SIGURNOSNE STUDIJE I SIGURNOSNI MENADMENT ..................................... 9

Sigurnosne studije priroda, sadraj, metodologija utvrivanje sigurnosnih organizacija ................................................................................................................. 9

Metodologija sigurnosti ............................................................................................ 13

Indukcija ....................................................................................................................... 15

Dedukcija .............................................................................................................. 17

Deduktivne metode ....................................................................................................... 19

Koncepcija ................................................................................................................. 21

Samoopisna metoda ................................................................................................. 22

Funkcijska analiza ...................................................................................................... 24

Brain-storming ........................................................................................................... 25

Delfi metoda .............................................................................................................. 26

(Organizacijska) formulacija ...................................................................................... 27

Autopoietina metoda .............................................................................................. 28

Meyer - Nagelova metoda......................................................................................... 29

Sistemski inenjering ................................................................................................ 31

Morfoloka metoda ................................................................................................... 33

Adaptacija ...................................................................................................................... 34

Dokumentacijske metode ......................................................................................... 34

Normativne metode .................................................................................................. 36

Grafiko - matrina metoda adaptiranja organizacijskoga modela .......................... 36

Metode simulacijskoga prognoziranja (Monte Carlo metoda) ................................. 37

Eulerova metoda ....................................................................................................... 40

Maarska metoda ..................................................................................................... 41

Metoda kritinog puta - CPM metoda ..................................................................... 46

Linearno rasporeivanje - PERT metoda ................................................................... 47

Uloga sile u meunarodnim odnosima ..................................................................... 49

Rat ......................................................................................................................... 50

Vrste ratova ................................................................................................................... 53

Osnovne karakteristike savremenih ratova .................................................................. 57

Agresija .......................................................................................................................... 58

2

Oruana (vojna) intervencija ......................................................................................... 62

Specijalne operacije ............................................................................................... 64

Ciljevi specijalnih operacija ........................................................................................... 70

Oblici i metode specijalnih operacija ............................................................................ 71

Terorizam ( kombinovati ili zamjeniti s tekstom iz magistarskog rada) ............... 78

Strategija: priroda, dimenzija i koncepti ................................................................... 83

Spoznajna predubjeenja i strateko odluivanje .................................................. 86

Grupno strateko odluivanje i nain njegovog poboljanja ................................. 87

Adiesova metodologija odluivanja ............................................................................. 88

Prevencija konflikta, menadment krizom, pacifizam i razoruanje, mirovne operacije..................................................................................................................... 92

Pojam konflikta ..................................................................................................... 92

Vrste konflikata ..................................................................................................... 94

Dimenzije konflikta (multidimenzionalnost konflikata) ....................................... 98

Odravanje mira .................................................................................................. 101

Obiljeja i postavke savremenog rata .................................................................. 106

Mirovni procesi putevi mira i sigurnosti ................................................................. 110

Kontrola naoruanja i razoruanje ....................................................................... 116

POJAM I TEORIJSKO ODREENJE SIGURNOSNOG MENADMENTA ......... 117

O pojmu ................................................................................................................... 117

Polazne osnove .................................................................................................... 117

Pojmovno odreenje i razvojne faze ................................................................... 118

Kvalitet je ustvari funkcija kvaliteta odluka i efikasnog sprovoenja........................ 119

TABELA - Definicije ................................................................................................. 121

Menaderske funkcije .............................................................................................. 122

Planiranje ..................................................................................................................... 123

Menaderska znanja i vjetine i nivoi...................................................................... 126

VRIJEME KOJE SE PROVODI U IZVRAVANJU MENEDERSKIH FUNKCIJA .................................................................................................................. 127

Klasine teorije ........................................................................................................ 128

Henr L. Gantt ..................................................................................................... 129

Frank i Lilian Gilbreth ......................................................................................... 130

Henr Fayol ......................................................................................................... 130

Chester Bernard ................................................................................................... 132

Mar Parker Follett .............................................................................................. 133

Birokratska teorija ................................................................................................... 133

3

Novija shvatanja ..................................................................................................... 135

Sistemski pristup ................................................................................................. 136

Situacioni pristup ................................................................................................ 137

Pristup vezan za uloge menadera ...................................................................... 137

Mckinsey - ev koncept 7-S ................................................................................ 138

Leadership............................................................................................................... 138

Pojam leadershipa ............................................................................................... 138

Leadership/lideri naspram menadmenta/menadera ......................................... 141

Mobilizacija ljudi naspram autoriteta ................................................................. 143

Izazovi adaptacije naspram tehnikih problema ................................................. 144

Progres naspram snage ....................................................................................... 144

Ponaanje naspram linosti ................................................................................. 145

Postavljanje ciljeva naspram planiranja i budetiranja ....................................... 145

Mobilisanje ljudi naspram organizovanja i popunjavanja radnih mjesta ........... 146

Motivisanje ljudi naspram kontrolisanja i naknadnog rjeavanja problema ...... 147

Primat leadershipa nad menadmentom ............................................................. 149

Tihi leadership .................................................................................................... 151

Jedan aspekt rjeavanja problema i upravljanja konfliktom ................................... 153

Karakteristike konflikata .................................................................................... 155

Kako na konflikte gledaju strane u sukobu? ....................................................... 157

Eskalacija i povlaenje ....................................................................................... 157

Karakteristike rjeavanja sukoba ........................................................................ 158

Rjeavanje spora na alternativni nain ............................................................... 159

Preventiva ................................................................................................................... 159

Pregovaranje ............................................................................................................... 160

Olakavanje ................................................................................................................. 160

Utvrivanje injenica ................................................................................................... 160

Savjetodavstvo ............................................................................................................ 161

Metode nametanja...................................................................................................... 161

Promjena ureivanja ................................................................................................... 162

Faze procesa promjene ............................................................................................... 163

Posredovanje kao rjeenje konflikta pomou tree strane......................................... 165

Konflikt: Drutvo i nacionalni integritet............................................................. 168

Moralnost (ispravnost) kao vodilja ............................................................................. 171

Uticaj drutveno-ekonomskog razvoja na upravljanje i rukovoenje .................... 176

4

Kritina razdoblja rukovoenja ........................................................................... 176

Rukovoenje u kriznim i prelomnim istorijskim razdobljima............................. 178

Nadzor nad radom dravnih organa u uticaj suda javnosti .................................. 179

Interesni karakter organizacije............................................................................. 180

Uticaj nauke, raznih gledita iz prakse na menadment .......................................... 181

Nauni pristup djelatnosti rukovoenja ............................................................... 181

Razna gledita o menadmentu ........................................................................... 182

Vojno rukovoenje .............................................................................................. 183

Osobenost menadmenta u policiji .......................................................................... 183

TEORIJE I KOLE OD ZNAAJA ZA RAZVOJ UMIJEA MENADMENTA ...................................................................................................... 185

Znaaj uvoenja u sigurnosne studije ................................................................. 191

Razgranienje od upravljanja i rukovoenja ...................................................... 196

Nauni pristup ............................................................................................................. 197

Uloga teorije o menedmentu .................................................................................... 198

Tehnike menedmenta ................................................................................................ 199

Proces preoblikovanja kao menaderski zadatak ....................................................... 199

Sistem komuniciranja .................................................................................................. 200

Vanjske varijable ......................................................................................................... 200

Funkcije menadera ................................................................................................. 201

Planiranje (Planning) ........................................................................................... 201

Organiziranje (Organizing).................................................................................. 201

Voenje (Leading) ............................................................................................... 202

Kontroliranje (Controling) ................................................................................... 203

Koordiniranje, bit menaderstva ................................................................................. 203

Menadment dogaaja ......................................................................................... 203

Razvoj ideje ......................................................................................................... 206

Nivoi .................................................................................................................... 207

Uloge ................................................................................................................... 207

Interpersonalne uloge .......................................................................................... 207

Informativne uloge .............................................................................................. 208

Rukovoenje ............................................................................................................ 208

Kontrola ....................................................................................................................... 220

Vrste menadera .................................................................................................. 221

Organizacija - okvir odvijanja procesa ................................................................ 222

5

Top-menader kao vizionar, strateg i dizajner ................................................... 222

SM - Strategijski menadment.................................................................................... 224

Top-menader kao operativac .................................................................................... 225

Razlike izmeu ljudskih resursa i personalne/kadrovske funkcije ............................. 226

Procjenjivanje potreba obuke ............................................................................. 232

Planiranje obuke ......................................................................................................... 233

Tehnike obuke ............................................................................................................. 233

E-uenje ....................................................................................................................... 233

Tehnike obuke i njihova primjenjljivost ............................................................. 234

Sprovoenje obuke ..................................................................................................... 235

Ocjena obuke .............................................................................................................. 236

Uloga organizacije u uenju ........................................................................................ 236

OSNOVNA NAELA U SIGURNOSNOM MENADMENTU ............................. 238

Ope metode i stilovi rukovoenja u sigurnosnom menadmentu ......................... 238

Sistemi rukovoenja ........................................................................................... 238

Klasini sitem rukovoenja ......................................................................................... 238

Linijski sistem rukovoenja ..................................................................................... 238

Funkcionalni sistem rukovoenja ........................................................................... 240

Linijsko-tabni sistem rukovoenja ......................................................................... 241

Neoklasini sistem rukovoenja ................................................................................. 242

Parcitipativno-koperativni sistem ........................................................................... 242

Moderni sistem rukovoenja ...................................................................................... 243

Projektni sistem rukovoenja ................................................................................. 243

Matrini sistem rukovoenja .................................................................................. 243

Ope metode rukovoenja .................................................................................. 245

Autokratska metoda rukovoenja .............................................................................. 246

