด

ปญหาจตเวช เชน โรคซมเศรา ภาวะเครยดจาก

เหตการณสะเทอนขวญ (post-traumatic stress disorder:

PTSD) และการฆาตวตาย เปนตน ถงแมวาเหตการณ

จะผานไปแลว แตรางกายยงตนตว ทาใหผประสบเหต

ยงรสกกระวนกระวาย ผดลกผดนง ใจสน ตกใจ สะดง

งาย ไมมสมาธ เครยดงายนกถงเหตการณททาใหหวาด

กลว โดยเฉพาะเมอมสถานการณทคลายคลงกนมา

กระตนทาใหนกถงเหตการณนน หรอไมกลาไปในสถานท

ประสบเหต บางรายอาจจะเปนแบบคอยระแวดระวงตว

เกนกวาเหต นอนหลบยาก หรอมอาการทางกายอน เชน

ความดนโลหตสงขน หวใจเตนเรว มความตงกลามเนอ

สง คลนไส ทองรวง เปนตนพยายามหลกเลยงทจะพด

พยายามหลกเลยงสถานการณหรอสงเราทคลายคลงกบ

เหตการณรายทเคยพบมา เพราะเมอเหนแลวจะรสก

กระวนกระวายขนมาอก การตอบสนองทงทางรางกาย

และจตใจ เชน ชอค สมองไมรบรเวลาสถานท หวาดผวา

กลวจะเกดเหตการณนนซาขนอก รสกหมดหวง ฝน

นกถงเหตการณนนซาๆ รสกไมมใครชวยได (helplessness)

รสกสญเสยอานาจในการควบคมตนเอง รสกไม

ปลอดภย3-4

งานวจยในตางประเทศมกเปนการสารวจความ

ชก ปจจยเสยงในการเกด PTSD รวมถงการรกษา3-8แต

มการกลาวถงอาการและอาการแสดงของผประสบ

ภยพบต โดยทยงไมครบเกณฑการวนจฉย PTSD

(subthreshold PTSD) Cukor และคณะ9 ทาการศกษาแบบ

ตดตามไปขางหนาในผปฎบตงานในพนทเหตการณตก

ถลมกรณ World Trade Center ทประเทศสหรฐอเมรกา

จานวน 3,360 ราย พบวารอยละ 9.3 มอาการไมครบ

เกณฑการวนจฉย PTSD เมอตดตามครบ 1 ป พบผท

ครบเกณฑการวนจฉย PTSD รอยละ 13.8 Lai และ

คณะ10 ไดทาการศกษาไดทาการศกษาผประสบเหต

แผนดนไหวครงใหญ ทประเทศไตหวน เมอป พ.ศ. 2542

จานวน 252 ราย พบวาความชกของผทมอาการไมครบ

เกณฑการวนจฉย PTSD มคาสงกวา PTSD (รอยละ 19

และ 10.3 ตามลาดบ) และมการสญเสยหนาทสวน

บคคลใกลเคยงกนดงนนจงควรใหความสาคญของ

อาการและอาการแสดงของการตอบสนองตอเหตการณ

สะเทอนขวญถงแมจะไมครบเกณฑการวนจฉย PTSD

กตาม อยางไรกตามทงตางประเทศและในประเทศไทย

ยงไมพบการศกษาถงอาการและอาการแสดงทตอบ

สนองตอภยพบตแตละประเภท

งานวจยฉบบนมวตถประสงคเพอศกษาความ

แตกตางของอาการและอาการแสดงของผทประสบ

เหตการณสะเทอนขวญและภยธรรมชาตและนามอ

มนษย และเปรยบเทยบความแตกตางในลกษณะ

อาการและอาการแสดงของผทประสบเหตการณ




สะเทอนขวญและภยพบตธรรมชาตและนามอมนษย

ในแตละภาคของประเทศไทยโดยใชขอมลจากการ

สารวจระบาดวทยาสขภาพจตของคนไทยป พ.ศ. 255611

ผลการศกษาจะเปนประโยชนในการเลอกวธการรกษา

ทเหมาะสม และวางระบบการเฝาระวงการเกดปญหา

สขภาพจตและจตเวชใหตอบสนองตรงกบปญหาและ

ความตองการมากทสด

วสดและวธการ รปแบบงานวจย เปนการศกษาภาคตดขวางในประชาชนไทย (population-based cross-sectional

survey) โดยใชวธการสมภาษณแบบตอหนา (face-to-

face interview) สารวจในครวเรอนทสมได (household

survey) เกบขอมลระหวางเดอนกรกฎาคม ถงเดอน

กนยายน พ.ศ. 2556 โดยโครงการ ผานการรบรอง

โครงการวจยตามแนวทางหลกจรยธรรมในคนทเปน

สากล จากคณะกรรมการการจรยธรรมการวจยในมนษย

(ดานสขภาพจตและจตเวช) กรมสขภาพจต

ประชากรและกลมตวอยาง ไดแกประชากรท

มอาย 18 ปขนไปครอบคลมเฉพาะประชากรทอาศย

ในครวเรอนสวนบคคลอยางนอย 3 เดอนโดยไมรวม

ประชากรทอาศยอยในครวเรอนสถาบน เชน วด หอพก

โรงเรยน คายทหารทาการสมตวอยางโดยสานกงานสถต

แหงชาต ใชวธการสมตวอยางแบบ stratified four-

stage cluster samplingซงเปนแผนการสมตวอยางท

ใชความนาจะเปน (probability sampling) โดยม

กรงเทพมหานครและภาคจานวน 4 ภาคเปนชนภม

กาหนดใหเขตในพนทกรงเทพฯ และจงหวดเปนหนวย

ตวอยางขนทหนง เขตแจงนบเปนหนวยตวอยางขนท

สอง ครวเรอนเปนหนวยตวอยางขนทสาม และบคคลท

มอาย 18 ปขนไปหนวยตวอยางขนสดทาย ไดกลม

ตวอยางทงสน 4,727 ราย

เครองมอทใช ไดแกเครองมอ World Mental

Health - Composite International Diagnostic Inter-

view version 3.0 (WMH-CIDI 3.0)12,13 เปนเครองมอท

ใชในการวนจฉยโรคทางจตเวชตามเกณฑการวนจฉย

ของ ICD-10 โดยใชการสมภาษณแบบมโครงสรางอยาง

สมบรณ มความเทยงตรงในการวนจฉยโรคทางจตเวชสง14

คาถามในหมวด PTSD เรมจากการถามเกยวกบ

เหตการณเครยดรนแรงทอาจจะเคยเกดขนในชวตของ

กลมตวอยาง หากเคยประสบเหตการณ จะถามตอถง

อาการตอบสนองทเกดขน กลมตวอยางทเคยประสบ

เหตการณมากกวาหนงเหตการณ หรอประสบเหตการณ

เดมมากกวาหนงครง จะถกสมเลอกมาเพยงหนง

เหตการณเพอถามอาการตอไป

นยามศพท เหตการณสะเทอนขวญ หมายถงเหตการณ

เครยดรนแรงท เคยเกดขนในชวงชวตของผตอบ

แบบสอบถามทถกสมเลอกมาเพยงหนงเหตการณเพอ

ถามอาการตอบสนองตอเหตการณทประสบ ในงานวจย

นเหตการณสะเทอนขวญรวมความถงภยพบตจาก

นามอมนษยและภยพบตจากธรรมชาต โดยอางองตาม

เครองมอ CIDI

ภยพบตจากนามอมนษย คอผทเคยประสบ

เหตการณอยางใดอยางหนง ไดแก เคยเขารวมใน

สนามรบ เคยอาศยอยในพนททมความไมสงบจากความ

ขดแยงทางการเมอง เชอชาต หรอ ศาสนา เคยอาศยอย

ในพนททมสงคราม การปฏวต หรอ ถกรกรานจาก

ประเทศอนๆ เคยเปนผลภย ตองยายหนจากบาน หรอ ทอย

อาศยไปยงทอน หรอไปประเทศอน เพอหนภยอนตราย

หรอการถกทารายเคยถกลกพาตว หรอ ถกจบเรยก

คาไถ เคยถกยาพษ หรอ สารพษ ทอาจเปนอนตรายรนแรง

หรอเคยเจอกบเหตการณภยพบตทเกดจากนามอมนษย

เชน ไฟไหมทเกดจากความประมาท หรอการวางระเบด




ภยพบตจากธรรมชาตคอผทเคยประสบเหตการณภย

ธรรมชาตทรนแรง เชน อทกภย พายหมน หรอแผนดนไหว

การวเคราะหขอมล ว เคราะห ข อมลค าประมาณสดส วนของ

เหตการณโดยการถวงนาหนก (Weighted proportion

estimates) แบบรอยละ และ standard error ทดสอบ

ความแตกตางของอาการระหวางชนดของภยพบตโดย

ใชสถต chi-square with Rao-Scott correction ทาการ

วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม R version 3.1.215