Liberalna metoda rukovoenja ................................................................................... 247

Paternalistika metoda rukovoenja .......................................................................... 247

Demokratska metoda rukovoenja ............................................................................ 248

Autoritativno-demokratska metoda rukovoenja ...................................................... 249

Stilovi rukovoenja ............................................................................................. 250

Autokratski stil rukovoenja ....................................................................................... 251

Demokratski stil rukovoenja ..................................................................................... 252

6

Stil individualnih sloboda - LAISSER FAIRE .................................................................. 253

Osnovne kategorije na kojima se zasniva sistem rukovoenja ............................... 255

Autoritet ............................................................................................................... 255

- Pojam autoriteta - ..................................................................................................... 255

Teorijski pristup u definiranju autoriteta .................................................................... 256

Klasifikacija autoriteta ................................................................................................. 259

Linijski autoritet ........................................................................................................... 260

tabni autoritet ........................................................................................................... 261

Funkcionalni autoritet ................................................................................................. 261

Hijerarhija ............................................................................................................ 262

Odgovornost ........................................................................................................ 267

Povjerenje ............................................................................................................ 269

Disciplina ............................................................................................................. 270

Moral ................................................................................................................... 271

Etika ..................................................................................................................... 272

Propisi .................................................................................................................. 274

Vrijeme ................................................................................................................ 275

POJAM I TEORIJSKO ODREENJE SIGURNOSNOG MENADMENTA ........ 277

Definicija menedzmenta: njegova priroda i svrha ................................................... 277

Funkcije upravljanja ............................................................................................ 277

Upravljanje: nauka ili umijee? ........................................................................... 278

Elementi nauke ............................................................................................................ 279

Nauni pristup ......................................................................................................... 279

Uloga teorije o menedmentu ................................................................................ 280

Tehnike menedmenta ......................................................................................... 281

Tehnike menedmenta ili pomodni hirovi?................................................................. 281

Proces preoblikovanja kao menederski zadatak ....................................................... 282

Sistem komuniciranja .................................................................................................. 282

Outputi ........................................................................................................................ 283

Funkcije menedera ............................................................................................. 283

Planiranje (Planning) ................................................................................................... 283

Organiziranje (Organizing) .......................................................................................... 284

Kadrovsko popunjavanje (Staffing) ............................................................................. 284

Voenje (Leading) ....................................................................................................... 284

7

Kontroliranje (Controiiing) .......................................................................................... 285

Koordiniranje, bit menederstva ................................................................................. 285

Nauka o upravljanju i srodne naune discipline ..................................................... 286

Menadment sigurnosti u sistemu znanja ............................................................... 289

Patrijarhalni sistem sigurnosnog menadmenta.................................................. 292

Linijski sistem sigurnosnog menadmenta ......................................................... 292

Funkcionalni sistem sigurnosnog menadmenta ................................................ 293

Linijsko-tabni sistem sigurnosnog menadmenta ............................................. 294

Komitetski sistem rukovoenja i upravljanja ..................................................... 296

Principi sigurnosnog menadmenta ........................................................................ 298

ta su principi menadmenta sigurnosti? ........................................................... 298

Problemi savremenog rukovoenja i upravljanja sistemima sigurnosti ................. 305

Struni problemi ................................................................................................. 306

Organizacioni problemi ...................................................................................... 307

Ljudski problemi ................................................................................................. 311

Faktori menadmenta djelatnostima sigurnosti ...................................................... 315

Kibernetiki model menadmenta ...................................................................... 316

Model menadmenta 9.9. .................................................................................... 318

Upravljanje djelatnostima savremenih sistema sigurnosti ...................................... 323

Teorije i kole od znaaja za razvoj umijea rukovoenja i upravljanja ................ 326

Teorija komunikacija u sigurnosnom menadmentu .......................................... 332

MEUNARODNI SIGURNOSNI MENADMENT ............................................... 338

Meunarodne sigurnosne institucije ....................................................................... 338

Stvaranje UN ...................................................................................................... 338

Sistem kolektivne sigurnosti UN ................................................................................. 341

Evroatlantske integracije i evropska sigurnost ....................................................... 347

Sjevernoatlantski savez (NATO) ........................................................................ 349

Sjevernoatlantsko vijee za saradnju (NACC) ................................................... 352

Vijee za evroatlantsko partnerstvo (EAPC) ...................................................... 354

Partnerstvo za mir ............................................................................................... 355

Evropske integracije u funkciji evropske sigurnosti ............................................... 359

Ideje o ujedinjenju Evrope .................................................................................. 360

Geneza stvaranja Evropske Unije ....................................................................... 364

Proces proirenja Evropske Unije ................................................................................ 372

Upravljanje Evropskom Unijom................................................................................... 372

8

Evropska konvencija o ljudskim pravima .................................................................... 379

Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju (OSCE) ................................................ 380

Ostale evropske integracije .................................................................................. 385

Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD) ................................................. 385

Evropsko udruenje za slobodnu trgovinu (EFTA) ....................................................... 386

Zapadnoevropska unija (WEU) u sigurnosnoj arhitekturi Evrope ............................... 388

Evropske politike kooperacije (EPC). ......................................................................... 390

Multilateralne organizacije i oblici meunarodnih policijskih odnosa ................... 391

Razvoj policijske suradnje ................................................................................... 392

Klubovi za borbu protiv terorizma, droge, imigracije i finansijskih prevara ...... 393

Pojam klubova ............................................................................................................. 393

Klubovi za borbu protiv terorizma .......................................................................... 395

Klubovi za borbu protiv droge ................................................................................. 405

Carinska saradnja ................................................................................................. 408

Grupe za imigraciju ............................................................................................. 408

Ostale grupe ......................................................................................................... 411

Sluba evropske policije (EUROPOL) ................................................................ 414

Priprema Konvencije ................................................................................................... 414

Konvencija Europol ...................................................................................................... 420

Savjet Evrope i pitanje bezbjednosti ....................................................................... 432

Interpol .................................................................................................................... 435

Evropski prostor bezbednosti .................................................................................. 441

Europol i Interpol ................................................................................................ 442

SIGURNOSNE INSTITUCIJE U BiH ........................................................................ 444

Reforma vojski i stvaranje jedinstvenih oruanih snaga ......................................... 444

Dravna agencija za istrage i zatitu........................................................................ 447

Obavjetajno-sigurnosna agencija BiH (OSA) ........................................................ 448

Dravna granina sluba (DGS) .............................................................................. 449

Civilna zatita .......................................................................................................... 450

Civilna zatita ...................................................................................................... 450

Civilna zatita Federacije Bosne i Hercegovine .................................................. 451

Civilna zatita Republike Srpske ......................................................................... 455

Problemi rekonstrukcije policije u BiH ............................................................... 458

9

SIGURNOSNE STUDIJE I SIGURNOSNI MENADMENT

Sigurnosne studije priroda, sadraj, metodologija utvrivanje sigurnosnih organizacija

Sigurnosne studije su relativno mlada nauna disciplina koja se poinje sistematski

izuavati na nekim univerzitetskim centrima izmeu I i II svjetskog rata. Entuzijazam

inspiriran Willson-ovim konceptom kolektivne sigurnosti i pobjedom globalne

koalicije u I svjetskom ratu, uinit e da veina teoretiara meunarodnih odnosa

posmatra demokratiju, nacionalno samoopredjeljenje, razoruanje i arbitrau, kao

odreujue instrumente za promociju meunarodnog mira i sigurnosti. U tom periodu

u fokusu sigurnosnih studija nai e se meunarodno pravo i meunarodne

organizacije, dok e se politika sile, pitanja vojne moi, vojnih saveza i vojne strategije

jo uvijek prvenstveno izuavati na ratnim i vojnim koledima. Za vrijeme i odmah

nakon zavretka II svjetskog rata fokus Sigurnosnih studija kao naune discipline i

dalje ostaje vezan za pitanje nacionalne sigurnosti, vojne moi i odnosa izmeu velikih

sila.

Razvoj politikih odnosa poslije Drugog svjetskog rata i sve izraenija meuzavisnost

izmeu vojnog stratekog planiranja, odbrane i nacionalne sigurnosne politike sa

tehnolokim i ekonomskim razvojem, sve vie, u ovom periodu, pomijera tematiku

sigurnosne politike od isto vojno-stratekog pitanja ka pitanjima opeg drutvenog

razvoja dravne zajednice, podstiui irenje ove naune discipline i na civilne visoke

kole i univerzitete. Na mnogim univerzitetima osnivaju se posebni odjeli i katedre za

sigurnosne studije na kojima se razvijaju prvi nastavni programi iz sigurnosnih studija

sa posebnim pedagokim pristupom/

Od sredine 1950-ih do sredine 1960-ih godina sigurnosne studije kao nauna disciplina

doivjet e najveu ekspanziju. To je period velike nuklearne konfrontacije izmeu

Zapada i Istoka i period straha od nuklearne katastrofe. Istovremeno to je period

traenja mogunosti izbjegavanja ope nuklearne kataklizme.

Meutim, u ovoj fazi razvoja Sigurnosnih studija, kao naune discipline, nauni interes

prvenstveno je ostao vezan za nuklearne odnose Zapad-Istok, dok e iri utjecaj

10

tehnolokog i ekonomskog razvoja na meunarodne bipolarne odnose, i mnoge druge

dimenzije sigurnosti u ovom periodu ostati zadugo van domaaja interesa ove mlade

naune discipline. Fokusiranjem interesa iskljuivo na odnose izmeu Zapada i Istoka

dugovremeno e reducirati nauni interes ove nastavne discipline skoro iskljuivo na

pitanja nuklearne strategije, konvencionalnog naoruanja i meu blokovske

konfrontacije. Mnoga znaajna pitanja koja su najneposrednije bila povezana sa

pitanjima sigurnosti, kao to su terorizam, nacionalni pokreti, revolucionarne

promjene, pobune i drugi oblici konflikata niskog intenziteta, ostala su na marginama

interesa ove naune discipline.