ผลการศกษา จากผทเขารวมการศกษาทงหมด 4,727 ราย

พบวา 292 คนเคยเผชญกบเหตการณสะเทอนขวญมา

ในชวต (ชาย 115 ราย หญง 177 ราย) โดยผตอบ

แบบสอบถามจานวน 86 ราย เคยเผชญกบภยพบตจา

กนามอมนษยอยางนอยหนงครงในชวต และ 206 ราย

เคยเผชญภยพบตทางธรรมชาต ตารางท 1 แสดงถง

ขอมลทวไปของกลมตวอยางทไดรบเหตการณสะเทอน

ขวญ (n=292 ราย) พบวากลมตวอยางเพศชายมอตรา

การเผชญภยพบตจากนามอมนษยมากกวาและจะรบร

วาเปนเหตการณสะเทอนขวญมากกวาเพศหญง

(รอยละ 71.3 และ รอยละ 28.7) อยางมนยสาคญทางสถต

(p <.001) ในขณะทกลมตวอยางเพศหญงมอตราการ

เผชญภยพบตจากธรรมชาตมากกวาและจะรบรวาเปน

เหตการณสะเทอนขวญมากกวาเพศชาย (รอยละ 61.2

และรอยละ 28.7) อยางมนยสาคญทางสถต (p <.001)

อตราการเผชญกบเหตการณสะเทอนขวญทงจาก

ภยพบตจากนามอมนษยและภยพบตจากธรรมชาตไมม

ความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตระหวางกลม

อาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดและสถานภาพสมรส

พบกลมตวอยางทอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอม

อตราการเผชญกบภยพบตจากนามอมนษยสงมากทสด

(รอยละ 56.5) ในขณะทกลมตวอยางในภาคใตมอตรา

การเผชญกบเหตการณภยพบตจากธรรมชาตสงทสด

(รอยละ 84.4) ดตารางท 1

ตารางท 1 ลกษณะประชากรของกลมตวอยางททาการศกษา (n = 292 ราย)

ลกษณะประชากร ลกษณะเหตการณ p-value

ภยพบตจากนามอมนษย (n=86) ภยพบตจากธรรมชาต (n=206)

จานวน รอยละ SE จานวน รอยละ SE

เพศ <.001

ชาย 52 71.3 6.2 63 28.7 6.2

หญง 34 28.7 5 143 61.2 5

กลมอาย (ป) 0.78

18-24 5 12.5 6.2 11 16.1 4.7

25-34 8 21.8 9.9 16 13.8 4

35-44 11 14.1 4.7 38 17.4 3.5

45-54 14 13.8 4.8 41 18.5 3.9

55-59 9 10.4 4 25 7.7 1.8

≥ 60 39 27.4 5.7 75 26.6 3.7




ลกษณะประชากร ลกษณะเหตการณ p-value

ภยพบตจากนามอมนษย (n=86) ภยพบตจากธรรมชาต (n=206)


ระดบการศกษา 0.27

ไมไดเรยน/ประถมศกษา 45 42.5 7.7 130 44.5 4.7

มธยมตน 15 14.7 4.8 25 21.8 5

มธยมปลาย 20 25.4 4.7 22 10.7 2.8

ระดบปรญญา 6 17.4 5 29 23 4.7

อาชพ 0.42

ไมมงานทา 23 28.8 6.8 58 35.4 4.9

มงานทา 33 38.2 9.1 84 26.9 4.3

ธรกจสวนตว 30 33.2 7 64 37.7 4.8

รายได (บาท) 0.52

≤ 5000 58 54.2 8.8 117 51.3 5

5001-15000 23 36 9.3 58 32.7 5

15001-30000 2 3.4 2.7 23 11.9 3.1

> 30000 3 6.5 5.4 8 4.1 1.8

สถานะสมรส 0.84

แตงงาน 57 67.1 9 143 70.2 4.8

แยกกนอย 1 0.3 0.3 4 0.6 0.3

หยา 3 1.5 1 9 2.5 1.1

หมาย 13 8.5 2.8 23 6.4 1.6

โสด 12 22.5 9.5 27 20.3 4.7

ภมภาค <0.01

กทม. 12 8.1 3.2 31 11.2 2.5

กลาง 15 28.1 9.4 45 35.7 5.2

เหนอ 16 16.4 5 25 9.8 2.6

ตะวนออกเฉยงเหนอ 30 36.6 7.8 24 14.1 3.1

ใต 13 10.8 3.8 81 29.2 4.3

ตารางท 1 ลกษณะประชากรของกลมตวอยางททาการศกษา (n = 292 ราย) (ตอ)




ตารางท 2 จานวนผไดรบผลกระทบแยกตามลกษณะเหตการณ (n = 292 ราย)