Kraj hladnoratovske konfrontacije i raspad bipolarizma znaajno e utjecati na novi

pravac razvoja sigurnosnih studija. Posebno znaajna debata u periodu poslije

zavretka hladnog rata bit e razvijena oko pitanja prirode i znaenja "sigurnosti".

U okviru ove debate mogue je razlikovati nekoliko pristupa. Jedna grupa autora

/Richard Ulman, Jessica Tuchman Mathevvs, Teodore Moran, Brad Roberts,

Wiener, Beverly Cravvford/ insistirat e samo na proirenju nerealistikog koncepta

sigurnosti kroz ukljuivanje novih irih potencijalnih prijetnji sigurnosti, ukljuujui tu

prije svega ekonomski razvoj, ekoloku degradaciju, naruavanje ljudskih prava, te

velika migracijska kretanja, kao ire potencijalne prijetnje sigurnosnom kompleksu.

Druga grupa autora /Rubenstain Robert, Buzan , Grant Rebecca, Tickner Ann,

VVaever Ole/ polazei od ove ire dimenzije sigurnosti, insistirat e na produbljavanju

agende sigurnosnih studija ukljuujui u ovu naunu disciplinu itav niz segmenata

sigurnosti poev od individualne ili ljudske sigurnosti, preko nacionalne sigurnosti ili

sigurnosti drutva, pa sve do regionalnog, meunarodnog i globalnog aspekta

sigurnosnog pitanja.

Trea grupa autora /Kupchan Charles, Clifford Charles, arter Ashton, William,

Steinbruner John/ ostajui kod tradicionalnog dravno-centrinog pristupa

sigurnosnom pitanju ukljuuju nove forme odreenja sigurnosti /zajednika sigurnost,

kolektivna sigurnost, kooperativna sigurnost, komprehensivna sigurnost/ kreirajui

time nove teoretske modele multilateralnih meudravnih sigurnosnih odnosa koji bi

mogli voditi rjeenju sigurnosnog pitanja u meudravnim odnosima.

Sa sve izraenijom transformacijom moi od dravnog-nacionalnog ka

transnacionalnom nivou, otvoreno je i pitanje uloge vojne sile u rjeavanju konflikta.

11

Slom Sovjetskog saveza i kraj ere hladnog rata donio je ponovo u prvi plan vjerovanje

da je odreujua uloga vojne sile i moi ponovo upitna. Ba kao poslije 1 svjetskog

rata i poslije II svjetskog rata, mnogi su povjerovali da je vojna sila napokon

pomjerena na marginu svjetske politike te da se primjenom sile i moi ubudue nee

moi rjeavati kompleksna pitanja daljih promjena i razvoja meunarodne zajednice.

Meutim, eliminacijom globalne bipolarne strukture koja je najveim dijelom poivala

na balansu sile, moi i straha, otvoreni su novi procesi u kojima se pojavljuju novi

subjekti koji znaajno utiu na pojavu nove strukture politikih interesa i novih

antagonizama, to kreira novi oblik artikulacije kako politikih odnosa izmeu drava

tako i politikih procesa i odnosa unutar drava. Pojava novih aktera na

transnacionalnoj i subnacionalnoj razini, koji u svom djelovanju u prvi plan stavljaju

silu kao odreujui faktor meusobnog komuniciranja na meunarodnoj i nacionalnoj

ravni, ponovo dovodi silu i mo u centar panje politikih odnosa u savremenoj

meunarodnoj zajednici. Nestabilnost, konflikt i vojna prijetnja ponovo se vraaju u

fokus sigurnosne politike mada na jedan sasvim novi nain koji trai novo

razumijevanje i novi odnos prema ovim kategorijama, to svakako trai i novi odgovor

drave i meunarodne zajednice prema novom vidu prijetnje i upotrebe sile u

posthladnoratovskom periodu razvoja ovjeanstva.

Promjene koje e zahvatiti tehnoloku, ekonomsku, organizacijsku i upravljaku

dimenziju u globalnim proizvodnim procesima, usloit e multidimenzionalnu

strukturu sigurnosnog pitanja u novom politikom okruenju koje nastaje slomom

socijalizma kao svjetskog drutvenog poretka.

Veliki znaaj imaju promjene koje su nastale u suvremenom tehnolokom i

ekonomskom razvoju meunarodne zajednice sa kompleksnim utjecajem ovih

promjena na meunarodno politiko okruenje i postupnu transformaciju konflikta od

meudravnog /konflikt izmeu drava ili konflikt visokog intenziteta/, ka unutar-

dravnom konfliktu /konfliktu unutarnjeg karaktera ili konfliktu nieg intenziteta/.

Pojava novih globalnih i regionalnih oblika prijetnje i novih mogunosti ugroavanja

sigurnosti vodi sutinskoj promjeni globalne sigurnosne strukture to zasigurno trai

nove oblike djelovanja drava i meunarodne zajednice u cilju uspostavljanja

sigurnosti u nacionalnim i meunarodnim okvirima.

12

Konflikt izmeu makropolitikih i mikroekonomskih procesa predstavlja jedan od

odreujuih procesa u suvremenoj meunarodnoj zajednici koji korijenito mijenja

unutarnju strukturu konflikta dovodei time u pitanje mnoge stare dimenzije

sigurnosne politike u suvremenom svijetu, otvarajui pritom nova pitanja i nove

dileme u ovoj materiji.

Unutranja sigurnost je, svakako, u neraskidivoj vezi sa vanjskom sigurnosti.

( ubaciti dio o oblicima ugroavanja sigurnosti)

13

Metodologija sigurnosti

Rije metoda, od grkoga(methodos), put istraivanja, nain istraivanja,

prikazivanja1, racionalni je postupak duha kojim se dopire do spoznaje ili znanja, ili se

pak njime dokazuje istina. Kroz to, naelno je metoda nain istraivanja ili praktinoga

postupanja i djelovanja s ciljem postizanja nekoga ishoda, rezultata.

U vezi pojma metode primijenjene na projektiranje organizacije, moemo primijetiti

da postoje dva osnovna pojmovna usmjerenja.

Metode ostvarivanja sistema klasificiramo uspravno [vertikalno], ili hijerarhijski,

odnosno po sloenosti djelatnosti kojom ostvarujemo sistem.

Drugo metodoloko usmjerenje odnosi se na metode klasificirane po vrsti djelatnosti,

odnosno po predmetu djelatnosti. Na taj nain kategorizirane metode ispisujemo

horizontalno.

Navedeno dvostruko poimanje i odreenje metoda projektiranja proizlazi iz same rijei

metoda, a uklapa se u dihotomiju projektiranje dizajniranje. Ukupni pojam methodos

- onaj koji ukljuuje oba poimanja metoda, sastoji se od etiri elementa - vrste znanja

ili naunog podruja, metodoloke dimenzije, norme i metodologije odluivanja. Sam

je pojam, meutim, podloan raslanjenju. Kao to je ve ukazano, rije metoda -

methodos - oznaava s jedne strane "smislen planski postupak koji upotrebljavamo za

postizavanje nekoga cilja na praktinom ili teoretskom podruju...", "gotovu shemu,

redosljed, model, proceduru po kojoj se odvija neka organizirana djelatnost u

industriji, agrotehnici, graditeljstvu", "misaoni (logiki) postupak primjenjen da se to

lake i to tanije otkriju i sistemski obrade naune injenice."2 Sloen metodoloki

zahvat se pravilno provodi istovremeno i deduktivno i induktivno. Drugim rijeima

reeno, i u kontekstu organiziranja naunog postupka i ostvarivanja sistema, dvostruko

poimanje metodologije ini dio evropske naune istorije. Kako ukazuje Coppleston,

nauna metodologija se razvija u kreativnom sukobu empirijske razumske - induktivne

orijentacije (Aristotel, Bacon, Mill) i umne - deduktivne (Platon, Descartes, Leibnitz).

Ta dilema nas upuuje na organizacijsko - proceduralno dialitiku - induktivnu

empirijsku metodu: snimanje, analiza, dijagnoza, terapija te na, ovdje razraenu, umno

1 Senc, St., Grko-hrvatski rjenik, Zagreb 1910, 1988. 2 Leksikon JLZ, Zagreb, 1971.

14

- deduktivnu proceduralnu sintagmu: koncepcija, formulacija, adaptacija, aplikacija.

Descartesova sintetika te deduktivna metodologija moe se temeljiti na

etverostepenom postupku koji moe slijediti navedeni redoslijed:

Odbacivanje nesvjesnih predrasuda i neutemeljenih zakljuaka, te poimanje,

prisjeanje nedvojbenih konceptualnih nauka

Analiza - (analysis, rjeenje; konac nevolja (dvojbenih, no ve utvrenih pretpostavki)

Sinteza

Provjera

S druge strane, Bacon ili Mill nas mogu uputiti na empirijsko utemeljenje:

Empirijsko informiranje

Kritika - raslanjivanje iskustva

Uopavanje iskustva

Primjena iskustva

Descartes se usmjerava na subjekt - onoga koji spoznaje, dok se Bacon usmjerava na

objekt - na empirijske spoznaje.