ลกษณะเหตการณ จานวน รอยละ SE

ภยพบตจากนามอมนษย เคยอยรวมในสนามรบ 23 10.2 3.7

เคยอาศยอยในพนททมสงคราม 9 2 0.7

เคยอาศยอยในพนททมเหตการณความไมสงบ 8 2.6 1.1

เคยเปนผลภย 3 1.3 0.9

เคยถกลกพาตว 1 0.3 0.3

เคยถกยาพษ หรอ สารพษ 9 5.5 2.2

เคยเจอกบเหตการณภยพบตทเกดจากนามอมนษย 33 11.4 4.4

ภยพบตจากธรรมชาต เคยเจอกบเหตการณภยธรรมชาตทรนแรง เชน อทกภย

พายหมน หรอแผนดนไหว 206 66.7 2.6

รวม 292 100

เมอแยกตามประเภทของเหตการณสะเทอนขวญ

กลมตวอยางรอยละ 66.7 เคยเผชญกบภยพบตจาก

ธรรมชาต ในขณะทตวอยางรอยละ 33.3 เคยเผชญกบ

ภยพบตจากนามอมนษยมาในชวต (ตารางท 2)

เมอเปรยบเทยบอตราการเกดอาการและอาการ

แสดงของภาวะเครยดหลงเผชญเหตการณสะเทอนขวญ

(post-traumatic stress disorder; PTSD) ระหวางผท

เคยเผชญกบภยพบตจากนามอมนษยและผทเคยเผชญ

กบภยพบตทางธรรมชาต พบวาอาการทพบมากทสดใน

ผทเคยเผชญภยพบตไมวาจะเกดจากนามอมนษยหรอ

ทางธรรมชาตไดแก อาการฝนรายซาๆ (รอยละ 28.9

ของผเคยเผชญกบภยพบตทงหมด) ซงเปนอาการใน

หมวดของ การหวนระ ลกถ ง เห ตการณ รนแรง

(re-experience) รองลงมาไดแก การพยายามทจะไม

คดถงเหตการณนนอก ซงเปนอาการในหมวดการหลกเลยง

(avoidance) และปญหาการนอนหลบ ซงอยในหมวด

ตนตวตอสงเรา (hyper-arousal) ในกลมของผทเคย

เผชญกบภยพบตจากนามอมนษย พบวามสดสวนของ

การมอาการในแตละหมวดอยางนอยหนงอาการ

มากกวาในกลมผทเคยเผชญภยพบตทางธรรมชาต

อยางมนยสาคญตารางท 3 แสดงถงอาการและอาการ

แสดงในกลมตวอยางทไดรบเหตการณสะเทอนขวญ

จากภยพบตนามอมนษยและธรรมชาต พบวาผทประสบ

ภยพบตจากนามอมนษยมกลมอาการหวนระลกถง

เหตการณ (re-experience) และ ตนตวตอสงเรา

(hyperarousal) สงกวาผทประสบภยพบตจากธรรมชาต

อยางมนยสาคญทางสถต (p <.001 และ p <0.05 ตาม

ลาดบ)




ตารางท 3 อาการและอาการแสดงภายหลงประสบเหตการณแยกตามลกษณะเหตการณ

อาการ

ลกษณะเหตการณ

p-valueภยพบตจากนามอมนษย

(n=86)

ภยพบตจากธรรมชาต

(n=206)


การหลกเลยง (avoidance)

1. พยายามทจะไมคดถงเรองนอก 9 17.3 9.5 16 6.1 1.7 0.1

2. หลกใหหางจากสงทสะกดใจใหนกถง 4 14.1 9.7 10 5 1.8 0.18

3. ไมสามารถจาบางสวนของเหตการณนนได 4 3.1 1.6 4 2 1.1 0.54

4. หมดความสนใจในสงทเคยทาใหสนกสนาน

เพลดเพลน 0 0 0 6 2.8 1.3 0.15

5. รสกเหนหางจากคนอนๆ 1 0.8 0.8 3 1 0.6 0.87

6. ทาใหตวเองมอารมณความรสกเหมอนปกตได

ยาก 2 1.3 1 5 2.2 1 0.55

7. ไมเหนเหตผลทจะคดถงแผนในอนาคต 1 0.8 0.8 2 0.8 0.6 0.95

มอยางนอยหนงอาการ 10 17.9 9.5 18 7.5 2 0.15

หวนระลกถงเหตการณ (re-experience)