Savremena nauka uoava da je jasna podjela izmeu induktivno i deduktivno

temeljene metodologije, odnosno izmeu subjekta i objekta metode, relativna i

kontekstualna. Gledite suvremenih fiziara, specifino Bohra i Heisenberga,

temeljena su na pretpostavci da je svako istraivanje proeto nerazluivim odnosom

subjekta i objekta istraivanja, a odvija se u jedinstvenom psiholokom (Fries) i

drutvenom (Simon) kontekstu, to onemoguava odvajanje logikih aspekata

metodologije od empirijskih, povijesnih ili psiholokih aspekata. Polazei od klasinih

naunih-metodolokih premisa, kao i od premise Johna Maynarda Keynesa na temu

indukcije i dedukcije, upuujemo na slijedee.

Privredni sistemi (Keynes), kao i poslovno organizacijski sistemi, ili jednostavno

organizacija, efikasnije udovoljavaju viestruko koncipiranim ciljevima u neoklasinoj

metodolokoj sintezi, ili u sintezi deduktivnog i induktivnog pristupa projektiranju ili

dizajniranju organizacije (sistema). To stoji i u sluaju makroprivrednog sistema

(nacionalne ekonomije -Keynes), i u sluaju pojedine poslovne organizacije. Imajui u

vidu ovdje sugeriranu neodvojivost induktivne i deduktivne organizacijske

metodologije, organizator je prisiljen, sredstvima prikazivanja organizacijskih odnosa,

na izbor jedne od moguih metodologija. Izborom samo jedne metodologije, meutim,

15

organizator nedovoljno kvalitetno determinira cilj i zakljuak, odnosno ne determinira

prirodu sistema. Sistem je potrebno odrediti sintezom metodologija koja se manifestira

u praksi. U organizacijskoj literaturi devetnaestoga i ranoga dvadesetoga stoljea

ponekad se primjeuje da se cilj naunog postupka supstituira sredstvima, odnosno

metodologijom kojom se dolazi do spoznaje. Pravilna koncepcija, kako ukazuje

Batarelo, ne svodi analizu na metodologiju, odnosno na metodu. "Metoda je samo put

kojim se dolazi do spoznaje."3 U poglavlju Metodika osnova strunog

osposobljavanja organizatora Kapusti citira Gilija koji istie da je nemogue odvojiti

problem metode od konkretnog problema koji je predmet (objekt) istraivanja.

Pojmovna relativnost jest problem metodologije, a taj problem nije podoban za

jednoznaajnu linearnu redukciju. Ukratko, ne moemo zakljuiti da nam induktivan

ili deduktivan pristup nudi metodoloku formulu ili klju. Kako ukazuje Batarelo to

moe biti prava metoda filozofijske znanosti ne moe se tek tako kazati jer to (kao i

pojam) ulazi u raspravu same logike, budui da je metoda svijest o formi unutranjeg

samokretanja njezina sadraja. Tu istu misao u odnosu na dizajniranje organizacije

zastupa i Galbraith koji smatra da je, u kontekstu organizacijskog dizajniranja, od

krucijalne vanosti sastavljanje jedinstvene, teorijski suvisle i praktino djelotvorne

metodlogije. Projektiranje, u kompleksnom smislu, uz ostalo i jest istodobna

metodoloka sinteza induktivnih i deduktivnih usmjerenja. S tim u vidu, a temeljei se

na Heisenbergu koji negira, osim za potrebe teorijske analize, odvajanje metodolokih

subjekata i objekata,4 ukazujemo na razliita poimanja metodoloke indukcije i

dedukcije.

Indukcija

Prema Aristotelu indukcija je kretanje od pojedinanoga prema univerzalnom

zakljuku, za razliku od dedukcije koja se temelji na suprotnom slijedu. Prema Millu

indukcija je "mentalna operacija kojom inferiramo da e ono to je istinito, u

posebnom sluaju ili sluajevima, biti istinito u svim sluajevima koji su slini

predhodnom u nekim bitnim znaajkama."5 U suvremenom, ili tanije reeno,

3 Batarelo, A., ., Problem u drutvenim istraivanjima, Zagreb, 1990., str. 65. 4 Heisenbergovo naelo. Posmatra djeluje na sistem koji promatra samom djelatnosti promatranja fiziki, a samim inom razmiljanja o posmatranom i psiholoki, te time mijenja ono to posmatra, kao i vlastitu spoznaju o posmatranom mijenjajui sebe. 5 Encyclopaedia Britannica, Chicago 1963., vol. 12, str. 278.

16

kontekstu XX i XXI vijeka, koji je i kao takav doveden u pitanje od nekih teoretiara,

primjena indukcije esto ukljuuje:

teoriju eliminacije,

teoriju konfirmacije.

U kontekstu koji se kasnije ponavlja u nauci, Keynes (1921.) npr. razvija teoriju

eliminacije. Keynes, naime, razvija metodoloki temelj uspostavljanja (odreenja)

lokusa - jednoznanih veliina6 ne sasvim razliitih od dvojakih vrijednosti integrala

koje emo spomenuti u kontekstu Monte Carlo metode. Da bi doao do kasnijih

dvostruko odreenih taaka, odnosno xy ili a = b u svom radu Keynes se temelji na ve

razraenoj pojavi negativne asimetrije. Ukoliko polazimo s namjerom zakljuivanja da

je a uvijek b odnosno a = b, samo jedan sluaj u kojem a nije b rui namjeru

istraivaa. Istovremeno, injenica da u neizmjerno velikom broju sluajeva a jest b ne

dokazuje tezu a = b .

Teorija konfirmacije je vezana, uz ostalo, uz teoriju odluivanja, a temelji se na

poznatoj Laplaceovoj formuli obrnute vjerovatnosti (inverzirane vjerovatnosti). Ta

formula obeava odgovor na pitanje ako u n sluajeva a = b, koja je vjerojatnost da e i

u slijedeem sluaju a takoer biti b. Odgovor se odnosi na (n+1)/(n+2) sluajeva. Ako

je N vrlo velik, tada taj odgovor tendira prema 1, odnosno prema 100%.

Pojednostavljeno gledano, indukcijska metoda nam omoguava predvianje buduih

kretanja na temelju iskustava u prolosti. Ekstrapolacija trendova, teorija vjerovatnosti

tendiraju induktivnom naelu. Hume (David) dovodi u pitanje induktivan pristup

spoznaji (skepsa) i smatra da indukcija nema racionalno opravdanje.7 Keynes donekle

prihvaa Humeovu skepsu i ograniava se na "razumnu vjerovatnost". Prema J. M.

Keynesu vjerovatnost uopavanja (indukcijom) se poveava potvrujuim sluajem

ukoliko je vjerovatnost uopavanja, prije konfirmacije, vea od 0, i ukoliko je

vjerojatnost potvrujueg konfirmativnog sluaja relativna, s obzirom na prole

potvrde konfirmacije, manja od 1."8 Ono to je Keynes elio postii jest koincidencija

(istovremene) konfirmacije kroz eliminaciju neke alternativne generalizacije. Keynes

spaja suprotnosti u okviru jednoznanog lokusa i time spajanjem induktivne i

6 Encyclopaedia Britannica, Chicago, 1963., vol. 12, str. 278. 7 Encyclopaedia Britannica, Chicago, 1963., vol. 12, str. 280. 8 Encyclopaedia Britannica, Chicago, 1963., vol. 12, str. 280.

17

deduktivne metodologije ini osnov za viestruko koncipiranje, odnosno neoklasinu

sintezu.

Dedukcija

Openito gledano, dedukcijom se smatra proces zakljuivanja gdje metodiar

zapoinje s univerzalnim pretpostavkama, ili pretpostavkom, te procesom dedukcije

zavrava proces s partikularnim ili pojedinanim zakljucima. Dedukciju, kao temeljnu

metodoloku osnovu, kritikuje John Stewart Mill s obzirom da: "Deduktivni postupak

ne proiruje nau spoznaju jer vrijednost ope premise ve unaprijed predpostavlja

vrijednost zakljuka."9 Kako ukazuje Keynes, razlika izmeu indukcije i dedukcije je u

ekonomiji relativna, a savremena nauka tendira prema zakljuku da je to sluaj i

openito. Krajem XX i poetkom XXI vijeka nije vie jasno to se misli pod

dedukcijom jer je "tradicionalan pogled da dedukcija slijedi od openitoga prema

specifinom, ili od univerzalnoga prema partikularnom, naputen od najveeg broja

znanstvenika. Neki strunjaci smatraju svaku valjanu inferenciju deduktivnom te time

odbacuju kontrast izmeu dedukcije i indukcije."10 Iz navedenog je jasno da

jednostavni zakljuci o prirodi naune dedukcije i indukcije imaju sve manje mjesta u

ozbiljnoj naunoj.Usprkos tome, ekonomska, pa i organizacijska znanost, tek u

segmentima prihvaa ono to je u fizici, pa i privrednoj i organizacijskoj praksi Japana,

ve prihvaeno. Stoga, precizno odreene pojmove i uloge tradicionalne, neklasine

organizacijske metodologije treba preispitati. Logika analiza redukcijom do apsurda

je relativizirala mogunost tane, i uvijek relevantne, odredbe bilo kojeg verbalnoga

pojma. Svaki pojam u sebi sadri elemente svih drugih pojmova, tako da je

jednostavna odredba dio svjetonazora XIX i ranog XX stoljea, koji ne bi trebao imati

iskljuivo mjesto u savremenoj organizacijskoj praksi. Naune dileme na stranu, za

potrebe organizacijskoga projektiranja vano je uoiti osnovna obiljeja dedukcije i

indukcije, a ona su jednostavna i prepoznatljiva ali i naizmjenino upotrebljiva. U

savremenom organizacijskom projektiranju sve to je indukcija moe biti dedukcija, i

obratno. U naelu, dakle, (samo orjentacijski) dedukcija upuuje na vertikalu sloenost

- vrstu, a indukcija na horizontalu funkciju - vrstu. Metodoloki problem, kako ga

9 Opa enciklopedija, Leksikon 2, vol. 2, Zagreb, 1977., str. 276. 10 Encyclopaedia Britannica, Chicago, 1963., vol. 7., str. 164.

18

spoznaje Keynes u radu o indukciji, i Batarelo u radu o metodologiji drutvenih

istraivanja, uoen je i velikim dijelom teorijski savladan u savremenoj fizici.11 U

organizacijskoj praksi taj je problem operativno rijeen, (ali ne i teorijski) u

organizacijskoj praksi japanskoga manadmenta.12 Kriterije za klasifikaciju

organizacijske metodologije daju nam respektivno teoretiari organizacijske

metodologije Nordsieck (deduktivni pristup) te Hansen (induktivni pristup). Nordsieck

vee organizacijsku metodologiju uz temeljne kulturoloke izbore pojedinca ili

drutva. Tako u uvodu u organizacijsku metodologiju pie: "Znanost o organizaciji, u

smislu ovoga djela, objanjava, opisuje i otkriva kulturni fenomen organizacije, njenu

cjelokupnu bit, zakonitosti stvaranja organizacije a time, istovremeno, i univerzalnu

metodu organizacije." Metodoloki gledano, Nordsieck predpostavlja "eljenu"

(idealnu) metodoloku koncepciju i eljene (idealne) zakonitosti organizacije. Na

osnovu toga pretpostavljenoga poimanja organizator trai metodologiju realizacije.

Prema Nordsiecku, i sam proces izbora idealne" koncepcije dio je deduktivne

metodologije.13

Nordsieck, meutim, nije teoretiar organizacijskog "neoidealizma" jer

se idealni oblik javlja kod ovoga autora samo kao privremena orijentacijska koncepcija

koju se odreuje u odnosu na realnost. Prema Nordsiecku, proces odreenja

organizacije samo poinje koncepcijom koju se modificira u praksi. S druge strane,

Hansen i Wedekind - Perko, eparovi, Hauc -elaboriraju induktivan pristup, odnosno

objanjavaju razliite vidove organizacijskoga snimanja, kao neto ime bi trebalo

zapoeti projektiranje organizacijskog informatikog i drugog sistema. U ovom

pristupu namjera nije favoriziranje jednog ili drugog pristupa, ve je namjera razluiti,

odnosno ukazati na razliite metodoloke tendencije i, u okviru istih, sugerirati

paralelno, i istovremeno, odnosno viestruko primjenjivanje. Kao to je ukazano,

ralanjivanje organizacijske metodologije, u skladu s deduktivnim i induktivnim

parametrima, koncepcijska je "potapaljka" bez stvarnoga pokria, popot "dummy

variable" u mrenom planiranju. Takvi zahvati, kako to slikovito ukazuje Keynes,

potrebni su kao to su potrebni "umiljeni mungosi koji nas liavaju umiljenih zmija."

11 Radikalno odvajanje deduktivnoga i induktivnoga metodolokoga pris tupa ne objanjava prirodu prostorno-vremenske ekstenzije. 12 Pascale, R. T., Athos, A. G., op.cit. 13 Nordsieck, F., Rationalisierung der Betriebsorganisation und Organisa -tionsmethodologie,

Poeschel, Stuttgart, 1955., str. 52-53.

19

Dizajniranje i projektiranje organizacije zahtijeva izvjesnu metodologiju. S tim u vidu,

organizaciju moemo dizajnirati/projektirati deduktivno, a zatim induktivno.

Deduktivno dizajniranje znai da emo, prije svega, konstatirati ili se upoznati s

naelima i ciljevima dedukcije, odnosno sa samom dedukcijom. Nakon toga,

deduktivne metode, ili samo tematsku cjelinu "dedukcija", ralanjujemo s ciljem

stvaranja organizacijske koncepcije ili koncepcije organizacije. Koncepciju je potrebno

adaptirati, zatim formulirati i konano primijeniti. U sluaju dedukcije to znai

pravilno odreenje i rasporeivanje postojeih ideja - koncepcija, modela, podmodela,

itd. S druge strane, organizaciju moemo projektirati ili dizajnirati induktivnom

metodologijom, to znai da emo organizaciju, prije svega, snimiti, da emo sve to je

snimljeno analizirati da bismo na temelju toga dijagnosticirali, odnosno oblikovali

novu organizaciju, odnosno njen model. Konaan korak, koji slijedi na temelju

induktivne metodologije, je terapija ili aplikacija s time da, u okviru posljednjeg

koraka, u oba sluaja dolazi do sinteze deduktivno i induktivno koritene metodologije.

Deduktivne metode

("Prema deduco, deducere - izvesti, izvoditi logian zakljuak od opih sudova na

pojedinane, ili na druge ope sudove.")14

Organizacijska dedukcija metodoloka je kategorija projektiranja/ dizajniranja

organizacije. U okviru te kategorije organizator, na temelju zadane sheme, koncepcije

ili koda, slijedom nekontradiktornih odluka ili s obzirom na skup prema cilju

usmjerenih postupaka, odreuje organizacijski model.

Kako u "Organizacijskoj metodologiji" (Organisationsmethodik) ukazuje Rheinhard

Haberfellner, deduktivna organizacijska metodologija omoguava nam kreativan, ili

prema budunosti usmjeren metodoloki pristup.15 Takvim pristupom Haberfellner

razvija Nordsieckovu misao da organizator, i nezavisno od postojeih empirijskih

ogranienja, moe zamisliti, ili koncipirati, organizacijsko rjeenje. U svakom sluaju,

u nekoj, ali nikako u prvoj, fazi organizacijski model, koncepciju ili ideju potrebno je

adaptirati u skladu s poslovnim mogunostima, odnosno uskladiti s empirijskim

zadanim okruenjem, te s predvianjima za budunost. Metodoloki redosljed

14 Klai, B., op.cit., str. 264. 15 Haberfellner, R., op.cit.

20

primjenjivanja, kao i pojavljivanja rjeenja kree, meutim, od koncepcije k adaptaciji

i primjeni. Ovakav se pristup temelji na dvije od Mintzberga formulirane

predpostavke:

1. da postoje openito prepoznatljive organizacijske sheme i

2. da se iste mogu adaptirati u okviru velikoga broja empirijski zadanih situacija.

Takav stav se ne mora razlikovati od stava induktivno usmjerenih analitiara ukoliko

isti smatraju da materijalno, konkretno iskustvo, predstoji mogunosti bilo kakve

organizacijske i ine koncepcije, sheme ili uopavanja. Preveliko naglaavanje empirije

u projektiranju ima svoje kritiare. Haberfellner smatra da metodologija temeljena na

snimci postojeeg stanja ograniava organizacijsko rjeenje jer "snimka postojeeg

stanja usmjerava djelovanje organizatora na sadanjost, odnosno prolost."16 kako "sa

snimanjem organizacijskog stanja organizatori poinju rjeavati probleme onda kada

ne znaju od kuda bi poeli djelovati. Radi toga provode opsena istraivanja i

prikupljaju obavijesti za koje niko zapravo ne zna da li e ih kasnije uope trebati,

odnosno zato e ih trebati... jer suvie detaljno zanimanje za postojee stanje moe, u

znatnoj mjeri, smanjiti preglednost meuzavisnostii onoga to je bitno. I najzad,

(postavlja se pitanje) da li se uope postojee stanje moe, i smije, kritizirati, a da se

barem ne odreuju zahtjevi koji se postavljaju na budue stanje."17 Navedeni stav,

odnosno navedeni nain razmiljanja usmjerava organizatora prema dedukciji,

odnosno k prihvatanju jedne konceptualno zadane nezavisne organizacijske ideje -

koncepcije koje deduciramo zakljuke, odnosno podjedinice i sheme.

Deduktivan pristup se sastoji od serije logiki, ne uvijek i hronoloki, deduktivnih

koraka. Korake deduktivne metodologije mogue je, naravno, razliito formulirati,

odnosno faze ili koraci deduktivno projektirane organizacije mogu se razlikovati

brojem i prirodom. Veina autora - Frese, Haberfellner, Nordsieck - slau se oko

prvoga koraka deduktivno usmjerene metodologije kojeg identificiraju s koncipiranjem

ili koncepcijom. Haberfellner, na primjer, navodi slijedee korake:

izrada idealne koncepcije,

razrada uslova,

adaptacija,

16 Mintzberg, H., Structure in Fives, Prentice Hall, New Jersey, 1983.

319 17 Haberfellner, R., prema S. Kapustiu iz Metodike organizacijskog projek tiranja, Samobor, 1992., str. 75.

21

razrada varijanti primjene.18

Frese smatra da adaptacija koncepcije predstoji formulaciji rjeenja koje, pak,

odreujemo u okviru adaptivne faze. Openito gledano, moemo prepoznati slijedea

etiri deduktivna (ne i univerzalno prihvaena) metodoloka koraka, a ti su:

koncepcija organizacijskog modela,

formulacija organizacijskog modela,

adaptacija organizacijskog modela,

odredba organizacijskoga modela.