1. มความทรงจาทอยากลม 6 6.4 3 7 2.7 1.1 <.001*

2. ฝนรายซาๆ 43 50.7 8.4 40 18.1 3.3 <.001*

3. หวนนกถงภาพในอดตทเลวรายเหมอนกบกาลง

อยในเหตการณซาอกครง 1 1.5 1.5 3 0.9 0.5 0.64

4. อารมณเสยมากเมอนกถงเหตการณ 1 0.8 0.8 3 1.1 0.7 0.79

5. เกดอาการทางกาย 1 0.8 0.8 3 1 0.6 0.88

มอยางนอยหนงอาการ 43 50.7 8.4 40 18.1 3.3 <.001*

ตนตวตอสงเรา (hyperarousal)

1. ปญหาการนอนหลบ 8 18.3 9.6 12 5.1 1.7 0.04*

2. หงดหงดงาย 4 13.4 9.7 4 1.1 0.6 <.001*

3. สมาธไมด 3 12.6 9.7 5 1.8 0.9 0.02*

4. รสกตนตว หรอ ระวงตวมากกวาปกต 6 14.8 9.6 11 3.9 1.3 0.07

5. ผวา หรอ ตนตกใจงาย 3 12.1 1.3 7 2.2 0.9 0.95

มอยางนอยหนงอาการ 10 19.7 9.5 15 6.1 1.8 0.04*




เมอเปรยบเทยบรอยละการมอาการอยางนอย

หนงอาการในแตละหมวดระหวางกลมตวอยางแยกตาม

ภมภาคตางๆ พบวาในกลมทเคยเผชญกบภยพบตจาก

นามอมนษย กลมตวอยางในภาคกลางมอาการในหมวด

การหลกเลยง (รอยละ 38.7) และการตนตวตอสงเรา

(รอยละ 38.7) ซงสงทสดและสงกวาทกภาค ในขณะท

กลมตวอยางในภาคใตมอาการในหมวดการหวนระลก

ถงเหตการณสงสด (รอยละ 67.6) รองลงมาเปนภาค

กลางพบอาการในหมวดน (รอยละ 54.3) ดรปท 1 สวน

ในกลมทเคยเผชญกบภยพบตทางธรรมชาต คนภาค

เหนอมอาการในหมวดการหลกเลยงสงทสด (รอยละ

16.6) คนภาคตะวนออกเฉยงเหนอมอาการในหมวดการ

หวนระลกถงเหตการณและการตนกลวตอสงเราสงกวา

คนในภาคอน (รอยละ 33.1 และ 14.6 ตามลาดบ) ดรป

ท 2 อยางไรกตามกลมอาการและอาการแสดงในแตละ

หมวดไมพบความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

ระหวางภมภาคในผทเผชญเหตการณสะเทอนขวญทง

ภยพบตจากนามอมนษยและธรรมชาต

5.7

38.7

7.7 7.9

21.623.2

54.3 53.447.9

67.6

5.7

38.7

8.512.6

21.6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

.

(n=86)

รปท 1 กลมอาการทเกดขนภายหลงประสบภยพบตจากนามอมนษยแยกตามภมภาค




03.1

16.614.6

9.2

19.2

9.6

23.6

33.1

18.9

7.1

0.5

5.4

14.6

8.6

0

5

10

15

20

25

30

35

.

(n=206)

รปท 2 กลมอาการทเกดขนภายหลงประสบภยพบตจากธรรมชาตแยกตามภมภาค

การศกษานพบวาผทประสบภยพบตจากนามอ

มนษย มอาการและอาการแสดงทงทไมครบเกณฑ

(subthreshold PTSD) และครบเกณฑการวนจฉย

PTSD ของ ICD-10 มากกวาภยพบตจากธรรมชาตอยาง

มนยสาคญทางสถต (ตาราง 4)

ตารางท 4 อาการและอาการแสดงของผทมอาการตามเกณฑการวนจฉย PTSD ของ ICD-10 แยกตามลกษณะ

เหตการณ

เกณฑการวนจฉยของ ICD-10

ลกษณะเหตการณ

p-valueภยพบตจากนามอมนษย

(n=86)ภยพบตจากธรรมชาต

(n=206)


ไมเขาเกณฑเลยไมครบเกณฑการวนจฉย PTSD

เขาเกณฑ 1 อาการ

เขาเกณฑ 2 อาการ

ครบเกณฑการวนจฉย PTSD

48

33

29

4

5

55.1

31.0

28.5

2.5

13.8

8.6

6.5

6.3

1.3

9.7

170

26

22

4

10

84.3

12.3

10.2

2.1

3.5

3.1

2.9

2.6

1.3

1.2

0.003




วจารณ งานวจยนทาการศกษาลกษณะอาการและ

อาการแสดงทแตกตางกนของผประสบภยพบตจากนา

มอมนษยและภยภบตจากธรรมชาต โดยใชฐานขอมล

จากการสารวจระบาดวทยาสขภาพจตของคนไทย

ป พ.ศ. 2556 โดยกรมสขภาพจต พบวาเพศชายทเคย

เผชญเหตการณทเกดจากภยพบตจากนามอมนษยจะ

รบรวาเปนเหตการณสะเทอนขวญมากกวาเพศหญง ซง

แตกตางจากเพศหญงทเคยเผชญเหตการณทเกดจาก

ภยพบตจากธรรมชาตจะรบรวาเปนเหตการณสะเทอน

ขวญมากกวา โดยพบผประสบภยพบตจากนามอมนษย

มากสดทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในขณะทภยพบต

จากธรรมชาตพบมากสดทภาคกลาง โดยผทประสบภย

พบตจากนามอมนษยจะมกลมอาการหวนระลกถง

เหตการณและ ตนตวตอสงเรา สงกวาผทประสบภย

พบตจากธรรมชาต กลมทมอาการไมครบเกณฑการ

วนจฉย PTSD (subthreshold PTSD) มจานวนมากกวา

กลมทครบเกณฑ

การพบวาเพศชายรบรเหตการณเครยดรนแรงท

เกดจากภยพบตจากนามอมนษยมากกวาเพศหญงอาจ

อธบายไดจากลกษณะอาชพ วถการดาเนนชวต การใช

สรายาเสพตด ทาใหมโอกาสพบเหตการณความรนแรง

ไดมากกวาเพศหญง16,17 ในขณะท เพศหญงรบร

เหตการณเครยดรนแรงทเกดจากจากภยพบตจาก

ธรรมชาตมากกวา อาจเนองจากโดยบรบทสงคมไทย

เพศหญงมกใชเวลาสวนใหญในครอบครว เชนการดแล

บานและสมาชกในครอบครว ภยพบตจากธรรมชาตเปน

สงทเหนอการควบคม ไมสามารถหลกเลยงได และมก

สรางความสญเสยรนแรงตอทรพยสนสวนตว ดงนน เมอ

เกดเหต จงทาใหเพศหญงมแนวโนมการรบรถงความ

รนแรงไดมากกวา18

พบผประสบภยพบตจากนามอมนษยมากสดท

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อาจอธบายจากกระบวนการ

เกบขอมลทดาเนนการในป พ.ศ. 2556 ไมมการสารวจ

ประชากรในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตทม

เหตการณความไมสงบบอยครง ในขณะทชวงปพ.ศ.

2554-2555 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มเหตการณความ

ไมสงบทางการเมองบอยครง ในขณะทภยพบตจาก

ธรรมชาตพบมากสดทภาคใต เนองจากลกษณะทาง

ภมศาสตร ทาใหมความเสยงตอภยพบตจากธรรมชาต

มาก และพบรองลงมาทกรงเทพฯ และภาคกลางเพราะ

เพงผานเหตการณนาทวมใหญครอบคลมเกอบทว

ภมภาคในชวงปลายป พ.ศ.2554 ถงชวงตนป พ.ศ.