Koncepcija

Organizacijska koncepcija sintetiki je in, kao i stanje koje se javlja kao shema

(inicijalni spoj) ili kod na temelju kojeg organizator stvara, deducira svrhu

organizacije, te determinira mogue naine i oblike realizacije organizacije, odnosno

njenih ciljeva. Openito gledano, koncepcija se odnosi na zaetak, putem inicijalnoga

spoja, do tada odvojenih entiteta, odnosno na "zaee" jedinstvenog, novog entiteta

koji u sebi sublimira identitete osoba, jedinica. Pojedinani in koncepcije je

definicijski neponovljiv i zahtijeva kompletnu apsorpciju, ili uklapanje svih koncepciji

predstojeih "faktora" koncepcije. Prisustvo predkoncepcijskih imbenika, u istom

paketu s preobraenim, novonastalim, novokoncipiranim oragnizacijskim kodom,

miniorganizacijom - koncepcijom, izaziva dezorganizaciju u kasnijim fazama.

Ukratko, koncepcija zahtijeva isto novi i ekskluzivno inkluzivan poetak nove vrste

odnosa, ili suodnosa, unutar temeljne jedinice. in koncepcije ne dozvoljava paralelno

postojanje biveg i novonastalog stanja. U praksi (organizacijskog ili naunog

postupka) organizator, ili znanstvenik, esto se susree s terminom "promjena

koncepcije". Striktno gledano s logikog stanovita, koncipiran entitet, sistem,

organizam ili organizacija ne omoguava promjenu ili mutaciju. Ukoliko temeljimo

organizaciju na koncepciji koja ne zadovoljava, tada mijenjanje koncepcije ne znai

mutaciju ve odbacivanje postojee i implementiranje nove koncepcije. Ukratko, nova

koncepcija moe zamijeniti staru koncepciju, no koncepcije se ne mijenjaju. Sa

stanovita organizacijskoga dizajna, kao i sa stanovita dizajniranja proizvoda, praksa

18 Haberfellner, R., op.cit., str. 1709-1710.

22

obiluje primjerima neuspjelih pokuaja retroaktivne koncepcije, to jest mutacije

koncepcije. U poslovnom svijetu tekoe ili nemogunost mutacije koncepcije, sa

stanovita organizacije poslovanja, ilustriraju razliiti pokuaji renacionalizacije

multinacionalnih kompanija, kao i obratno, pokuaji nacionalno odreenih kompanija

da se konstituiraju kao multinacionalne kompanije. Mijena u hodu i redefinicija u hodu

spadaju u induktivnu kategoriju koja ovdje nije pod lupomPostojanje ili nepostojanje

(inicijalne) organizacijske koncepcije ne prejudicira uspjenost organizacije. Ono to je

vano spoznati, s metodolokoga stanovita, jest slijedee. Projektiranju organizacije

moemo prilaziti na razliite naine. Kada buduu organizaciju temeljimo na

induktivno usmjerenim naelima i metodama, tada nam je pojam koncepcije, i sve to

uz to ide, u drugom planu. Postupak ili metodologija, kao i terminologija koja

naglaava koncipiranje koncepcije, elegantnije se uklapa u kategoriju koju nazivamo

deduktivnom i prikladnija je za organizaciju, temeljenim na jedinstvenoj

prepoznatljivoj osnovnoj ideji ili koncepciji. Realizaciju organizacijske koncepcije

moemo klasificirati na razliite naine. Organizacijska znanost, meutim, poznaje

odreene i strukturirane metode koncipiranja, odnosno skupnoga ili individualnoga

generiranja organizacijske koncepcije. Uz ostale reprezentativne su i slijedee metode

generiranja koncepcije:

sinektika metoda

funkcijska analiza

brain-storming

Delphi metoda

Samoopisna metoda

U ovom kontekstu organizator stvara identitet, sebe, vlastitu organizaciju, i to ini

samoopisom. Taj samoopis zahtijeva odredbu koncepata u okvirima dvoje odvojenih

tijela, koje inom koncepcije - sinektikom - organizator usklauje u cjelinu.

Koncepcija se, dakle, u ovom kontekstu odnosi na simultano, sinektiko spajanje

odvojenih entiteta. Specifinost sinektike je u tome to sastavlja razliite elemente

koji, openito gledano, ne idu zajedno". Neoklasina ekonomska sinteza moe biti

viena kao spajanje raznorodnih pojmova, u okviru novih generikih

pojmova.Teorijski, a i praktino, temelj sinektike metode lei u tome da se sudionike

23

organizacije dovede do toga da spajaju organizacijska rjeenja koja su prije toga, ili

zbog mentalne inericije, mehaniziranih navika ili razliitih kulturolokih i psiholokih

ogranienja, smatrali nespojivim. S tim u vidu, koordinator ili voditelj timskoga

generiranja sudionicima ili kreatorima nove koncepcije ne mora, ili ak ne bi smio,

prerano ukazati na stvarnu prirodu problema. Rjeenje nekoga organizacijskoga

problema moe zahtijevati suradnju starih ili mladih, visoko struno kolovanih i

manje kolovanoga ljudstva, kao i sudjelovanje drutveno ili prema prirodnim

znanostima usmjerenoga ljudstva. Rjeenje koje zahtijeva spajanje suprotnosti, ukoliko

najavljeno samom formulacijom, moe dovesti do mentalnih, profesionalnih i

psiholokih blokada.

Sinektika metoda obino se provodi u okviru tri faze, a te su:

Izbor uesnika: obino od 3 do 6 koji, u naelu, trebaju biti sposobni formulirati

probleme i rjeenja u okviru razliitih konceptuologija i u okvirima razliitih nivoa

sloenosti. Na primjer, problem treba znati predstaviti jezikom biologa, psihologa,

ekonomiste, kao i jezikom djeteta i odrasle osobe.

kolovanje uesnika. Predpostavka na kojoj se temelji faza dva jest da se ve

kolovani specijalisti koluju u sagledavanju svoje specijalnosti iz drugoga ugla, kao i

u sagledavanju novih disciplina i specijalnosti. Efektivno gledano, potrebno je nauiti

sagledavati nepoznato, kao i poznato, iz nepoznatoga ugla.

Odravanje sinektike konferencije - sjednice ukljuuje jednokratno ili viekratno

sastajanje uesnika koji trae i nalaze "novu" koncepciju. Klaus Linneweh, u asopisu

za istraivanja poslovnih organizacija, sugerira slijedei nain strukturiranja sinektike

sjednice:19

Koraci

Postavljanje openitoga problema - sinektor voditelj upoznaje uesnike s relevantnom

pozadinom.

19 Linneweh, K., Techniken der Ideenfindung usw., Zeitschrift fur Betrieb-wirtschaftlische Forschung,

broj 10/11, Wiesbaden, 1978., str. 189-195.

24

Spontane (instant) reakcije. Svaki uesnik izraava prvo mogue rjeenje koje mu pada

na pamet. Ovo slui za stvaranje otvorene atmosfere.

Preformulacija. Problem se nanovo fomulira, pri emu se problem esto dijeli na

pojedinane segmente i vidove.

Stvaranje prve direktne analogije.

Stvaranje line analogije.

Stvaranje simbolike analogije.

Stvaranje druge direktne analogije.

Navedene etiri faze ine bit sinektike metode. Diskutanti trae (na razliitim

poljima) analogna rjeenja osnovnog problema.

Korak se odnosi na opis i analizu. Opis mora biti to jednostavniji ili izraen jezikom

djeteta, laika.

Projekcija - sve gore navedeno projekcijom se vee uz rjeavanje zadanoga problema.

U naelu uesnici trae uz nova rjeenja i nove mogunosti primjene za postojea

rjeenja ili naine kako apstraktna rjeenja primijeniti na konkretne probleme.

Funkcijska analiza

Funkcijska analiza je metoda rjeavanja inovacijskih problema u kojoj se svaki

problem najprije funkcijski formulira, a zatim se sistemski posmatra u irem okviru.

Metode kreativnosti, ili metode formuliranja koncepcije, uglavnom se razlikuju po

pitanju da li cjelinu pretpostaviti elementima ili na temelju uopavanja vezanih uz

elemente inferencijom zakljuivati o cjelini. Operativno gledano, funkcijsku analizu

zapoinjemo razradom pojedinih funkcija - no toj razradi predstoji logiki

pretpostavljeni cjelokupni zadatak, odnosno cjelina na temelju koje deduciramo

funkcije. S najireg stanovita (cjelokupne organizacije), poetno pitanje bi moglo biti:

koje je funkcije potrebno obaviti da bi se ispunili ciljevi organizacije? Ovakvo

razmatranje nas moe odvesti do temeljnih organizacijskih pitanja o mogunosti

zadanoga broja univerzalnih organizacijskih funkcije.

Taylor govori o etiri, odnosno osam, temeljnih funkcija. U politikim te nevladinim

organizacijama esto se javlja od 6 do 12 temeljnih funkcija, jedinica, ministarstava,

itd. Sa stanovita organizacijske nauke, a u okviru poslovne organizacije, gore

navedena pitanja Kapusti, citirajui Hummela, svodi na konkretno pitanje: "Koje

25

radove je potrebno obaviti i kako ja mogu doprinjeti da se to pojednostavi ili

pobolja."20

Brain-storming

Ova je metoda jedna od najpoznatijih i najee primjenjivanih metoda ostvarivanja

projektiranja organizacijske koncepcije. Metodu je prvi formulirao ameriki psiholog

Alek Osborn temeljei se na dvije ideje-vodilje, a te su:

Skupna kreacija. Iako je in kreacije, u naelu, individualan, predispozicije za kreaciju

stvaraju se i u prisustvu i u okviru rasprave veeg broja uesnika.

irina predstoji dubini. irina, odnosno lepeza, (dijapazon) ideja, stvara preduslov za

dubinu. Horizontalni lateralni pristup predstoji vertikalnom.

Gore navedene ideje-vodilje se, sa stanovita organizacijskih problema, spajaju u

okviru jedinstvenoga organizacijskoga rjeenja. Proces rjeavanja odvija se na temelju

slijedeih uvjeta, koje navodi Hummel:

1. Odvajanje procesa generiranja ideja od procesa evaluacije ideja.

2. Relativizacija strunosti (s obzirom na postojee strukture, hijerarhije), itd.

Navike, profesionalizam, spolna, starosna i kulturoloka odreenja zadane organizacije

svode organizacijsku metodologiju na ustaljene sheme. S tim u vidu, potrebno je

kreirati heterogene uvjete, timove i metodoloke procedure. Isto tako, etablirane

organizacijske osobe (direktori, zasluni veterani kao i dominantne jedinice,

departmani, odjeli) svojim autoritetom mogu usmjeravati organizaciju u smjeru koji

favorizira partikularna suboptimalna rjeenja.

3. Potreba za pravilnim brojem sudionika.

Veliina skupine utie na kvalitet i kvantitet tokova komunikacije.

4. Potreba za prikladnom okolinom, sredstvima, vremenom.

Kvaliteta ideja se poveava u skladu s uslovima okruenja te vremenom i trajanjem

primjene.

Radno naelo brain-storminga: - nema besmislenih ideja - te kvantitet vaniji su (u

prvoj fazi) od kvaliteta. Procedura, u naelu, zahtijeva:

Od 5 do 12 heterogeno sastavljenih uesnika.

20 Kapusti, S., op.cit., str. 252.

26

Trajanje seanse od cca 25-35 minuta za jednostavnije probleme i vrijeme od 45 minuta

za sloenije probleme.

Grupa generira cca 60 do 110 prijedloga.

Grupu vodi iskusni voditelj.

Seansa poinje time to voditelj, ili najobavjetenija osoba, prezentira (predstavlja)

problem i to u najirim, najprihvatljivijim crtama. Problem se tada izlae na razliite

naine, odreuje (definira) i preodreuje (redefinira) slijedom koji moe varirati po

potrebi. Seansa zavrava konstatacijom moguih rjeenja. Dobivene ideje je potrebno

biljeiti - karticama, slikama, fotografijama (polaroidima), magnetofonom, itd. Kartice

koje sumiraju ideje i koje se mogu pribadati na plou, iako jednostavne, pokazale su se

kao efikasan medij s obzirom na mogunost pregleda, araniranja, rearaniranja, itd.

Prikupljene se ideje mogu (prema Hummelu) vrednovati u skladu sa slijedea tri

kriterija:

upotrebljive ideje,

ideje koje treba doraditi,

3. ideje koje se ne mogu realizirati (ovo treba shvatiti uvjetno jer iste mogu kasnije biti

upotrebljive).

Delfi metoda

Delfi metoda je grupna metoda gdje jednoznana vienja budunosti ne zadovoljavaju

potrebe idealne koncepcije. Povijesno gledano, ova metoda se temelji na vieslojnoj i

vieznaajnoj tradiciji proroanstava grkoga svetita Delphi. S tim u vidu, Delfi

metoda najpogodnija je za potrebe viestruko koncipirane slike budunosti, odnosno

njene adaptacije. Misao vodilja viestrukoga projektiranja jest predpostavljena

aspektualnost, odnosno organizacijska multidimenzionalnost. S tim u vidu, Delfi

metoda opisuje budunost iz perpektive razliitih, no kompatibilnih, scenarija koje

(osiguravaju) ispisuju razliiti strunjaci. Organizator Delfi metode alje upitnike o

zadanoj temi na adrese razliito specijaliziranih subjekata. Kreativan dio provoenja

metode se sastoji od pravilnog izbora organizatora, od pravilnog sastavljanja upitnika

koji, sam po sebi, treba biti vieslojan. Taj pristup ukljuuje i pravilan izbor strunjaka

i pravilno usklaivanje razliitih moguih scenarija. Specifinosti ove metode

27

ukljuuju i injenicu da se strunjaci ne susreu licem u lice, a idealno bi bilo kada

pojedini uesnici ne bi ni znali za identitet ostalih uesnika.

Delfi metodu su razvili strunjaci Rand korporacije i to u svrhu predvianja posljedica

nuklearnoga napada na SAD. Metoda se najee upotrebljava u:

situacijama kada uesnici nemaju mogunost este komunikacije licem u lice;

situacijama kada se u rjeavanju problema ne koriste specijalne analitike tehnike;

situacijama kada se u prognoziranju eli izbjei utjecaj dominantne osobe, jedinice ili

grupe;

situacijama kada odgovori ne podlijeu jednoznaajnim kriterijima.

Metoda se provodi u pet faza:

Priprema upitnika i izbor uesnika. U prvoj fazi osoba koja provodi istraivanje o

nekom problemu pripema i upitnik.

Ispunjavanje upitnika od strane uesnika.

Obrada upitnika i ponovno dostavljanje upitnika, odnosno formuliranje rezultata koji

se tada prezentiraju u novom izmijenjenom upitniku, a ovaj se opet dostavlja svim

strunjacima, lanovima tima.

Ciklaa i usaglaavanje. Strunjaci odgovaraju na drugi, te ako je potrebno i na trei i

etvrti upitnik. Naime, upitnik se ponavlja onoliko puta koliko je potrebno da se

postigne konsenzus, odnosno adekvatno okupljanje oko neke take.

(Statistika) obrada. Upitnici se statistiki obrauju - npr. utvruje se vjerovatnost

nekoga dogaaja.

Sama Delfi metoda, ili bilo koja metoda prognoziranja, sama po sebi ne stvara

koncepciju. Organizator e, u konanoj fazi, na temelju Delfi metode, ili bilo koje

druge metode, prognoziranje organizacijskog rjeenja adaptirati postojeoj koncepciji i

uskladiti s moguim dogaajima u budunosti.

(Organizacijska) formulacija

Organizacijska formulacija je metodoloka djelatnost kojom ve koncipiranu

organizacijsku ideju izraavamo saetim oblikom - modelom, bez da konano

odreujemo veliinu i prirodu toga oblika - modela (elementa toga modela) te broj i

prirodu odnosa unutar formuliranog modela. Metode formulacije projektnih modela

28

vid su projektiranja, odnosno postupka projektiranja organizacijskih modela. Razlike

izmeu postupaka i metoda su, u ovom kontekstu, odredbene. Razliku izmeu

sredstava, tehnologije, tehnike, metoda i postupaka su esto uslovne, odnosno

aspektualne (vidovne). U kontekstu ovoga rada, postupak projektiranja odnosi se na

sveobuhvatne sheme ili, openito, sheme projektiranja sigurnosne djelatnosti ili

organizacije. Metoda je, u tom kontekstu detaljiziran postupak koji se odnosi na

specifian pristup, odnosno specifinu metodu formulacije modela. etiri projektne

metode, odnosno metode formulacije modela, a te su:

Autopoietina metoda,

Meyer - Nagelova metoda,

Sistemski inenjering,

Morfoloka metoda.

Autopoietina metoda

Autopoiesis dolazi od grkih rijei avtoc, (autos), u znaenju 'sam, glavom, od svoje

volje, bez drugih...' i jtoir|aic; (poie:sis), 'tvorenje, injenje, pravljenje, zgotavljanje,

djelo', takoer napose i 'pjesniko stvaranje, pjesnitvo, pjesan, pjesma', ali i, to je

veoma bitno, 'posinjenje, posvojenje'.

U kibernetsko Sistemskoslovnom smislu autopoietina metoda svodi se na organsku

samoorganizaciju kompleksnog, ali neorganiziranog skupa organizacijski sposobnih

elemenata. U dovoljno bogatoj okolini, koja je pri tome sastavni dio cjeline u kojoj

dolazi do samoorganizacije dolazi do pojave autopoetinosti. Svaki izolirani dinamiki

sistem koji podlijee nepromjenljivim zakonima stvara organizme koji su prilagoeni

svojoj okolini, tj. stvara vlastiti oblik inteligentnog ivota.

Prenosei te ideje na nivo metode, da bismo upotrijebili mogunosti autopoetinosti u

skupu organizacijski sposobnih pod-sistema, situaciju, tj. skup i njegovu okolinu,

moramo tako postaviti da striktno odreujemo kompleksne elemente zatvorenoga

sistema okoline i sistema, stvarajui nadsistem kojem omoguujemo autopoetinost.

Samoorganizirajui sistem

Kao to je u nauci o organizaciji i sistemima poznato, pojam samodovoljnosti

pretpostavlja postojanje ivotnih" sistema, ija je glavna znaajka izuzetna otpornost

29

na veliko polje vanjskih poremeajnih uticaja, koji se priguuju unutarnjim

samoustrojbeno i samotvorbeno prilagodljivim ustrojem.Samodostatni sustavi

predpostavljaju, dakle, mogunost svojega preivljavanja i u ponekad veoma

neprilinim, za njih neprijateljskim stanjima i okruenjima.

Na razini dravnitva, samotvorbenost naelno uspijeva obraniti udoree i inoree

od bitnijih zastranjenja. Na taj nain jaa organizacija, jai sistem i novorazvijeni

sistem zajedniki omoguuju bolje postizanje zajednikog cilja ukupne dobrobiti, to

je i bila namjera posvojenja".

Takvim nainom organizacije svih dijelova navedenog sistema postie se mogunost

da taj sistem, kad doe u svoje stanje autopoietinosti, sam tei svomu vrstnomu

opstojanju i organski odreuje potrebe proirenja, odravajui se irei, pa odjekujui

na promjene u okolini (drutvene, politike, duhovne, i druge), ostvaruje svoje

prilagoavanje.