25552

จากการศกษานสารวจพบวาผประสบภยพบตจาก

นามอมนษยมกลมอาการหวนระลกถงเหตการณ และ

ตนตวตอสงเรา มากกวาผทประสบภยพบตจาก

ธรรมชาต ภยพบตจากนามอมนษยเชนการถกวาง

ระเบด อบตเหต เชนไฟไหม,จากการจราจร ตกถลมสวน

ใหญคาดเดาไมไดวาจะเกดเมอใด รนแรงเพยงใด รป

แบบไหน บางครงมการเผชญหนา ขมขคกคาม และผ

ไดรบผลกระทบ รวาบางสถานการณมการตงใจทาเพอ

วตถประสงคอยางใดอยางหนง พอจะคาดเดาทมาทไป

ของปมขดแยงททาใหเกด หรอเกดจากความสะเพรา

ประมาท ของบคคลทเกยวของ สวนภยพบตธรรมชาต

เชน นาทวม พาย แผนดนไหว สนาม ดนถลม บาง

เหตการณผ ไดรบผลกระทบ คาดเดาไดจากการ

พยากรณหรอฤดกาล มการเตรยมรบมอไดหรอเรยนร

จากบรรพบรษและอดตวาเวลาและสถานทใดมโอกาส

เกด รวมทงรบรวา เปนเหตสดวสย ซงขอคนพบดงกลาว

สอดคลองกบขอมลเชงคณภาพทไดจากการดแลผไดรบ

ผลกระทบจากสถานการณภยพบตตางๆ ของทม

Mental Health Crisis Assessment and Treatment

Team: MCATT โรงพยาบาลจตเวชสงขลาราชนครนทร19

การศกษานพบวากลมทมอาการไมครบเกณฑ

การวนจฉย PTSD ( Subthreshold PTSD ) มจานวน




มากกวากลมทครบเกณฑ ซงสอดคลองกบการศกษา

ของ Lai และคณะ11 แตแตกตางจากการศกษาของ

Cukor และคณะ10 ทงนอาจอธบายไดจากการเกด

อาการและอาการแสดงของ PTSD มปจจยอนเขามา

เกยวของดวย เชน บคลกภาพเดม การสนบสนนทาง

สงคม เปนตน

การไมพบความแตกตางอยางมนยสาคญทาง

สถตระหวางกลมอาการทเกดขนภายหลงประสบภย

พบตจากนามอมนษยและธรรมชาตในแตละภมภาค

เนองจากปฎกรยาการตอบสนองเหลานเปน เปนการ

แสดงออกทเปนผลมาจากปจจยทางชวเคมของสมอง

ปจจยทางสงคม ศาสนา การเลยงดและคานยมตางๆ

ในสงคม ซงไมมความแตกตางกนมากในแตละภมภาค

ของประเทศ

สรป ผลการศกษาครงนพบวา ผทประสบภยพบตจาก

นามอมนษยมกลมอาการหวนระลกถงเหตการณและ

ตนตวตอสงเราสงกวาผทประสบภยพบตจากธรรมชาต

อยางไรกตาม ไมพบความแตกตางของกลมอาการและ

อาการแสดงระหวางภมภาคในผทเผชญเหตการณ

สะเทอนขวญทงภยพบตจากนามอมนษยและธรรมชาต จดแขง งานวจยฉบบน วเคราะหขอมลจากการสารวจ

ระบาดวทยาทมระเบยบวธวจยทมมาตรฐานเดยวกบ

การสารวจระบาดวทยาในระดบสากล กระบวนการสม

และการถวงนาหนกประชากรดาเนนการโดยหนวยงาน

ทไดมาตรฐานระดบประเทศ เครองมอทใชเกบขอมล

เปนเครองมอทใชอยางแพรหลายในระดบสากล

สามารถนาขอมลทไดไปเปรยบเทยบขอมลจากตาง

ประเทศได

ขอจากด

เครองมอทใชเปนเครองมอทมขอคาถามมาก

โดยเฉพาะบท PTSD ใชระยะเวลาในการสมภาษณนาน

อาจสงผลตอสมาธของผสมภาษณและผถกสมภาษณได

ขอเสนอแนะ การนางานวจยไปใชประโยชน ผลการศกษาน สามารถใชเปนขอมลทแสดงให

เหนถงความสาคญของการคดกรอง คนหา ผทมความ

เสยงตอการเกดปญหาสขภาพจตภายหลงเหตการณ

สะเทอนขวญ และพฒนาระบบการเฝาระวงการเกด

ปญหาสขภาพจตและจตเวชอยางเขมขน ใหตอบสนอง

ตรงกบปญหาและความตองการมากทสด

การทาวจยครงตอไป งานวจยครงตอไปควรศกษาถงปจจยเสยงและ

ปจจยปกปองของปญหาสขภาพจต รวมทงศกษาถง

ระยะเวลาการเกด PTSD ภายหลงจากเผชญกบ

เหตการณสะเทอนขวญ รวมถงการวจยพฒนาหา

รปแบบ แนวทาง หรอโปรแกรมในการสงเสรม ปองกน

และแกไขปญหาสขภาพจตในผทประเหตการสะเทอน

ขวญและภยพบตตอไป

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณสานกบรหารระบบบรการสขภาพจต

กรมสขภาพจตทใหการสนบสนนการนาขอมลมาใชใน

การวเคราะหครงน ขอบคณผสมภาษณและผถก

สมภาษณทกราย ททาใหเกดฐานขอมลระบาดวทยา

สขภาพจตในครงน อนงการสารวจระบาดวทยาสขภาพ

จตในครงน ไดรบการสนบสนนงบประมาณหลกจาก

กรมสขภาพจตและงบประมาณเพมเตมจาก แผน

งานการพฒนาระบบการดแลผมปญหาการดมสรา

(ผรส.) ภายใตสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพ (สสส.)




เอกสารอางอง1. Social and quality of life database system.

Fire conflagrated situations in Thailand in 2013

[Internet]. [cited 2015 Sep 5]. Available from:

http://social.nesdb.go.th/SocialStat/StatRe-

port_Final.aspx?reportid=386&template=1R

1C&yeartype=M&subcatid=48

2. ThaiPublica. World bank estimated flood dam-

age in Thailand 2011 [Internet]. ThaiPublica.

[cited 2015 Sep 5]. Available from: http://

thaipublica.org/2011/12/world-bank-flood-

damage/

3. Al-Hadethe A, Hunt N, Thomas S, Al-Qaysi

A. Prevalence of traumatic events and PTSD

symptoms among secondary school stu-

dents in Baghdad. Eur J Psychotraumatology

2014;5:23-28.

4. Hoge CW, Warner CH. Estimating PTSD preva-

lence in US veterans: considering combat ex-

posure, PTSD checklist cutpoints, and DSM-5.

J Clin Psychiatry 2014; 75(12):e1439–41.

5. Bisson J, Andrew M. Psychological treat-

ment of post-traumatic stress disorder

(PTSD). Cochrane Database Syst Rev

2007;(3):CD003388.

6. Steckler T, Risbrough V. Pharmacological

treatment of PTSD - established and new

approaches. Neuropharmacology 2012;

62(2):617–27.

7. Kwakkenbos L, Coyne JC, Thombs BD. Preva-

lence of posttraumatic stress disorder (PTSD)

in women with breast cancer. J Psychosom

Res 2014 ;76(6):485–6.

8. Zaffina S, Camisa V, Monducci E, Vinci MR,

Vicari S, Bergamaschi A. PTSD prevalence

and associated risk factors after a fire disaster

that broke out in a paediatric hospital: a cross-

sectional study. Med Lav 2014; 105(3):163–73.

9. Cukor J, Wyka K, Jayasinghe N, Difede J. The

nature and course of subthreshold PTSD. J

Anxiety Disord 2010; 24(8):918–23.

10. Lai T-J, Chang C-M, Connor KM, Lee L-C,

Davidson JRT. Full and partial PTSD among

earthquake survivors in rural Taiwan. J Psychi-

atr Res 2004 ;38(3):313–22.

11. Kittirattanapaiboon P, Tantirangsee N, Tanaree

A, Jutha W, Kwansanit P, Assanangkornchai S,

et al. Thailand National Mental Health Survey

2013. Nontaburi: Department of Mental Health;

2015.

12. Kessler RC, Ustün TB. The World Mental

Health (WMH) Survey Initiative Version of the

World Health Organization (WHO) Composite

International Diagnostic Interview (CIDI). Int J

Methods Psychiatr Res 2004;13(2):93–121.

13. Kessler RC, Aguilar-Gaxiola S, Alonso J,

Chatterji S, Lee S, Ustün TB. The WHO World

Mental Health (WMH) Surveys. Psychiatr Stuttg

Ger 2009 1;6(1):5–9.

14. Haro JM, Arbabzadeh-Bouchez S, Brugha

TS, de Girolamo G, Guyer ME, Jin R, et al.

Concordance of the Composite International

Diagnostic Interview Version 3.0 (CIDI 3.0) with

standardized clinical assessments in the WHO

World Mental Health surveys. Int J Methods

Psychiatr Res 2006;15(4):167–80.




15. R Core Team. R Foundation for Statistical

Computing [Internet]. Vienna, Austria; 2014.

Available from: http://www.R-project.org/

16. Breslau N, Davis GC, Andreski P, Peterson E.

Traumatic events and posttraumatic stress dis-

order in an urban population of young adults.

Arch Gen Psychiatry 1991 ;48(3):216–22.

17. Deykin EY, Buka SL. Prevalence and risk fac-

tors for posttraumatic stress disorder among

chemically dependent adolescents. Am J

Psychiatry 1997;154(6):752–7.

18. Neumayer E, Plümper T. The Gendered

Nature of Natural Disasters: The Impact of

Catastrophic Events on the Gender Gap in

Life Expectancy, 1981–2002. Ann Assoc Am

Geogr 2007 ;97(3):551–66.

19. Songkhla Rajanagarindra Psychiatric Hospital.

Annual report 2014: Summary of mental health

care for victims from unrest situations in the

Deep-south of Thailand. Songkhla: Songkhla

Rajanagarindra Psychiatric Hospital; 2015.

Documents

Signs and Symptoms of psychological response after traumatic … Unchulee.indd (3).pdf · 2015. 10. 30. · Signs and Symptoms of psychological response after traumatic events: result