Meyer - Nagelova metoda

Metode kontrole javljaju se u induktivnom kontekstu, dok se u deduktivnom kontekstu

kao jedna od moguih metoda formulacije javlja Meyer - Nagelova metoda.

Ova metoda formuliranja ili projektiranja modela odnosi se, prvenstveno, na

projektiranje informacijskih sistema. Savremena organizacijska praksa (metodoloki)

usklauje metode projektiranja organizacije i projektiranje informatikoga sistema.

Prema Kapustiu "projektiranje elektronike obrade podataka dolazi kao posljedica

rjeavanja organizacijskih problema i ono ne moe biti, kako se to esto pogreno

misli, uzrok organizacijskim promjenama." Kapustieva tvrdnja da projektiranje

elektronike obrade ne moe uzrokovati organizacijske promjene, nije univerzalno

prihvaena. Hawken je jedan od onih koji smatraju da informatika metodologija ne

samo da uzrokuje promjene unutar pojedine organizacije, ve determinira cjelokupni

nacionalni, pa i svjetski model. U ovom radu se ne opredjeljujemo niti za jednu tezu

(obje mogu biti pravilne u relevantnom kontekstu), ve upuujemo na metodu koja

usklauje te pristupe. Izmeu ostaloga, Meyer-Nagelova metoda omoguava sintetiko

usklaivanje projektiranja ire organizacije i informatikoga sustava. Metodologiju

30

formulacije organizacijskoga sustava podranu raunarom, Meyer i Nagel navode u

okviru slijedeih faza.

Pregled stepena i faza Meyer-Nagelovoga modela (prema Kapustiu)

Faze 0 - iniciranje i

Faze 1 - predhodne studije.

Faza 2 - organizacijsko istraivanje koje se odnosi na postojeu organizaciju.

Faza 3 - koncipiranje sustava odnosi se na novi sustav kojega formuliramo.

Faza 4 - utvrivanje detalja: odnosi se na oznaavanje elemenata i odnosa unutar

samoga sistema elektronike obrade podataka. Ovu fazu bismo mogli nazvati i

mikrociklusom jer u sebi, u nekom smislu, sadri velik broj elemenata makrociklusa.

Faza 5 - programiranje i testiranje programa. Novi sistem se prenosi na ureaje za

obradu podataka to zahtijeva izradu i testiranje svih programa.

Faza 6 - testiranje sistema odnosi se na testiranje navedeno u fazi pet, kao i na

testiranje cjelokupnoga sustava.

Trei stepen ukljuuje dvije faze:

Fazu 7 - primjenu sistema. Ova faza ukjljuuje integraciju novog sistema obrade

podataka u okvire cjelokupnog obavijestnog sistema organizacije.

Fazu 8 - eksploatacija sistema ukljuuje:

vrednovanje sistema i ispitivanje trokova,

odravanje sistema.

Sve ranije navedene metode formulacije ciklikih modela temelje se na mikro - makro

pristupu, gdje se tehnike i logika kojom se formulira dio odnosi i na tehnike - metode i

logiku formuliranja cjeline.

Slika 71: Meyer - Nagelova metoda

Stepeni Faze Nosioci organizacijskog rada

1. Stepen

Analiza slabih

mjesta i priprema

projekta

Faza 0 Iniciranje Organizacijski odjel

Faza 1 Radna grupa korisnika i

31

Predhodna studija informatiara

2. Stepen

Projektiranje

Faza 2

Organizacijsko

istraivanje

Projektna grupa korisnika

informatiara

Faza 3

Koncipiranje

sistema

Faza 4

Utvrivanje detalja

Projektna grupa informatiara

Faza 5

Programiranje i testiranje

programa

Faza 6

Testiranje sistema

3. Stupanj

Eksploatacija

Faza 7

Stavljanje sistema u

primjenu

Korisnici i projektna grupa

informatiara

Faza 8

Eksploatiranje sistema

Organizacijski odjel

Sistemski inenjering

Sistemski inenjering temelji se na ve navedenom ponavljanju ciklusa (u okviru svake

kairoloke sekvence) svih faza ciklusa, kao to se u okviru svake sekvence ove metode

zahtijeva ponavljanje svih koraka pojedinog ciklusa. Sistemski inenjering prvi je put

fomuliran od Halla, razvijen je u Institutu za ekonomiku u Zurichu, a obraen od

Schmidta, Daenzera, Haberfellnera i drugih. Model sistemskog ininjeringa, kojeg

ovdje formuliramo, temeljen je na:

pretpostavci sedam, odnosno osam, makrostrategijskih faza formulacije

organizacijskog modela,

32

pretpostavci pet koraka mikrostrategije, odnosno pet ciklusa koji se odvijaju u okviru

svake od naznaenih faza,

predpostavci tri mikro i makroorganizacijskih procesa. Faze sistemskog ininjeringa

su:

pobuda,

predhodna studija,

glavna studija,

studija dijelova,

izgradnja sistema,

uvoenje sistema,

iskoritavanje sistema,

pobuda - rekapitulacija

Broj faza sistemskog ininjeringa nije konano odreen. Ponakad prikazan je taj broj

kao est, sedam ili osam faza. Neki autori, Haberfellner21 na primjer, ukljuuju pobudu

kao fazu, dok je Schmidt22 iskljuuje.

Koraci ciklusa rjeavanja

Kao to je naznaeno ranije, cikliki modeli, u okviru svake faze, koriste isti ciklus

(mikrostrategiju) organizacijskoga projektiranja, koja u ovom sluaju ukljuuje pet

koraka, a ti su:

nalog - dodjeljivanje i planiranje zadatka,

analiza - utvrivanje stanja,

ocjena - kritika evaluacija zateenoga stanja,

oblikovanje - koncipiranje potrebnih rjeenja,

izbor - odluivanje o rjeenju.

Slika: Prikaz meuzavisnosti organizacijskoga procesa i organizacijskoga ciklusa u

Cirikom cikliki ureenome modelu

ORGANIZACIJSKI PROCES

21 Haberfellner, R., op.cit., str. 1701-1705. 22 Schmidt, G., Erhebungstechniken usw. der Organisation, Poeschel, Stuttgart, 1980.

33

Predhodna

studija

Glavna

studija

Studije

Uvoenje

dijelova

Izgradnja

sistema

Odravanje

Mikro i makrostrategijski procesi

U okviru mikro i makrostrategije, dakle u okviru faza kao makroorganizacijske

(projektne) strategije, i u okviru pet koraka ciklusa mikrostrategije unutar svake od

pojedinih faza, organizator provodi tri procesa a to su:

proces traenja cilja,

proces traenja rjeenja,

proces izbora.

Morfoloka metoda

Morfoloka metoda formulacije modela temeljena je na radu vicarskoga astronoma

Zwicka. Naziv metode dolazi od grke rijei morfe - oblik. Temelj metode ini

sposobnost analitiara da sagledava problem u okviru sljedee dvije grupe:

elementi zadatka (problema),

oblici rjeenja.

Za djelotvornu primjenu ove metode potrebno je ne samo da organizator pravilno

razgrauje zadatke (u okvirima suvislih logiki, vremenski i tehnoloki poredanih

elemenata za koje iznalazi razliita rjeenja), ve da iste povezuje nekontradiktornim

efiksnim i djelotvornim slijedom.

34

Morfoloka analiza se odvija u okviru pet koraka, a ti su:

opisivanje problema,

odreivanje elemenata i oblika rjeenja,

postavljanje morfoloke slike,

vrednovanje svih rjeenja,

izbor rjeenja.

Adaptacija

Organizacijska adaptacija metodoloka je djelatnost kojom (inicijalnu) organizacijsku

koncepciju usklaujemo s objektivno zadanim mogunostima razliito koncipiranog

okruenja. (Adaptacija, od Ad-aptus -do, uz, pri, kod (godan, stupan), prigoda,

dostupan, itd.)

Organizacijsku koncepciju potrebno je prilagoditi razliitim zahtjevima i uvjetima od

kojih, uz ostale, moemo navesti i slijedee:

Organizacijsku koncepciju adaptiramo u skladu s postojeim stanjem, odnosno u

skladu s organizacijskim jedinicama postojeeg okruenja.

Organizacijsku koncepciju adaptiramo u skladu s odreenim (zadanim) normama.

Organizacijsku koncepciju adaptiramo u skladu sa zakonima vjerovatnosti, odnosno u

skladu sa simuliranim situacijama.

Organizacijsku koncepciju adaptiramo u skladu s oekivanim promjenama u

budunosti.

Na temelju navedenih potreba za adaptacijom koncepcije, kojih moe biti i velik broj,

moemo rabiti slijedee reprezentativne metode:

Dokumentacijske metode,

Normativne metode,

Grafiko - matrina metoda adaptiranja organizacijskoga modela,

Metode simulacijskoga prognoziranja (Monte Carlo metoda).

Dokumentacijske metode

Dokumentacijske metode zasnivaju se na analizi, usporedbi, odnosno obradi razliitih

oblika dokumentiranih fenomena i injenica. Reprezentativna metoda obrade

35

dokumenata jest obrada putem usporeivanja dokumentiranih materijala, to jest

komparativna metoda.

Komparativnom metodom (ili metodama) organizator adaptira (inicijalnu) prvobitnu

dokumentiranu organizacijsku formulaciju u skladu s trenutno dokumentiranom

situacijom, odnosno situacijom dokumentiranom u okruenju. Pojednostavljeno

reeno, koncepciju treba adaptirati sadanjem stanju okruenja. Kao iroko primjenjivu

metodu, kojom adaptiramo organizacijsku formulaciju, najee u situacijama gdje jo

ne postoji zadana procedura (presedan) ili formula, komparativna metoda upotrebljava

analizu odstupanja shema